wrong diagnosis of dyslexia

ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΛΕΥΚΩΣΊΑΣ ΣΧΟΛΗ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΑΓΩΓΗΣ ΕΙΔΙΚΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Θέμα: ‘’Στη διαδικασία διάγνωσης-αξιολόγησης του παιδιού με δυσλεξία είναι δυνατόν να διαπραχθούν κάποια λάθη ή και να σημειωθούν ορισμένες παραλείψεις τόσο στο σχεδιασμό όσο και κατά την εφαρμογή της εν λόγω διαδικασίας από τον διαγνωστικό φορέα’’ Μάθημα: Δυσλεξία: Έρευνες και Νεότερες Τάσεις Διδάσκων: Δημήτριος Στασινός Ακροατήριο : 04 Ονομ/νυμο Φοιτήτριας: Μπακούρα Αντωνία Email: Antoniabakou@hotmail.com Σέρρες, Μάρτιος 2017 Περιεχόμενα 1. Εισαγωγή................................................................................................................1 2. Τι είναι η δυσλεξία;...............................................................................................2 2.2. Συχνότητα της δυσλεξίας.................................................................................2 2.3. Τα αίτια της δυσλεξίας.......................................................................................2 3. Η διάγνωση....................................................................................................3 3.1 Τα λάθη στη διάγνωση................................................................................3 3.1.1 Καθυστέρηση στη διάγνωση...................................................................3 3.1.2 Παράβλεψη του συνολικού προφίλ του παιδιού....................................4 3.1.3 Κριτήρια αποκλεισμού........................................................................4 3.1.4 Χρήση iq test….…………………………………………………………...4 3.1.5 Παράβλεψη οικογενειακού ιστορικού..................................................5 4. Συνέπειες στη ποιότητα συναφούς παρέμβασης.. .........................................6 5. Επίλογος....................................................................................................................6 6. Βιβλιογραφία.............................................................................................7 Εισαγωγή Η παρακάτω εργασία πραγματεύεται το πολυδιάστατο φαινόμενο της δυσλεξίας. Και, συγκεκριμένα εστιάζει στα λάθη και στις παραλήψεις που είναι πιθανό να γίνουν κατά τη διάγνωση της οικείας διαταραχής. Αρχικά, γίνεται μία αναφορά στο τι είναι η δυσλεξία και στο πόσο συχνά εμφανίζεται στο μαθητικό πληθυσμό καθώς και στα αίτια που ευθύνονται για την εμφάνιση της. Αυτά τα τρία στοιχεία αναφέρονται συνοπτικά καθώς δίνεται έμφαση στο κυρίως μέρος της εργασίας. Εν συνέχεια, γίνεται μία εκτενής ανάλυση στα πιθανά λάθη και παραλήψεις κατά τη διάγνωση της διαταραχής. Τα δύο σημαντικότερα λάθη είναι η μη έγκαιρη διάγνωση της δυσλεξίας καθώς και η παράβλεψη άλλων δυσκολιών που μπορεί να έχει το παιδί σε συγκεκριμένους τομείς, με αποτέλεσμα να γίνει λάθος διάγνωση. Άλλα πιθανά λάθη είναι : η παράβλεψη του συνολικού προφίλ του παιδιού και η εστίαση μόνο στα αναγνωστικά ελλείμματα, η παράβλεψη του οικογενειακού ιστορικού το οποίο μπορεί να δώσει σπουδαίες πληροφορίες για το παιδί, καθώς και η χρήση της μεθόδου του αποκλεισμού, δηλαδή, της αφαίρεσης πιθανόν αιτιών που ευθύνονται για τα αναγνωστικά ελλείμματα.