CD

	CD
Dạng	Đĩa quang
Dung lượng	định dạng thông thường là 700 MB
Phát triển bởi	Philips & Sony
Công dụng	Lưu trữ dữ liệu, nhạc, video, games

Đĩa CD hay đĩa nén (tiếng Anh: Compact Disc) là một trong các loại đĩa quang, chúng thường chế tạo bằng chất dẻo, đường kính 4,75 inch, dùng phương pháp ghi quang học để lưu trữ khoảng 80 phút âm thanh hoặc 700 MB dữ liệu máy tính đã được mã hóa theo kỹ thuật số.

Lịch sử phát triển

Đĩa CD bắt đầu được phát triển từ những năm 1979 bởi hai hãng: Sony và Philips để ghi âm thanh. Ban đầu mỗi hãng phát triển theo một hướng riêng, đến năm 1980 chúng được hợp nhất thành một chuẩn đĩa CD chứa âm thanh (thông dụng cho đến ngày nay).
Để đánh dấu sự phát triển và đưa ra các tiêu chuẩn chung cho việc phát triển loại đĩa này các hãng đã cùng xuất bản một cuốn "Sách Đỏ" (Red Book) mà trong đó nêu rõ từng bằng sáng chế công nghệ của từng hãng.
Phiên bản gần nhất của cuốn sách này vào tháng 5 năm 1999.
Tiếp sau đó, hai hãng Sony và Philips và một số hãng khác dần cho ra các định dạng đĩa mới và được phát triển cho đến ngày nay (Xem phần Các loại định dạng của đĩa CD).

Công nghệ

Xem từ mục Công nghệ trong bài Đĩa quang

Hầu hết tất cả các đĩa CD đều làm việc cùng với một thông số như nhau (chỉ ngoại trừ trường hợp miniCD có kích thước khác biệt một chút hoặc với một số định dạng cá biệt khác, còn lại các dạng đĩa CD còn lại có các kích thước điểm, đường...đều như nhau).

Đĩa CD sử dụng công nghệ quang học để đọc và ghi dữ liệu: Một cách đơn giản nhất chúng dùng tia lade chiếu vào bề mặt đĩa để nhận lại các phản xạ ánh sáng (hoặc không) tương ứng với các dạng tín hiệu nhị phân (0 và 1).

Thông số

Thông số hai loại đĩa CD thông dụng^[1].

Thông số	Loại CD 1	Loại CD 2
Dung lượng theo âm thanh (phút)	74	80
Dung lượng theo dữ liệu (MB)	650	700
Tốc độ đọc ở 1X (m/s)	1.3	1,3
Bước sóng lade (nm)	780	780
Khẩu độ (Numerical aperture) (lens)	0.45	0,45
Chỉ số khúc xạ (Media refractive index)	1.55	1,55
Track (turn) spacing (μm)	1.6	1,48
Turns per mm	625	676
Turns per inch	15.875	17.162
Tổng độ dài track (m)	5.772	6.240
Tổng độ dài track (foot)	18.937	20.472
Tổng độ dài track (miles)	3.59	3,88
Độ rộng điểm (μm)	0.6	0,6
Độ sâu điểm (μm)	0.125	0.125
Chiều dài điểm nhỏ nhất (μm)	0.90	0,90
Chiều dài điểm lớn nhất (μm)	3.31	3,31
Bán kính Lead-in (mm)	23	23
Bán kính vùng dữ liệu (data zone) - trong (mm)	25	25
Bán kính vùng dữ liệu - ngoài (mm)	58	58
Bán kính Lead-out - ngoài (mm)	58.5	58,5
Độ rộng vùng track dữ liệu (mm)	33	33
Độ rộng toàn vùng track (total track area width) (mm)	35.5	35,5
Tốc độ quay lớn nhất ở 1X CLV (rpm)	540	540
Tốc độ quay nhỏ nhất ở 1X CLV (rpm)	212	212
Số track chứa dữ liệu (data zone)	20.625	22.297
Tổng số track	22.188	23.986

Các loại định dạng của đĩa CD

CD-DA

CD-DA (Compact Disc-Digital Audio) được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1980 bởi hai hãng Sony và Philips. Định dạng CD này là một dạng chuẩn cho các loại thiết bị giải trí dân dụng đọc đĩa CD thông thường. CD-DA là loại đĩa CD chỉ chứa các dữ liệu âm thanh, chúng đơn thuần chứa nội dung các bài hát, bản nhạc mà không chứa bất kỳ một loại dữ liệu nào khác.

