Paperclip Harekâtı

Paperclip (Ataş) Harekâtı, ABD askeri istihbarat servisinin II. Dünya Savaşının sonu ve sonrasında Nazi Almanyası'ndan önemli bilim adamlarının ülke dışına kaçırılması operasyonunun kod adıdır.

Osenberg listesi

Nazi Almanyası'nın Sovyetler Birliği'ni işgal etmesini öngören Barbarossa Harekatının başarısız olmasından sonra Almanya'nın stratejik konumu kötü durumdadır çünkü özellikle silah sanayisi uzun soluklu bir savaş için hazır değildir. Almanya 1943 baharından itibaren ordudaki tüm bilim adamlarını toplayarak araştırma ve geliştirme işlerini başlatır. O zamana kadar makine mühendislerini şoför, bilim adamlarını hizmetli, matematikçileri kantinci olarak kullanan Naziler tüm bilim adamlarını bir araya toplarlar. Toplanan kişiler öncelikle ideolojik olarak Nazilerce güvenilir olup olmamalarına göre tasnif edilecektir. Elemeyi Hannover Üniversitesi mezunu mühendis Werner Osenberg yaptığı için oluşan listeye onun adı verilecektir. Mart 1945'te Osenberg Listesi müttefiklerin eline geçecek ve ABD'deki Araştırma Geliştirme Enstitüsü Başkanı Binbaşı Robert Staver, başta roket uzmanı Wernher von Braun olmak üzere listedeki tüm isimlerle görüşmek ve istihbarat sağlamak için talimat verir.

Overcast Harekatı

İlk başta sadece bilim adamlarını sorguya çekmek olan amaç daha sonra değişikliğe uğrayarak Almanya'nın dışına çıkarmaya dönüşmüştür. Birçok Nazi bilim insanı Peenemünde'deki Araştırma Merkezinde V-2 roketiyle ilgili görevlidir. Harekâtın ilk ismi değiştirilerek Paperclip olacak ve Alman bilim adamları Sovyetler Birliğinin eline geçmeden kaçırılacaktır. Roket ve nükleer fizik alanlarının yanı sıra kimyagerler, doktorlar ve silah uzmanları da Almanya dışına çıkartılacaktır.

Bilimadamları

Aileleriyle beraber kendilerine uygun çalışma ortamı ve dolgun bir ücret teklif edilen 127 bilim insanı Eylül 1945'te teklifi kabul edecektir, en önemli bilim adamları arasında; Wernher von Braun, Erich W. Neubert, Theodor A. Poppel, August Schulze, Eberhard Rees, Wilhelm Jungert ve Walter Schwidetzky bulunmaktadır. İzleyen aylarda da gelişler devam edecektir. 1950'de ise bilim adamlarının ABD'de bulunma durumlarına göre yasal oturma izinleri kesinleştirilecektir. Çok sonraları ise bazı bilim adamlarının savaş sırasında yaptıkları incelenecek ve Arthur Rudolph örneğinde olduğu gibi ülke dışına çıkartılacaktır. Bu durumda olan Hubertus Strughold Nazi insan deneylerinden ötürü savaş suçlusu sayılarak hüküm giyecektir. 86 havacılık ve uzay mühendisi – uzmanı, ele geçirilen Nazi uçak ve ekipmanının olduğu Wright Hava Üssüne gelerek çalışmaya başlar. Elektronik haberleşmeyle ilgili olarak ise fizik alanından Georg Goubau, Gunter Guttwein, Georg Hass, Horst Kedesdy ve Kurt Levovec; kimyacı Profesör Rudolf Brill ve doktorlar Ernst Baars ve Eberhard Both; jeofizikçi Dr. Helmut Weickmann; teknik optik uzmanı Dr. Gerhard Schwesinger; ve elektronik mühendisleri Dr. Eduard Gerber, Richard Guenther ve Hans Ziegler ekibe katılacaktır. Sentetik petrol üretim uzmanı 7 kişi de Louisiana’daki Fischer-Tropsch fabrikasında değerlendirilecektir. 1990 yılına gelindiğinde toplamda 1.600 bilim insanı ABD ve İngiltere’ye gitmiş durumdaydı. Bu insanların patentler ve sanayi üretimi olarak yaptıkları katma değerin 10 milyar dolar mertebesinde olduğu tahmin edilmektedir.

