P

A
'

C U R S U S

C O M P L E T U S

8ED B I B L I O T H E C A U N I V E R S A L I S , I N T E G R A , U N I F O R M I S , COMMODA, O E C O N O M I C A ,

Wm

8 S . P A T M I , DOGTORDM S C N P M O M Q O E E C d L E S I A S T I C O R l l M ,
BIVB LATINORUM, 8IV1 GReCORUM,

QUi 4 * ^ F O APOSTOLICO AD TBMPORA INNOCENTIIIII (ANNO 1316) PRO LATINI3

ET CONCILII FLORSNTINI [ANN. 1439) PRO GRJECIS FLORUERUNT :
RECUSIO

CHRONOLOGICA

OMNIUM QU 3 MONuBfENTORUM CATHOLICiE TRADITIONIS PBR QUINOKCIM PRIMA

KCCLBSLE S^CULA,
GXTA ACCURATKSIXAa, 1NTER 81 CUMQUE N0NNULLI8 CODICIBU9 MAKUSCRIPTI9 C0LLATA8, PERQOAM DILIOEKTEB

C A J T I O A T A ; D I S S E R T A T I O N I B U S , COMMENTARIIS, Y A R I I S Q U E L E C T I O N I B U S CONTINENTER

I L L U S T R A T A ; 0MNIBU8

OPERIBU8 POBT AMPLISSIMA8 EDJTIONB8 QUJB TRIBU8 NOYISSIMI8 S>BCULIS DEBETTUR ABSOLUTAS DETEGTIS, AUGTA;
UCDIC1BU8 PARTICULA R I B U 8 ANALTTICI8,8INOULOS 8IVE TOM08 SIVB AUCTORE8 A L I C U J U S MOMKNTISUBSEQUBNTI, DOlfATA; CAPITULIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON ET TITULIS 8INGULARUM PAGINARUM MARGINEM 8UPERIOREM DI8TINGUBNTIBU8 SUBJECTAIfQUE MATERIAM SIGNIFlCAlfTlBUS, ADORNATA; 0PBRIB08 GX7M DUBIIS, TOM APOCRTPHJS, ALIQUA YBRO AUCTORITATE IN ORDIKE
AD TRADITIONEM EGCLSSIASTICAM POLLENTIBUS, AMPLIFIGATA ;
PUCEJIfiB I T AMPLIU8 LOGUPLETATA INDICIBU8 AUCTORUM SICUT 1T OPIRUM, ALPHABETICI8, CHRONOLOOICI8, STATtftTIGlB, 8THTHETICIS, ANALTTICIS, ANALOOIGI9, IN QUODQUE RELIGIONI9 PUNCTUM, DOOMATICUM, MORALE LITURCOCVM, CARONICUM, DISCIPUNARE, HISTORICUlf, ET GUIfGTA ALIA SfNB U L L A BXCEPTIONE; 8Bt> PRiSSERTUC
BD0BU8 nflMCIBOS IMMENSIS ET GENERALIBU8, ALTERO SCILICET RERUM, QUO CON9ULTO, QUIDQUID
SJO* 80LUM TALI8 TALISYE PATSR, Y E R U M ETIAM UNU8QUI8QUE' PATRUIf, UNO QUfDEM OMIS80,
IM QUODUBET THBMA SCRIPBBRIT, UNO XNTUITU CON8PIGIATUR\ ALTERO SCRIPTURilS
SACRiS, EX QUO LEGTORI COMPERIRE 8 OBYIUM QUINAM PATRES ET IH QUIBU8 OPERUK
SUORUM L0CI8 8XNOUL08 8INGULORUM LIBRORUM 8. SCRIPTURiB YER8U8, PRIMO
GENE8E08 U8QU1 AD N0YI88IMUM APOCALYP8I8, GOMMBIfTATI
v

BjRIO AOCURATI88IXA, GATERISQUE OMNIBUS PAGILS ANTEPONENDA, 81 PERPENDANTUR CHARACTERUM IflTIDITAB,

O A I T J QUAUTA8, INTEGRITA8 TEXTU8, PERPEGTIO C0RRSCTI0NI8, OPERUM RECU80RUM TUM YARI1TA8,
TOl BTOMERU8, FORMA YOLUMINUM PERQUAM COMMODA 8IBIQU1 IN TOTO PATROLOGIiB DEGUR8U CON8TANTER
8110X18, PRETII EXIOUITAS, PRjSSERTIlfQUE I8TA C O L L E C T I O , U R A , KETHODICA BT CHRONOLOOICA,
razcnrroRUM

PRAOMBNTOROM

OPUSCULORUMQUE H A C T E N U S R I G I L L I G

SPARBORUM, PRDCXTIC A O T E K

m K08TRA BIBUOTHSCA, I X 0PERIBU8 1T HS8. AD 8, L0C08, LINGUA9 F0RKA8QU1

PERTIN1NTIBO8, COADUNATORUM.
SERIES

GILECA

POSTERIOR.

IN QUA PRODEUiNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESLE GW&^JR

AB M\0 PHOTIANO USQUE AD CONCILII FLORENTINi TEMPORA;
A G G U R A N T E
J . - P . M I G N E ,
BtUUUieeBB C l e r l antverMe,
8IYI

CUH8U0M COMPLKTORUM W

8IN6UL0S

PATKOLOGLE

SCIRNTLE EGGLBSIASTIGiB RAMOS EDITORB.

GRACM

TOMUS

CXIX.

OECUMENIUS, T R I C C J E EPISCOPUS.

PARISIIS
APUD

GARNIER

PRATHES,

EDITORES E T

J.-P.

MIONE

SUCCESSORES,

I N VIA DICTA: AVBNUB DU , 189, OLIM CHAUSSEB DU NAWB, 187,

1881

 typis sooietttis dict Sodetae uonymi imprestionis et tibrtria idaiiaietndonum Tiartmqoe ferrturnm.
PAULO DUPONT, Direetore. Ptrieiis, ia vit dktt Jeftn-taquee-RoftSseti, 41. (Cl.) tl.7.80.

TRADITIO
SAZCULUM

c a t h o l i c a .
X.

ANNUS

993.

TRICC2E

IN

ACCURANTE

T H E S S A L I A

JOXTA EDTTIONEM PARISIENSEM ANN! 1631,

EPISCOPI,

PRiEVIA EMENDATIONE DILtGENTISSIHA, TYPIS REPETITA.

E T DENUO RECOGNOSCENTE

B l B L I O T H E C i C

C L E R I

J.-P. MIGNE,

UNIVERSiE

8IVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS 8CIENTI* ECCLESIASTICC RAMOS EDITORE.

TOMUS

POSTERIOR.

P A R I S I I S
APUD

GARNIER

FRATBES,

EDITORES

E T

J.-P.

MIGNE

SUCCESSORES,

1N VIA DICTA : VENUE UU MAINE, 189, OUM CHAUSSEE DU StAlNE, 127

1881

T R A D I T I O

SjECULUM

C A T H Q L I C A

X. ANNUS

995.

E L E N C H U S

AUCTORUM ET QPERUM QUI IN HOC CXIX CONTINENTUR.

(ECUMENIUS TRIC(L IN THESSALIA EPISGOPUS.

Commentaria in Novum Teslamentom. (Continuatio.)

Col.

Sinoptis Anonymi ex CEcumtnio m Apocalypsin, ex qua diseimus loeum scdis qnscopalis

CEcumenii

7
PATRIARCILE CPOLITANI.

Sentenii synodales et sanctiones pontificiae

726

bidex rerum et tententiarum in CEcumenii Opera

2 5 6 1 2 5

1301

C O M M E N T A R I O f t U M

IN

N O V U M

T E S T A M E N T U M

C O N T I N U A T I O

A R G U M E N T U M
E P I S T O L J E

A D

C O L O S S E N S E S

* Hanc ab urbe Roma scribit, cum nedum quidem

, /,
8 eos vidisset. jam tamen de ipsis audisset. Occasio
^ aulem Epislolae fuil baec : Colosseusibus quidam
, imponere volebant Graecanicis sophismatis adver
, ' - sus Christi fidem,et de cibis legis ac de circumci** . ( - sione.Haec ergo cum didicisset Apostolus, hancad
;, eos scribii Epistolam, tanquam ipsos erudientem.
. , Et primum quidetn t)eo gratias agens signiGcat
ipsns a tcnebris transisse ad lumen veritatis,quod . - qne Chrislus in qnem crediderunt, imago est ei
, <5, \' verburr Dei, per qnod omnia : ei quod decenserat
. ut si qui crealor erat, fieret primogenitus ex raor
6, <5 , tuis, ut utraque conjungeret, et omnia vi vificarel.
, ' , adbortalur primum eos, ul in iide perroaneant, si . - gnificans quod ipse Paulus minisler sit Evangelii,
jiiviiv ^ , , in quod instructi sunt. Deinde etiam de legeetci&{ . bis qui in lege sunr,et de diebus et anniscomme, * - morat, et ostenditdeinceps oiiosa esse vetera, ip, , samque circumcisiouem. 114 Suadet prelerea ne
*7*(<* ^ , fallanlurab impostoribus etseducere eos nitenti.
bus.Deinde postquam eliam hic parenles adhor ^. talus est ac liberos, viros ac mulieres, ser , vosetdominos aliaque suasit quae ad inores faciunt,
xl , , eoncludit Epislolam ' adhortatus ipsos ut ubi
,6 , ^ lecta fuisset apud eos Epietola. curarent ipsara
, , quoque legendam in coetu Laodicensium, et quse
' ^ , ^ Laodicensiura erat, ut etiam apud ipsos lege , , retur.
.
?

PATBOL

GB. C X I X

OECUMENII T R I C C i E EPISGOPI

12

THEODORETI.

etOAupHTor.
[npluribusEpiSlolissigniGcaJ ^poSlplllSHiedia
tionem ad Deum ac PjtveiD\f\timnciliationem
COntigissehomiDibu^lfc^
. ; , ,
inqujt-et bnui rteofator Dei et hominum homo GilnVyk iv^us ** Rursumque :Per quera re- * . c * , ,
.CfilCationem accepimus . ElDominuSSeipSum . OStium et viam appellat 5. Neque enim alio ttiodo .
nisi per ipsuraetin ipso conlingit cuiquam acces- * .
SUS ad Patrem 4. Propter hoc namque cum DeU8 , , "
esset, homo quoque factus est, Ut inter Deum et , .
homines mediator exsisleret, qui et hoc et illud * o\ , eSSel.Verum existimabaut ColoSSenses ange- ,
los accessum haberi ad Patrem et non por Chris- . -
tum. Deinde mnltas habebant Judaicas ac Gracas ;,
obsemtioties, dies obsemntes et temporum op- & . , ,
portunitates etquaecunque hujusmodi erant; quse ,
1

omnia scribendo Epistolain corrigit Paulus.

EPISIOUE
AD COLOSSENSES
CAPITA.

1. Gratiarum actio de ColoSSensibtl$ qui proptW '.

spem, Deo familiares effecti snni.
' .
2. PrecattOproiptis,Ut recipiailturadsapientiam '. , Operativam,ad Virtutem tokranli(Z CUm gratta ,
rum actione familiaritatit, quce est cx purifica .
tione.
3. De creattone per ChrtStum , el reCOncilia- . U*p*
tione per conjunctionem Dei.
** .
4. De gentium adductiotie, qua facta est in COf- C '.
pore et passione Christi per
fidem.
.
5. De dovtrina ipstUS tradita per labores, re , COnciliativa ad exhibitionem COram Deo.
. >
6. Qvodnonoporteat eosquisapientiam habentin "'. ^
ChrtStO humana incedere fallati sapientia.
,
.
7. Quod COnjunctU) ad Deum, spirituallter qUO- *. " v d que qU0S legiS SUnt continet ad COUVivendum

ChrtitO.
.
8. Quod legis carnalis typi cariiulibus in pretio \ ol ,
6i,nonlWtt/tfrus(/uif tf/U/emCAll
^,

VtVUnt.
.
9. ExhortatiO Ud purgaiionem, sancttficationem, '. , , benignitatem, pielaiem discendi amorem, can, ',
,
tum Psalmorum, laudabiiem Secundum Dtitim D ^ , , conversationem, et gratiarum octionem.
. >
10. Quieadconcoidiamergafamiliaresspectant. t ' . . >
t

I Tim. , 5.

* Rom. , 14.

Joan. x, 9.

Matth. , 27.

13

COMMENT. IN EPIST. AD COLOSS.

P A U L I

44

A P O S T O L I

G O L O S S E N S E S

E P I S T O L A

PRO0EMIUM.
c ; ,
I, J-3. Paulus opostolus Jesu Christi, per vo , ;, , luntalem Dei et Timotheus frater, iis qui sunt
. , Colossis sanctis acfidelibusfratribui in Christo,
, ' gralia vobis et pax Deo Patre nostro et Domino
.
Jesu Christo.
%

,
Si Jesu Christi sum apostolus, idque voluntas
, ' Patris est, manifestum est vera esse quae a me
. , , ; praedicantur. Cognoscite itaque quod vos a Filio
. * . , adducamini. Per volunlatem Dei. Animadver, . . (e Per, de Paire dictum esse. His qui sunt Co ; , . c * lossis. Haec civitas est Phrygiae,quse nunc Chona
, , , appellatur. Sanclis ac fidelibus fralribus in
2, Cbristo. > Si in Christo esse facit sanctos ac fide, ! * .
l e s , ulique per Christum cst adduclio ad Patrem,
B

et non per angelos.

. ' .
'

CAPUT I.
Gh utiarum aciio de Colossensibus qui propter
spem Deo familiares effecti sun/.
1,3-8. Gratias agimus DeoetPatri Domininosiri Jesu Chrisli.semper pro vobis orantet,cum audissemttsfidcm vestramin ChrisloJesu,etcharitatem ergaomncs sanctos propter spetn repositam vobis in c&lis : de qua prius audistis per sermonem
veracem Evangelii quod prorsens esl apud vos,
quemadmodum el in toto mundo etiam fructificat,
sicut et in vobis, ex eo die quo uudislis el coijnuvhtis gratiam Dei in vcritute. Quemadmodum et
dedicisti ab Epaphra dilecto conservo nostro^qui
%

, ,

,
;
;

.

'

, ,
*, ' ;
7
, est fidus }> VoblS minister CAriS/, qui Ct expo, suit nobis vestram dilectionem in spiritu.

"
; , *

.
' , '
' . * .
. *.
' ^ .
. ', , , ; -/ . 01 ,
iV ; c
! . ,
* ; . . ,

Ad Patrem omnia refert: ne, cum pueri sint et

insipientes, stalim ipsis Christus ut Deusproponatur. Seraper pro vobis orantes Assiduitate signiiicat amorem erga ipsos. * Cum audissemus.
Epapbras Paulo renuntiaverat. Fidem veslram
in Chrislo. Ego, inquit, audivi quod in Christum
Gdem habeatis.QuomDdo aulera,cum aliter voshabealis adductionem ad Deum pcr angelos et fieri
creditis? Et charilatem erga omues. Si erga
omnes,igituretiam erganos. Propter spem.Non

16

GEOUKTENII TMCC/E EPISCOPI

enim oportet qu hic sunl exspectare.sed quse * txtx {&, xai itpb; toi<
futuro : necpigros.esse adpnesentes afflictiones. ? . **. c De qua prius audisis. Sermonem dicit praedi- *. ,
cationis veritatis. Prius, inquit, audistis ante me, , , . ,
ante presentem Epistolatn.Nori dicitauteinPradi- ,
calionis,sed Evangelii, significans Christi benefi- . ,
cia. Quis enim evangelizare potuisset nisi bona ; c .
fuissent ? Quod praesens esi apud vos. Quod , . *
efficaciam habet,etcreditur, inquit. cQuemadmo- . ;
dum et in toio roundo. Proroptiores ipsos reddii . 2 . C
circafidem, ei eo quod habebant omnes regulas. .
Etiam fructificat. l i l Fructificat antem et , .
augetur quotidie, nonnullis certo ad Odem acce- ; ,
dentibus. Nam hoc fructus ei augmentum esi . ' .
Evangelii, ut plures efficiat discipulos. E x e o d i e *, , .

quo audistis. Id, iaqnit, habetis, ut alii ex vo-
'
bis cognoscant. Est autem Uus hornm quod ex eo . *
die quo adierunt non cessanl ad fidera acoedere. . t ^ , *
Graiiam Dei in feruate. Noa errore aot Tants * c . ' aermonibus, ged in witate. Ab Epophra. Ibi * . ,
Indubie prsedicaverat Epaphras. Dilecto autem di. , ^. c
xit et conservo, ut virum fide dignum osteftderet. . ,
c Pro vobis minister. >fttroadipsumPaulum per- . ,
venisset, minisler pre ipwsfecUisest. Cbrisli vero
ait, quonitra in bis quse Christum concermini re- . . > ,
bus ministraverat. Vestram dileciioBem. Qaam , . * , habelis, inquii, erga roe. Dilectionem wtera, aoo ^ * ^.
B

carnalem, sed spiriUialem; naiala spiritu, jnquit.

CAPUT II.

, t ! ;
Precatio pro ivtis, at recipiantor ad sapienHam ope- C * talp
rativam, vtrtutem toleraniim cum gtxUiarum
,
actione familiaritatis, qua e$t ex purificatione. .
1,9-11. Propterea et no$ ex quo die audivimus,
non desinimus pro vobis erare et poscere, ut im , ' pleamini agnitionevoluntatis ejm in omni sapien- ,
tia et pmdentia spirituali, ut ambuletis digne ,
Domino, ut per omnia ipsis placeatis, in ornni , \
opere bono fruclificantes et crescenles in agnitio- , ;
ne Dei,omni robore corroborati, juxta potentiam ,
glorixilliu$,adomnem iolerantiam acputientiam ,
cum gaudio.
, t

,
.

, , , 1
Poslquam, inquit, audivimns fldem vestrani el
dilectionem, non desinimus orare. Id autem argu- ,, .
mentum estdilectionis Pauli etillorum occultacon- , demnatione quod precibus quoque adjuti 8 8 0 8 , , 4(^
non recuperarinl.Ut impleamini. Clam indicat , c . ,
1 1 quod nondum ad perfeclum pervenerint.sed
" , *

ne eos contristet, ait: Impleamini, cum dicendum ^ , , , *

fuissetConfuemini.Etquod ait: In omni sapientia . , * .
idem signiGcat. Voluntatisejus.o Quae est autein c . voluntas Patris? ut per Filium homines ad ipsum ; * ^
ducantur, etnon per angelos. E i prudentia spi * , c ,
rituali ? Non juxta prudentiam, inquit, sapien- , , .
tium qui apud vossunl. Utambulelis.t Quise^t .
autemquidigne Deo ambulat? Manifestum estquod ; *.
is quibonam habet conversationem.Ambularevero , ^
accuralam in booo permaneniiam significat. cUt per . c , , ;
omnia ipsi placcatis.tNani hoc signiflctt , , ^^
#

COMMBMT. EPIST. AD COL08S.

18

. . *f*CKiav,nempe et 8 6 ac dogmatU:
e . ob hoc enim additur : In omni opere beno. Fru, , . : clificantes el crescentee. Fidemquidem habetis,
, , inquit: verura oportet utfideeelfrucUu faeiat et
,^ - incremeiitufn ; vitam booa opera, et
. ; , absollltam dogmatum COgnilionem.Hoc ailtem ma># nifestantisest quod sequesJrutn sive conciliatoreiu
- : * > ducat Filium etraedratoremae arbtiruiu,qui pro. C . , , prio saaguine recoociliaiionem perfecit. Omoi
; : robore. Ut, dicit,adversus affectiones acpericula
. fidei causa inducla resistalis juxtapotenliam gloria
; . ; iUius* t Ad omnem lolerantiam. Toleranliam
, ^ quidem ad oppugantes exierius qjuos nec ulcisci
; - facile est: patientiam vero erga eog qui ex vobis
, , f . ipsis lendunl insidias, quos etiam ulcisci possetis.
, ; - f Cum gaudio. Non CUIH Ineceseitate ex tunore,
; . * , sed cum gaudio gratias ageotee Deo. Per beec
.
autem ostendil ipsos maximas perferre affliciio9

nes.
>;
1,12, 13. Gratias agentes Patri, qui idoneos
, ^ - no* fecit ad parlem sortis sanctorum in lumine,
, - qui eripuii nos potesUUe lenebrarum, et tran stulU in regnum Filii sui dilecti.
.
, , , ,
Digaatus est oos, inquit, per similium loleran , tiam parle ac sorte sanctorum : et gratuito donavit,
- ui idonei efGceremur et patiendi et assequendi sor, . , tem illorum. Et recte sortem dicit, veluti haredi , c tatem qnamdam ac donum.cNaqueenim condignae
suntaffectiones hujus temporis ad futuramgloriam
Eam . . quae revelabitur 5. c Ad parlem > t
, , , dem dicit partem sanctorum, ipsara quam dedii
. t . , nobis sorlem. In luraiae. Hoc eet, inagailione
. ^ . ' Dei.tQui eripuit nos. Nam sub diaboli tyrannide
, ' eramus, a qua extractos ad regnura dilecti Filii sui
nos duxit. Hoc est, quod ait Filii dilectionis sive
. , , dilecti Filii. Est auiem magoa vis et excellentia in
. quaque diciione : puta qood hi qui in tenebris
. erant et sub diaboli potestate liberati sint: necid
(&, , solum, verum etiam ad regnum Filii ipsiuslraosie rint.Periobxasliceaulem dicitxou
*. . Filii dilectioois sui id est, dilecti Filii
sut.
.
CAPUT I I I .
^ ' .
c D De creatione per ChrUtum et reconcikatione per
conjuiictionem Dei.
.
1,14-16. Per quem habemus redemptionem per

, . songuinem ipsius remissionem peccatorum, qui
tbuare , e?t imago Dei invisibilis, primogenitus omnis
. , creatura, quod per illum aeata sint univerw
, quoc in calis sunt et qua in terra, visibiUa et
, , , iiwUibilia, sive throni ,*e dominationes, sive
, *. * principatus sive potestates. Omnia per illum et

hcsuwzm.
> , xo:r?7Si . , , , f r a , ' 5 ,

* Rom. Y i n , i$.

in illum creata sunt.

Ne universum negotium solius Patris roea, communem facit gratiam. Aii eaira : In quo
Filio, id est, per quem Filium habemue rederaptio-

10

OECUMENII TRICCiE EPlSCOPI

49

nem : ac si dicerei: Pater quidem tradidit, Filius , 81

autem causam dedit.suo sanguine efficiens remis- , ' sionem peccatorumNMenim remissanobises^ent . ^ ,
peccata.nequaquam in regnum coelorum essemus . ;
Iranslali.iQui est imago Dei.*Propter indifferen- .
liam et cmnimodam aequalilatem ac simililudi- , ,
nem, imaginem vocat Filium, tanquam eftigiem . exemplaris pulchritudinis. Ante omnem, inquit, , ^, ,
creaturam visibilem et invisibilem, coselernas ge- . ; .
nitus. Primogenilus oinnis creaturse. Hoc est, , ; an*e omnem creaturam primogenilus ac unigeni- . ' lus natus.Quidam ab imaginibus f $ 1 quae inler , '! ,
nos sunl decepli, quse in tabulis aul cera haben- ,
tur, existimai unl ita quoque circa Filium Dei.
, , ,
Quemadmodum enim illae, inquiunt, servanl
quidero speciem ac simililudinemhominis,atnon ,
uatuam ac substanliam, ita et Filius Palris. Aria- . nica est haec impietas. Sed iis qui IJSBC dicuntdi- . ; , ', ^ vrrso objiciendum esl quod octavo Geneseos ca- , ,
pite scriplum est: Adam genuit ad imnginem suam. . Multo enim aplius est ut illa de imagine tuscipian- ;,
tur qusccunque ait Scriplura de Filio et Patre ho- ; (
minum (siquidem prsesens etiam axioma Patri ac
Filio Dei convenit), quam ea quse de lignea ac ),
cerea imagine dicuntur, quae proprie non eat,sed , ,
improprie dicitur imago. Quod per illam creata . sint omnia Nam omnia per ipsuro facU sunl, et ^ i * aO^j ,
sine ipso factum est nihil, quod factum est. Si' ' , . ,
anlem omnia, igitur etiam angeli : quomodo ergo . * *
per angelosexistimatisvoshabere accessum elnon , ,
per Filium, qui Dominus est angelorum? Sive * < .
ihroni. Postquam summatim invisibili dixil, , *
.
rursum veluti singulatim sermone commemurat. * . , )
t Omnia per ipsum. Cum superius dixisset per , *
ipsum creata esse omnia, nunc quasi seipsum in- * , , -.terpretans, ait: Omnia per illum etin illum crea- , , . ; .
la sunt, significans supradictam praeposilionem , ; ;,
pro capi, id est, I n pro Per. Et in illum creata ,
sunt. Hoc est, ab ipso pendet omnium cunsislen- 3 .
tia, non solum quod in esse prnduxerit cum non
essent, verum etiam quod jam facta conlineal.
B

I , .17-40. Et ipse est ante omnia, ct omnia per

, ^

, / , , .

illum consistant: et ipse est caput corporis Eccie- ,

$i(B qui est principium, primogenilUS ex mortui$,Ut$iHnomnibusipseprim(lS tenem: qtiO%

niam in illo complacitum e*i Patri universam . "

.
plenitudinetn inhnbitare, et per eum reconciliare ., * ;
cuncla erga $e (pace facta per sanguinem crucis , ^
suce) per setpsum, stve quos tn (erra sxmt, stve , "
qucB m cotlis.
.
c Et ipse est ante omnia. Non dixit : Factus
. *,
est ante omnia, sed, Esl ante omnia, hoc est, , ' , ,
Quodcum7ueensconeeperis,inven:esipsumpraPce- ,, dentem et antea produclum,perpeluo simul cum , / IJXT^I x a l
Palreet Spiritu subsistcnleni.Siquidem temporale . , . * *fc
non esse,proprie UeoconveniL u Ver illumconsis- . * ^
tunt. 1 1 Namperipsum prodnclionem habenl .
et subsistenliam. Et ipse esl capul corporis. , , > Ubi illius dixit ac demonstravit potenuain, dicil ^ :, v

21

COMMENT. IN EPIST. AD COLOSS.

24

** , . consequenler et benignitatem, quod cum omnium

. . - sit Dominus , inferioribus seipsum
seipsum conjunxerit
conjunxent
. * , , t Ecclesiae. Generis omnium horoinum. Pri . , raogenitus ex mortuis. Factus, inquit, initium et
. , occasio resurrectionis Primiliae vero, nempe om . nia habens se sequenlia.Intelligilur autem primi . liae quod praecipuum est, et Deo in hostiam
. offertur. Hoc etenim Christus fecit, Ut sit in
, omnibus ipse primas lenens. Nam et ante om** , nia snecula natus est ex Patre, et ante omnes ho , - mines surrexii ex mortuis, resurreclione quaronon
. t , , , sit jam subsecutura mors. Quoniam in illo com, , - placitum est. Yolunlas, inquit, el beiieplacilum
, , laclum est in ipso, nempe Cbristo, universam ple. c . [- g nitudinem inhabitare divinitatis : ac si diceret: Si
KOVMEMOr.J , * , quideratDeus verbum,ibi inhabitabat tUniveriv , , * sam plenitudinem inhabitare.Non in modumha , bitus,sed substanliae,sicul animain corpore: non
. I i i A N N . , ol anima faclus corpori, sed in corpore, in illo quod
; , , animatum erat unitus, quo modo unitur anima
, corpori. Pleniludinem divinitatis quidam sane
, ', ; , dicunt,quamadmodum Joannes dixitquod de ple , * . niludine ejus nus omnes accepimusG : hoc est, si
* , * . quid erat Fiiius, tolus Filius ibi hebitabat, non ut
, . . efficacia quaedam seu operaio, sed substantia.
. ^ - Nullam autem potest raeddere causam nisi Dei vo; , , luntatem Nam hoc est quod aii, Quoniam in illo
, , cumplacilum est. # Pace facla, soluta ea quae
olim erat inimicitia. Deinde ne ipsum in modum

^ C ministri id facere exislimes, ait: Erga se : bocest,

. . - Ipse sibi ipsi ac Patri homines reconciliavit, 3iqui
, , * , - dem soluta veleri inimicitia inler Deum et angelos
*:, , - ac homraes pacem fecit.Cousidera vero dictionum
* , emphases Reconciliavit, inquit, ac pacificavit nos
' , - per seipsum : hoc est, non sermone jubens, sed
. [12.] - proprio corpore efficiens.Nec simpliciter per sei, * , , - psum, sed per sanguinem effusum : effusum, in, * * quam,per raaximi opprobrii mortera in cruce.
. ; Hyperbaton esi, Pace facla per seipsum : hoc est,
', , . non per alios conciliala nobis pace, sed per seip , . sum effecla. Quoautem modo hanc effecit? 1 9 8
t ; . Per sanguinem, inquit, crucifixione sua.. Cruci , 2 fixus enim pro nobis pacificavit ac reconciliavit
?, nos. Sive quae in terra sunt. c Siquidem nos
. quoque adversus ipsum dissidebamus et inimicitia
; , erat adversus angelos, inimicos nobis effectos, eo
, , quod illorum Dominus esset ab hominibus injuria
* . * aflectns. Quo modo ergo pax facta est; Corpus
- ipsius in coelura subductum abstulit veterem inimicitiam. Apparuerunt autem et in terra angeli,
, ;
ei deioceps facta esl pax et amicitia. Quo igiturroodoper angelos qui inimici effecli erant vos adduci
potoiase exiatimalis, nist ipse pacificasset ?
D

. ' .
CAPUT IV.
c De gentium adductione, quce facta est in corpore
.
possione Chrisli per fidem.
Kxl
1,21-23.Et vos quiquondam eratU abalienatiet
* ^

Joao. , 16.

inimicimente,in openbu$malU nurw4amenrec<m9

CECUBIENII TRICCJ5 EPISGQPI

23

ciliavit in corpore carnis $uapermortem,ut exhi- . ;

btrti wssanctos: irrepivhetisibilcs et incutpatos ,

in conspeetu suo :si tatnen permanetis in (idefun- ; ,

dati ac stabiles nec dimovemini spe Evangelii . :r quod audisiis, quud proedicatum esl apud univer- ,
sam creaturam, quoe sub coelo esl cujus factus sum
,
ego Pnulus minister.
4

enpivbv,

, i
, ;
; /,;. * , ,
.
, ; . c ; . t ,
;
, ,

Hicostendit quod etiam cum essent reconciliatione indigni, reconciliaverit. Eratis enim, inquit,
inimici et abalienati. Siquidem non solum eramus
snb potestate Satanse, verumetiam erga Deum gerebamus hostilem animum. Et inimici mente.
Hoc est, Non inviti mala operati sumus et subita
quadam correplione abducti : sed communi slu-

dio, et inimicitiam erga Deum cogitationibus an- *7.V*

tea imaginantes, adeo ac inimicas ipsi actiones

progrediabamur. Idcirco abundans fuit divina benignitas, fi 9 4 quod eos etiam qui ejusmodl esserit
reconciliaverit ac susceperit. Inoperibus malis.
Non in menteduntaxat alienatio erat,nequeinsola
votuntate, sed etiam operibus inimici eratis, inquit, et quae inimicorum sunt operabamini. In
corpore carnis suae. Rursum ponit raodum reconciliationis,sciens ipsum esse divinum,quia per
corpus suum reconciliavil: non solum verboratus
ac alapis caesus, sed et mortuus, idque morte
maxime probrosa. c Ut exbiberet vos sanctos.
Quod superius dixit: Qui idoneos nos fecil, hoc
etiam nunc designat.Neque enim solum per recon-

* <

* . w

7. *<

; ,
. c ; ;
; ;. ,
,
, , .
. , ,
, , ,
(,
. < ,
, ,
.
,

ciliationem a peccatlS liberavit, sed et sanclOS etC . .

.
. . . ; ;;
,, 8 ; '.
; ,
^ , / ,
; , ,
( ,) , , , ,
.
' ; *0 . . ;,
. , , , ,
c ; .

irrepfebtfisibites ac inculpatos exhibuil. Et incuJp&ios. Qnasi qui ne ansam quidem peccati

dederint. < Iti conspectu suo. Donata sanclimonia qne& in conspectu ipsius est. Si tamen permanetis. Ne laxos r^ddat ipsos el exisHment
quod Gbriati moiu rem omnem peregeril.nec deincepi opus sit quoptam noatro opere, addit * Si
(amen permanetis in flde spei Evangelii Nec
utcunque permanetis : contingit enim el flucfuantem permanere : ?ed fundali, inquit. ac stabiics,
nec dimovemini a spe Evangelii. Qae esl autem
sp*s Evangelii? Christus Quod audistis, quod
pradicatum est. Ipsis primura in l^etes citatis,
posteadixit orbem qui inhabilatur.Non aitautem :
Quod prodicaiur, sed Pnedicatum est, boc esl,

a,Jr<

jam creditum St. CujuS faclUS SUIH CgO PauluS *5 o^'V > > . , , minisler. Admiratione dignum significat Evan- ;.
gdium. Cujus, inquit, minister ego Paulus faclus #. ;. ,
suniv Jan> enim magimm erat Pauli nomen. Et , .
D

bene* ait, minister. Nthil, inquit, pruprium dico,

sed administfo Deo.
.
CAPUT V.

, ;
Di doelrina ipsius tradita per laborc* reconciliativa,

ad ehtirittoi,rm coram Dto
,
1, 24-25.Nuncgaudeosupcrfflklionibus meis
pmvotri$ etvicis$imcompleo qutrdesunt afflictio-
num Christi in carue mea>pro corpore ipsiu$,quod ,
est Ecclesia: cujus Ecclesioe factus sum ego wmt- , r, '. "
9

23
fewovo;

COMAIENT. L \ EPIST. AD C0L08S.

J6

ster juxta dispensationem Dei, quoe dalaestmi-

.
, ,
, ' ' ,
. , ,
dV , .
. ! ;
, , (5, , ,

o^c&cuv, . *'
, , . [2-)
1** ^. , , * , -

hi ut vos compleatis sermonem Dei.

Et adeo, inquil, vera spes est evangelii quod

etiam propter ipsam pali eligo et paliens gaudeo.
Patior autem non pro meipso, sed propter vos, ul
vos juvare possiin Et vicissim compleo quaB
desunt. Papai! quidnam estquodait?SiChrislus
homo faclus illusus, elalapis ca>sus. crucifixus ac
mortuus, quidpiam debens et <?bligatus vobis discessil, cummajora pali debuisset, haec ego vicissim
compleo. Si quid defuil quod ille palereiur, ego,
inquit,palior. Chrislus enim alapis CSBSUS ac illusus,flagellatuset crucifixus pro nobis, non simplici
modo omniacomplevit, sed supra menUmquoque,
, , et sermone non invcsligab li explevit. Omnes ita t .
que debi'orcs consliluti suimis ob innumeras illas
, et mundum salvantes aWicliones, ut ipsi etiam to, - leremos, viciss inque sustineamus aiflictiones ac
43 | calaraitales pro Chrislo el corpore ipsius,ul vicis, sim compleamus quae passus esl Ghristus pro no . , bis. Atqui vici-sim ipsa complere, id est, ieque ac
, ; , simili modo pali ita, ul n liil praitermiltatur, om. * , niuo impossibile esl: nam qusecunque passi fue . rimus, deeril adliucaliquid ad Clirisli afflictiones.
, ', Quo igilur modo \icissim complori poterit quod
\ Dominus pro servo passus est, per hoc quod ser , . vus patiatur pro Doraino?neque enim boo aiquale
,
erit aut shnile, quin polius longo adhucaberit inUtrum enim per hoc quod ii qui
tervallo.

xfld ?>. * C peccatts sum obnoxii aliquid loleranl pro eo qui de

,
ipsis bene merilus est nec peccare polest, aiquale
. , ei redditur, quod est impeccabilcm tanla susti , - nuisse pro peccatoribus ct iis qui ipsum >ffenilevrt , rant?aliaque sun! innumera quai differefitiam os " ' . ', tendant. IdiircoquaDCunquop.issus fuerii quispiam
, - vicissinicomplorevolenSjdefcclum abaffliclionibtis
. , , /^, Chrisli vicissimconiplet.Qu.Mproplerbeatusquoque
\ - ". Paulus, quipro Chrislo plusquaincaiteriomuescu, - currerat, qui indies periculasuhlincbatinnumcia:
r / . * , ^ hoc sciens ac incens, dicebal: Pro corpore ipsius. Cura superius dixerit: Tro vobis patior:
'.
,. . nunc idem flrmius ac credibilius dicit. Siquidem
* . vos, inquil increduli manea i.^, ego pro vobis
< . . , pali sufctineo ; nam pm vobis palicns. prucorpore
: , ' , ' Dei Iliei paliof. C>rpus cnilil ipMUS Ecclesia Cst,
, cujus dignatus esi cssu rapi.l, vns nulcmpa s cslis
:* , % ;, universalis Ecelesia' Cujus Ectlfiia laclussuni
\ OV. , oiya egominister, * Debrtis ilaqne ei part*ri*quia L)e>
/. ; . ' . minister effectusest. Juxiaili-ptM.sdioiHMiiPrei.
ut prictlita */ . Aut hoc ait: Ipse assumplus pcr
1

remus, ne vos derelicios exislimaretis. Aui itte

plits caetera omoibus affligi permisil, ut magis idoneus csscin praedicalor Aut, quod jjcnlcs ncqua.fuim sermonem suscepissent absque Dei dispensatione. In vos. Hoc ost, in geulcs Coniplendi
^nnuoem Dei. Ostendii quod illi complcle adhuc non liabebaut.
/.
I, 26-29. Mysterium recohdilliM fuif tl .s/xaim#v . ,
> ' ,
.
r -^
;

culisclageiieratlouibus wmcautcmputefarhimnf

8anctis illiw>: quibus vuluit Deus notum facere qua*

.
.
. glorm
.
. . - . hitergenles
*
$ii. opulenlia
mysteriihujus
qwi

28

OECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

27

invobisestChristusspesgloria:quemnosannun-

JE

tiamus, admonentes omnemhominem,et docentes

" ~ ,
* "~~ " " . omiwm homineminomnisnpientia,ul exhibeamus

omnem hominem perfeclttm in Christo Jesu: ad , .

quod etiam laboro, deceatans sccundum effica -

, ,
ciam ejus agentem in me per virtutem.

'

.
.
,
,
, ,
, ,
.
. , , , '
,
M&i*
. SI
,
. .
, , .
, * ,
.
.
, , .
, 8
, ' , ,
. .
, , '
. , , -

Mysterium quod reconditum iuit. Hoc inter

Dei beneficia est, quod id qtiod omnibus ignotum
erat, et soli Deo cognilum : quod asaeculis quidem
decrelum erat, sed reconditum, hominibus patefeceril: non omnibus, sed iis quosvoluit: voluit
autem 1 %1 ut qui digni sunt cognoscerent. Quae
sil opulenlia glnriso. Dispensatio, inquit, Dei
facta e>l, ut per me notum fierct genlibus quae s i t
opulentia glorise annuntiati ministerii. Dicitaulem
de incarnaiione, praterea el de vocatione gentium
Inter genles. Quod inler genles,inquit,faclum
est: non quod inter solas gentes factum sit, sed
quod hoc magisadmirandum fuerit, ut quae laolum
aberant a Deo, advocarentur. < Quae in vobis est
Christus. Quae opulentia mysterii, inquit, est
Christus Per ipsum igitur etiam credile vog adduci, ut qui in vobisest per fidem, per queni, ait,
selernam vitam consequi speramus. Admonentes
omnem hominem. * Non necessario, inquit, cogenles, sed veluli patresadhortaiites. Nam et hoc
Dei mysterium cs(, ul iis qui in terra sunt persuadeanlur, trahantur et non coganlur. In omnic rih* W . >
j-apientia. Anenim ^apientise nonest ferinis per- .
suadere genlibus ? Ut exhibeamus omnem homi- .
nem * Neque enim sanciaipsius aninia explebalur ,
etoinnem hominem Christu volebat oflerre, atque ,
ad hoc laborabat ac decertabat. Nam ita se habe- .
bal etiam erga hostes intellecluales ac sensibiles. .
Secundiim efficacia !. ejus. Deinde quoniam . 3 , , ,
dixe<al: Laboro,et decerlans, suum laburem ac ,
.
cerlamen ad christum referl, ac si d:ceret: Non ,
meum lioc opus est: qui enim me fortem faril, et
ut sufficienssim ad resistendum adversariis, Chri- , , slus est qui operatur in me ul possim. Perhoc au- $.
tein exhortatur ipsis ut sibi pareanl: quasi Ueus ,
.
ad praedicationem sibi sil auxilio.
. "'
CAPUT VI.
D
Quod non opovtrat eos qui sapientiam habent in* /
, t
Christo, humona incedere fallaci sapiewia.

II, 1-5.jVam volo vos scire quontam solliciludinem habcam de vobis et his qvi svnt Laodiceot, et ,
, quolquot non viderunlfuciemmeam in cnrne, \
nlconsolalionemaccipiant corda illorum,cvm co- , ,
lut&erinlincharilate, elinotnnemopuletiamcertoc ^,
pirsuasionismlelligcnliiz, incoymtioncm mysteni , ^
Deiet Patriset Christi, in quo sunt omncs tlte- ,
Murisapkutiw ac srientiae rccoudilL Hor aulem
dico, nequisvobis imponulprobubililalesevmoni*,. , Quanquam enhn came absens sim, spiritu tamen . ^
vobiscum sum, g ivdcn* ac videns vestrum ovdi- , ,
,
nem et solultlalem vestrop /n Chrisium fidei.
1

19

COMMENT. IN EPIST. COLOSS.

