Konstantinos Kyriakos is Professor of Theatre and Film Studies at the Department of Theatre Studies, School of Humanities and Social Sciences, University of Patras. His academic fields of interest include history of post-war drama, Russian theatre, star studies, queer studies in post-war Greek theatre and cinema, ancient myth and Greek cinema. Address: Greece
Το βιβλίο, προϊόν συστηματικής έρευνας σε πρωτογενείς πηγές, έχει τον χαρακτήρα βιβλιογραφικού κρ... more Το βιβλίο, προϊόν συστηματικής έρευνας σε πρωτογενείς πηγές, έχει τον χαρακτήρα βιβλιογραφικού κριτικού οδηγού και χαρτογραφεί/τεκμηριώνει τις αποτυπώσεις του ομοερωτισμού στον χώρο της Τέχνης (γράμματα, θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, εικαστικά, τηλεόραση) κατά τον εικοστό και εικοστό πρώτο αιώνα. Η ανά έτος οργάνωση των στοιχείων περιλαμβάνει, υπό μορφή χρονολογίου, τις υποενότητες: (1) Κοινωνική και πολιτική ζωή• (2) Κινηματογράφος• (3) Θέατρο• (4) Γράμματα/ποίηση• (5) Γράμματα/πεζογραφία• (6) Γράμματα/μαρτυρίεςμελέτες• (7) Γράμματα/δραματουργία• (8) Μεταφράσεις/ποίηση• (9) Μεταφράσεις/πεζογραφία (άνδρες/γυναίκες)• (10) Μεταφράσεις/μελέτες• (11) Μεταφράσεις/δραματουργία• (12) Εικαστικά• (13) Μουσική• (14) Τηλεόραση. Ειδικά για την ελληνική σκηνή και δραματουργία, τον ελληνικό κινηματογράφο και τις τηλεοπτικές σειρές μυθοπλασίας παρατίθενται ξεχωριστοί και κατά περιπτώσεις (ελληνικός κινηματογράφος) σχολιασμένοι πίνακες. Αν και η έμφαση δίνεται στην καλλιτεχνική ζωή, οι αναφορές στην πολιτική, νομική και κοινωνική δράση των ΛΟΑΤΚΙ+ χρησιμεύουν κυρίως ως γενικότερο πλαίσιο. Η καταγραφή και οργάνωση του υλικού στον παρόντα τόμο θέλει να αναδείξει τις gay/lesbian/queer αναπαραστάσεις που υπήρξαν διαθέσιμες στο ελληνικό κοινό, στους ΛΟΑΤΚΙ+ κύκλους, στους κριτικούς και τους σκηνοθέτες-ομόδοξους, ετερόδοξους και μισαλλόδοξους, φιλομοφυλόφιλους ή ομοερωτοφοβικούς, αλλά και να υποδείξει την πρόσληψη εκ των «έσω», από την οπτική γωνία της γκέι και λεσβιακής κοινότητας, όπως αυτή αποτυπώθηκε ανά εποχές.
Στο ενδιάμεσο. Ηθοποιός, κείμενο, ταυτότητες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, Αθήνα: Αιγόκερως, ... more Στο ενδιάμεσο. Ηθοποιός, κείμενο, ταυτότητες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, Αθήνα: Αιγόκερως, 2022, σελ. 664.
Στη χώρα Τσέχοφ. Η ελληνική σκηνή και το «μυστήριο Τσέχοφ» (1902-2019), Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση,... more Στη χώρα Τσέχοφ. Η ελληνική σκηνή και το «μυστήριο Τσέχοφ» (1902-2019), Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, 2020, σελ. 1060.
Η μελέτη χαρτογραφεί και προσεγγίζει κριτικά το ευρύ φάσμα των αναπαραστάσεων του ομοερωτισμού στ... more Η μελέτη χαρτογραφεί και προσεγγίζει κριτικά το ευρύ φάσμα των αναπαραστάσεων του ομοερωτισμού στην ιστορία της ελληνικής τη-λεόρασης, με έμφαση στις σειρές μυθοπλασίας. Στις σελίδες του βι-βλίου καταγράφονται και σχολιάζονται, για πρώτη φορά συνολικά και εποπτικά, οι τηλεοπτικές εικόνες που εκφράζουν τη «σιωπή» και τον «υπαινιγμό», την ανοιχτή ομοερωτοφοβική παρουσίαση αλλά και τις τάσεις για μια μη μονοδιάστατη και παραχαραγμένη περιγραφή του βίου και της δράσης των ομοφυλοφίλων. Ορισμένες αναπαραστάσεις προέρχονται από τις διασκευές για την τηλεόραση δημοφιλών λογοτεχνικών έργων όπως Ο Χριστός ξανα-σταυρώνεται (1975) του Νίκου Καζαντζάκη, το Λεμονοδάσος (1978) του Κοσμά Πολίτη, Ακυβέρνητες πολιτείες (1985) και Η χαμένη άνοιξη (1995) του Στρατή Τσίρκα. Ανάλογα υψηλή τηλεθέαση γνωρί-ζουν οι μεταφορές θεατρικών έργων της γκέι δραματουργίας στην τη-λεόραση (Το Θέατρο της Δευτέρας) αλλά και η προσέγγιση του βίου και του έργου ομοφυλόφιλων καλλιτεχνών. Σημαντικές αποδεικνύο-νται οι τηλεταινίες που σκηνοθετούν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Τάκης Σπετσιώτης, μεταγράφοντας στη μικρή οθόνη εικόνες από τον κόσμο του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Γιάννη Τσαρούχη. Από τη δεκαετία του '80 οι καταγραφές της ομοφυλοφιλίας γίνονται περισ-σότερο αποκαλυπτικές. Η ομοφυλοφιλία εκφράζει την παραβατικό-τητα και συνδέεται με άλλες μορφές του κοινωνικού περιθωρίου (Η κάθοδος, 1983· Τμήμα Ηθών, 1992· Το τρίτο στεφάνι, 1995). Οι στε-ρεοτυπικές εικόνες των γκέι στα κωμικά σίριαλ γνωρίζουν μεγάλη αν-ταπόκριση σε σειρές υψηλής θεαματικότητας, ενώ η περιγραφή των ομοφυλοφίλων επηρεάζεται από τους κανόνες της κινηματογραφικής φάρσας και τη μακρά παράδοση της σκηνικής επιθεώρησης (Οι απα-ράδεκτοι, 1991· Δέκα μικροί Μήτσοι, 1992· Κάτω Παρτάλι, 2014). Η ρεαλιστική απεικόνιση του γκέι ζευγαριού σε κωμικές σειρές συνε-χείας και δραματικές κομεντί επηρεάζεται από την ατμόσφαιρα και τους τρόπους των ομόθεμων δημοφιλών αμερικανικών σειρών (Υπέ-ροχα πλάσματα, 2007· Πολυκατοικία, 2008· Εθνική Ελλάδος, 2015· Ηρωίδες, 2015). Η μονογραφία τεκμηριώνεται με τα πλήρη στοιχεία ταυτότητας και πρόσληψης των τηλεοπτικών σειρών αναφοράς (1973-2019), αλλά και με πρωτοπαρουσιαζόμενα φωτογράμματα και αρχειακό υλικό.
