Mahmut Makal
| Mahmut Makal | |
|---|---|
| Doğum | 1 Ocak 1930 Gülağaç, Aksaray |
| Ölüm | 10 Ağustos 2018 |
| Meslek | Yazar, şair, öğretmen |
| Milliyet | Türk  |
| Dönem | 1950-1960 |
| Tür | Köy edebiyatı |
| Edebî akım | Toplumcu Gerçekçi |
Mahmut Makal (d. 1 Ocak 1930, Gülağaç, Aksaray - ö. 10 Ağustos 2018, Ankara), 1950'de "Köy Edebiyatı" akımını başlatan Türk yazar, şair ve öğretmen.
Makal, 1930 yılında Aksaray ilinin Gülağaç ilçesi Demirci Kasabası'nde doğdu. 1943 yılında İvriz Köy Enstitüsü'ne başladı. 1947'de enstitüden mezun olunca kendi köyüne yakın, Aksaray'a bağlı Nurgöz köyünde 6 yıl öğretmenlik yaptı.
Edebiyata şiirle başladı. İlk olarak 1945'te "Türk'e Doğru" ve 1946'da "Köy Enstitüsü" dergilerinde şiirler yazdı. Varlık Dergisi'ndeki Köy Notları ile dikkat çekti. Başta görev yaptığı Nurgöz köyü olmak üzere, köyü anlatan yazılar yazdı ve bu yazılar her ay Köy Notları başlığıyla Varlık dergisinde yayımlandı. İlki 1948'in Mayıs ayında yayımlanan bu yazı dizisi ve 1950'de Bizim Köy adıyla kitaplaştırıldı. Kitap büyük yankı uyandırırken Makal tutuklandı ancak ceza almadı.[1]
Öğrenmenlikten sonra 1953 yılında Ankara Gazi Enstitüsü'ne girdi ve o yıllarda Fransa’da Avrupa Sosyoloji Merkezine araştırma yapmaya gitti. 1965 seçimlerinde Türkiye İşçi Partisi’nden İstanbul adayı oldu. Sırasıyla Antalya, Ankara ve Adana bölgesinde İlköğretim Müfettişliğinde bulundu. 1971'de İstanbul Sağır ve Dilsizler Okulu'nda Türkçe öğretmeniyken görevi bıraktı. 1971-1972 yılları arasında Bizim Köy Yayınları'nı yönetti. 1972 yılında Venedik Üniversitesi'nde Türk Dili ve Edebiyatı dersleri verdi.
Meslek hayatı 17 yıl sürdü. Kitapları ve düşünceleri yüzünden mahkemelerde yargılandı ve bir müddet cezaevinde yattı. Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı tarafından müfettişliği elinden alınarak tekrar öğretmenlik statüsüne indirildi ve Sağırlar Okulu'na atandı. Eserlerinden bazıları Almanca, Rusça, Fransızca, İngilizce, Macarca, İtalyanca, Bulgarca, Lehçe, Romence, Farça ve İbranice gibi çeşitli dillere çevrildi. Makal 1967'de Unesco tarafından dünya gençliğine örnek insan olarak seçildi.
10 Ağustos 2018 tarihinde Ankara Hacettepe Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde hayatını kaybetti.[2]
Eserleri
[değiştir | kaynağı değiştir]- Bizim Köy, 1950, 1966 UNESCO ‘Dünya Kültürüne Hizmet Ödülü’
- Köyümden, 1952 (Hayal ve Gerçek adıyla 1957'de yeniden basıldı)
- Memleketin Sahipleri, 1954
- Kuru Sevda, 1957
- 17 Nisan, 1959
- Köye Gidenler, 1959
- Kalkınma Masalı, 1960
- Eğitimde Yolumuz Nereye, 1960
- İplik Pazarı, 1964
- Kamçı Teslimi, 1965
- Ötelerin Havası, (1965
- Halktan Ayrı Düşenler (1965)
- Köpeksiz Köy (1965)
- Yer Altında Bir Anadolu, 1968)
- Bu Ne Biçim Ülke, 1968
- Zulüm Makinesi-Öğretmen Kıyımı, 1969
- Kokmuş Bir Düzende, 1970
- Açlık Pınarı, (1973)
- Değişenler (Bizim Köy, 1975), 1977 Türk Dil Kurumu ödülü
- Karanlığı Zorlayanlar, 1976
- Köy Enstitüleri ve Ötesi, 1979
- Bir İşçinin Günlüğünden, 1980
- Hayal ve Gerçek-Değişenler (1987)
- Ağlatı (Denemeler, 1989)
- Faust'un Dediği (1990)
- Anımsı Acımsı (1990)
- Bakırdaki Kıvılcım (1992)
- Köy Enstitüleri ya da Deli Memedin Türküsü (1993)
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Mahmut Makal ile yapılmış bir söyleşi7 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Mahmut Makal'ın BBC Türkçede yaptığı "Köye Mektup" adlı program, kendi sesinden14 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Mahmut Makal". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 19 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Sözcü Gazetesi". 10 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2018.