Bởi định dạng (format) đĩa này tuân theo các tiêu chuẩn trong quốn "Red Book" nên có thể được gọi là đĩa CD "Red Book"

5.1 Music Disc

5.1 Music Disc hay còn có các tên khác là: DTS-CD, DTS Audio CD: Là loại đĩa CD audio chứa âm thanh được định dạng ở loại lập thể (surround) mà có thể phát đầy đủ 6 đường tiếng cho các bộ thiết bị âm thanh giải trí gia đình hoặc trên các máy tính cá nhân (Xem thêm phần loa 5.1 trong bài loa máy tính).
5.1 Music Disc là những thể loại đĩa chứa âm thanh lập thể đầu tiên trước khi ra đời loại đĩa DVD audio.

SACD

SACD (Super Audio CD) là đĩa CD âm thanh có chất lượng cao hơn loại đĩa CD-DA thông thường. Nó được hãng Sony và Philips giới thiệu vào năm 1999.

CD-Text

CD-Text là dạng mở rộng của CD-DA mà trên đó có thể chứa một số dữ liệu dạng văn bản (text) để chứa một số nội dung hoặc thông tin của đĩa CD đó (ví dụ như: Tên album, tên các bài hát, tác giả, ca sĩ...), những dữ liệu text này được chứa tại vùng lead-in của đĩa CD.

CD-ROM

CD-ROM (Compact Disc Read Only Memory) là loại đĩa CD chứa dữ liệu chỉ đọc. CD-ROM được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1983 bởi hai hãng Sony và Philips. Chúng không giống như các đĩa CD-DA phát triển trong thời gian đầu (chỉ chứa nội dung về âm thanh) mà mở rộng chứa các loại dữ liệu khác của máy tính.

Loại đĩa này thường được ghi dữ liệu bằng các thiết bị ghi đĩa chuyên dụng (có thể sản xuất nhiều đĩa trong một thời gian ngắn). Người sử dụng không thể ghi thêm dữ liệu vào các loại đĩa này.

Tốc độ đọc và truyền dữ liệu đĩa CD-ROM^[2]

Tốc độ theo nhãn (Max. nếu CAV)	Thời gian để đọc đĩa 74 phút (nếu CLV)	Thời gian để đọc đĩa 80 phút (nếu CLV)	Tốc độ truyền dữ liệu (Max. nếu CAV)	Tốc độ CD-ROM thực tế (Min. nếu CAV)	Tốc độ truyền thấp nhất nếu CAV	Tốc độ CD-ROM trung bình (nếu CAV)	Tốc độ truyền trung bình (nếu CAV)	Vận tốc dài lớn nhất	Vận tốc dài lớn nhất	Tốc dộ quay (Min. nếu CLV Max. nếu CAV)	Tốc độ quay lớn nhất nếu CLV
X	(phút)	(phút)	(Bps)	(X)	(Bps)	X	(Bps)	(m/giây)	(mph)	(rpm)	(rpm)
1x	74,0	80,0	153.600	0,4x	61.440	0,7x	107.520	1,3	2,9	214	497
2x	37,0	40,0	307.200	0,9x	138.240	1,5x	222.720	2,6	5,8	428	993
4x	18,5	20,0	614.400	1,7x	261.120	2,9x	437.760	5,2	11,6	856	1.986
6x	12,3	13,3	921.600	2,6x	399.360	4,3x	660.480	7,8	17,4	1.284	2.979
8x	9,3	10,0	1.228.800	3,4x	522.240	5,7x	875.520	10,4	23,3	1.712	3.973
10x	7,4	8,0	1.536.000	4,3x	660.480	7,2x	1.098.240	13,0	29,1	2.140	4.966
12x	6,2	6,7	1.843.200	5,2x	798.720	8,6x	1.320.960	15,6	34,9	2.568	5.959
16x	4,6	5,0	2.457.600	6,9x	1.059.840	11,5x	1.758.720	20,8	46,5	3.425	7.945
20x	3,7	4,0	3.072.000	8,6x	1.320.960	14,3x	2.196.480	26,0	58,2	4.281	9.931
24x	3,1	3,3	3.686.400	10,3x	1.582.080	17,2x	2.634.240	31,2	69,8	5.137	11.918
32x	2,3	2,5	4.915.200	13,8x	2.119.680	22,9x	3.517.440	41,6	93,1	6.849	15.890
40x	1,9	2,0	6.144.000	17,2x	2.641.920	28,6x	4.392.960	52,0	116,3	8.561	19.863
48x	1,5	1,7	7.372.800	20,7x	3.179.520	34,4x	5.276.160	62,4	139,6	10.274	23.835
50x	1,5	1,6	7.680.000	21,6x	3.317.760	35,8x	5.498.880	65,0	145,4	10.702	24.828
52x	1,4	1,5	7.987.200	22,4x	3.440.640	37,2x	5.713.920	67,6	151,2	11.130	25.821
56x	1,3	1,4	8.601.600	24,1x	3.701.760	40,1x	6.151.680	72,8	162,8	11.986	27.808
Chú thích: CAV (Constant Angular Velocity): Vận tốc góc không thay đổi. CLV: (Constant Linear Velocity): Vận tốc dài không thay đổi

