Peter Stein

Peter Stein (d. 1 Ekim 1937 Berlin, Almanya), Alman tiyatro, opera ve film yönetmeni.

Yaşamı

Peter Stein, motosiklet fabrikası sahibi yüksek mühendis Herbert Stein'in oğlu olarak dünyaya geldi. Babası daha sonra fabrikayı araba parçaları üreten Alfred Teves'e sattı ve bu fabrikanın yöneticiliğini yaptı. II. Dünya Savaşı'nda bu fabrika Alman ordusuna çalıştı. Savaşın sona ermesinden sonra 250.000 kişiyi zorla çalıştırdığı iddiası ile hakkında dava açıldı.. Alman Protestan Kilisesi'nin nazilerle işbirliği yapmasına muhalefet eden kilisenin (Bekennende Kirche) üyesi olması nedeni ile sadece işbirlikçi olarak yargılanmasına rağmen, iki yıl boyunca demiryollarında ray döşeme işçisi olarak zorunlu çalışmaya mahkûm edildi. Daha sonra tekrar Teves'de çalışması nedeni ile, oğlunun sürekli ithamlarına ve suçlamalarına maruz kaldı.

Peter Stein Frankfurt Lessing Lisesi'ne devam etti ve evdeki tartışmalar nedeni ile başarısız bir öğrenci oldu. Buna rağmen 1956 yılındaki mezuniyetine kadar kendini toparladı ve iyi bir öğrenci oldu. 1956 ile 1958 yılları arasında Frankfurt'ta, 1958 ile 1964 yılları arasında da Münih'te Edebiyat Bilimi ve Sanat Tarihi okudu. E.T.A. Hoffmann hikâyeleri üzerine yapmaya başladığı doktora çalışmasını, yaptığı işten memnun kalmadığı için yarıda kesti.

İlk tiyatro çalışmaları ve başarıları

Münih Oda Tiyatrosu'nun oyunlarını kaçırmıyordu. Fritz Kortner'den çok etkilenmişti. Öğrenimini tamamladıktan sonra, oda tiyatrosunda, Kortner'in asistanı olarak işe başladı. 1967 yılında tek başına bir oyun sahneye koyma fırsatını yakaladı: Edward Bond'un Gerettet (Kurtarıldı) adlı oyunu. "Theater heute" dergisi, "Alman tiyatrosunda, Stein ile birlikte, yeni bir kuşak ortaya çıkıyor" diye yazdı. 1968 yılında, Peter Weiss'in Viet Nam Diskurs oyunundan sonra toplanan bağış bir skandala neden oldu ve sonrasında Peter Stein, sanat yönetmeni August Everding tarafından işten çıkarıldı.

Önce Zürih'e daha sonra Kurt Hübner'in Bremen'deki tiyatrosuna gitti. Hübner 1960'lı yıllarda gelecek vadeden genç rejisörleri ve yetenekli oyuncuları Bremen Tiyatrosu çatısı altında topluyordu. Bu dönemde Peter Zadek de, Frank Wedekind'den sahneye koyduğu Baharın Uyanışı (Frühlings Erwachen) veya Friedrich Schiller'in Haydutlar (Räubern) adlı oyunlarıyla, Bremen Tiyatrosu'nun, Batı Almanya'nın en iyi tiyatrosu olmasına katkıda bulundu. Oyunların Pop-Art tarzında sahnelendiği bu seride Peter Stein, bugün hala sahnelemede bir devrim olarak nitelenen Goethe'nin Torquato Tasso oyununu sahneye koydu.

Schaubühne

1970 yılında Stein, Bremen ve Zürih'te gelişen grubu ile birlikte, 68 kuşağının politik olaylarından etkilenerek yönetime katılma ilkesi ile yönettiği, Berlin'deki Schaubühne am Halleschen Ufer tiyatrosuna geldi. Schaubühnenensemble ile rejide kendi stilini geliştirdi. Birlikte çalıştığı, Edith Clever, Jutta Lampe, Otto Sander, Udo Samel, Ernst Stötzner veya Bruno Ganz gibi birçok sanatçı bugün tiyatroda tanınan ve sevilen oyuncular oldular. Bu çok küçük tiyatroda gerçekleştirdiği efsanevi sahnelemeler, 1981 yılında, kendi isteğine göre inşa edilen, yeni bir tiyatroya taşınmasını sağladı. Schaubühne am Lehniner Platz, Alman sahnelerinde bir benzeri daha yapılamayan, çok fonksiyonlu bir tiyatro olarak yenilendi.

