Îõó, õÿáÿðèí îëñóí! éåíè ÿáÿð Úÿìèééÿò ùÿéàòûíûí ìàääèëÿøìÿñè þçëöéöíäÿ ïðèìèòèâëÿøìÿíè íÿçÿðäÿ òóòñà äà, áóíóíëà áåëÿ ïðèìèòèâëÿøìÿ þçö ìöñòÿãèë ïðîñåñäèð, îíóí þç ìÿçìóíó âàð âÿ þç ãàíóíëàðû ÿñàñûíäà ýåäèð, ìàääèëÿøìÿ äÿ îíóí éåýàíÿ ñÿáÿáè äåéèëäèð. Ïðèìèòèâëÿøìÿíèí àðòìàñûíûí ìÿüçè îíäàí èáàðÿòäèð êè, áöòþâëöêäÿ úÿìèééÿòèí âÿ õöñóñÿí äÿ àéðûúà àäàìûí ùÿéàòû èëäÿí èëÿ ñàäÿëÿøèð, áàéàüûëàøûð, êîáóäëàøûð, ãàáàëàøûð. Ïðîñåñ ïàòîëîæè õàðàêòåð êÿñá åäèð, úÿìèééÿòèí âÿ èíñàíûí ìÿíÿâè ùÿéàòû ïðèìèòèâ ùåéâàíè òÿçàùöðëÿðäÿ þçöíö ýþñòÿðèð. Ìèëëÿòëÿð, úèíñëÿð, äèíëÿð àðàñûíäàêû ôÿðãè àðàäàí ýþòöðÿðÿê áÿøÿðèééÿò âàð-ýöúö èëÿ ñèìàñûç, ìÿäÿíèééÿòñèç áèð êöòëÿéÿ ÷åâðèëìÿéÿ úàí àòûð. Ðàêóðñ ëûäûð. Éàëíûç õàðèúè ýþðöíöøÿ ôèêèð âåðèðëÿð, ãàäûíûí äþøöíöí ùÿúìè ñÿñèíäÿí äàùà éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðèëèð - ôîíîãðàììà èëÿ ùÿð êÿñ àüçûíû à÷ûá-éóìà áèëÿð. Èíäè ìóñèãèäÿí äàùà ÷îõ òÿðòèáàò, óéüóíëàøäûðìà, õöñóñè åôôåêò, øîó-ðåêëàì, ðöñâàé÷ûëûã, ùàé-êöé ÿùÿìèééÿò êÿñá åäèð. Þçöíÿ ùþðìÿò åäÿí ùÿð áèð èôà÷û ðåêëàìà òÿíãèä÷èëÿðèí ñèôàðèøëè ìÿãàëÿëÿðèíÿ, éàëàí÷û ùàé-êöéÿ õåéëè ïóë õÿðú- ìöüÿííè êèìèíñÿ äÿñòÿéè ùåñàáûíà ÿí áþéöê òèòóëëàðà ëàéèã ýþðöëöðëÿð, ïóë þäÿìÿêëÿ åôèðäÿ àò îéíàäûðëàð. Ùÿì ìóñèãè ïðèìèòèâëÿøèð, ùÿì äÿ ãóëàã àñàíëàðûí ìóñèãè èñòÿéè àäèëÿøèð, ïðèìèòèâ ÷ÿð÷èâÿéÿ äöøöð. Ìóñèãèäÿí çþâã àëìàüû ìóñèãèíèí òÿñèðè àëòûíäà ïðèìèòèâ äèíýèëäÿìÿê ÿâÿç åäèð. Ìöàñèð Ùîëëèâóä - ìàðêåòèíãèí êèíî èíñÿíÿòè âÿ ñàüëàì ôèêèð öçÿðèíäÿ ãÿòè 28 éàíâàð 2012-úè èë ßùìÿäîâ N ÉàøàðÔèëîñîô www.ôèëîñîôàç.