CD-i

CD-i (Compact Disc-interactive) được Sony và Philips giới thiệu năm 1986. Nó bao gồm sự cải tiến: Chứa bao gồm cả âm thanh và các đoạn phim (tiếng+hình).
CD-i không được sử dụng thông dụng. Chúng còn không sử dụng được với các máy tính thông thường.

CD-i tuân theo định dạng Greed Book.

CD-ROM EA

CD-ROM EA (Extended Architecture) được giới thiệu năm 1989 bởi Sony, Philips và Microsoft. Chúng kết hợp hai loại CD-ROM và CD-i để có thể cho phép máy tính phát được các đĩa ca nhạc có hình (tiếng + video).

CD-i Bridge

CD-i Bridge được giới thiệu bởi hai hãng Sony và Philips phát hành dựa trên sự kết hợp của CD-i và CD-ROM XA. Chúng phát được cả trên các máy phát CD-i và cả trên các PC thông thường.

CD-R

Loại này bao gồm CD-R (recordable) và CD-RW (rewritable) được giới thiệu vào những năm 1989 và 1996 bởi các hãng Sony và Philips.

CD-P

CD-P (hoặc tên khác là Photo-CD) được giới thiệu năm 1990 bởi các hãng Philips và Kodad là sự kết hợp của CD-ROM XA với loại CD-R để có thể chứa thêm các bức ảnh vào đĩa chứa âm thanh và hình ảnh. Đây là một chuẩn để chứa các bức ảnh trên các đĩa CD-R.

Video CD

Video CD (hoặc viết tắt là VCD) được giới thiệu năm 1993 bởi các hãng: Philips, JVC, Matsushita, và Sony trên cơ sở của CD-i và CD-ROM XA. Đĩa này chứa khoảng 74 phút video theo định dạng MPEG-1 (hoặc chứa âm thanh kỹ thuật số dạng ADPCM)

SVCD

SVCD (Super Video Compact Disc) là một định dạng chứa video ở độ phân giải cao hơn so với chuẩn Video CD.

CD EXTRA

CD EXTRA được giới thiệu năm 1995 bởi các hãng Sony và Philips.

CD Double-Density

Được giới thiệu năm 2000 bởi các hãng Philips và Sony.

CD+G

CD+G (CD+Graphics) là loại đĩa CD chứa nội dung âm thanh nhưng được lưu thêm các nội dung về đồ hoạ, chúng có thể được phát âm thanh bình thường trên các thiết bị phát âm thanh thông thường, tuy nhiên nếu phát (play) trên các thiết bị đặc biệt (như trên máy tính với các phần mềm riêng, trên các đầu phát đặc biệt được kết nối với màn hình hoặc tivi) chúng có thể hiển thị đồ hoạ hoặc có thể hát karaoke.

