Westelik West-Vlams
(deureverweezn van Westhoeks)
Westelik West-Vlams of Westhoeks is de toale die eklapt is in de Westhoek, de streke van Yper-Poperienge en Veurne-Ambacht.
't Westhoeks tegoare mè 't Noordelik West-Vlams wordt ook Kustwestvlams genoemd, omda vele van de toalkenmerkn bewoard zyn uut 't dialect van de Saksn, de Kustwestgermoansche voksstamme die binst de Germoansche volksverhuuziengn in de vierde en vuufde eeuwe Vloandern koloniseerde.
Typisch westelike kenmerkn
[bewerkn | brontekst bewerken]Specifieke kenmerkn vo 't Westelik West-Vlams zyn:
- Wegval van de g van 't voltooid deelwoord: Typisch vo de toale van de West-Vlamsche Westhoek is da by voltooid deelwoordn de begun-g wegvalt: edoan, ezien, ezeid, eleerd, woaby dat de begunklienker zowel e doffe e kan zyn of e heldere è. Da kenmerk doet an 't Iengels peizn, woa da 't voorvoegsel zelfs helegans weggevalln is: done, seen, said, learnt.
- Verschil tusschn au en ou vó w in sommigte woordn: D'oorsproenkelike tweeklank au lik in blauw en grauw, die etymologisch weregoat ip de combinoasje van lange aa + w, is in de Nederlandsche spellienge nog herkenboar an de schryfwyze au, moar in d' uutsproake valt 'n in 't AN en in de meeste dialectn t'hope met de ou van bouwn en touw. In de toale van de westhoek is ter wèl e verschil tusschn de twè klankn. Doa zeggn ze nog ossan blaauw, graauw, klaauw, tegenover bouwn en touw.
- De d tusschn twè klienkers achter y en uu valt nie weg: blyde, luuder.
- Gèn verdoffienge van 't achtervoegsel -ig: De klienker van 't achtervoegsel -ig lik in lastig, geweldig en in -achtig is in 't westn nie verdoft en je klienkt ie of i.
- Diftongische uutsproake (tweeklank) van de ee in woordn lik mee: Deur 't wegvalln van de d in d'oorsproenkelike combinoasje -ede, lik in mede en stede, kwam ter in de meeste dialectn e lange ee lik in 't AN: mede en stede evolueerdn noa mee en stee. In 't Westelik West-Vlams hèt die combinoasje in 't verleedn een andere fonetische oentwikkelienge gekend: de d is vervangn deur j en de eind-e viel weg, wat dat e tweeklank ei ipleverde. D'uutsproake van mei vo 't woord mee is typisch vo d'uutsproake van de westhoekbeweuners. Stede wordt nu stee uutgesprookn moa vroeger was da stei.
- Persoonlik en bezittelik voornoamwoord nuus, nunder, neur, nem: nuus kiend, nunder zeune, neur voader, de stroate is na nem vernoemd.
Referensje
[bewerkn | brontekst bewerken]- De Vos, M. Taal in stad en land - West-Vlaams, Uitgeverij Terra - Lannoo, 2005, ISBN 90-209-6051-2