Lemurlar

Lemurlar
Biologik klassifikatsiya
Olam: Hayvonlar

Lemurlar, chala maymunlar, makilar (Lemuroidae) — primatlar turkumiga mansub sut emizuvchilar kenja turkumi. Tanasining uz. 12—72 sm, juni kalin, yaltiroq. Tumshugʻi choʻziq, koʻzi va quloklari katta, koʻpchiligining dumi uzun. 2 juft sut bezlari, 9 taga yaqin hid bilish moʻylovi bor. Madagaskar L.ining kalla suyagi choʻziq, boshqa turlari (lorilar)da qisqa. Orqa oyoqlari oldingisidan uzun (ayniqsa, sakrovchi turlarida). Oyoq va qoʻl barmoqlari daraxt shoxlariga osilib yurishga moslashgan. Boʻgʻozlik davri 3— 5 oy. 1 ta bola tugʻadi. Lemursimonlar va lorisimonlar oilasiga boʻlinadi. Tunda faol, kunduzi daraxt kovaklarida yoki uyasida uxlaydi. L.Afrikaning tropik oʻrmonlari, Madagaskar oroli, Jan.-Gʻarbiy Osiyo, Shri Lanka va Zond o.larida keng tarqalgan. L. har xil mevalar, barglar, hasharotlar, qushlarning tuxumi va joʻjasi bilan oziqlanadi.

18-19-asrlardagi lemur tadqiqotlari taksonomiya va namunalarni yigʻishga qaratilgan edi. Lemur ekologiyasi va xulq-atvori boʻyicha zamonaviy tadqiqotlar 1950- va 1960-yillargacha boshlanmadi.  Dastlab 1970-yillarning oʻrtalarida Madagaskardagi siyosiy muammolar toʻsqinlik qilgan boʻlsa, 1980-yillarda dala tadqiqotlari qayta boshlandi. Lemurlar tadqiqot uchun muhimdir, chunki ularning antropoid primatlar bilan boʻlgan ajdodlari xususiyatlari va xususiyatlarining aralashmasi primatlar va inson evolyutsiyasi haqida tushuncha berishi mumkin.  Koʻpgina lemur turlari yashash joylarini yoʻqotish va ov qilish tufayli yoʻqolib ketish xavfi ostida qolmoqda. Koʻpgina lemur turlari soʻnggi 2000-yil ichida inson faoliyati tufayli yoʻq boʻlib ketgan va ular birgalikda "subfossil lemurlar" deb ataladi.  Bular odatda saqlanib qolgan lemurlardan kattaroq boʻlib, eng kattasi Arxeoindris gorillaning oʻlchamiga teng.  Fady kabi mahalliy urf-odatlar odatda lemurlar va ularning oʻrmonlarini himoya qilishga yordam bergan boʻlsa-da, noqonuniy daraxt kesish, iqtisodiy mahrumlik va siyosiy beqarorlik tabiatni muhofaza qilish harakatlariga toʻsqinlik qiladi. Ushbu tahdidlar va ularning soni kamayib borayotgani sababli, Xalqaro Tabiatni Muhofaza qilish Ittifoqi (IUCN) lemurlarni dunyodagi yuqori yoʻqolib ketish xavfi ostida turgan sutemizuvchilar deb hisoblaydi va 2013-yil holatiga koʻra barcha lemur turlarining 90%gachasi yovvoyi tabiatda yoʻq boʻlib ketish xavfiga duch kelayotganini qayd etiladi.  keyingi 20-25 yil ichida. Madagaskarning biologik xilma-xil faunasini koʻrsatadigan eng mashhur tur sifatida, lemurlar Madagaskarning sharqiy qismidagi Atsinanana yomgʻir oʻrmonlari kabi Jahon merosi obʼektlarida Madagaskarda ekoturizmning paydo boʻlishiga yordam berdi. Bundan tashqari, Lemur tabiatni muhofaza qilish jamgʻarmasi va Dyuk Lemur markazi  kabi tabiatni muhofaza qiluvchi tashkilotlar tobora koʻproq mahalliy hamjamiyatlarni barqaror qishloq xoʻjaligi va oʻrmon oʻstirish tashabbuslarini qoʻllashga ragʻbatlantirish, ekologik dasturlar uchun bandlik imkoniyatlarini kengaytirish, lemurni saqlash kabi jamiyatga asoslangan yondashuvlarni amalga oshirishga intilmoqda.  yashash joylari, shuningdek, lemurlar haqida jamoatchilikni xabardor qilish va qadrlashga yordam beradi.