MiniCD

MiniCD là loại đĩa CD thông thường nhưng kích thước đường kính ngoài của nó chỉ là 80 mm, dung lượng nhỏ hơn đĩa CD đường kính chuẩn 120 mm.
MiniCD có đầy đủ các loại như đĩa CD thông thường (CD-DA, CD-ROM, CD-R...).

Chú thích

^ Upgrading and Repairing Pcs, 17th Edition, Scott Mueller, Table 11.1. CD-ROM Technical Parameters.
^ Upgrading and Repairing Pcs, 17th Edition, Scott Mueller, Table 11.24. CD-ROM Drive Speeds and Transfer Rates.

Tham khảo

PCTechGuide: CD-i Bridge Lưu trữ 2007-10-09 tại Wayback Machine

[1] Upgrading and Repairing Pcs, 17th Edition, Scott Mueller, Table 11.1. CD-ROM Technical Parameters.

[2] Upgrading and Repairing Pcs, 17th Edition, Scott Mueller, Table 11.24. CD-ROM Drive Speeds and Transfer Rates.

[1]

[2]

x t s Laser
List of laser articles Danh sách các loại laser List of laser applications Laser acronyms Bản mẫu:Laser Types
Laser physics	Active laser medium Amplified spontaneous emission Continuous wave Làm lạnh Doppler Laser ablation Làm mát bằng laser Laser linewidth Lasing threshold Magneto-optical trap Optical tweezers Đảo ngược mật độ Resolved sideband cooling Ultrashort pulse
Laser optics	Beam expander Beam homogenizer B Integral Chirped pulse amplification Gain-switching Gaussian beam Injection seeder Laser beam profiler M squared Mode-locking Multiple-prism grating laser oscillator Multiphoton intrapulse interference phase scan Khuếch đại quang Optical cavity Optical isolator Output coupler Q-switching Regenerative amplification
Phổ	Cavity ring-down spectroscopy Kính hiển vi đồng tiêu Laser-based angle-resolved photoemission spectroscopy Laser diffraction analysis Laser-induced breakdown spectroscopy Laser-induced fluorescence Noise-immune cavity-enhanced optical heterodyne molecular spectroscopy Raman spectroscopy Second-harmonic imaging microscopy Terahertz time-domain spectroscopy Tunable diode laser absorption spectroscopy Two-photon excitation microscopy Ultrafast laser spectroscopy
Laser ionization	Above threshold ionization Atmospheric-pressure laser ionization Matrix-assisted laser desorption/ionization Resonance-enhanced multiphoton ionization Soft laser desorption Surface-assisted laser desorption/ionization Surface-enhanced laser desorption/ionization
Laser fabrication	Laser beam welding Laser bonding Laser converting Laser cutting Laser cutting bridge Laser drilling Laser engraving Laser-hybrid welding Laser peening Multiphoton lithography Pulsed laser deposition Selective laser melting Selective laser sintering
Laser medicine	Computed tomography laser mammography IntraLASIK Laser capture microdissection Laser hair removal Laser lithotripsy Laser coagulation Laser scalpel Laser surgery Laser thermal keratoplasty LASIK Low level laser therapy Optical coherence tomography Photorefractive keratectomy Photorejuvenation Soft-tissue laser surgery
Laser fusion	Argus laser Cyclops laser GEKKO XII HiPER ISKRA lasers Janus laser Laboratory for Laser Energetics Laser integration line Laser Mégajoule Long path laser LULI2000 Mercury laser National Ignition Facility Nike laser Nova (laser) Novette laser Shiva laser Trident laser Vulcan laser
Ứng dụng dân sự	Máy quét 3D laser CD DVD Laser lighting display Laser pointer Máy in laser Laser tag
Military applications	Advanced Tactical Laser Boeing Laser Avenger Dazzler (weapon) Electrolaser Laser designator Laser guidance Laser-guided bomb Laser guns Laser rangefinder Laser warning receiver Laser weapon LLM01 Multiple Integrated Laser Engagement System Tactical High Energy Laser Tactical light ZEUS-HLONS (HMMWV Laser Ordnance Neutralization System)
Thể loại Commons