80

( Ne quis id quod dicilur existimetpropterillorum

/^ , dici segnitiem ac imbecillitatem,etiam Laodicenscs
. ? , addidit: et ne 4psos condemnasse videalur, cau . sam quoque addidit cerlaminis actimoris pro eis
, , , . suscepti: quianundum, ait, me vidislis Ut con . solationem accipiant corda illorum. Consequen? . , , , - ter hocad dogma referl. Decerto, inqjit, ul con , , - solalionem accipianl corda illorum qui uniti sunt
$ . . ac persislunt in charilalc. Conlingit enim el alio
* -* , . . modo viderislare: sed ail, in charitate: namhoc
. . est vere stare, Ctim cchaescrint. Hoc est, ur;ili
. fuerint. Etin onmem opulentiam cerle persua, , sionis inlelligentiai. Ut abunde, inquit, cerla
,
flal veslrapersuasio pcr inlelligentiam: sine qua
nemo abunde cerlior fieri polerit in fide el cogni. c . tione mysteiii. Mystcrii DdelPatris. Quodest
J auten. myslerium Palris cl Fdii ? Quod perFilium
, adducanlui ad 1 alrem, etnonpersanclos angelos:
. . In quo sunl omnes Ihesauri. Si ergo Mint in
ol ipso omnes Ibesauri sapientiaa, recle et nunc venit
, , ). et olira non venit: nam iJ impii quidam crimi . c nantur. Sapieniae ac scicnhut. In quo Cbristo
. , sunt omnes ibesauri: nihilignoratipse eorum quae
. , , novilPaier. Recondili, Ipse solus novit. Ad, t . , , . verle quod heec differentia sit in ordine ad creatu $, rara, non ad sanctamac bealaraTrinitatem. Hoc
x x l . autem dico. Huc, inquit, dixi, ne quisvos deci , , pial per sermonis probabilitalem, tanquamaliquid
(>,. . , sciret: Nullus, i . q u i l , hominum quidquam novil,
, \b . salius enim Dei et omnia scire. Quanquam enim
xxl . ' * carne absens siin. Cunsequens eral ul dicerel:
, Quanquam enim carne absens sim, spiritu famen
Verum lioc jui . , novi easquivobisimponum.
, . dein, ne vebemenliusperslringeret, coniicuit: sed
, > . in verbum lerniinavit dileolionis osleusivum et in
t * . . c laudeni ipsurum. Veslrum ordineni. > Bonum
. , , nempe ordinem. El sulidilalem. dixit Fi . [.- dem, sed iideisolidilalemjSiguificans iirmitatem ac
*.] , , slabilitatem. Hoc aulum, ait, simul quidem
.' , collaudans, simul ttiarn innuens illam proprie
esse fideni quse stabilis ebt ac firmiler inhacrel.
" ,
II, 6 \Q. Quemad^odum iijiluraccipislisChrisc !
, ,
^ tumJesum bominum,itam eoumbulalejU rudices

, habeufis in Ulo /ixa.v, cl in eo .sitpcrsttvumiui uc

, . confirmemitiiperfidcw si(Ut tdndieaUs.cxuberan/ , ; tesin ea cum (jraliaruin eiiune. YideWue (jvis tos
., depredelur per phihsophiaw el iuunem dcrpho,
, nem, juxla tvHslilvtiouc.il, lu m/um, jvxtu dv / , OJ mnxta mundi et non jtuia Chrittun-. (/< ouiam in
, > illo inhubitut umiiis p/enitudo divimf< lis vorpo' ;. - raliter : el tslis in illo ctm. hlx (jtii (*l nij ut
, omnis princip"tvs uc potentutis.
:5".
Nihil, iuqnit, nuviler iirruduiltnii audiatis, sed
, , , * (jiiod
accepi^tis scrva'e. 1 n co aiubulale. Rocte
C
"

.AIJZZZ
.
, zt , ail, Ainbulalc :ac si dcerct: Ipsa est viaqua-. du
rp- . : , . c!l id Palrein ci non an^eli. Ul radices babealis
^. , : i.i il iixis. Nun uuitcquidcm inipso,nunc vcru
Elin eosupcrslruamini. Hoc
/ .. ^, in alio ambulelis.
4

31

GECUMENII T R I C C J E

est, crescite super fundamenlum Chrisli. Ac

conGrmemini. > Nihil ambiguum sit ncque vacillans. Sicut edocli eslis. In fide quidem edocli
eslis: altamen oportet in dies in ipsa exuberare,
itfnitiam accipiendo fidem. Curo graliarum aclione. Quod adeo longe distantes prope fecerit
Deus. Yidete nequis vosdepraedetur. Doetrina
interdictum habet auditores exterrens. Depraadetur aulem a fide ocullis ac latentibus insidiis.
Perphilosophiametidanemdeceptionem. Quoniamphilosophiae nomen graveacvenerandum esse
videtur, deceplionemadjunxit: inanera vero, ail,
vanam autquse receniiora quaedam acdissona doceat. Juxta elementa mundi. Si figuram uni-

versi mundi in medium adducit, mullo magis elementorum qua3 in ipso sunt. Et non juxla Cbrisium. Jam deincepsincrepationem exorditur de
dierum observalione. 1 5 0 Elemenla auiem mundi
dicil solem et lunara, per quaa apud insipientes
suut dierum observaliones, in aspectibus luce earenlibus et in eclipsibus. Eliam si ex dimidia tanlum parle, inqnit, conlingere vos Chrislo ae elementis adhaerere, ne ila quidem ferendum esset;
nunc vero omnino vos aChristo adducunl. Quoniam in illo inhabitat. Quomodo aulem conlingit
et in carne substantialiter inhabilare Deum VerLum, et secundum personamipsi uniti,ac wbique
esse non in ipsaconclusum?Talequid factum esse
intelligamus, quod eliam in luce accedit: omnis
tamen iinago omneque exemplum lunge abesl abipsa veritate. Quomodo enim fieri potesl, ul sensibilia reprasentent divina? Dicenduni tamen est.
Quemadmodum lux in initio ante caelera producla,
cum corporea et immalerialis esset, in corpore
lamen solari continebatur ? attamen etiani um in
ipso eslnon probibetur neque impedilur quiu omnia illuminel. Ita et Deus Verbum, qui in principio
carnem non babebat, incarnalus non probibetur

eliam carni uniri secundum personam, sirut in

ipsa nou Cuiicludalur, se \ ornnia impleat^Et ob id,
ul opinor, ipse Dominus seipsum lucem apellat 7 ;
el Malachias Solem juslitiae ipsuin appellavit 8.
Prseterea vt Psalmographus, qui ait: Cecidit ignis
super eos el non viderunt solem 6. Omnis
pleniludo divinitalis. Quidquid est, inquil,;
Deus verbum, in ipso inbabilat- Ne iamen ipsum
ex hoc essc conclusum iiilelligas : siquidem lotus
incarnalus esl, el totus et cuin Palre: :umque
corporecircumseriptus sil, (amen divinilatemanel
incircumscriptus. Corporaliler. Iloc esi, secundum subslaniiam elnunsolo babitu aut figura.
Et eo modo, inquil, quo liabilat anima in corpore,
i(a haac liabitavit in assumplo homine. Quomudo

autem babitat anima in corpore? Sane inconfuse,

indivise. Quoniam cnim dixcrat : Inliabitat: ne
cxistimrs quod in eo sit operata, sieut et dc propbetis dicitur Jnliabilat enim in ipsis Deus juxla
7 Joan. , 12.

Malach , 2.

Psal.

LVII,

32

EPISCOPI

, .
. > , , ,
. . ,
,
,
. ,
.
. , . ,
, , .
.
* ,
. , ,
.
. *
, ^
, t .
, .
, , *
, /, <
.
, , , * ^ ^
, .
.
* , ; , .
,
.
' , J
. ^ , ,
, ,
,
'
,
' , , . ,
, ,^
.
, '
, .
. * . ,
, * ^
: * ,
, , .
, , .
, , ,
.
; , , . '
, , ' (
( ,
' ) .' , , , ,

. 4

9.

33

COMMENT. EPTST AD COLOSS.

34

. * illud, Inhabitaboin eis et rnatnbulaboJO,addit,

lv ,
^_ t
*.
_<
* *
- , Corporaliler, id est, substantialiter ; non solo ha - bitu aul figura, sicul anima in corpore. Iia habet
, ?. et Cyrillus. Verum anima eliam a corpore separa , . , turin morle, non aulem posthac Deus Verbum ab
, , * , assumpta et familiari ac propria sibi effecta rarne
, animata vMelicel per animam rationalem. I S I
. c ;1 - Aut corporaliter, intellige inrarnaiionis modo. Ne. ' , , - queenim qui inhabitavit, inqaic, rursum migrai,
, : sed incarnatus est, unam deinceps cum sua carne
, habens byposlasim, quanquam ex duobus contra . riis consislat. Et eslis in illocompleti. Quoniam
igitur plena humanilatis assumptio facla est, et
$ * ^^ quae jam clissolvi non possit: convenit ul et vos

; .

, , h

pl ni silis in ipso et nnn separemini ad elementa

mundi. c Qui est caput omnis principalus ac po-

lestatis. Caput hoc loco, dicit causam ac princi-

ot&v , , .

Cuivis enim conditaa nalurs CCfileSli ac

lerrena3 ChristuS causa est lanquam Creator ac

Eftector earum. Nam sine eo, inquit, factum est

41

.
nihil quod factum est . Condita? suntaulem coelettes Tirtotes, ait enim. Qui facit angelos suos spiritus **. Ilaque per Cbristum ei a Christo factse 50Dt beneplacilo Patris et cooperatione paracleti Spiritus.
.
CAPUT VII.
* Quod conjunclio ad Deum spiritualiter quoque ea quce
legis sunt continet ad convirendum Cnritto.
, .
II, 11-15. Perquemelcircumcisiestiscircumci ' , * sione non manufacla, dum exuistiscoipus^eccato , , rum carnis, per ctrcumcisionem Christi, consepulti simul cum illoper baptismum: inqnosimul


. *

eliam cum illo resurrexistisper fidem operationis

* *
Dei, qm excitavil illum ex mortuis. Et vos, cum
, .
essetis inortui per delicta et perpraputium carnis
vestroe, simul cum illo vivificavit, condonans nobis
, omnia delicta, deleto quod adversus nos erat chi , rographodogmatis, quod erat contrarium nobis ct
, * illud suslulit e medio affixum cruci, exutisque
, . principatibus ac potestatibus Iraduxit palam

,
! triumphans de iWs per ipsam.
c

t *Ev
* . ,
,
,
. c * . ! ;
' - |*? ,
% ^ . / , ,
-
-
Iv
.
'
. * , ? . 1,
, .
\ 3
. .
,
^ , , . * .
1 , , , ^.

, , , .
%

10 L e n i . xxfi, l t .

1 1

Joan. , 3.

152 Circumcisione non manufacla. > Nou

enim humana manus, inquit, sed Spiritus sanctus
vos circumcidit a peccatis vestris. Dtim exuistis. Ubi autem exuistis ? ln baptismate videlicet.
CorpilS peccatorum. Alibi ail, Veterem homiD

nem, hoc est, vitam qu est

in peccalis. f In

circumcisioncChrisli. Cum enim Christo credidistis, circumcisi estis circumcisione non manufacta. Auimadferte autem quod nunc quidem
Spirilus, nunc vero Christi dicit circumcisionem
Scit enim unum esse opus et unam efficaciam
sanclai Trinitalis. c Consepulti simul cum illo.
Simulitudinem enim Dominicisepulchriexplemus
per baptismum Una igitur sepulti, siroul etiam
surrexistis, inquit. t In quo. Per quem, ait eliam
resurrexistis et simul excitali estis. Credendo
enim quod operetur et possit Deus excitare ex

Peal. , 4.

QECUMENII T K I C G i E EPISGOPI

38

36

mortuis excitati, inquit, estis et VOS. Ptentia.\ *? ?, , ? .

namqueexeUatisumus, quanquam nondumeffectu
$. ,
et operalione. Jam autem raliones qnse de resur- * , . reclione erant dis^olvit. Et VOS CUm esselis, ,
elc. Circumcisio quod superfluum est tollit, tan- . , ,
quam praaputium superfluum fuerit. ErallS igitur , .
el VOS, inquit, Superflui, cum eafaceretisquSB non , .

decerenl Quidquideslergo praeler decens, super-
fluum est. Cum itaque mortui essetis proplcr inef- , fkatiam ad honum, et prO;>ler praaputia, circum- , .
C)<i estis spiriluauler, et vivilicavit vos. Simul . , ,
cum illo vivificavit. Chrislum quidem ex sensibili
morle, VOS aulem ex sensibili simul et ex . ,
illteUigibili morle peccatorum. vero adrni- .
reris si Palrem dicit vivificasse Chrislum. Ele- , .
nim alibi quoque dictum (St quod seipsum ,
SUSCilaveril ^. S quidem COmmunia Sunl Patris. et :)
Fil i ac Spirilus opera. t Condonans nobis omnia . *
delicla. Qua3 intelleclnaleill faciehant niortifica- . ' ; tionem. Deleto qned adversns nos erat chiro- '-. ,
grapbo. Delevit quidem, hoc est, penitlJS e me- | ,
dio lulit. Chiro^raphum VPro dicit aut illam veluli , 8 f ,
propria manu ct propria voce faclam confessionem , qua dixerwnt al Mosen : Omnia (juaecunque d i - , ,
xit Deus faciemus, el obedienles erimus * ; aut , Tj * ^ ,
eam quae Deo debelur obedienliarn: aut prseceplum ^.
illud prarepil Deus ipsi Adam : Quacunque die
comederis de ligno, morieris *o.
153 Ex incamatione igitur solutum boc cbiro :
graphum. Dominus enim susceplis noslris deiiclis .
et tanquam propriis sibi factis, poenas quoqueproG .
eis dedit qil33 nobis debebantur, relictis nobis li- ,
beris. cum boslile nobis esset et adversum nos , ' "
debiti chirograpbum. Etenim CUin transgressi .
fuissemus quod confessi eramus, obnoxii eramus , .
Chirograpbo. Dogmalis. Hoc est, fldein ipsum. . t Otov, -.
Salis enim est, inquil, solum credere. Et baplis- , , .
niate delelur Chirographum. Dogmatis. Id est, .
,
per dogmata pielalis. f Quod cral contrarium - . bis. t Sermo hic intensionem ac confirmationem . vcniaB COntinet. Condonavil, inquit, at metus est . , ,
ne poenitudine ductus repelat: sed eliam delevit. ^, .
Atqui hoc ipsum, inquil, quod omnino alibisitum ' , ,
Slt, quanquam delelum, limorem Dobis inculit. , .
Venim illud eliam SUStulit e medio, non sinens |
, ,
iil ulla esse regione, Mque discidit. Nam hoc . ,
signiOcat quod sequitur, Afiigere ipsum cruci. . .
Exulis principiis. Mllllas adversus nos ansas * ' , '
malignus ilje habebat, quibus imperinm in nos ,
habere quidem coepcrat a IransgressioneAdam, a ' .

nobisautemaugmentatumerat. HasexuilUnigeni- ,
lUSfactUShomo, etliberavit nos hujusmodi tincu- . '
lis. ConstrictienimCatenispeccatorumnostrorum

serviabamus illi. Itaque remissis etiam nobis pec . ,

catis, tincula quoque remisit, et iliius solvit ty- , . c rannidem. t Traduxit palam. Siquidem diabolus ^. nunquam i U pudefactUS ac VlCtUS fuit. Etenimcum .
1

Joan. , 19.

1 4 Exod. xxiv, 3.

5 Gen. n, 17.

37

COMMENT. IN EPIST. AD COLOSS.

38

*, . ipsum quoque se habiturum speraret, eos eliam

. , perdidil quos babebat. Triumphatu? de illis per
;. ipsam. ' (quod nos Iriumplium vertimus)
, , dicitur pompa r c convenlus publicus adversus de* . victos. Triuinphavit igitur de illo percrucem,hoc
, es(, devicil et spirilualem Iriumphum adversus
, eum celobravit. Nihilenim adeodevicit ac pudefe . , cit Diabulum, sicut crucifixuin esse Dominum, et
, palam ac manifeste boc passum fuisse. Orania
. , . namque fecisset diabolus persuadere volens ne oc , . , ciderelur nisi manifeste ei repugnalum fuisset.
. ^ - Nisi enim mortuus fuisset, non resurrexisset:

quod si non resurrexissel, nequaquam assumptus

fuisset. Si haec acta non fuissen!, utique Deus non fuissel habilus. Vides quod a morte omnia dependebant.
. '.

CAPUT VIII.
*, Quod letjis Cttnialis typi camalibus W pretio
,
bentur, spiritualibus qui per virlulem
.
Christi vivunt.
4 13411,16 19. Nequisigitur nos judicel in cibo
, , , , autpotu,autinpartediei festi, outnovilunii, aut
i . , Sabbalorum, quoe sunt umbra futurorum, corpus
.

autem Christi. ISe quis vobis palmam intervertal

, dalaoperaperanimihumilitalemetsuperstitionem
, * ungelorum iniisquenonviditlastuosusincedens
, , ; frustrainllotusamente caniis sita,nec obtinens
, - caput, ex quo totum corpus percommissuras et com , pagines subministratum et compactum augescit

augmenlo DeL
Ne quis igitur vos judicet. Hoc est, conc . ,
, ^ demnet (anquam malefacientes ex eo quod non
, , . observetis partes feslorum aut noviluniorum, aut
, cibum aulpotum. Etenim partim quidem observa# . , , bant laaquam JuJaizantes : partim vero non ob * , . f servabantlanquamChristianorum more viventes ;
. proplerea ait: In parte diei festi : unus vi , , delicel, aut in parle horum omnium. Quae sunt
( ), ' umbra futurorum. Fulurum dicit novum
, . t . testamentum, non quod nundum sub eo de , , gerenl, jam enim sub eo degebanl: sed quod
, . 01 in ordine ad has figuras et umbras futu, , rum erat. Corpus autem Cbristi. > Alii qui. , , ' dem ila dislinguunt: Corpus vero Christi, id est,
, ' . veritas in Cbristo facta est. Alii vero, Corpus
[.] , , , Gbrisli jungunt sequenlibus, nempe
Est
aillem

, , . D
. , (quod palmam mtervertere dixirnus) quando
. . apud alterum quidem est victoria, apud allerum
, , , braviuin. Dupliciter poni potest distinctio :
.
aut post Corpus, aut post Chrisli. Ne quis vobis
pahnam iiilerortai. Nemo vos condemnet qui Christi corpus suscipistis : boc eniui subaudiendum esl.
Votens, inquit, hoc facere per anirai humilitatem, 155 magis autem per superstitionem angelorum.
\ . ;
* iis quae non vidit fasluosus mcedens. >
' , - Quidnam est hoc ? Erant nonnulli apud lpsos qui
* in siinulatioue modesli aniuii prohibebant ipsos
, , per Christum accedere, quasi tantis digm non es* , seat: et quod angeli obsecrandi essent ut nos ad
% *, Deum adducerent, veluti qui etiam pnmi coramum*nutvv oi accessu sive adductione facti sint: miyus essa

39

OECUMENII TRIC(L EPISCOPI

40

dicentes quam qtiod ad nos pertineal p<*r Chri- l ,

stum adduci: ex hoc inducentes superstitiosum , , ,
angelorum culmm : quos nunquam, inquit, vide- . [.] . runt. Palmam intei verlal. .
5 vocant judices eoruin, qui gymnicis in
ludis decerlant: nam hi vincentibus victoriae suf- .
fragium praebent. $>. vero est injwstc !
pramium designare. Quoniam orgoetbiquilegales ,
observationes Evangelio permiscebant a meliori- , .
busad deteriora ipscs lransferebant, merito ait : . f .
Ne quis vobis palmam inlerverlat. Frustra infla- *
tus. Qni enim superbit quasi magni aliquid , concipienssuperstitiosum angelornm cultum, fru- , .
stra inflatur a carnali cogilalione, invisibilibus .
sese ingerens. Nec oblinens caput. Caputenim ^ , ot bominum el angelorum Christus est, lanquam . t ' , ^, ,
Paclor et Creator. Ex quo. > Christo totum E c - . ,
clesiae corpus. Deinde consequenter ubi corpus . , , "
dixit, quae propriasunt corporisdicil.Tolum igitur ,
Ecclesiae corpus per commissunisetconglutinalio- , ( , ,)
nes sive conjunctiones: nam id est quod vocat , ,
compagines, subministratum a Chrislo, peromnem , ipsiusgratiam : cl compactum, id est moderatum, , ,
el in pace constilulum ad sese et ad Christum : .
augescit augmentum secundum Deum. Quod est ; ; ^,
autem augmentum secundum Deum? non corpo- .
raliier crescere, sed bona moderatione ac vitae re
gimine.
II, 20-23. Itaque simorlui eslis cum Christo ab

elementis mundi quid quasiviventes inmundode- , crelis tenemini ? Ne tetigeris, ne gustaris, neque ; , ^
contreclaris, quce omniaipsocorvumpuniurabusu ,
juxta proecepia et doctrinas hominum quce verbo

,
ienus quidam speciemhabenlsapientifr.persvperS' , tUioncmetanmihumililalem

non in honore aliquo ad expletioncm camis : ,
III. 1-4.
iUnSiigiturresurrexistisunammChri- . ,
sio, superna quarite, ubiChristusesladdcxieram , ^
Dei sedcns. Supema curate nonterrcsttia: siqui- . , .
dem emorlui estis, et vila veslra abscondita est ,
cum Chrislo in Deo.
.
Ilaque si morlui eslis. Siquidem per bapti . %
sma mortui estis cum Christo, ut fiat amputatio et , ' quasi divisio prioris vitce quae in errore erat, et ,
novam vilam incipialis qua? in virtute est. Nam {, . ,
quod rcliquum est, inquit, mortui eslis a peccami- , ,
nosisaclionibus etab bis utilitas nullaque horuni ,
observantia. Quid quasi viventes in mundo ? .
Quare veluti rursum in ipsis vivenles decrelis te- ; , ,
nemini? Hic, aiunt, apius dies est, et aliquid efli- ; , ,
ciet, iste vero ineptus. Tacite vero etiam innuit ,
quod ab aliiis illuderentur. Neque enim, ait, Do- *
gmaia sive decreta traditis, std, illatradunturvobis :. , , , et eis aslringimini, tanquam discipuloruoi ordine , ,
constituti, et quibus lex prsescribitur quid facerc . .
oporteat. c Ne letigeris, ne guslaris. Aliam quo- ,
que dicil ipgorum observaiionem quaa circa cibos , ,
erat, Jgdaica magis : sicut dierum observatio , c .
Grecorum erat. Quae omnia corrumpuntur. ^ , , .
%

1 1

41

GOMMSNT. IN EPIST. AD COLOSS.

41

c . , , oANam comiptioni, inquit, sunt obnoxia in stoma .

c
h
o
el secessu.. Juxta pracepta. Non est, ait,
! . \ ; de his divina lex. Doctrinae ac proceptiones sunt
, hominum.Loquiturautem vel de his quas seoiores
, t . apud Judaeos extra legem pracipiebant: aut de
, , Graecorum praeceptionibus.* Quae verbo tenusqui . t * . *- dem speciem habent.Speciem habent sapientia,
, , non rem, magis aulem tenuem perauasionis ratio , . nem. Per superstitionem. Pietatem, inquit, et
. - quamdam animi bumiIitatem,corponsque cootem, , - ptum per superstitiosura cultum simulant. Non
. , in honore aliquo. Deus enim honorando homi , * nem, suis formavitraanibus,et cibos largitus est:
. . hi vero non utuntur tanquaro munere cibis datis
, ad alimenlum carnis, sed tanquaro fugiendis ac
, * ! , nocivis.Si igitur resurrexistis. Baptisma enim
, , et mortis et resurrectionis typum habet: ac si di . ccret: Si credidistis Christo,et credentes baptizati
, . estis.superna qua3rile,id est,qu& in ccelissunt Haec
. , enim terrena acegena sunt dogmaU.Ubi Christus
, , $ - est. Magis nostram extulit mentem, non conten , t . tus dixisse : Superna; i S l s e d etiam,Ubi Chris ,
tus est ad dexteram Patris sedens.f Non lerreiia.
( . , Dictum est enim quod hujusmodi dogmata, homi , num inventa sint ac praeceptiones. Talia vero esse
, . terrena in confesso esl: quoniam et terreni sunt
^ . horaines qui haej invenerunt. Et vita vestra abs , condita est. Eorum namque qui vere Christiani
, . sunt,est futura vita; praesens namque potiusmor .
fis habet imaginero quam vilae, quando interira
%

C mortis medilatio facit vitam. Nam id philosophi

fiois ac lerminus est.
' .
CAPUT I X .
c , , , - Exhortatioad purgationem, sanctificaiionem.bc, , ,
nignitalem, pietatem, diseendi amorem, can , ,
tum psalmorum, laudabilem secundum Deum
eonversationem, et gratiarum actionem.
, *
III, 4-7. Cumque manifestatus ftterit Ckristu$

$ vita nostra, tunc et vos cum ipso manifestabimi , ni in glorvi. Morlificate igitur membra vestra
, , , , terreslria : stuprum, immunditiam, morbum,
concupiscentiam ma/am, et avaritiam quce e$t
; $ , idololalria : ob quct venire solet ira Dei in filio$
, h conlumaces, inter quos ambulabatii quondam,
cum viveretis in illis.
.
Cumque manifestatus fuerit Christus Mani . > , - festabitur omnibussecundo suo adventu, cum red 1 , , , diderit unicuique juxta opera sua, his quidem vi . . tam, illis autem mortem spiritualera. Cum ipso
31 . - manifestabimini in gloria. Nunc cujusque, Oc/, , , t culta sunt opera, tunc autem manifestabuntur :
. t , horum quidem in gloria, illorum vero in ignomi , nia.tMortificate igitur. Quomodo ergo superius
* <* ; , dixisti: Cum mortui essetis, vivificavit vos, at una
icsptmv ( cum Chrislo viUe restituit, si rursum necesse est
, , mortificare ? Et dicimus, quod a prima quidem
mortificalione vivificavit remissis in baptismate
/ %* , *
peccatis nostris: l S S sed opus est nobis alia raorns otn < .
tificatione,
non ut DOS ipsos per peccaU morti
9

' '

t
PATEOL*

CXIX.

43

OECUMENII TRICCJ5 EPISCOPi

44

ficemui, sedaffectUS, nevimexeranladversuSllOS. , t .

llembra veslra. * Hoc est, teirenos corporis ac ,
membronim sensus et fastJS. Stuprum. 9 Quod ,
Haturaliter,et quasiex ipsocorpore maxime mode- , . ' StUflH est, prposuit. Deiode pudore represSUS, ne . ,

Singtllas impietates nominatim retexeret,ait *. Im- . munditiam 1fillOSCOnlumaces.t 3 - . [.] ' filiosincredulilatisvelinobedientiae dixit peri- , . phrastice,,pro quod est fillOS impersuasibilesvel vov ,
non obtemperantes Dei legibus. Ambulabatis . , .

quoDriam.Cumlaudeesthicsermo quasinuncnon vivanlin illisret adeoproptersolumcommendationem

et encomiura hoc dixit. quoniam in progressu jubet ipsa deponi, nullusautein deponilquod nonhabet.
III, 8-11. NuttC autem deponite et VOS omnta :
, ,
iram, indignationem, maliliam, maledicentiam, ,
, ,

turpiloquentiam ab ore VestrO. menliamini . .
altUS OdverSUS alium : qut eXUtSttS Veteretn -
minem cum factis 8UtS, et induhtiS notum qui ,
renovatur ad agnitionem JUXta imaginem ejUS * qui eondidit illum : ubi non est GrcecilS etJu , ,
d(BUS Ctrcumcisio et pr&putium, BarbarUS, , ,
,
Sqjtha, servus, liber: $ed omnia et in omnibus ,

CkristUS.
.
Quemadmodum varia sunt nomina irae et indi' , ,
gnationis, ita quaesub ipSIS significantur plurimum ' inter ae difTerunt.Est autem (quod indigna- . ,
tionem vertimus, veluli accensio quaedam et eva- , , poratio acuta afifectionis : vero (quam iram , , diximus) immanens dolor ac durans impetUS ad , ;
repensionem bis faciendam qui intulerunt ioju- . , *
riam. veluli animae appeleulis vindictam. Scire ot , igitur oportel quod circa Utrumque borum affec- tuum delinquunt bomines: aut insane ac temere ,
COmmoti adversus eos qui irrilarunt, aut dolose , ,
ac insidiose appetentes eos qui COntristarunt : . .
quse ambo nobis observanda et cavenda sunt, si ' prius anirai modestiam edocti simus. Turpilo- . ' . quentiam. * Gontaminat enim os quos ad Deum , laudandum factum est. t Qui exuistis veterem ho-
minem. Velerera hominem moris est in , Scripluris appellare inveteratum et jam marcidum aclanguentem pervitam, quae i n peccatis degitur, . , .
et qui Dondum fidem in Cbristum baplismate , , ,
regeneratus est ac renovatus : novum vero qiii . * renovatUS est. Vita enim, quae i n virlule agitur, . , semper innovat: et $i videalur senescere corpo- ,
raliter, virescit tamen ac florel Spiritualiler. . '
JuXla imaginem ejUS, qui COndidit illum. Qui . , , .
enim talis est, Dei puram servat imaginem qui t .
ipsum CODdidit, infei ioribus caracteribus ac erro- ,
ribus non permistam. Ubi non est Hoc est, , , ,
apud Christum, apud fidem. Omnia et in Oinni- , , , .
buS ChristUB. Siquidem quia Omnes unum COr- , , ,
pUS facti Sumus, Chrislum babentes Caput, merilO , . , omnia nobis est Christus, et Salvalor, et Do- .
minus, et Deus, et caput, et pontifex, et victima. Est ia oranibus, inquit, pnta rebus, aut aclibua
vilae nosirsB : aat in omnibus nobis. Non est enim, inquit, personae respeclus apud Deum.
III, \24b.Sit9SigiturindutitanquamclectiDei

sanc(iacdileCtivisCrumUera(ionum,COmitatem , ,
mod$Xtiam,mansutlldinem,UnitaUm
,
, ,
,
9

45

COMMBNT. IN EPIST. AD COLOSS.

< <

46

^'
** * ^ T
* ^ t c , A r e i ^ t e m , et condonantes vobis mutuosi qui*
^* * .
J..
r-Aj^ 6 adversfisaliquemhabueritquerelam^quemadmO'
, . dumChristus condonavit vobis, ita et vos. Super
, , [ omnia autem hoec charitatem, quoe est vinculum
, perfectionis, et pax Dei moderetur in cordibus
, veslris, inquam etvocati estis in uno corpore :
^ .
et gratisilis.
,
Quemadmodum enim veste nudus indecore se
. % - gerit, ita et qui nudus est virtutibus. Aut quia
, . nunqaara a nobis separari debet tirtus tanquam
. , vestis. Viscera misericordiae. Non qualemcun - que amorem, sed eum qui natura parentibusinest
. . " . * erga filios. Querelam : sive accusationem et
' . t
questus. f Quemadraodum Christus condonavit
, ! , - vobis. Adducto in medium Christi exemplo
, tantum suadet ignoscere, verum etiam diligere ac
*, bcnefacere his qui nos offenderunt, ipsam ani ; . mam pro bis, qui offenderunt inimicis ponere :
. nam ila el Christus fecit. Super omnia autem
. hffic cbaritatem. 1 4 0 Quoniam contingit etiam
| . eum qui condonat non diligere, exhortatur quo , que ad cbarilatem. Vinculum autem dicit charita, . . ** tem: sigoificans ea quae dicla sunt statim dissolvi,
, - si sine charitate sint. Et pax. Atqui cum cha. * * ritatem dixisset, jam non fuit opus pacem consu* . , lere. Sed quoniam contingit ex multa charitate
. . 1 semper redarguere atquc hinc dissolvere cbarila , . tem, etiam pacem babereadmonet Dei. Con , ^. tingit enim male pacem habere, quemadmodum
( . ol - C et male pugnare seu dissidere: sed pacem,inquit,
, quse secuadum Deum est, dico. Moderetur in
tip^vnv , ; - cordibus vestris, Quoniam pugnant frequenter
. c . cogitationes, arbilram vult esse pacera in cordi, bus, ac relegare contrarias cogiUliones. In uno
, , tva corpore. Ordinavit namque Cbri&tus ut pacem
?9 , babendo omnes unum corpus eflicianl, et ipse sit
tr/ - nostrum caput: ut hoc modo mutuum inter nos
dissidium fugiamus, et gratias ei agamus,qui hanc
.
largitus est conjunctionem.
CAPUT X.
. '.
Qwx ad eoncordiam erga familiarcs spectant.
.
III, 46-21. Sermo ChrUti habitet in vobisopu ( ,

- lente, cum omni sapienlia, doccteque ac commo* ) nete vos invicem caniibus el laudibus ac cantilc , ^ nis spivitnalibus in gratia, canentes in corde ves (, x i l 8 , , Donvno. quidquid egeritis sermoneaui
,
-
. .
4

, - facto^mnia innomine DomniJesufacUe gratius
/^^ * . agentes Deo el Palripcr illum. Uxores, subditct
' , , eslole propriis viris, siculi convenit in Domino.
, Viri, diligile uxores, et ne sitis amarulenti adver . tus illat. Filii, obedile parenlibus in omnibus :
. . lioc enim beneplacel Domino. Patves, ne provoce= , ? - tis liberos veslros, ne despondeant animum.
fr.
141 Coniinget aulem docirinas ac dogmata Sal ,
?** vatoris Dostri Jesu Cbristi inroagnaopulentia habi ' . tare in nubis per Scripturarum scrutinium.t Canti . , bus et laudibus.Primum dixit quod iabore caret
^ . quia jucundilale tollit molestiam, laus ttro
t

47

48

QEGUMENII T R I C C E EPI8C0PI
Hymnuscantu8anctior estisupernaBnamquevir-

! ,

tules Deum laudant, non canunt. Ingratia. P^r , , > .

gratiam a Spiritu sanclo datam haec facere admo-
net,ostendes non posse sine gratia implere talia. , c In corde vestro. Noa simpiiciter solo ore: nam . .
hoc non esl Deo canere, sed in aere loqui: neque .
ad ostentalionem sed occulta operatione. Omnia ? , * . innomine Domini. Ipsum salvatorem etauxilia- , ,
torem in omoiopere ac sermone invocantes. Per .
illum. Recte dicitur: Per ipsum et cumipso,hoc . * ' .
quidem propler aequalitatem et consubstanliahta- ' ,
tem ad Palrem : illud vero quia mediator nosler et ' , !,
pontifex fieri dignatus est, quando Verbum caro ,
factum est, juxla Scripturam. Uxores, subdilae .
estote. Guni enim egu tibi, tuque niihi vicissim , . ,
subjicimur, quomodo potest quidpiam contra vo- ,
luniatem contingere? Subjectionem aulem esse J ,
vult, non ex simulaliono aut ad placendum homi- , *
nibus, sed in limore Cbristi. Sicut convenil in . ^ . ,
Domino. Hoc est, veluti decens est in Domino? . ,
Decetautem in Domino, ut uxor quidem subdita , ! ,
sit, vir autem ipsam diligat. Viri, diligile uxo- , .
res. Eos naroque qui obedientiam fovere debent, , ^ praecipit ut diligant uxores, Iiberos, servos : quem- , , , ,
que ponens juxla obedienliae proposilionem. Et ,
ne silis amarulenii adversus illas. Scil ex mullo ; . t OXh
quoque amores pugnas oriri : idcirco cum dilec- , , ,
tionem proposuisset, subjunxit: E l ne sitis ama- .
rulenti. Parentibus in omnibus : exceplis his , -^ .
quae ad impietatem ferunt. Hoc enim beneplacet .
Domtno. Legem eliam ponit, quae obedientiam ,
statuat, filios magis exhortans. Ne despondeaut " 5
animum.* Est ubi etiam conniverodebelis,inquit, , , ^ ne perpetuo tristes, reddantur conienliosiores.
.
ltt,$2-Zb.Servi,obediteperomniadomini$secun
ium cainem,non obsequ iis ad octilu m exh ibilis, tan~ quamhominibus placere studenles,sedcum simpli- , * ,
citate cordis limentes DeumAAVEt quidquid fece- . 8 ,
rilis,exanimo opereminijanquam Domino etnon ; , hominibu$,scieAtes quodDomino recipieltemer- , 8
cedem hxreditulis.Num Domino Cliristoservilis. .
CoBlerum qui inique agit referel peccutum suum,. , ,
et non est personmnm respeclus.
.
Servos consolalur, dicens propemodum: Carnis Q ^ , .
his Domini sunl.Quofl in vobis melius est, nempe . ,
anima, non subjicitur humano servitulis jugo. , .
Non obsequiis ad oculum exhibilis. Non so- . , ,
lum, inquil, intuente Domino faciie quae dicent, ,
verum etiam non videnle. Tanquam bomini- . ' , > [-2.]
bus piacere sludenles. Facere enim quae decent, ^
dominis tanquam spectanlibus, siudiiest placemli ' .
hominibus, et non limoris Dei. Siquidem is q i , ^,
Deum veretur omnia cum simplicitate faeit. Ex , c . 9
animo operemiui. Non tanium simulatione ac
studio placendi bominibus vull eos esse liberos, , . ,
verumetiam olio ac se^nitie. Quod autemail: Ex , , ^
animo, hoc est, ex benevoleatia, et omni quae iu . iic . vobw fuerit potostate. Tanquara Domino. , , ,
CQttmuoi tansu suppleodum est: Operemiui, per , .
1

49

COMMENT. IN EPIST. AD COLOSS.

80

h ; , - metaptosim sive transmutationem. Tanquam Doxivy; . . : mino et non hominibus operanles. Scientesquod
: ). t ' aDomino. Et qu erit retributio servo ex ani . ! mo operanli? Primum quidem merceserit a Deo:
, * ' accidil autem quandoque ut etiam a suo Domino.
, Nam Domino Christo servitis. Quod Domino
** . . Chrislo operemini, etiam ei manifesium est qui
' - consideravit se ab eo retribuiionem accepturum,
. et enmqui inju$teoperalur,merilam repensionem.
, E l nooesl personnarum respectus. Dedominis
; , ' magis aptura erat ut diceret de respectu persona.
rum : quare ergo hoc de servis posuit ? Aut quia
noo miserebitur pauperis in judicio Deus : aut loquitur Chrislianis serris, quibus domini eract
Gneci.
9 o\ IV, 1-6. Vos dotnini, ocquitatem et oequibilita*
, tem servis exhibete : SCtcnttS quodet VOS habeattS
b
.

, Dominum in coelis. Obsecrationiinsiote vigilantes

, ^ , - itt ea cum graliarum actione : orantes simul et
/ : , " pro nobis, ut Deus aperiat nobis o&tium sermonis
* , ad loquendum mysterivm Christi, propter quod
-^, * , et vinctus sum, ul manifestem illud siculoportet
, ; * . ( , me loqui. Sapienier ambulale apud extraneos,
.
temporis opportunUatem redimentes. 145 & r - mo vester semper cum gratia sit sale conditus,
*, > - ul sciatis quomodo vos oporteat unicuique ra*.
pondere.
**
jEquitas et aequabilitas est ut servis rependatur
, merces laborum, et abunde constituantur eisom> yjsstav . , , C nia quae neccssaria sunt.Neque enim eo quod au, ^ , dierisaccepturum a Domino mercedem, jam euro
*. . - debito privare debes. Obsecralioni instale. No . vil quod precaiioni inslare c( nantem daemones, in
>, ; . socordiam ac Uedium conjiciunl, ideo subjungit:
irx- t: c rpT vopo*j*^; aVcr^ , * Vigilantes in ea : id est,non vacillantes neqne
^ /. * Janguidiores efledi. Sed quia coutingit eam ileri
h: .*/ '/,, , - precationem irralionalum pelitionum, docet etiam
/76, . , , quid precari oporteat. Cum gratiarum actione, in>*. ? :. c quit, precalio nrocedatad Deum. Orantes simul
: *;*, .
2 ! et pro nobis. 0 magnam animi modestiaro ! ut
, /^
. t . Paulus horum postu'elorationem. Ostiura sermo^ :, ^- nis. Metaphoricedixit. Ostium, id est, iogressum
7 -. <); , - el diceudi libertatem. Animadverte autem Pauli
/ # , '/' , - zelum.Cum in tantis esset afflictionibus, nonpelit
ysni\ */. [.| - absolvi, sed rursuin piaedicare, rursumque afflic /, ^ liunes babere. Communis litterae ordinatio. Ut
>, /, , Deus aperiat nobis ostium sermonis ad loquendum
, * , . mystfTium Chrisli,sicut me loqui, propter
, - quod et viuctus sum, ut manifeslem illud. Divus
,. : . , , aulem Paulus per byperbaton sermonem prolulit.
^ -, ^*'> \ . Propler qund et vinctua sum. Quia, inquit,
: , , , ,* manifeslavi illud ut oportebat roe loqui. Quomodo
^-' ., . auteraipsum loqui oportebat? In liberlale, ait, et
* . t , manifest, nihil veritum. neque vincla timentem.
,, , , * - Sapienter ambulale erga extraneos.Ob$ervate
; ; , , ail, nc quam praebeatis adversum vos ipsos occa! . - sionem.Exlraneos aulemdicisGracos.Etrectfnos
roi, */// ; iv rrga illos observanles esse admouet. Siquidera,
!>!,

, fralres, non ila noslra omnia eliam minutissima

f / 1;*;

, circumspiciunl,calumniarum occasiones inquiren

51

CEGUMENII TRICCJE

EPISCOPI

52

tes. Temporis opportunitatem redimentes.Bre- 6 , . !

vis CSt, inquit, prasens oportunitac, lucrificamus ; )
ipsam.Quomodo aulemconlingit prsesentem lucri- ,
flcare opportunUatem?Ambulando videlicel in sa- (
pientiaet obsenatione,Ac si diceret.Non est nos- ), '
tra lemporis opportunitas,neque nostrum esttem- . ,
pus ipsum (Siquidem vita nostra abscondita est eum Ghristo in Deo) sed illorum est : emamus igi- . c , .
,
tur ipsum et veluti lucrifaciamus,per rectam hanc ,
vilara haeredilario jure assequentes, qua futura , ,
sunt. Sermo vester semper cum gratia. Inepta, , inquit, loqaacitas, 144 aut intempestivus sermo , , , ,
non egredialur ez ore vestro, sed sicut cuique ex- .
pedit loquimiui: sive objurgare oporteat, sivecu- * ,
rare, sive refocillare: cum gratia, ait spirituali, . [&).
CUm gralia, qu non emanat in vilaB indifferentiam ,
aut in urbanitatem. Sermo vester seroper cum , gratia veluti sale condilus sit. Quemadmodum ,
enim nibil ferme eorum qusecorpus alunt absque , , . c
sale rodditur opiparum, et ad alimentum conve- . , ,
nienti condimento debile in partes distrahitur : . ,
ita et doctrinae sermo qui animam nutrit, nisi fue- .
gratia condilus, neque nutriel, neque debito mudo in partes dividetur. Ut sciatis quomodo
oporteat. Ad sciendum, inquit, quoroodo oporleat unicuique respoodere. Alio enim modo Cratribua,
et alio Graecis loquendum est.
IV, 7-13. De omnibus rebll* meis certioreSOOS
f *
fOCtet Tychicnsdilectnsfrateietfidusministerac
, COUServu&in Domino-.quemmisi advOiinhocip , >
8Um, Ut cognocat quid agatii et COtlSolelur COrda ,
vestra.ma CUm Oneiimofidoetdilectofratre^qutC^
,
estexVObU.Omnianobisnoiafacientquahicagan-
,
.
ft*r. Salulat VOsArtStarckus, COncaptivUS tneilS et &
. 'MarCU* COnSObrinus Barnabor, de quo accepistis ,
mandata.Si venerit ad vus, excipite eum: ei Jesm , *
qui vocatur Justus, qui sunt ex circumcisione. Hi ^ *
$oli cooperarii sunl ad regnum Dei,qui fuere mihi , .
solatio.Salutat vos Epaphras,qui ex vobis estser-
vos Christii scmper anxie laborans pro vobis in , . *precationibus ut stetis perfecti ctcompletiinomni- '
voluntate Dei. Testimonium enim illi fero quod multumhabeat stndiwn pro vobis et his qui sunt , tva
Laodicex, et his qui Hierapoli.
.
*X , .
De omnibus rebus meis.tErant quae mtllliluf T$t * , dinis gratia scribere non expediebat. Praeterea .
oportebat eliam Tycbicum habere qu ore refer- , ret, quod et in vinculis et in afOictionibus fuerit .
praceptor. Dilectus fraler. Si dileclus, omnia . , .
novit: nihll enim ipsi occuftavi, ait.Si (idus. omnia , . , >.
vera ioquelur: si conservus, particeps nobiscum ,
fuit et in aftlictionibus. Quidquid Tychycum fide . ,
digoumreddebatundiqueconjunxit Quem misi.i " .
Eiemplumest maximaedilectionis obid solum 1 4 5 ,
raiesum fuisse Tycbicum, ut renunliaret quae circa ^ ,
Paulura agebantur,rursumque PauIo,ubi didicisset , * , ,
quid ipsi agerent. c Et cousoletur vos. I d au- 1, . ,
tem osteadit quod in afflictionibus essent. t Cum < . . ,
Oneaimo. Coosidera quod servum appellet fra- . , * , trem. Accedit autem, Ex vobis, ut non solum ti , * ,
B

kt

53

COMMBNT. IN EPIST. AD COLOSS.