úîì äåîêàìåðàéà ùÿêê îëóíóð âÿ áó äà ñåðèàë êèìè òàìàøà÷ûëàðà ýþñòÿðèëèð. Ùîëëàíä òåëåìàãíàòû Úîí äå Ìîë òàìàøà÷ûëàðûí èñòÿéèíè äà- ` Ñþçöí ùÿãèãè ìÿíàñûíäà áþéöê, ôÿðäè îëàíëàð ìÿùâ îëóíóð, ýöëöø ùÿäÿôèíÿ ÷åâðèëèð, çîðëà ãîïàðûëûá àòûëûð. Îðòàáàáëàð, ÷îõ âàõò ãàáèëèééÿòñèç àêòéîðëàð, éàçû÷ûëàð, ìöüÿííèëÿð, ìîäåëéåðëÿð úÿìèééÿòèí êóìèðèíÿ ÷åâðèëèð - îíëàðûí ÿêñÿðèééÿòè ïîçüóíëàðäûðëàð. Ýÿíú íÿñëèí íöìàéÿíäÿëÿðè áó úöð àäàìëàðû áöòëÿøäèðìèøëÿð, îíëàðà ñÿúäÿ åäèðëÿð, îíëàðûí àäëàðû éàçûëìûø êþéíÿêëÿð ýåéèíèð, îíëàðû éàìñûëàéûð, îíëàð êèìè îëìàüà úàí àòûðëàð. Àäàìëàðûí øöóðóíà àüàëûã åäÿí êöòëÿâè èíôîðìàñèéà âàñèòÿëÿðè, õöñóñÿí äÿ òåëåâèçèéà îíëàðûí ÿëèíäÿäèð, îíëàðû òÿáëèü åäèð, îíëàðûí ðåéòèíãèíèí ãàéüûñû èëÿ éàøàéûð. Îíëàðûí øÿêèëëÿðè ãÿçåò âÿ æóðíàëëàðûí öç ãàáûüûíäà âåðèëèð, øèò, áàéàüû ñèôÿòëÿðè åêðàíëàðûí áÿçÿéèíÿ ÷åâðèëìèøäèð. Îíëàð ãàðûøûã, ïîçüóí, äöíÿíëÿðèíè ãÿùðÿìàíëûã éîëó êèìè îõóúóëàðà âÿ äèíëÿéèúèëÿðÿ ñûðûéûðëàð - àíàñûíà éàõøû ïàëòàð àëìàã ö÷öí ñÿùíÿéÿ ÷ûõìàìûøäàí ãàáàã ôàùèøÿëèê åòäèéèíè ýöëÿ-ýöëÿ äàíûøàí ìöüÿííè, àíàñûíûí, áàúûñûíûí àäû ãàäûí àëâåðèíäÿ ùàëëàíäûðûëàí äåïóòàò îëìàã èñòÿéèíè òåëåâèçèéà åêðàíûíäà áÿéàí åäÿí ìöüÿííè ýÿíú íÿñëÿ “òÿðáèéÿ” äÿðñè êå÷èðëÿð. Ùàìû ùå÷ íÿ îëìàìûø êèìè áóíëàðû ñåéð åäèð, ïðèìèòèâëÿøìÿíèí ñöðÿòëÿ ýÿëÿí àõûíûíû ñåéð åòìÿêëÿ êèôàéÿòëÿíèðëÿð. 2006-úû èëèí àïðåëèíäÿ Àëìàíèéàäà “Çèáèë àäàìëàð” - àäè òóëëàíòûëàðäàí, áàíêàäàí, áóòóëêàäàí, ãÿçåò ãûðûíòûëàðûíäàí âÿ äèýÿð çèð-çèáèëäÿí ùàçûðëàíàí ìèíëÿðëÿ ùåéêÿëëÿðèí åêñïîçèñèéàñû à÷ûëäû. Áó “èíúÿñÿíÿò ÿñÿðëÿðèíèí” ùàçûðëàíäûüû áöòöí ìàòåðèàëëàð èðè øÿùÿðëÿðèí êö÷ÿëÿðèíäÿí