Ὡς ναυάγια αἱ λέξεις… Η πρόσληψη του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, Αθήνα: Αιγόκερως, 2019, σελ. 238. , 2019
H μελέτη προσεγγίζει τις μετα-γραφές των πεζογραφημάτων του Παπαδιαμάντη με προορισμό τη θεατρική... more H μελέτη προσεγγίζει τις μετα-γραφές των πεζογραφημάτων του Παπαδιαμάντη με προορισμό τη θεατρική σκηνή, την κινηματο-γραφική αίθουσα και τους τηλεοπτικούς δέκτες. Παρά τη συ-στηματική τεκμηρίωση όλων των θεατρικών, κινηματογραφικών και τηλεοπτικών θεαμάτων, βασικός μας στόχος υπήρξε να συν-δεθεί το έργο του Παπαδιαμάντη με τις ανανεωτικές τάσεις και κατευθύνσεις που καθόρισαν άλλα πεδία της ελληνικής καλλιτε-χνικής ζωής. Συγκεκριμένα, ο Παπαδιαμάντης αναδεικνύεται στον αντιπροσωπευτικότερο συγγραφέα προκειμένου να μελε-τηθεί ένα χαρακτηριστικό ρεύμα της σύγχρονης ελληνικής σκηνής: το αφηγηματικό θέατρο. Παράλληλα, ο δημιουργικός διάλογος του ελληνικού κινηματογράφου και της ελληνικής τηλεόρασης με την κλασική λογοτεχνία θα έχει ως αφετηρία αλλά και βάση τα μυθιστορήματα και τα διηγήματα του σκιαθίτη συγγραφέα. Έτσι, σκηνοθέτες, διασκευαστές, δραματολόγοι και σεναριο-γράφοι, ηθοποιοί και σκηνογράφοι διατρέχουν τις φιλολογικές καθιερωμένες αξίες και τις αναθεωρητικές αναγνωστικές τάσεις γύρω από το έργο του Παπαδιαμάντη. Με αποτέλεσμα να συ-νυπάρχουν, αφενός η εικόνα ενός ηθογράφου ως μνημείου του ορθόδοξου ελληνισμού και, αφετέρου, εκείνη ενός ποιητή του ψυ-χολογικού ρεαλισμού. Στις παραστάσεις και στις ταινίες αναδιαμορφώνεται ο προσω-πικός μύθος του «αγίου των ελληνικών γραμμάτων» και ο «ερωτικός και σκοτεινός» Παπαδιαμάντης. Τα παραπάνω αναδεικνύονται με ενάργεια στις διασκευές των δημο-φιλέστερων, σκηνικά και κινηματογραφικά, έργων του: Η φόνισσα, Η νοσταλγός, Ο Αμερικάνος, Ο ξεπεσμένος Δερβίσης και Όνειρο στο κύμα. Κατά την πρώτη φάση της κινηματογραφικής και τηλεοπτικής πρόσληψης του συγ-γραφέα συνυπάρχουν έργα «πολιτισμικής κληρονομιάς», όπως τα σίριαλ Οι έμποροι των εθνών (1973) και Η γυφτοπούλα (1974) και φιλμ του ελληνικού μοντερνισμού: Η φόνισσα (1974) και Καλή σου νύκτα κυρ' Αλέξανδρε… (1981). Μεταγενέστερα παρα-κολουθούμε «ιδιοποιήσεις» και συνθέσεις διηγημάτων προκειμένου να περιγραφούν μυ-στηριακοί και ηθογραφικοί/ρεαλιστικοί κόσμοι: Τα ρόδινα ακρογιάλια (1998), Γωνιά του παραδείσου (1998), Η νοσταλγός (2004), Κι να φύγω… θα ξανάρθω (2005). Κατά την τελευταία εικοσαετία, εκατό σκηνικά θεάματα, πολυπρόσωπα ή μονολο-γικά, αποδεικνύουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων του θεάτρου για τον συγγραφέα. Από τη μια πλευρά ανακαλύπτουμε μια (νεο)ηθογραφική προσέγγιση που μιλά για τη «χα-μένη ελληνικότητα του θεάτρου» και από την άλλη τις μεταμοντέρνες περφόρμανς, όπου προέχουν η «εωσφορική» ατμόσφαιρα και ο διάλογος ανάμεσα στον Παπαδιαμάντη και τη σημερινή «Ελλάδα της κρίσης». Η σπουδή στο έργο του Παπαδιαμάντη φαίνεται να καθόρισε την καλλιτεχνική δράση σκηνοθετών με ενδιαφέρον γύρω από το αφηγηματικό θέατρο: Χατζάκης, Λιβαθινός, Αβδελιώδης, Γεμεντζάκη, Σαράντος, Αμπαζής. Οι συνα-φείς παραστάσεις οργανώθηκαν με βασικό κριτήριο τα θέματα των διηγημάτων: οι γυ-ναικείοι κόσμοι, η σύγκρουση με την κοινωνία, οι αντισυμβατικοί χαρακτήρες, το ερωτικό ιδανικό και απωθημένο, η ετερότητα και η θνητότητα. Πολλές από αυτές τις παραστά-σεις γνώρισαν μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό και επέδρασαν με δυναμικό τρόπο στη σύγχρονη σκηνική δραστηριότητα (Η φόνισσα [1998], Φεύγουσα κόρη [2005], Οι έμπο-ροι των εθνών [2011]).
Το βιβλίο, προϊόν συστηματικής έρευνας σε πρωτογενείς πηγές, έχει τον χαρακτήρα βιβλιογραφικού κρ... more Το βιβλίο, προϊόν συστηματικής έρευνας σε πρωτογενείς πηγές, έχει τον χαρακτήρα βιβλιογραφικού κριτικού οδηγού και χαρτογραφεί/τεκμηριώνει τις αποτυπώσεις του ομοερωτισμού στον χώρο της Τέχνης (γράμματα, θέατρο, κινηματογράφος, μουσική, εικαστικά, τηλεόραση) κατά τον εικοστό και εικοστό πρώτο αιώνα. Η ανά έτος οργάνωση των στοιχείων περιλαμβάνει, υπό μορφή χρονολογίου, τις υποενότητες: (1) Κοινωνική και πολιτική ζωή• (2) Κινηματογράφος• (3) Θέατρο• (4) Γράμματα/ποίηση• (5) Γράμματα/πεζογραφία• (6) Γράμματα/μαρτυρίεςμελέτες• (7) Γράμματα/δραματουργία• (8) Μεταφράσεις/ποίηση• (9) Μεταφράσεις/πεζογραφία (άνδρες/γυναίκες)• (10) Μεταφράσεις/μελέτες• (11) Μεταφράσεις/δραματουργία• (12) Εικαστικά• (13) Μουσική• (14) Τηλεόραση. Ειδικά για την ελληνική σκηνή και δραματουργία, τον ελληνικό κινηματογράφο και τις τηλεοπτικές σειρές μυθοπλασίας παρατίθενται ξεχωριστοί και κατά περιπτώσεις (ελληνικός κινηματογράφος) σχολιασμένοι πίνακες. Αν και η έμφαση δίνεται στην καλλιτεχνική ζωή, οι αναφορές στην πολιτική, νομική και κοινωνική δράση των ΛΟΑΤΚΙ+ χρησιμεύουν κυρίως ως γενικότερο πλαίσιο. Η καταγραφή και οργάνωση του υλικού στον παρόντα τόμο θέλει να αναδείξει τις gay/lesbian/queer αναπαραστάσεις που υπήρξαν διαθέσιμες στο ελληνικό κοινό, στους ΛΟΑΤΚΙ+ κύκλους, στους κριτικούς και τους σκηνοθέτες-ομόδοξους, ετερόδοξους και μισαλλόδοξους, φιλομοφυλόφιλους ή ομοερωτοφοβικούς, αλλά και να υποδείξει την πρόσληψη εκ των «έσω», από την οπτική γωνία της γκέι και λεσβιακής κοινότητας, όπως αυτή αποτυπώθηκε ανά εποχές.
