Aragón
Aragón (tiếng Tây Ban Nha và tiếng Aragon: Aragón [aɾaˈɣon], tiếng Catalunya: Aragó [əɾəˈɣo] hay [aɾaˈɣo]) là một cộng đồng tự trị của Tây Ban Nha, nằm trên lãnh thổ của Vương quốc Aragon thời Trung Cổ. Tọa lạc ở đông bắc Tây Ban Nha, cộng đồng tự trị Aragon bao gồm ba tỉnh (từ bắc xuống nam): Huesca, Zaragoza, và Teruel. Thủ phủ là Zaragoza.
| Aragón Aragón (tiếng Tây Ban Nha) Aragón (tiếng Aragon) Aragó (tiếng Catalunya) | |
|---|---|
| — Cộng đồng tự trị — | |
 | |
 Hiệu kỳ  Huy hiệu | |
| Hiệu ca: Himno de Aragón (tiếng Tây Ban Nha) "Hiệu ca Aragon" | |
.svg) Vị trí của Aragón tại Tây Ban Nha | |
.svg)  Aragón | |
| Country | Tây Ban Nha |
| Thủ phủ | Zaragoza |
| Diện tích(9,4% diện tích Tây Ban) | |
| • Tổng cộng | 47.719 km2 (18,424 mi2) |
| Dân số (2016) | |
| • Tổng cộng | 1.308.563 |
| • Mật độ | 27/km2 (71/mi2) |
| • Hạng dân số | Thứ 11 |
| • Phần trăm | 2,82% dân số Tây Ban Nha |
| Tên cư dân | Người Aragon |
| Múi giờ | UTC+1, UTC+2 |
| Mã ISO 3166 | ES-AR |
| Ngôn ngữ chính thức | Tiếng Tây Ban Nha |
| Ngôn ngữ được công nhận | Tiếng Aragon, tiếng Catalunya [1] |
| Đạo luật tự trị | 16 tháng 8 năm 1982 18 tháng 4 năm 2007 (bản hiện tại) |
| Trang web | Gobierno de Aragón |
Tỉnh Huesca, nằm trên dãy Pyrénées, có biên giới quốc tế với vùng Occitanie của Pháp về phía bắc. Trong nội bộ Tây Ban Nha, giáp với Catalunya về phía đông, Cộng đồng Valencia và Castilla–La Mancha về phía nam, Castilla và León, La Rioja, và Navarra về phía tây.
Trên một diện tích 47.719 km2 (18.424 dặm vuông Anh), địa mạo của Aragon biến thiên đa dạng, từ những sông băng đến các thung lũng xanh tươi, tới những thảo nguyên khô cằn ở vùng đất thấp trung tâm. Aragon là nơi bắt nguồn của nhiều con sông-nổi bật nhất là Ebro, con sông lớn nhất Tây Ban Nha về lưu lượng, chảy theo chiều đông-tây qua tỉnh Zaragoza. Nơi đây còn có Aneto, ngọn núi cao nhất Pyrénées.
Tính đến năm 2015[cập nhật], dân số Aragon là 1.317.847 người, trong đó khoảng hơn một nửa sống ở Zaragoza, thủ phủ vùng. Nền kinh tế Aragon sản sinh ra (tính đến năm 2014[cập nhật]) số GDP là 33.162 triệu €, tức 3,13% GDP quốc gia của Tây Ban Nha, và đứng thứ 6 về lượng sản xuất trên đầu người, sau Madrid, Xứ Basque, Navarra, Catalunya và La Rioja.[2]
Dân cư
sửaDân số
sửaTính đến năm 2015[cập nhật], chừng một nửa dân số Aragon (50,45%), sống ở thủ phủ Zaragoza. Huesca là thành phố duy nhất khác trong vùng có dân số hơn 50.000 người.
Phần lớn (71,8%) công dân Aragon sống ở tỉnh Zaragoza; 17,1% ở Huesca và 11,1% ở Teruel.[3] Mật độ dân số của Aragon thấp thứ nhì nước (chỉ 26,8/km²), sau Castilla-La Mancha. Nơi dân cư tập trung là khu vực quanh thung lũng sông Ebro, nhất là quanh Zaragoza, và cạnh chân dãy Pyrénées, còn nơi thưa dân nhất là sâu trong dãy Pyrénées và phần nam tỉnh Teruеl.
Có bốn thành phố với trên 20.000 dân: Zaragoza (700.000); Huesca (50.000); Teruel (35.000) và Calatayud (20.000).
Ngôn ngữ
sửa
Tiếng Tây Ban Nha là bản ngữ của đa phần người dân Aragon, và là ngôn ngữ chính thức duy nhất. Thêm vào đó, tiếng Aragon tiếp tục được nói ở nhiều cộng đồng miền núi phía bắc, nhất là tây Ribagorza, Sobrarbe, Jacetania và Somontano; nó được nhìn nhận tích cực như là ngôn ngữ đặc trưng của khu vực. Còn ở đông Aragon, dọc biên giới với Catalunya, tiếng Catalunya hiện diện ở các comarca gồm Ribagorza, La Litera, Bajo Cinca, Bajo Aragón-Caspe, Bajo Aragón và Matarraña. Dải đất nơi tiếng Catalunya được nói thường được gọi là La Franja.
Tham khảo
sửa- ^ “LEY 10/2009, de 22 de diciembre, de uso, protección y promoción de las lenguas propias de Aragón” (PDF). Lưu trữ bản gốc ngày 28 tháng 3 năm 2010. Truy cập ngày 29 tháng 4 năm 2010.
- ^ “PIB de las Comunidades Autónomas” [GDP of the Autonomous Communities]. datosmacro.com (bằng tiếng Tây Ban Nha). Truy cập ngày 30 tháng 12 năm 2015.
- ^ “Cifras completas”. Bản gốc lưu trữ ngày 3 tháng 2 năm 2007.