84

xxt . credant.sed etiam de ipso glorientur. ConcaptiYue

. , meus.Siquidem tanquam captivi itareducebantur,
x i i , xaC - ac ducebantur et omnibus ad malorum perpessio. , ; nem snbjecii erant. Consobrinus Barnabae.BHunc
. a Barnabae cognalione commendat : erat enim
liv , a . - summo in pretio Barnabas. De quo accepistis
. mandata. Abique Scriptura frequenter per ali, - l , , t - quos data erant pracepta : cum Sludio, inqnit, tt
. t , ; diligenlia. Qui sunt ex circumcisiooe. Pro , brum erat Judaeorum quod adeo pauci Jud&is
, . , esssent Paulo cooperarii, alii vere essent ex gen, / . tibus. tCooperarii.i Mecum, ait, operantur in , - bus qu& ad regnum COeleste spectant. Si autem
. > - CODCaptivi et participes afflictiontim, participes
. - quoque erunt ei pramiorum. Fuere niihi sola. , tio. Magna laus esse Paulo est solatium. Ex hoc
, c . * autem signiGcat afflictionum vehementiam Epa , . - pbras qui ex vobis 6St. c Et in principio Epistol
. > , et DUDC ipsum commendat. Semper anxie labo . " . - rans. Non vulgari modo deprecans, sed anxie et
. cum labore. < Ut Stetis pcrfecti. SigniflCat ip808
, , , c imperfedOS esse, nec bonis adbuc expletOS.
. - . Quoniam igitur contingit Stare in imperfeclione,
-i , * . ait: Ut StetiS perfecti. In omni volunlate Dei.
.
Rursum insinuat quod per Ghristum oporteataddnci et non per angelos : nam hoc dicit volunlatem Patris.
c
IV, 14-18. Salutat VOS LtiCOS medicus (MectUS,
.

et Demas. Salutate fratres qui sunt Laodicect, et

, , ' - Nympham et qux indomo illius estEcclesiam.Et
. ' CUtn lecta fuerit Vobis Epistold, futite Ut etiam
i , ' t?ft Laodicensium Ecclesia legatur, et eam qux
' , , LaodiCta est, Ut VOS quoqiie legattS. Et ditite
* . . Archippo : Vide minislerium quod accepisti per
, Domiiwm, Ut illud tmpleitS. SalulatW mea matlU
. - Pauli. Memores Sltis vinculorum meOTIM. Grajc . . tia Vobiscum. .
* . .
f
.
14G Sallltate fratresqili SUIlt LaodiceaB.Gon , - jungit eos et 1Q salutatioaibus et jubendo, UtpraB , sentis participes sint Epistolae quod inferius dicit.
tit . # . > . Et Nympham. Magni nominis hic vir erat,nam
-rpobcixv , . domum suam fecerat ecclesiam. Etcum lecta
^ * '. fuerit a vobisi Meo judicio qusedam ibi scripta
, ot ^ , eranl quae hos quoque audire oporteret, et his
> , ; - major inte sequebalur ulililas, cum aliis objurga^#, , tis ipsi propria agnoscerent delicla. Ut etiam
< %x . [.] in Laodicensium. Erat omniaoquidpiam inter ea
, quae scripta eratii, quod eliam ad Laodicensium
. - correctionem dirigeretur. Aut quod futuruio erai,
,
ul sibiipsis magis caverent, cum viderent aliorum
. . > arguidelicta.EteamqU8BexLaCKliceaest.iQui - dam aiunt Don fuisse Pauli ad eos missam, sed
, ' . {.] qu ab ipsis scripla fuerit Paulo. Non enim
fri ^, - dixit: Quae ad Laodicenses est, sed qu ex Laodi ^. a i - ceaest scripla.Non quffl fuerit Pauli ad Laodicen^, ( &v , ,) ses:alioquienimdixisset:Ei quae LaodiceSBest seda
* . - Laodicensibusscriptaeratad Paulum Siquidem ali^
. c tt- quid omnino inea eralquod Cidossensibusprofutur i - t '. - rum eiiet.tEt dicite Archippo.iQuam ob causam

CECUMENII TRICfLE EPISCOPI

56

nonscrtbitad ipsumTFortassis non opos erat.nisi <; "< i&txo, 44 .^ 4*:

,
solam nudaro fieri mentionem, quo studiosius cu
raretur, ut hi maxiroe ei subjicerentur. Neque .
enim fieri poterat, ut eum increpantem ipsos in , 8
aliquo accusarent, cum Epistolam ac mandatum . ,
orone ipsi accepissent.ralio namque non exigebat, . '
ut discipuli de magistro dicerentsedeos illis ohtu- . t > [.]
rans hsecscribit. Aliud. De praeceptore scribit, , ,
Otincrepanti et admonenti oblemperarent,scientes ,
quse illi significata essent ab Apostolo. Fortassis " ,
autem episcopus ipsorum erat, aut aliud sortitus . , ,
erat ministerium animarum.Ideoait: Ministerium ' . .
per Dominura, non enkn erat ab bomine. Vide 0 ,
ministeriom. Verbum hoc terrentis ubique est, ^ t . >
eluti cum dixit: Videte canes *6. Videle ne . <
quis VOS depredetur; videte, ne quomodo po- 8, .
testas baec vestra offendiculo Gai his qui infirroi c . > ,
8iint*7. Quod accepisti per Doroinuro. ,
Capitur in Domino pro ' per , c .
Dominum. Ot eodem studio et diligenlia con- , ^,
tinue utaris. Salutatio. Hoc germanitatis et , c .
amiciliae signum est, et litteras intueri et ad eas *
quodammodo afBiti. Mea manu Pauli. Ipsam , *
salutationis dictionem potius manu propria scrip- . ,
sit, 147ut magisquodammodoafftcerentur intuen- ,
,

tes Pauli manum. Memores silis vinculorum
meoram. Papse, quanta exhorlatio : nam hoc .
suflicienter erat, utipsosad omnia exbortaretur et , .
robustiores ad certamina redderet Itaque et fami- , * .
Hores 608 effecil et limorem solvit. Siquidem , .
praceplor in vinculis erat, sed gratia ipsum sol
[.]
vit. Nam el hoc gratia fuit ul ligari permitte
, retor.
, . *
Alio modo. Mavima adhortatio erat,ut afflictio- . '. * nes ferrent viriliter, scire ac semper memores , .
egsa,quod bic essel in vinculis. Gralia vobiscum. ;
Amen. Quia videlicetomniaquaejussa suntadim- [.]
pleant. Nam chari ate opus habent, ut salvi fianl:
quid anim facere potest homo absque gratia ?
Cum ab exemplari non integre invenissem beati . . ,
Joannis scholia in Epistolam ad Colossenses, con- ,
cripsi illa ut potui. Si quid igitur in ipsisfaveaut .
c

dignum reprehensione invenlum fuerit, noverit is

qui legit meum esse hujusmodi lapsum.
Finis, divino favente auxilio, Epistolas ad
Colossen&es.
ScriptaestaburbeRomaperTycbicumetOneslroum.
Philipp. 2.

V I Cor. vni, 9.

, ,
.
' .

COMMENT. 1 EPIST. I AD THESSAL.

58

A
P R I O B I S

E P I S T O L j E

A D

T H K S S A L O N I C I C N S E S

- 148 Hanc ab Atheuis scribit, cum jam eos vipovtrVco\K ' . - disset priu, etapud ipsos versalus fuissel.Epistolae
* verooccasio haecfuil, Apostolusmullas passusaifli - ctiones Beroeae el Philippis civitale Macedoniae ac
, Corinlhi: simul et sciens quanta pa*sus esset in
xxi , - ThessaIonica,timens neaudienlesThessalonicenses
, quae passus esset in praedictis civilatibus, lenia - rentur ab eo qui tetltat et oiTendiculum SUScipe) 8 r e n l : audiens praeterea quod eliam vehementer
, - supcrraortuislugerent,niitlit ad ipsos Tiinolheum
. * cum hac Epi-tola. Et primum quidem eos in fide
, - coniirmat, ne ob afflictiones flucluenl, asserens
\ , - nihil esse novum quod a Judaeis passi sunt, qui
, - Dominum quoque occiderunt. Ail enim Christianis
. propriumesse^itinbacvitaaflliganlur.Mullisautem
. ; , ipsosadhorlatus ulquemadmodum ab ipso accepe * , rantconversentur, scribil de his qui vila defungun , ; tur.docetque i>egraviler ferant, cum mors ipsa non
. ^ sit perdilio,sedviaad resurreclionem.Deinde 149
, ' ;. etiaiii de temporibue ipsos instruit, ut diem incerxil , * tum essescientes, semper parati sint: nec cuiquam
, , de eo referenti anintum adverlant. Ila enim, ait,
;. - fore Domini adventum, ut qui relinquuntur et die
, ;, illo inveniendi sunt, nequaquam eos prffiveoiant
; qui exmortuis excilandi sunl. Simul enim futuram
;. esse, ait, oronium immulationem. Ad hacc docet
. exhortans Ut meliores reddanlur in moribllS, et
, gaudeant in spe ac orent, semperque in Domino
^, , gratias agant, adjurans ipsos ui legatur hsec
; , ' C Epistola OinnibtlS fratribus, et ita concludit Epi , Stolam.
* .
y

150 PB/OBIS
AD
THESSALONWENSES
.
BPISTOLJE
CAPITA.
t . " ; / . Laus Thessalonicensium certaminibus, qWB
^ .
apostoltS digna $Mlt.
; , 2. Quod ipsos desideraret, et eis gauderet ac

% . *

sollicilus esset ut perficerentur.

y

, 5. Precatio ad Deumde adventusuo et wemento

& , ;
ac confirmatione Thessalonicensium usquc ad
.
aivcntum Christi.
V. % .; -^ ^ ; , ? 4. Erhortafioad
trmpernntumjntlilwmjratev-

59

OECOMENH T R I C C J E EPISCOPI

num judicio amorem el labjrem in propriok

opere.
.
. Doctrinu de mortis resolutione UC tnanifesta- tione Christi circa mortUOS ac Vivetltes.

.

6. Qvod repente veilturus Sit Christus: oportel

iiaque Stvdme paralumesse fide.spe, Charitate
honore, pace, lonyanimitate, discendi amore.

,
,
,
^, ,
,
,
-

.
7. PreCUtiO de Sandificatione spiritUS et aniww '. , ,

et COrportS.

P A U L I
A D

A P O S T O L I

T H E S S A L O N I C E N S E S

CAPUT I.

P R I O R

E P I S T O L A

. .

161 Laus Thessahnicensium in certaminibus,

qua Aposlolis digna erant.
.
I, 1-3 Paulus et Silvanuset Timothevs, Eccle ,
si(t Thssalonicensium in Deo Patre et DominoJe- ,
m Cbristo: gratia vobis et Deo Pafre nos- .
tro et DominoJesu Christo. Gratias agimus Deo
, . semper de omnibus vob'$ mentinnem vestri faciente$ in precibvs nostris, indesineuter memores

vestri, propter opvs fidei ac laborem chrritatis

et loleranUam spei Domini nostri Jesu Christi ,
, ,
coram Deo et Patre nosho.
, .

Quare neque Apostolum neque Chrisli servum

, -

juxta Suam consuetudinem seipsum hitnominai?

Quia hi recenler inslrucii erant, el apad eos noil

*; ,

oportebat dignitalisfacere mentionem. Verisimile

enim estquod eliam hoc passi $8^ . f .

culum. EiSilvanus et Timolheus. Quamobrem Timolheo. qui adeo probatus eratSilvanum praepo- : ;
suit? 182 Fortassis Timotheus et animi modeslia ,
id petivit, in hoc etiam praeceptorem Paulum imi- ,
talus. qui suis discipulis scipsum coniiumerat, .
Quam ob causam aulem Timotbei hic meminit, et , | ;
non tn Epistola ad Epliesios ? Quia ibi confeslim ,
ad eos prufeclurus erat, hic vero nuper ab ipsis * .
venerat adPauIum Thessaloniccnsium , t , Curn pauci essenl, honorificc nominc vocat ipsos ,
Ecclesiam, qiue diclio multitudinis significatha ,
esi In Deo el Domino Je^u Cbrislo. Quia et . CraecoruiTi congregaliones crant et Judaeorum hanc /, ,
ab illis dislcrniinans ait: Qn el in Deo Patre ct , ^ .

61

GOMMENT. IN EPIST. I AD TflESSAL.

* , . - Domino Jesu Christo. Animadverte , id est, in,

ji . ; de Palre posilum. Gratias agimus Deosemper.
. ^ , Protinus exorditur prooemium ab encomio Nam
; ;. - pro ipsis Deo graiias agere, ostendit illos egregia
, - exercuisse opera. Deinde animi modesliaro docet,
. c . nempe cum Deus ipsis auctor fuerit, quod recte
U ! sinl operati. Indesinenter memores veslri. 0
, - Pauli charitatem ! Pluribus enim ac propemodum
. . , omnibus boc scribitquod indesinentereorum me, .' morsit. * Propter opus fidei >Quod nihil, inquit,
. , - vos a fide semoverit, hoc enim est opus fidei ? Aut
, , 6 fidei opus dicit non sermonibus solum, sed et ope , , ; - ribus ipsam ostendere : quod pro Dei cbarilateaut
. , pro mei, inquit, amore labores et pericula susti . nuerilis. Nam id vereamare est, omniaprodilecto
f . parti sustinere. Et tolerantiam spei. Neque
, , enim una erat tentalio, neque hae quae erant. par . , , vae eranl, sed et multae et magnae: ideo loleran, , tiara, ait, spei, id est, quae facta esl propterspem
^ , , Domini nostri Jesu Christi; ac si deceret: Non
, * , inutiliter laboratis, sed spes est retributionis.
. CoramDeo et Palrenostro. Aut memores vestri
operis fidei coram Deoet Patre nostro. Autoperis
, fidei quod est coram Deo el Palre noslro ; lanquam
, direret: Omnia videt, nec eum capitoblivio eorum
, * $, quae a vobis fiunt.
* .

I, 4 - 7 . Scientes fratres dilecti aDeo electiovem
vestram quod Evangelium vostrum non fuerit
, , erga vos per sermonen tantum, srd etiam per
, virlutem et pcr Spiritum 155 sanctum, ac per
, ' . certitudinem multam: quemadmodum noslis
, quales fuerimus inter vos vestri causa. Et vot
, imitatores nostri /acli fuistis, et Domini, qui

,

excepistis sermonet* in afflictione mulia cum

gaudio Spiritus sancti : adeo ut fueritis exemplo
omnibus credentibus m Macedonia et Achaia.
'.
Scienres fratres. Quid scientes f Qualesfuec . ;
* , rimus inier vos veslri causa, et quod Evangelium
; . , noslrumnonfueriterga vos per sermonem tantum,
. , , . et electionem vestram. Ad multa enim respicit
. , ' diclio, Scientes. Deo eleclionera veslram.
, : Quoniamnovimusquod a elncti silis acdelecti,
) ' . cum animi promplitudine vobis Evangelium pr Btfyj - D dicavimus. Quls enim promplus non esset erga
*; \ . , eos qiu a Deo diligerentur ? Quod Evangeliuin
, \:;, noslrum. 08^,8 indesinenlersumus,
, >; . scienlcs quod Evangelium no^lrum non fueril erga
, , , vos per sermonem lanlum : non eniin sohim prae ; , dicavimus, verumeliam signa ac virmtes lnullas
/. * operati sumusin mrdio vestri, admagnam veslrain
, certitudinem. Oportuit igilur etsi nnn ob aliud
. quidpiam, atvelproptereum quiexbibitusesl apud
. vos laborel prjEdicalionis et signorum, indcsiiien ! <;, , ter vestrimeminisse. t El pfcrSpirituin sauclum.
Aul per Spiritum sancluru praidicavimus, autSpi , . .
nlum
sanctum acctpistis, inquil, per piiedicalio ^. ,
ix&tu . . , , nein. Ac percerlitudinemniullam. Signa enim
proplercertitudinem ipsnrnm fariebat. Quemal
; \? '
;

QECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

63

64

modlim nostis. Et quid multa loquor, ait? Ipsi . ' , ,

vos testes estis fuerimus ergavos. Vestri causa. ,
Propter vos, inquit, quoniam vos electi eralis a
Deo, acsi diceret: Vestri a Deo electio fuitocca- . .
sio mei ergavosstudii. Et vos imitatores nostri. ( ; ,
Praeceptoris erat, recreare ipsos a laboribus quos *
pertulerant. Ait ergo : Non vos segnes fuistis,cum , (&? . ;
nos hujusmodi studium inter vos suscepissemus. , ,
Sed quid ? Etiam vos imilalores nostri facti fuislis . ; ,
et Domini.Quomodo?Quisermonem exccpsislisin / . , .
afflictione multa cum gaudio spiritus. Papae, quid- , nam est quod dicil? Simul el sermonem suscepe- . . ;
runt, universa supergressi suot, et imilatores ,
Chrisli facli sunt. Nostri facli estis. Quomodo ? ^ Quia ipsi propier Dominum flagellati gaudebanl . . ; "
quod digni essent ut pro nominc 154 ejus con- ^ / . ,
lumelia afficerentur. Kt Domini. > Quomodo? ' .
Quia et ipse alapiscacsus et paliens gaudebal. Vo- , , ,
luntarie enim passus est, et sciens talia salvos .
facere salute coelesli. Unde etam dicebat: Pater, . 9 ,
glorifica Filium tuum loquens de cruce. Cum . t "2:
gaudio Spiritussancti. Cum enim in carnalibus . ^ ;,
dolerelis, in spiritualis gaud.baiis. Adeo ut -:; , .
fueritis exemplo. El quomodo hi facti sunt illis , exempla. cum illi primuni crediilissent ?Qui adeo ,
clari fuisiis, inquit, slatim ab exordio, nt etiam . . .
liis qui jam crediderant exemplo fuerilis, ostendentes qualia susliuere oporteat propter fidem. c
Achaia. Id est, Graecia.

1 . 8 - 1 0 . VObis enim pertonuii ScrniO Dotniai

' ,
HOnsolum tn Mucedoma et Achaia, Vrmm etir/m ; ,
in Omtli l0C0fidesvestra, qtt(e et hl Deurtl,dima- Q '
navit. Ut Sit tlObis tiecesse quidqumn loqui. . 12
Stquidem ipsi de vob*s annuntiant qualcm in- .
gressam habuevimus udvos, eiquomodo cunversi ,
fuerilis ad Deum simutacris, nt srrviretis D?.o
viventi ac veraci: ei exspectureiis Filium ejus ,
de /i.s, rjuem excitjrit mortuis Jesum, qui .,

liberat nos ab ira ventura.
.
^ .
Et vobis enim perlonutt scrmo. quod de

vobis, (idei causa, famaubique percurril: aut quod ^^ !:; {,

ingressum in Iransilum dcdistis verbo Dei por ea . U : .
qusetolerastis. Aul quod ubique audila est prae li- , .
catio propler vestram probitatem. Verum eliam , .%{8.
in omni loco Siquidem iidei, inquit, sermone '. , , ,
vicinos repleslis : namaemulanles vo*accurrerunt :; ^. ; '^Jta;,
ad fidem. Admiratione vero, ex eo quod adeo ? : . *
brevi tcmpore lantam fiileni ac certameu prcebue-
retis, uf universuni mundum repleverilis. Ut non , ; . '
sit nobis necesse quidquam loqui. Nam quse nos , , ,
de vobis loquioportuit, ut et caeleras ad sequalem / , ?
addui eremus zelum, baec illipraevenienles dicunl. ,
Siquidem ipsi de vobis annuntianl qualcm in- .
, ,
gressum. Putaquod cum ientaiioiiibus et peri- '.
culis, quaeresis endo pertulimus, ad vos ingressi '. ,
simus : vos autem neque propler haDc offendiculum ,
passi eslis, aut minus cre !uli estis. Elenim digres- .
f

Joan

XTII,

|.

65

COMMENT. IN EPIST. I AD THESSAL.

66

, . * SUS perseculionem paSSUS est, SlCUt Acta

, ,
.,
.A=_.
?
- ^ . / .
. . r . ,
A.V..
^-. narrranl . Et postquam passus essem persecutio. . ; - nem,inr]uit, rursum ad vos veniens benigneexcep. ; . tus admodum sum. Quomodo conversi fuerilis.
. Quomodo? 155 Sincere. Quomodo? Cum vehe , menli ac fei venti fide. Et exspeclaretis Fi'ium
. * . ejus. Hoc loco per narrationem ac Jaudem,Iaten . , , ler quoque, docet exspectare Filius illius. t De
x j * j CCBIIS. Deindc tanquam per objectionera. Et quo,, -, . inodo, ait, eum qui morluus esi exspectare possu . , mus de < celis ? Quem excilavit, inquit, a mortuis
4 . - Vide quomodo adilum ad resurrectioneni invenevwv - rit. Nisi enim hunc exspectarelis,nequaquam tan . . ta suslinuisseiis. Qui vero Christum expectat, ab
, , - omni sane pravo opere discedit. Qui liberat nos
. ^ , ab ira ventura. Dixil resurrectionem, dicit el
.
relribulionem ac ultionem, quam voeat diem irae.
2

Ipse enim nos ab illa liberavit, remiltendo nobis

peccala.
II, 1-4. Nam ipsinostis, fralres, introitum no ^, ,
, , - trum ad ros, quod non fueritinmi$,sed quod ante
, * - maih afflicti et contumeliis affecti quemadmodum
, ^& scilis P/iilippis, audacter egerimus w Deonostro
; , ad loquendum arud vos Evangelium mihiinmul . to certamine Siquidem exhortalio noslra von
,
, . fuit ex impostura, neqve ex impuritate, neque

- cum dolo sed quemadmodmodum probati fuera^ , , mus Deo, ut nobis commiUerelur Evangelium,
, , ita loquimur non ul homimbus placentes sed Deo
C qui probot corda no-tra.
.
Vos sane tales eratis, ait, sed neque nos bu , , , * , nianum aliquid apud vos praedicavimus, sed Dei
, w . , sermones. Quod non fueril inanis. Hoc est,
. non vana. Nun fabulae, non mendacia, non nug
. . , fuerunt nostrae praedicationes. Sed quod ante
, ; , , - malis aiTecti. Unde hoc patet quod inanis non
, fuerit! Quia pericula evadenles quse fuerant Phi ^,
' lippis,rursum in alia pericula uos conjicere ausi
^. . fuerimus : quod nequaquam ausi fuissemus, nisi
^. $ novissemus divinatn csse praedicalionem. Auda ' ' , ' - cler egerimu?. Non formidavimus propter peri^. ? ^ - cula quae ab adversariis apud vos imminebanl,sed
yJhty ; , > . audacter ct libere egimus.Vides quanlam de prse,. , , dicatione sumebant audaciam?< In Deo nostro. >
$

^ . Id, ail, rem Deum referens : hoc est, propter

^. . [.] Deum, qui nos confirmat, baec facereausi sumus.
^ Aut,in Dco noslro confldenles.In multo certa : . mine. Vides quod apud Thessalonicenses quoque
/ , non exiguum fuerit periculum. Non fult ex impostura. 156 Quamobrem, inquit, nos a periculis
tlx^/, ; " , ,
in pericula conjicere ausi sunius? Quia exhorla^, - lio nnstra, id est dodrina, nihil seductoriuin aut
, , , , dolosum aut impurura, hoc est, abominandum
. , , . aut magicum habet, sed divina est doctrina. Et
xrrxd-jt^Tv . . - hujus indicium est quod ausi fuerimus adversum
. )* , , pericula.Sedqueniadmodum probali iueramus.
. Sed ila, iuquil, ^obis locuti sumus. veluli a Deo
, probati fueramus esse idonei, ut comrailieretur
1

Act. xvu, 10 seqq.

67

QECUMENII T R I C C J E

EPISCOPI

68

nobisEvangeliura.Tanquam diceret: Deus proba- , vitnosquod nihil ad hominum gloriam locuturi . essemus. Ideo etiam commisit nobis Evangelium . ^ ,
Ita ergo vobis locuti sumus, sicut probavit et , ,
cognovit nos Deus : hoc est, sine inani gloria ab
sque hoc quod cuperemus vibis p!acer*J, absquc . . *
dolo el irapurilate.Non uthominibus placentes.i . ,
Seifsum interpretalur. Nam qui dolosa docent ac . ,
mendacia, ideo docenl, ut hominibus plnceant: , . . '
nos autem non ila, inquil. Neque enim menda- . , ' ,
cium docebamus. Siquidem quoniam ipsos lauda- .
vit, ne assentandi suspicio de eo suborirctur, ad . ,
hunc venil sermonem.*Qui probat corda noslra. Non conlingil autem ei, qui corda prubat, place- , .

re illum qui dolos loquilur, et ut bominibus

placeat.

II, 5 8. Neque enim unquam persermonem adu- t

,
lationis versati sumus, queinadmodum nostis,nec ,
per occasionem avarili(B : Deus est testis : neque . , ' , * ,
qn<x"entes ex hominibm gloriam : nec vobis,
nec ab aliis : cum possemus in aucioritale esse . '*
quemadmodum Chvisti npostoli: $ed fuimuspar-
vuli in medio veslri, perinde ac si nutrix foveat ,
xuos filios, sic affectu propensi in vos, ut cupia- ?. ,
mus impertiri vobis non solum Evangelium Dn , ,
verum eliam nostras ipsorutn animas, proplerea .
quod chari nobis facti sitis.
. (.) '
Neque enim unquam persermonem adulalionis. Quod impostorum proprium est. Quemad- * . .
modurn nostis. Ipsos quidem lesles ci(at, q u o d ^
, ,
non venerit per sermooem adulationis, etmerito. . (
Siquidem ipsi melius noverant quam alii quaecir- .) *
ca se acla erant.Quod autem neque per occasionetn , .
aut intentionem accipiendi,Deum invocal (estem : .
157 incerta sunt enm hominibus, quae in mente , ,
cujusque sunt sludia. Accipere namque vel non .
accipere, notum fit bominibus, et dc hoc ferunt , , *
testimonium. Quod autem nunquam vel accipiendi .
propositum habuerit, soli Deo cognitum est tem- , ,
pore autem eliam hominibus manifeslatur. Qui . ,
enim hoc habet propositum, omnino nisi raenlem .
immutei,, aliquando landem accipiet. Paulovero .
ne in menlem quidem unquam venerat, ut lucri , , ,
occasione praedicaret. Idcirco eorum qua* in men- . .
te erant merilo Deum testem vocat. Ipse, inquit, , , . ,
teslis esl quod neque gloriam ab hominibus quae- , . * renles prsedicemus. Recte autem dicilab honnni- , ' ,
bus : nam illain quae est a Deo et quaerebant et . . *
accipiebant. Et prudenter ad modum ait:Quaeren- . ,
tes.Quanquam enim glorificabanturabhominibus, , ' ^, , ' , *
noii tamen quaBrebant aul operam dabant, ut glo- , .
riiicarentur. Ideo hujus quoque Deus teslis est.
.
Nam a communi sensu iliud accipiendum est.
Neque quserenles ex hominibus. Neque ut a , ,
vobis, inquit, aut ab aliis gloram accipereinus, . ' .
mendaciaaiiqua vobis locuti sumus,Nonenimqua3- ^
rimus eam quaeesl ab homin bus gloriam. Idque , , cum poluissemus, inquil,g oriosi esse,nibilex hoc ; .
delinquentes : sumus namque Chrisli apostoli. ^, , , ,
Cum lgitur debitam nobis gloriam renuerimus . t .
1

c v

COMMENT. IN EPIST. I AD THESSAL.

70

, quomodo propter indecentemgloriam dolosum ali ol ; c *

quid praedicaturi eramus ? Cum possemus in au , , ctoritaleesse. Autin honoreetgloria. Aut
, , . , in onere, id est,accipereetali. TanquamClnisti
; , ' . aposloli. Si enim legati qui a rege mitiuntur iu
. honore sunt, quamo magis ii qui a Christo ? Sed
, . fuimus parvuli. Nihil grave, inquif, nihil one . rosum, nullum fastum habentes, inter vos, hoc
. est, non superiori sumplo ordine, sed sicut uniis
, , . - vesiram fuimus Sic afleclu propensi in vos.
, , , Adeo vos diligentes et amplectentes, spiriluque
, , . foventes, quamadmodum nutrix suos quos aluit
, ; puerulos. Ut animo cupiamus impetiri vobis.
; Desideramus vos, et affectu in vos propensi cupi . ; mus ex animo sive volumus et conamur cum prae. * , .
dicatione nostras quoque ipsorum animas, si fieri

posset, dare vobisaul pro vobis. Qui aotem id cupit, quomodo temporalis alicujus rei causa praedi
cassel ? Quomodo carnalis oroninu mentis particeps fuisset? 158 < Propterea quod chari nobis Et
qQsnam horum eausa est diceret quispiam Charitas, inquil, et amor vestri.
* . ,
II, 9 12 3leminisli$ enim, fratres, laboris nostri
u i . ac sudoris. Siquidem nocle ac dieopus facientes,
, , - ob id ne cuivestrum essemus oneri prcedicavimus


. opud vos Evangelium Dei. Vos autem lcstes estis
, et Deus quam sancte et juste ac inculpate vobis cum. Qui credebatis, versali fuerimw, gaemad, , , modum nostis, ut erga unumquemque vestrum,

, tanqunm pater erga filios svos fuerimus e/fecti,
. obsewanles vos, et consolantes; ac obtestuntes, ut
ambularetis digne Deo, qui vocasset vos in suum
.
C regnum ac gloriam.
c . , ,
Laboris nostri. > Non dixit: Beneficiorum,
, ' - quibus vos aflecimus, sed quod longe majoris erat
. , , , solliciludinis, laboris nostri ac sudoris. Ob id
. ne cui vestrum essemtis oneri. Cu<n tamen po , tesialem haberemus tanquam Christi apostoli
. ' . sicut superius dixit: Vos testes estis et Deus. >
. ; Deus testis Ode dignus est, quom ><lo eoira mentiri
, posset? Verum quoniam homin bus incerlum est,
. num Deus in boc attestelur iu eos eliam vocat in
[ . ] , . tfv testesad quos senno factus est. Vos testes estis
, . 03; eorum qua? conspexistis, eorum autem quse non
. conspexistis Deus testis est, qui omnia novit. Ita
*{2 . , 8 neque suspicionis ansam eis relinqui voluit.
* , - * Quam sancte. Quod sine dolo, quud non ficte,
. c ~ . quod non ad placendum hominibus, quod sine
. , proposito quidquam accipiendi. Vobiscum, qui
. oredehatis. Nam inter incredulos non habcbatur
. , inculpatus : mulla eoim in eo reprehendebant, et
, ^, , praesertim quod exbortaretur ab idolis separari.
, *. , , Quemadmodum nostis ui erga tinumqueinque.
. Rursum ipsos testes vocat. Quod et divitem et
>auperem, et abjecium ac potentem et moleste
. .
erentem. Papse, quidnam bocerat ut nerainem in
, ^, ,
tanta
multiludine prseterraitteret? Tanquam pa . ter erga filios. Gum superius dixisset Periode
rv* ; c . > acnutrix, nunc, Tanquam paier, ail: quod etdi leclionem significat et praesidenliam, quodque
. |, . omnia sine fastu faceiet; quisenimadversus fihos
, - extollerelur ? c Et cunsolanles. Ut viriliter fer . > . relis insurgeutes adversum vos afflicliones. Ac
%

OECUMENII TRICCA KPI8COP1

71

obteslanler,. 189 Qui igilur oblestaiur mani- , , feslum etquod mullura dissideat abassentando, et , ' , Sludio placcndi bomiiribus. Ut ambularetis. ,
Obsecrabramus, inquit, non ut aliquid nobis con- . ,
ferretis, sed ul VOS juvaremini, et opulentum VO- . ,
bis ipsis regnum coelorum pararelis, digne ad ip- .
sum gradientes. Animadverte autcm ipsum, quod etiaro in hoc doceat. Nam si Dei regnum est praemium, opurlet omnia promplo ferre animo.
c
II. 13. Quapropter et nosyratias agimus Deoin,

desinenter, q uod\cu m acciperetis nobis sermonem

auditus Dei: accepislis, nonsermonem Iwminum, ' , ,
sed sicut est vere, sermonem Dei: quietiam agii , 8;
. t
in vobis credentibus*
.
Eeinde illos eliam commendat. Non enim ita est,
inquit, ul rios quidemsine dolo, et sicut dictum , , , ,
est, erga vos conversali fuerimus, vosaulem ali- , ,
quid fide indignum fecerilis: sed accepistis a ' , ,
nobis sermonem auditus hoc est, sermonem qui ,
audilus csl inter vos, praedieationis videlicet. Aut , " ,
sermonem audilus dicil, eo quod per audilum sus- , , .
cipitur. Sermonem fidei, ait, accepistis. Quomodo ; ; 3,
autem excepislis ? An vilipendo ? Non, inquil, sed . ' ,
ita excepibtis. non ut qui bomimis sermonem sus. , , * .
ciperetis, hoc est meum, sed ut sermonem Dei: ' , , .
Deus enim per me iocutus est, inquit. Aut sermo- , .
nem auditum, aut sermonem per audilum acci- . [-iT.j .
pientes. Sermonem auditus. Recle profeclo. .
Neque enim omnes spectalores csse ipsi poterant . ejusquod praedicabatur. Dicebat autem et Domi-^, ' ^
nus: c Beati qui non viderunl et crediderunt 3, ^ . ' . '
, .
per audilum videlicel eliam sermonis pietatem ac
cipientes. nobisDei. Auobis quidem accepi. . t , , ,
slis, non autem qui noster essel sermo, sed Dei. , .
Non serraonera hominum. Non lanquam homi. , , *
num, inquit, sermonera, sed sicut est vere sermo . , , .
Dei. Aut arcepistis non tanquam sennonem hoini- ,
num, sed tanquam sermonem Dei, sicui eliam est , , .
senno Dei inquit. Aul accepistis sicul est et decet . [OIKOVMENloV.]
accipere sermonem Dei, hoc est, cum timore, cum , , ,
atteotiooe. Qui etiam agil in vobis. * Aut agil , , ,
in yobis, hoc est, suam osiendit potentiam, for- .
tassis per signa quaedam. Aut agit, id est crescit
per viiam vesiram.
IGO 11,44, 20. Vosenim imUatores facli estis.
' , ,
fratres, Ecclesiarum Dei qu& sunt in Judtea in ;
Christo Jesu : quodeadetn passi $Uis et vos pro- ,
pnis contnbulis, quemadmodum et ipsi Judxis, ,
qui et Dominum Jesum occiderunt et proprios
prophetas, et nos persecuti sunt, Deo non pla- cent, et omnibus hominibus adversantur: qui , , obsistunt nobis, ne loquamur genlibus quo salvi , , #
/, ut expleant peccata sua semper : pervenit , ^
autem in Ulos ira in finem.
.
' .
Et quod tantum Dei sermonem, inquit, accepe , , ,
ritis, inde manifestumest, quod pro ipso lanta pali , .
suslinueritis.Quemadmodum enim ex hisqu&'pse ^,
B

Joan. , 29.

73

COMMBNT. IN E P I 8 T . I A D T H B S S A L .

74

,, , m - patiebatur, confirraabat quod divina qwejam

, praedicaret: ita quoque his quae ipsi passi

c . erant, confirraabant quod tanquam Dei serroootfUsv* * - nem, susciperent prsedicalionem. Ecclesiarum
, Dei quae sunt in Judaea in Gbristo. Apte distin, xk. Quandoquidem enim Judaeorum quoque sy. / , , , - nagogae in Deo esse videntur, fidelium Ecclesias
. , el in Deo et in Fiiio ejus dicit esse. Ecclesiarum
. . enim, inquit, Dei, quae sunl in Cbristo Jesu. Qui
- autem Filium negat, etiam et Patrem negat.Quod
, , eadem passi sitis. Etiam hi mulla sustinue . # rant a propriis contribulibus ad\ersa : quemad . , modum credentes ex circumcisione ab his qui in
, ! , Judaismo remanserant. Qui et Dominum occide-

; runl. Et quid, ioquit, admirandtim, si proprios

contribules Judaei affligant, quandoipsum quoque
. . Dominum cruxcifixemnt ? Siquidem magnum ad . , , , 8 versue afflicliones solaliuni suntea quapassusest
. Christus : ideo quoque semper meminit ipsorum.
, , ; Et prophetas. Fortassis, inquit, dicet aliquis
' . - quod Dominum ignorantes occidernnt : sed num
. , , . ^ tpsos prophelas in quornm libris versabantur igno , rabant? attamen ipsos quoque occiderunt.* Et nos
. . persecuti sunt. Etnos,inquit,expulerunt.Oportet
' * igitur nos adversitates ferre viriliter intuentes ad
f , , . eos qui passi snnt. Et Deo non placent. Quo modo enim illi placerent qui ab ipsis occisus est?
, , Etomnibus bominibusadversantur.Nam 3iorbi
, manifestari pradicatianem Dei,estutsalvus Oat,ipsi
, probibent loqui, et omnium salutem im.
t.?- ,
i . - | . "] ^
p e d i u n t , sane communes sunt orbis iniraici, hos.

, - tili more se habentes ad omnium salutem. Ut

' , 7 - expleaot. Haec autem et olim in prophetis et nunc
^ . in Ghristo et in nobis fecerunt, ut semper exple ,
rentur peccata ipsorum Nam quia semper haec fa . c . cebant,semper explebant peceata sua.Peccala
[.]

* sua.Vide exaggeratam Judaeorum accusationem,

, - el dignum illis bomicidium. Ait enim quod omnia
. , quae Judsei faciebant,propositopeccandifaciebant,
, , 3 id est, sciebant se peccare et peccabant. Nam ut
. - explerent,inquit,peccata sua,hocest, tanquam de , , bilores essent ad peccandum, ila peccabant. Esto
, . enim quod Dominum ignorantes occiderenl,atpro
, phetas quam ob causara, de quibus sese jactant ?
, ' ; Nos quamobrem persquunlur? Quare et vos affli ^ * ; gunt? Cur gentes impedtunt, ne salvoefianl?Sibo ; num et genles ad Gbrislifidemaccedere,quare non
, \ accurrunt et ipsi? quinetiam accurrentes prohi,
bere conantur ? Quod si non esse bonum judi; , - cant,cur invidentaccedentibus? Quare etiam gen~
% ; (es ipsiscurse suni?Vides quomodo voluntarie
\ *| , peccent, et omoia faciant, ut conlinue expleant
peccata sua, hoc esl, nunquam desistant a pec, , - cando? Propterea quoque ait: Pervenit in illos
: * , ira in finem. Semper enim cum peccarent,
' . sequebatur eos ira : verura cuncUbatur dans lo^, . , cum poenitenliifi, nunc autera comprehendil ipsos.
- , , Pervenit autem in illos ira. Novil quod multos
t ' , babeie adversilatum socios noo lantum adfert so

PATEOL* .

cxrx,

75

QEGUMENII T R I C C J E

EPISCOM

76

latii, quantum ultionem sumi de inimicis. , ; ;

ipsa, inquit, ira. Arliculi additio ostendil ipsam , ; .
iram, quae jam olim ipsis debebalur. In finera , ,
Non amplius ita ut quandoque 162 sit servilus et . t .
rursum libertas, captivas et rursum regressio, et , ,
ira Dei ac iterum liberatio : sed in flnem, inquit, . ,
durabitira Dei super ipsos, hoc est, usque ad fi- , ' , ,
' , ,
nem ut jam non sit solulio malorum.
.
. *.
CAPUT I I .
Quod ipsos desiderarety el in eis gauderet ac ,
.
sollicitus essel ut perficerentur.
, , '
Cceterum nos, fratres, orbali vobis ad tcmpus
horcB, aspeclu, non corde, vehementius studui- , , , mus videre faciem vestram cum multo desiderio.

Quaproptervoluimus venire ad vos, ego quidem*lv
Paulus et semel et iterum, et abstitit nobis Sa- . ,
/5. Nam qux est nostra spes aut gaudium aut , ^
corona gUniationirt an non et vos in conspectu , ;
Domini Jesu Christi in ejus adventut Vos enim
estis gloriatio nostra et gaudium. Proinde cum ; ' .
non amplius ferremus, visutn est nobis ut Athenis ,
.
resideremus soli.
, ,
Superius dixit, quod tanquam pater curo filiis
conversatus sit, nunc tanquam filius palres quae- . , rebat. Nam hoc est quod dicit, Orbati, hoc est, , , *
orpbani relicti a vobis.Vides quantus nioeror soli . ^ 8 ;
tudinis ? Id autem propter vehementem erat dile- . t .
ctionem. Ad lempus horae. Non potest, inquit, , , 8
dici quod diuturnitas separationis tristitiam inten- , ' .
derit, sed dilectio : nam ad tempus hora, hoc e s t , , ,
ad breve spatium temporis. separati fuimus. * As- , ,
pectu, non corde. * E l neque corde separali , . ? 8
fuiraus, sed solo aspeclu : et tam en adeo conlri- ;
stati fuiraus. Vides quanla dilectio ? Angebatur . , .
quod vel ad boram aspectu separarelur. In corde . , ,
nostro, inquit, habemus vos. Yehementius stu- . -,
duimus. Quam verisimile sit eos qui a 1 horam ' . , *
derelicli sunt. Intuere sane amorem.Propter nihil 1 .
aliud, ait, accedere volo quara ut videam vos. . , ^
t Quapropter voluimus venire. Aspice ipsum de ^. , , ' , amore propemodum gloriantem. Omnes inquit, , , t
qui mecumerant venire festinabant, egovero se- . mel atqaeiterum lentavi. obslitit nobis Sa'a- , , .
nas. Promptum, inquit, animum cobibebunt , supervenientes afflictiones : 1 6 5 bas autem com D . ;
munis hostis moveresolet,ul prohiberet profectio- ! , .
nem ad ipsos.Quid ais? ubslitit Satanas? Profecto, , ,
inquit: neque enim Deus opus crat, ul in ten-
tationes et afflictiones inciderem, quo etiam pro- . *
hiberer ad vos proficisci; nam hoc dicit Satanae , *0 . ,
obslaculura. Ad Romanos quidem dicil : Deus .
me prohibuit *. Ad Corinthios vero : Spiritus 2 .
operatio fuil ne venirem 5: hic autem quoniam ,
in afflictiones incidens praepeditus est, Salanae . ; U ^
dicit illud esso opus divina factum prumissione. ^: !
Nam quae est nostra spes Quanti amoris sunt . .
c

^Rom. , 13.

IICor. , 15.

77

COMMENT. IN ?IST. I AD THESSAL.

78

& ; j i haec verba. Matres continuo hsec erga sua pigora

, , loquuntur. Corona gloriationis. Satis erat dicere
, ' corona, ut ostenderet vehementiam ac gloriationem,
, . quam esrgaeosgerebat:atob majorem demonstra.
; j , tionera addidit gloriationis, tanquam diceret : In
; , . , vobis magis quam in corona glorior. t An non
, el vos?>Quid ergo? Num Thesssalonicenses sunttua
. , - spes, beaia anima? Non hi soli, inquit. Ideo etiam
) * adjunxit, Et ostendens quod alii quoque sint.
; . Vos enim estis gloria nostra. Quomodo namque
, , .
putas ipsum affectum fuisse, qui tantam fidelium

Ecclesiam a se plantataro adduceret ad Christum 7 c Visum est nobis. Elegimus, inquit, ac sustinaimtia.

III, 2-5. Ac misimus Timolheum fratrem nos trum et ministmm ac adjutorem operis nostri in
, Evangelio Christi,ut confirmaret vos et consola : , returvosde fide vestra:ne quisquam demulcevetur
' . ac lurbaretur in aftlictionibus his. Nam ipsi nostis
, . nos in hunc usum positos esse. Etenim cum apud
, 8 - voh, essemus, prxdicebamus vobis fore, ut afflic , , . tionem pateremur, quemadmodum eliam evenit,
, et noslis. Quapropter et ego non amplius ferens,
,
misi ad koc, ut cognoscerem de fide vestra : ne
. quo pacto tentasset vos ille qui tentat, et inanis
'*.
factu esset labor noster.
.
Hujusmodi esse istius sancli ratio docendi, ut
, cura per afflictiones ac vim 164 quae sequitur, non
, possil ad aliquos discipulorum proficisci, alios
. mittit, et per ipsos mediusconvenil et cum eis con , versatur. Hoc ad Philippenses facit,hoc ad Corin, , tbios,missos eodem Timotbeo, et per ipsum me . - dium cum eisconversatur eosque aIloquUur.Fra . ^ > trem nostrum ac ministrum Dei. Hoc ait, non
, 8 tantum extollens Timotheum, quantum ostendens
. , , , c studium erga ipsos. Talero, inquil, vobis misi.
, , Ac adjulorem operis nostri,i tanquam diceret :
. tali opere ipsum.abslraximus ob dileclionem er . ' , ' ga vos. Ut confirmaret vos. Tanquam fluctuan . tes, coquod praeceptorinafflictionibus esset. Vere
- enim magna sequitur discipulos turbatio, si prae. . t - ceplor adversitates patialur.Etconsolaretur vos.a
, Namfactaestconsolatio, ne in fide concuterentur.
. . Nequisquam demulceretur ac turbarelur. Hoc
, , est terreretur.Sumpta eetroetaphsrain verbo , , ^, a canibus caudam motantibus. Id est, ne
' . moverelur, aut a priraa voluntate ac proposito re , , "% siliret. In afflictionibus bis. Frequentes siqui . - dem erant tunc afQictiones, sicut ipse eiiain dice, , , ' . bat: Et obstitit nobis Satanas. Non oportet
* : ' , autem vos turbari, ait, aut offendi ob ea quae ego
, , , palior. Quare ? Nam et vos ipsi, inquit, noslis
^ . quod positisuniusutaffligeremur : hoc est, adhoc
, . electi sumus ad hoc conscripti. Alibi quoque ait:
. - Quapropter placeo mihi in necessilatibus, in
. affliclionibus 6. Rursumque apostolos dicit morti"
. , destinatos 6. Nos in hunc usum positos esse.
&. . - Etiam de futuris affliclionibus ipsos consolatur :
(

UCar.xn,9.