éûüûëìûøäûð. Ùåéêÿëòàðàøëàð äöíéàíûí áèð ÷îõ ïàéòàõò øÿùÿðëÿðèíäÿ îëìóøëàð. Çèáèë àäàìëàð - áèçèì äþâðöí, êöòëÿâè ìÿäÿíèééÿò äþâðöíöí ÿëàìÿòëÿðèäèðëÿð. Ìöàñèð ìÿíÿâè éàðàäûúûëûüûí ìÿùñóëëàðûíûí ùàìûñû (êèòàáëàð, øÿêèëëÿð, ìóñèãèëÿð, ôèëìëÿð) î äÿðÿúÿäÿ ïðèìèòèâ ñÿâèééÿäÿ éàðàäûëûð êè, èñòÿíèëÿí îðòà ñÿâèééÿëè àäàì îíó éàðàäà áèëÿð. Êå÷ìèøäÿ ùàíñû ïðèíñèï 11 àäàìëàðûí ýöíäÿëèê èøëÿðèíäÿ ãåéðè-àäè ùå÷ íÿéèí îëìàäûüûíû ÷èëèëèëÿðÿ àøûëàìàãäûð. 1978-úè èëäÿ Ôðàíñàäà íÿøð îëóíàí êèòàáäà Ãÿðá úÿìèééÿòèíèí ïðèìèòèâëÿøìÿñè ßí ïèñè èñÿ îäóð êè, èíñàíëàð ïðèìèòèâëÿøìÿñè ùå÷ íÿ îëìàìûø êèìè ñåéð åäèðëÿð ÿñàñûíäà áÿñòÿêàðëàð, ðÿññàìëàð, ùåéêÿëòàðàøëàð ÷ÿêèëèðäèëÿð? Ïðèíñèï áèð âÿ ùÿì äÿ îëäóãúà ñàäÿ èäè îíëàð ìÿíÿâè éàðàäûúûëûã ÷ÿð÷èâÿñèíäÿ áàøãàëàðûíûí áàúàðìàäûãëàðûíû åäèðëÿð; îíëàð áàøãàëàðûíûí áàúàðìàäûãëàðû êèìè øÿêèë ÷ÿêèð, éàçûð âÿ ìóñèãè áÿñòÿëÿéèðëÿð. Ìÿùç áóíà ýþðÿ îíëàðû áþéöê, äàùè àäëàíäûðûðëàð. Áóðàäà “èíúÿñÿíÿò” ñþçöíöí äàùà áèð ìÿíà áèëäèðìÿñèíè éàäà ñàëìàã éåðèíÿ äöøÿðäè - áó èíñàí ôÿàëèééÿòèíèí ùÿð ùàíñû ñàùÿñèíäÿêè óñòàëûüûí ÿí éöêñÿê ñÿâèééÿñè, ùÿãèãè éàðàäûúûëûüûí ÿí éöêñÿê ìÿðùÿëÿñèäèð. Áó ýöí ùÿð øåé áàøãà úöðäöð, ùÿð êÿñ ìÿøùóð ìöüÿííèëÿð êèìè îõóéà áèëÿðëÿð. Ãÿðá øîó-áèçíåñèíäÿ ãèéìÿòëÿð ìþâúóääóð: ùÿð ùàíñû áèð ìöüÿííèíèí ìàùíûñûíû ñÿñëÿíäèðìÿê ö÷öí àéðû ãèéìÿò, ùàíñûñà ãðóïóí äèñêèíè åôèðäÿ ñÿñëÿíäèðìÿê ö÷öí áàøãà ãèéìÿòëÿð îëóð. Ïðàêòèêè îëàðàã ùå÷ íÿ èôà÷ûäàí àñûëû äåéèëäèð, ùÿð øåé îíà ãîéóëàí âÿñàèòèí ìèãäàðûíäàí àñû- ëÿéèð, îí òîíëàðëà ðåêâèçèòè (êîíñåðò ö÷öí ëàçûì îëàí øåéëÿð) þçö èëÿ îðà-áóðà äàøûéûðëàð. Áöòöí áóíëàðûí ìóñèãèéÿ ùå÷ áèð äÿõëè éîõäóð. ßýÿð ìöàñèð ìöüÿííèíè éóéóíäóðñàã, öçöíö-áàøûíû ñÿëèãÿéÿ ñàëñàã, ñà÷ûíû äàðàñàã, íîðìàë ýåéèíäèðñÿê, îíóí ÷ûõûøûíäàí ñÿùíÿ àðõàñû àòÿøôÿøàíëûüû ÷ûõàðñàã, éàðû÷ûëïàã ãûçëàðû ñÿùíÿäÿí óçàãëàøäûðñàã âÿ îíà ìóñèãè àëÿòè âåðèá ôîíîãðàìñûç îõóìàüû õàùèø åòñÿê íÿòèúÿ î äÿðÿúÿäÿ êÿäÿðëè îëàð êè, áó ìöüÿííèíè ùå÷ þçôÿàëèééÿò äÿðíÿéèíÿ áåëÿ ýþòöðìÿçëÿð. Ìöüÿííèëÿð äàùà ÷îõ ïóë ãàçàíìàüûí ãàéüûñûíà ãàëûðëàð, îíëàð ÷îõ âàõò îõóäóãëàðû ìàùíûëàðûí ñþçëÿðèíèí ìÿíàñûíû áåëÿ äÿðê åòìèðëÿð. Ùÿòòà áÿçè ìöüÿííèëÿð áèð-èêè ìàùíûíû ùÿð éåðäÿ ôîíîãðàììà èëÿ èôà åòìÿêëÿ õåéëè ïóë ãàçàíûðëàð. Áó úöð êåéôèééÿòñèç “îõóéàíëàð” îíëàðà ìöüÿííè äåìÿê ýöíàùäûð - ïóë ùåñàáûíà ïÿðÿñòèøêàðëàð äÿñòÿñè äÿ éàðàäà áèëèðëÿð. Ìóñèãè äóéóìó, ñÿñè îëìàéàí áó ãÿëÿáÿñèäèð. ßýÿð Ùîëëèâóäóí ÿí ÷îõ ïóë àëàí âÿ ìÿøùóð àêòéîðëàðû Êèàíî Ðèâç (“Ìàòðèñà”), Àðíîëä Øâàðòñíåãåð (“Òåðìèíàòîð”(èøûãëà êþëýÿíèí ñÿðùÿääè)), Òîì Êðóçäóðñà (“Äöíéàëàðûí ìöùàðèáÿñè”) îíäà àêòéîð òåõíèêàñûíäàí äàíûøìàüà äÿéìÿç. Àêòéîðëàð ùÿð âàõò ðåéòèíãäÿ éåðëÿðèíè äÿéèøèðëÿð, áóíóíëà áåëÿ ÿí ÷îõ ïóë ãàçàíàí ùèññèéàòñûç ðîáîò ðîëóíó îéíàéàí âÿ éà áöòöí ôèëì áîéó ãàðà åéíÿéèíè ÷ûõàðìàéàí àêòéîð îëóð. Ìöàñèð äöíéàíûí àêòéîð óñòàëûüûíûí ýþñòÿðèúèñè áóäóð. Òÿñàäöôè äåéèë êè, ñîí âàõòëàð òåëåñåðèàëëàð äàùà ÷îõ ìÿùøóðëàøìûøäûð - áóðàäà ùå÷ áèð àêòéîð òåõíèêàñû éîõäóð, áèð ñåðèéà áèð ýöí ÿðçèíäÿ ÷ÿêèëèá áàøà ýÿëèð. Áöòöí áóíóí ãàíóíàóéüóí íÿòèúÿñè “ðåàë ëèôå” ïðèíñèïè ÿñàñûíäà ÷ÿêèëÿí, éÿíè àäè àäàìëàðû íöìàéèø åòäèðÿí øîó-ñåðèàëëàðûí åôèðÿ ÷ûõàðûëìàñû îëäó - áóðàäà àäàìëàðû àäè áèð åâÿ éûüûá ãàïûíû