Guido Gezelle

Guido Gezelle (Brugge, 1 meie 1830 - Brugge, 27 november 1899) was e West-Vlamschn dichter, toalgelêerde, vertoaler en publicist. J'is surtout gekend vo zyn lyrische gedichtn in 't West-Vlams over de nateure en vo zyn beeldend toalgebruuk.

Standbeeld van Guido Gezelle in Brugge deur Jules Lagae

Leven & werk

Guido Gezelle es geboorn als oudste kiend van Monica Devrieze (1804-1875) en Pieter Jan Gezelle (1791-1871), een hovenier in Brugge. In zyn huus van geboorte is nu 't Guido Gezellemuseum oundergebrocht.

Gezelle is in 1854 tout paster gewyd. Derachter giengt ie noa 't Klêen Seminoarie in Roeseloare woa dat ie lêroare was en ook 't latste dêel van zyn pasteripleidienge krêeg. Je gaf lesse in toaln en je begeleidde de buutnlandsche lêerliengn. 't Woarn vor hem topjoarn van toalstudie, pedagogischn inzet, spirituele begeleidienge en poëtischn activiteit.

Je zettege hem in vo 't Vlams, zyn moedertoale, ip een idealistische maniere. In die context verscheenn vanof 1858 zyn êeste publicoaties en poëziebundels: "Kerkhofbloemen", "Vlaemsche Dichtoefeningen" en in 1862 e verzoamelbundel gedichtn, gezangn en gebeedn. Je droomde dervan 't "vôorouderlik Vlams" te zien herleevn als cultuurtoale:

Gij zegt dat 't vlaamsch te niet zal gaan:

't en zal!

Dat 't waalsch gezwets zal boven slaan:

't en zal!

Dat hopen, dat begeren wij:

Dat zeggen en dat zweren wij:

zoo lange als wij ons weren, wij:

't en zal, 't en zal,

't en zal!

J'ha styf dichte vriendschapsreloaties mè zyn lêerliengn, surtout met Eugène Van Oye. Deurda Gezelle ip zuk 'n persôonlikke maniere lessegaf, krêegt ie zyn ountslag in Roeseloare.

Met da zyn missioneriengsplann vor Iengeland nie ingewilligd woarn, is Gezelle ton lêroare gewordn an 't Iengels Seminarie in Brugge.

In 1865 is Gezelle benoemd tout ounderpaster in de Walburgakerke in Brugge en derachter ist ie noa Kortryk gegoan, zyn twidde bloeiperiode.

Guido Gezelle het ook West-Vlamsche volkswoordn en uutdrukkiengn ipgeschreevn vo te bewoarn vo 't noageslacht. Je zou zelfs een verzoamelienge angeleid hen van de woordn die zyn biechteliengn gebruuktn vor under erotische zoundn te beschryvn. Een van zyn volgeliengn, Leonard De Bo, het van "de levende stemmen der taal" 't West-Vlaamsch Idioticon gemakt. Gezelle had ook een tydschriftje: "Loquela", "een blad voor eigen Vlaamsche liefhebberije en voor eigen Vlaamsche taalgeleerdheid".

In 1884 is Gezelle ook in contact gekommn mè Frans-Vloandern. Lik dat ie g'interesseerd was in de Vlamsche toale, giengt ie ook luustern noa de toale van de sedert 1713 (by de Vrede van Utrecht) ofgescheidn Vloamiengn in de Fransche Westhoek, die een ouder Vlaemsch bewoard haddn. Gezelle is ton ook verkoozn tout lid van 't Comité Flamand de France.