7 I C O M V , 9.

femjMSNII- T M f l C A EKSCOM

79

80

neC8Se enim eral Ul i n hfltlC WSem positi 9& ^ , 8 <.

quo SWnper affligereHtur. Plvfcdfeebaaustoblsftl- .
re.Magne dttcipHHseetCORBolatioqttod pffedixefti *
futururaotaffligereiituriposimodumeaimnontiif " * * , babantur teBqoam adrettl improfisam. Proplerea , .
quoqw dicetat Ghristtl* apostolis : fcEtmocdiki . * , ,
v t A prittSqliam fiat, Ut euflf) factum flierft, Cffc- .
dalW^-t^<Kieemadmodertietkm etenH,elftastie. . t ,
Testee eetis, ail, t *. Noil latltit VOS vefctutla :
afflictW. Quapropter et egO
amplius ferens. ; ' ,, *. Nottnfe prcedixisti qud affligendus esses, , . quod notl OpfrllertH aflHctiofae tarbaf i ? , 6**
Quid rursum mittis? multa, inquit, dilectione. . . , ,
Qui enhn amant, eliam de his quae secura sont ' ) , ,
suspicanlur. Et qttta taittde erant adversitates, tit . . (IUAN.) etPatlluS Umerel. 168Animad$erte autem quod , dixerit, Dllbitans de vObfe, sed quod magni ., ^ *,
amftris indicium est,Nonemplius ferens,ait: Misi . ;
adllOC Ut COghOSCerem. !0C0 Cpaerimt non- , ;
nulliquam ob cattftam is qiiiad tertium usquecoe- , $& ,
lum ascenderat, et arcanaaudierat verba , dixe- .
rit: Ad h0C ut rogrrosc^rem de flde testra. Qfcid .
eilim ? An ignorabat qtlO paetu affecti erant, is qni ,
Ghristum habebat i n seipsetoquentem? Et dici- , c ' . mus quod non Omnia noverairt apostoli, sed qUiB- . , dara efiam igftorabant.Hantfcmtemignorantiamiii * *. ' ,
veteriS qUOque T^StaTtrenti pfopbetis pOterft qut$ , . , itivetlire. Nam et Eli^SUS ignorans mortem filii ol Saraphthte Aitebat adGieri:Et Dominns iabscott- . , dit a me^. > Ignotabant 6b (res potissimttmtl ,
caUSas. PrimtiHl tit fastnm probiberet. >>,
DatUS teSt ttlihi, ait.angelasSatatl .Swundtifn, tva
ne homines majO^es ipSOS existimareflt quam . 4
jllXta htimariamttulufam.Tertium, ttt SciremuS . 6 omnesquod CUm similiter t i t nos,horaines esseni , , .
tacli affeclibni, inrs laboribus ac virtUte perege- ^, ,
rutrt qil operati SUM, nec iemper divina frue- , bantttr ittspiratione, lie pulafenteos gralia et notl . .
virltlte tales esse quales erant. Ne quo pactO ; ,
tentasset fOS ilte qui tentat. Non enim SUSpicati ; , . ')
sumus,ait, TOS concussos,sed tentatos snlam esse. ,
1

i4

Certe in adversit&tibtts turbati, a diabole procedH, idqve maxime cum alii palkwtur offeadicukira
eo quod alii afTKgantur. Et inanis factus ef^et laber nester. Quamobrem ? Licel enim avacsi
esseot, iium id tua causa factum essel ? Non, irrquil. Sed tamen hoc etiam modo 4imui propter vira
amorts.
,6-10. Nuper aUtttn tim ad no$ venisset Ti>-D *
mothCBUS VObfo et lotte unmntiaSsH nobis fitferh ,
OC dileClionem bestrOS, qrtOdque hdbtaiis memo^ * (

ii(m nostri bonam semptr desiderantesvo$ vidert, , , ^ qtteina&modnm nOSqtMqueOOsJdcirCOCOnsolatio* .

nm (iccepirhus, fralres, per 1>0S svper Otnni uf- , * , ! ^
flictione et necessitate nastra, per vestrum fidein, ,
Quoniam nunc Vtvimus Si VOS SlatlS in Domino. .
Quam enim graitarum actionem possumus DeO re ^ 5
pendere de vobis super omni gaudio gcmdemm ' *
propter VOS in COnspedU Dei H0Stri,1Wcte 1 6 6 ac et*
die Stipro modum Orante& Ut videamus faciem ves- , |
tram et suppleamusea qux desunt fidei vestroz. . t
}

8 Joan. xiv, 29.

II Cor. xu, 4.

W IV Reg. iv, 27. *l II Cor. xu, 7.

81

COMNENT. IN EM3T. I AD THE86AL.

tt

. Vides imaMdicam ipeue tetitjam. Nequeemm

,

.
ff_.Simpliciter
.n
2
1 . -
1.
- tr_}
1. ."4
j ? _ ,

t 8, aHDUBdixit
id
. * tiOBiet: SBd , hec , qtti falSta
, el proepera aapuntiaseet. Quodque habeatig
. c . aiemortam notifi. Nara cumfrma ntikles, B t v
. 5, , , - eesse est et memorian erga noe etae Armam.
. * .
Qoemadraodutn nos quoque vos. Gtun encomio
^ , 4, - hc dkuntur. Ita. inqoit, amatis qvemadmodum
, etiam amamin. I< icireo consolationem accepimue.i
, IUque, inquit, timebamus, ne tcntaiiwiem paeei
. ' , (Ta eesetis, et dolebamis: poelquam alem remintra !) t , , vit TUnotbeus qua& rentxitiavk, noa eolum a do, ' - iore quievimus, verumetiamgaudioimpleti sutnue.
,
Super omni aftlictione. (0 saiusta Deeqeedfte ' . Ota a i m a !) in omni, inquit, afflictione oeoe9Si
4 . tate nestra; de robis, veslraque fide eonsolatioaem
, . t ac soUtam accepimui: ac si diceret: Nutfue no. , bis doloris seiisus fuit reliqais propler gaudium
, ' , , , quod de TOS accepimue. Per vestram Mtm
* , Heec eniracunainconcusea permanserit,coiwetolio . nem innobisoperata ett Quoniam nnc vivimus.
^ . , Non dixii, animum recepimu*, awi Respiravimus a
aalis, sed quod majus ^rat, Nunc viTimus, a u ,
. . t Tkam ducens irmitatem lidei illorum ; et mortem,
, , ' , 8 - dimoveri ab ipsa. Si vos statis m Domino. Ia
* . Domiao autem staiU, qui fidem ipsiug immobilem
. cuslodiuntac vuam fidei qualempraestaat. Quam
, eoim graliarum actionem. Ettantum eei, inquit,
. ' . - acceptum pr<vpler vos gaudium, quod nt mrenia, /, , ^ mu8 quidera qoomodo digne gralias agamos, In
- conspectu Dei nostri. Merito in conspectu Dei
. . > gaudemus; ipeeenim nobiegaudii hujuscausa est,
, " et ipsias doaum est. Sepra modum oranles.
, hhianiee, inqtitt, ad hujasmodi orationero, et v e , , . bementwis oranles quam Terisirnile sit eum orare
. , qui disriputos videre eapit. Et suppleamne. De
. hisquiin fide conGrmati erant, verum nonnibil
, . , vero qui infid**conGrmati erant, verum nonnihil
; , - ad doctriuam eis deerat, ait, Supplere, hoc est,
; ! explere. < Ea quse desunt fidei vestra. Atqui
. superius testatus est de eisquodstarent; nam hoc
, - etiam Timolbeus, ut dixil testatus fuerat. 167
. Quomodo ergo, aitTEaquae desuui fidei veslrae ?
-. * .
El dicimus quod deerant eis ad doclrinam ea for-

lassisqu^deresuirectioneerant^utaliquidhujusmodiJnfidpitaqueergaChristumfirmierant,nonaTersi'
per tenlaliones et afflictiorres. Oportebat autem eos el reliqua discere de dogmnle quod apad nosest.
CAPUT III.
.
, Precatio ad Deum de advenlu suo, et cremento ac
confirmatione Thessalonicentium usque ad
,
adventum Christi.
.
I I I , 1 3 . Ipsevero Deus el Pater noster et
c ,
DominusnosterJesus
Chrislus dirigat viam nos
^ . ' tram ad vos. Vos auicm Dominns abundantes
exuberantes fuciat mutua inter vos charitatein
, , omnes, quemadmodum et nos in ws confirmel
, oorda vestra irreprehcnsibiles in sanctimonia
coram Deo et Paire nostro m adventu Domini
' , cum omnibus sanclis ejus.
t

/.

83

CBCUMENII TRICCiE EPISGOPI

84

,
Hoc loco per precationem suas quoque partes
tuetur. Non fuit, inquit, mea negligentia quod non ' , , *
venerim : nam ipse precor , ut veniam ; tanquam , , ,
diceret: Deus obsistas Satanae, q u i ubique nobis
impediroento est per suas tentationes: quo recto , "
ad vositinere veniamus. A b u n d a n t e s f a c i a t . V i d e . .
quantam vult esse charitatem, quod etiam preca- ,
tur, ut abundent et exuberent i n chariilate. Mu- .
tua inter vos et i n omnes. Hoc enim Cbrisliano- . ,
rum est, ut non tantum fratres diligant, v e r u m - , ,
etiam omnes homines. et credentes el incredulos. , .
Quemadmodum et nos i n v o s . Nostraenim d i - , , ,
lectio j a m adest, vestram vero fieri optamus. U t . .
confirmet. 1 6 8 U t charitas, inquit, confirmet , >, .
corda vestra. Nara si ipsa exuberet, confirmatio * ,
efficitur eorum qui ipsam nacti sunt. Corda veslra, . ( .)
ait. Haec enim nata est, ut interiorem quoque ho - . &
minem coufirmet. Siquidem prohibet, ne pravae . cogitationes ex ipsa egrediantur. Beatus Basilius '
libro ad Amphilocbium, ubide divino disseritspi- , ,
r i t u , ait Paulum nunc precari Spiritum sanctum, . , ,
Quis enim est, inquit, qui corda ipsorum i n c h a r i -
tate confirmare posset coram Deo i n praesentia ; .
filii ? Sane Spiriius. Quis autem aiium precatur , ; ,
quam Deura ? Vota mea, inquit, sive preces meas , . . Domino reddam
I b i animadverte. I r r e p r e - . ,
hensibiles i n sanctimonia. Sufficiebal quidem , , , ,
dicere irreprebensibiles; nunc aulemaddidiletiara . ,
I n sanctimonia, hoc est, i n purilate. Non dicit .
autemde sola pudicitia, [sed et de omni virtute : , , . nam i d vere sanclimonia est, ab omni sorde purum ' . > ,
esse. Coram Deo. A u t h o c a i t : I n sanctimonia . coram Patre. Haec enim vere sanctimonia est, , babere ipsam oculis Dei comprobatam. Aut j u d i - . , cante Christo, quod indicium coram Patre. .
Ubi namque posset abesse q u i omnia replet ;
Pater?
. '.
CAPUT I V .

,
,

Exhortatioadlemperantimju8tUiam,fraternum

in judicio amorem et laborem in proprio

opere.
. >
, ,
I V , 1-8. Quodsupwestigitur, fratres, rogamus
voset adhortamurper Dominum Jesum, quemad- ,
modum acccpistis nobis quomodo oporteatnos * :
versari etplacere Deo.ut abundetismagis. Nostis , .

enim quce proecepta dederimus vobis per Dominum
Jesum.H(ec enim est voluntasDei sanclificaiio . stta, . ,

1 6 9 ut abstineatisa scortatione, etsciat umtsquis- ,
quevestvumvassuumpossiderecumsanctificatione ,
et honore, non cum affertn concupiscentiotjicutet ,
gentes qwz non noveruntUeum: ne quistransgredia-,
tur acfraudet in opere fratre m swu/w, propterea ,
qxiod ultor sit Dominmde omnibuM his, quemad- , h
modum atiamante diximus vobiset testati sumus.
, Non enim vocavit nos Deus immunditice causa, .
sed ai sauctificationem, Proinde qui rejicit, non
, *

" P s a l . cxv, 1 4 .

85

COMMENT. IN EPIST. I AD THESSAL.

. , Kominem rejicit, sed Deum, qui dedit spiritum

SUUm Sdnctum itl VOS.

,.
. ,
Quod superest igilur, fratres. tQuodsuperest,
. - puta ut ad exhortationem accedat. Aut, quod su , ' . perest, id est, sufficienter est. * Rogamus vos. #
, . Nam et idein SUnt, ejus . . demque poleslatis. PerDominum Jesum. Vide
, animimodestiam.Nequead obsecrationemseipsum
. , fide dignum aut idoneum esse exislimabat, sed
, ; , c . Cbristum assumit. Per Christum, ait, vos ob, , . secro, t Quemadmodum accepistis. Accepistis,
, . non de verbis tantum est, verum etiam de rebus.
. , , Nam ex vita SUSB operibus, discipulis exemplar
. ' , . eral. Ut abundetis. Et amplius, inquit, ali-

^ , .-

quid facite quam acceperitis. Siquidem tanquam

. parvulis, inquit, non praecipi quae perfecta erant.

. Promoventes autem in flde, promovete etiam in
. , , conversatione. Noslis enim quae prdecepla.
. , Ipsa illoram memoriaBinscriptarelinquit. c Sancti . fica'io vestra. Volantasenim Dei.inquit, est, pu . - dicitia vestra Inunaquaque aulera Epistola pudi . * ciliaepoiissimum magnam habet ralionem. Novit
, , enim tyrannidem affectus ac operis diflicultatem.
. c . Ut abstineatis a scortalione. Quae est autem
" . sanctificalio ? Ut vos, inquit, abstinealis ob omni
, . scorlalione. Multa suntenim irapudicitiae genera.
, - t Ul sciat unusquisque vestrum.Itaque exerci . tii ac disciplinae es(, etcastum esse. Suura vas.

, ,

-C Vas dicit COTpus. Si ergo ipsum in sanctificatione

. ,
,
,
. .
; , ,
*, , (, .
,
, .
, '
'. . . , ',
, ,
. ,
, . *
,
,
' .
"
"
* , c
> , *
. ,
' . , ,
*
, . . . >
,
.
* / ,
( ,)
, .
, , . *0
M

habuerimus, nos ipsum possidebimus; si vero in

scortatione, jam peccatum possidebit ipsum.Qui
dam suum vas, de uxore interpretati sunt: ego
veroarbitrorcujusque corpus ipsum eo vocabulo
appellasse. 170 Neque enim le^em solis illis pomt qui uxores duxerant, verumetiam innuplis ac
viduis. c Non cumaffectus concupiscentiae. Quisnam aulem est affectus concupiscentisa ? Fomites ipsius, quales sunt deliciae, divitiae, segnities,
tium. Namhaecsunt affectus concupiscentiae : ac
idiceret,Potestasacroburipsius. r Gentes quae
ignorantDeum. Siquidem gentes quaeDeum ignorant, ne spem quidem habent retributionis: itaqiiie omniaad voluntatem faciunt. Ne quis transs

grediatur ac fraudet. t Deus, ait, unicuique distri-

buit uxoreni, ac lerminum posuil, coramistionem

puta ad eam unicam. Mistio igitur ad aliam iransgressio quaedam est ac fraudulenlia. In opere:
boc est,incoromistione. Hoc enimloco de adulterio
|oquilur,superiusauteradeomniscortatione Proplereaquod ullor sit. Primum obsecravit, deinde
pudefecit, dicens: Sicnt et genles: postroodum a
cogilationibus suasit, vocans fraudulentum : deincepsexterret.Non eninrisineuUione,inquit,hicfacitis. Ulcisciiur enim Deus et eura, qui fraudalus estet
seipsum.Namseipsuroulciscituris cuinonparetur.
c Non enimvocavit nos Deus. Seipsnm quoqua
ulcisciturDeus sumptispoenisdeeoqui in hocfraudulentus fuit Juxla hoc vocali sumus ab ipso pu-

88

OBCUMBNII TRICCvE SPI90OPI

87

liUtift causa. Qui igitur praeler VoCationem git, ,

cum hic aspernetur, magis afficit injuria cum qui . , \ ,

vocavit, quam eura qui fraudatus est. Hoc autem ,
dixit, oslendens quod non solum ubi frater injuria , .
aqectus fuerit, fugere oporteat aduKerium, verum . ,
eliam si infidelis sit: Deus enim injuriaafficitur. , .
qui te purum esse vult, et noa audilur. Siquidem . teipsum inquinas etiam si non cum fratris, sed ;
com increduli uxore adulterium perpetres, aut cum ancilla aut aliqua earum quae publice prostitut
sunt. Qui dedit Spiritum. Ipse, iuquit, Spiritum sanctum dedil nobis, et nos illum persequimur
impuritale nostra. An non ergo et dantem el eum qui detus est injuria afficimus?
IV, 9-ii. CtBterum de fraterno amore non fieCeSSehabeilSUt SOribamVObis.Ipsi tiamquediviui'
tUSdoctt estillt diligattS V08 invicem. NametfaCitishOC erga CUnCtOS fratres qut SUnt ffl Wta
Macedonia. ObsecramuS autemtlOS, 1 7 i fratres,
Ui abundeti* et in hoc inCUbatis ei quieli SttW, et
agalis res proptias, aC operemini propriis manibus vestris, sicuti vobis proecepimus, ut vos
honeste geratis erga extraneos, et nuUa re vobis
sit opus.

.
, 8? $ . , ,

,
"
,
. >
,
Nonloquiturnuncde dileclione erga quemvis,
sed de ea quseest erga fratres. Ex eo autem quod . ,
praeterraittat, duo efBcit. Ila, inquit, necessarium , , ,
ac ulile et vos mutuo diligere, ut nibil necesse , ; *
sit me hoc scribere, cum vos hoc sciatis, In his , '
enim quae admodum manifesta sunt, ne suadere . ,
. ,
qnidem necesse est. Et quia exislimal ac persua
SUS est ipsOS id efficere, eosque qui non perstanl , ,
magis ad hoc inducit, veritus ne quo modo talis ,
sparsa de ipsis fama ac gloria a vero aberraret. . *
Divinitus edocti estis. 0 ingens praeconium! . 12 !
Deum fecit illis praeceptorem. Hoc et propheta di- . . ,
xit: Erunt, inquit omnesedocti a Deo. jNam , ,
et facitis hoc. Propteaea enim non necesse est . ,
nobis scribere, quia non opus est ut de hoc ad- ,
moneamini, sedfacitisillud. Iu toto Macedonia. . .
Siquidem Tessalonica civitas metropolis est Ma- , .
aedoniae. Ut abundetis magis, Facite quidem, . > * sed tamen inter faciendum abundate et muniflci , . ,
sitis obsecramus (pauperes autem erant, ereptis ( ,
ipsorum facultatibus, quemadmodum superius di- , ,)

Xlt) ut operemini et tribuatis. Quieli silis III D '. . ; hoc incumbatis. Ad quid ? Ut quieti silis, et agalis , res proprias; quemadmodum Si dicas : Ne pudeat , -

vos quod pauperes propter Deum facii sitis, et res

gloriae loco hoc ducatis quod 'quieti sitis, et res
proprias agatis, etc. Aut dici fralribusbeneficiaprsestare ethumanae suscipere Deinde
si dicant, Al pauperes sumus - verum per hoc
quod quietis sitis ac proprias res agitas, facultas
tobis erit ac potestas, ut illis quoque largiter
iropertiri ac beneficia praestare possitis. Et
agaiis res proprias Quomodo aufem continget
vobis qui pauperes eslis, ut munifici sitis? Ex eo
ait, si quietis itis et pauprias res agalis. Deinde
interpretans, ait: Operemini propriis fnanibus,
^Joan. , 45.

). ,
', . ,
.
, . *
, , toia,
, '

. .
, ;
, , . , 3 ,
. * , , . , -

89

COMMENT. IN EPI8T. I AD THESSAL.

90

. Et - ut vos honeste geratis. e praeter decorum aga , - tis inquit, mendicando.

Hoc namque indicat,
uxvot , ; - quanquam horeslioribus yerbis id expresserit.
, ; .
Nam si nosfidelesvidenles eos qui sani sunt mendicantee, offeodimus, 179 quod cum operari possunt, otiosi circumeant, quando magis iucreduli?
qnos tocat extraneos, pula a Gde.
. E'.
CAPUT V.
Doctrina de mortis resolutione ac manifestatione
.
Christi circa mortuos ac viventes.
c 8 , , 12-13. Cceterum nolo vos ignorare, fratres,
, , dehisquiobdormierunt,ne mcerealissicutctcceteri
. ,
i
hnbcnl. Sienim credimusqtwd JCSUS
, mortuus est et resurrexil: ita et Deus eos qui ob .
dormiervnt per Jesum addvcet cum illo.
, ,
Sunt enim quaedam quse ob ignorantiam moero^ . efficiunt, cognita vero sedant dolorem. De
. , , , - hisqui obdormierunt. Animadverle quod n o n d i , . \ - xerilMorientibus, sed Hisquiobdormierunf,osten . , , . d
{
resurrectionem. Qui spem non
, - habent. Spem, neme resuirectionis. Talium
. c El . , . namque proprium est dolere ob eosqui moriunlur.
*fl . , ,
Si enim credimus. Si enim quandoquidem
. , , nim. Aut hoc modo : Si enim omnino, ait, credi, , ,
s et non sunt infatualae anima nostrae. Ita
. . - t Deus, pnta sicut Dominum, ex morte excita , - bit. Consideravero sermonis certitudinem. Siqui , . ^ , dem de Domino eo quod jam facta stt ejus resur , , , reclio, COljfidenler dicil : Mortuus est. Dc nobis
. , verecum adhuc futlira sit resurrectio, ait : Eos
, ; - qui obdormierunt, oslendctis eliam quod sit resur . . , reclio. Num qui obdormil, inquil, non addel, lit
, resurgat? Eos qui obdormieruntper Jesum addu . , - cet cum illo. Aut per Jcsum adducet, quod
, , - lius causa sit resurreclionis, et ut videamus
, , , - faciem Patris. Aut qui obdormieruut JeSUfTI,
, . , , hoc est, eos qui in fide Jesuobdormieruntadducet,
> , ait, puta anle laciem suam, aut ad hoc ut resur, ; gant. Quid igilur, dicat aliquis, tanquam ad
, ' , secundam hanc enarrationem, an partialis eril
' , : resurreclio, lllpote incredulis resurgenli bus ? Non hoc eril, sed omnes quidem resurgeni,
. - verum non omnes adduceillur. 175 Nam ad , ; - duci significal raplum el induclioncm undiqnc
3 . , i n niiblbus Cum honore ad judiccin. Eienim cre , dentes et qui hnc nomen in nullo fucalum ha^. " , bent, i n nubibus obviam Cbrislo rapienlur: incre ; - duli vero deorsum exspeclabutit ipsum venien* , , tcm, indigni quioccurrarit. Quare enim nondixit.
; , . Ut poenas delis lanquam qii non confilemini re , ( Surrectionem ? Aut tanquam id quod in confcsso
/ ; ), eral hoc praelerinisit, el ail: Ul non cum futuro
.
supplicio etiani de praBsenlibus lugeatis. Autquo.l
de resurrecliooe quidem non diffidebanl (ei hoc indicat quod ipsi de l( mporibus atnbigebant, quod
rafcrius ait), sed sulum graviter angebanlcr ob eos qui morerenlur.
- ,
IV, 1 *-17. Uoc anhn vubisdicitnus rerboDo ; - mini, quod iws qui vivimusqui relinquimvrm ad*
, - ventum Domini, nequaqttam pravcniemuseos qui
. * - obdormierunt QuoniamipseDominusinjussuetin
o p / a ^ o - j - voce archangeli acin tuba Dei de$ccndel de calo
q u

s p e m

e n s

e l

a m

e s s e

m U

OECUMENII TB [CGM EP18COPI

91

et mortui in Christo resurgeiU primum: deinde

nos qui vivimus qui relmquimur, simul cum
illis rapiemur in nubibus in occitnum Domini m
aera : et s/c semper cum Domino erimus. Proinde consolemini vos mutuo in verbis his.
Magnum dicturus erat myslerium, et propterea
ut fides adhiberetur observavil.Non noster, inquit,
sermo est, sed Domini. c In verboDomini. Forlassis etiam hoc unum eral arcanorura : non autem omnia eloqui licitum erat, sed beneistud.
Quod nos, t Non de seipso hoc dicit, neque
enim usque ad id tempus corporaliler victurus
erat, sed suam personam verbi causa profert.
Qui vivimus. Viveredicit animas, dorm re verocorpora. Nequaquam igitur anlevertent animae,
sed primum excitabunlur corpora, ut animse illa
resumant: quas eliam relinquidiulpropter immortalilalem. Nisi enim de animabus loculus esset,
nequaquam dixissel: Nos qui vivimus qui relinquimur, cum eliam moriturus essel. Ait ergo ; Nos
aniime vivenles nequaquam corporaanlevcrlemus
in resurrectione, sed una cum ipsis resurrectione
Inifinur. Ita babel divus Meibodius libro De rusurrectwne. 174 t Qui delinquimur. Siquidetn
qui tunc vivi reperientur, in puncto temporis, ia
icomeniooculi immutabuntur, quemadmodum in
prioread Corinthios Epistola dicit^. Ncquaquam
praeveniemus. Nam sumitur loco composili , id est anlevertemus. Quo-<
niam enim promplius vidtbatur, ut ii qui ad tempusvitani produiissenl, in momento oculi inmutaii raperentur, qutm hi qui jam incinercs essent
redacti, dicitquod videnlesncquaqiiam pnevenient
eos morluos, lanta erit poteniia resuscitantis.
t Quoniara ipse Dominus. Causam dicil curnon
sint praventuri eos qui prius morlui erant.
In jussu. Simul ul ipse jusserit, et arcbangelus
vocem emiserit, ac tubae sonucrint, descendct.
Jubel quidem Dorainus, et voce edit archangelus
j issum Dominicum : sonumque emittunt caeteri
ordines coelestes, quos figurative tubas appellat,
quemadniodum etiainsonum ederedicit: sed Dominus quidem, veluti diximus, jubet, arcbangelus
vero Doniinicum jussum nunliat sibi subditis :;
pjrro hi administranl ipsum, el usque ad mundi
terminos inlonant. Et mortui quutqaot sunt ex
universoorbe,rcsi;rp'Ui Uccongregantur. Animadyerteauleni quam scilc ac sublililer descnbat
mortuorum resurreclionem. quoauditorum mcntibus magis imprimatur. In voce Arrhangcli.
Voccm dicil arcbangeli qua ad congreg mduui
subjectis praacipiat augclis, ut omnes pa atos
red lant tanquam advi nicnte judicc Siquidem ut,
quos accepit. tcrra rcJ.lat in immorlalitatem
commutatos, id Clirisli preceplum efficit : ut
autem qui ad poslrenia usquc uiundi loca di, 5

l C o r , 52.

i ' , ',

, *
,
.
.
*,
. , , ^ ,
.
.
. .
. ;
, .
. ,
.
, ', , ,
.
, , . , ,
,
' .
, .
.
, , ,
^ . , ,
,

,
^ >
, , ,
,
. c .

. . [-.}
,
, , .
, *
,
, ,
, ' , ,
. ^^
* , ,
.

.
,
'. c
. , .6
,
, .
'
, . :
,
, , -
. .

. ' , .

93

COMMENT. IN EPIST. I AD THESSAL.

94

*<**. spersi sunt, in unum congregentur, angeli per, */, ficiunt jubente hoc Archangelo. Ac in tuba Dei.t
* 6 , Harum sane tubarum typus erant quae fuerunt in
, ' monteSina. Etenim tanquamappropinquanterege
& merito tubaeresonant Tubasautemvocatangelicas
. potestates, quod quemadmodum tuba nihil quod
), * , , , suura est inlonat, sed quodcunque artifex insuf, o? , , flaverit: ita et Dei tubse nihil proprium sonare
.
praesumunt, sed quidquid comniunis Dominus ac
Conditor per archangelumeie pneceperit. Et morlui in Christo. Oui in Cbristo sunt, id est, fideles
primo resurgenl, esleri vero posiremi tanquam non rapiendi neque obviam veniuri.
t . , ,
1 7 5 Deinde nos qui vivimUS. Postmodum,
, inquit, quotquot inter viventes digni fuerimus si , . mul cum his qui antea mortui fuerant, rapiemur.
, - Neque igitur exislimetis mortUOS difficilius resur. . . recluros ; simul enimeril omnium raptus. In nu . bibus. Deivebiculo. Siquidem Chrislum quoque
. , nubesassumpsitU. Verumsi venturus 6St, in quem
; * , finem rapiunturfideles? Ut cccurrant; est autem
, hoc bonoris. Quemadniodum enim dum rex civila , ! - tem aliqam ingredilur, alii quidem parati occur, ! , runt, alii vero damnati judicem intus exspeciant:
, , . . itael tuncjusli rapi^ntur; peccatores vero, quan , , quamfidelesfuerinl,exspectabunt. In aera. Per
, t . nubes namque inaerem pervenient, boc est, subli , mes. Sempercum Doniino erimus. Deinde addit
. [ . ' el felicilatis coronidem, nempe sempor esse cuni
, (5 - Christo. Animadvcrtes auteui quod resurreclio . nem describens nullam fecit aperte menlionem
, , . C eorum qui ad Supplicium et ullionem resiirgunt.
, . Id aulem ob ties, ut opinor, causasfacit. Primum
, , quidem quod ut Tbessalonicenses consoletur, re, ? . - siirrcctionis meminit: Nolo enim vos gnorare, ait,
, . de his qui obdormierunt, ne moerealis. Non ergo
, , eum qui conseUtionem eratallaturus. tristia per , , ; miscere oportuit. Qualis enim fuisset consolalio
, , supplicium et ultio perpelua, tenebra?, vermes el
* ^
. ignis ? Itaque si iia scripsisset, moerurem polius
, . intendisset, etnullaex parlednimabus eorum con . solationem attulisset.Secundoaulemquiafideibus
01 resurrectioneni exponebal. Meritoergo eorum non
, meminitqui smtt in supplicium abducendi.Fideles
*
*,?
- namquequijuxlaDominicaconversanturprserepta,
. ^ nullius poena3capiunle\per'entiam, sed in pcrpe ^ ; (uo gaudio ac lactitia degonl. Nulla itaqvie neccssi/ , - tas eral alieriurum malorum lacere menlionem, rl
, . , inducere aflliclionem in parala credenlibus gloria
, ' , * . et deliciisac beatitudine. et polissimum, qui lunc
> ildelibus scriberet. Tertio vero quia ipsum resur , reclionis m\slerium, e\ pnpler qui I fac asil, pa */>?
riler nunc exponit. Elenim resurrectionem fei il
. , ^ Deusadsalutem omnium liominume immortalita; , , lein ac inenarrabilem gluriamel gaudium, aeterno" * . rumque fruitionem bonorum. Siquidemsuppliciuni
, , diabolo ei angidis ejus, qucmadmodiim dicit eiiam
, in Evangelio, non auteiu hominibus, praparavit
171 Quod si quidam suis nequitiispro pr&paratis
%

1 Psal. xcvi, 2 ; Acl. i, 0.

95

CECUMENII TRICC/E EPI8C0PI

sibi bonts ea qu diabolosunt pneparata, eligonl, (*.. L A *l 6 fct* < , ^

id nonnijuxtaDominicambenignilatemacprovi-

4 ! <
tamv 4
l

II.
J '
rt
. ! M ^ M > M iHKAiilm. , & , (
dentiam.
Idcirco
divus
Paulus
ipsam resurreciionis naluram reierens, et propler quid ipsam Deus , ' ,} producat, merito eorum non meminil qni in suppli- . c ,
ciura abducuntur: (neque enimfitpropler suppli- *
cium, sed propter mercedis relributionem,Proin- .
v

de consolemini vos mutuo. Ne moereatis sicut

et caeteri qui spem non babent.
. \
CAPUT VI.

, Quod repente venturus sit Chrisius, opertet itaque stu , , ,, ,

diose paratum me fide, spe, charitate, honore, pace
, , ,
bnganimitate, discendi amore.
, ,
V, 1-3. Porro de temporibus et articulis tem,
. porum, fratres. non est opus ut vobi$ scribam.
6 , * ,
Ipsi enim plane scitis, quod dies ille Domhii, ut
fur in noCte> ita venturus sit. Cum enim dixe- , *.
rini: et tuta omnia tunc repentinus ets tm- ^ ,
tninet interitus, sicuti dolor partus mnlieri pm- ^ , .
gnanti, nec effugicnt.
c . .
Non estvobis opus. Tanqtiam nullam adferret utilitatem. Fortasse aulem id noverat Paulus, ' ,
inter arcana id etiam cogniturn babens.Quoddies . *) .
ille Domini.Hoc el de communi consunimalione ,
dictum eslet de propria cujusque.Utfur.Quare . ' . ;
ut fur ? Quia per hoc designat quod occullus sit ac Ata , .
repeatinus. Etdicimus quod hncmultismodis u'ile
31. Priinum quidem. Nam si quis poslremum sci- . , ret diem, nulla illi virlutis curaesset,sed innumera . ,

perpetrando triala extremo spiritu ad baptismum Q ,

accederet. Secundo, quia multa peccata melu raor . ,

tis ainputantur: quod si manifesturo esset alicui se , ' tX
adcertum (empusnon moriturum, omniaintrcpide , .
committeret. 177 Terlio quia si sciret quisquam ,
quod omnino tali tempore moriturus esset, in con- , .
tiuua viverol aniim tristitia : nunc autem ob incer- . ,
tiludinem, continue in bona spe nulrirour. Quarl, 8
quianeque ob id sancti praemium haberent, quod ^ , ,
semelipsos in incerta praecipitent pericula. Sienim /,,
manifestum esset quod posl Ires annos consum- , ; ,
matio veittura essei, nec alio modo posset, omnes *
sane pericula despicerent, scienles quod ab illis ; , nihil nociimenli essenl accepturi : id auiem quae
virtus essel ? haec dicta sint, eo quod uniuscujusque etiam finis clam venturas sit.
D clum est enim quod sententia illa : Dies illeD , Domini, ut fur in nocte ita venlurus est, el com- ,
municonsummationi aptaturet propriae cujusque , . ,
Curo enim dixerint, Pax et tuta omnia. Hoc ,
etiam ad ipsorum dixil consumniationem. Nequc . , , enim ob, id inquit, quod in prosperitale degant ,
quivobis molesti sunt, exislimenl non venturum ' , c .
es-e finem: omnino enim veniet.Tuncrepcniinus

eis.tNeconsolationeomninocareatsuppIicium nocenlium et fmudulenlorum: el praiterea ne cognito

flne plane erudeliler et inhumane imbecillioribus
insullando qui polenliores sunt, ad blaspbomiara
ac desperationem compellanl. Et quomodo aitrepentinum imminere interitum, cum Elias antea

,
, > ., ..
,
j

97

COMMENT. Qi 8. I AD THESSAL.

98

, ventorus sit et Antichristus ? Dicimus quod haec

. ! signa quidem finis erunt. adventus autem Christi
, non ila, nam hic repentinus erit. Ipse enimred . det unicuique juxla opera sua *5.Et recte exem , plum poiuit mulieris praegnantis. Etenim haac quo . quesignaquidem partushabet mulla, ipsius aulem
, . horae aut diei non ila. Alio vero modo etiamdolo' , ris terrorern haoc in medium adduxit. Chrislus
, aulem el Deus meus de consummalione faciens
. . mentioneiD, exemplo Lol el Noe usus est 6. Haec
, . de c onimuni consummatio : nam de propria cu . , jusque, nemini dubium quin boc modo futura sit.
. Nec effugient. Laboremacin!eritum,quipacem
.
ac tula omnia esse dicebant. Loquilur autem de

peccatoribus.
' , , , g V , 4-8. At vos, fratres, non estis in tenebris,ut
, ^. vos dies ille tanquam fur opprimat. Omnes vos
, ! . filii lucis eslis ac filii diei. Non sumus noclis ne . - que tenebrarum. i 9 Proinde ne dormiamus
, sicut et coeteri, sed vigilantes et attenti simus.
^**. '.,
- Nam qui dovmiunt, nocte dormiunt: et qui ine, , . briantur, noctu ebrii sunt: at nos qui sumus diei
^ , , vigilanles el uttenti simus, induli thoracem fidei
*fi , , et chariiatis, et galeam spem salutis.

.
t . >
Non eslis in tenebris. In vita peccalis obte, - uebrala, ut uos dies ille tanquam fur opprimal.
. ; ; , Quidergo ? annon ipsis quoqueincerlusimminet?
, , Utique. Verum non est dictum : Tanquam fur.
, '& , * propter hoc quod incertus imraineat, sed quod
, , nou per insidias dies ille nobis venturus sit, neque
. . ad malum, ac damnum, quemadroodum fur: nam
. t , hic ob malum accidit ad quos accedit. Filii lucis
, esiis. Quemadmodum enim fitii gebennaa dicun * , tur qui operadi.oa gehenna faciunt, et fiiii inobe , - dienlia3, aon obtcmperantes : ita quoque filii lucis
, . . acdiei, qui justa ac llluminata faciunt opera. Non
, . > surnus noclis, boc esl, peccati fllii. Ne dormia , mus. Hoc esl, ne iu bonis operibus segnes effi, , ciamur. E l atienti simus. Intensio vigilantiaa
* , est altenlum esse. Conlingitenim vigilare et nihil
* . , a dormiente differre. Est ergo ac si dicenei: At . - tente bona operemar, et propriam vilam dispeose , - IDUS. Nam qui durmiunl, nocte dormicmt.
Dormire dicit eos qui non laborant ad bono, ,
^ , &, D rum operationem, id est, peccatores. Quia igitur
,
, consequens est, ut qui dormiunt, micte dor ' mianl, vosdorraire non.oportet qui diei filii esth
4 6. - et non noctis: ac si diceret: Peccalores in caligine
, * , . peccati degunt; qui vero jusla operaagere elege' 4* , ) runt, non oporlet dormire sive ab opere virlutis
. ceseare : quandoquidem non per noctem peccati
, . , suat caeteris prieslantiures, sed per lucera virtutis
^ , ac jusla3actionis. E l qui inebriantur, nocti ebrii
ji *4 . suQt. Ebrietatem hic dicit non eam solum qnaa
. . . ex vino orilur, sed ex peccalis productam caliginem
, , ac obienebrationem. Atnosquisumusdiei.iPnia
G

* Rora, , 6.

0 MaUh. , 3 7 ; Luc. , 26.

OECUMENIl TRICC/E EPISCOPI

99

100

filii. t Induti thoracem. Superius dixit opus esse 8ti itpbt , 1 ^ *

vigilare et attentos esse, nunc addil quod praeter , ,
haec eliam armatos esse oporleat, quandoqaideiu si . os
diabolusexarmatosinveneril, impelei ac offendet, / , ^
etiam si maxime vigilemus et attenti simus. 170 .
Thoracem vero dicit fidei ac charitatis propter so- . :
liditatem ac indivisibililatem ipsorum: talem enim . c ' . 1
oporlet esse Gdem ac charitatem. Ad eum autem ^
qui has babet, accessum habere nequeunl diabolica , lq .
tela. Spem salulis. Etenim spes salutis, loco , .
galeae maxime necessariae inter ea quae in nobis
sunt.nonsinilmentem admalum impelli.Siquidem ,
galea tutissime servat caput. Alibi quoque fidem,
spem et charitatem caeteris praeponit virtutibus, et
nunc bas habere jubet.
, *
V.9-13 QuoniamnoncomtUuitnosDeusadiram^
sed ad consecutionem salulis perDominum noslmm ,
JesumChrislum,quimortuuseslpro nobis,ut$ive , ,
vigikmus8iuedonniamus sempercumillovivamus. " , ,
Quupropter adhortemini vos mutuo, et cedificetis . ,
singuli singulos sicut et facitis. Rogamus autem '. vos, fratres, ut agnoscatis eos qui laborant inter , ,
vos et qui prasunt vobis in Domino, ac admonent , .
vos el exislimate illos vehementer supra modum , esse in charilule, propter opus illorum. Pacem ^ .
.
habete in vobisipsis.
, , 8.
Haec.inquit, habenba sunt nobis arma. Quandoquidem neque Deus constiluit neque designavit, , ,
neque propterea fecit nos, ut iram suam excipe- ,
remus, sed ut salvos faceret nos. Quoniam igitur , * ) .
Dei volunlas est Ut nos salvi simus, ipse etiam ^ ,
adjuval nos ad horum armorum acquisitionem . * , Sed ad consecutionem salutis Sed sibiispi . ' , , ,
acquisivit nos, et veluti ad possidendum naclus , ,
est dalo pro nobis prelio, nempeinler ea quseha-
bebat, pretiosissima: sanguinem enim Unigeniti . , ,
dedit.Cumigilurbabeamus,inquit,argumenlumdi , ,
leclionisDei,fidemhabeamnsquaeadipsumest:di- ,
ieclionem quae et ad ipsum est et ad proximum: spem . ' .
etiam bonam quod salvos faciet quod ad possiden- , , ,
dum acquisivit. Ut sive vigilemus. In bunc , , , , aulem finem pro nobis mortuus est Chrislus, inquit, , , , (
utsive vigilemus, id est, vivamus, sive dormiamus, ,)
id est, moriamur(nam alio modo accipit hic dor- . mire quam in superioribus) semper cum illo viva- , .
mus. Qui enim dicta arma possident, simul cum ,
Christo vivent ac regnabunt 180 Quapropter
adbortemini vos mutuo. Siquidem qui nos pos- ,
sunt praeceptores singulos admonere, committil . ' , ipsis, ut se muluo exhortentur et doceant. Ro . . 7
gamus autem vos, sive exhortamur. Ut agno-
scatis eos qui laborant. Deinde ne existi-
meut quod prseceplores ipsorum removerit ex eo ,
quod ipsis commiseril mutuam gubcrnationem et . c .
adhortationem, prolinus mentionem fecit prse-
ceptorum ipsorum. Et qui prasunt vobis. ,
Nam si illos qui apud homines potentes praesunt, , . " *
omni dignarour bonore,raultomagis oporlet sa- , ,
cerdotesinhonore habere quiapud Deuraprasunt, , ,
B

101

COMMENT. 1 EPIST. I AD THESSAL.

102

f,vfTetoi . ' ^ Allnde ait: Qui in Domino, hoc est, secundum

Tf tv , , Domioum, sivesub Domino praesunt. Etexisti , , '
' - mate illos. Et ducatis illos in charitate veslra
. , , dobere esse : hoc est, ducile ipsosdignosesse qui
. , , diligantur: nequeid exiguo modo, sed vehomenter
: . supra modum. Magnaestautemintensioindictione

propler geminam composilionem,
. . ^ nempe propositionem et . Propter opus
; illorqm, * quod praestant erga vos. Siquidem hi
, , vobis conferunt baptismum et doctrinam, scien, .
tiamque ac mysleriorum parlicipalionem. Pacem
4

babete io vobisipsis. Yides quod noverit iiiimicitias oriri erga praeceplores ? Elenim quoniam ea
quse prmva sunt arguunt, malosque coercent, odio habentur cum amari deberenl.
,
,
V , 14-15. Obsecro Qutern V08 fratfBS, tnOflCt$
,
, inordinatos.consolemini pusillanimes, opitulemi
,
t i t infirmis, patientes estote erga omnes. Videte
, , quis malntn pro malo CUipiam reddal, Sed
, semper quod bonum 68t sectemini, tum erga VOS
invicem, tum erga omnes.
.
* .
Hic ad praeceptores sermonem dirigit. Honete,
. , inquit. Ne pervicaciter objurgetis, sed cum man . suetudineadmoncle Nam quoniara hi perversisunt,
, ; . objurgatio ferociores ipsos redderet. Ioordinatos
autem dicit eos qui faciunt prater ordinem a Deo
, c definitum. Consoleminipusillanimes. Pusillani. 4 mis est segnis et languidus, non ferens injuriam
/, aut afflictionem seu persecutionem pro Christo.
. , Tales itaque tanquam dissolutos consolemini.
. - Opitulemini infirmos. AlTecti silis, confirmate.
. , . InGrmos autem sive imbecilles dicit eosqui hujus . modi sunt circa fidem. 181 Neque enim hosdes ^, picere oportet : quemadmodura eliam alibi ait :
t , . ' Eum quifideinfirmus estassumile 17.tPatien t . tes estole erga omnes.Nani hoc praecepton raaxi , . me quadrat ut longanimis sit.Hocetiam inflexibiles
. natum estflectere.aNequismalum pro malo.tQuod
. , si malum pro malo nonestrependendum, quidnam
patiemur qui etiam pro bonis mala reddimus ?
* . ' Sed semper quod honum est sectemini. Neque
", , , enim satis est, inquil, non reddere malum pro
. malo, sed oporlel bona quoque rependere. Nam
. ! , hoc est seclari quod bonutn est. Quod aulem dicit,
, . id esi, sectari sive piTsequi, magni cona. , . tus ad bona peragenda emphasim habet. Tum
, ^ - vos invicem. Fralres per hoc designat. Dicendo
.
vero omnes, etiam infideles complexus est.
%

.
. , , ,
,
.
, , ,
. ,
# .
*, , ,
. . ,
,

Bom. XIV, 1.