Στο ενδιάμεσο. Ηθοποιός, κείμενο, ταυτότητες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, Αθήνα: Αιγόκερως, ... more Στο ενδιάμεσο. Ηθοποιός, κείμενο, ταυτότητες στο θέατρο και τον κινηματογράφο, Αθήνα: Αιγόκερως, 2022, σελ. 664.
Στη χώρα Τσέχοφ. Η ελληνική σκηνή και το «μυστήριο Τσέχοφ» (1902-2019), Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση,... more Στη χώρα Τσέχοφ. Η ελληνική σκηνή και το «μυστήριο Τσέχοφ» (1902-2019), Αθήνα: εκδόσεις Παπαζήση, 2020, σελ. 1060.
Η μελέτη χαρτογραφεί και προσεγγίζει κριτικά το ευρύ φάσμα των αναπαραστάσεων του ομοερωτισμού στ... more Η μελέτη χαρτογραφεί και προσεγγίζει κριτικά το ευρύ φάσμα των αναπαραστάσεων του ομοερωτισμού στην ιστορία της ελληνικής τη-λεόρασης, με έμφαση στις σειρές μυθοπλασίας. Στις σελίδες του βι-βλίου καταγράφονται και σχολιάζονται, για πρώτη φορά συνολικά και εποπτικά, οι τηλεοπτικές εικόνες που εκφράζουν τη «σιωπή» και τον «υπαινιγμό», την ανοιχτή ομοερωτοφοβική παρουσίαση αλλά και τις τάσεις για μια μη μονοδιάστατη και παραχαραγμένη περιγραφή του βίου και της δράσης των ομοφυλοφίλων. Ορισμένες αναπαραστάσεις προέρχονται από τις διασκευές για την τηλεόραση δημοφιλών λογοτεχνικών έργων όπως Ο Χριστός ξανα-σταυρώνεται (1975) του Νίκου Καζαντζάκη, το Λεμονοδάσος (1978) του Κοσμά Πολίτη, Ακυβέρνητες πολιτείες (1985) και Η χαμένη άνοιξη (1995) του Στρατή Τσίρκα. Ανάλογα υψηλή τηλεθέαση γνωρί-ζουν οι μεταφορές θεατρικών έργων της γκέι δραματουργίας στην τη-λεόραση (Το Θέατρο της Δευτέρας) αλλά και η προσέγγιση του βίου και του έργου ομοφυλόφιλων καλλιτεχνών. Σημαντικές αποδεικνύο-νται οι τηλεταινίες που σκηνοθετούν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Τάκης Σπετσιώτης, μεταγράφοντας στη μικρή οθόνη εικόνες από τον κόσμο του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Γιάννη Τσαρούχη. Από τη δεκαετία του '80 οι καταγραφές της ομοφυλοφιλίας γίνονται περισ-σότερο αποκαλυπτικές. Η ομοφυλοφιλία εκφράζει την παραβατικό-τητα και συνδέεται με άλλες μορφές του κοινωνικού περιθωρίου (Η κάθοδος, 1983· Τμήμα Ηθών, 1992· Το τρίτο στεφάνι, 1995). Οι στε-ρεοτυπικές εικόνες των γκέι στα κωμικά σίριαλ γνωρίζουν μεγάλη αν-ταπόκριση σε σειρές υψηλής θεαματικότητας, ενώ η περιγραφή των ομοφυλοφίλων επηρεάζεται από τους κανόνες της κινηματογραφικής φάρσας και τη μακρά παράδοση της σκηνικής επιθεώρησης (Οι απα-ράδεκτοι, 1991· Δέκα μικροί Μήτσοι, 1992· Κάτω Παρτάλι, 2014). Η ρεαλιστική απεικόνιση του γκέι ζευγαριού σε κωμικές σειρές συνε-χείας και δραματικές κομεντί επηρεάζεται από την ατμόσφαιρα και τους τρόπους των ομόθεμων δημοφιλών αμερικανικών σειρών (Υπέ-ροχα πλάσματα, 2007· Πολυκατοικία, 2008· Εθνική Ελλάδος, 2015· Ηρωίδες, 2015). Η μονογραφία τεκμηριώνεται με τα πλήρη στοιχεία ταυτότητας και πρόσληψης των τηλεοπτικών σειρών αναφοράς (1973-2019), αλλά και με πρωτοπαρουσιαζόμενα φωτογράμματα και αρχειακό υλικό.
