Yin ile yang
| Makale serilerinden |
| Taoizm |
|---|
 |
| Taoizm Portalı |
Yin ve Yang Kuramı ve İlkeleri (Basitleştirilmiş Çince'de: 阴阳, Klasik Çince'de 陰陽) bütün evrenin işleyişini, hareketini açıklar. Çin'de ortaya çıkmış olan kuramın tarihi tarım öncesi Avcı Toplayıcı döneme kadar uzanmaktadır. Çin ve tarih boyunca etkili olduğu sahalarda tıptan, astronomiye, kozmogoniden, tarıma, mühendisliğe kadar birçok alanda kullanılan temel bir ilke olmuştur. Bu kurama göre yin ve yang kutupları hiçbir zaman durgun olmazlar. Bu yüzden mutlak değildirler. Aksine sürekli olarak değişir ve dönüşürler. Karşıt kutuplar sürekli birlikte vardırlar. Kararlı ya da kararsız hallerde olabilirler. Karşıt kutbu olmayan hiçbir durum yoktur. kutuplara örnekler: gece ve gündüz, aydınlık ve karanlık, büzüşme ve yayılma, soğuk ve sıcak, ön ve arka, iç ve dış, alçak ve yüksek, usul ve ani, yakın ve uzak, kısa ve uzun, taze ve kart, ham ve olgun gibidir. Yin ve Yang Kuramı, insanlık tarihi boyunca ortaya çıkmış tüm bilgi ve inanç kaynakları üzerinde etki bırakmıştır.
Kullanımı tarım öncesi toplumlara kadar uzandığı bilinen kuramın yazılı olarak ilk ele alındığı eser Fu Xi'nin[1] Yi Çing (Değişimler Klasiği, Yi Jing, 易 經, MÖ 2800) eseri olmuştur. Yi Çing'de Yin ve Yang Kuramı ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir. Çin Tıbbı'nın da temel kuramı olan Yin ve Yang Kuramı Huangdi'nin Dahiliye Klasiği / Huang Di - Nei Jing (黃帝內經, MÖ-3. yy) [2] adlı derleme eserde anlatılmıştır. Bu kaynak niteliği taşıyan yazılı eserde "Yin ve Yang" kuramının ilkeleri şu başlıklarla sunulmuştur:
Her kutup birbirine karşıttır
[değiştir | kaynağı değiştir]Evrende her şeyin, durumun birbirinden kopmaz iki karşıt kutbu vardır. Yin Kutbu: içeri doğru, karanlık, gece, büzüşmeye doğru, usul, alçak gibi özellikleri; Yang Kutbu: dışa doğru, ışıklı, gündüz, saçılmaya doğru, ani, yüksek, gibi özellikleri temsil eder. Kutuplar haddine ulaşınca karşıtına dönüşür. Gecenin en karanlık anında gündüz başlar. En büzüşük hal saçılmaya eğilim gösterir. En mania halinde depresyon tetiklenmesi beklenir, vs. Siyasal konularda en baskıcı kuvvetin etkisi, olmayan kuvvete yakındır yani etkisi soluklaşır.
Kutuplar birbirine bağımlıdır ve birbirine dönüşürler
[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu ilkeye göre karşıtların biri oluşurken aynı anda diğeri de oluşur. Biri yok olurken nihayetinde diğeri de yok olur. Bir kutup haddine ulaşırsa öbür kutup devreye girer. Bu ilke Çin Tıbbı'na göre incelendiğinde bir hastalık ateşli başlayıp devam ettikçe soğuk belirtili rahatsızlığa dönüşebilir, tersi de mümkündür. Yani başlangıçta yang etkili bir hastalık yin etkili bir hastalığa dönüşebilir; yin etkili hastalık da yang etkili seyredebilir. Çin Tıbbı'nda hastalıkların yin karakterli ya da yang karakterli oluşu tedavi stratejisi belirlenirken de önemli bir etkendir.
Kutuplar karşılıklı olarak üreten-tüketen veya destekleyen-kısıtlayan ilişkisindedirler
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutuplar birbirini ürettiği, desteklediği gibi aynı şekilde tüketen, kısıtlayan ilişkisinde de olabilirler. Eğer yin artıyorsa yang'a zarar verir, yang artıyorsa yin'e zarar verir. Yin ve Yang'ın kararlı ve uyumlu durumu bozulur. Kışın Yang'a, yazın ise Yin'e zarar verme olasılığı yüksek olur. Öte yandan aynı ilke tedavi için de kullanılabilir. Huang Di Nei Jing adlı klasikte "Soğuk rahatsızlıkları, sıcak yöntemlerle; sıcak rahatsızlıkları ise soğuk yöntemlerle tedavi et." der. Bu ilkenin temel niteliği taşkınlıkları ve seyrelmeleri kararlı hale getirmesidir. Vücudun besleyici maddeleri yin, işlevleri ise yang olarak temsil edilir. İşlevin işini yapması besleyici maddeye, maddenin oluşum ve dönüşümü de işleve bağlıdır.