Η συνέχεια της εργασίας, αφορά στον αντίκτυπο που έχουν αυτά τα λάθη και οι παραλείψεις, στην εκπαιδευτική διαδικασία. Δηλαδή, πόσο μπορεί να επηρεάσει μία λάθος ή καθυστερημένη διάγνωση, την σωστή εκπαίδευση του παιδιού καθώς και την ακαδημαϊκή του εξέλιξη. Η παρούσα εργασία ολοκληρώνεται με έναν επίλογο, στον οποίο αναφέρονται όλα τα παραπάνω καθώς τονίζεται και η σημασία της έγκαιρης και σωστής διάγνωσης της συγκεκριμένης διαταραχής. 2. Τι είναι η δυσλεξία : Σύμφωνα με το Στασινό(2015) και το Handler (2016) ο όρος δυσλεξία περιλαμβάνει δυσκολίες στην ανάγνωση, την ορθογραφημένη γραφή και τον αριθμητικό υπολογισμό. Οι οποίες όμως δεν οφείλονται σε αιτίες όπως : χαμηλός δείκτης νοημοσύνης, έλλειψη κινήτρων, αποστερημένα κοινωνικά περιβάλλοντα, αισθητηριακά ελλείμματα κλπ. Ακόμη, για τη περιγραφή του συνόλου των παραπάνω δυσκολιών χρησιμοποιείται ο όρος << ειδικές μαθησιακές δυσκολίες>>. (Στασινός, 2015: 259). Οι δυσλεκτικοί είναι συνήθως έξυπνοι και δημιουργικοί άνθρωποι. Ανάμεσα σε αυτούς που είχαν δυσλεξία ήταν οι : Αϊνστάιν, Λεονάρντο Νταβίντσι, Γουόλτ Ντίσνεϊ, Κένεντι, κλπ. Όλοι οι παραπάνω, καθώς και οι περισσότεροι δυσλεκτικοί, παρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν σε ορισμένους τομείς της γλώσσας και της αντίληψης, είχαν τη τύχη να τους προικίσει η φύση με πολύ δημιουργικούς εγκεφάλους. Γιαυτό το λόγο η δυσλεξία δε συνάδει με το νοητικό επίπεδο. Καθώς οι περισσότεροι δυσλεκτικοί έχουν κανονική ή ανώτερη νοημοσύνη. 2.2 Συχνότητα To ποσοστό συχνότητας της δυσλεξίας είναι διαφορετικό από χώρα σε χώρα. Αυτό κυρίως οφείλεται στο βαθμό διαφάνειας μίας γλώσσας, στα διαφορετικά κριτήρια, όπως και στα διαφορετικά επιστημονικά εργαλεία που χρησιμοποιούνται από κάθε χώρα για τη διάγνωση και αξιολόγηση της δυσλεξίας. Ακόμη, στις διάφορες τάξεις τα αγόρια με μαθησιακές δυσκολίες υπερέχουν αριθμητικώς από τα κορίτσια με αναλογία 4:1. (Heward, 2011: 158-159). Ενώ το ποσοστό των παιδιών του μαθητικού πληθυσμού με δυσλεξία φτάνει στο 5%-6%. Ποσοστό που καλύπτει περίπου το 45% του συνόλου των παιδιών με αναπηρίες (Heward, 2011: 158-159) 2.3 Τα αίτια Έχουν προταθεί διάφορα αίτια για τη δυσλεξία καθώς υπάρχουν και διαφορετικά είδη μαθησιακών δυσκολιών (όπως δυσκολία μόνο στην ανάγνωση, μόνο στη γραφή, μόνο στα μαθηματικά ή σε όλα αυτά μαζί ταυτοχρόνως) . Πολλοί ειδικοί έκαναν λόγο για δύο κυρίως μοντέλα έρευνας των αιτιών, τα οποία είναι: Το ιατρικό μοντέλο (μονοπαραγοντικό) που αφορά σε εγκεφαλική δυσλειτουργία και το ψυχολογικό-παιδαγωγικό μοντέλο (πολυπαραγοντικό) που αφορά σε διάφορα οπτικό-ακουστικά ελλείμματα κ.