Ὡς ναυάγια αἱ λέξεις… Η πρόσληψη του έργου του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη στο θέατρο, στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, Αθήνα: Αιγόκερως, 2019, σελ. 238. , 2019
H μελέτη προσεγγίζει τις μετα-γραφές των πεζογραφημάτων του Παπαδιαμάντη με προορισμό τη θεατρική... more H μελέτη προσεγγίζει τις μετα-γραφές των πεζογραφημάτων του Παπαδιαμάντη με προορισμό τη θεατρική σκηνή, την κινηματο-γραφική αίθουσα και τους τηλεοπτικούς δέκτες. Παρά τη συ-στηματική τεκμηρίωση όλων των θεατρικών, κινηματογραφικών και τηλεοπτικών θεαμάτων, βασικός μας στόχος υπήρξε να συν-δεθεί το έργο του Παπαδιαμάντη με τις ανανεωτικές τάσεις και κατευθύνσεις που καθόρισαν άλλα πεδία της ελληνικής καλλιτε-χνικής ζωής. Συγκεκριμένα, ο Παπαδιαμάντης αναδεικνύεται στον αντιπροσωπευτικότερο συγγραφέα προκειμένου να μελε-τηθεί ένα χαρακτηριστικό ρεύμα της σύγχρονης ελληνικής σκηνής: το αφηγηματικό θέατρο. Παράλληλα, ο δημιουργικός διάλογος του ελληνικού κινηματογράφου και της ελληνικής τηλεόρασης με την κλασική λογοτεχνία θα έχει ως αφετηρία αλλά και βάση τα μυθιστορήματα και τα διηγήματα του σκιαθίτη συγγραφέα. Έτσι, σκηνοθέτες, διασκευαστές, δραματολόγοι και σεναριο-γράφοι, ηθοποιοί και σκηνογράφοι διατρέχουν τις φιλολογικές καθιερωμένες αξίες και τις αναθεωρητικές αναγνωστικές τάσεις γύρω από το έργο του Παπαδιαμάντη. Με αποτέλεσμα να συ-νυπάρχουν, αφενός η εικόνα ενός ηθογράφου ως μνημείου του ορθόδοξου ελληνισμού και, αφετέρου, εκείνη ενός ποιητή του ψυ-χολογικού ρεαλισμού. Στις παραστάσεις και στις ταινίες αναδιαμορφώνεται ο προσω-πικός μύθος του «αγίου των ελληνικών γραμμάτων» και ο «ερωτικός και σκοτεινός» Παπαδιαμάντης. Τα παραπάνω αναδεικνύονται με ενάργεια στις διασκευές των δημο-φιλέστερων, σκηνικά και κινηματογραφικά, έργων του: Η φόνισσα, Η νοσταλγός, Ο Αμερικάνος, Ο ξεπεσμένος Δερβίσης και Όνειρο στο κύμα. Κατά την πρώτη φάση της κινηματογραφικής και τηλεοπτικής πρόσληψης του συγ-γραφέα συνυπάρχουν έργα «πολιτισμικής κληρονομιάς», όπως τα σίριαλ Οι έμποροι των εθνών (1973) και Η γυφτοπούλα (1974) και φιλμ του ελληνικού μοντερνισμού: Η φόνισσα (1974) και Καλή σου νύκτα κυρ' Αλέξανδρε… (1981). Μεταγενέστερα παρα-κολουθούμε «ιδιοποιήσεις» και συνθέσεις διηγημάτων προκειμένου να περιγραφούν μυ-στηριακοί και ηθογραφικοί/ρεαλιστικοί κόσμοι: Τα ρόδινα ακρογιάλια (1998), Γωνιά του παραδείσου (1998), Η νοσταλγός (2004), Κι να φύγω… θα ξανάρθω (2005). Κατά την τελευταία εικοσαετία, εκατό σκηνικά θεάματα, πολυπρόσωπα ή μονολο-γικά, αποδεικνύουν το ενδιαφέρον των ανθρώπων του θεάτρου για τον συγγραφέα. Από τη μια πλευρά ανακαλύπτουμε μια (νεο)ηθογραφική προσέγγιση που μιλά για τη «χα-μένη ελληνικότητα του θεάτρου» και από την άλλη τις μεταμοντέρνες περφόρμανς, όπου προέχουν η «εωσφορική» ατμόσφαιρα και ο διάλογος ανάμεσα στον Παπαδιαμάντη και τη σημερινή «Ελλάδα της κρίσης». Η σπουδή στο έργο του Παπαδιαμάντη φαίνεται να καθόρισε την καλλιτεχνική δράση σκηνοθετών με ενδιαφέρον γύρω από το αφηγηματικό θέατρο: Χατζάκης, Λιβαθινός, Αβδελιώδης, Γεμεντζάκη, Σαράντος, Αμπαζής. Οι συνα-φείς παραστάσεις οργανώθηκαν με βασικό κριτήριο τα θέματα των διηγημάτων: οι γυ-ναικείοι κόσμοι, η σύγκρουση με την κοινωνία, οι αντισυμβατικοί χαρακτήρες, το ερωτικό ιδανικό και απωθημένο, η ετερότητα και η θνητότητα. Πολλές από αυτές τις παραστά-σεις γνώρισαν μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό και επέδρασαν με δυναμικό τρόπο στη σύγχρονη σκηνική δραστηριότητα (Η φόνισσα [1998], Φεύγουσα κόρη [2005], Οι έμπο-ροι των εθνών [2011]).
Από τον Κωνσταντίνο Κυριακό 59o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1-11/11/2018. Αφιέρωμα στο ... more Από τον Κωνσταντίνο Κυριακό 59o Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, 1-11/11/2018. Αφιέρωμα στο ελληνικό queer σινεμά, με 38 μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες. Ένα απόσπασμα από το «σημειωματάριο του επιμελητή», Κωνσταντίνου Κυριακού Υπάρχει queer ρεύμα στον ελληνικό κινηματογράφο; θα μπορούσε να αναρωτηθεί κάποιος από τους θεατές του κεντρικού αφιερώματος στο 59 ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης; Οι 38 μεγάλου, μεσαίου και μικρού μήκους ταινίες, γυρισμένες από τα τέλη της δεκαετίας του '60 μέχρι και σήμερα, οι οποίες προβάλλονται στις αίθουσες του φεστιβάλ υποδεικνύουν μια γενεαλογία αλλά και όψεις της ιστορίας των queer κινηματογραφικών καλλιτεχνικών δομών. Ο θεατής θα έρθει σε επαφή με έναν ικανό και αντιπροσωπευτικό αριθμό ταινιών που εκφράζουν έναν εναλλακτικό πολιτικό και με φορμαλιστικό ενδιαφέρον λόγο. Πρόκειται για ταινίες αφηγηματικές που δραματοποιούν ακραίες ιστορίες ερωτικής αναρχίας και ιστορίες αγάπης. Άγνωστες, παραγνωρισμένες ή σπάνια προβαλλόμενες ταινίες και
Ο Κωνσταντίνος Κυριακός μας ανοίγει την καρδιά του ελληνικού queer σινεμά ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μανώλης Κραν... more Ο Κωνσταντίνος Κυριακός μας ανοίγει την καρδιά του ελληνικού queer σινεμά ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Μανώλης Κρανάκης, 29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2018. Μιλήσαμε με τον άνθρωπο που γνωρίζει το queer ελληνικό σινεμά περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο και λύνουμε βασικές απορίες γύρω από τις ταινίες, τους δημιουργούς, τα ρεύματα και τις πολιτικές που το καθόρισαν. Ο Γιώργος Κέντρος στην τηλεταινία του Τάκη Σπετσιώτη «Εις το Φως της Ημέρας» του 1987 To μεγάλο αφιέρωμα του 59ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης στην ιστορία του queer ελληνικού σινεμά δεν συστήνει μόνο 38 μικρού και μεγάλου μήκους ταινίες-αντιπροσωπευτικές των ρευμάτων που απλώθηκαν από την δεκαετία του '60 μέχρι και σήμερα σε εκείνη τη γωνιά του σινεμά όπου ζει και βασιλεύει η διαφορετικότητα. Μαζί με τις ταινίες-γνωστές και άγνωστες, σημαντικές ή λιγότερο σημαντικές, διεθνείς και εγχώριες, ξεπερασμένες και διαχρονικές-το αφιέρωμα συστήνει και επιμελητή του, τον Κωνσταντίνο Κυριακό, Αναπληρωτή Καθηγητή της Ιστορίας του Θεάτρου και του Ελληνικού Κινηματογράφου στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Σχολής Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών. H μελέτη του «Επιθυμίες και Πολιτική: Η Queer Ιστορία του Ελληνικού Κινηματογράφου (1924-2016)» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αιγόκερως αποτελεί κυριολεκτικά ό,τι χρειάζεται κανείς να γνωρίζει για το queer σινεμά στην Ελλάδα, ένα πλήρη οδηγό, όπως υποστηρίζει και ο ίδιος παρακάτω, στη συναρπαστική ικανότητα της queer θεωρίας «να ξαφνιάζει, να αιφνιδιάζει, να μας βοηθά να σκεφτούμε αυτό που ακόμη δεν έχουμε σκεφτεί». Στο Flix, ο Κωνσταντίνος Κυριακός μιλάει για την ιστορία του queer ελληνικού κινηματογράφου, για τη σημασία του στην κοινωνική διεκδίκηση των δικαιωμάτων της κοινότητας και για τις περιπτώσεις (ταινίες, δημιουργοί, πρωταγωνιστές, τάσεις) που τον δικαιώνουν, τον αμφισβητούν, τον κοιτάζουν θετικά ή αρνητικά, τον επιβεβαιώνουν ως ένα κινηματογράφο ζωντανό, πρωτοπόρο, σημάδι και σημαινόμενο των εποχών που αλλάζουν και μιας χώρας που φοβάται τις αλλαγές.
