Khác biệt giữa bản sửa đổi của “Phật”

Từ này thường để chỉ một vị Phật trong [[lịch sử]] tên là "[[Tất-đạt-đa Cồ-đàm|Thích Ca Mâu Ni]]", một nhân vật có thật đã truyền bá tư tưởng của mình ở lục địa [[Ấn Độ]] vào thế kỷ 5 trước công nguyên, và những giáo lý ấy đã được làm nền tảng để khai sinh ra [[Phật giáo]]. Nhưng theo lời giảng của chính [[Tất-đạt-đa Cồ-đàm]] thì Ngài chỉ là vị Phật duy nhất trên [[Trái Đất]] trong thời kỳ này, chứ nếu xét rộng ra toàn [[vũ trụ]], xét cả quá khứ - tương lai thì ngoài ôngNgài ra còn có vô số vị Phật khác nữa, họ tồn tại ở các thế giới khác hoặc ở những thời điểm khác: nhiều vị đã đắc đạo ở quá khứ, nhiều vị đang sống trong hiện tại (ở những thế giới khác) và nhiều vị sẽ đắc đạo ở tương lai. Cũng theo lời Ngài, trong tương lai rất xa về sau, trên Trái Đất sẽ xuất hiện một vị nữa đắc đạo thành Phật, đó là Bồ Tát Di Lặc thành [[Di-lặc|Phật Di Lặc]].

Theo [[Phật giáo]], thời đại xuất hiện một vị Phật là rất hiếm. Vì có nhiều thời kỳ, có nhiều giai đoạn rất dài trong các chu kỳ [[thế giới]] không hề xuất hiện một vị Phật nào, nếu có thì cũng chỉ có những vị [[Bích-chi Phật|Phật Độc Giác]], các vị này xu hướng ít tuyên thuyết giáo pháp, cho nên chúng sinh không có phương tiện giải thoát. Vị Phật thường được xem là đại diện cho các vị Phật quá khứ là [[Nhiên Đăng Cổ Phật]]. Trong khi vị Phật tương lai được cho là sẽ xuất hiện ở Trái Đất này là [[Di-lặc]]. Trong '''Phật giáo Bắc tông''' thì còn chia ra [[Phật Mẫu Chuẩn Đề|Phật mẫu]](phật bà), [[Phật vương]], ''[[Phật tổ]](Phật chủ)'','' Phật tử''. Ngoài ra còn có những tầng tu hành thấp hơn Phật như: ''[[Duyên Giác Phật|Duyên giác]]'' (Phật độc giác), ''[[Thanh Văn (định hướng)|Thanh văn]]'' (là những người nghe Phật giảng dạy mà tu được quả vị [[A-la-hán]]).

“Phật”"Phật" là từ gốc Hán, bắt nguồn từ cách phát âm trong tiếng Hán ở các thời kỳ khác nhau của một từ được viết bằng chữ Hán là “"佛”".<ref name="E. G. Pulleyblank. Middle Chinese: A Study in Historical Phonology. Trang 212">E. G. Pulleyblank. Middle Chinese: A Study in Historical Phonology. University of British Columbia Press. Vancouver, năm 1984. ISBN 0-7748-0192-1. Trang 212.</ref> [[E. G. Pulleyblank]] phục nguyên cách phát âm trong tiếng Hán trung cổ sơ kỳ của từ “"佛”" là ''but''.<ref name="E. G. Pulleyblank. Middle Chinese: A Study in Historical Phonology. Trang 212" /> “Phật”"Phật" bắt nguồn từ cách phát âm trong [[tiếng Hán trung cổ hậu kỳ]] của từ “"佛”". Pulleyblank phục nguyên cách phát âm trong tiếng Hán trung cổ hậu kỳ của từ “"佛”" là ''fɦjyt'' (do ''but'' biến đổi thành, về sau ''fɦjyt'' biến đổi thành ''fɦut'') và ''fɦut'' (do ''fɦjyt'' biến đổi thành). Theo Pulleyblank từ “phật”"phật" trong tiếng Việt bắt nguồn từ âm ''fɦjyt'' của từ “"佛”".<ref name="E. G. Pulleyblank. Middle Chinese: A Study in Historical Phonology. Trang 212" /><ref>Edwin G. Pulleyblank. Lexicon of Reconstructed Pronunciation in Early Middle Chinese, Late Middle Chinese, and Early Mandarin. UBC Press. Vancouver, năm 1991. ISBN 0-7748-0366-5. Trang 21, 96.</ref>

Trong tiếng Hán tên gọi của phật đã được phiên âm từ nhiều ngôn ngữ khác nhau thành nhiều dạng, chẳng hạn như “"佛陀”" ([[âm Hán Việt]]: ''phật đà''), “"浮陀”" (''phù đà''), “"浮圖”" (''phù đồ''), “"浮頭”" (''phù đầu''), “"勃陀”" (''bột đà''), “"勃馱”" (''bột đà''), “"部多”" (''bộ đa''), “"部陀”" (''bộ đà''), “"毋陀”" (''vô đà''), “"沒馱”" (''một đà''), “"佛馱”" (''phật đà''), “"步他”" (''bộ tha''), “"浮屠”" (''phù đồ''), “"復豆”" (phục đậu), “"毋馱”" (vô đà), “"佛圖”" (''phật đồ''), “"步陀”" (''bộ đà''), “"物他”" (''vật tha''), “"馞陀”" (''bột đà''), “"沒陀”" (một đà) vân vân. Tên gọi “phật”"phật" 佛 trong tiếng Hán thường được cho là gọi tắt của “phật"phật đà”đà" 佛陀, phiên âm tiếng Hán của tên gọi [[tiếng Phạn]] “buddha”"buddha". [[Quý Tiện Lâm]] (季羨林) cho rằng cách giải thích này là không chính xác. Theo ông “phật”"phật" 佛 không phải là gọi tắt của “phật"phật đà”đà" 佛, “phật”"phật" 佛 và “phật"phật đà”đà" 佛陀 bắt nguồn từ hai ngôn ngữ khác nhau, tên gọi “Phật”"Phật" 佛 xuất hiện trước tên gọi “phật"phật đà”đà" 佛陀.<ref>季羨林. 《佛教十五题》. 中华书局. 北京, năm 2007. ISBN 978-7-101-05331-9. Trang 85–87, 90.</ref> Theo Quý Tiện Lâm tên gọi “phật”"phật" 佛 trong tiếng Hán là phiên âm của tên gọi của phật trong một ngôn ngữ cổ nào đó thuộc ngữ tộc Iran.<ref>季羨林. 《佛教十五题》. 中华书局. 北京, năm 2007. ISBN 978-7-101-05331-9. Trang 102, 104.</ref>

Kinh Phật ban đầu không được dịch sang tiếng Hán từ tiếng Phạn hay [[tiếng Pali]] mà là dịch từ nhiều ngôn ngữ cổ ở vùng [[Trung Á]] và [[Tân Cương]].<ref>季羨林. 《佛教十五题》. 中华书局. 北京, năm 2007. ISBN 978-7-101-05331-9. Trang 143.</ref> Theo Quý Tiện Lâm trong các ngôn ngữ cổ thuộc [[Ngữ chi Iran|ngữ tộc Iran]] tên gọi hai âm tiết “buddha”"buddha" trong tiếng Phạn đã biến đổi thành tên gọi chỉ có một âm tiết, ví dụ:<ref>季羨林. 《佛教十五题》. 中华书局. 北京, năm 2007. ISBN 978-7-101-05331-9. Trang 101.</ref>

*[[Thánh (định hướng)nhân|Thánh]]