Kutuplar, karşıtını kesin olarak kendi içinde barındırır
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutupların karşıtına dönmesini tetikleyen ilke de bu ilkedir. Oluşumlar, karşıtı olmadan açıklanamazlar. Yang olmadan yin üretilemez; yin olmadan yang üretilemez. Birbirine dolanıktır. Bir kutbun egemenliğinin en güçlü olduğu yerde karşıt kutbu belirmeye başlar. En küçük gölge güneş ışınlarının en görkemli vurduğu sırada oluşur. Bu andan itibaren ışık azalır, gölge uzar. Gecenin içinde aydınlık ve sıcağın; gündüzün içinde de soğuk ve gölgenin bulunması; dişi görünümün içinde erkek, erkek görünümün içinde dişi olması; her sorunun çözümü; sevginin nefreti; eylemsizliğin eylemi; savunmanın saldırıyı barındırması gibi. Mizahı doğuran aşırı acıdır, acıyı doğuran aşırı neşedir. Taiji veya yin-yang imgesinin içindeki küçük karşıt renkli göz bebeği bu özelliği anlatır.
Kutuplar kendi içlerinde de sonsuz alt kutupları barındırır
[değiştir | kaynağı değiştir]Kutupların görecelilik yasasıdır. Her Yin ve her Yang tekrar tekrar, kendi alt Yin ve Yang kutuplarıyla ele alınabilirler. Örneğin: Gündüz Yang niteliklidir. Sabah, Yang içindeki ikincil Yang'a, akşam Yang içindeki ikincil Yin'e denk düşer. Benzer şekilde gece, Yin niteliklidir. Gece açısından bakınca akşam Yin içindeki ikincil Yin ve sabah ise Yin içindeki ikincil Yang'tır. Bu ilkeyle bu şekilde sonsuz göreceli durum çıkarılabilir. Son derece basit bir yapı, son derece karmaşık yapının ayrılmaz parçasıdır. Bütün ve onun parçaları, birbirinden bağımsız olarak ayrı ayrı açıklanamaz. Basit yapıyla, karmaşık yapı; Yin ve Yang'ın temel ilkelerine sürekli uyar. Mikro makronun, makro mikro yapının ayrılamaz parçalarıdır. Bu yüzden insan bedeni incelenerek evreni anlamak, evreni inceleyerek insanı çözümlemek bu bütünlükçü yapı içinde mümkün görünür.
Yin Yang İmgesinin anlamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Değişim ve kutuplaşma aynı süreçte işler. Kutuplar birbirinin özünü karşıtında barındırır. Her şey, hiçlikten doğar ve ardından kutuplaşma da başlar. Yaygın olarak iyilik ve kötülüğün simgesi olarak bilinen Yin ile Yang'ın, kuram olarak ahlaki değerlerle hiçbir ilgisi yoktur. Kuram, bir şeyi ne iyi olarak ne de kötü olarak ele alır. Aksine, tümüyle evrenin gerçekleri üzerine kuruludur. Evreni karşıtların dinamiği olarak inceler. İmge, genelde siyah ve beyaz ya da mavi ve kırmızı olsa da iki farklı renkte ve birbirinin içine akan iki damla gibi gösterilir. Bu iki farklı renkteki damla hem karşıt kutupları hem de akış dinamiğini yansıtır. Damlanın kuyruklaşan kısmı o kutbun toyluk dönemini ortası kararlılık seviyesini şişkin kısım olgunlaşma dönemini yansıtır. Her damlanın içinde karşıt kutbun renginde küçük bir yuvarlak bulunur. Bu da her koşuldu bir kutup içinde karşıt kutbu barındırır. Dolayısıyla her kutup karşıtına dönebilir de. Bu da her iyiliğin içinde bir kötülük, her kötülüğün içinde bir iyilik olduğunu temsil eder.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Traditional Chinese medicine - Fu Xi and the bagua". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 11 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2021.
- ^ Huangdi Neijing.