«Η ερωτική διαφορά στην ελληνική δραματουργία και σκηνή. Από τη χαρτογράφηση στον κανόνα. Gay ges... more «Η ερωτική διαφορά στην ελληνική δραματουργία και σκηνή. Από τη χαρτογράφηση στον κανόνα. Gay gestus, Camp, Queer σκηνικοί κόσμοι», στο Θέατρο και ετερότητα. Θεωρία, δραματουργία και θεατρική πρακτική. Πρακτικά ΣΤ΄ Πανελλήνιου Θεατρολογικού Συνεδρίου, Ναύπλιο 17-20 Μαίου 2017. Τόμος Β΄, 2021, σ. 34-50.
Με πειθώ και με γοητεία Δημοσίευση: 21 Ιανουαρίου 2019 ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ, Α... more Με πειθώ και με γοητεία Δημοσίευση: 21 Ιανουαρίου 2019 ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΚΩΣΤΑΣ ΓΑΒΡΑΣ, Αυτοβιογραφία. Πήγαινε εκεί όπου είναι αδύνατο να πας, εκδόσεις Gutenberg, σελ. 507 Οι 507 σελίδες της εξαιρετικά επιμελημένης έκδοσης της Αυτοβιογραφίας του κοσμοπολίτη και Έλληνα, καλλιτέχνη και πνευματικού ανθρώπου, Κώστα Γαβρά διαβάζονται απνευστί, με απόλαυση και ενδιαφέρον. Πενήντα χρόνια μετά την πρώτη αμιγώς πολιτική του ταινία, το εμβληματικό Ζ (1969-κεφ. «Ένας ηλίθιος τίτλος», σ. 148-167), αν κάποιος διατρέξει τη φιλμογραφία του Γαβρά μπορεί να συγκροτήσει ένα εγχειρίδιο παγκόσμιας πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας. Από το δεύτερο μισό του 20 ου αιώνα μέχρι σήμερα στις ταινίες του σκηνοθέτη δεν καταγράφονται μόνο θέματα πολιτικής συγκυρίας αλλά ανακινούνται με τόλμη και οι αποσιωπημένες όψεις ζοφερών ιστορικών περιόδων. Από το Ολοκαύτωμα (Μουσικό Κουτί, Music Box, 1989), τη σχέση της Καθολικής Εκκλησίας με τον ναζισμό (Αμήν, Amen, 2002) και την ανάδυση του νεοναζισμού (Το στίγμα της προδοσίας, Betrayed, 1988) μέχρι τη διερεύνηση των «τυφλών» σημείων στα ολοκληρωτικά, καπιταλιστικά και κομμουνιστικά, εθνικιστικά και αποικιοκρατικά συστήματα: Ομολογία (L'Aveu, 1970), Κατάσταση πολιορκίας (État de siège, 1972), Ειδικό δικαστήριο (Section spéciale, 1975), Αγνοούμενος (Missing, 1982), Χάννα Κ. (Hanna K., 1983). Με την ίδια κριτική διαύγεια ο Γαβράς προσέγγισε τους μηχανισμούς των μέσων μαζικής
ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ, Η ιστορία ενός αγνώστου, μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, εκδόσει... more ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΑΝΤΟΝ ΤΣΕΧΩΦ, Η ιστορία ενός αγνώστου, μτφρ. Λεωνίδας Καρατζάς, εκδόσεις Ερατώ, σελ. 240 Ο τίτλος Η ιστορία ενός αγνώστου (Рассказ неивестного человека, 1893), όπως συχνά στα διηγήματα του Τσέχοφ, είναι παραπλανητικός, καθώς ο ορίζοντας προσδοκιών του αναγνώστη μετατοπίζεται: ποιος είναι ο άγνωστος και ποιόν παρακολουθεί; Ο αρχικός, «μαχητικά» πολιτικός σκοπός του νέου άνδρα που εισέρχεται μεταμφιεσμένος σε υπηρέτη στην οικεία του ευγενούς Γκεόργκι Ιβάνιντς Ορλόφ, αποδεικνύεται, κατά την εξέλιξη της αφήγησης, ένα πρόσχημα. Ο νεαρός αντεξουσιαστής απορροφάται από τα ενδότερα αισθηματικά ζητήματα του αριστοκρατικού περιβάλλοντος: ένα ερωτικό πάθος εκτονώνεται και παρακμάζει μονόπλευρα, ένας ανεκδήλωτος έρωτας μετατρέπεται σε ανυστερόβουλη αφοσίωση. Αν ο υπηρέτης είναι ένα προσωπείο του αφηγητή Τσέχοφ, ενός συγγραφέα που σπούδασε και λεπτούργησε τις αντιφάσεις του γυναικείου ψυχισμού, τότε η Ζηναΐδα Φεντόροβνα στην Ιστορία ενός αγνώστου έρχεται να συγκατοικήσει με άλλες περιφανείς διηγηματογραφικές ηρωίδες του ρώσου κλασικού:
ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ MARIE-NOËLLE SEMET-HAVIARAS, Les plasticiens au défi de la scène (2000-... more ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ MARIE-NOËLLE SEMET-HAVIARAS, Les plasticiens au défi de la scène (2000-2015) [Οι εικαστικοί καλλιτέχνες και η πρόκληση της σκηνής], L' Harmattan (σειρά Univers Théâtral), Paris, 2017 Ειδικά σήμερα καθώς, παρακολουθώντας το πλήθος των παραστάσεων που φιλοξενούνται στο «Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου», καλούμαστε να κατανοήσουμε, να αποκρυπτογραφήσουμε και να απολαύσουμε το έργο καλλιτεχνών της Εσπερίας (ή και ελλήνων δημιουργών) που εκφράζει μια νέα εκφραστική γλώσσα, είναι ευπρόσδεκτη όσο και σπάνια μια μελέτη όπου ο συγγραφέας είναι ταυτόχρονα καλλιτέχνης και θεωρητικός του θεάτρου, ικανός, μάλιστα, να προβεί σε διεπιστημονικές προσεγγίσεις. Για όσους, λοιπόν, επιθυμούν να συνδυάσουν τη γνώση με την απόλαυση του θεατή θα προτείναμε ένα βιβλίο συναρπαστικό στην ανάγνωσή του και συγχρόνως κατατοπιστικό για όσα συμβαίνουν στην ευρωπαϊκή σκηνή κατά τον 21ο αιώνα. Πρόκειται