Chronologie

1830: 1 meie: geboorte
1846: Roeseloare: humaniorastudies an 't Klêen Seminarie
1850: Brugge: pasteripleidienge an 't Grôot Seminarie
1854: Paster (10 juni) en leroare an 't Klêen Seminarie in Roeseloare
1857: Poësisleroare (tout 1859)
1858: Debuteert als dichter mè "Kerkhofblommen" en "Vlaemsche dichtoefeningen".
1860: Rector Iengels college en professor filosofie an 't Iengels Seminarie in Brugge. Publiceert XXXIII Kleengedichtjes
1861: Vice-rector van 't Iengels Seminarie in Brugge
1862: Gedichtn, gezangn en gebeedn
1864: Politieke journalistiek in de gazette 't Jaer 30 (wekeliks, tout 1870)
1865: Benoemienge tout ounderpaster van de Sint-Walburgaparochie in Brugge. Redacteur van "Rond den Heerd", e volkskundig en cultureel weekblad
1872: Benoemienge tout ounderpaster van d' Onze-Lieve-Vrouweparochie in Kortryk
1873: Journalist en publicist in de platselikke pers (in "De Vryheid", loater in de "Gazette van Kortryk")
1880: Nieuwe verzoamelbundel: "Liederen, eerdichten et reliqua"
1881: Start met een toalkundig tydschrift: Loquela
1886: Vertoalienge van "The Song of Hiawatha" van Henry Longfellow
1889: Directeur van e klêne klôostergemêenschap van Fransche nunn in Kortryk
1890: Eén van d' iprichters van "Biekorf", e volkskundig tydschrift
1893: Tijdkrans
1897: Rijmsnoer. Start met de vertoalienge van "Meditationes Theologicae" (Goddelikke beschouwiengn)
1899: Benoemienge tout directeur (chaplain) van 't Iengels Klôoster van kanunnikessn in Brugge. Gestorvn in Brugge den 27stn november
1901: Publicoatie van de postume bundel "Laatste verzen"

Varia

Guido Gezelle was de nounkel van de schriever Stijn Streuvels (Frank Lateur).
August Vermeylen eet den boek "Gezelle tot heden" geschreevn, een eerbetôon an Gezelle. August Vermeylen was één van de iprichters van "Van Nu En Straks", woavan da Guido Gezelle ook in de redactie zat van 1893 tot 1894.

Dien avond en die rooze

Een bekend gedicht van Guido Gezelle es "Dien avond en die rooze". Dat is geschreevn vo Eugène Van Oye en moet hem herinnern an zyn pasterroepienge. 't Wordt ook geweune g'interpreteerd als liefdesgedicht:

'k Heb menig uur bij u

gesleten en genoten,

en nooit en heeft een uur met u

me een enklen stond verdroten.

’k Heb menig menig blom voor u

gelezen en geschonken,

en, lijk een bie, met u, met u,

er honing uit gedronken;

maar nooit een uur zoo lief met u,

zoo lang zij duren koste,

maar nooit een uur zoo droef om u,

wanneer ik scheiden moste,

als de uur wanneer ik dicht bij u,

dien avond, neêrgezeten,

u spreken hoorde en sprak tot u

wat onze zielen weten.

Noch nooit een blom zoo schoon, van u

gezocht, geplukt, gelezen,

als die dien avond blonk op u,

en mocht de mijne wezen!

Ofschoon, zoo wel voor mij als u,

- wie zal dit kwaad genezen? -

een uur bij mij, een uur bij u

niet lang een uur mag wezen;

ofschoon voor mij, ofschoon voor u,

zoo lief en uitgelezen,

die rooze, al was 't een roos van u,

niet lang een roos mocht wezen,

toch lang bewaart, dit zeg ik u,

't en ware ik 't al verloze,

mijn hert drie dierbare beelden: U,

DIEN AVOND - en - DIE ROOZE!

Bronne

Nevest de vele andere werken over Guido Gezelle is er:

VAN DER PLAS, MICHEL, Mijnheer Gezelle. Biografie van een priester-dichter, uutgegeven bia Lannoo Anthos, Tielt, 1998.

Ofbeeldiengn die ier by passn ku je vien in de categorie Guido Gezelle van Wikimedia Commons.