Faust Projesi

Hannover'de düzenlenen Dünya Fuarı Expo 2000 için Goethe'nin, 12.110 mısradan oluşan, ünlü eseri, Faust'un 1. ve 2. bölümlerinin tamamını sahneledi. Peter Stein, bu 15 milyon Euro değerindeki produksiyon için 80 çalışandan oluşan kendi grubunu kurdu. Sahnede 35 sanatçı yer alıyordu.

Bu projeyi 1993 yılında Berlin Schaubühne'de gerçekleştirmek istemiş, gerçekleştiremeyince de, Schaubühne ile o tarihten sonra bir daha çalışmamıştı.

Wallenstein

Berliner Ensemble ile birlikte Mayıs 2007 tarihinde Friedrich Schiller'in 11 perdelik oyunu Wallenstein'ı Berlin Neuekölln'de bulunan eski Kindl Bira Fabrikası'nda sahneye koydu. Oyun 10 saat sürüyordu. Başrolde Klaus Maria Brandauer vardı

Özel yaşamı

Sert yaradılışı ve çabuk öfkelenmesi nedeni ile Peter Stein'den herkes çekiniyordu; fakat "kendine güven, gurur ve kibir, mesleğinde önemli olduğunun da bir kanıtıdır." Stein, kendini beğenmişlikle de suçlanır.

1967-1984 yılları arasında oyuncu Jutt Lampe ile evli kaldı. 1985 yılında Beatrice Stein ile evlendi ve 1990 yılında boşandı. 1989 yılından bu yana, 1999 yılında evlendiği, İtalyan oyuncu Maddalena Crippa ile birlikte yaşıyorlar. Stein, birkaç yıldan bu yana, Roma yakınlarındaki Sanc Pancrazio'daki bir çiftlikte, eşiyle birlikte yaşıyor ve orada zeytin ağacı dikiyor, şarapçılık ve meyvecilik işi ile uğraşıyor..

Ödülleri

• 1970 Alman Eleştirmenler Ödülü
• 1971 Alman Eleştirmenler Ödülü, Peer Gynt oyunu Berliner Schaubühne
• 1978 Mannheim şehri Schiller Ödülü
• 1988 Frankfurt şehri Goethe Ödülü
• 1989 Berlin Tiyatro Ödülü
• 1992 Fransa Onur Lejyonu Şövalyelik Unvanı
• 1996 Theater heute dergisi Fritz Kortner Ödülü
• 2008 Federal Almanya 1.Sınıf Liyakat Nişanı
• 2008 Jena Friedrich Schiller Üniversitesi Fahri Hemşehrilik Onuru
• 2009 Zürih Festivali Oyunları Ödülü

Filmografi (Seçmeler)

Peter Stein üzerine yapılanlar

• 1995: Peter Stein'dan Andrea Breth'e Schaubühne Berlin (Schaubühne Berlin. Von Peter Stein zu Andrea Breth. Des „années Stein“ à nos jours.) Helmar Harald Fischer filmi, Produksiyon: Sender Freies Berlin (SFB). Schaubühne Berlin, 25 Yıl
• 1994: Ordu tiyatrosunda antik drama. Peter Stein Moskova'da Orestes'i sahneye koyuyor. (Antiken-Drama im Armeetheater. Peter Stein inszeniert die Orestie in Moskau.) Andreas Christoph Schmidt haberi, Produksiyon: SFB
• 1992: Peter Julius Sezar Stein. Salzburg'da Shakespeare tiyatrosu. (Peter Julius Caesar Stein. Shakespeares Schauspiel in Salzburg), Senaryo ve Reji: Norbert Beilharz, Produksiyon: ARTE
• 1987: Bir sahne tiyatro dünyasını değiştiriyor. Peter Stein ve Schaubühne (Eine Bühne verändert die Theaterlandschaft. Peter Stein und die Schaubühne.) Hans-Christoph Knebusch filmi, Produksiyon: ZDF