áàüëàéûðëàð âÿ è÷ÿðè âèäåîêàìåðà ãîéóðëàð. È÷ÿðèäÿ áàø âåðÿíëÿð âè- ùà éàõøû äóéà áèëìèøäèð - î þç øîóñóíó “Áþéöê Ãàðäàø” àäëàíäûðìûøäûð. Áó ìÿùñóë áöòöí “ñèçèëèçàñèéàëû äöíéàäà” øþùðÿò ãàçàíìûø, Ôðàíñàíû, Áþéöê Áðèòàíèéàíû, Àëìàíèéàíû, Ðóñèéàíû âÿ äèýÿð þëêÿëÿðè ôÿòù åòìèøäèð. Òÿíãèä÷èëÿðèí ãàëäûðäûãëàðû “Ëàçûìäûð éîõñà éîõ?” ñóàëû áó “ñÿíÿò ÿñÿðèíè” ýþñòÿðìÿéèí ëàçûì îëóá-îëìàìàñûíà éîõ, óíèòàçà êàìåðà ãóðàøäûðûëìàñû ïðîáëåìèíÿ éþíÿëìèøäèð. Ïñèõîëîãëàðûí ôèêðèíúÿ áó úöð øîó èøòèðàê÷ûëàðûíûí ÿêñÿðèééÿòè øîóíóí éåêóíóíäàí ñîíðà ïñèõèàòðëàðûí êþìÿéèíÿ åùòèéàú ùèññ åòìèøëÿð (ìÿñÿëÿí, Ïîëøàäà àêòéîðëàðäàí áèðè ñåðèàë ýåäÿðêÿí áèðáàøà åôèðäÿ àüëûíû èòèðìèøäèð). ×îõ òÿÿññöô êè, Ú.Îðóåëë áó ýöíö ýþðìÿäè, éÿãèí êè, î ùå÷ ýöìàí åòìèðäè êè, “Áþéöê Ãàðäàø” - îíóí ÿôñàíÿâè àíòèóòîïèéàñûíûí ÿñàñ ôàúèÿñè - áó éîëëà ìÿùøóðëàøàúàãäûð. Ú.Îðóåëë “1984úö èë” ÿôñàíÿâè àíòèóòîïèéà ðîìàíûíäà êàïèòàëèçìèí ÿâÿçèíÿ ýÿëÿí úÿìèééÿò òÿñâèð åäèð. Îðèåëëÿ ýþðÿ ýÿëÿúÿê úÿìèééÿò - øÿõñèééÿòèí àçàäëûã âÿ ëÿéàãÿòèíèí òàïäàëàäûüû, ôèçèêè âÿ ìÿíÿâè úÿùÿòäÿí ÿñàðÿò àëòûíà ñàëûíìûø àäàìëàðûí éàøàäûüû òîòàëèòàð èåðàðõèéà ãóðóëóøóäóð: úÿìèééÿòÿ àäàìëàðûí ùÿð áèð àääûìûíû èçëÿéÿí Áþéöê Ãàðäàø ðÿùáÿðëèê åäèð. Ñîíðàëàí ×èëèäÿ éåíè øîó éàðàíäû - “èíñàí ãÿëáèíèí ìöùÿíäèñëÿðè” øöøÿ åâ ãóðäóëàð âÿ óíèâåðñèòåò òÿëÿáÿñè Ä.Òîáàðû (21 éàø) áóðà êþ÷öðäöëÿð. Åâäÿ òóàëåò äÿ øöøÿäÿí èäè - àäàìëàð åâèí ÿòðàôûíà òîïëàíûá áó åâèí ñàêèíèíèí òóàëåòÿ íåúÿ ýåòìÿñèíè ñåéð åäèðëÿð âÿ ùÿð äÿôÿ òóàëåòÿ ýåäèø àêòûíû àëãûøëàðëà ãàðøûëàéûðëàð. Äþâëÿò òÿðÿôèíäÿí ìàëèééÿëÿøäèðèëÿí øöøÿëè åâ êèëñÿíèí