Botulizm

Botulizm
14 yaşındaki bir botulizm hastası.
Uzmanlık	Enfeksiyon hastalıkları

Botulizm veya botulismus, Clostridium botulinum bakterisinin ürettiği toksinden kaynaklanan bir zehirlenme türü. Çoğunlukla, evde hazırlanmış ve uygun şekilde sterilize edilmemiş konservelerden kaynaklanır. Bununla birlikte açık yaralardan da enfeksiyon kapılabilir. C. botulinum bakterisi toprak altında oksijensiz ortamda yaşar ve ısıya dayanıklı sporlar üretir. Sporların tamamen yokedilmesi için, gıdaların en az 120 °C sıcaklıkta kaynatılması gerekir ki bu sıcaklığa ancak düdüklü tencerede veya endüstriyel ocaklarda ulaşılır. Normal tencerede kaynatma yeterince güvenli değildir. Ancak, konservede üreyen bakterilerin ürettiği zehir ısıya çok dayanıklı değildir ve gıdalar yemeden önce en az 2 dakika 70 °C sıcaklıkta pişirilirse toksinler tamamen yokolur.

Botulizm, ender rastlanan ancak tehlikeli bir Klostridial enfeksiyondur. Botulismus, genel olarak toksienfeksiyöz bir hastalıktır. Hem etkenin patojenik etkisi hem de ürettiği botulismus toksini etki gösterir.

Tarihçe

C. botulinum Van Armenger (1896) tarafından incelenmiş ve tanımlanmıştır. Araştırmasında, tam olarak dumanlanmamış jambon yediği için zehirlenen bir grup insanı ve jambonları incelemiş ve ölen bir hastanın karaciğer ile jambondan C. botulinum izole etmiştir. Yine aynı araştırmacı bu etkene ait toksinleri de ortaya koymuştur. Tavuklarda ise 1913 yılında ortaya koyulmuştur.

Nedenleri

Clostridium botulinum adlı bakterinin organizmaya girmesi sonucunda ortaya çıkan botulizmin nedeni, konserveler, özellikle de mikroorganizmanın dirençli sporları normal pişirme yöntemleri sırasında ölmediklerinden, evde yapılan konservelerdir.

Ayrıca bebeklerde, C. botulinum sporlarını içeren bal ve bal içeren gıda maddelerinin tüketilmesi sonucunda botülizm görülebilmektedir.

Bundan başka portantre olarak adlandırılan ve vücudun herhangi bir yerinde bulunan yara vb bölgelerden etkenin dokulara invaze olması (istila etmesi) şeklinde ortaya çıkar.

Etkileri

Bakterinin ürettiği güçlü toksin, gözlerde uyum felci, çift görme, ağız kuruluğu, hâlsizlik, baş ağrısı gibi ilk belirtilerden sonra, ishal ve kusmaya neden olur; kalp ritim bozuklukları ve solunum felcine yol açarak hastayı ölüme sürükleyebilir.

Tedavisi

Tedavide özel botülizm serumuna başvurulur.

Korunma

Hastalıktan korunma, konservelerin sağlık kurallarına uygun hazırlanmasına, kutusunun bir yanı bombe yapmış konservelerin satın alınmamasına dayanır.

Hayvanlarda botulismus

Sığır, koyun ve keçilerde Clostridium botulinum tip C ve tip D' nin oluşturduğu bir toksienfeksiyondur. Sığır botulismusuna Lamziekte de denmektedir.

Mera veya yemlerin fosfor ve proteince yetersizliği hayvanları kokuşmuş kadavra artıklarına (yabani su kanatlıları, kemirici ve sürüngen hayvanlar) yönelterek hastalık çıkışında önemli bir role sahiptir. Etken sporu ve botulismus toksini içeren materyalin alımı ile sporlar bağırsaklarda germinatif (üreme) faza geçerek toksikasyonu oluşturabileceği gibi bazen 1 g toksik materyalin alımı bir sığırın doğrudan ölümü için yeterli olabilmektedir.

Ölüm sonrası kaslara geçen etken yeni hayvanlar için öldürücü olmayı devam ettirir. Cl. botulinum toksini asetil kolin sentezini engeller ve motorik sinir sisteminde paralize neden olur ve paraliz sonucu oluşan bulgularla seyreder. Mortalite %90-95'e çıkabilir.

En etkin, en pratik, en ekonomik koruma aşılama ile sağlanır.

Ek bilgi

Botülizme neden olan toksin, Allergan^® firması tarafından Botox^® markası adı altında pazarlanmaktadır. Kozmetik kullanımının yanı sıra Botox^®, nörolojide servikal distoni, blefarospazm ve çeşitli fasiyal sinir (C.N. VII) rahatsızlıklarında ve dermatolojide hiperhidrosis (aşırı terleme) tedavilerinde de kullanılmaktadır.

Hayvanlarda botulizme karşı koruyucu aşı, Dollvet^® firması tarafından Botudoll^® markası adı altında pazarlanmaktadır.

Kaynakça

Sınıflandırma	D ICD-10: A[1] ICD-9-CM: 005.1,040.41,040.42 MeSH: D001906 DiseasesDB: 2811
Dış kaynaklar	eMedicine: article/213311 Patient UK: Botulizm