V , 16-22. Semper gaudete, indesinenler orate,

in omnibus agite. Hoc enim est volunlas Dei per
Christum Jesum erga vos. Spiritum ne exstingualis, prophetias ne aspernemini. Omnia probate, quod bonum est tenete. Ab omni specie mali
abstinete.
Semper, inquit, gaudete, sive in tentationes sive
in moerores incideritis. Siquidem cordalo baecomnia gaudium seu palmam conciliant. Gaudendum
autem dicit in omnibus optando semper aliquid
egregiura praesUre. In omnibus gralias agite.
Hoc est, in his quoque rebus quae contrari vi-

104

OECUMENII TRlGCiE E P I S C O P I

103

(leiituret pWBter SCOpum. Onia enim ad id quod '.

utile est facit Deus,quanquam nos dispensationem ,

ejus ignoreraus. Haac cnim est voluntas Dei, . , ,
ut grati sitis erga eum qui semper beneficia rae- .
slal. Per Ghristum Jesum. Nam , id est, in, . .

capitur pro , id est, per. Ipse nair.que hanc de-
dit sapientiam. Spiritum ne exstingualis. Quo- . niaro enim priesens vila in tenebris peragitur, ,
dedit nobis Deus luceroam sancli Spiritus, quae .
menlem noslram illuminet. Hanc igilur Spiritus , , /
graliam ne exstingualis, ail,quemadmodum fece- .
runt quinque virgines *8. Exstinguit aulem illam reddilque inefficacem impura vita et expers beni- . *
gnitatis. Aut hoc modo. Erant apud ipsos pro- ,
pbelaeac pseudoprophetae, sed quisnam verus es- . $ ,
set, ante rei cventum incerlum erat. Qaoniam er . ,
go non noverant falsos, lU2omnes deinceps mix- , , tim conversabantur.Ait ergo : Spiritum ne exstin- ^
guatis : boc est, doinum ne exprimatis el prohi- . . >
bealis, avertendu et non sinendo loqui.* Prophe- ,
tias ne asperoeraini.* Dicturo est enim quod occa- . . ,
sione pseudoprophetarum, eliam veros contemne- , ; *
bant. Omnia probate. Quid igitur faciemus , , ,
propler pseudo prophetas? Quid? omnia probate. , . c
et quod bonum est, hoc est, veros prophetas lene- .
te, et in pretio habetole. r Ab omni specie mali , abstinete. Potest quidem juxta consequentiam , .
ad pseudoprophelas eliam boc aptari, potest autem el ad peccala.
. .
CAPUT VII.

Precatio de sanctificatione spiritum et anitna et cor,
ports.
V, 23-28. Ipse autem Devs pacis ianctificat vos ,
totos: et inleger vester spiritus et anima et corpus, ,
modo irreprehensibili, in adventu Domini nostri

.
Jfsu Christi servetur. Fidelis estqui vocavit vos
qui idem efficiet. Fratres, orate pro nobis. Salu- & . ,
tate fraires omnes cum osculo sanclo. Adjurovos .
per Dominum ut legatur hcec Epistola omnibus .
sanctis fratribus. Gratia Domini noslri Jesu ,
Christi sit vobiscum. Amen.
.
u

' . .

, :
. .
et Omnia. SpiritUS et anima.t Spirilum dicitD , , * . .
ipsum Spirilum sanctum sive gratiam quae ab eo ,
est, quem ipsosservari precatur. Nam sisplendeat ' , .
in nobis et permaneat apud nos, salvi erimus : ) ^ nisi enim illura pravis actionibus exstinxerimus, . juxta priorem supraposilam enarralionem, quam , , prius scripsimus, servaiur nobis et custoditur, , , ;
lucidas accendes nostras lampades. Quod aulem . , ,
ait: Modo irreprehensibili, polesl quidem ctad , ?
spiritum aptari, ut illum inculpatum et immacula-
tum servemus. Polest autem maxime ad animam
et corpus referri: 183 si enim Spiritus a nobis ' , .
servetur,hc erunt irreprehensibilia. Fidelis est , ^. " /,

Post admonitem precatur, ut ex omni parte

securitatem habeant. * Totos. Hoc est, integros

Matt. , \ seqq.

C O M

';

IN

foiur.

iot

AD T E / E ^ A L .

, - qui ocavi^ vpg, jTvide animi p^estiaip. ,

, - niam eis oraverat, ait; Ne existllTX^ti^ qi\od
> . - meis precibus salf tfnipi, sejlex fl^ipilitjate qil\'
, , ,* , vocav.t VOS. Nam Sl ad salut^m VOCavit, tjjd^lis
. ' est, id est, verax, pmnino faciet JUXta Ypiuntalem.
. W , , suam et salvabit. Q u i Jdem eificie{; , A d qyod
. , . ' videlicet ^OCavit, ad salulem
Vftcivh. t Frar
, ;, tres, orale prq nQbis.
* . PauJus horum eg;ebat pjratiOAe. .^UWe
tt^^B,
- Nara quoniam ipse cum absen^ esset.npn poterat
, oV praesenti salutare OSCulo. Contingil enim et
. c .jtyicp, dolosum 6SS6 OSCUjuip, quaj$ ,uil ipSlUS JudfiB.
, . t , Adjuro TOS., Proplerea. adjura^, ut, Sl etia>m
, " , ipsum despicianl, saltem jpramenlum
, ^ ^. ' - eiant quod dictum est. Utjegatur haejp ^pislola
. , - Hoc amoris ipajgis est qiiaqa, dq^trjflas gralia;ut
, , illis elianipossim itajpiscere sermones.Gra. c . ' tia Domini nostri Jesu Christi.
autem Christi
, .
gralia est, bona omnia COmitantlir.
;

, , '
.
.

Finh,

divino favente auxilio, prioris

lonicenses Epistolue.
Scripta est ab Athenis.

adTkesia-

A R G U M E N T U M
P O S T E R I O R I S

E P i S f O L i E

'. c
*

,
^, . ) , . ,
.
. , .
& , # . lawm ,
aWok { , <*, * ,
*i , trt ^, ,
I
t

PITROL. GR. C X I X .

A D

T H E S S A L O N I C E N S E S .

184 Hanc ab urbe Roma scribit Est autem hoc

EpislolaeargumenlumiQuidameThessalonicaoliosi
ac inordinati circumeundo subvertebant fratres,
quasi jam imminente Domini adventu. Seducebaut
autem fratres, tanquam hoc ApostoluS significasset et a spiritu audissent. HlS igjlur audltis Apostolus scribit Epistolam. Et primum qaidem fldem
eorum veluti angmenlatam commendat, et quod in
ipsis gloriaretUT, 60 quod affliciiones propter
Christum virililer ferrent: eosque CODSolatur,
ostendens futuram a Deo ultionem adversus illos
qui ipsos injoria afficiebant. Deinde eos de Salvatoris adventu docens, horlatur D6 cuiquam credant,neque turbentur,ne proplerspirilumquidem,
neque si quis dicat ipsum scripsisse: ne omnino
existiment illum jam adfore. Non enim prius
aderit, inquit, nisi defectio primum Yenerit, et
post ipsam AntichfistUS fillUS perditionis, CUjUS
adventum cum Slgnis et prodigiis mendacibus
4

OEGUMENH TRICCLC EPISGOPI

107

futurum seCUndumoperationemSatanaesignlficat. ,

1 8 5 Deinde adhorlans ipsos, ut stant viriliter .

>
1

r
ac teneant traditiones quas ab ipso edocti erant,
pracipitut nullam habeant communicationem cum * ,
inordinatis, quin potius ilfos ejiciaBt: indicatenim ,
curiose degere eos qui ejusmodi sunt. Et univer-
saliter praecipit, ut qui ipsius sermonibus non . ,
obtemperaverit, exlra congregationem abjiciatur. ,
Demumqoe pacem illis precatus concIuditEpistolam . ,
salutatione propria manu scripta, quod signum ,
, esse singularum Epistolarura signiOcavit.
.
.
THEODORETI.

Quoniam in prioreEpistolascripsittanquam ad
ipsos omnino profecturus esset, et quae eis dees- ,
sentimpleturus,acmultaquaedamdilectionissigna, , nec tamen profectus est: ideo hanc addit Episto- , ,
lara loco sui adventus. Quod autem ad ipsos non sit .
profectus, hinc conjici potest. Cum in priore Epi- , .
stola de temporibus adventus Domini scribere
distulisset, tanquam de re quae nihil ipsis afferret , ,
utilitatis, nunc de hoc scribit: non id faclums si , .
ipse profectus fuisset ad eos. Ob hanc autem cau- . sam scribit de lemporibus. Seductores quidam di- .
cebant jam adesse adventum Domini: quod si id , .
verum esset,Chrislus mendax inveniretur. Nam ipse
in Evangeliis signa sui deditadventus quae nondum , .
contigerant. Cogitur itaque et ipse disserere de
signis quae ante adventnm contiogent, et de Anti- , christi advenlu, per omnia declarans vera esse , # c
* .
Domini vaticinia.
POSTERIORIS

AD
EPISTOLJE

THESSALONICENSES
CAPHA.

1.180 Gratiarum actio defide Thessalonicensium

et charitate ac paiientia ad illorum honorem
etaffligentium vltionem: et precatio pro ipsorum perfeclione gloriosa ad Christi gloriam,

.
.

,

^
,
. , 8

.
. .

2. De fine qui eritpost Antichristum mittendum

ad JudcBorum redargutionem qui Christo non
crediderunt.
3. Grattarum actio de vocaiione.

4. Ul pro ipso preeentur et pro opere Evangelii.

.
5. Exhortatio ad laborem et devitationem otioso- '
rum ac curiose degentium.
,
6. Precatio pro pace, quoe est Deo.
"'. .

109

COMMENT. IN EPIST. I I AD THESSAL.

A D

P A U L I

110

A P O S T O L I

T H E S S A L O N I C E N S E S

P O S T E R I O R

E P I S T O L A

187 PR0(HIUM.
1,4, 2, Paulus et Silvcnus ac Timotheus Ecctet

sim ThessaUmkensiuminDeo Patre nostro etDomino
. Jesu Christo : gratia vobit et pax Deo Patrenoitro
et Domino /eiu Christo.
,
Itaque in priore Epistola suropsit exordium, et
,
. c animadverte quae ibi annotaia sunt. In Deo
4*. ,, ^ Palre nostro. Conlingit enim esse Ecclesiam non
, , in Patre et Filio, veluti sunt Gracorum Ecclesiae
. acaliorum multorum haereticorum. Gratiavobis
, et pax. Scit enim quod magna sit gratia et pax
' . Dei, et quod alleviationem in afflictionibus operetur, ideo has continue exoptat.

188 CAPUT I .
'.
Gratiarum aetio de fide Thessalonieensium et
, charitale ac patientia ad illorum honorem et affli , gentium uUionern: et precaUo pro ipsorum perfec , tione gloriosa ad Christi gloriam.
$ .
t
I, 3-5. Gratias agere debemus Deo semper de
, , , - vobis, fratres ut par e$t> quod vehementer au
, gescatfidesvestra et exhuberet mutua omnium
. * charitas cujusque in alterum : adeo ut nosipside
^ - vobis gloriemur in Ecclesiis Dei de tolerantia
, vestra et fidc, super omnibus versecutionibvs et
^ alflictionibus quas sustinetis, documentum justi

, judicii Dei, ifl hoc Ut digni habeamini regtto Dei

pro qtlO etidtn patitnitli.
,
,
Duo ipsos docet: quodafflictionesquaein ipsos
, , * ,

< - , , . |12.[
, ; .
, , , ' , ,
, , ,
. " .
, . ;
. . 4 .
,

inciderunt non luctum, sed gratiarum actionem

mereantur, et quod pro his quse ipsi paliuntur ac

sustinent, Deo sint referendae grati. Si Deo

sint agendae gratiae pro bonis operibus ab aliis
peractis, quidnara illos pati oportet qui erga bene
operantes invidia tanguntur? Ut par esl. > Aut
intelliges quod dicat id juslum esse. Aut subaudiendum esi Magnifice, utsil sensus: Magnifice ut
par est ei gratias agere debemus qui magna contulil, c Quod vebementer augescat. Nam in
verbo praBposilio excellenti ac
vehementiffi significalWa est. Qliomodo autem

, . . contingit fidem augeri ? Quando tentationibus et

, , afllictionibus quispiam motus non fuerit. Et exu-

G E C U M E N H E P H C O W

111

beret charitas. Itaque ad ferendas quoque affli- oMeU tb EXxreov sT- ev ;

cliones primum condupUmiUio diligere AC coojwif , , .
ctos esse. Nam per hsoc sigoifkavit quottomiiiam. itpoi^t , 8 4
mutua cbaritas aequalis esset, nec ullus in ea *
plus aut mieus babereti. j D*e vobis gloriemur in ^) . 4 , >** *^ ;
Ecclesiis Dei. In priore Epistola dixit: Non , , .
necesse est ut Ecclesise a nobis discanl quae apud . Et >* , '
vosfiunt, 1 6 9 nam sciuntea: quomodo ergo
nunc ait: Gloriamur de vobis? Non dixit^ Doce , ( .
mus, sed Gloriamur. Contingit autem gloriari ;
etiam apud illos qui sciunt. Si ergo egregia facia .
vestra aobf^ etjam glqriancjii i^al^riam, tpbmint, .
quarevos ob afflictiones quae egregia praeslant . .
opera, movemini ac lugetis ? De tolerantia ve- , etra. > Ostendit quo^eU4pp4<yigQ tempore afflictio- ,
. * nes sustineriunf, Nam hoc signiflcat dictio 8
~
, ifl, est, toleraijUa, SMperomnibuspersecu- xp%^ " .
' ,
A

suslinere dilationem praemioraia^ aed maforet ,

admirabilior est inferendis afflictionibus. t Docu- ,
.
, *?
, , . ' ,
,
. .
rimentum exhibeat SUijU3ii jildkii-.A^niaMlvertej ,
autem quod ChjristQ paii C* justo judicio tri- C . ' . " , .

tiqpem et.argttenturo :< baeq, anim, suslioetls a4

demooglrapdura juMuraDei iudiciiun, et.ntdigpi
b^bewttinirgtto QolorMpa ;au si diqeret: Proptepqrflwitit voa Daus *m ift alfliclionibu^, ul
t

buat ragauraxiBlaruni etjjon-ex gri^ia*. Bluiwum autem ex hoc eorum menles in sublime evexit,
suasitque^ut afftictioneft conlemnereeti *Pro quo patiroini. > Cujus, inquit, justi judici gralia.
I, 6-10. Siquidem jUStum est apud Deum red
dfre hU qUlVOS affltgUflt afflictionem, et VOblS , qui Qffligimini^ relaxatiqnem nobiSCUtn, CUm '
revelabitur Dominus Jesus de C&lo CUtn angellS * , ' &potenliot Stice, per ignem flatnmce qui ihftigit ,
ultionem Us qui iion noveruflt Deum, et qui notl ^ ,
obediunt Evangelio Domini noslri Jesu Christi .
quipanam luehti interitum ceternum afacie , ,
Doinini et agloria fortitu^inisillius, cum vene- , ^
rit ut glorificetur in sanciis sui* et admirandus , rv
.
fiut in omnibus credentibus.
. , , Siqui^em justum e^t. ^ ^, intelligendum
estprO; ve} , id est, quan^doqui- dism aut q^oniajn, per aifirmalioneni, aul coni|r- , '
IDalionem. Alli JQXta quaniJapQ inierrpgaiionein,^^ ^ , .
lapqu^Ol dixisset: Si certe justqm ducjt Deus, ^ ,
J - U - - omnino
. _ . justum
...
.
^
. '
quod
videlicel
ducat.
f SQld
enim dicere solemus : Si odit Deus peccatores, , . ,
quasi manifestum sit quod oderit. Relaxationem , *
nobiscum. Qoniamdixit: Relaxationem : nedi- , ; * ,
cant: Quid ergo, donec malorum solutioneminve- tva, ^
niamus, perraanebunl quae nos circumstaqt mala, ,
retributioautcmnequaquam?adjungit:Nobiscum, . 9
> ',
Ut ocios snmat ipsos et cerlaminis et COronarum apostolicarum.fCumrevelabiturDomilluS.tRe- ,
^,
velaliouem dicit adventum. Per hoc aulem quod t

3110

113

COMMBNT. IN BPIST. II AD T H B 8 S A L .

114

ftiv. * . > ' , secunduill Christi deecribit adventum, plurimum

- facit, Ut exspectent 6t gaudeant de ipso adventil
, , , etiam ante pr&mia. Cum angellS potentiiB SU86.
. Tanquam dixisset: Cum angelis praestantibus po , tentia ipsius vel angelis qui potentes suht,faocest,
. Cum potentibusangelisejus.Perignem flammae.
* Cum revelabitur DominuS JestlS, quod fiet
~ [.] ignem flammae. Nam de hoc ail eliam f>avid :
<, , Ignis coram ipso pracedet et iDflamraabit per
( , CircuilUDl Ortiues inimicosejus. Aut ignem
. - flammaB dicit suppiicii genus, designans quas poe , - nas dabunt qui Deumnon noverunt neque obedie , , ; ! runt Evangelio Christi. Aut per flammam ignis
. . - designans ipsum Dominicum adventuiBjquod vide , licet erit cum igne inflanimante : it&enim anle nos
ol . quoque interpretali sunt. His qui DOQ noverunt
, , - Deum. Hic quoque aliuddicitquoprobat daturos
' omnino poenas eos qui ipsos affligunt. Quofiiam
, , ' enim SUperiuS dicii, iis qui VOS aflliguot, ne afli, * . - mtim despondeanl 31 propter ipSOS punitu , - TUS est Deus persecutores ipsorum, ait <JUo1 licet
. - non propler VOS, propter seipsum puniet 0 3 :
inr., ? - infligit eniw supplicium his qui cum non nove. ol , . ruot, et bis qui non obedierunt Evangelio ipsius.
. , Quod si his iufligit, multo magis his qui alios
; etiam prohibent obedire, qtiales SUUt i i qui nunc
, , , vos affliguot, inquit. Inleritum aelernum. Ubi
. * , ergO SUnt qui aiuntuon duratura in aeiemum SUp, , , plicia ? facie Domiui. enim ad boc,
: . " , , - inquit, opuseslmagno quodam labore. Siquidem
; , . * ^ ex sola Cbrisli persona, id esi, manifeslatione
> , - ipSlUS, hi quidem in SUppIicio, illi in bonore
. , erunt: qui erit CUm gloria fortitudinis illius, lan " . , , quam diceret: Simul ut manifesta fuerit ipsius
, facies, simulque gloriaforlitlidinis illius, COntinilO
, supplicium abrepti erunl peccatores. 1*1
, ( - Cum venerit, Ut glorificetuT. Quod ait: Ut
,^, > $ gloriGcetur, duobus modis inielligitur: et quod
**4.) /, ipsi gloria sit multOS esse sanctos quibus Iraditu $ russitbona sua. Quemadmodum enimipsiusdivi . " - & Sunl noslra SaluS, ila et gloria ipsillS est Ut
( ajtov , mulli in gloria inveniantur : etquod a sanclisglo , , - rificabilur, qui ipsum intuebuntur sedentem in pau*nt . c . , ,terna gloria Deum ac judicemuniversorum. Potest
, " ^ et tertio modo intelligi quod sancti efficient, nt
**4* , , glorificetur ab incorporeis virtulibus intuentibus
^- quanto praemio illos digaabitur. In omnibus cre^%, - deiHibus. Ifl OfDnibus, id est, peromnes. Queitl*2. . .
admodum eoim sancli ansain dabunt ut gtorifi^
1

ceiur lUqooqoe al admirandus fiai, quod eos qui in praesenti vila adeo viles et abjecti videbantur, ul
ab ommbos persecutionem paterentur et occiderentur, tanlis ac talibus digneUir boois.
" '
I , 10 Quod fides liabita $it tStimOflio' n06tro '
z\ , - evgavosindieillo: ad quod etinm oramussemper
%

, t v i ^ prwobis, utVOSdigfWShabeatistaVOCaliono DeuS

. - nosterMconipUalomnebotwmfropoeitwn bonitaH
-^ ,
tisst^UsfideiperpoUtUiam.UtffUmfio^
^ * DkWUnim$trU$SUChri$tiper VOS, eiVOtperMum,

Psal. xcn, 3 .

m

'
k ^ / .

^
t ,
'
louz; 8>. % ^ p s s ^.
{ .
^ ^i^a - ^ " ^ : -srwpo
die, mnmkitnm i c i <fw4 crtAhieritts:
3Sy> ; .
, ^ I J L . EU
moiti qooqet tAem iiaf, a4 4
^*^ * , , poooramtf, 1* boc tpem, iq*J*, precawr, mi $ zat xpwe*7. ?^* - " ^
cvj vx^fcx,
zzi r
^ xxt
eua ia vriris g J e r i i t t t * a d i B J i ^ ^
XM*3C*K* J
UtfOf digat* kabeat iita Tocatioae Qoul l . \r* " J ^
UJK. ijsx xxautr^xi^ct; K L t x t
thitn ? ** erami j a a ttcati? uqe:
='&#. safoqoe f&caii uuaej, sed u i otaees gredimar ,
idqae mzmiesUtdqvsqoerirgrae**, et isqtrifor- "tsjjr^ xxdfcr*, ^ c x p a
dida baboit festimtnta** * YoeaiKmem iiaqve r / w . #\ * 5 ^ }
didt eam qmacuzmia$re9am haberet adjnoctoiii, ,
.
Precamor atJleiu, ast, oi eompieai Deas oeee bo- >
nam erga TOS eoosUiajD. CoftsiHoni ?ero ac propo- ,
iUoin Dei esi, ot omoes bomtoes faln fiaat eC * s m n / *. &
Cenu afeeqoaetitr boaa. Complebit aatem et o p ^, .
fidri Tobis per propriam potentiani. Kam ex boc ^ .
illod qooqoe subsequitiir. Si enim compleal opos - * ,
fldei io% perfieieos, omoioo suom etiam proposi- rjooziav . ' , . ,
iam complebil. Aoiuudferte autem qnod non ' ^ ^-
dixerit fidem, sed opos fidei. Utglcrificelarno- . > . ,
,
mea Domini. Si eaim baec fiaot, ioqtit sicul in
saocUseoU glorificabitur Deos, qoemadmodam c f
, . ,
soperios dixit, ita et ia Yobis : glorificalar enim, ,
felati qaoque saperios diximus, cam taiia bona . , impartit senris suis. Ipsios tero etiam gloria eril . "
bojusraodi bonis dooari. Aot hoc modo iotellige: , ,
St imple?erit opus fidei yestra per poteotiam, , , hocest, per lolerantiam affliclionura,gloriOcabilur ,
invobisquod potentesad bocfecent, et oenrosad ,
boc iribuerit: et vos io Deo, quod vosipsos dignos ,
exhibueritis divino amore et auxilio. Juxla gra- . 9 .
tiam Dei nostri. Haec enim omoia Chrisli gralia , , ,
est. Siquidem non samos, ait, i iooei sive digoi, * .
v

sed gralia ejus per nos omoia efficit.

CAPUT U.

. .
D*ftnequi erit pott Antichristum mUlcndum ad , , * JudcBorum redargulionem, qui Chruto noneredide- ,
nml.
.
II, i iRogamu8 autem vos, fratres, per adven , ,
tum Domininostri Je$u Christi, et noslri congre-
gationem inip$um,ne cito dimoveaminia mente, ' .
ne turbemtni, neque per spiritum, neque per , ,
$ermonem, neque per epistolam tanquam nobis , * ' ,
auctoribus, quati instet dies Chrisli.
.
0 laus eximia saoctomm! Osteodit enim
1 !
quod et ipsi cum Christo coogregabuotur utetiam , *
ipii eimul cum eo appareaot, et nna cura eo coo- , . ,
feouot. g Ne cilo, Quid autem rogaraus vos et . exborUiour ? Ne cito, inquit terreamioi ac ume- ; , ,
9

Mattb. xxv, 1 ieqq.

* Matth.

>

12.

117
, ,

COMMENT. IN EPIST. I AD THESSAL.

118

> atis ex ignorantia el timore mentis. Sciendum

;. *
* ,
, .
, , , ,

. , , "
, ,
$,
. .
. ,
, . ,
,
* .
, .
,
$ , ^ ,
,
,

tajTOv .
,
, :. c . ,
, , .

enim quod corruptores quidam apparaerunt apud

ipsos qui dicerent insiare diem secundi adventus
Christi, et turbabant ac terrebanl eos. At Paulus
sane non dicil interim quando erit, sed non nunc
saltem instare significat, signa dicens adventus.
Neque per Spiritum. Pseudoprophetae enim
haec dicebant. Spirilum vero ait, hoc est, charisma et donum: ut enim pseudoprophetas una
comprehenderet, universaliter dixit, quod licet
quispiam donum habens prophetiae hocdixerit, ne
credatis, Aut spiritam dicit impurum. Nam per
spiritum impurum loquebaniur pseudoprophetae.
Huic secundae interprelationi assensit divus Joannes. Neque persermonem. Quodam enim persuasibili sermone suadebanl instare diem Domini.
Neque per epistolam. Nam et epistolas tanquam
ex Pauli nominefingebant,etboc sane raanifestat.
II, 3, 4. Nt quisvos decipiat ullo modo, quoniam nisi venerit primum defectio, et revelatu*
fueril homo ille peccati,filiusperdUionis, qui est
advcrsariu*, et effertur adversus omnem qui
dicilur Deus aut numen, adeo ut in templo Dei
tanquam Deus sedeat, oslentans seipsum esse
Dmm.
Quoniaro dixit non inslare, ipsius deincepsappropinqualionis signa dicit, et raagnum revelat
mysterium.iUllo modo * Neque perspiritum, inquit, neque per sermonem, neque per epistolam.

\ . *^ Nisi venerit defectio. Defectionem dicit ipsum

',
, , . .
[-iP.J /, ,
, . ,
t
, . >
. [IUAN.]
j ; . '
, . [ ,]
,

. -

Antichristum, quod multos separalurus esset a

Christo. Aotaposlasiam sive defectionem ait ipsam
a Deo siparationem, et rem ipsam quae per nomen
Fignificatur. Et revelatus fuerit. > Exstingue-

tur enim error qui orbem occupat, cessabitque

idolorum seductio, et tonc revelabitur iniquusille.
Nara et boc dixit Domious: Praedicabitur Evangeliuin 4 jn omnes terminos terrae ad testimouium illis, et tuncveniet consummatio*. moille peccali. Quisnam iste est ? utrumme Satanas? nequaquam, sed horao aliquis qui universam
ejus accipiat operalionem. Ad imilationem
Salvatoris venturus est Salanas in isto homine.

, - D AUO modo Hominem peccati dicil ipsum Anlichri iarai , *

.
, ,
.
,^ , . ,
,
. .
,
.
, ' . ,

MiUh. , 14.

stum. Neque enim Satanas erit Antichrietus, sed

homoubsessusacdirectusaSatana Hominem autem
peocati ipsum vocal, quod et ipse plurimum delinquel, et aliosad hoccoropellet.Filium vero perditionis eum apellat, eo quod perdat multos et ipse
perdelur : Hominem autem quempiam Hebraeura
dicit ipsura, iu cujusvis magiseacveneficiiscientia
provectum. Qui est adversarius et effertur.
Adversabilur namque et extolletur sua superbia
non solum adversus Deum universorum, verum
ctiam adversus idola. Neque enim ad idolalriam
ducet homines, sed ut i\ sum lanquam Deum adorent. Propterea dicit quod efferetur adrersus om-

119

OECUJIBNII TVSBCf

EPI9CQPI

120

nem q u i d i c i t u r DeuS aut numen. In temploDei. . .

dtcft temphim quod erat Hterofcotytais, sed , ' Ecdesias Dei. Ostentans. fTlortaitrDicens, sed , . , Osttatans, hoc eSt, operibus , gigllis ac miraculis , ' , ,
ifll^^ostendertj^ttOdeitDeuSjExtrinseCUSairt
' ,
sAaddfettdum est Iiequaquiim'Yeniet ddventus * , {, ,
Domitit.
'
f- )
i
.
, 5*8. meministiS quod CUtnadhuC
8 ,
estem ap\(d W*, hoec dicebam VObtS ? Et nuHC ,
(fiti&detitVeatHolM, Ai KoC Ut ilU reoeletUTin
SUOtempofe. Nam niysteriumjam peragitur int- . ((ttUatis: $olunl f$t qui ItVOdo rBttnet donec e vov ,
TTiediO tollatur: et tune patefiet iniquUS Ule, quem , 8
DominUS C&ftficiet spiHln Oris SUi et abolebit ,
Chdntate adveittHS BUi.
.
MulWltaqUe tiOH scripta tradebat mysteria, et
,
nonsolum per epfsttrtas: tanquam diceret: Nihil * , .
novumdico :sedquodpraesensdicebam. Etnunc , ' . qUiddetineat SCitis. Delilleredicit quod prohibet . , ,
ve\ impediltiento est. Quidnam autem est illud ? ; ,
Multi SpiHtUtn sanctum dicunt: alii veiO RomanO- ' , rttm imperram, qui etiam melius sentiunt: nisi . , .
enittl hoc SOlvatUF, ille non veniet. 1 * Nam ob id quOque adeo dbtecte locutus est beatliS Paulus, , ' nelens iraportano* ac Saperfluosaccipereinimicos '. "
inter RomanOS. Si enim audissent quod dissolven- ' ,
dam dicereticnperiumRoraanoram, et ipsam affli- , liesent et univereos credenies, tanquam eosqui . ,
exapectarenlillatn dissollltionem. Namsi hic non .
apparoerit, matlifestabitur Christus ; egO 6 , * quod Staliro CUpiaBt manifestari ChriBtum, VO- .
ktnf etiam aUrtim fieri dissolutionem principatus , Romanoram.ei autem de SpiritU Sanctointellige- ,
ret, quid prohiberet quominus aperle diceret: ;
Gratiaspiritus ipsum detinet ne manifestetur ?
Et mtnc quid detineat SCltis. > Ne nuncipse
. [1.|
manHestetur, sed in suotempore: hoc est,quando - , '
praQnitumTpsiacpermissum aDeo tempus Slatua- .
tur: Hisienimnuncdetineretur, utiqueetiam nunc . ,
imminerel, adeOSraper advefSUSCredentes conci* . ?,
tatur, 6t eorum praTitatem, cum ipse sit panms, ,
COOeupisciliSeddetineturacprohibetur. Aliud. . *. (.)
DetinetAC prohibet iniqui illiusadventum Spirilus ,
SanctUS. Postquamigilarhicpropterhominumpec- .' , , catademediofiet etdiscedet, tunc locum habebitDepiiwuv ,
iniquus ille, nt reveletur et msurget, nullo prohi- ,
beute.DhHaUtemqQOdetiamininitiumaccepitmy- , . '
Sterium rniqaitatlS : quandoquidem et Manichaei ,
dixerontdiabolum esse Deum legis, et Marcion ait ,
Patrem Christi non esse Deum legis. Quin et Manes
SeipSOm d i c i l esae Christam ac Paracletum : et ex . *
ea temp f e bominum incredulitatem diabolus in- ,
dutebatJtNam mysteriumjamperagitiniqoitatis.t .
MjSteriura illiquitalis diCit Neronem, Ut qui 8lt . ;
typUS Antichristi. Elenim Neroetperversuseratet , ( DeuS diticopfebat. MjSterinm autem VOCatipSUm, . ,
quod*bsquepudor6fttceretNeroqa& AnlichristUS . ,
factOTUSOT8et,8edparcac tecte, inquit, peragitur, aempeeubSalana: ipsenamque Satanas me- * ' , .
1

121

COMMENT. I N E P I S T . I I AD T H E S S A L .

122

*, , .

dinm Neronem operabaturquse sibi videbantur.Ita

& . autem obtecte dixit,non timore cohibitus: sed nos
, , instruensneinulilesac superfluasinimicitiassusci , piamus. Solum esl qui modo retinet. Tbronus
. f . , videlicet elregnum Romanorum,quod mjncimpe , dimento estdonec cessel, finemque accipiat:tunc
, , ^, revelabitur iniquus ille, hoc est, Antichnstus.Ubi
{, , . ' enimimperiumRonianurumiueritdissulutum,tunc
, Antichrislus rebellione irruel,ac ofrtinere cpnabi tur, non bominura solum, verura eiiam Uei
, , imperium. Romanorum aulem impcrium ipse An . ' , ticfiristus perfecte abulevil. Queinadmodum enim
, " Medorum imperium a Babyloniis dissolutura es^et
, , Babyloniorura a Perais,Persarum quoque a Mace
, donibus,et Macedonura a Romanis : ila et Roma", ' norum ab Antichrislo,et Antichristi aDomino no . stro.H&c autem ait Daniel.Quando sane termipus
.
divini proposiliappropinquaverit.etqui nuncipsum
, retinet finis,completus exstiterit: tunc prompteet
* sine ulla mora iniquus ille revelabitur. Quem
. Dominus conftciet. Deinde sequilur consolatio.
. . " Quem Christus, inquit, delebit. Quemadmodum
, , . ' - enim dum adhuc ignis eminus separalur, minuta
^ , animalia calore consumuutur, ita et Anlicliristus
, ex ipso Ghrisli advenlu et spirilu oris ejus, con , sumetur. Spiritum autem oris vocat jussum ac
, . , praeceptum et vehj'i flalum, aut Sp ritum sanc , tum. Abolebit, > hoc est, cohibebil, perdet.
, , . - ^
, .
'
, 9-11. Cvjus adventus est secundum opera, /, tionem satanx cutn otnni potentia, ei signis ac
, ^ prodigiis mendaciU et cum omni deceptione m , ' justitiae in ih qui pereunt, pro eo quod dilectio , . ncm veritatis nou receperunt, in hoc ut salvi fie , - rent. Et propterea mittet illis Deus efficaciam
, - illusionis, ut credant mendacio : ut judicentur
^, ,, ' 2- omnex qui von crediderunt veritali, sed approx5a. t
bavcrunt injustitiam.
, , Abolebit,inquit,Dominus suo adven u Anlichri: ', sluro, cujns Anlithristi advcntus erit secundum
* 5. operationem SalanaB.Nam permedium ejusomnia
>. * ^ D operabitur diabclus.ln om.ii polenlia et Slgnis.t
. , "vx - Haec pradixit, ne deciperentur qiii lunc pracscnles
.
, ,, . ess<nt. Omnem, inquil. oslenlet poteoliam Men , , darii autein,vel quod j u \ U pliautasiam duniaxat
, facturussit,ct fallet oculos: vcl quiaadmendacium
, ducunt.Aut in omni e quac fallfrc possit ?ic nocere
. , credentibus. Aut sicut diclum ebt,ad solam pban, . tasiam et apparentiam faclmus es: signa. - In his
. ^ '. qui peiYunt. Ne ierrcarii cum Uxc dc illo
. , audis. Namin his qui pereunt polenliam habebit:
!^ * 191 qui, eliain priusquam ipse venirel, non cre* * . debant Christo. Pro eo quod dilectionein verita . tis nno receperunt. Dileclionem veriUtis dicil
, " , ^, - Christum : nampropterdilectionem quam erga nos
. : , . habuit, e(, ut quae vero sunt doceret, homo fieri
, : , dignatus esl Designat autem quod apud Judaeos
,
poleatiambataebit. Nanxbi Chrislum non suscepe^
4

CECUMENII TRICC/E EPISCOPI

123

124

runt, nequeipsicredideruatrquod etiam Christus (5. ^; , x a i oix *

dixileis: fEgo veni in nomine Patris raei, et , , nan excepislis me : veniet alius ia nomine pro- . * .
prio, et ipsum suscipietis 5. Et proplereamit- , ^, ,
tet illis Deus. Quod ait: Mittet, nou ita accipias, , ; ;
quasi Deus mitteret, sed perniissionem quae est a . , ,
Deo solet ita vocare Paulus. Efficaciam vero dicit . illusionis, hoc est, illusionem efficacem et seduce- . *
re polentem. Animadverte autem quara caule ex-
pressus sit sermo.Non dixit: Ut puniantur: siqui- , *
dem puniendi erant omnes qui in Christum non , )* , ,
crediderunt, quanquam non venissel Anticbristus, ,
nec ipsi rredidissent: sed, Ut judi<entur, id est, . ,
etiam in hoc condemnentur, el ipsarum ora ad hoc ; , , ,
obstruantur.Quid enim dicere poterunt cur Chris- t ' '
lo non crediderint? Quia dictum est, inquiunt, 3. .
DominusDeus tuus Deus unuseslG: sed audient , primum quod hoc sane Triadem aperte praedical: ^. ;
verum concedendo admitiamus quod praBcipiatur ^ j
vnicum colere principem : quomodo ei go Anli- ,
christo lanquam Deo credidistis? Vides quod prae- , ^
cluduntur eorum responsa? Christo quidem non , . j
crediderunt quod Deus esset, Antichristo vero ;
tanquam Deo et credeut et ipsum adorabunl: idque . ' ;
manifeste dicenti: Ego sum Deue. Quid amplius , , ,
dicent?quod signa facial? Sed plura ac nr.ajora fe- . cil Cbrislus An dicent quod a Scripturis fereba- * ;
tur de illo lestimonium ? Atqui de Chrislo sane
tanquam de Salvatore datum esl testimonium: de , . .
Anlichristo vero tanquam decorruptore. Quid au- , .
tem afferel omi.ino nocumenti fidelibus adventus
' . ,
ipsius? imo ipsis occasio cl am praemionmi erit, ;
illos vero dtcipiet qui eliam absque eo a seipsis ; , l/
condemnali erant : ait enim quod iu iis solis qui . $ ,
pereuntvires habei. Sed approbaverunt injusti- .
tiam. Mulli enim quacruntquam ob causam ven- , , ^
turus sil Anlicbristus? Ad quid enim, aiunt,tit:lis .
est advenlus ipsius? Et diciinus quod ut ii qui , ,
probati sunt manifesti fianl7.Quod si hunc nonsu- 3 scipias scrmonem, accipe Aposlolum causam fere , ,
dicenlem : 19& Ul judicenlur, inquil, omns qui ,
non crediderunt veritali Quoalamenim JudaBiqui . " ,
Chrislo non crediderunt polcrant velamentum ob- . ;
tendere ac dicere:Proplerea noncredidimusChri- : ,
Mnm csse Deun. quod scriptus sit : L nus Deus, ^ ^/, ,
ex quo omnia 8, t clc. Dominum Deum tuum ,
adnrabiset illum solum cole.sd. Ut ergo neque , j J
haec praetendant, Anticbrislus ipscrum oblurabil . *
ora. Quoinodo? Quoniam cerle Christo non cr.edit J
derunt quod Dcus esset, idqne rnm palam dicere , , , .
Christus. Ego suni D us. Antichristo vero lanqiiara Kat . Deo crediJcrunl et eum adoraverunt. Quid jara , :
dicent? quod signa faciebat,sed el plura cl majora .
faciebal Clirislus. An dicenl quod a Scripluris ferebatur de ipso tcstimoniuro ? Atqui de Cbrisio quidem ut de Salvaiore, de Ant cbristo vero tanquam de corruptore. Denique eliam lege annotationem
superius posilain. Approbarunl autein, hoc esl. una operaii suot et uoa tninislramni iojusiilis, hoc
rst Antichristo
1

>

Joan. v, 43.

Deut. vi, 4.

? \ Cor. n, 19.

81 Cor. vn, 6.

9 Deut. vi, 13, MaUb. nr, 10.

185

COMMENT. IN

. I I AD THESSAL.

126

. \

CAPUT III.
.
Gratiarum aciio de vocatione.

II, 12-16. No$ autetn debemus gratias agere
, , Deo semper de vobis, fratres dilecti Domino,
" quod elegerit vo$ Deus ab initio in salutem, per
, , sanctificationem spiritus ac fidem venlatis: ad

quod vocavit vos per Evangelium nostrum in ac

,

quisitionem glorice Domini noslri Jesu Christi.

.

, , - Itaque, fvatres, state et teneie instituttones quas

,
dfdicislis sive per sermonem sire per epistolam
, * . nosiram. lpse vero Dominus noster Jesus Chris , - tu$% et Deus ac Pater noster qui dilexit nos et
, - dedit consolationem cefertiam et spem bonam per
, - graliam, consoletur corda vestra et stabiliat vos
, in sermone et opere bono.
.
, , ,
I Et haec quidero ait, suo fient tempore.
, - Nos autem debemus Deo gralias agere quod ele . . ',' gerit vos:quod vos delegeril. Elegerit quidem ut
, ' , , solvos faceret, elegil aulem per sanctificationem
. Spiritus, hoc est, per hoc quoJ nos sancto suo
. , : Spirilu sanclificavit. Ac per fidem veritalis,
. , Hoc est, per fidem veram. Nam cum solam hanc
^ . conlulissemus, ipse per Spirilum sanctiflcavit.
" , Propterea autem primum dixit: Sanclificationera
, Spirilus ; significans quod ne credidissemus qui4. . , dem nisi gratia Spiritus sanctificasset Ad quod
, , vocavitvos.Adquidem Spirilumvelad quam san . * /. ctificationem yocavit vos Deus per Evangelium :
, . * nam per illud vocali Christo credimus: aSpiritu
. , ) vero sanctificamur. In acquisilionem gloriae.
Propter hoc autem vocavit nos Deus ad sanclifi *$ . caiionem spirituaKm, ut gloriam ac*;uirat Filio
, suo. Chrislo enim ad gloriam est quod mulli per
, fidem ipsius salvi fianl, quemadmodum eliain su . perius dixil: ut glorificelur in sanetis suis. Anim , adverte autem quanto in honore hbeatur hotno,
] , , quod Christus suam gloriam esse ducat nostram
. , , - salulem Itaque, fratres,state. Ne dejiciamioi,
. . ait, aflliclionibus. Sive persermonem. Nam et
, - siue scriptura et per scripluram nonnulla trade . bant apostoli: et utraque digna erant quae obser , , varenlur. llaque Ecclesiae tradilio etiamcilraScri .
, pfuram observinda esl. Ipse vero Dominus
? . f nosier Rursum post exbortalionem precalione
-. ! confirmat ea quae admonuit. Et Deus et Patcr
: ; noster. Ubi suntqui dicunt ob in majorem esse
. - Patrem qund primus noiniiietur ? Ecce enim hic,
. . ; U primus Filius nomina:ur. Consolalionem aetor , nam. QuaB esl aulcm aetema consolat ? Spes
, * . ' , fuluroruin bonorum, quam proplerea cliam dicit
fcx . bonara. Per graliam. Hanc vero spem por
, c suam graliam dedil Deus, non o!) noslra bona
. : opera. Cunsolel ;r corda veslra. NamillaChri ; , siianis vrra consolatio est, ut ante spem futnrofe&alotz * ! . rum stabiles ac firmi sint in oinni opere et sermone bono. Quid enim huic consolalioni par est,

quam ut nobis conscii sirous quod ex vita et con

OECUMENII TRICCiE EPISCOPI

128

versatione nostra GhrislO placeamus ? I n Omni ; . , sermone. OpuS qitfdem actiones significat, , , ,
per sermonem vero recta dogmata.
. .
*<M CAPUT IV.

.
VI pro ipso prscentur et pro opere Evangelii.
, , ,
III, 1-5. Quod superest oratepro noftie, ut^ermo Domini currat et ylovificetur, sieul et apud " $ ,
voy.et ut eripiamur ab absnidis QC perversis ; , ^
hominibus. Non enim omnium est fides, sed fide- .
lis est Dominus qui stabiliet vos el custodict ,
taalo. Confidimus autem per Dominum de vobti .
quod qu(B proecipimus vobis et facialis et facturi ' , , ,
sitis. Porro Dominus dirigat corda vestra ad .
,
dileclionem Dei et ad exspectalionon Christi.
g .
, !
Superius precatus ipse pro illis, pelit nunc ab

ipeis precationem. Simul autem eorum quoque *
prudentia extollit, quod idonci essenl qui pro ,
magistro precarentur. t Utsermo Domini curral.i , .
Noo ut libcretur a periculis (nam ia eum usum ( ,
posilus erat, ut in priore dixit Epislo!a*0). sed ut ^ ), *
praedicalio currat, et apud omneseifides adhibea- , .
tur. $ Sicut et apud vos. Hoc eliam encomium . .
babet. Quemadmoduro apud vos, inquit, cucurrit 2 * , , .
et credilus est. < Ababsurdis ac perversis horoi- f .
nibus. De his qui adversabantur praBdicalioni ,
loquitur, qualis erat Alexander faber aerarius . , c . >
Non enim omnium esl fides. Ac si diceret. ,
Non omnium estcredere. sedeerum quidigni sunt . ' * H

Ut crqdailt. Yeluli si quis dical: Non omnium e s t ,

c

inaulis regum militare, eed eorum quidigni sunt.

Illi ilaque repugaanl quorum non eslfides. Sed
fidelis eslDominus. Nain quoniam eligil vos ad
salutem, sicul superius ait, fidelis est, boc esl, verax, ul stabiliat vos lanquam fluctuantes: ut cuslodiat autem, ne quid possit Salanas adversum
vos. c Confidimus aulem.Ne existimarent omaia
sibi proventura a Deo qui ipsis annuntiatus esset,
eosque elegissetad salulem, etiia segnespermanerent: ab eis eliam bonorum operalionem exigil.
Qu precepimus, inquit, vobis et facitiset facturi
e^tis. Ac si dioerct: $ I H Verax quidem est Deus,
qui vos adsalulem elegit: altamen necessaria quoque sunt vestra opera. Ideo neque ausus fuil di
cere stmpliciter : Confislitmisaulcrn de vobis, sed,

. ,
. c ,
" ,
, , , ,
, , ' . t ,
"
, ,
) ^ , . ~, , ,
, '
^'
. , , ,. .

In Domino: e addit: % Porr) Dominus dirigat.

Recto tramite adduci faciat; nam mulia sunt (juce
ab illo retrahuni. Uealus Basilius libro ad Amphilorhium hoc scribit, quod spiritum precetur
Paiilus, diccns : Dominus autem dirigat ad diK*clionem Dei Palris et ad cxspeclaliunetn Cbrisli.
Quis enim Dominus preler Spirilum directurus
eratcurdaipsuruin ad dileclionem Dei el Patris et
ad exspectationem Ghristi ? Nullus aute n precaiur
alium praterDeura. Etad exspcctalionern Chrisli. Ubi autem exspecta ionem et lulerantiam dicilafllictionesdesignat Exspeclationeuiaulemdicit
10 I Thess. w, 3 seqq.

" II Tira , 14,

01

. ' , ,
. .
[OlKOTMENIOrJ. *0
,
, , *0

.


;
, .
, , . , .', ;-

- ut suslineamus, hoc Cst, nt praefmrati ipsurti r e t i -

piaDius.
. *.
CAPUT V
c Exhortatio dd laborm % detitationem otiosorum ac
.
curiode degentium.
, ,
Ili, 6-H. Proecipimus autemvobis, fratres,per

,
nomen DominiNostri Jesu.Christi, ut subducatis
'. - vos ab omni fratre qui inoriimte *e gsrit, el non
juxta traditxonem quam accepita nobis. Nam ipst
. syitis quomodo eporlvat imiiari nos: quomodo
;, , inordinate gessithus nos titler vost neqiie gratitf
, * pattnn accepimus quoquum: sed cnmiaboreet
x*t faifgatiotve nocte dieque farfentes opus, adhocne
. cuivestrumessemus oneri. iVon quodid nobisnort
, *
liceut, sed ul nosipsos formam exhibeamus^obis

, ! . adimitandilm
7108. EteniM tum OSSetttUS (ipud VOS
^ , , hot prxcipiebamusvobis, ul siquisnolletoperaH,
, . is nec edere. Audivimus entinquosdam versantes
, , inter vos inordinute, nihil operit fiictentes, sed
) .
curiose agentes.
,
* * * Pr&ceptum timorig plenum effecit: ac si
* . dixisset: Per Christum praecipimuS vobis. Aut per
, medium nomen ejus, quod teslificetur nos praece , ($- pisse: aut quod ipsius sermo sit qui referelur,
^, ,. . - non roeus. Ut subducatis. Ut separemini. Est
, . aulem inordinatus qui sioe ordine aut absqueDei
* legibusambulat. Vult autem hic dicere dequibus dam quiotiosi circtmeunt, necquidquam operan , \ . ^ tur. c Et non juxta traditionem quam accepii a
" , nobis. iQuam operibus vobis Iradidi, factus , . . ' bis typus. # Nam ipsi scitis. Ex his quae operati
, sumus, dedirous vobis semina ac simulacra ope. c * . randi quae imitaremini- Sed cum labore ac
1 ' . fatigatione. Papae! quantia exaggeratio. Ad boc
, . ne cui vestrura essemus oneri. > Onus quidem
, * proprie dicitur quod ab invitis sumitur: attamen
. . non prpptereadicit, sedquodadmodum pauperes
, - essent. c Non quod in nobis non liceat. Licebat
, ei degere in olio,autcessareaboperemanuum, va, , , cando praedicationi, ut alerelur ab iis quos doce . > * bat: t Dignus est enim operarius, inquit, mercede
, . , sua**: sed ex abundantia et magniflceatia ope . ' rabaturac seipsum alebateosque qui secuin erant:
. , , quod etiam alibi dicit^ Sed ut nosroetipsos
, . ' Dforraam exhibearous. Ut n osmetipsos, inquit,
, . ', traderemus vobis imaginem quomodo videre opor , / teat. Ut si quis nollet opet ari, is nec ederet.
. c . Operationem vero dicit quae manibus fit: necesse
. ' est enim ut omnes aliquid faciant. Sed curiose
, agentes. Nam Deusmenlem nobis dedit quae operi
, , alicui intenderet: cum ergo ipsam ab opere sub , , , , ducirous, quoniam ipsa in otio esse non poleat,
jam ad operaliones accedit diabolicas, puta curio .
1

* //
U M A U . , 10.

^ A c t . , 34.

sitatem, nugacitalem, detractionem, eutrapeliam,

ac similia.
, 12-15. His autem qui sunt Utiusmodi prmcipimuset hortamurper Dominum nostrum Jesurri

31

132

CECUMENlt T R I C C J E EttSCOPl

Chrislum, Ut CUtn quiete operantes, tUUtn tp*0- ,

Ux

<, ^^

rum panem edant. Nos aute/n fratres, ne defa- . ' , ,

tigemini in benefaciendo. Qaod si quis non .
obedit sermoni nostro, per Epistolam hunc ad- , "
notate, et non commerciumhabeatis cvm illo, ut , ,
pudore suffundatur: neque veluti inimicum ha- . ,
.
beatis, sed admonete ut fratrem.
;
* O S Yides quam terribilera exhibuerit adbortalionem ? Per Dominum, inquit, hoc est, ipse est , , ,
quipraecipit, ipse qni exhortatur, non ego. Cum , , .
quiete operantes. Non solum quiete agere,verum . ,
etiam operari jubet. Adhuc de oliosis sermo est: .
aptat iamen illum, ut ei de bis dicatur qui delin-
quunt. Suum ipsorum panem. Non alienum . .
emenlicando. Vos autem, fratres. > Gonsidera . ' . > "
paterna viscera. Nondiu produxilincrepationem,
B

metuens ne fame perirent inordinati. Et ait ut sub- , ,

ducaut qnidero se ab ipsis, hoc est, segregentur, , ' , ,
et per separationem corripiantur. Dum autem cor- , .
riguntur, inquit, tradite illis necessaria ne fame , , ,
premantur. Sufficit quidem eis qui non corrigun- . ' ,
tur increpalio per hocquod subducatis vosabipsis. ' ,
Quod si quis non obedit sermoni nostro per epi- .
stolam. Aut per epistolam, pula, loquenti, aut ,
senaoni per Epislolam misso. c Hunc adnotale. . .
Ne vos lateat. Maxima est autem confusio omnes ^ , . ,
habereaversos. Neque velut iuimicum habeatis.* .
Cum superius dixissetnonoportereedere eum qui . *1
otiosus est, veritus ne faroe periret, adjunxit: Vos , ,
, , ,
autem, fratres, ne defatigemini in benefaciendo
ita et hic cum dixisset: Ne COmmisceamini, timuit *** ,
ne segregatus absorberetur vehementiori tristitia, , ^ ,
quod ad Corinlbios scripsittt; ideo subjungit: * ,
Neut inimicum habeatis, sed admonete, ac si di- , ,
ceret: Corripite quidem ipsum non veluli inimico , , *
irascentes, se lanquam fratrera in charilate admo- ^ .
-

nentcs.
. "'.
CAPUT VI.
, .
Precaiio propace, quce ett Dto.
,
I I I , 1-18. Ipse autem Dominus pacis det vobis
pacem semper omnibus modis. Dominus sit cum . *0
omnibus vobis. Salutalio mea manu Paulf, quod , *
est signum in omni epLtola. Ita scribo. Gratia , . .
Domini nostri Jesu Chrisii sit cum omnibus
vobis, Amen.
. '.
OAQuianovitexadmonUionibus et objurgationibus pugnas ac conteniiones oriri, cum ii qui , ,
hoc patianlnr exasperenturadreprehensiones, pre- ,
catur eis panem a Deo pacis. Omnibus modis. ,
Ut nulla relinquatur dissensionis occasio. Salu- , c .
tatio mea manu Pauli. Hoc propria manu sub- . *0 TTJ
scripsit, (anquam dicens : Saluto vos, aut Valele, .
aut aliquid hujusmodi, neadulterentur littene aut
, , ^,
corrupUe putentur. Dixit autem in superioribus ,
quodafengentes missasabipso litieras, avertebant , -
,
eos a rectis dogmalis. Quod est signum in omni
,
,

epistola.Hoc enim signum eratnecorrumperetur. .

D

+UCor.n,7.

133

COMMBNT. m E P I S t . I AD f IMOTH.

434
* , In omni autem, quae ut verisimile est ad vosmit, ^ . El tenda est. Acsi diceret: Nisi hoc habeat, nonest
, , c
mea Epistola. Gratia Domini nostri. Rursura
. , ut sibi moris est, precatione absolvit Episto .
lam.
, ,
Ftnis, divino favente auxilio, posierioris ad Them.
lonicenses Eputolce.
.
Scripta fuit ex Alhenis.

ARGUMENTUM
P R I O R I S EPISTOL^E AD TIMOTHKUM.

-
SO&Hanc aburbe Laodicea SCribit.Occasio
EpistolaB fuit haec.Ephesi quidam judaizantes varia

docereconabanlar et simpliciores decipere, legis

praetexlu. Quod ubi cognovisset Apostolus hortatur
, Timolhetim, ut ubi maneat ad ipsorum correplio , nem, scribilque Epistolam. Et primum quidem
. suggerit Tiinotlieo quod fidem nossel quae in
, Christo est, docens cum delege, ut prohibeat illos
, qui aliquid proter rectam doctrinam loquerentur,
, '. et objurget eos. Nam et ipseHymenaeum et Alexan
drum, quicircafidem naufraginm fecerant, Sala ?, - naetradiderat, utdiscerent nonblasphemare. Haec
.
, ubi ad memoriam reduxit, deinceps ecclesiasticos

. , canones ei constiluit: primo deoralione, quomodo
, , et ubi ac de quibus precari oporteat. Secundo, ut
. , $ - mulieres taceant in Ecclesia, quodque magis
, ,
piant discere quam docere. Tertio de epi>copis et
. , , presbjteris ac diaconis, quomodo aflectosetquales
, esse oporteat eos qui constituantur. Quarlo, de
. , viduis quae sunt in Ecclesla a quot annis eas 2 0 6
, - eligi et quales esse convenial, et quomodo ipsas
, - observareoporteat Quinto,quod juniores modestas
.
, esse oporteat, et nubere potius quam indecenler
, , vivere. Sexto, ut pracipiat divitibus ne extollan . ',
tur, neque sperent in divitiis. Haec postquam ordi , . navit, exhorlalur ipsum ut ea doceat: ei puslhac
, > - aquam non bibat, ac eibiipsi doctrin animum
, , padhibeat, sciens quo futura sint tempora quibus
,
discedent nonnulli afide.Posiquam autem docuit
, raundos quoque esse cibos, praecepilque nt aver , tatur a contentiosis qusestionibus, ut quae profa) nae sint, in quibus aliqui gloriantes, in fide prse , ' varicati sunl, taodem concludit Epistolam.

,
, ,

136

OECUMENII TttO&E BJPlSCOri

135

THEODORETi.
Ulqind, obsrcro, cum alios baberet Paulus

/, ;

discipufos, nPmpeSilam,tucametalios, adTimcv9

theum solum et Titum nominalim scribit Eldicimus qucd his Ecclesias regendas jam tradiderat,
reliquos vero secum adhuc habebal. Scribit au
t< m ad Timotheumeaquae jam magistrum ac praeceptcrem decent.
2 0 7 PRIORIS

AD TIMOTHEUM

EPJSTOLJE

, ,

^
^
^ ^
;
, ,
* .
' .

c . , T T

CAPITA.
.
1. De ducatu ad amorem Dei,qui prorsuslegali
.
caret necessitate.
, .
2. De suiinevangelistam electione, cum perse*

'

cutor, secundum gratiarh Dei.
3. Pr&ceptum defideacmysterio bonoe conscien- , .
c . , ,
tim, qua deficiente imminet periculum
, , .
4. De oratione ut pro omnibus fial, ut ubique,
3 . , ,
pure, sine ulla turbatione et religiose.
5. De praceptoribus quod viros esse oporteat, et ,
non mulieres.propter naturam et affectum qui .
" \ .
ex amore suboritur.
'. .
6. De virtute episcoporum.
' . ' .
7. De divtna incarnatione.

, 8. De certamine ad pietatem propter spem.

. *
9. Adhortatio ul suupsius curam habeat et Ec '.

/
clesice.
.
10. Ut se unicuique apte accommodet.
11. De viduarum xtate et morfo, ac gubernatione. c . , , 2 0 8 12. De presbyterorum honwe.
13. De cauta electione.
14. Quod nullam opus sit occultum.
15. De obedientia servorum.
16. Adversus avaros ei falm praceptores.
17. Pr&ceptum hoiroreplenum debona obedientia u&que ad ftnem.
18. Dtdudio divitum ad veram vitam.

.
. .
. .
" .
. .
~ . , .

.
. "

PAULI

APOSTOLI

*0 TIMOTHEUM PRIOtt EPISTOU.

PROCEMIUM.
1,1,2. Pmlusapo$tolusJesnCh)i$tijUXiapraCeplaDHServatorisnottrietDomimJem
SpeinO$trV,TimolheogennahOfiHoi^

t ; , '

,
/

37

COMMENT.

. ,

,
1

I N EPIST. I AD TIMOTH.

tnisericordiu

et

138

aDeo Patre nostro ei Chriito

Jesu DomitlO flOSirO.

TjttttlV. *
, '
, ' .
! ; ,
, *
3, # ,
.
, . .
* .
, , *, '
,
, ,
1

Modestiam eliamnuncostendiiineo quod dicit:

Non a me ipso accessi, sed raihi aDeo commissum
fuit. Ubiautem praecepium fuit? In Actis apostolorum cum ait Spiritus: t Segregale mihi Saulum
el Baruabam ; et ubi Dominus ad eum: Ad
gentes procul mittam te*. > Sed quod Filius jussit aut Spiritus, bseC Patrem ait jussisse: quoniam una est sanctae Trinitatis voluntas. Et
Domini Jesu Christi spei nostrae. Multa quidem
palimur, inquit, nos apostoli: sed Deum habemus Servatorem noslrum, et Christum Servatorem
spei nostrae. Siquidem a communi sensu subau1

. , , diendum est Servatorem. Nam ipse, inquit,prsebet

. c .
~ ! ,
!
. , .
, ,
, 5 .

spem quod servemur. Germano filio. Papa!

quantam demonstravit fidem 210 Timolheus, ut
per hanc quoque fieret germanus Paulifilius.Nihil enim immulatus et circa fidem. Gratia,
misericordia elpax. Misericordiam hic precatur,
quod facere non solet, ostendens majorem erga
ipsum affectum: et quod majori opus est misericordia praeceploribus.
CAPUT I .
. *.
, Oe duealu ad amorem Dei, qui prorstu legaU careat
necmitate.
.
I, 3-4. Quemadmodum rogavi te, ut remaneres
,
, ,
EphesicumproficiscererinMacedoniam,itafacito:
, ,
- utdenuntiesquibusdamne aliis utanturproecep . A i toribui, nec atlendant fabulis et genealogiis fine
, carentibus: quce questiones prcebeut mogis quam
Dei ordinalionem, qux esi per fidem.
.
AnimaJ verle obsecrantis etiam praeceptoris verba.
, V ". ( t Ul remaneresEphesi.(Magis enim credendum.
.) est non satis fuisse Pauli Epistolam ad hos corri . ^- gendos.) Hic autem ipsum ordinaverat episcopum
. , , ', *12 Ut denunlies quibusdam. Non dixit, Obsecres,
c*i , , sed, Veluli erga eos qui corrupli sunt austere de*. . * nunties, inquit. Ne aliis utantur praceptoribus.
, Ex Judaeis eranl quidam pseudoposloliquirursuin
ixi . ad legem trabebant, adulterina tradentes alia dog . , mala. Nec altendant fabulis. Fabulas dicit
adulterina dogmata : qui euim bapc loquitur, alio
. ,

. utituT praceptore. Et genealogiis fine carenli

,
, ,
* . , '
, , ,
, . '
,
*bi, , ,
j 1)
!. , ,
\% . > ,
! . < , , kcl. xin, 2.

I b i d . 47.

5 Luc. n, 9.

PATROL. G R . C X I X .

bus. Avos namque ac progentiores uumerabant,

quwnadmodum Judaei divinum Abraham, in illis
gloriantes, cum ipsi nihil laude dignum operarentur. Quod autem ait: Fine carenlibus. hoc est,
qi se finem oullum habent utilemautdicenlibus aut
audienlibus. Quae questiones praebent magis. >
Si damnantur questiones, quomodo ail Chrislus :
Quacrile et invenielis3; et Scrulamini Scripluras*! Quia quseslio est media et iudiilerens 211 Conlingit enim et beue quaerere, ut
illud : Quaerite regnum DeiS : * conlingit el male
quaerere, ut cum philosophi coelestia quaaruni ac

* Joan, v, 39.

Matth. vi, 33.

5

159

CECUMENII TRIC&E EPISCOPi

1*0

Dei substantiam. Hic ergo questiones dicitinsen-. . ^^

j
satas ac contentiosas. Quam Dei ordinationem.
Quid autem ordlnavit Deus ? ut quae ipsius *unl .
( ),
fide suscipiantur : sunt enira incomprehensibilia.
Per hoc auterr quod rationes ac demonstrationes .
de unoquoque requirunt (nam illa Mint quaastiones) Dei resistunt dispositioni.
c
1,5-7. Porro finis prcecepti est Charitas ex
puro corde et conscientia bona ac fide non ri- ,
iiv .
mulata. quibus nonnulli aberrantes deflexc- .

runtadOaniloquium,volentesesse legis doctores,

non intelligentcs neque qucz loquunlur, neque de , ,
.
quibus affirmant.
,
Quod si bsec adsit, etiam cessabont alienis uli
.
* ,
praceptoribus. Quomodo? Quia ex eo quod non
t

puro corde.Contingitenim et ex impuro corde

diligere, ut est in dilectionelatronumadlatrones.
Ex puro corde, ut et perfectam,inquit, charitatem
ipsi pracipias. Siquidem quae raagis capita sunt
sermonum, in exordio ct in fine referuut hi qui
pracipiuiit, juvandae memorise gratia. Et conscientia bona. Non eam, inquit, requiro quae
duntaxat ad verba usque protendilur, qualis et in
siraulatione esse polest,sed illam quaeacordeprocedit, eoque puro : quae a conscientia et ea qu
inde nascitur cogitatione, quaesola nihil habet simulationis. Quis enim erit qui seipsum fallat, aut

,
.
, , ,
^ . , . t
. , ,
, ,
, ,
, ,
.
; : c \ i v , t

OCCllUare tentet ? t quibus nonnulll. NempeC ** > w ,

ab his quae dicta sunt, pula Dei ordinatione quae , , c est perfiJem, et charitate non simulata. Aber- , ,
rantcs. Arte enim opus est ne extra veritatts . .
scopum decidas. Ad vaoiloquium, Quod prius , ,
dixit: Quesiiones et genealogias, nunc dicit, . .
Vaniloquium. Yolenles esse legis doctores. Alia . , , erroris occasio. Non enlm solum muluum odium, , ,
sed et amor principatus ad hoc ducit: qui el ipse .
ex odio et invidia nascitur. Non intelligentes . , ,
neque quae loquuntur, 1212 Ostendere vuhquod
vere ab amore principalus ad hocvenerint, ut cu- . ,
pianl esse inagistri: neque enim legem noverunt . ,
neque de quibus afflrmant. Si enim leges nossenl, * , ,
, ;
Christo utique crederent, cum ctiam alibi dicat
Dicite mihi qui sub lege vultis esse, legem noo ,
auditise? Nam si legem nuvissent, crederenl .
D

utique quod ad Christum IransmiUat.

8 , -
I, 8-11. Scimusnutemquodbona sit lex,$iquis
ea legitime utalur, sciens itlud quod justo non s>l , ^
lexposita sedinjustiset non obsequentibus, tm- , ,
piisetpeccatoribus, irreverenlibus et prophanis , ,
patricidiset matricidis, homicidis, scortaloribus, , ,
,
tnasculorum concubitoribus, plagiariis, tnenduci- , , , ,
bus, perjuris, et $i quid aliud et quod sanoe $ ^ ,
doctHnce advenatur, secunlum Evangeliutn ,
ghruz beati Dei, quod credttum est mihi.
..
t

Galal. . 21.

14

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

142

t on . ' ,
Quod bona sit . Quodsi hocnon fiat,non
. 6 ; ' est bona. Quisautem legilime ipsa utitur?Quiper
. ipsam adGdem transmittitur. Cum enim justificare
, non possit, ad Christum transmittit qui potest jus . , - tiflcare. Siquidem is qui complet etnon quiinter, . c . pretatur, legitime eautitur. Sciens illud. Etiam
, , is, inquil, legifime ea utitur, qui scit ea sibi opus
, non esse ad recle vivendum. Quis est aotem ille?
; * ' , is qui virtulis graliarecte vivitet nontimorelegis.
, < . lujustis et non obsequentibus.Hoc etiam alibi
dicil quod lex propter Iransgressiones addita fuit?.
. Juslo itaque et ei qui non praevaricatur, ne ulla
, ' ' quidem erit lex, sed illis qui ex seipsis virtulem
, non sequuntur, sed egent legis commitalione :
. , et deinceps recenset illos qui ejusmodi sunt, Ju . ' - daeos his obnoxios esse innuens. < Impiis et pecca. * , toribus. Judaei enira qui coatinue idola adora ^ , * '- bant, qui filios doemonibus sacrificabant, qui
. , Mosen lapidare volebant, qui csedibus intestinis
; c sese inquinabant, anoe haec omnia in se habe . baol? Et si quid aliud est quod sanae doctrinae
. adversatur. Nam hae oranes corruptae suntaffectio - nes animae; talis autem anima sanae et bene dis. c . posits doctrinae operibus rcpugnat. c Secundum
$ ; Evangelium2l5g'oriae. Quae est autem doctri. , ' na sana 1 ea quae secuadum Evangelium Dei est.
, . Yocat aulera illud Evangeliura gloriae, quia per
. ipsum maxiine glorificatur Chrislus, qui crucem
.
elegit. Quod concreditum est mihi. Verisimile
G

enim est quod pseudopostoli baberent conflcta

Evangelia.

. .
CAPUT II.
, Oe sui in evangelUtam electione, cum pertecutor es, .
iet, ieeundum gratiam Dei.
c
I, 124. Etgratiamhabeo ChristoJesu Domino
, 8 , nostro, qui mepotentem reddidit, quia fidelem tne
- judicavitponendo inministerium: quiprius eram
. * , blasphemus etpersecuior etvioientus: sedmiseri . cordiam adeplus sum, qvod ignorans fecerim per
incredulilaUm. Exuberavitautem gratia Domini
nostri cum fide et dileclione> quoe est per Chri$ .
,
,
w ,
.
.,-.
,
*
-
*
.

. ,
, .
.
* .
.
. " .
,
; , , .
. , . .

t Gtlai. in, 19.

tum Jesnm.
Quoniam dixerat: Quodconcreditumestmihi:
ne se *jaclare videretur,
* rera omnem ad Deum refert, et ait: Gratiam ei habeo qui mihi hanc dedit
potenliam.utomninocredereturmihiEvangelium.
Qui me potentem reddidit. Hagnum enim onus
subivi, inquil, etquod magnaindigeta Deo potentia. Quiafidelem me judicabit. Deinde ostendit
quod oporteat etiam quaedam a nobis afferre : non
enim Deus hinejudicio aliquos elegit: alioquires
pwbatajuslaquenon esset,etait: Quiafidelem me
judicavU. Al quomodo fidelem judicassetDeus eum
qui fide dignus non essel ? Fideliura sane,quod nibil
eorum quae Dei sunt sibi vindicarel, sed et qu sua
sunt Deo attribueret. In ministeriom, puta
E?angelii. Dicit autem se minislrum propterpradi-

143

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

144

calionem. In hoc autem demonstiralur. qtiod me , iidelem judicaverit,quia Evangelii ministerium mihi 0 , c concredidit. c Quiprius eram btasphemiis. Vide . ,
quomodo augeat Dei misericordiam, prioris vitae , 214 faciens mentioDem, et ostendens cujusvolue- ". , . *12
rk misereri. Et persecutor. > Acsidiceret:Non , ; \solum btasphemias ingerebam, sed et alios perse- , . C .
quendo, blaspbemias dicere compellebam. Sed ,
raisericordiam adeptus sum. SeipSum supplicio , c . >
dignura fuisse oslendit nam ad baec accedil miseH - , , 'cordia. Quod ignorans fecerim. Si ideo misefi- ; , *,
cordiam adeptus est quod ignorans fecerit, quam- . ,
obrem Judei quoque non siint misericordiam . ;
adepti ? Et dicimus primum quidem quia nolunl: j .
nam qui ad Cbristum accesserunt, misericordiam , ! .
adepti snnt. Quare autem nori viderunt pmnes vi- , ,
sionem sicut el Paulus ? Ita enim omnes accessis- , sent. Quia Paulus quidem ex ighoranlia perseque- >
batur, illi vero scientes ac volentes. Audi evange- . i Hstam dicenlem, quod multie Pharisaeis et Judseis
t ,
credebant, sed non confitebantur : 8 Dilexerunt ' 6*:;; *
enim gloriam bominum magis quam gloriam Dei&. , ,
Rursum Christusad eos: iQuomodo potestis credete ; qui gloriam a vobis mutuo accipitis ? Et iterum : . kai 1 *
cHoc dixerunt parentes caecipropter Judaeos, ftfcet ; 8
tpsi e Synagoga ejicerentur. Quin etipsi Judaeidi . > * , cebant: Videtis quod nihil proficimus, ecce tolus ; "
roundus post eum abit *0. Vides quod scienles , >,
laberenlur eo quod araarent priricipatum ? Tunc autem Paulus forUssis ad pedes Gamafielis erat, , ,
nec turbae communicabat. Cumque post haec vide- . ' . ' ,
ret Cbristi fidem augeri, zelo Dei accettdfebator, . ' quanquam non secundum scientiam. Per incredu , ,
lilatem. Ex lege ea quae Cbristum concernebant . k .
legerat, quiaergo slatim Christo noncredidil, igno- , , ,
ranliam vocat rcm ex inrredulilate orlam. Exu- , , , beravit autem gratia. Non solum, inquit, cum , .
dignus essem supplicio me dimisit inultum, sed . % ' {i!feta
justificavit, etfilium ac amicumhaeredemque fecit. , \ Cum Gde et dilectione. Exuberavil autera cum . c .
roea Gde et dilectioneduae etipsaperChristummihi , ,
contigit. t Quae est per Cifirislum Jesum. Fidem .
aotem dixiletdi)ectionem,quiacontingitcredenietn (5 non facere ea quae sunt diligentiur.i Christum. .
Ostendit autem quod necesse sit et nos aliquid af
ferre.
1,15-17. Certussermoet dignvsquem modisomc ",
nibusampleclamuv, quodChristus Jesus veiiit m *
mundum,utpeccatorc$salvos MSfaceret, quorttm , ^.
primussum ego. Verum ideomisericordiam adeptus ,
8um ut in me primo ostenderet Jcsus Christus om- ,
nem clementiam ad exprimendum exemplar iis qui '' , .
credituri essent in ipso ad vitamoeternam.Regi au- , . ,
lem soecuiorum immortali, invisibili, so/i sapienli , ,
Deo honor et gloria in soecula sacvlorum. kmen. . .
Certus sermo. Sive verax estquidicetur ser , , mo. Ex me, inquit, discite. Quorum primus sum . , , . Uv c

8 Joan. , 43.

9 ibid. 42.

ibid. 19.

148

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

146

Kafeot /
c ego. Atqui alibi dicit: Juxta justiliam, quae est
. in lege factus irreprehensibilis . Quomodo ergo
hoc loco sese dicjl peccaiorem primumque pecca ; , torum ? Et dicimus quod justitia, quae esl ex lege
, , ad eam collala quae est ex fide, non solum juslitia
, . non est, sed et primum pec< alum est. Omnes
t , , enim peccaverunt, inquit, ac destitunniur gloria
. .^ G e i Hac autem comparatione etiam alibi usus
, e$t quando ait : Etenim ne glorificatum quidera
, - fuit quod gloriticatum est in ac parte, propter
&) ;. > - . eimnentem gloriam 3 . Verum ideo miseri -. , , cordiam a^deptus sum. Videquam hurailiter de
, se loquatur. Curo ego, inquit, salus factussim qui
. caeteris omnibus magis peccaveram, non oportet
, pogt hac ambigere de salule. Vult enira ostendere
1 1

.'. c - quod salvus non sit faclus, quia salute dignus es^. H :
! , spt, sed quqd alii desperarent de suasalute. Om
,*, , - .nem clementiam. magnam Pauli modestiam !
, , Ad omne, inquit, genus malitiai perveneram, omni
,. . clementia raibi opus erat, non parteipsius, sicutiis
, . . , . > ' quiin parte peccaverant. A,d exprimendum exem9
*? / *, , plar Ad exemplum, adconsolationem.ad demon c . . strationem. Ad vilam aeternam. Namad obti- . , nendum vitam aeternam, existi fides in Christutn.
< . JQ . Regi autem saeculorura. Haec de sancta intellige
, , , Trinitate. Nain communes de Patre et Filio ac
, . , Spiritu sanclo sunl hujusmodi appellationes. Cont lingit enim haec alibi de Pilio invenire, alibi de
, ,, Spiritu. nunc autem dePalre. Soli sapienti Deo.

^, ' ^ Haec ubide Cbristi dilectione disseruil, etiam Pa

,. tris meminit, et doxologiam ad euradirigit, ne quis

Patrem exislimel expertem esse dilectionis erga
uos. Sanr.tam siquidem Trinita leniglorificare convcqil pb aniorem erga nos, cum communissit illis
cfilectio.
CAPUT III.
^. .
Prceceptum de fide acmysterio bonot conscientice,
t
qua deficiente imtninet periculum.
, .
2161,18-20. Hocpaceptumcommendottbi fili

,
tixvov ,
Timothee, juxta eas qun <le teprecesseruntprophe, % ^ Uas utmilites in eis bonam mditiamMbens fidem
, , et bonamconscientiam :quamrepelleniesnonnulli
, , - circafidemnaufragium fecerunt: quorum denu5. Uv
, mero sunt Hymenveus el Alexander, quos tradidi
,.- D Satance, ul disQaat non blasphemarc.

t

,
, .

.
. , *2 , ,
, . c . . ' . * ' ^ , ,
* *# .
,
, ^ , > . ^. '2
* -

PhiBpp. ni. 6.

" Rom. m, 23.

Hoc praeceptum. > Si^nificat observationisdiJigentiam. Commendo tibi. Tanquam filio, inquil, prascipio, non secundum aliquam autoritatem
quae dominis conveniat Juxtaeasquaipraecesserunt. Per hyperbalon id positum est. Estaulem
hic ordo : Ut milites juxta eas quae de le praeces.serunt prophetias, hoc esl, ut apte mililes, respoudens prophctiis quaa de le fuerunt. Nam juxlaSpifilusrevelationem, eteleclusaPauloindiscipuIum,
ei circumcisus esl, etepiscopusordinatusefet. t Ut
jnilites. * Tanquam Christi miles cumspirituahtus

w II Cor. m, iO.

148

OECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

147

pugnans omnibus modis adversus spirituales inimi- / . . cos. In eis. Propheliis videlicet: nam illae 4e , " . '
clegerunt. Propter quas ergo susceptus et a quibus , , *
clectus es, in ipsis et per ipsas milita, id est, per , , *
ipsuro Spiritum per quem suntetprophetiac. Bo- . .
nam militiain. * Est enim elroalamililia de qua , dicit- Exhibuistis membra vestraarmaimniuudi-
tiae et iniquitati . Habens fidem. Oportet . " . Tbv enim magistrum sui primum essedoctorem. Fidem , . autem dicit quae est circa dogmata : conscientiam , 0,
vero quse circaconversalionem est. Quam repel- . * . >
lentesnonnulli. Quam, inquit, conscientiam, quae " , ,
est de reete vivendo. Ubi enim quis probe vixerit, ' ,
etiam circafldemnaufragium facil. 217 Siquidem . " *
ne terrore fuluromm crucientur, suo animo per- , /
suadere nituntur mendacia esse quaecunque apud '
nos de resurrectioae ac judicio dicuntur. c Tradidi . ^, "
Satanae ut discant. Cum Satanas seipsum non . ,
instruat, quomodo aliis bonam afferel doctrinam ? ;
Et dicimusquod sicut Iictores innumeris plenima. , ,
lis alios castiganl, et instruunt ut modeste se ge- , &
rant, ila et Satanas. Quando enim quis Satanse . ;, '
traditur, ab aliorum communicalione separatur. .
Deinceps ergo daemon acceptum hominem divino
nudalum auxilio castigat el erudil : el hoc cedil , .
ipsi ad modestiam. Quare aulem Satanae Iradit * , . ^ ,
et non ipse casligat et erudit ? Ut ostendat quod ; " $
etiam possibile sit Satanse imperare: et utuua cum ,
supplicfo ferant eliam conlumeliam, nempe quod , .
aSatanapunianlur. Siquidem incredulos puniebant , '
per seipsos apostoli: quemadmodum ipse Paulus ,
Bariesum qui et Elymas, el Petrus Ananiam : ut , ' "
ostenderent quod polentes essent: alios vero qui 8 . , ab ipsis quidem eruditi fuerant, sed adversi erant, , $ . Satanae tradebanl. Non blasphemare. Hi enim .
nationibus humanisfidemiaterpellanles converle- , -,
bantur ad blasphemandum : quod nunc paliuniur 8 ,
Nestoriani ac reliquae haereses.
.
u

&

CAPUT IV.
. ' .
De oratione ut pro omnibus /, ut ubique pure c , , .
sineulla turbatimie et religiose.
, .
11,1-4. Adhortorigiturutanteomnia fiantdepret , crationes, obsecrationes, interpellationes, gratia-^ , ,
,

rum uctionespro omnibus hominibus, pro rcgibuset ,

oinnibusquiineminentiasvnt constituti: utplaci- ,
damaequietamvitam degamus in omnipiclaleac .
honestate.Namhoc bonum esl et acceptum coram ,
Salvatore nosiro Deo, quicunctos hominesvultsal- . , *
vos fieri etad cognitionem veritaiisvenire.
. .
218 Io quotidiano, inquit, cultu hocante alio ,
rum mentionem sit. Ul fiant deprecaliones. ,, . .
Deprecatio quidem est supplicalio pro reniolione
tristiura oblala : obsecratio vero peiitio bonorum. . , . " Inlerpellalioautem est ad accusalionem nocentium. , .
Gratiarum actiones. Oporlet enimgraliasagere ,
pro bonis quaerautuointernos fiunl. Pro omni- . 1 .
busbominibus. Cura enim episcopus communig , ,
;

*4 Rora. , 13. 13 Act. xiu, 9, seqq.

149

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

150

, , , - sit pater, debet pro omnibus hominibus precari,

h?? **. , . - fidelibus et inlidelibus, amicis et inimicis, calum?. ? nianlibus et aiHigentibus. Pro regibus. Deinde
, , , ne adulatoriam esse rem suspiceris, primum dixit:
t ^, cPro omnibushomiuibus; etitademuirtsubjunxit:
/3 . t Pro regibus ethisqui suntineminenliaconstitu*
* , li Ul placidam ac quielam vitam degamus.
? ,
in aliquo turbetur Christianus, quamobrem tem.) , pore mysteriorum meminerit regis cum frequenter
. ^ ; sit infidelis, ostendit nostrum ssse lucrum illorum
; <* salulem. Sed quomodo nostrum est Iucrura illorum
, salus ? Quomodo? Si enirn illi servenlur et egregie
* , . se gerant in bellis adversus hostes, nos quiele. et
,
/
placide degemus nullo lurbante. Absurdum siqui , , - dem esset ipsos pro communi salule defatigari, nos
^, , > , . autem, ne id quidem quod in nohis est auxilium
' ^ . (orationemdico) pro ipsis in unura conferre. I n
' * omni pietate. Tria sunt bella : unum quod aBar, -* , . baris infertur, alterum quod a contribulibus, et
. , tertium quo anima dissidium habet adversus cor . , pus, quod etiam longe omnium periculosissimum
vsv.vu ' ( - est illud namque quod a Barbaris inferlur, mor*? I , ^ , , . tem tantum aut servilulem affert: quod autem a
, , contribulibus, contingit ctiam per benignitalem
) . ~ ', , devitari. Aitenim : Cum me diligere debuissent,
^ . detrahebant mihi, ego aulem orabam \ E l ;
, " , Cum his qui oderant pacem eram pacificus .
- Illud vero cum sitin nobisipsis, difficillimeconfici
* . potest, etanimaa aiTerl nocumentum. Vult ergo pro
*, , regibus fieri precationes ut vincant el permaneant:
r

1 6

1 7

' '; . scienspacemquaeaBarbaris est, plurimumconferre

: , - ad pacem quaa in nobis esse debet. Nam si vacare
Ji.iv ; , oporteat Deumquecognoscere, certe olio el quiete
, , - opusest ad Dei elbenefici -rum ipsiuscognitionem.
. - Quomodo ergo hi vacare poterunt qui bellis occuvr.. 9 ;, , , pantiirbarbaricis? Namhocbonumest et acceptum,
, ' ; . nempe precari pro omnibus hnminibus, etiatn
; , - Gracis, ut converlantur. 219. Qui cunclos ho . , , mines vult salvos fieri. Si ipse (dices) qui Dominus
. , est s ilvos faciens. vult oranes salvos fieri quorsum
tii ! . % ergo noslrre crationes ? Ulique necessari sunt.
. , Nam et eos ipsos ad charitatem atlrahis, et benevo. > f, . lenliam oslendis. Imitire, inquii, Dei propositum :

, ), , ; ipse elenim vult omnes homines salvos fieri, el tu

: o> , ^ pro uni\ersis precarehominibus. Et ad cognilio% -. .
*
nem vei italts venire. Dixit ad cognitionem veriUlis, poslea dicil quseoam sit in dogmatis verilas. Si ergo Deus vu!t, quare non ( quod vult? Non
fit, quia illi noluot. Nihil enim ex necessitate facit in nubis Deus.
II 5-7. Unusenim Deus, unus etiam conciliator
,
, *, Dei et hominum homo Christus Jesus qui dedit se: , , metipsum pretium redemptionis proomnibus, tes": ^ (imonium temporibut suis, ad quod positvs sum
* , oj , ; etjo proeco et apostolus. Veritatem dieo in Christo,
non mentior, doclorgenliumperfidemet veritatem.
*^ '. 9
Unus enim Deus, unus ei conciliator. Ani '^, . .1 , , , ^ . madverte quod non dixerit, Duo, sed,Unus et unus,
'tzu tUi , hoc modo deorum multiplicationem fugienf.QuoD

>>:*:'.,

* Psal. cvm. 4.

n Psal. cxix, 7 .

151

OBGUMENII TRICCJ2 EPISCOPI

15

niam ergo oportebal eum qui concilialor futurus , ,

eeset, amboruro esse participem, ut etiam conqi- , ,
iareposset, Filius Dei ante ssecula incarnatus ,
advenit in duabus naturis, nempe in divinitate el ,
humauitate exsistens : et in unica hypostasi post . ^
unionem, intelleclus el adoratus. Nam si ij) nuda ,
divinitate apparuisset nobis Unigenitus, non po- ,
tuisset eum ferre creatura; quandu neque Mosi . , ,
faciem vidre poterant filii I s r a e l . Quod aulem ,
ait: Unus Deus, non ad distinctionem Filii poni- ! , .
tur aut Spiritus. Absit! Sed propter illos qui non .
sunt, et tamen dicunttir dii. Quaerilur autem quam . "
ob causam Spiritus non meminerit. Quoniam de , . '
Graecis sermo erat, de ipsis namque dicebatur: Et ,
ad cognitionem verilatis venire. Apudip sos aulem , ^ erat deorum multitudo : et ita dispensatorie cavit . ,
Spiritus facere mentionem, ne quo niodo videretur , ,
deorum inducere multitudinem. Quia ubi cum . t .
fidelibus disserit, continue ejus meminit, frequen- " , ,
ter etiam solius, nullam faciens mentionem Palris , .
et Filii. Homo Ghristus Jesus. Quemadmodum , .
erat hoino, ita erat et Deus, inseparabiliter, incon- , ^ ; *
fuse. 2 2 0 Qui dedit semetipsum pretium re- , . ,
demptionis pro omnibus, Etiam Gr&cis. Ipse , .
siquidem pro omnibus morluus est: tu autem non ; " , , '
adducerisutvelpreceris pro omnibus. Animadverte ' , t .
autem quod ait: Qui dedit semetipsum. Nam , .
hoc contra Arianos est qui dicunt quod nolens tra- , ,
18

ditUS Sit. Qui est aulem prelium redeajptionis? , , "

. '
, ,
. , / , , .
,
. ' *
.
, , . , .
(
' .
,
.
, ), , , , ,
passionem. Nam in ea testificatllS esl de bonilale TO ^vo^
Patris, quod ipse proprium deserit Filium:ipsiau . . !
tem non quieverunt ab inimicilia quam adversus ,
ip ?> ' .
eum gerebant, sed el Filiura crucifixerunl. Et quia
ipse promissiones eis comilerecupit, ipsi vero no- , ,
lunt; facium dicit temporibus suis, bocesl praefi- ), guralis et antea definitis a sancta ac beala Trini- * , ,
tate. Ad quod positus sum ego. > Ad quod lesti- . ,
monium et passionem, ego positus ac definitus , . , *
sum praeco, ut ubique manifestum faciam crucis .
myeteriuH*, ,Quoniara aulem dicturus erat doctor ,
geutium, incredibile autem videbatur quod idolo- . , , ^,
latrae essent advocati ad salutem, ideo praBmiUit, , , .
c

Obnoxia erat natura ul periret, al ille semetipsum

pro ipsa dedil. Testimonium. Uoe est, pertestimonium sive martyriura factus est Filius redemptionis prelium : quod interpretans dicit nunc,
quod pretium redemptionis vocet nunc martyrium,
hoc est passionem. Venit enim teslimonium ferens
veritati: nam per ea quae fecit lestalus est quod
esset Christus Filius Dei usque ad mortem. Siquidem ipse Patrem manifestavit, et verum dogma
veramque vitam evangelicam ipse introduxit.
Temporibus suis. Hoc est, quando recte se
habebant homines ad fidem. lta dicit Clemens septimo Informationum libro : c Temporibus suis.
Per teslimonium, inquit, sive martyrium dedil
semetipsum pretium rederoptionis : boc est, per

Te

X1

,j

8 Exod. xxxiv, 35 ; II Cor. m, 13.

I5S

COtaiVT.

I N E P I S T . I AD T I M O T H .

154

Veritatem dico, non m^ntibr. Doctor gentium.

Qui contingil etiam praedicare praelercurrendo,
subjunxiijDoctor : non solum enim pr&dicavi,sed
et perseveranter docui. Hoc autera osiendit Dei siudium erga gentes. Per fidem et veritatem.
Quooiam dixit : Per fidem. ne quis existimet quod sit error, subjunxit: Per veritatem. Non prsedico
rationibus ac nexibus rhetoricis. sed per fidem. Nam lioc prsedicationis vim oslendit.
; ^-', ' tv
.

&.

CXVTl

*/

.
*!>;
>


, ,

, , '
'
.

II, 8-10. Volo igilur viros orare in omni loco,

sustollentes pids maius absque 221
iraetdiscq)tatioiw.Comimililer <t mvlicrrs in amictuda enti
rtim pudote cl ca&titale oniare sripsasjwn
toriis
crinibus aul auro aut 'margaritis aut vestitu
sumptuoso, sed quod dscet mulicres,
profilenles
pietatcm per opera bcna.

Quomodo ergo Christus, prohibebal in pubfido

p: ecari aitcnim:Tu inlra in cubiculum lUiimW.*
; , Neque Cbristus prohibuit in omni loco orare: sed
, illud dixit,cx abundan i cauiione lollens ad osienia& * ,' iibnem precari: qucrnadraodum t illud; Nrsciat
: , , sinislra tua quid agat dextera lua ^, non de roa* ** - rsibiis loquilur,sed nead iuanem gloriam etustenla>. Ijii. , - tibnem bona operemur.Nori enim locus discrimen
, ,^ ,. , hibet,scd ubiqtie curam habuit ul abesset oslenla * - tio. Ad hcc eliam hoc signilkat Aposlolus: quod
OJX , non,sicut Judae s n>n licebal extralernplum sacrifi , , , " , cia oflVrrc, ita neque nobis orare. Nubis siquidem
jiovov " , * qirivis locusaptusesl, modo piasaltollamus manus,
, , , id slp<iras: puras, inquam, a rapina. avaritia et
, ! rasdibus, per e-eemosynam purificatas. Absque
, ' . ira. * Absque niemoria injuriarum, neqtiemquatn
^ ; c , , .

