Asit

Asit, pH derecesi 7'den düşük olup, değişen oranlarda yakıcı ve/veya aşındırıcı özelliğe sahip olan ve oldukça geniş kullanım alanına sahip kimyasal maddelere verilen isimdir. Suda çözündüklerinde hidrojen iyonu derişimini artırarak çözeltiyi asidik yapar. Mavi turnusol kâğıdının rengini kırmızıya çeviren asitlere eski Türkçede hamız veya ekşit denir.

Gıdaların çoğu organik asit içerir. Limonda sitrik asit, sirkede ise asetik asit bulunur. Farklı asitler, limona, sirkeye, ekşi elmaya ve şerbete keskin tadını verir. İnorganik asitlere örnek olarak, aküler, sülfürik asit; midedeki sindirim sıvıları, hidroklorik asit içerir. Asitler, suda çözündüğünde hidrojen iyonları (H⁺) derişimini arttıran maddelerdir. Asidik maddelerin çoğu, saf katılar, sıvılar ya da gazlar olarak bulunsa da sadece suda çözündüğünde asit gibi tepki verir.

Asitlerin genel özellikleri

Asitler, çözeltide hidrojen iyonu derişimini arttıran maddelerdir. Bütün asitler hidrojen (H+) içerir. Genelde;

Tatları ekşidir.
Mavi turnusol kâğıdını kırmızıya çevirirler.
Bazlarla tepkimeye girdiklerinde tuz ve su oluştururlar. (nötralleşme tepkimesi)
Fenolftalein damlatıldığında renk değiştirmezler.
Asitlerin pH derecesi 7'den küçüktür.
Suda çözündüklerinde elektrik akımını iletirler.
Metil oranjın rengini kırmızıya çevirirler.
Metalleri ve mermeri aşındırırlar.

Bundan başka çok çeşitlilik gösteren başka özellikleri de bulunur. Bu spesifik özellikler, anyon muhtevası ve ayrılmamış moleküllerden dolayı olur. Çeşitli asitlerin molekülleri, çözeltiye farklı miktarda serbest hidrojen iyonu bırakma eğilimindedir.

Asit türleri

Asitler başlıca iki grupta toplanabilirler:

İnorganik asitler

Minerallerden ve metal olmayan maddelerden yapılan asitlere, inorganik asitler adı verilir. Yaygın inorganik asitler arasında, sülfürik asit (H₂SO₄), hidroklorik asit (HCl), nitrik asit (HNO₃) ve fosforik asit (H₃PO₄) yer alır. Endüstride her yıl bu asitlerden milyonlarca ton üretilir. Bunlar plastik, lif, gübre, boya kimyasallarının yapımında kullanılır. Konsantre inorganik asitler çok aşındırıcıdır. Cilde zarar verebilir ve diğer metallerin içinde hızla eriyebilirler. Hidroflorik asit (HF), camın yapısını bozarken diğer inorganik asitler cam için aşındırıcı değildir.

Organik asitler

Bitkiler, hayvanlar ve insanlar, organik asitler adı verilen çeşitli asidik karbon bileşimleri üretir. Bunların çoğu zararsızdır; meyveler ve diğer yiyeceklere tat verir.

Organik asitler yapıları karbon iskeletine dayalı asitlerdir. Formik, asetik, propiyonik, bütirik, fumarik, sorbik, sitrik ve malik asit gibi asitler ve bunların tuzları başlıca organik asitlerdendir.

Doğada saf olarak bitkisel ve hayvansal organizmada bulunabilir ve ayrıca doğal yollardan elde edilebilir. Hayvan vücudunda kullanılıp metobolize olduktan sonra karbondioksit ve suya okside olur. Dolayısıyla canlı organizma için herhangi bir sağlık sorunu ya da bir risk oluşturabilecek hiçbir kalıntı bırakmaz.

Bu özellikleri nedeniyle antibiyotiklerin yerini alabilecek çok sayıda yapay organik asit üretilmiştir.

Bazı asitlerin bulundukları yerler

Akrilik asit (C₃H₄O₂) : bazı boyalarda bulunur.
Asetik asit (CH
3COOH): sirkelerde bulunur.
Asetilsalisilik asit (C
9H
8O
4): Aspirin^®'de bulunur.
Askorbik asit (C₆H₈O₆, C vitamini): Turunçgillerde bulunur.
Benzoik asit (C₇H₆O₂) : hazır meyve sularında bulunur.
Bütirik asit (C₄H₈O₂) : tereyağında bulunur.
Folik asit (C₁₉H₁₉N₇O₆) : çilekte bulunur.
Formik asit (CH
2O
2) : bazı karıncalarda ve ısırgan otunda bulunur.
Fosforik asit (H
3PO
4) : bazı ilaçlarda bulunur.
Karbonik asit (CH
2O
3): gazozda bulunur.
Laktik asit (C₃H₆O₃): sütte ve yoğurtta bulunur.
Malik asit (C₄H₆O₅): elmada bulunur.
Nitrik asit (HNO
3): temizlik malzemesi olarak ve patlayıcı üretiminde kullanılır.
Oleik asit (C₁₈H₃₄O₂): zeytinyağında bulunur.
Sitrik asit(C
6H
8O
7) : limonda bulunur.
Tartarik asit (C₄H₆O₆): üzümde bulunur.

Kaynakça