για την πρόσφατα εκδοθείσα στο Παρίσι, από τις εκδόσεις L' Harmattan (σειρά Univers Théâtral), μελέτη της Μarie-Noëlle Semet-Haviaras, Les plasticiens au défi de la scène (2000-2015) [Οι εικαστικοί καλλιτέχνες και η πρόκληση της σκηνής], η οποία πραγματεύεται τις πολυσχιδείς σχέσεις των εικαστικών τεχνών με το θέατρο. Με αφετηρία την εντυπωσιακή αύξηση των σκηνογραφιών για το θέατρο, το χορό και την όπερα που έχουν φιλοτεχνήσει, σε κλασσικές σκηνές, καταξιωμένοι εικαστικοί καλλιτέχνες, η συγγραφέας επιχειρεί έναν ορισμό της σύγχρονης σκηνογραφίας μέσα από την ανάλυση αυτού του «φαινομένου επικαιρότητας». Οι επιλογές της αποδεικνύουν την ώριμη ματιά μιας Καθηγήτριας με πλούσιο ερευνητικό και διδακτικό έργο (στο πανεπιστήμιο Paris 1, Panthéon-Sorbonne) και μαρτυρούν την έμπειρη γνώση μιας σκηνογράφου με παρουσία και στο ελληνικό θέατρο (πάνω από δεκαπέντε συνεργασίες με τον Βασίλη Παπαβασιλείου και την Έλλη Παπακωνσταντίνου). Με χαρακτηριστική σεμνότητα η συγγραφέας δεν αναφέρεται στο προσωπικό της καλλιτεχνικό έργο αλλά επιλέγει μία εικοσάδα σκηνογραφιών ως αντικείμενο διεξοδικής μελέτης των δημιουργιών γνωστών ζωγράφων, γλυπτών, βιντεοκαλλιτεχνών, περφόρμερς και αρχιτεκτόνων όπως η Μαρίνα Αμπράμοβιτς, ο Μπιλ Βιολά, ο Ανίς Καπούρ, ο Ανσέλμ Κίφερ, ο Όλεγκ Κουλίκ, ο Πιερρίκ Σορέν, ο Ντανιέλ Μπυρέν, ο Γιαν Πάπελμπαουμ και άλλοι.
Όσοι απόλαυσαν την παράσταση της οπερέτας Το μικρόβιο του έρωτα (1927) του Κώστα Γιαννίδη (σκηνοθ... more Όσοι απόλαυσαν την παράσταση της οπερέτας Το μικρόβιο του έρωτα (1927) του Κώστα Γιαννίδη (σκηνοθεσία Σοφία Σπυράτου, Λάμπρος Λιάβας) και θέλουν να αποκτήσουν μια σφαιρική εικόνα της καλλιτεχνικής προσωπικότητας του σπουδαίου μικρασιάτη συνθέτη Γιάννη Κωνσταντινίδη (1903-1984), έχουν αυτή την ευκαιρία με την έκδοση της μελέτης του λέκτορα της ιστορικής μουσικολογίας στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Γιώργου Σακαλλιέρου. Ο συνθέτης βρίσκει στο πρόσωπο του συγγραφέα έναν φιλέρευνο, στοργικό και επαρκή μελετητή που συνδυάζει τόσο ακρίβεια και αυστηρότητα στην ιστορική τεκμηρίωση, όσο και τόλμη στην αποκατάσταση και (επανα)τοποθέτηση του συνθέτη στην έντεχνη ελληνική μουσική ιστορία. Ο Γιάννης Κωνσταντινίδης κατατάσσεται στον ευρύτερο χώρο της λόγιας νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας που φέρει χαρακτηριστικά "εθνικής" ταυτότητας, ειδικά στην επιγονική γενιά της Εθνικής Σχολής του Καλομοίρη, ως καλλιτέχνης που, περισσότερο, συμπράττει με τις νέο-φολκλορικές μουσικές τάσεις οι οποίες λαμβάνουν σχήμα στον ευρωπαϊκό χώρο κατά τη δεύτερη δεκαετία του 20ού αι. και στον ελληνικό χώρο περίπου από το 1920. Ο υποδειγματικός, μεγάλου σχήματος πολυσέλιδος τόμος (επεξεργασμένη μορφή της διδακτορικής διατριβής του συγγραφέα) εντάσσεται στην επιστημονική εκδοτική σειρά ("Βιβλιοθήκη Μουσικολογίας", University Studio Press), που διευθύνει (και προλογίζει) ο καθηγητής ιστορικής μουσικολογίας στο ΑΠΘ Δημήτρης Γιάννου και αποτελεί εξαίρετο δείγμα γραφής της νεότερης γενιάς επιστημόνων στο πεδίο της έντεχνης νεοελληνικής μουσικής. Η αρθρωμένη σε δύο μέρη και έξι, συνολικά, κεφάλαια, μελέτη προσεγγίζει την ζωή, την καλλιτεχνική δραστηριότητα και τη συνθετική δημιουργία του Γιάννη Κωνσταντινίδη, από τις πλευρές της ιστορικής έρευνας, καταγραφής και κριτικής επεξεργασίας αλλά και των αναλυτικών μεθοδολογικών εφαρμογών, αποσκοπώντας στην ιδεολογική/καλλιτεχνική του ένταξη στον ευρύτερο χώρο της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας. Στο βιοεργογραφικό πρώτο μέρος (που περιλαμβάνει τρία κεφάλαια) εξετάζεται η ζωή του συνθέτη με χρονολογική διάρθρωση και κριτήριο υποδιαίρεσης τους τέσσερις διαφορετικούς, γεωγραφικά, τόπους δράσης του: Σμύρνη (1903-22), Δρέσδη (1922-23), Βερολίνο (1923-31) και Αθήνα (1933-84). Η αφειδώλευτη τεκμηρίωση (με το πλήθος των υποσημειώσεων σε συνεχή συμπληρωματική σχέση με το κυρίως κείμενο) εντάσσει την καλλιτεχνική δημιουργία του Κωνσταντινίδη και τη διαμόρφωση της μουσικής προσωπικότητάς του στα συμφραζόμενα κάθε περιόδου με συναρπαστικό αφηγηματικά τρόπο: πλαίσιο οικογενειακών καταβολών και ευρύτερου κοινωνικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, μουσικών ερεθισμάτων και επιδράσεων (λόγια, "ελαφρά" και δημοτική μουσική), αναπροσδιορισμού επαγγελματικών βλέψεων και καλλιτεχνικών στόχων του συνθέτη. Η "διπλή" καλλιτεχνική ταυτότητα και η έντονη δραστηριοποίησή του συνθέτη στο "ελαφρό" μουσικό θέατρο (ως Κώστας Γιαννίδης), συνεξετάζεται, αρχικά, ως προς τα στοιχεία που συγκροτούν, σταδιακά,