, . C exsecrcniur Nam illa vere ira est, ne, enm quMem

, ; qui precatur,, parcere fratri. El dsceptalione.
; " - Irilra semetipsos, Pulasoe a^dict meDeus? putasne
, iemereel vane precorYPersuasum enim esseopor. " . , fel quod audiet Deus, si nos piiri pelamus quse
^ ( ^ illi amica sunl. ConsimiiiU r et raulieres. Puta
. , volo ut pias altollanl manus absque ira et discep^ . , , , lalione. Sed amplius quiddam a mulieribus re , , - quirii, ut decenler ornenlur, sive raodesle. Quod
>; ^ . !- autem ail:In ai.icUi/^sigriificat unJique conleclus
'. '1*/ > , - i*sse debere. Nam vocat babiluin lon5// , c - giorcni ciri;uaiquaqi . tegentem. Decenter inquit,
r.-#. , . non curiose ul intucules dcicclcnt. Cuin pudore
^ . : ot castiUde. Ne ergo imileris eas qua) 'vcncreo
. , .' ainore diliguntur, qiisa impudice et merclricuin
-. . niore iiituenlur. Non in lorlis crinibus. Non
, , enim in thealrum inquil, vcnisii, scd ut peoala
' ,
,
- "lua deflercs: non est aulbtn preii *silus supplex
^ '., ^ , habilus, noque lugculi- peccata est ornaincnti in
. - ' e arro:;antia. Quod si ha?c prohibuit qtiaj divilias
* >, : , /,
, - (antiim ostendunlr mullo magis curiosa ac prr.
, 'versa, veluti snnl infrctiones g^narum, pictsiras
*', . uculorum praufraclus incessus, vox ditfracla, ocu->. ^) - lus flexiLils ac curiosus, mereliicius tunkulsa
, . amiclus; 22'2 zuna cu; iosior, cakfi dislracli sive
t t n ' , /,, discisbi Naiu biec oninta njicit in eo quod dixil:
\
Inamictudecenli.Prolitentcspieialem iO>n4

(iiigji eaim aolis verbis profileri pielalem. operibus vero illam negaro. Deiude quia opera res qudam
medi sunl el indifferentes, subjunxit, Bona.
Matth. vi, 6.

* ibid. 3.

OECUMENII TRIGCiE EPISCOPI

155

156

.
CAPUT V.
, De prceceptoribus qiod virot esse oporteai, et non ,
muliereSy propter natuiam et affectum qui ex , ' ;
.
errore suboritur.
, $ .
II. 11 -I b.Mulier in silentio discat cum omni subjectione.Ccelerum mulieridocere nonpertnUto,ne- , me autorilatem usurpare in tnVum, sed esse in st- , * .
entio.Adam entmpriorformatus est>deinde Eva: , , ",
etAdam non fuitsednctus^edmulier seductajacta .
est tramgressioni obnoxia.Salva tamenfietperli- ota , ,
berorum geAerationem, si manserint in fide ac
, .
lectione et sanctificatione cum castitate. Certus
.
sermo.
,
Non solum expetit bonestas esse mulieres, sed
et taciturnas ac subjeclas.Siquidem per silentium ,
significat subjectionem. Caeterum mulieri docere , .
non permilto > Omnem loquacitalis occasionem a . '
muliere abstulit. Quoniam enim lacere eas prae- . ? * ,
cepit, ne rationab li docendi praetextu loquanlur, ' ,
Non doceant, inquit, non solum buniana, sed neque , , ,
spiritualia. Vetat autem eas in Ecclesia sive pu- .
blica concione docere : neque enim modisomni- .
bus docere eis inlerdixit Siquidem permillit in-
lerimillisut liberos suos doceanl.quod in progres- , ' . **
su dicit.Neque autoritatem usurpare invirum. . , :
Ipsum namque docere est autoritalem adversus . . >
virum usurpare.Adam enim prior formalusest.* ' , ;
Quoniam ergo prior formatus est, ne usurpet au- , ' . . *
loritatem in virum, sed subjecla sit. Adam non
fuit seductus * * 3 Si ad deceptionem conferas , , '.
quamulier seducla fuil : imoneque seductio fuit, ' , ^
error ipsius Adam.Plurimum enim discriminisest . a serpente seduci et a muliere accipere arboris , , '
frihtum etedere. Unde neque in responsione as- , ,
serit se fuisse seduclum, sed Mulierquam dedis- ,
ti mihi in auxilium, dedit mibi etcomedi *0; ta- . . , ,
cite innuens quod neque audita consorle lapsus .
fuerat. Non fuit seduclus. Adverte quod subaudiaiur Prior, quod praecessit.
c . ; 0~
Alio quoque modo. Quomodo non fuit Adamseductus?QuianequeScriplura lioc dicit, sed mulier , ' :
quidem ait:aSerpens decepit me. Adam veronon . ^', , *U
dicit; Mulierdecepitme;se.l,o Dedil mibi: Neque , ' .
enim aequalia sunt persuasum esse a congenita ac , >
consorle, et persuasum esse a fera, serva ac sub-D .

jecta lllud ilaquefuildcceplionis. Sed nequeAdam . ' .

vidillignum quod pulcbrum esse ad edeadum,sed , * ^ . * ,mulier. Mulier autcm seJucta. Idque in boc . - .
proferl ne mulicr doceal.Somel nainque docuit , , ,
mulier, inquil, et cuncta everlil, tirumque inobe- ,
dientiaj fecit obnoxium : auctor cnin) ipsi fuit et ' . J
consuluit ut ederel. Ideo non dicit: Eva seducla; , ', , - ,
sed.MuIier seducta, naluram quae faciledecipiatur . significan*. Facta esl transgressioni obnoxia. . 5^
Non sola Eva facla esl transgressioni obnoxia, sed * . ^ >{'
fcji
etuniversummulierurasodalitium Queinadmodum ' ,
enim in Adam omnes morimur, ila in Eva uni- . 11#:

>Gen. , 12,

157

COMMENT. I N E P I S T . I AD T I M O T H .

158

; , versse prsevaricatse sunt. Salva lamen fiet. Vi *> ; des quod non de sola Eva ipsi sermo erat, sed de
, , , *, communi mulierum sodalitio, ail inim:Salva fiet
. t , per liberorum generationem,non sola Eva,sed et
, . quaevis mulier. Vocat au em non solum
, , parere, verum eliam ad Deum introducere. Quid
; ! , igilur? dicetaliquis,an pereunl virgines el sleriles,
' quaeque liberis carent ac viduse? Minime! neque
f, , enim hoc dicit; quo i sua vii tute salvae non fiant;
, . sed, quud etiam libeiorum generaliu eiit occasio
t . , , ; salutis, cum hoc in confesso sit quod ex propria
^, . virtute salvoa fianl. Si manserinl in fide. Si
, ; Christo atblelas educaverint, et virlute manse^ " , - rint. Quid ergo si ipsa mala fuerit, et bene educa& . / ; - verit? Fieri cerle nequit ut quae malaestLene
; . instruat; si tamr.n ilaflat,mercedemhabebit.Quid
. # . , , autem si cum bona fuerit, male educet? Malitia
, .
fruetur filiorum. Testis est Eli sacerdos . Cer21

tus sermo. ncmpe quod polerunl patres ac matresfrui virtuto filiorum.

CAPUT VI.

"'.

.
, tyn!.
,

!, , , ,
, ,
* ,
, , ' ,
, , ,
.
<
,
tivai . .
, . ,
, , '
, .
, .
, ' ,
.
. " .
, ,
.
. , 8
2! , ' , ,
, .
' , " ]
, *
, , , . ,
t , > .
&, *0 , ^ .

j
r/* , " /
/ffa , . > ,
&, . .
, , . ^ ,

UReg. n-iv.

MlCor. vn,7.

^ibid. 33.

224 De virlute episcoporum.

1,1-1. Siquis episcopi munusappelit, honeslum
opus desiderat.Oporlet igitur eptscopum irrepvehensibilemes$,uniusuxommaritum,vigrtantem
sobrium, modestum,
hospilalem,aptumaddocendum,non vinolenlum^non percnssorem,non turpiter lucri avidum.sed aequum,aliennm pugnis,
alienumnbavaritiaiquisuoR
domut benepr&sit,qm
liberoshab&it in aubjectionecumomni
reverentia.
$

AdTiniotlieum scribens,ostendil in genere qualem oporteat csse episcopuin Honestura opus

desidiTal. Non reprebendo, inquit. Honeslum
opus, nenipe muneris ac praesidenliae desideral,
modo plnrium juvandorum gralia el non propter
gloriam desideret.Episcopus enim sive speculalor
diclus est, quod universos speculelur et observel.
Quoniam et Moyses cupivil, at uon propler gloriara, sed propter ulilitutem multis ferendam.Irreprehensibilem esse. Uc nuliius mali sit sibi
conscius; si enim sibi sil conscius, malefacit cupiendo episcopi munus, a quo per opera seipsum
fecit alienum. Unius uxoris marituin. Non
statt.il ut ab uxorependeat episcopus, autuxorem
necessario habeal; sed >i fial, inquit, e mundanis,
non sit sallem bigamus.Aut quoad commistionem
unicam noverit 1 gitimam uxorem, ila lamen ut
vocatus ad episcopi munus illud compleat: t Ut
qui habent uxores sint tanquam non babeant; et:
Volo omnesessesicutet ego, inquit Paulus .
Qui uxorcm duxit, curat quse mundisunt^. *
Quomodo ergo aequum est ut mundana negotia
curet episcopus ? Quidam autem deEcclesiaaiunt
hoc eum dixisse, ne ab una migret ad aliam, id
enim adalteriura est. Vigilantem. Insomnem,
cuncta perspicientem, spirilu ferventem. tAptum
ad doceodum. Sobrietalem namque, modesliam

m
GECUMENII THIGCJS EPJSQOPJ
160
el hospitalttatem eliam ergo eos habere oportet . ,
quibus preesl. Addidlt ergO quod magistri pro- ( ), /
prium est, dkenfi. Aptum ad docendum. 225 . , ,
C Non Tinotentum. Vinolentum sive .
dicitbriosum : id enim nimis crassiim esset, sed f . "p
COntumeliOMimetprafraclUm. Rursum perCUSSOrem non eum dicit qui maiiibuscffidit.sed quifratrumpercutit conscientiam. Qui SU doraui bene
prsit.Nam qui unicfie doinui praessfi non novit,

,
, - ' ;
.

aut qui duos vel tres natura filios recte gubernare non potuit, quomodo Ecclesiie tantoque populo
convenienter praeesse poieril ? Oportet enim ipsum afferre domestica quae habet exerapla.
III, 5-7. QuodSi quis propriae domui praase
,
UOVit, quomodo Ecclesiam Dei Curabit ? Non

; -

*)/) AyiUfH, ne itlflaklS in COndemnationem inti-

, ^ datdvibdi. Oportet ailtem Ulum et bontmJhabc~ \.

re tetlitnonium exiranetS, ue itl probrum incUlat , ' ^ B

etin laqiteumdiaboli.

Quam obcausamepiscopishaeccrassapraecepif,
ne vinolentus sit, percussor, Sedflequus,alia- , , , '
que hujusmodi? cum discipulis pracipiat: Morti- , , c
ficate membravestra terrestria 24. E t : Sunt non- ^ , c
nulHquiChristicarnemcrucifixerunt*3.Ipsequoque ChristUS crucem tollere, et se^e qui omnibus

^ ; <"
. -

praecepit^. Curenim non polius angdos eos esse

praecepit, feluti ad saecularium proportiontm ? Et " , ?
*"i
; dicimus quia suprema virtus paucorum est: mul- > , . tOS tero episcopos esse oporlebat, ad SlDguIas
& '
ecclesias singulos. Ne ergo rarum aut impossibile ^
. *
redderet raOQUS epicoporum qui liecessariierant
, , mediocrem jubel virlutem, rem ipsam reddens *W , ,
accessu facilem Quomodo Ecclesiam Dei. Ubi ; ' , ,
majora pluraque sunt negOlia Non neophytum.e * . .
Quod ait , non significat juvonem, sed - > , /,. !
CCiltcr in fideilislruclum. Nam et Timolheus ipse *^ .
lale junior erat,cui dkil in sequentibus : nNerao , .
jlWMutem ttiam despiciat. Quein enim adhllC ,
discipulum esse oporleret, si quis facial pnecepto- ^ , ^ \rem, inflalur et exlol.itur. In eondemnalioDem . > , ,
illcidatidiaboli.]n eamdcm c u m diabolo condem- ^nv, .
nationem, in quam ille ex arroganli incidil. t Ab . , . '
extraneis. Extraneos dicit GraeCOS.Vide quaaUm . ,
adhibeat diligenliam. Quid aulem si malus >it, ; . ' bonum lamen habeat tOStimoniuiu ? Id fieri non .
poesL Amabilc est enim Ut (Jlli probalissitnus esl, , , tesiimonium ab ipsis qnoquc ferat tnimicis. 226 . ; Attamen boc inler caetera expelil bona Hocenim, ^/ , ,
designal conjunclio, E l : Quid aulem, si cum bo- , niJS sit, Circa Vltam reprebendatur Illud quidem . "
difficile est : verum si talis sil, ne fiat episcopus. . Quod si ab exlrancis, multo niagis afralrbus bo- . , , ,
num debet habere lestimonium. Ne in probrum . ^incidat. Qui inalus fuerit, probrum PCContume- ,
liam sustinebit. Et in laqueum diaboli. Nam si ,<
in aliquo malus fueril, alium facile sibi atldil la- ,
queum. Nam si ex Iioc quod probra paiitur et injuiia, ad peccata deflecli^ in aliam incidil aiFeciionem irae et memoriaB injuriariim : memo enim probrum ferre potesl sic ut nulla Ungatur ira.
111,8-10. Diaconos itidem compositos, 11071 bilitl
,
^.

COIUSS. , 5

Galat. , 2i

Malih , 14.

161

162

COMMENT. I N E P T S T . I AD T I M O T H .

,, , - jn<?S, OU fMU/IO VinO dedilOS, 110 H lurpiter Incri

; ? . avidos; tenentcs mysterium fidei cum pura conwtoi , , scientia. Atque hi probentur prius, deinde m i .
niatrent, sie ut nemo possit illos criminari.
- j
;
Quam ob causam presbyteros praterinisiL? Quia
episcopis ipsos perrniscuit. Nam quaedixit de epi , . scopis, haec etiam aptat presbyieris : siquidem et
ipsi similiter sunt sacerdotes, et docendi munus
. . * , sibi concredrtum babent. Non bilingues. Hoc
, t . " - est, non dolososiacfiraudtrientoe.tNoa muHo vino
( ), , . deditos. Non dixil: Non ebriosos, (Nam inadmo , , , dum crassum esset,)sed. Non bibitores. Quanquam
. . enim non inebrientur inquit, tamen emolliunlura
, - cordis rabore. Cum pura conscientia.t Fidem re*. , , , " quiril et vitam. oAtque hi probenlur, Quemadmodum et episcopi, ut non sint oeophyti sive novitii
.
, , - ^ III, 11-13. Muliwes similiier modestas, non ca
,
lumniosas, vigilantes, fidasin omnibus. Diaeoni
< , sint unius uxoris mariti,qui liberis recicprcesiut et
, , propriis familiis. JSam pui bene minislraverint,
, , gradutn sibi bonum acquirunt, elmultam liberta $ tetn in fidequaesl inChrisloJesu. Hceetibiscribo,
^eoi. , sperans fore ut veniam ad te cito; quod si iardins
, , venero, tri noris puomodo oporteat in domo Dei
k , - versari, qnx est Ecclesia Dei viveniis, columna
, et stabttimenlum veriiatis.
.
227 Mulieres dicit non quaslibet, sed quse mi, , *. , nistrant. Nam quid sibi vellet, si inter a quee cleri
; - scmt, mentionem faceret,de quibusris iBulieribus y
"
iow.
, . .
- Non cahimniosas. Quod superius dixit: Bilin . gues. c Vigilantes. Nam facile decepitiir roolieoi . *5 rumgenus. Oportet ergo^iljgenteeesseac vigilare.
, ^. 11\ . Quanto eoim facilius deceplionibus capiuntur,
. . > ^ tanto majori egent vigilantia. Fidas in emnibus.*
; , In fiie et vita. Unius oxoris wariti. Videsquo
^ j pacto eadem a diacouis expetal, quae ab episco. . - pis ? Hiecautem etiam accipi oportel de mulieribus
uae ministrant. c Qui liberis beoe prasint.
/ ',
bique hoc ponit, volens eos domeeiicam afferre
. .
0! - probationem. Nam qui bcne ministravermt.i Qui
^ ^ - in inferioribas sui bonumdederinlexperimentum,
, - fecile ad promotionem venienttt iibertetem qeae
^. - ^ est iu Ohristo. Et mullam libertalem. Quis au , tem posset habere libertatem in bde Ghristi, nisi
*; c > . - cum fide rectaque Tila? flaec tihi scribo. 'Ne
tw , ^ propterea quod hsec scriberet, speni abjiceret T i ). , motireos de propinquo Pauli adventu, vkle quid
t , , dicat: Quodsi tardius^eoero. QuoaiamSpirilu
ducebalur, nequenowrat quo juberelur a Spiritu
, , at abiret, ideosemper heositat. < Quae esl ecoJeeia
. > , Dei Yiventis. Qoro domus, est EceUsia Dei fwen ^ , tis : non sicut Judaicutn lemplum, sed eoiumna
, , est etslabilimentam hocest, firmamenhiai verila. *0 , , tis. Temploni eniro, inquit, typicum erat veritatis
. , . stabilimentum, et bene, ait, Dei menlis.t Neque
, , , enim advertas, inquit,-quodhomimbusrepleatur:
^* ^ W "
^^ , - namperDeum excellit, clipsiexstruitur,ipsumque
habet inhabitalorem.
.
c

xfllt

OECUMENII TRlC&fi EPISCOPI

164

CAPUT VII.

. '.
De divina incarnatione.
* * < ***.
111,16. EtcitracotitroOeniammagnumeslpie
* ^ , *tatis mysterium. Deus manifestatus est incame,
*, , justificatus est in spirilu, visusestangelis, proz- **"& , ,
dicatusestgentibus.fidesillihabitaeslinmundo,
, ,
assumptus estin gloria.
$.
^
2 8 Cttra conlroversiam. Nenio enim de
.
hoc ambigit. Etraagnumest, et mysterium est, et . , , pielatis mysterium est fides qu in nobis est, nec ' &,
ullam babet haBSilationem. Videsne gradus? . \)? j t
Deus manifestatus est in carQC, etcaet. Deinde . .
dicit myslerium. Ille enim qui in carne hominibus ; ,
manifeslatUS est, hic abhumaniSOCUlis jilsdus ; judicalus est, Sed OCulis Spirilus, qui SCrulanllir , etiam profunda Dei
Dicit aulem : Justificatus . , ,
est, propter carnem. QuatunUS enim Deusest, non . , ,
jUSlitlcalur, sed jusliticat. Hoc et propheta dicebat: . ,
Qui peccatumnon fecit, neque dolusinveolusest ,
in ejus*8. DlVUS Cyrillus duodecimo capite . O Scholiorum a i l : Qui manifeslalllS est in carne, "
jUStificatUSe8tinspiritu:uu\\oemmmoaonosiTis
, . * ^
infirmitatibus fuit obnoxius. Visus est ab ange- . c
JlS. 9 Siquidem non ignoraverunt generationem . ipSIUS secundum camem. JuStiflcaiUS est in . . t | O l SpiHtU. 9 Et qua jastificaiione justificatUS est IS .] quiest ipsa justitia el redemplio, Sol juslitbe juxla , "
Malachiam *9? quod significal sincerissimam ac ;
purissimam juslitiam. Coinpleraentum Vldelicet , legalium jusliiicalionuni, de quibus Joanni dice- ^ bat : Sine modo, sic enim decet nos COmplere c
Omnero JUSlitiam 30. Quoniam enim debaptisma- .
tis praeceperat lex, venil ad Jorrianem Ut hanc ,
compleret : quemadmodum videlicet circumcisio- , ,
nem el oblaliones de primogenitis. Quid autem Slbi .
vult quod ait : In spiritu? SpiritU servitulis , ;
COnslriclllS erat Israel per punientein legem, non , ,
enim habuit spiritum adoplionis, nam hic Christia- nis datUS est, quemadmodum dicil Paulus : Qu , * t
Sursum esl Jerusalem libera est, quae est mater , fci;
omnium nostrum 3*. Dicit ergo : Quaoquam le- . , gales COmplevit jllStilicationes, altamennon SpiritU , '
servitutis, (Quomodo enim i d faceret qui aUOS ( ,

quoque liberos reddit?) sed Spiritu sanctO, qui est ,
SpirilUS adoptionis, quem accepit juxta bumanila- , ,
tem, nobis donum hoc COncilians legitimus FillUS , . "
etejUSdemsubslanliaecumSpiritU,etnon Slbi ipsi. ,
Quemadmodumvidelicetetiam precabatur,nostras , ,
preces reddens acceplabiles : et templum VOCabat . SUUm corpus 32, q i hec agebat Ut nos templa Dei , , ,
efficeremur. Etenim qui juxta Evangelium JUSti .
sunt, vere spirituales sunl, 229 longe iis praeeminenliores qui olira in lege justificabanlur.
Aliomodo. Justificalus est in SpiritU. Hoc
. . ,est, spiritualiter et non juxta legem. Siquidem , ' .
eliam cum legalia Complebat pracepla, non JUXla , , legem ea complebal, sed spiritualiter. Aul quia .
licet Carnalibus gravibus COrde non videbalur ( ,

7 I Cor. ji, 10. 8 Isa. L I H , 9. Malach. , 2. > Mattb. m, 15. Galat. iv, 26. ** Joan. u. 19.

165

COMMENT. EPIST. I AD TIMOTH.

166

. ), juslificatus esse. Dicebanl enim : Vorax est el vini

, potator33 ,attamen hisquiSpiritu conflrmatierant
oVov , * , justificatus esl: Nam vidimus gloriam ejus,
. . ( I * gloriam tanquam UnigenitiaPalre34. Visusest
, ab angelis. (0 mysterium ! Nobiscum viderunt
.) ;, angeli Christum, cum prius non vidissent.) Non
. - sicut ab bominibus. Ita habel Cteiuens seplimo Jn. . formationum. Fides 11II habita est in mundo.
*^ . t . - Vere magnuui mysterium. Ubique enim terrarnm
xivovv creditUIU est. Assumptus est in gloria. Ipsi
>. , >, namque eum assumeretur minislrabaut angeli in
, .
nubibus. Proplcr hoc dicit: In gloria, quiaet
ipsum assumi, gloiiosum est.
t (* , IV, 1-5. SpiritUS atitem apcrte dicil, quod ttl
, - posteriortbus temporibus dtSCedetlt quidama fide,
, attendenfeispiritibusimpostOribusacdoclrinisdX''
*,

,
- moniorum, insimulationefalsaloquentium>caute , ,
rionolat(mhabenliumcon8cientiam prohibentium
, - cotllrahere matrimonium, abstinere Ctbis quOS
^ , - Deu8 creavit ad participandum ium gratiarum
actione fidelibus, et iis qui cognoveruntveriiatetn
, ,
quod quidquid creavit Deii8 bonum sit, et nihil re. - jiciendum, si cum graliamm adione sumatur :

8anctificntur enim per verbum Dei et orationem.

. ,
SpiritUS aperte dicit. ' enim idem Slgni. , , ficat qusd palam, manifeste. Ne autem admireris,
, . inquil, Sl nuilC quidam afidediscedentesJudaismum
, / - sequaolur. Erit enim tempus, quando eliam magis
, , - dispersa erit fides, in quo etiam pejora facient:
, , - non in ciborum duntaxat observationibus, sed et
. t . conjugiorum ac c&terarum rerum. t AUendentes
, spiritibus impostoribus. Nam si quis semel a Gde
/. dlSCedat, omnia deinceps sequetur pertculosa.
, - Necesse est enim deinceps ut impuris spirilibus
. . animum attendat, ac dsemonibus hominem a reclo
" , seducentibus. Ac doctrinis doemoniorum. 2 5 0
, , . u Omnem haeresim per hsec significavit, maxime au , ,
tem Manichaeorum, Encralistarum (id est, Conti nentiumj et Marcionistarum. c ln simulatione :
, '. hocest, dataopera. Gslenditaulem quod cum sciant
, falsum esse COinmenlum SUOrum dogmatum, affec\ , . tanl falsa loqui. Falsa loquenlium vero, inquil,
, cauterio nolalam habentium conscienliam, a mala
^ Vlta, hoc esl, pravae VltflB sunt: et quia sibi conscii
. - pSUDl de multa immundilia, ideo CODSCientia ipso , rum indelebiles habet sordidae vitaB inusluras. Vere
, / enim quilaiessunt, metu retributionem pervertunt
, , . vera dogmaU, quidvis sibi persuadentes polius
al , . ; quara solum Deumjuslam essejudicem,resurrec ; , tionem, ac relributionem bonorum et malorum.
t . t Prohibentium contrahere malrimonium. Quid
, - ergo ? annon el Christiani prohibent contrahere
. , roatrimonium ? Nequaquam. Honorabile est enim
). - CODjUgium et cubile impollutum 35; sed eos qui
. , - conirabere noiunt horlantur ad virginitatem: qui
, ' , - aulem conlrabere prohibent, tanquam a re impura
, arcent. Abstinere a cibis. Non est error aut
f

w Malth. xi, 19.

Joan. i 14.
t

3 5

Hebr. XIII, 4.

167

OEOUMENU TRICCJE

EPISCOM

168

lapsus a venuilate sermonifli quod ait : Abstinere . ,

3 CJbi$, Ut quibusdam visiHJl est, neque apOSloli , ; negligentia : sed recte ad Atticum eliara Msuin, * ,
expres^vs est se^no. Quemadmodum cum dici- , ,
tUT *. ' ^ , ld est, . ,
prohibuit eura ne psrpeftarel absurda, oon sigjai- , . ,
fic^tur quod ^d absurditatem eum exbortatus et ^, ,
et cum dicitur
. '
, id esi, determjt euiq ne resisteret amicis, , , ' *
non innuilur qupd borlatus sit ad resistendi^m . .
iupicjs, sed contrarium polius. Rursum cum dici- . >
lur : ' , id esl, prohibuit non .
furari, non Mgnificatur quud adborlalus sit ad fur- , .
tum. PriBterea CUm dicitur : , ,
, id est, prohibpit a nefandis absti- '
3

nere, hpc esl abegil, a tali adione. Itafiliam,- ^ . , ,

, id est, probibebapl .
absunere a cibis, boc esl prohibebar.t a cibis. .
Apud ^xteroos quoque spriptores muhum est ho- .
rum usus. c Ad pariicipandura cum graliarum ap .
tione. Vide quomodo (Jelicias abjecerit nominp . ' , _
participationis? Participalio enim mediocrem ?c- , ' ' .
ceptionem significat. Ipsas tamen delicias non ijt *, .
rem immundam abjecit, sed quod animas impedi- ,
mento sint per immoderantiam et veluli diruptio- .
nem. Fidelibue, inquit, Deus cibos creavit ad par- |
tieipandum gratias agendo. Infidelibus enim noi) , .
i(a : n^m bi propriislegibus seipsos ab eis arcent. ^
Et iis qui cognoverunt vefitalem. Ju- , , ^
daica eane erayl figura : nunc enim epi veritas
Multa autem illtS probibiia sunt, non quod impur^C . ^es^ent, sed utadeiiciiscpmpescerentur. VeritatQpa
vero dicil fidem quae in Cbristum esl. Quod , , omnis crea^ura Dei bona sit. De esculentis loqui- .
lur. Bt jam illorum quoque sectam diruit, qui ma- . ,
teriam ingenitam asserebant, ac cibos illius e&se ; ! *
dicebant. t Et n\Qi\ rejiciendum. Itaque neque
idololhylum rejicienduro est, modo cum oralione .
^umatur, si ignpres : quoniam ex lege reus eflice- , ,
ris quae pr^ecipit o,e immuiKJgs preddai is mppsj^s .
J(lploruro : ex transgressione ergo legisimmund^s , , .
redditur : quemadinudum etiani quod omnino pu- , , '
jfuua est, elffioegratiarum aciionc sumatur, ioi- *
mundura redditur propter voluntariam tuam in^jca .
:

liludinem. . Sanctificatur enim per sermoneui Dei et oratioiuem. Si sanctificatur, fit igitor illud
quia immundum erat? Nequaqnam! narn omqia munda sunt: sed duo ponit hic capita adversus
^os qui cibos aliquos immundos esse dicebant: primum quidem quod omnis creatura Dei bona sit,
nibilque immuodum est: quod si quis etiam admiticndo donel aliquid esse immunduro, accedit
hoc etiam modo pharmacum, inquit: sanciificalur enim per sermonem Dei, hoc est, per oralionem.
Ponilur autem ordiae prposlero : nam intelbgitur sic : Per sermonera et oraiionem quae sitad
Deiim.
IV, 6,7. De hi&si COmmoneSCerinfratr.S, bonus D

.
.
,
, .
.
fDo his.J Quibus ? Quae de mysterio sunt etqqae
. ; ,
deh3Bresibus,quaequedecibisretexuit.Aniraadverte , , autem quod non dixerit: Si jusseris, sed: Si . , , , *, c '-

eris tninitUr teu Christi, cnulritus sermonibus

fideibomque doctrim, quamusque sccutus es.
Caterum aniles et prophanas fubulas rejice.

160

COMlflBNT. IN EPIST, I AD

170

, 9 , . , COmmonofeceris. Nam opoitet episcopum nUDC

i & . submissionem ostendere, nunc principatus aucto. , ritatem. Bonus eris minister. Cbristo enim
. , ministrat qui ea docet quae Cbristus vult doceri.
, . , Enutritus sermonibus fidei. Quemadmodura,
, , inquit, a nutrimento nondiscedis, ita neque ab his
. sermonibus. Aut quod in his nutrilus sis spirituali
. ' nutrimento. Si quidem, Non solo pane vivet
. > homo 36, Non enim solum oportet tede his fratres
, . c commonefacere, 2 5 2 sed ei leipsum his nulrire.
. *fcvi Bonaeque doctrinaB. Est enim et prava doctrina bae , c Q . , reticorum. Quam usque secutus es. Hoc est, in
% , - qua fuistieducatus. Caeterum aniles et profanas
. . fabulas. Judaicas dicit obsemtiones. Nam hae
, , suotempore utiles erant, nuncautemaniles sunt
k

. - ac putridae. Aut de Graecorum et haereticorum nu

. gis haec dicit: vere enim profanse sunt et irapiae ac
z~
t, - delirantium verba anicularum. Jupiter, inquiunt,
. , , . coivit cum Junone: Mars adutterium perpetrayit
. ^ cum Venere : Vulcanus e coelo dejeclus est.
.
. . '
CAPUT VIII.
% ' .
De certamine adpietatem propter spem.
c *
IV, lAO.Exerce autem temetipsum adpteta , tem nam corporalis exercitatio ad modicum
, utitis est at pietas ad omnia utilis est ut qwz
promissiones hdbeat vitce proesentis ac futurw.
. , . Credibilis sermo dignusque qui modis omnibus
, acceptetur. Nam in hoc et laboramns et probris
, ^ afficimur, quod spem fixam habeamus in Deo
vivente qui est Salvator omnium hominum,
, . I
y

c , . . ,
,
. .
, , , *

pa .
. *
. ; .
, ,
cu ,
? . ! , ^ .
. * , ;
) .
,
. ^ . .
#*, .
3 , .
^ , .
^ ,
C y .

PATBOL. Gft. CXIX.

maxime fidelium.
c Exerce.Hoc est,assuefacito. Ad pietatem.i
Pietas est vitae diligenlia ac studium cum recla
fide. Nam corporalis exercitatio: quae corpus
sanumreddit.Estaulemcomporatioaminori. t Ad
modicum utilis esl: utpote ad corpus dunlaxat

vitam. c CredibillS sermo. CredlblliS et acceptabilis est talissermo. Qualis? Qui et hicel in futuro
vitam tribuit. Vide autem quod et credibilem ipsum
D dixerit, nempe quod verus sit: et omnibus amplectendum. Coatingit enim verum quidem esse,
sed dequoambigitur.Ut antemdiscipulum faceret
audentiorem, assertive loquitur in tota Epistola.
Nam in hoc et laboramus.255 In boc, quidnam
illud est ? Quod spem fixamhabeamus in Deo viveole. Nosenim hoecognoscenleslaboramusabsque ullahesitatione : et propler hoc inimici maxime nos impugnant. QuiestSalvator oainium
in bac vita Salvator est omnium: in futura vero
non omnium, sed corum qui salvari digni fuerint.
Preterea vero maximam bic gerit curam fideliuni,
quod cum impelaraur a tam mullis, salvamur lamen. Timotheum vero hortatur ad pericula pro
fide toleranda, quod Deum habeat Salvatorem.

172

OECUMENII T R I C C i E EPISGOPl

.
CAPUT IX

,
".
Adhortatio ut suiipsiuscuramhabeat etEcclesuv.
, .
IV, 11-16. Prcecipe hcrc, doce. Nemo juventutem tuam despiciat: sed esto forma fidelium in ,
sermone, in conversatione, in dilectione, inspiri- , , ,
tt*, in fide, in sanctimonia. Donec vcnero attende , , .
tectioni,exhortationietdoctrin(.
Ne neglexeris , ,
quod in te est donum, quod datum e$t Ubiper pro- . ,
phetiam cum impositione tnanuum auloritate ,
presbyterii. Hcec ewerce, in hi* esto, ut tuus . , .
profeclus manifestus sit omnibus. AUende tibiipsi , .
et doctrina, persiste in his. Nam si id feceris, ,
et teipsum salvum facies et eos qui te audierint. . , ,
. *

Illisenimquiexscientia peccanl, cumauctori-

,
^ _

tate pracipere oportet: autem qui ex ignoran- ,

tia,docere. Et utuno verbo eloquar,qui adhortatur , . ad bona, docet: qui aulem prohibet malum, prae- , * 6 , ,
cipere dicilur. < Nemo juventutem tuam. Oportel . enim magna cumaucloritate disserere episcopum. . ,
Et ubi ergo est illudquod dicitur : Modestia vestra *
Bota sit omnibus bominlbus37 ? Etdicimus, quod , ,
inler eos a quibus ipse injuria afficilur, mitis esse
debei: inter illos vero per quos fralres errantes , . ,
offenduntur ,austerus.Aut hoc nwdo.Si decentissi- , ,
mam degasvitam,non despicietur juventus quaB fa- ,
ciledespectuiessesolet. 2 5 4 Sed esto forma fide- . * , ,
lium. Tanquam viva imago, et regula b eatae vitae. c In , , , ,

,
sermone.eLoquendoquae praceptoremloqui oportet.Videautemquiadoctoremhabere oporteat di- <*
. ,
.
...

. . -c '^*
~~ *
->

cendifacultatem.c
InconversationeIn
vitaetconsuetudine vivendi. ln dileclione : quseerga omnes , ,
est.Inspiritu:autspirilualiordine,autindonospi- . .
ritus,neinhocextollaris. Infide: recta,qua quis , , 8 ^ ,
Deo indubitanter credat, etiam de impossibilibus. , , ,
In sanctimonia : hoc est, puritate, virginitate, , , , f "
temperantia.Donecveneroattende!cctioni. Veri- . simile erat quae ipse tanquam Paulo orbatus, eum , .
oplaret. Bifariam itaque consolatur illum, et pro- , ,
missione suiadventus, et consolationea Scriptnris. . ' ,
Animadverle autem, si Timolheo ut legat prae- ,
cipitur, quod nos facere oporlet. .Exhorta- j . .
tioni: ad populuro. Ne neglexeris quod in , ,
te est donum. Hoc est, doctiinam aut episcopi , . ,
munus. Nam gratia Dei erat, qua jutenis meruis- *
. "
set paslor fieri. Quod datum est tibi per prophe- .
tiam. Jussu namque spiritus facti sunt episcopi, , . ,
et nonpassira. Est autera prophetiae genus prae- ,
sentia quoque dicere; ut cumdicitur.Segregate .
mihi Barnabam et Saulum 38. Cum imposilione .
manuum auctorilate presbyterii.t Presbyterosdicit
epi&copos : neque enim presbyteriepiscopum ordi- . c . ; " .
nabant. HSBC exerce. Quaenam ? Ea quae supe- , , , , .
rius dixit. In sermone, inquit, in conversatione,in ^, *
fide,insanctimonia. Exeo autem quod frequenter ^& .
eadem jubet,oslendit episcopum debere haec indu- .
bilanter obsemre. Manifestus sitin omnibus. , . ,
(

7 Philipp. 5.
#

38 Act. , 2.

173

COMMENT. I N E P I S T . I AD TIMOTH.

174

. , Quodsinon fuerit vehementermagnus,neqtiaquam

^, , fieri potest manifestus.In oranibus velrebus. Atten, ^. detibiipsi et doctrinae.iHocesl, intende et animum
& , , t . adhibe, non tibiipsi solum, sed etdoctrinae, ut aliis
, quoquc prosis. Deinde accurate praecipiens ait:
, Persisteinhis Namsiidfeceris,etteipsura salvura
, , facies. Siquidem aliosabhortando, etlamis qui ad.
horiationemfacit,compungituretutilitatemaccipit.
erubescens in bis fieriobnoxius,aquibus deterret.
. .
238 GAPUT X.
.
Ut se unicuique apte accommodet.
,
V, i , 2. Seniorem ne savius objurges, sed
, . adhortare ut patrem, juniores ut fratres, mu , , ^ lieres natu grandiores ut matres, juniores ut
sorores cum omni castilate.
.
, *, ^
Non novura aliquod tradit documentum, sed
wv ; , omnia vetera sunt. Quid ergo dicit ? Si correctioue
, . opus sit, tanquam patri admoneas cum mansuetu , dioe docens. Quoniura enim gravis est aspera ob , - jurgatio, maxime juvenis erga senem, per mode. c , , stiam praeciditur quod grave est. Juoiores ut
. ' , fratres. commuoi sensu subaudito, adhor9rtn ^. . tars. Propterea autera ut fratres, quo ipsorum
. temeritatem ad modestiam revoces. c Mulieres
TTJ . * , natu grandiores ut matres. > Propter diciam de
, senioribus causam. Gum omni castitate. Quo** , , niam collocutionesquaasuntcuin junioribus aegre
. . , suspicionem eflugiunt, tu id cum mni casiitate
facito, bocest, nead tenuem quidem usqne bene .
volentiam. Aliomodo. nonsolum Timotbeum.
C sed et omnem per hoc admonei episcopum.
CAPUT XI.
. .
De viduarum cttate et modo ac gubernatione.
c , ,

(4*, $ . t

.
, .
( ,
,

. & . * ,
, .
5 , . ^, .
& , ^,
oi .
;
^. ,
iivu. ,
{ , . , ,
= , ^ * ^ .
( . ^
.
.
**. , . 4
; . "
^

V , 4-8. Viduas honora, quoe viduoesunl. Qnod

si qua vidua liberos autnepoles habet, discantprimumdomum propriampie tractare et vieem rependere majoribus: hoc enim acceptum est coram
Deo. Porro qtuz vere vidua est ac desolata, sperat
in Deo elperseveral in obsecrationibusac precationibus noctu dieque. Caterum qutoindelicii*
versatufy ea vivens mortua e$t. Et hcec prmcipe,
ul irreprehensibiles sint. Quodsi 2 3 6 qua suis et
maxime domesticis non providet, fidm negavit
etest infideli deterior.
Quare de virginibus oibil dicit ? Fortassis adbuc
non erant. Quse sit autem vere vidua, in progreasu
dicit. Jussit autem ipsas honorari, eoquod maritos
non habeant neque liberos, et apud multos ree
exsecranda videatur: propterea, inquit, apud sacerdotem magno habeatur inhonore, utquicorri
gat opprobria ab aliis illata. Aut honorem dicii
rerum necessariarum subministrationem. Quod
si qua vidua liberos habet. HSB non vere sunt
viduse.Vere eoim lales dicuntur, quaeundique desolatie sunt. Domum propriam pie tractare.
Hoe est, honeste disponere. Etvicem rependere
raajoribus. Vide beati Pauli prudentiam. Fret

175

176

OBCUMENII T R I C C i E EPISCOPI

quentar et ab hamaniflexhorteturralionibus.Quo- . , , ^
niam,inquit,majore8 tequsevidua es provexerunt,
" '
^ , ~

(et tui curara habuerunt: tu ergo cum illie vicera

rependere nequea8,sunt enitn mortai: per ill. rum ), , *
nepotes, taos aatem liberos, vicem illis repende, , ,
his gratia reddens quasillis debebas. Alio quo* . . ,
quemodo. Ad ea verba: Discant liberi et nepotes
primum domum propriam pie tractare: hoc est. ,
Discant liberi et nepotes matrem propriam hono- , ?
rare et alere acilli benefacere. Nam hoc significat: , , .
Pie traclare, et majoribus, hoc est aviae. Addit , , . quoque ad rationem, quod hoc Deo sil acceptum. ), .
Porro quaa vere vidua est. Quoniam jussit eas r . ^
honorari quse vere sunt viduae, dicit nunc qtules . , ,
1

l t l

sunt vere viduae, veluli narrando describens illas. . >

DesolaUra autem dicit et a filiis ei a nepotibus. , , .
Et perseverat in obsecrationibus. Haec itaque , >
vere vidoa est quae sperat in Dominoet perseverat , ,
in ohsecrationibus. Quoniam enim ab humano de- .
serta est auxilio,merito ad Deum confugit.t Caete- ,
rum quae in deliciis versatur, ea v.vens mortua , c , .
est. Siquidem quia multae viduitatem eligunt ut ,
majori auctoritate faciant quse non opurtet, ait: , c
QuaB in deliciis versatur, id est, delictose agit, ea , , , . t
vivens mortua est. Quomodo ? Quia presenti vita j .
yidetur vivere: sed viiam perdit aelernam. Mortua . ,
estergo per peccatum, quantum ad illam vilam. . c
c Et haBcpraecipe. > Vides quod rem hanc tanquam . $ 8 ;
legera esse velit ? Non eniin 257 adhortatur ut $ ,
eligant non vacare deliciis sed tanquam peecatum , *
vetat. t Quod si qna suis. Non sufficit namque , c . >
ad salutem propria tantum virtus, nisi de aliis ,
etiam curam habeat. De vidua autem haec dicit : ^ . .
suos vero appellat qui genere eam contingunt. , .
Siquidem contingit suos esse puta amicos, non , , .
autero etiam domeslicos, Debet itaque suis provi- ,
. $ dere, maxime autem domesticis :quod non facit ea
quae in deliciis versatur, solis deliciis animum ad- . .
bibens. c Et maxime domesticis. Suis et dome- , ?
sticis providet, qui non solum curam habet eorum , ,
qui aliquo modo contingunt, sed el sui ipsius pro- .
priosamputandoaffectus. ItaClemensseptimo /n- ,
jormationum.Providenliam sivecuram dicit et illam . .
quaecircaanimamestetqufficirca COrpus Fidem ,
negavit.t Etquomodo ea quaein deliciisversatur,el , ", ,
suis acdomesticisnon providet,Gdem negavit? Quia ditfumestinquit: Et domesticos quidesemine tuo . ' ,
sunt nedespicias. Quod si Deum Yideris nonnp- , . ?gare,silamen leges ejus transgrederis,ipsum Deura , ,
negasti. Dictum est enim : Deura profitentur se . ; "
nosse, caeterum factis negant. Quo modo autem , ,
estetiam inOdelideterior.Quia infideles quanquain .
non omoibus, ad saitem cognatis providenl, naturae lege inducti.
V, 9-13. Vidua eligaturnon minor annit
, sexaginta, qwz fuerit unius viri uxor, in ope- , ,
ribus bonis hominum testimonio comprobata : $i'
>,

,
!
liberos educavit, si fuit hospitalis. si sanctorum , , pedes lavit, si afftictis svbministravit, si omne , B

177

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

,. l
.
" opus bonum presecuta est. Porro juiores viduas
, - rejice: cum enim lascive egerint adversus Chri,
, & tum, nubere volunt, habentes condemnationem
. , - quod primam fidem rejecerint. Sitnul autm el
. , otiosa discunt circumire domos: imo nonsolum