Peter Stein tarafından yapılanlar

• 1983: Sınıf Düşmanı (Klassen Feind). 125 Dakika, Drama, Reji: Peter Stein (Udo Samel, Ernst Stötzner, Tayfun Bademsoy ve diğerleri ile birlikte)
• 1976: Yaz Misafirleri (Sommergäste). 115 Dakika, (Maksim Gorki'den uyarlama) Reji: Peter Stein, Produksiyon: Regina Ziegler
• 1969: Torquato Tasso. TV

Ayrıca bakınız

• Çalışlar, Aziz (1996): Yönetmen Peter Stein. Çeviriler: Yılmaz Onay. Mitos Boyut Yayınları Tiyatro/Kültür Dizisi 20, 151 Sayfa, ISBN 8758023349
• Schieb, Roswitha (2005): Bir Portre: Peter Stein (Peter Stein. Ein Portrait). Berlin, Berlin Yayınevi, 548 Sayfa, Ill. ISBN 3-8270-0540-X
• Kaiser, Gerhard (2001): Peter Stein'ın da bir Faust'u mu var? Faust Weimar'da. Stein'in ışıldayan sahne akışı ile dramatik bir üstün ürün. (Gibt es einen 'Faust' nach Peter Stein? 'Faust' in Weimar. Dramatische Zuspitzung nach Steins leuchtender theatralischer Bilderflut). Goethe Yıllık 118, Sayfa 315-321. okumak için tıklayınız 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• 2000: Peter Stein, Johann Wolfgang Goethe'nin Faust'unu sahneliyor. Faust I ve II Program Kitabı (Peter Stein inszeniert Faust von Johann Wolfgang Goethe. Das Programmbuch Faust I und II). [Peter Stein'ın sahnelediği Faust'un gösterimi için hazırlanmıştır. EXPO Hannover (22/23 Temmuz - 24 Eylül 2000), Berlin (21/22 Ekim 2000 - 15 Temmuz 2001) ve Viyana (8/9 Eylül - 16 Aralık 2001)], Yayınlayan: Roswitha Schieb ve Anna Haas. Köln: DuMont, 319 Sayfa ISBN 3-7701-5418-5
• 1994: Eshilos'un Orestes oyunu. Peter Stein'ın, 1994 yılında Moskova'da Sahnelemesi. (Die Orestie des Aischylos. Die Inszenierung von Peter Stein in Moskau 1994), Yayınlayan: Dagmar Hahn ve Jochen Hahn, Fotograflar: Bernd Uhlig. Alexander Yayınevi Berlin.
• Schreiber, Gabriele (1989): Tiyatroda mevcut klasiklerin sahnelenmesi bağlamında, günümüzde Racine sahnelemesi. "Phädra"'nın Alexander Lang ve Peter Stein tarafından sahnelemelerine analitik bakış. (Aktuelle Racine-Inszenierungen im Kontext der gegenwärtigen Klassiker-Rezeption durch das Theater. Eine analytische Betrachtung der beiden „Phädra“-Inszenierungen von Alexander Lang und Peter Stein). Erlangen-Nürnberg Üniversitesi, Master Çalışması, 233 Sayfa, Ill.
• Siebler, Harald (1987): Günümüzde Kleist'ın Alman dilinde sahnelenmesi. Peter Stein tarafından Schaubühne am Halleschen Ufer'de sahnelenen "Prinz von Homburg" oyununun sahne analizi. (Aktuelle Kleist-Rezeption im deutschsprachigen Raum. Aufführungsanalyse der "Prinz von Homburg"-Inszenierung von Peter Stein an der Schaubühne am Halleschen Ufer). Erlangen-Nürnberg Üniversitesi, Master çalışması, 119 Sayfa, 5 Bl., Ill.
• Patterson, Michael (1981): Peter Stein. Germany's leading theatre director. Cambridge: Cambridge Üniversitesi Press, XV, 186 Sayfa, Ill.

Dış bağlantılar

• IMDb'de Peter Stein
• „Regisseur Peter Stein. König und Kobold“ 24 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Tagesspiegel, 1 Ekim 2007
• „Gründerfigur des Theaters“ 3 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., NZZ, 1 Ekim 2007, Luc Bondy zu Steins Theaterarbeit
• „Ein Gespräch mit Peter Stein im Hause Peymann“, Tagesspiegel, 1 Ekim 2005
• „Benjamin Henrichs über Peter Steins Kritikerbeschimpfungen“ 2 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Die Zeit, Nr. 49, 1996