Φωτογραφίες με τις μορφές της Έλλης Λαμπέτη, της Αντιγόνης Βαλάκου και της Βάσως Μανωλίδου δελεάζ... more Φωτογραφίες με τις μορφές της Έλλης Λαμπέτη, της Αντιγόνης Βαλάκου και της Βάσως Μανωλίδου δελεάζουν τον φιλαναγνώστη θεατρόφιλο για τον τρόπο που οι πρωταγωνίστριες ενσάρκωσαν (1966, 1981, 1951, αντίστοιχα) στην ελληνική σκηνή την μορφή της Αγία Ιωάννας στο ομώνυμο έργο (Saint Joan, 1923) του Τζωρτζ Μπέρναρντ Σω. Η συμπερίληψη στην πολύτομη και χρήσιμη θεατρική σειρά των εκδόσεων «Ηριδανός» του πιο ξεχωριστού στην εργογραφία του ιρλανδού συγγραφέα ομότιτλου έργου καθιστά διαθέσιμη στο αναγνωστικό κοινό την έντυπη εκδοχή, σε νέα μετάφραση από τον Γεώργιο Χ. Καλογεράκη. Το ίδιο έργο είχαν μεταφράσει ο Δ.Σ. Δεβάρης (1937) για το «Καινούργιο Θέατρο», ο Δημήτρης Κωνσταντινίδης (1951) για το Εθνικό Θέατρο και ο Γιώργος Σεβαστίκογλου (1966) για το θίασο Έλλης Λαμπέτη. Μετά την προ πολλού εξαντλημένη μοναδική παλαιά έκδοση [Μπέρναρντ Σω, Αγία Ιωάννα. Θεατρικό χρονικό, μτφρ. Δημήτρης Κωνσταντινίδης, Αθήναι: Γαλλικαί εκδόσεις Βergadi, 1951], η νέα μετάφραση έρχεται να διορθώσει παρανοήσεις και να καλύψει τις σημερινές αναγνωστικές μας απαιτήσεις. Παρότι ο συγγραφέας υπήρξε σκηνικά δημοφιλής, είναι περιορισμένα τα έργα από το ευρύ θεατρικό του corpus που έχουν εκδοθεί στην Ελλάδα. Έτσι η ταυτόχρονη σχεδόν έκδοση και ενός άλλου τόμου, με την υπογραφή του ίδιου μεταφραστή, με τίτλο Ο Δον Ζουάν στην κόλαση. Μια κωμωδία και φιλοσοφία μόνο ευπρόσδεκτη είναι στο βαθμό, μάλιστα, που αποτελεί και προσθήκη στις προσεγγίσεις του καλλιτεχνικού δονζουανισμού. Η αυτονομημένη τρίτη πράξη προέρχεται από το άπαξ παιγμένο (1947) στο Εθνικό θέατρο, Άνθρωπος και υπεράνθρωπος (1903), σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη και με πρωταγωνιστή το Δημήτρη Χορν. Οι επιμελημένες εκδόσεις των έργων περιλαμβάνουν, σε ακριβείς αποδόσεις, εκτενείς προλόγους (Αγία Ιωάννα, σσ. 9-91) και επιστολές του Σω (Ο Δον Ζουάν στην κόλαση, σσ. 103-117), όπου διαβάζουμε αποκαλυπτικά σχόλια για τη στοχοθεσία του συγγραφέα, ενώ συμπληρώνονται και με ευπρόσδεκτες, εκτενείς ή συντομότερες, κατατοπιστικές εισαγωγές του μεταφραστή. Αν ο εκτενής πρόλογος του πρώτου δράματος, ισάξιος σε διαύγεια, ακρίβεια και τόλμη με τα ρομαντικά και νατουραλιστικά μανιφέστα του Ουγκό (Ερνάνης) και του Στρίντμπεργκ (Δεσποινίς Ζιλί), μάς παρουσιάζει το πλήρες ιδεολογικό σχήμα του Σω, στη δεύτερη έκδοση η απομόνωση μιας ενότητας ως μεταμοντέρνας αφετηρίας επιλογή ωθεί σε διακειμενικές αναγνώσεις του πανευρωπαϊκού μύθου. Ο κορακοζώητος Σω (1856-1950) με το εκτενές σε όγκο κριτικό και δραματουργικό έργο, ενισχυμένο, μάλιστα, από μια καλλιεργημένη δημόσια εικόνα και ένα πηγαίο ταλέντο ικανό για αμφισβήτηση, κατέλαβε κεντρική θέση στην εξέλιξη του σύγχρονου θεάτρου και διότι μετέφερε και ανέπτυξε επί σκηνής πολιτικά, κοινωνικά και θρησκευτικά θέματα. Ακολουθώντας το μοντέλο γραφής του Νορβηγού συγγραφέα Ίψεν, τον οποίο ο Σω θαύμαζε (βλ. και τη μελέτη Η πεμπτουσία του ιψενισμού), αποφάσισε να καταπιαστεί με τους τρόπους που η καθημερινή ζωή των ανθρώπων επηρεάζεται από πολιτικά γεγονότα και να τους περιγράψει με δραματουργικές μεθόδους όπου το
ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΡΟΖΙΤΑ ΣΩΚΟΥ, Ο αιώνας της Ροζίτας (1900-1950) και Ο αιώνας της Ροζίτας... more ΤΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΥΡΙΑΚΟΥ ΡΟΖΙΤΑ ΣΩΚΟΥ, Ο αιώνας της Ροζίτας (1900-1950) και Ο αιώνας της Ροζίτας (1957-2017), επιμέλεια Ιρένε Μαρεντέι, εκδόσεις Οδός Πανός, σελ. 440 & 472 «Βικτωριανή» χαρακτήρισε ο Μάρλο Μπράντο την Ροζίτα Σώκου, και η κοινή φωτογραφία τους κοσμεί τον δεύτερο από τους δύο τόμους της αυτοβιογραφικής έκδοσης Ο αιώνας της Ροζίτας που φιλοξενείται στον προγραμματισμό της Οδού Πανός, ενός ιστορικού εκδοτικού οίκου που χαρακτηρίζεται τόσο από τον εκλεκτικισμό των επιλογών όσο και από την ανάδειξη όψεων της δημοφιλούς κουλτούρας. Οι περίπου εννιακόσιες σελίδες του βιβλίου είναι γραμμένες με τον τρόπο της Ροζίτας, δηλαδή με τον τρόπο μιας εγγράμματης και πολυμαθούς δημοσιογράφου που γνώρισε τη γνώμη και τα ήθη πολλών ανθρώπων και από μια «προχωρημένη» ηλικία πια θεωρεί, αναδρομικά αλλά καθόλου «ολύμπια», εποχές και πρόσωπα. Η αφήγηση δεν μοιάζει να έχει