Nazir Safarov

Nazir Safarov
Tavalludi	9-yanvar 1905-yil Jizzax Turkiston general-gubernatorligi
Vafoti	1-aprel 1985-yil Toshkent
Ijod qilgan tillari	oʻzbek, rus
Fuqaroligi	SSSR
Faoliyat yillari	1928–1985
Janr	proza, drama, ssenariy

Nazir Safarovich Safarov (1905-yil 9-yanvar Jizzax, Turkiston general-gubernatorligi (hozirgi Jizzax viloyati) – 1985-yil 1-aprel Toshkent) – oʻzbek sovet yozuvchisi, ssenariynavis va nosir, dramaturg, jurnalist, muxbir. Oʻzbekiston SSR xalq yozuvchisi (1975), Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan sanʼat arbobi (1950). Hamza nomidagi Oʻzbekiston SSR Davlat mukofoti laureati (1968). SSSR Yozuvchilar uyushmasi aʼzosi (1934).

Hayoti

Safarovning otasi temirchi boʻlgan. Avval eski oʻzbek tilidagi oʻqitiluvchi maktabda, keyin esa sovet maktabida oʻqigan. Inqilobdan keyin kechki taʼlimda tahsil oldi. Samarqandda partiya kadrlarini tayyorlash maktabida oʻqishni davom ettirdi. 1925-yilda KPSS(b) safiga kirdi.

Komsomol tashkilotlari ishida faol ishtirok etgan. 1931-yildan respublika davriy matbuotida hamkorlik qildi.

Tashkiliy byuroning, soʻngra Oʻzbekiston SSR Yozuvchilar uyushmasi masʼul kotibi boʻldi (1932–1935).

1934-yilda SSSR Yozuvchilarning birinchi qurultoyida Oʻzbekiston SSRdan delegat boʻlib, SSSR Yozuvchilar uyushmasining birinchi aʼzolaridan biri boʻldi.

1935-yilda Oʻzbekiston SSR Kompartiyasi Markaziy Qoʻmitasi huzuridagi Marksizm-leninizm institutini tamomlagan.

Ulugʻ Vatan urushi qatnashchisi. U faol armiya tarkibida siyosiy xodim va urush muxbiri boʻlgan, Sovet Armiyasi askarlari bilan birga Kavkazdan Venagacha yurishda ishtirok etgan.

Ijodiy faoliyati

bir qator tarixiy asarlarni nasr, dramaturgiya yoʻnalishida yozgan.

U 1928-yilda debyut qilgan. Uning birinchi asari „Unutilmas kunlar“da 1916-yilda mazlum dehqon ommasining chorizmga qarshi qoʻzgʻoloni tasvirlangan.

Nazir Safarovning ilk ocherk va felyetonlari 1926 yilda „Rabochiy“ gazetasida bosilib, oradan bir necha yil oʻtib „Yangi hayot uchun kurash“ umumiy sarlavhasi ostida turkum ocherklari paydo boʻldi. 1916-yilgi Jizzax qoʻzgʻoloni haqida hikoya qiluvchi „Qora kunlar soyalari“ kitobi ham chiqdi.

40-yillarning boshi Safarovning dramaturgiyaga kelishiga toʻgʻri keldi. „Tarix gapirdi“ inqilobiy dramasi muallifi (Ziyo Saidov bilan hammualliflikda) oʻzini sovet hokimiyati dushmanlarining yashirin rejalarini dadil fosh etuvchi, deb eʼlon qildi. Hamza teatri tomonidan sahnalashtirilgan spektakl katta muvaffaqiyat bilan oʻtdi va yosh adibning kelajakdagi ijodiy yoʻlini belgilab berdi. Safarovning asosiy mavzusi inqilob mavzusi, yangi tuzum dushmanlariga qarshi kurash, mehnatkashlarning sotsialistik ongini shakllantirish mavzulari edi. Safarovning „Uygʻonish“ va „Sharq tongi“ asarlarining sahnalashtirilgani oʻzbek teatri tarixidagi muhim bosqichlar boʻldi.

Yozuvchining harbiy ocherklari („Oʻq oʻtmas botir“, „Vodillik qahramon“, „Komissar Qoraboyev“, „Sevgi“, „Soʻnggi nafasgacha“, „Oʻzbek farzandlari“, „Qahramonning tugʻilishi“ va boshqalar) nashr etilgan. SSSRning qator gazeta va jurnallarida Safarovning urushdan keyingi birinchi kitobi rus tilida nashr etilgan „Yurtdoshlar“ga kiritilgan.

„Yurtdoshlar“ (1958), „Oltinoy“ (1961), „Bir tomchi qon“ (1967) hikoya va ocherklar toʻplamlari, „Uzoqni koʻzlagan ayol“ (1961) va „Koʻrgan-kechirganlarim“ hikoyalari muallifi. (Hamza nomidagi Oʻzbekiston SSR Davlat mukofoti, 1968), „Laʼnatlar kuni va umidlar kuni“ (rus tilida, 1970) va „Navroʻz“ („Oq laylaklar davri“, 1973) romanlari. Safarov Ulugʻ Vatan urushidagi gʻalabaning 30 yilligiga bagʻishlangan „Lukash botir“ dramasini (Y. Xudoyqulov bilan hammualliflikda) yozgan. „Uygʻonish“ (1938) spektakli 1916 yil Oʻrta Osiyoda boʻlgan qoʻzgʻolonga, „Sharq tongi“ (1948) spektakli Oʻzbekistondagi inqilobiy voqealarga bagʻishlangan. „Hayot maktabi“ dramasi (1954), ishchilar sinfining yangilik uchun kurashi haqida hikoya qiluvchi „Kim voy, kim kular“ komediyasi (1963), „Elmurod“ pyesasi (M. Xudoyqulov bilan hamkorlikda) va boshqalar zamonaviy mavzular asosida yozilgan.

Safarovning asarlari SSSR xalqlarining koʻplab tillariga tarjima qilingan.

Mukofotlari

Safarov 1985-yil Lenin ordeni, Oktyabr inqilobi ordeni, 1980-yil Mehnat Qizil Bayroq ordeni, Xalqlar doʻstligi ordeni, 2 marta „Hurmat belgisi“ ordeni, II darajali Vatan urushi ordeni, Qizil yulduz ordeni, „Jangovar xizmatlari uchun“ medali, SSSR medallari, 1975-yil Oʻzbekiston SSR xalq yozuvchisi, 1950-yil Oʻzbekiston SSRda xizmat koʻrsatgan artist va 1968-yil Hamza nomidagi Oʻzbekiston SSR Davlat mukofoti bilan taqdirlangan.

Vafoti

Safarov 1985-yil 1-aprelda Toshkentda vafot etgan.