α ( Στασινός, 2015) 3.Η διάγνωση Η διάγνωση και αξιολόγηση της δυσλεξίας αποτελεί μία δυναμική διαδικασία, η οποία περιλαμβάνει ένα σύνολο στρατηγικών που απευθύνονται τόσο στο ίδιο το παιδί όσο στο άμεσο περιβάλλον του που είναι : το σχολείο, η οικογένεια και ο υπόλοιπος κοινωνικός του περίγυρος (Στασινός, 2015: 337). Μία προγραμματισμένη και συστηματική διάγνωση του παιδιού με δυσλεξία πραγματοποιείται από κατάλληλους διαγνωστικούς φορείς σε θεσμοθετημένα διαγνωστικά κέντρα , έπειτα από αίτημα του διευθυντή, καθώς και συναίνεση των γονέων (Handler, 2016: 19-20) Η διαδικασία της διάγνωσης έχει ως αρχικό στόχο στο να δώσει απάντηση στο καίριο ερώτημα, αν τελικά υφίσταται ή όχι παρόμοια διαταραχή στο υπό εξέταση παιδί (Στασινός, 2015:338-339). Ωστόσο, σε όλη τη διαδικασία της διάγνωσης και αξιολόγησης συμβαίνουν κάποια λάθη τα οποία ίσως παίζουν καθοριστικό ρόλο για την εξέλιξη του παιδιού. 3. 1 Λάθη και παραλήψεις στη διάγνωση της δυσλεξίας 3.1.1. Καθυστέρηση στη διάγνωση Πολλοί ισχυρίζονται πως η πρώιμη διάγνωση της δυσλεξίας δεν είναι εφικτή, καθώς γίνεται ορατή μετά την ηλικία των 7-8 ετών περίπου, όπου είναι εμφανή και έντονα τα ελλείμματα στο γραπτό λόγο. Ωστόσο, τα συμπτώματα της δυσλεξίας δεν εμφανίζονται ξαφνικά με την είσοδο του παιδιού στο σχολείο αλλά υπάρχουν από πριν και αν γίνουν αντιληπτά, θα βοηθήσουν στην πρώιμη διάγνωση του.(Spangler, 2016: 26) Γιαυτό ο Στασινός (2009) αναφέρει πως η διάγνωση πρέπει να γίνεται στις 2 πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου. Τέτοια συμπτώματα που αναφέρθηκαν παραπάνω είναι : αργή γλωσσική ανάπτυξη, μη τήρηση σειράς ακολουθιών ή οδηγιών, ελλείμματα στις κινητικές δεξιότητες καθώς και κυριαρχία μίας πλευράς του ανθρώπινου σώματος (μάτι, χέρι, πόδι), έλλειμμα προσανατολισμού, εύκολη διάσπαση προσοχής, αδυναμία αυτοσυγκέντρωσης και προσήλωσης, δυσκολία στην εκμάθηση του αλφαβήτου (Spangler, 2016: 26). Οι γονείς ή οι δάσκαλοι, δε θα πρέπει να περιορίζονται απλά στα συμπτώματα που θα δείξει το παιδί στο γραπτό του λόγο, διότι η διάγνωση του θα καθυστερήσει πάρα πολύ (Στασινός, 2016: 314-317). Ακόμα, σύμφωνα με τη Spangler (2016: 26), για τους μαθητές με δυσλεξία η έμφαση στη πρώιμη διάγνωση και παρέμβαση είναι απαραίτητη. Μάλιστα η ίδια τονίζει πως πρέπει να παρέχονται άμεσες οδηγίες κατάλληλα ήδη από το νηπιαγωγείο. H μη έγκαιρη διάγνωση συνεπάγεται σοβαρές επιπτώσεις στην εκπαίδευση του μαθητή καθώς και ψυχολογικές επιπτώσεις ως συνέπεια της μόνιμης σχολικής του αποτυχίας. Είναι λοιπόν πασιφανές πως τα επακόλουθα από μια καθυστερημένη διάγνωση στην ακαδημαϊκή εξέλιξη και επίδοση του παιδιού είναι αρνητικά (Μαθιουδάκης, 2015). 