Vitamin B12

Thuật ngữ vitamin B₁₂ (viết tắt B₁₂) có hai cách dùng:

• Ở nghĩa rộng, nó chỉ nhóm cobalamin, là những hợp chất chứa Co, gồm những chất như cyanocobalamin (hình thành khi sử dụng xyanua trong quá trình tinh chế), hyđrôxocobalamin và 2 thể coenzym của B₁₂, mêtylcobalamin (MeB₁₂) và 5-deôxyadenosylcobalamin (adenosylcobalamin - AdoB₁₂).
• Theo nghĩa chuyên biệt hơn, B₁₂ được dùng để chỉ cyanocobalamin. Đây là dạng B₁₂ được dùng trong thực phẩm và chế phẩm bổ sung dinh dưỡng.

- Pseudo-B₁₂ (B₁₂ giả) là những chất giống B₁₂ được tìm thấy ở một số sinh vật như Spirulina spp. (tảo lam, cyanobacteria). Tuy nhiên, các chất này không có hoạt tính sinh học của B₁₂ đối với cơ thể người.

- Vitamin B₁₂ có cấu tạo rất phức tạp, công thức phân tử C₆₃H₉₀O₁₄N₁₄PCo, phân tử lượng 1490; nhiệt độ nóng chảy khoảng 300^oC

- Vitamin B₁₂ có dạng tinh thể màu đỏ, không mùi vị, bền trong tối, bền ở nhiệt độ thường, bền ở pH acid; dễ phân hủy ngoài ánh sáng.

- Cyanocobalamin được tách ra từ Lactobacillus lactics. Do có độ bền cao và sẵn có nên đây là dạng vitamin thường được sử dụng nhất. Cyanocobalamin còn xuất hiện trong tự nhiên dưới dạng adenosylcobalamin và methylcobalamin (gốc 5' - deoxyadenosyl và gốc methyl thay thế gốc cyanide).

- Adenosylcobalamin (coenzyme B12) tham gia vào phản ứng sắp xếp lại nguyên tử H, gốc alkyl và gốc acyl giữa hai nguyên tử carbon kề nhau. Phản ứng này đóng vai trò quan trọng trong trao đổi chất ở nhiều loại vi khuẩn.

- Ở động vật, vitamin B₁₂ tham gia vào phản ứng chuyển methylmalonyl-CoA thành sucinyl-CoA. Thiếu vitamin B₁₂ dẫn đến việc thải acid methylmalonic ra nước tiểu. Vitamin B₁₂ còn tham gia tạo các acid deoxyribonucleic.

- Methylcobalamin được tạo thành trong quá trình methyl hóa homocystein thành methionine. Enzyme liên quan đến phản ứng này là methyl transferase phụ thuộc cobalamin.

- Sự hấp thụ Cyanocobalamin được thực hiện nhờ một "yếu tố nội tại" là glycoprotein do tế bào viền tuyến đáy vị tiết ra. Sự thiếu hụt vitamin B₁₂ trong cơ thể chủ yếu do nguyên nhân rối loạn hấp thu (do tạo thành "yếu tố nội tại" không phù hợp) hay do bệnh thiếu máu.

- Vitamin B₁₂ (sử dụng độc lập hay kết hợp cùng kháng sinh) có khả năng thúc đẩy tăng trưởng ở gà con, heo sữa, lợn thiến do nó ảnh hưởng đến quá trình chuyển hóa vitamin và protein. Vì thế, Vitamin B₁₂ được sử dụng rộng rãi trong chăn nuôi. Hiệu quả sử dụng đặc biệt cao đối với động vật còn non. Vitamin B₁₂ cũng được dùng để tăng sản lượng ở trứng gà đẻ.

- Nhu cầu vitamin B₁₂ hàng ngày ở người lớn khoảng 3 $\div$ 4 $\mu$g. Nồng độ bình thường trong huyết tương khoảng 450 pg/ml.

- Gan, thận, lách, tuyến ức và các mô cơ là những cơ quan chứa nhiều vitamin B₁₂. Ăn nhiều nội tạng động vật là phương pháp tốt để giảm nhẹ các biểu hiện thiếu vitamin B₁₂ ở người.

- Độ bền của vitamin B₁₂ phụ thuộc vào yếu tố. Vitamin này tương đối bền ở pH 4 $\div$ 6, thậm chí ở nhiệt độ cao. Trong môi trường kiềm hay khi có mặt các chất khử như acid ascorbic hay SO₂, vitamin B₁₂ bị phân hủy nhanh. Khi có sự hiện diện của vitamin C, vitamin B₁₂ trở nên ít bền vững với nhiệt độ hơn và có thể bị phá hủy lượng đáng kể. Trong chế biến, vitamin B₁₂ khá bền vững với nhiệt độ, trừ khi trong môi trường kiềm hoặc nhiệt độ quá 100^oC.