Benzer harekât

V-2 Özel Harekâtı: V-2 füzesini ve parçalarını ele geçirmek için başlatılmıştır. Ekip Nordhausen’de V-2 parçaları bulmuş ve bunları trenle Erfurt’a göndermiştir.
Backfire Harekâtı: Cuxhaven’de yapılan roket deneylerine dair bilgi ve malzeme toplanacaktır.
JCS Emir No.1067/14: 26 Nisan 1946 günü General Eisenhower yayınladığı emirde bilimsel, endüstriyel ve diğer alanlarda bulunan bilgi, belge, plan, kayıt vb belgelerin doğrudan komuta merkezlerine iletilmesini ve bu işlerle ilgilenen bilimadamlarının gözaltına alınarak istihbarat için kullanılmasını emretmiştir.
Proje 63: Havacılık sektöründe kriz durumu varken eski Nazi bilim adamlarının Lockheed, Martin Marietta gibi savunma sanayii kuruluşlarında kolaylıkla işe sokulmalarının sağlanması.
Alsos Harekâtı: Alman nükleer sırlarının, nükleer malzemelerinin ve bu alanda çalışan personelinin ele geçirilmesi.
TICOM: Alman şifreleme uzmanlarının toplanması projesi.
Surgeon Harekâtı: Alman havacılık uzmanlarının Sovyetler Birliğinin eline geçmesini önlemek için İngiltere’nin uyguladığı plan.

Kültürel etkileri

Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb filmindeki ana karakter ABD için çalışan eski bir Nazidir.
X-Files dizisinin "Paper Clip" bölümünde birçok hayali Nazi bilim insanı bulunmaktadır.
2006 yapımı The Good Shepherd Alman bilim adamları için ABD ve Sovyetler Birliğinin rekabetini anlatmaktadır.
The Good German filminde Amerikan savaş muhabiri yanlışlıkla kendisini Overcast Harekatının içerisinde bulur.
Hunters dizisinde ana konu olarak işlenmiştir.

Önemli isimler

Roket teknolojisi: Rudi Beichel, Magnus von Braun, Wernher von Braun, Walter Dornberger, Werner Dahm, Konrad Dannenberg, Kurt H. Debus, Ernst R. G. Eckert, Krafft Arnold Ehricke, Otto Hirschler, Hermann H. Kurzweg, Fritz Mueller, Gerhard Reisig, Georg Rickhey, Arthur Rudolph, Ernst Stuhlinger, Werner Rosinski, Eberhard Rees, Bernhard Tessmann
Havacılık ve Uzay: Alexander Martin Lippisch, Hans von Ohain, Hans Multhopp, Kurt Tank, Willy Messerschmitt
Tıp: Walter Schreiber, Kurt Blome, Hubertus Strughold, Hans Antmann
Elektronik: Hans Ziegler, Kurt Lehovec, Hans Hollmann, Johannes Plendl
İstihbarat: Reinhard Gehlen

Ayrıca bakınız

Kaynakça

ABD Savunma Bakanlığı Arşivleri16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Harekat ile ilgili önemli bilgiler 26 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Harekat ile ilgili BBC haberi 21.11.200528 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Konuyla ilgili yazılmış olan eserler

Yves Beon.Planet Dora. Westview Press, 1997. ISBN 0-8133-3272-9
John Gimbel, "Science Technology and Reparations: Exploitation and Plunder in Postwar Germany" Stanford University Press, 1990 ISBN 0-8047-1761-3
Linda Hunt, "U.S. Coverup of Nazi Scientists" Bulletin of the Atomic Scientists. April, 1985. [3]
Linda Hunt, Arthur Rudolph of Dora and NASA, Moment 4, 1987 (Yorkshire Campaign for Nuclear Disarmament)
Matthias Judt; Burghard Ciesla, "Technology Transfer Out of Germany After 1945" Harwood Academic Publishers, 1996. ISBN 3-7186-5822-4
John Gimbel "U.S. Policy and German Scientists: The Early Cold War", Political Science Quarterly, Vol. 101, No. 3 (1986), pp. 433–51
Clarence G., Lasby "Project Paperclip: German Scientists and the Cold War" Scribner (February 1975) ISBN 0-689-70524-7
Christopher Simpson, Blowback: America's Recruitment of Nazis and Its Effects on the Cold War (New York: Weidenfeld & Nicolson, 1988)
Wolfgang W. E. Samuel American Raiders: The Race to Capture the Luftwaffe's Secrets (University Press of Mississippi, 2004)
Koerner, Steven T. "Technology Transfer from Germany to Canada after 1945: A Study in Failure?" Comparative Technology Transfer and Society - Volume 2, Number 1, April 2004, pp. 99–124
C. Lester Walker "Secrets By The Thousands", Harper's Magazine. October 1946
John Farquharson "Governed or Exploited? The British Acquisition of German Technology, 1945–48" Journal of Contemporary History, Vol. 32, No. 1 (Jan., 1997), pp. 23–42
1995 Human Radiation Experiments Memorandum: Post-World War II Reccruitment of German Scientists—Project Paperclip
Employment of German scientists and technicians: denial policy UK National archives releases March 2006.