3.1.2. Παράβλεψη του συνολικού προφίλ του παιδιού Έπειτα, κατά τη διαδικασία της διάγνωσης από τη διαγνωστική ομάδα, πρέπει να δοθεί προσοχή στο συνολικό προφίλ του παιδιού και όχι απλά στη σχέση του με το γραπτό λόγο. Πρέπει να ερευνηθεί το συνολικό μαθησιακό πλαίσιο στο οποίο κινείται το παιδί και όχι μόνο το πλαίσιο του σχολείου. Ακόμη, πρέπει να αναλυθούν και τυχόν ελλείμματα και σε άλλους γνωστικούς τομείς, πέραν του γραπτού λόγου. Δεν είναι λίγοι οι ειδικοί εκπαιδευτικοί, οι γονείς ή οι διαγνωστικοί φορείς που δίνουν έμφαση μόνο στα ελλείμματα στο γραπτό λόγο, ενώ ίσως υπάρχουν ελλείμματα και σε άλλους τομείς ( Στασινός, 2016: 314). Από την άλλη για τον Hultquist (2006: 43), μπορεί πράγματι ένα παιδί ηλικίας 5-6 ετών περίπου να αντιμετωπίζει δυσκολίες στην εκμάθηση του αλφάβητου, ή να δυσκολεύεται να μάθει γράμματα και φωνήματα ωστόσο αυτό δε σημαίνει απαραίτητα πως έχει και δυσλεξία. Μερικά παιδιά, χρειάζονται περισσότερο χρόνο και να αποκτήσουν αυτές τις δεξιότητες. Αυτά τα παιδιά έχουν αναπτυξιακές καθυστερήσεις οι οποίες ξεπερνιούνται με λίγη βοήθεια. 3.1.3 Κριτήρια Αποκλεισμού Πολλές φορές η δυσλεξία διαγιγνώσκεται μέσω της διαδικασίας αποκλεισμού. Δηλαδή, η αναγνωστική αποτυχία δεν αποδίδεται σε παράγοντες που προκαλούν αναγνωστικά προβλήματα, όπως πχ κάποιο σύνδρομο ή ενδεχομένως αποστερημένο κοινωνικό περιβάλλον. Για να γίνει δυνατή η διάγνωση μέσω της διαδικασίας του αποκλεισμού, πρέπει το παιδί να υστερεί στην ανάγνωση και τη γραφή για τουλάχιστον δύο χρόνια. Αυτή όμως η διαδικασία είναι χρονοβόρα και καθυστερεί τη διάγνωση ( Παύλιδης, 4-5). 3.1.4. Χρήση Iq Τεστ Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τρόποι για να είναι κανείς ευφυής και κανένα τεστ δε μπορεί να τους μετρήσει. Στη πραγματικότητα κανείς δε γνωρίζει ακόμη για το τι πραγματικά είναι η ευφυΐα και πως μπορεί να μετρηθεί. Ικανότητες όπως η κοινή λογική, τα μαθηματικά, η γνώση της γλώσσας, ο χειρισμός και η δημιουργία νοητικών εικόνων, οι συντονισμένες κινήσεις του σώματος, η κατανόηση του εαυτό, και η κατανόηση των άλλων, η δημιουργικότητα και η σοφία είναι ικανότητες που δε μπορεί να τις μετρήσει ένα iq test. Για παράδειγμα, άτομα τα οποία έχουν πρόβλημα στη φωνολογική επεξεργασία, μπορεί να τα πάνε καλά σε ένα iq test που τους ζητά να δουλέψουν με μουσικούς τόνους αλλά να αποτύχουν στη δοκιμασία κατά την οποία πρέπει να επεξεργαστούν ακουστικές λέξεις. Στο αντίποδα, άνθρωποι που είναι κωφοί αλλά δεν έχουν δυσλεξία, μπορεί να επιτύχουν αν η δοκιμή περιλαμβάνει μόνο ήχους ομιλίας και να αποτύχουν αν περιλαμβάνει μουσικούς ήχους. Με αποτέλεσμα, ο τρόπος που μετράται μία ικανότητα μπορεί να επηρεάσει το πόσο καλά τα πάει κάποιος σε ένα τεστ. Κανένα Iq test δε μετρά τη νοημοσύνη με τον ίδιο τρόπο, όλα τα iq τεστ συνδυάζουν διαφορετικά τις ικανότητες και αποτυγχάνουν στο να μετρήσουν ορισμένα