νοσταλγική διάθεση καθώς δεν εξιδανικεύονται χαρακτήρες και καταστάσεις. Ακόμη και αν υιοθετείται το βλέμμα ενός ευφυούς παιδιού που περιγράφει τις συνθήκες ζωής κατά το μεσοπόλεμο, ένας ενήλικος εαυτός παρακολουθεί και επεμβαίνει με κριτική διάθεση και απομυθοποιητικό βλέμμα. Το βιωματικό υλικό της κυρίας Σώκου τέμνεται με την ιστορία της Ελλάδας κατά τον εικοστό αιώνα. Παρακολουθούμε μια συναρπαστικής ροής, κυρίως γραμμική, αφήγηση, κατανεμημένη με άξονα άλλοτε ιστορικές περιόδους, άλλοτε πρόσωπα και άλλοτε φάσεις του βίου της. Η Σώκου αποκαλύπτει αλλά δεν σκανδαλοθηρεί: ενώ μια σειρά από λεπτομέρειες, υπογραμμίσεις και... αποσιωπήσεις διατηρούν το ενδιαφέρον του αναγνώστη, η ίδια σχολιάζει τις καταστάσεις με τόλμη και δεν χαρίζεται ούτε στον εαυτό της. Η αυτοβιογραφική αφήγηση αποδεικνύεται χυμώδης, καθώς ένα ισχυρό «εγώ» θεάται και αυτοαναλύεται στην ιδιωτική και τη δημόσια σφαίρα. Από την δυνατή σχέση με τον πατέρα της όπου ψυχαναλύεται (Α' τόμος, σ. 56) μέχρι τα οικογενειακά/προσωπικά: οι αντιφάσεις και οι δυσκολίες μιας εργαζόμενης γυναίκας και μητέρας (επάγγελμα, γάμος, μητρότητα) αλλά και τη σύνθεση μιας «αθηνογραφίας» (χαρακτηριστικά και ήθη της γειτονιάς). Η περιγραφή των τραυματικών περιόδων του πολέμου, της κατοχής (Α' τόμος, 3 ο κεφ. «Πόλεμος-Κατοχή») και του εμφυλίου δεν έχει καμιά αγωνιστική ωραιοποίηση. Αυτή η διασταύρωση ιδιωτικού και δημόσιου γίνεται με την αξιοποίηση του ημερολογιακού λόγου (Α' τόμος, σσ. 252-255), ενώ οι αναφορές στην περίοδο του Εμφυλίου (Α' τόμος, σσ. 273-319) αποτελούν, ίσως, τις πιο όμορφες σελίδες του βιβλίου.
ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΓΑΘΟΣ, Η κινηματογραφική όψη του Γρηγόριου Ξενόπουλου, εκδόσεις Γκοβόστη, σελ. 237 Ολοκλ... more ΘΑΝΑΣΗΣ ΑΓΑΘΟΣ, Η κινηματογραφική όψη του Γρηγόριου Ξενόπουλου, εκδόσεις Γκοβόστη, σελ. 237 Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση της μελέτης του Θανάση Αγάθου, αναρωτήθηκα, με βάση και τα πορίσματα του ερευνητή, αν, τελικά, φαίνεται να δικαιώνονται ορισμένες από τις αφηγηματικές μεθόδους του κατεξοχήν εκφραστή της δημοφιλούς κινηματογραφικής (και τηλεοπτικής) κουλτούρας των δεκαετιών του '60 και '70, Γιάννη Δαλιανίδη. Μήπως ο τελευταίος υπήρξε ένας «άλλος Ξενόπουλος» της εγχώριας κινηματογραφίας: ηθογράφος, υπερπαραγωγικός και υποτιμημένος, επηρεασμένος ή απλώς λοξοκοιτώντας προς τα ευρωπαϊκά παράλληλα (θεματολογία, αφηγηματικές μέθοδοι); Η ακαδημαϊκού χαρακτήρα μελέτη του Αγάθου εντάσσεται στα διεπιστημονικού χαρακτήρα πονήματα που έχουμε ανάγκη στην ισχνή ελληνόγλωσση βιβλιογραφία, τα οποία καλούνται να διερευνήσουν τις αμφίδρομες σχέσεις μεταξύ των τεχνών. Στη συγκεκριμένη μελέτη, όπως προκαταθέτει ο τίτλος της, διερευνώνται κυρίως οι σχέσεις λογοτεχνίας και κινηματογράφου και δευτερευόντως θεάτρου και κινηματογράφου. Η επιλογή του παραδείγματος του Ξενόπουλου είναι αντιπροσωπευτική και επιστημονικά θεμιτή. Γνώριμα, δημοφιλή, με πεζογραφική και σκηνική εκδοχή, έντονο ηθογραφικό χρώμα (τόποι και χαρακτηρολογία), τα κινηματογραφημένα έργα του Ξενόπουλου ορθά δεν αντιμετωπίζονται από τον ερευνητή ως ενιαίο σώμα. Αν κατά τη μεσοπολεμική περίοδο οι άνθρωποι της ελληνικής κινηματογραφίας στράφηκαν για έμπνευση προς τις υπάρχουσες θεατρικές (κείμενα και θεατρικές παραστάσεις) και ύστερα λογοτεχνικές (μυθιστορήματα και διηγήματα) πηγές είναι και γιατί εκεί βρήκαν έτοιμο υλικό: καλά οργανωμένες ιστορίες και αξιόπιστους χαρακτήρες. Ωστόσο, δεν θα πρέπει να θεωρήσουμε τη γειτνίαση θεάτρου και κινηματογράφου χωρίς γόνιμους προβληματισμούς και αφοριστικές καταδίκες της νεότερης Τέχνης: στη μελέτη του Αγάθου καταγράφεται και σχολιάζεται, για πρώτη φορά σε εκτενή κλίμακα, η επαμφοτερίζουσα και αμφιθυμική στάση του Ξενόπουλου απέναντι στο σινεμά (αρθρογραφία, χρονογραφήματα, σεναριογραφία). Τα πορίσματα της συγκεκριμένης προσέγγισης θα πρέπει να συγκαταριθμηθούν σε κάθε μεταγενέστερη μελέτη γύρω από τον τρόπο υποδοχής της κινηματογραφικής Τέχνης από τους Έλληνες πνευματικούς ανθρώπους και καλλιτέχνες. Ας σημειωθεί πως τα δημοφιλέστερα σκηνικά έργα του Ξενόπουλου (Στέλλα Βιολάντη, Φωτεινή Σάντρη, Πειρασμός, Ποπολάρος) και η υποκριτική παράδοση των πρωταγωνιστών που ερμήνευσαν τους κύριους ρόλους τους αναγνωρίζονται ως παράγοντες επιλογής. Από την άλλη πλευρά, το πρώτο πρόβλημα που εγείρεται κατά τη συγκριτική προσέγγιση
Uploads
Books by Konstantinos Kyriakos