ãàáàüûíäà òèêèëìèøäèð, îíóí ìÿãñÿäè - Ôðàíñà ïðåçèäåíòè ö÷öí ùàçûðëàíàí ìÿðóçÿíèí õàòûðëàíìàñû ìÿíòèãèäèð - áóðàäà ñþùáÿò äèëèí ùÿð éåðäÿ áàéàüûëàøäûðûëìàñûíäàí ýåäèð. Íÿ ö÷öí äèë áó ýöíÿ ñàëûíìûøäûð, àõû ùÿð øåé ÿêñèíÿ îëìàëû èäè - àäàìëàð èíäè òÿùñèëëè, ñàâàäëûäûðëàð. Íÿ ö÷öí äèë áó ãÿäÿð áàéàüûëàøäûðûëìûøäûð? ßñëèíäÿ äèë áàéàüûëàøìûð - áàéàüûëàøàí èíñàíûí ìÿíÿâè äöíéàñûäûð, èíñàíûí þçö áàéàüûëàøûð. Áó ýöí Ãÿðáäÿ éàçû÷ûíû øÿõñëÿíäèðèëìèø íÿøðèééàò ëàéèùÿñè (ØÍË) ÿâÿç åäèð. Ñÿñ ñàëìûø ÿñÿðèí ìöÿëëèôè íþâáÿòè òîê-øîóäà ñÿùÿðëÿð íÿ éåäèéèíäÿí, þç èòèíè íåúÿ ñåâäèéèíäÿí, þç éàðàäûúûëûã ýþðöøëÿðèíäÿí, þç óøàãëûüûíäàí äàíûøàíà ãÿäÿð îíëàðëà ìöÿëëèô éåíè ÿñÿðèí àéðû-àéðû ôÿñèëëÿðèíè éàçûðëàð. Ñîíðà îíëàðûí ùàìûñû áèðëÿøäèðèëèð, úèëàëàíûð, íÿøð åäèëèð âÿ éàéûëûð. Âàõò ïóëäóð - éàçû÷ûéà íÿ âàõòñà ðóù éöêñÿêëèéèíèí ýÿëÿúÿéèíè ýþçëÿìÿê îëìàç. Éàçû÷û ØÍË-äàí íÿ èëÿ ôÿðãëÿíèð? Éàçû÷û ÿäÿáèééàò éàçûð - áÿçÿí áó ÿñÿð ÷îõ èñòåäàäëû, áÿçÿí îðòà, áÿçÿí èñÿ ñÿâèééÿñèç àëûíà áèëÿð. ØÍË-û èñÿ éàõøû âÿ éà ïèñ êîììåðñèéà êèòàá ìÿùñóëó (ÊÊÌ) éàðàäûð. Ùÿòòà ÿí óüóðñóç ÿäÿáèééàò ÿí óüóðëó ÊÊÌ-äÿí ñÿôåù àäàìûí ÿí àüûëëû ìåéìóíäàí ôÿðãëÿíäèéè êèìè ôÿðãëÿíèð. Àõû ùÿòòà ÿí øèêÿñò áÿäèè éàðàäûúûëûüûí ÿñàñûíäà áåëÿ ùÿéàòû áàøà äöøìÿéÿ, òÿñâèð îëóíàí ðåàëëûüû àíëàìàüà, áóíóí ö÷öí àäåêâàò ôîðìà òàïìàüà, áóíó îõóúóëàðà ÷àòäûðìàüà úÿùä äàéàíûð. Øÿõñëÿíäèðèëìèø íÿøðèééàò ëàéèùÿñè èëÿ ìÿøüóë îëàíëàðûí ôÿàëèééÿòèíèí ÿñàñûíäà èñÿ éàëíûç àëûíàí ìàëëàð ùàçûðëàìàüà úÿùä äàéàíûð. Àíúàã áóðàäà áàøãà øåé - ÿäÿáèééàò ÿñÿðëÿðèíèí ÿñàñëàíäûðûëìàñû âàúèáäèð. (Äàâàìû ýÿëÿí ñàéûìûçäà)