είδη ευφυίας ( Hultquist, 2006: 43-45) 3.1.5. Παράβλεψη οικογενειακού ιστορικού Πληροφορίες σχετικά με την οικογένεια αλλά και το ιστορικό της οικογένειας μπορούν να προσφέρουν πολύ σημαντικές γνώσεις για το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται το πρόβλημα του μαθητή. Επίσης, μπορούν να δοθούν πληροφορίες για την πιθανή ύπαρξη και άλλων προβλημάτων στο πλαίσιο της οικογένειας όπως (συναισθηματικά, συμπεριφορικά, μαθησιακά κλπ), και πληροφορίες για τη πορεία και θεραπεία του μαθητή. Ακόμη, οι πληροφορίες σχετικά με την οικογένεια, μπορούν να βοηθήσουν και τους ίδιους εκπαιδευτικούς αλλά και τους θεραπευτές να εργαστούν καλύτερα όλοι μεταξύ τους. Για παράδειγμα, θα μπορούσε να διαγνωσθεί ότι ένας γονέας έχει ήδη ένα πρόβλημα μάθησης, που ίσως δεν έχει διαγνωσθεί ως εκείνη τη στιγμή και ως εκ τούτου έχει αρνητική στάση απέναντι στο σχολείο και δε βοήθησε ποτέ το παιδί του να αναπτύξει ορθά το λόγο του και γιαυτό έχει μαθησιακές δυσκολίες. Έτσι λοιπόν, ο εκπαιδευτικός αλλά και ο διαγνωστικός φορέας ίσως ανακαλύψει μία ακόμα αιτία των μαθησιακών δυσκολιών του παιδιού και το ρόλο που παίζουν οι γονείς του στην εξέλιξη του ( Hultquist, 2006: 47). Ωστόσο πολλές φορές, αυτό το σημαντικό κομμάτι της διάγνωσης παραλείπεται και εστιάζουν κυρίως στο ίδιο το παιδί. 4.Συνέπειες στη ποιότητα μίας συναφούς παρέμβασης. Τα παραπάνω λάθη και παραλείψεις όπως είναι αυτονόητο έχουν σημαντικό αντίκτυπο στο ίδιο το παιδί αλλά και στην εκπαίδευση του. Αρχικά, η πρώιμη διάγνωση εξασφαλίζει καλύτερες προοπτικές αποτελεσματικής παρέμβασης στο σχολείο. Από την άλλη, η καθυστερημένη διάγνωση, επιφέρει καθυστέρηση στην εξέλιξη του και του δημιουργεί και πολλά συναισθήματα ματαίωσης και αποθάρρυνσης εξαιτίας της συνεχούς αποτυχίας στα γλωσσικά μαθήματα (Στασινός, 2015: 340). Στο σημείο αυτό θα γίνει μία αναφορά στα ποσοστά της αποτελεσματικότητας της παρέμβασης βάσει του χρόνου διάγνωσης, δηλαδή 82% όταν η διάγνωση γίνεται στις δύο πρώτες τάξεις του δημοτικού, 46% στην τρίτη τάξη και μόλις 15% στις δύο τελευταίες τάξεις του δημοτικού (Πολυχρονοπούλου, 2012). Ο έγκαιρα και έγκυρα ενημερωμένος εκπαιδευτικός για τα πιθανά ελλείμματα που μπορεί να αντιμετωπίζει ένα παιδί, είναι σε θέση να προσφέρει τις καλύτερες διδακτικές και υποστηρικτικές του υπηρεσίες με την είσοδο ενός τέτοιου παιδιού στο σχολείο. Έπειτα, εφόσον η διάγνωση είναι σωστή ο εκπαιδευτικός θα διαμορφώσει έτσι το προγραμματικό διδακτικό του έργο και θα επιλέξει εκείνες τις δραστηριότητες που τονίζουν τις ικανότητες του παιδιού και βελτιώνουν τα ελλείμματα του. Τα παραπάνω, δεν είναι προνομία ενός εκπαιδευτικού που έλαβε μία λάθος ή καθυστερημένη διάγνωση για το μαθητή του. Έτσι, για παράδειγμα, αν κατά τη διάγνωση δεν είχε μελετηθεί πχ το οικογενειακό ιστορικό, όλες οι προσπάθειες του εκπαιδευτικού στο σχολείο, ίσως να ματαιώνονται από τους γονείς του. Ακόμη, λόγω της καθυστέρησης στη διάγνωση, ελλοχεύει ο κίνδυνος το παιδί να αποκτήσει αρνητικές αναγνωστικές συνήθειες καθώς για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα ακολουθεί λάθος οδηγίες .Τα βιώματα μιας τέτοιας κατάστασης που συνδέονται με τις χαμηλές επιδόσεις στη γλώσσα, είναι πιθανό να ευθύνονται για εμφάνιση πρόσθετων ψυχολογικών διαταραχών, όπως άγχους, συναισθηματικών διαταραχών, ακόμη και συμπεριφοράς κατάθλιψης (Στασινός, 2015). 5.Επίλογος Βάσει των όσων έχουν αναφερθεί παραπάνω καταλήγουμε εύλογα στο συμπέρασμα πως όσο το δυνατόν λιγότερα λάθη και παραλείψεις τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η εξέλιξη του παιδιού με τη συγκεκριμένη διαταραχή. Επίσης, είναι απαραίτητο σε μία χώρα όπως η Ελλάδα, που δεν υπάρχει καμία ενημέρωση και εξοικείωση με τέτοιου είδους διαταραχές, οι εκπαιδευτικοί να εφοδιάζονται με τις κατάλληλες γνώσεις για τον εντοπισμό ανάλογων συμπεριφορών στη σχολική τάξη. Ακόμη, και οι ίδιοι οι γονείς, από τη στιγμή που θα παρατηρήσουν κάποια επαναλαμβανόμενη μη φυσιολογική συμπεριφορά θα πρέπει να απευθυνθούν αμέσως σε κάποιο ειδικό, χωρίς να επηρεαστούν από τις αντιλήψεις της κοινωνίας, καθυστερώντας έτσι τη διάγνωση. Τέλος, ο εκάστοτε διαγνωστικός φορέας, θα πρέπει να δίνει έμφαση στο ιστορικό όλης της οικογένειας, καθώς και στο τρόπο που αλληλεπιδρούν με το παιδί τους καθώς όπως είναι η γνωστό, η δυσλεξία αποτελεί μία κληρονομική διαταραχή. Η εργασία ολοκληρώνεται με τη φράση που είναι αφιερωμένη στη διαταραχή αυτή: << Πρώιμη βοήθεια, καλύτερο μέλλον>> (Στασινός, 2015: 315). 6.Βιβλιογραφία 1..Παυλιδης, Γ., (2011), “ΔΥΣΛΕΞΙΑ - ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ: Αίτια - Διάγνωση – Αντιμετώπιση”, Θεσσαλονίκη : Πανεπιστήμιο Μακεδονίας 2.Στασινός, Δ., (2016), Η Ειδική Εκπαίδευση , Αθήνα: Παπαζήση. 3.Στασινός,Δ., (2015), Ψυχολογία του λόγου και της γλώσσας, Αθήνα : Gutenberg 4. http://www.epsypea.gr/%CE%88%CE%B3%CE%BA%CE%B1%CE%B9%CF%81%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7-%CE%BA%CE%B1%CE%B9-%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CE%AE-%CF%80%CE%B1%C 5. http://www.neapaideia.eu/blog/%CE%BA%CE%B1%CE%B8%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B5%CF%81%CE%B7%CE%BC%CE%AD%CE%BD%CE%B7-%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CF%86%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%BD%CF%89%CF%83%CE%B7%CE%B4%CE%B9%CE%AC%CE%B3%CE%BD/ Ξενόγλωσση 6.Handler, S., (2016), Dylsexia, what you need to know. (article) 7.Hultquist, A., (2006), ,An Introduction to Dyslexia for Parents and Professionals, London and Philadelphia: Jessica Kingsley Publishers 8. Herward, W., (2011), Παιδιά με ειδικές Ανάγκες, Αθήνα: Τόπο 9.Spagler, M., (2016), 5 steps for assessing dyslexia from a reading specialist (article)