,
oiiosto verum. etiam garrulm et curiosce, \o. .
quentes qum non oportei.
^
Hic aetatera quoque cum caeteris quas hoc loco
, , ponuntur omnino requirit, et causam in progressu
, , - ponit: ita quod licet seiaginta sit annorum, nisi
. et caetera habeal, non allegatur. Aiunt autem 2 5 8
. c . [OIKOVM.] ipsum illas dicere. quae in vidualera ordinera de*, , - putatae sunt. Inoperibus bonis. Ubigenera . liter dixit: Inoperibus bonis,consequenter etiam
. , ; . specialiaenumerat.De liberorumautem educatione
c . $ ^ superius quoque dixit: Quid ergo si non babeat
<* liberos ? Faciat caetera. c Si fuit hospitalis. Vides
* . , - quod et hic officia erga proprios, illis praeponit
** , , . quae sunt erga extraneos ? Ubi enim dixit: Si libe* *' , , - ros educavit, subdit consequenler : si fuit ho:* , . spitalis. Si sanctorum pedes lavit. Sed dicet:
, , ; Paupen ulasum, nec facultales mihi suppetunt ut
; sim hospitalis vel afflictis subministrera.Num san . - ctorum, inquit, pedes lavare non potes? Num fa * , cultas deest ut bona opera prosequaris? Horum
. - enim singula dixit juxta ea quae suppelunt. c Si
'. sanclorum pedes lavit: hoc est, si extrema mi*. > , <, . nisteria s.inclisabsqueruboreexhibuit.ItaClemens
, septimo Informationum. Si omne opus bonum
. . - C piOSeCUta est: hoc est, COITimuilicavit, Submiui, - stravit. Quanquam enim facultas desit ad operan-, - dum, adesltamem facukas ad subministrandum.
& ; " ' - Porro junioresviduasrejice. Quamobrem, cum
, majus fit in virginibus certamen, nusquam videtur
> - lemporis observationem expriraere ? Quia illae a
*#, , majori fidei fervore ad hoc venerunt, hae vero ne . ' - cessitate quadam qua solitudinero sequitur. Aut
+.> . * - q:iod etiam de virginibus dicens quod assidua sit
. " :, , ct curet quae Domini suntS, magnam diligentiam
. . , - adhibuil c Cum lascive egerint adversus Chriltwv . , , stum. J Erantfortassis nonoullaequae hocegerant.
W. ^ , Vide autem quod vere viduae eiiaro Christo adjunguntur : quae autem ipsi adjungunlur, in ordinem

! & , " ; - D virginum coDstiluuntur. Adjunxi vos,ioquit, uni
, , viro ul virgioem castam exhiberetis ChristoJO.
,
Hiec autem universis aptatEcclesiis.Cseterum quid
*., , xt , - Slbi vult ? hoc estquando tOT, . - puerint,quandolascivierint,qaando Octerecusantes
ix/ , delitialse fuerinl, quando superbe egerintadversus
> . Cbrisum non suscipientcs ipsum sponsum, ad
** (. , nuptias deinceps excidunt; non enim viduitatis
> , . sialumjudiciorolionisdelegerunt. Quodprimam
* , /,, , - fidem rejecerint. Pactum erga Christum dicit.
, ^ . Paclae sunt enim quod Christoadjungerentur: re ;, . jiciuntautem ipsumad humanasdevolula nuplias.
^, , * Pust bsec vero et in aliud, inquii, peccatum decidunt, nempe otium. Non solum ergo viros ju3sil
.TAZV-.JTI.
; ;

1 Cor. vu, 32.

40

H Cor. xi, %

170

CECUMENII T R I G G J E EPISCOPI

180

Operari, 259 Sed et millieres. Omne enim malum

v

ex gignitur. cSimul et otiosaa discunt.Quo-

~
'~
. *
,
*'
^,

modo autem otiosae discunt ? Habentes ascititios , .

virosqui eis necessaria suppeditent,segnes quidem C , .
suntad opera,curam tamen habentutvins speciosae 6 videantur. clmo non solum otiosae,sed et garrulae. . ^,
Hens enira nobis ad operandum a Creatore f abri- [].
cata est. Ubi ergo bonum opus ei non subministraverimus, ipsa assurait opera absurda.
, /,
V, 14-16. Voloigitur juniores nubwe, liberos
,

ynere domum administrare, nullam occasionem

dare adversario ut habeal maledicendi causam. .
Jam enim nonnulloe deftexerunt post Satanam. . 7
,
Quod si quisfidelis,autsiquafidelishabetviduas, ,
9

seppeditet UliSy et oneretur Eccksia, Ut & ,

,
quce vere sunt viduce suppetat.
,
Booum quidem fuisset ut quoe semelinter viduas
allectae essent, non lascive agereot adversus Chri- ,
stum, nequeprimamfidemrejicerent. Verum quia . , hoc faciunt, nubant: seipsas Christo non despon- , ,
deant, et ita nubant: boc enim peccato vacat, . , *
illud vero impium esiet scelestum.lllarum namque . 8,
inhialio et socordia ita coercetur exuberaoti afili- ,
ctione etcura. c Nullaraoccasionem dareadversa- rio. t Si enim recta nupserint, non prius Christo .
desponsatae, ad maledicendi occasionem seipsas ,
non deducent. Non ut sine timore vivanl nubere . ' ,
pracepit, sed ut curis pressse, prospiciant ut de- , ' '
center vivant. Jam enim nonnullaedeflexerunt. , . c

Quare autem

taotam observantiam cirea has .

habuisti, etmajorem qui circa virgines? Quia hae,

inquit, occasionera dederunt, defleclentes post
Satanam. Nam haec dico, inquit, non ut non sint
viduae juniores, sed ueritus neChristumrejicerem.
Quodsiquis fidelis. Rectedicit: Si quis fidelis,
aut si qua fidelis. Nam si infideles essent, non
oporteret ut ab eis alerentur, neviderenturfideles
egere infidelibus. Prseterea quoque legislationes
illos concernunt qui ipsis parent, non eos qui subjecti noa sunt. Suppeditet illis. Rem faciat
quaeminime240gravisesse debet. Perhoc enim
quod ait, , id est, suppeditel, necessarium sigaificavit alimentnm. Et non oneretur

,
; * , , . ,
, , ,
.
. . ,
, ' ,^
. 01
. ,
. .
. , ,
.
. " *

Ecclesia. > Itaque fidelis qui SUas alunt viduas, j> ,

etiam Ecclesiae viduasjuvant: q<iandoquidem non

gravataEcelesia uberius alet quasalit, nempe quae
vere sunt viduse, hoc est,quibus nullus proeest, sed
desolaUe sunt. Ut iis quae vere sunt viduae suppetat. Vere viduaequseundique desertae' sunt. Nam
qui hocfacit, nonsolum alit quam alit, sed etreliquis multum confert, dum occasio est, ut illis
abundanlius suppeditetur.

. ,
, ,
, ,
. * * .

,
*0
, , , ,
,

.
CAPUT XU.
. '.
De presbyterorem honore.
t .
V, 17-21 *Qui beneprm8unlpresbyteri,duplici fto ,

noredignihabeantur:maxime ii quilaborant in 8tr .

rnoneetdoctrina.Dicit enimScriptura: Nonobliga- .
bis os bovi trituranti.Et: Dignus est operarius mer- . , ;
cede8ua.Adversu88eniorem ne admiseris uccusatio-

181

COMMBNT. IN J P I S T . I AD TIMOTH.

,82

/, -, nisi Sllb duobu$ dtlt tfibus testibtlS. Eosqtli

pwv. , peCCdflt, COram omnibus argue, Ut et C&teri KfHO!vi xal . rem habeunt. Oblestor inconspectuDei ac Domini

Jesu Christi et electorum angelorum, ui hacser , ? Stfie pmcipitatiotie juditii, nihilfatietlS jtUCta
,
- propensiotiem dtlimi.
.
, Quinam autembenepraesint, Christus significa. , , , vit. Bonus, inquit, Pastor animam suam ponit
^ . > proovibus 4*. c Duplici bonore digni habean. tur. Honorem dicit necessariorum usum aut po, . c tiuSSlippeditationem. Non obligabis, inquit, OS
, * , 6 bovi trituraati; et Dignus est operarius mercede
. c * , SUa. Duplici , Collalione facla ad viduas,
- ad presbyleros qui J)ene prSUnl. Nam
. '^ ( , illi ne simplicem quidem merenlur honorem, sed
. . - magis expellendi sunt. Aul duplum dicit multura.
, , Qui laborant in sermone. In sermone non
. fastuoso, sed quispirilualiter alere potenssii. 241
, Ubi ergo nunc sunt qui asserunt non opus esse qui
, ; sermonibus aut doctrina praesit, sed vita ? Audiant
tV 4 , , . , DUDC Paulum quomodo sermonem honorat, Clim
c*txp . ' addit: Maxime : nam et hoc necessarium est, si
, ^ ; ' - quid aliud.Curaenim de dogmatis sermo inciderit,
, . quas ibi vita sufflcere poterit ? Animadverte autem
7p . c quod ad aliquid oppositum dicit: Non obligabis os
^ . * bovi trituranti. Siquidem obligandum est illi os qui
. , . non Iriturat. t Dignus est operarius mercede sua.
, . ' , - Etiam Christus legi consona loquitur. Mercede,aii . menli videlicet,ioperarium dicit eum qui la .
borat, nempe quod is qui non laborat imlignus sit
alimento. Haec autem praeceptoribus loquitur, qui
non laboranl in doctrina.
.
AdversUS seniorem 6 admiseris acCUSatlO ; - nem. Quid ergO 1 An adversus juiliorem admit ; ! ' tenda est hujusmodi accusatio ? Nequaquam ! Sed
^ ,

, tanquam diceret: Adversus nullum, maxime au/ . temadversusseniorem : nam babent hi el ab ipsa
, . - SBtale frenuni quoddam ; ergO VOCat
. , eum qui setale senex est. Eos qui peccant, coram
** -, , oninibus argue. Quaere, inquit, diligenier: cum. , . - que inveneris, cum vehemenlia objurgato. Namid
, T*x . significat . Coram OinnibuS autem, Ul et C , , - teri ad modestiam revocenlur. Hux fecil Deus et in
p
. * "opi Pharaone& et in Nabuchodonosor 43. c Obtestor
^ . , - io conspeclu Dei. Adverle vehementiam. Neque
, , , enim eo quod Timolbeus lantUS esset, Supplex
! r . t i n , /, petil, sed obteslalur, suas partcs slabiliens, si quid
, iiat eorum quffi oportet. Quare aulem VOCatis
.; ' Fatre el Filio in testes, eliam angelos simul voca^. vil V Quia et hi una CUm SUO Domino in futuro J U .^. ' dicio aderuut, el sermoni atteslabuutur. Moris est
* ^ , autem eliam nobis et emiuentes et inferiores per^ . , sonas in lestes sumere. Alque hoc modo Jacob
, c et Deum et tumulum sive acervum lapidum in
* . t , testem assumit
Et electorum angelorum.
<*.>R , .
Dixitautemelectosangelos,quiadmonesquoque

4i Joao. x 14.
t

* Exod. x,v, I seqq.

43 Dan. , 1 seqq.

44 Gen. xxxi, 46 seqq.

OECUMENII T R I C C i E E P I S C O P I

188

184

sunt angeli, sedreprobi. Aliud.. AutidquodreA^AXXo. [ O I K O T M . ] " , vera erat, dixit, aat ad discrimen rejectorura. Ut ^. c
haec serves sine pracipitatione judicii. Haec, puta . ^.
quae dixit. Sine prsecipitalione judicii, id est, ut , ,
nihil eorum quse dicta sunt temere et impruden-
ter ac non praeeunte judicio aut consilio facias. . , , *
Juxta propensionem animi. Hoc est,ex prsesum- .
ptione. 2 4 2 Siquidem praesumplioDes frequenter . ,
destituuntur veritate. Est enim affecta- , tio, quae aliquem provocatadquidpiam sine judicio . faciendum. c Sinepracipitatione judicii.j>Clemens .
septimo Informationum libro intelligit ,
, hoc est, cavens ne ad aliquid impin- ,
gendo, subjiciaris judicio et ultioni inobedienliae. , ,
Sanctus autem Basilius in interpretalione parabo , ' .
B

larum ait : secundum acclinationem (legit , ' enim ) id 6St, non declinans ad .

id quod reclum non est, sed rectum ferens judicium. Ila enim dicil: Nihil faciens secundum accli
nationem, sed recta et nen perversa ferens judicia
.
CAPUT XIII.
, 9
De cauta electione.
V, 22-23. Manus cito nemini imponas^ neque ,
communices pcccatis alienis. Temetipsum castum . . serva. Ne posthac bibas aquam, sed modico utere , ' " rino propter stomachum tuum et crebras tuas .
infirmitates.
. '
De electionibus etiam disserit, nam ad episcopum scribebat. Quod ait: Cito, id est, non a . , , , ;
prima aut altera statim inquisitione, sed ubi fre- ,
quenter ac diligenter inquisieris. c Neque commu- . .
Ilices peccatisalieilis : indignum populo episCO-^ , .
pum praeficiens. Temelipsum castum serva. .
De temperantia ei praecipit. Quod sihaecscribilviro .
adeo sese jejuniis etaqusepotu extenuanti, ut inde , , ,
etiam aegrotarei, quid nos facere oportet, aut quo- ; ;
nam modo observare ? Ne posthacbibns aquam. . ^
EtquarePauIusnonsanabat ejus storoaclium, qui , ^

corporales etiam sanitates operabatur, sed diaela ,
vult eum sanari ? Ut monumentum nobis fieret, ; nefacile offendereranr, si probi viri infirmarenlur: , ; 6
et ut ipse Timotheus per aegritudinem in oificio ,
contineretur, ne superbiret. Denique ut nos scire- " , ,
mus quod cum ejusdem nobiscum essent naturae, S . ' /,
bona illa opera exercebant quae faciebant: quando- $ , .
quidem potuit eum Paulus unica prece sanare, sed . &<*
Omnino non expediebat. Plurima autem in hoc D ,
refert Chrysostomus. 2 4 5 Yide itaque librum *quem De imaginibus agit, et pulcbre admodum ^ >^videbis quae hac in re in eo loco tractata sunt a , , , . oiv?
divino Chrysostomo, in prooemiali ulopinor versu. . 9 ' .
Sed modico utere vino. > Tanlo videlcei, quan- .
tum ad salutem opus est: scit enim eliam abun- , {upn
dantius vinum nocere 4 5 . Hinc autem significat .
quodnon solo slomacho aegrotabat^sed aliis quo

que corporis membris.

CAPUT XIV.
Quod nullutn opus sit occultum.
V, 24-25. Quorumdamhominumpeccatamanifesta
45 Ephes. . 18.

. .
:
,'. ^

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

185

186

, . SUTlt prcccedentia ad juditium, quosdam VWO et

, subsequunlur. Consimiliter et bona opera ante
.
manifesta sunt: et ea qu<& secushabent occultari
non possuni.
, Quoniam antea dixerat: * Ne communicespec( . catis alienis, quasi per objectionem solvit quod
; dictura est.Quid enim, diceret Timotheus, si ejus
, ; * c quiordinaturpeccalaignorem,numquid eiscommu nico? et ail:Quorumdam hominum peccata ante
. raanifesta sunt praecedentia ad judicium. > Talium
, . igitur peccata, si diligenter inquiras,omninocogno. scas.Quosdam vero et subsequuntur.Hoc est, post
. . ordinationem sequuntur.Prioribus ergo communi . caturus essesrnegligentiae eniraessetqusemanifesla
. suntcognoscere.Posterioribusveroita,ni . hil enira praeter te. Scio me apud quemdam sancloUv , , , rumhujusmodi legisseinterpretalionem:quodquo . rum praecedunt peccala,hi omnibus manifestisunt:
., sint et ergo et tibiquos autem subsequunlur,bos tu
. , observa prospicienlibusoculis. Si quidigilurprseler
. hoc faciaSjCommunicabispeccatis.Divusautem Ba , O J O I V - siliusiia inierpretalus est, quasi nihil hujus capilis
. , , - ad ordinalionem periineat.Quicunque, inquit, ipsi
, - peccaverunt soli, peccata habent ad judicium prae. , - cedentia ac irabentia. Quotquot autem etiam post , - quam binc discesserunt, aliis peccandi occasiones
, - reliquerunt, quemadmodum Nestorius caeterique
. ' haeretici,bos etiam discedenles subsequuntur pec . cata : 244 nam eiiam propter ipsos labentium
. * , - peccala illis imputantur. Consinuliler et bona
. , ,
,,
, opera. Uoc est, pari modo. Quaecunque, inquit,
. de peccatis dicla sunt, haec eliam accipe de bonis
. operibus. Sunt enim qui aliis facti sunt occasio
, , salutis, horum recta opera ad eos quoque refe, , t runtur qui semina dederunt. AUo modo.Hocde
.
impiis dicil baeresiarchis.Habent euim subsequen , , tia post morlem peccata, nempe iloctrinam perni . * ' ciosam quam dereliquerunt in hac vita : perditio
, namque eorum quiabeis edocti sunt,occasioip-is
efficitur seterni supplicii.
.
CAPUT XV.
. ' .
De obedientia scrvorum.
c .
VI, I , 2.
Quicunquesutjuyotuntserui,8tw8rfoc ,
, minosomni honoredignos ducunt,ne nomni Deiet
"
"
'
~*
doctrinamaleaudial. Quivero fideles habent do~

"

. , - minos, ne rontemnant quod frulres sint, scd magis

, , imerviantqtwd fidelessint acdilectiqui bewficen, tice participes sunt. lltzc doce et exhorUire.
\ /.
.
De credentibus scrvis disserit, qui dominos
,
, , , . babeut increduOs. Haec, inquit, eliarn exhorlarc
. , , ut quicunque, elc. Ne nomenDei. Nam siservi
, credenteSjOb id quod domini essenl increduli, ob , audirent eis esscnlque arrogantiores, occasionem
, darent suis dominis convilia jaciendi in Christuni
, ac praedicalionem, lanquam occasio facla esset
. c , contumacisB servorura. c Ne contemnant quod
. t , fratres sinl Ne proptcrea, inquit, quod frater
>

CECUMENII TRIC&E EPISCOPI

187

188

sis, contemptus occasionem sumas : sed potius , , );, *

alacri animo, quod fideles sint Deoque dilecli :> ,
domini, magis inservias, timori adjungens eliam , ' .
ddectionem.Quantum enim beneficimn recipitisin ,
hoc quoque doroinos habealis fratres, tantum et
vos grati silis, magis inserviendo. Aut quia vice .
versa beneficium a dominis recipiunt dum aluntur , . c
ac vestiuntur. Sed magis inserviant: nempe * . *
servi. 245 Per hyperbaton enim ponilur. Iti me- . , c
dio autem locetur, Quod Qdeles sint ac dilecti, et , , snbaudiendum est, domini. Aut simpliciler ut . , , , c
habet intelligendum est:Quibeneficium recipiunl, , ,
hoc est domini, curam habeanl ul etiam servis ,
benefaeiant. Hsecdoce et exhortare. Nonsane . ,
_ .
aucluriiate sed leniute indiget praeceptor.
CAPUT X V i .
Adversus avaros, et falsos prceceptores.

".

, .
,
VII, 3-8 Siquis diversamsequitur
doclrinam et
nonacceditsanissermonibus
Domini no&tn Jesu
'
,
Christi,et eiquccsecundnm pietatem est doctrina, ,

is inflatus est nihil sciens,sed

latiguenscircaqux-

stiones ac verborum pugnas,ex quibus nasciturin- ,

,
,

,
vidia,con(entioMcisidiemix,mspiciunesmal(B,supervacaneoe conflictationes hominum mente corrup- ,

torum,etqnibutade7nptaestverilas,quieaUtimant

qucestum essepietatem. Sejungereab iis qui e/us- .

modisunt.Est autcm quoestus magnuspietas cum .

animo sua sorte contento. Nihil enim intulimus in
hunc mundum, videlicet nec efferre quidquam , .
, possumus : sedhabentcs alimenta et quibvstega.
mt/r, his contenti erimus.
, ,
Diversam sequiturdoctrinam: boc esl,aliam
ab ea quae recta e>i. Et ei quae secundum pieta- , ' ,
, ' , , >
temestdoctrinae. Quod dixit : Sanis sermonibus,
boc nuac vocat doctrinam secundum pietalem, * ,
doctrinam videlicet fidei. Inflalus est, nibil . .
sciens. Nam qui ea non novit quae scire oportet, , .
is nihil scit. Qni vero ea quae sana sunt non novit. , .
is sane daemoniaca novit. Porro faslus res amira ,
est ac propria dsemonibus. Circa quaesliones ac , ' ,
dispulationem pugnas. Si enim non credas, sed ,
inquiris,t>ecesse ost verborum pugnas esseacdis- . *
sentiones rationum.Siquidem quia Chrislianismus , futura promittit, 4G quae oculis demonslrari , * . ,
nequeunt,necessaria estfides.Consideravero quod . .
consultare et inquircre esl aegrotare.BlaspbemitB. ,
Necesse e.*t enim eum qui bumanis permiltit ralio- , c
nibus divina, et etiam in blaspbemias incidere ex . * , , quajslionibus. Suapiciones mala;. Hoc est opi- . niones et adulierina dogmala. Supervataneae , .
conflictationes. Morbi pravorumque dogmalum , .
Iransfusio. Sumitur autem melaphora in voce - .
, a scabiosis ovibus quae applicalae al i* ^ ;
et ailrilae etiam sanas morbo implent. Qui exisli- .
mant quaestum osse pietatem. Vides quod etiam , ,
pugnae verborum turpe lucrum pariunt?Nec niirum , (
qui enira verbis conlendunt, plures attrahendo , ' )
discipulos, ex his quaBstum faciunt, sive lucrum . ,
f ecuniarum. Fingunl enixii pietateni ut per ipsain , * ,
t

189

COMMENT. IN EPIST. I AD TIMOTH.

190

. congerant. Sejungere ab iis quiejusmodi suni.

, ; Non dixit:Implicare talibus et e diverso contende,
. . sed,Sejungerepostuna metalteramadmoniiionein.
, Quando enim persuadere poteris hominibus qui
. pecuniae gralia pugnanl? Cum igitur incorrigibiles
ot , * , sint devita illos. Est autem quaestus magnus.
, Illi quidem in hoc fingunt pietatem ut quaestus et
. , lucri ansam accipianl. Verum autem lucrum est
, - ipsa pietas in semelipsa, et haec habens quie salis
. c sint,ei nonquae exuberentin rebus temporalibus.
. , - Aut quud lucrum est ipsa pietas, si nos quoque
^, 2 ; non plura petamus,sed in sufficienlia persistamus,
, , , Nibil enim intulimus in hinc muadum.iSinihil
intuliraus, nec quidquam efferemus, quorsum ha , ,
,
, ^vgbere cupimus ullra necessaria ? Sed habentes
, alimenta. Tantum, inquit, edere oportel quantum
. satis sit ad alendum, non quantum provocet ad
.
delectationem. E l lot ac lalibus operiri oportet.
qoa nuditatem legant, non quse delicias inducant ac molliliem afferant. Hoc enim designat nomen
aliroenti ae teguraenti.
,
VI, 9-12. CoelerumquivolHnt ditesccrejncidunt


in tenlationem el laqueum ei cupiditntes multas
,
slultas ac noxias, quoe demergunt homines in
. * exitium et interitum. Siquidem radix omnmm
, malorutn^ est studium pecunim, quam quidam

, dum appetunt, aberrnverunt fide et seipsos iro plieuerunt doloribus multis. Tu vero,o homo Dei,
. , . hcec fugeiprosequere autemjuslitium, pietatem,
,
,
,
, - C charilatem, patierUiam, 2 4 7 mansuetudinem.
, . Certa bonum certamen fidei, apprehende vitam
. , ) celernam, ad quam et vocatus es et professus es
bonam professionem coram multis teslibus.
.
,
Non de his loquitur qui recte divitiis utuntur,
. , sed de illis qui ipsas concupiscunt, Nam qui con , cupiscit, nequaquam alteri tradere possel, ne sibi
. c . * deessent quae desiderat appellus. Et cupidi , , lates mullas. Affluentes enim divitiae nimiaque
. . polentia ad absurdas impelluni cupiditates. De . . ' - mergunl homines. Ne amplius valeant emeigere
, * Aberraverunt. Obtenebrat enim sludium pecu . . niae oculum animae, nec recla sinil incedere. Et
, , seipsum implicuerunt. Siquidem studium pecu . c . t> niae spinarum inmo lum stringenlis manus cruen , , lare facit. # Doloribus multis. Non solum
, inquit, iu his quae Dei suni impedimento est vcllc
, , , ditescere, sed et corporaliier lacessil amaloros,
> . 8, . curis, vigiliis, ac terrorilms ipsos transfigcns.
. Tu vcro, horao Dei. .Magna dignilas. Omuos
, , namque homines, eliam servi Dei sunt, maximo
, - lamen jusli: non iantum raliono crealionis, scd
. . el raiione proprietatis ac fainiliarilatis. H R C
* &W , , fuge : prosequere. Ulrumque epitasim habet.
, . , c Neque eniin dixit : Ab illo quidem discede, buic
. * . vero adhsere : sed, Fuge et pi osequere. Prose . t . . quere autem justiliam. * Ne plus habras quam
> . * - vitaB satis5it.Pielatem. In dogmatis, Fuem.a
, . J, Quae est sine quaestiooibus. Charitatem. Qua
, , - a fidc producilur, quae crga Dcuro est el bomines.
#

191

192

OECUMENII TRICC^E EPISCOPI

#

Est aulem bonus ordo sermonis. Nam a flde - 31 , . n 31 ?

tur charitas, a charitale vero patienlia, paliontia -, ; .
autem cum per viam graditur, mansuetos facit. , 31 , ,
t Bonum cerlamen fidei. Cerlaroen vero fidei et . in his consistit quae dicta sunt, et in ferendis (3 , . c n v
viriliter afflictionibus. Ac protinus sequitur relri- , . ,
bulio hujusmodi cerlaminis, vila scilicel aeterna, , . '
Ad quam vocalus es. Quisquis enim venit ad , { , *
baptismum, ad hanc. vocatur. Bonam professio- , nem.i Professionem maxime dicit eam quae fit in .
baptismo, quando profl emur oos renuntiare diabolo, ascribi autero et credere Christo.
. 1 2 .
* 4 8 CAIUT XVII.
Proeceptum horrore phnwn dn pura obedientia t
, t
usque in
finem.

c > V I , 13-16. Prmcipio tibiin conspcctu Dei qui vivificat omnia et Jssu Christi qni testalus est sub ,
Pontio Pilato bonam confessionem,ut sevvesproe-

,
ceptum immaculatum, irreprehensibile, vsqne ad \,
apparitionem Domini nostri Jcsu Chrisli, quam ,
temporibus suis oslensurus est illc beatus ct solus , ,
princeps, Rex regnautium et Dominus dominan- ,
tium> qui solus habet immortalitatem, lucem ha- , , 6
bitans inaccessam, quem nemo vidit hominum , ,
neque videre polest: cui honor et imperium sem- , , i i
. .
piternum. Amen.
,
Rursum Deum addmit in testem, et terrorem
addens, et di>cipulum firmiorem reddens, quod , ,
. c
cum qui in teslem adducitur habeat in menle
Qui viviiflcat omnia. Id etiam exhorlalio esl . ad pericula. Nam si Deus, inquit, omnia producit . , , ,
in vitam, cur profidecerlaminasubire horremus? ;
Et quod ad hoc exhorletur, ex eo manifestum est , ,
quod sequitur, Jesu Cbristi qui testatus est sub ,
Pontio Pilato Si enim Dominus lulit leslimoninm , sive mfirtyrium, quare nos recusamus cl cuncta- '
mur? Qui lestatus est sub Pontio Pilalo. Trs- . ' ,
latus est pir ea quae fecil quod ipse esset Christus .
Filius Dei. Ila habet Ciemens &e\il\molnformuUo- '.
num. Bonanfi confessionem. Qnam vocal bonam . j '
confcssionem? Eam per quam confcssus est, , . asnigmatice tamen, quod Deus essel. Si quidem , si , ,
cum dixissel Pilalus, Num rex es iu?Ego, in- ' . c .
quil,ad hoc nalus sum. Praiceplum immarula- U , , lum. Hoc ost : Nequc dngmalum ncqne vilaj . . , ,
macula aspersum. Usque ad acpariiinnesn. . * '
U-que ad exTemum, inquit, tuiim spiiihim. Ila . ' lamen nun dixit.sedquo vehemenlius ipsunuxci- ,
laret, apparilionis Domini raeminii et adinirandae , ' . , gloriae. 949 Temporibus suis. Hoc est con- , . ,
vnn enlibus, prsefinilis. Ne ergo conlristeris :uod . . >
jam facU non fit. Ille bratus. Hc de Fil .
dicla sunt: nam qui a I judicium veniel, is et . , ' , ,
prassenliam oslendet : (jiiod si Paler ad judicium . 0 ,
non vcniet s d Filius,de e> qui venlurus est hacc . '
dirta sunt. llle bcaltis imo ipsa bealitudo. Apud . | ,
ipsum enim fugit moeror et dolor. Hic eliam . .
polens est ct bonus rcx. Nun < rgo limcnli sunt ,
ilb lerreni. Et solus potens. Ubicunque de , ,
f

193

COMMENT. E M

, , .
,
, , . .
, ,

; *0 , ,
,
, . ,
9

, ,
,

.
,
" , .

*0 , '

, ; *
; .
,
; , ,
.
,
. .
.
, . '

' [)
.
<

. '.
.
,
,


, ' , ,, ,
,
, ,
,
.
, '
. , .
, . ,
, $ , . * , -

. ; * .
,
# . ,
. ,
!, , , , . '
,
.
,
, . ; , , ,
. , t , -

,
(

Maith. xxvnt, 90.

. I AD 10.

194

una trium personarum audieris hoc aut illud, ne

hocdictum accipias ad discrimen aliarum duarum,
sed de illis qui non mnt el lamen dicuntur dii.
Ecce ergo nunc de Filio loquens, qnae alibi et de
Patre dixit et de Spirilu: Solus dicit. Qui solus
habet immortalitatem. Quoroodo de Deo dicit
quod solus habel immortalitatera, cuw et angeli el
animae ac dsemones habeanl immortalilalem ? Cum
ergo de Deo dicit: Qui solus habet immortalilatem, aul ab illis quos diximits, aufcrl immortalilatem, aut menlilur. Et dicimus quod hi de quibus
est serrno non habcnl immortalitatem, sed ipsam
participant, gratia illius qui natura solus est
immorlalis. Nam a Deo hoc ipsis datum est. Deus
enim est a quo omnes parlicipamus, quemadmodum et alia, ad id quod praestanlius est comparala,
ita el imroortalitatem. Lucem habilans inaccessam. Qui ipsa est immorlalitas el lux inaccessa,
num putas loco circumscriptcs cst t Num aliud e>\
lux el aliud ipse ? Alqui ipsa lux est. Yides quod
dumetiani magnum aliquid dicere volumus, lingua
impotens efficitur? Inaccessa vero dicilur, ad quam
nemoobvch menlem splendorem potest accedere,
Quem neinu vidithominum Neque enim Filii
divinitatem quispiam vidit. quemadmodum aeque
Pairis aut Spirilus : nam secundum camem visus
est. c Cui honor et imperium. Si honor ipsius
etirapeiium sempitermim erit, omnino eliam apparitio ipsius. Proniisit namque : Ecce ei;o vobiscuro suni umnibus diebus

2 8 0 CAPUT XVIII.
Deductio divitum ad veram vitam.
V1,17-19./fis quiinprcesenlisoeculo divilessunt,
prmcipeneelnlo sint animo, neque spem ponantin
incerlis divitiis, sed in Deo vivente quiprabetno*
bis omnia affatim ad fruendum, ul benefaciant, ui
divitessint operibusbonis ui facilessintad impatiendumMbenter communicantes, recondeniessibi
ipmfundamentum bonum inposlerutn, ut apprehendmt vilam oeternatn.
Suntnamque et alii diviles, at non in praesenti
saeculo, qui vere divitessunt, justi videlicet. Ne
elalo sinl animo. Nihil enira aeque inflat ac
elalum reddit animum aique pecuniae et possessio)nes. In incertis divitiis. Vide quomodo ipsos
eliam tanquam insensatos calumnietur. Quis est
nim qui sperat in incerla re Sed in Deo. Nam
qui in Deo sperat, non cffertur. Qui praebet
nobis omnia affatim. Ipse etenim quanlum ad se
attinet omnia omnibus coiuuiuniler proposuit,
eliam abunde, coelum, terram, aera, vitam alimenla. Sed avarilia, sumpto simul potenlatus
auxilio, multa quse erant communia sibi vindicavit, ac propria effecit. Ul divites sint in operibus
bonis. Si divitias quasris, veras quaere, et non
incerlas. Quaenara illae sunt ? Bona, inquit operari, facilara esse ad impartiendum, hoc enim
t

195

OECUMENII TRIC&E EPISGOPI

96

pecuniarum est. Libenter communicantes. Hoc . , , , est mansueti, lenes, lumore carentes, sese demit- . 81 ,
tentes. Recondenlessibiip^is.HoC est,reponen- . " .
tes fundamenlum bonum. Ubi bonum est funda- *
mentum, omnia secura SUllt el firma. t Ut appre- . * ;
hendant vilam aeternam. Propler hailC sane , ; vitarn recondendum est bonum fundamentum. .
Quomodo autPm hoc esse poterit 1 Si in hac vila , , bonisoperibusincumbendo, reponamusnobis ipsis .

vilse hujus fundamenlum. Bonorum namque operum aclio, quam et fundamentum nominavit, illiu$
fruitionem reconciliare potest.
251 VI, 20-21. 0 Timothee, dppositum $er
, [) ,
, devttans profanas VOCUm vanitates et Oppo- ,
SitiOfies falso dictoe SCienlice, quam nonnulli - , ,
ficientes circa fidem aberravemnt. Gralia 8tt te- . .
cwn. Amen.
.
Depositum serva. Praeceptum, inquit, Dei
[] . ,
quod per me tibi proposuit. Aut grafiam Spirilus , , * tf|V
quam ordinationemaccepisti. Devitanspro- , . ' fanas VOCUm vanitates. Impuras, nocenlCS. Vo- , * CUm autem vanitates, id est, vaniloquia. Estilaque , . , , et VCClim vanilas Sive inanitas, quSB non est - , . *0
fana. Beatus aulem Joannes recentiores admoni-
tiones dixit vocum novilates, legens Ut videntur ,
diphlhongum in prima. Et , . .
oppositiones. Et sane objeclio aliqua ad quam ,
respondere non Oporleat propler absurditatem. . .
Falso dictae SCientiae. Ubi enim non fueril Odes, , . ,
non est scienlia, sed quae videtur esse, mendax est. . H . c Quam nonnulli profitentes: mendacein, inquit, ,
et adulterinam SCieniiam. Siquidem erai fortassis nonnulli profllenles SCienliam humanis rationibus , .
invenlam, q u fidei opposila est: et manifeslum .
ex CSt, puod circa fidem naufragium fecerunt. . . /,
f Gratiasittecum. Amen. Omnium sigillum sive , '
B

signaculura ipsi precatur, nempe Dei gratiam, a .

qua bonum omne et datur et conservatur.
FinU divino favente auxilio prioris ad TimO- 9

theum Epistoloe.
Scripta esl a Laodicea, qu melrepolis Phrygiae
et Pacatianae.

.
,
.

ARGUMENTUM
POSTEIUORIS EP1STOU3 AD TIMOTHEUM.
252 Hanc ab urbe.Roma Scribit. Occasio vero> *.
Bpistole bC fllit. Cum hiquiunacumapostolope- ,

197

COMMENT. IN EPIST. I I AD TIMOTH

198

( -cbv, <!(< - regrinabantur reliquissent ipsum volens Apostolus

, ut Timotheusad ipsum veniret, scribit Epistolam.
. Et primum quidem indicat ei quod raemor sit lum
pielatis ipsius, tum iidei progenilorum ejus.Deinde
. " , ot , significal quod hi qui ab Asia erant, inter quos

,
* Phrygelus erat elHermogenes, aversati ipsum fue . * rant, visis ejus calenis. De solo Onesiphoro slreuue
, fert testimonium * et hunc susceperat, cum ille
' . Romam veoisset et apud se mansissel. Pracepit
, autem ul siullas devitet quaestiones, eo quod ab
, . ipsis pugnae oriantur. Siquidem Hymenaeus et Phi , letusaversi veritatem reliquerunt, dicentesjam
,

faclam esseresurrectionem, et quosdam subverle, runt. Magis ergo exhortatur ut sibiipsi atlendat et
, doctrinse, ac sciat quod in extremis temporibllS
., , erunl bomioes sui amanles, et voluptatum potius
, quam Dei: cumque haec amplius fulura prospiciat,
, populos munial ne quis ab illis seducatur. Mul . , tunique exhorialus ipsum, tum de bis quae ad
- mores pertinent, lum de illis quae doctrinae diligen
- liam respiciunl, ubi etiam lempus suae resolutio nis significavi instare, 255 futurumque esse ul
, , immoletur et martyrium ierat: praecipil ul ciio ad
. se venial, deferens penularo ei libros. Admonet
>3 , quoqueipsum ui Alexandrum aerarium caveat, ut
, ' - qui se multis malis affeceril,etitaconc.udit Episto..
lam.
.
THEODOHETI.
'Quam ob causam scribit alteram ad Timolheum

; , c Epislolam Dixerat in priori: Spero me brevi ven. . "

' , ,
, ,
, ^ ,
.

tnrum : non potuit aulem proficisci: jam enim

tenebatnr a Nerone. Opus ergo fuit, ul pro praesentia lilleras saltem mitteaet : simul quidem ut
consolaretur, eo quod non venirct: simul etiam
ulTimolheum confirmarel in Ecciesiae cura delentum.
254 POSTERIORIS
AD T/MOTHEUil

*.
EPISTOLJE
CAPITA.
.
*. " , 1. CommendatiofideiTtmoihei,etexhortatio ad
tolerantium juxla id quod gratiam deceU in
, ,
qua et ipse seipsum ptrdurare tolerando dicit.
.
. 2. De conveniendi traditione divinorum dogmar
.
tum.
" . , 3. De conversatione inprasenti vita sine anxietate: de alimentisqucecUra laboremproveniunt.
.
, ' 4. De fide in Christum, et tolerantta ob spem
vitoe.
.
' . - 5. De divina doctrina et vita pura ac pacifica,
elium erga adverswios.
, .
" \ ^ , 6. Vaticinium deabundantehominum malitia, per
fucum reprehensibilem.
; .
. 7. Exhortatio ut se imitentur, opponendo teperversis in tolerantia propter Deum.
, .
\\ , 8. De his quinovumoliebantur,quibu$ Timotheum
opponit.
^. >
\ , 9 De futura suiipsius resolutione ad cctemam
gloriam.
oWvia.

200

C E C U M E N I I T R I C C J E EPISGOPl

199

'

PAULI APOSTOLI
AD TIMOTHEUM EPISTOLA SEGUNDA
PRO0EMIUM.

'
2 I , 1.2. Paulus apostolus Jesu Christiper
* /
voluntfltem Dei secundum promissionem vitw qum
est in Chrisio Jesu, Timotheo dilectofilio: gratia, , , ,
misericordia, pax Deo Patre et Chrislo Jesu ,
.
Domino noslro,
, , ^ ^
Apostolus, inquit, sum ob permissam vitam quaa
est in Christo Jesu, hoc est, per Christum danda. , ,
Secundumpromissionemvilse.i Nemihi,ait,pr86- . * .
sentia pericula commenores: ab his promissa vita , , *
procedat. Quandoquidem ergo promissa est in fu- .
turo eam quaere. In exordioautem de suis afflictio- , , .
nibusipsum consolatur. Me, Inquit, creavit Domi-
nu8 Deus apostolum, id una decerneule < tiam ' , , 6
Christo, ut promissam aelernam vitam hominibus ,
praedicarem. - Dileclio fdio. Contingit enim * filium esse, non (amen dileclum. Quod si admo- . [.)
dum probus non esset, nequaquam el filius esset , .
ei dileclus, maximeque Pauli. Graiia, miseri- , , ,
cordia. Hasc etiam prius, et nunc quoque ipsi \ . , . * , .
precatur.
CAPUT. I.
. '.
CommendaliofideiTimothei, et exhortatio ad lole , ,
rantiam, juxta id quod gratiam decet, in qna et , ipse seipsum perdvcare tolerando dicit.
.

I, 3-6. Graliam habeo Deo cuitervio majoribus cum pura conscientia, quod citra ullam /n- ,
termissionem faciam de te mentionem in preca-
Honibus meis noclu dieque, desiderans te videre, , ,
memor lacrymarum tuarum ut gaudio replear: , .
commonefacius qtue in te est fidei non simulata*,

,
quoi hubitavit primum in avia tua Loide el malre ,
tua Eunica: certus uutem sum quod etiam in te. , .
Quam ob causam commonefacio te ut suscites '
donum Dei quod esl in te per impositionem ma- , 5
nuum mearum.
.
$ ; , ^,
ioeVidesdiIeclionismagnitudinem?Gratias,inquit, agoDeo quod tui memorsim.Haeceslvehemens . , 8
dilectio, qnando gloriatur quispiam de eo quod .
hunc diligat. t Cum pura conscienlia. Quomodo . J
cum pura conscientn, cum CLristum ab initio ;
iguoraret? Ostendilquod nullius mali sibi conscius . , ,
fuerit. Nam si Ecclesiam persequebatur, ex Dei , , zelo persequebatur, noa humana aliqua causa : , .

<

GOMMENT. IN EPIST. I I AD TIMOTH.

201

202

ol , quemadmodum mulli qui glori cupiditate ducti

,
~ , baeresim staluunl, magnae irabecillilalis sibi con ; , , scii.Et recte seipsuro commendat, ut etiaro in dic ' . . ligendo Timotheo ostendat se non esse fallacem,
fct- . , ' neque ejus quem non diligeret captare gloriam,
&< . cum ad eum profectus non esset; licet anlea id
. , , - promisisiet. Quod cilra ullam iatermissionem.
. , Quod absque intermissiooe, c In precationibus
, meis. Non vulgari, ait, modo memini, sed in pre. , , - cationibus,et nocte ac die.Desiderans te videre.
, ' Nequaquam igitur tanta voluptate me voluntarie
/ . , privavi.*47Dignus enimes qui ameris,lum prop , ' c . ler luas lacrymas, tum propter luam ac majorum
, , , tuorum fidem.Animadverte autem quod nolitin
, , . exordio eum contristare quasi non sit venlurus,
. sed poUUS tribuit Spem videndise: JUXta finem
tva , - insinuat, quod non sit eum amplius in earne vi-

ixv.
surus, dicens : Ego enim jam delibor, sive
immolor. Est autem hic ordo: Gratiam habeo Deo quoniam lui memini, desiderans te videre,ut gaudio replear. Deinde quae in medio relicta sunt : < Memor lacrymarum tuarum. Poslmodum, ne
temere amare videatur, addit et causam.
t , , ,
Memor lacrymarum tuarum. Fortassis enim
-ns , adeo dolebal eo quod a Paulo separatus esset, ut
cnpktv. , c eliam lacryraaretur.Est autem byperbaton. Desi/^ , derans te videre ut gaudio replear, tanquara ipse
. . - aspeclus gaudio repleal. Fidei non siraulatae.
^ , , , - Tui, inquit, menlionem ieci in precibus meis,
. - admonitus tum lacrymis tuis, tum fide non simu , c . lata. Primutn inavialua. Aliud encomium quod
neque ex Graecisamalerno genere ortus erat, sed
, ' ex Judaeis qui etiam in Chrislum credebant.Porro
. ' , cum pater ejus Graecus esset, metu Judaeorura
y/*t* . - circumcisus esl. malre tua. Majorum enco ?. 9 , inia,quando et nos illorum sumus parlicipes, ad
| , * gloriam nobis proveniunt: si vero ab eis alieni
, . , sumus, magis nos condemnant: hic autem parti , , . - ceps eral. Cerlus autem sum, quod etiam in
* , - te. Herito igitur hanc habes non simulatam,
* . ' ulpote superue fundatam, et quae conculi non posr.Tjv. * , . - sit. Quam ob causam. Quouiam haecinleesse
*! . novi. Ul suscites donum Dei. Spirituale rece, perat donum, et suadet ut illud animi promptilu , - dine, attentione et vigilantia efficiat vehementius
%, . - ei efficacius. Mam horum contraria languidum
/, * illud reddunt quemadmodum alibi dicit : c Spirio w . . tum ne e x s t i n g u a t i s Per impositionem
\
:
*
- - - i
" - - ^ - -~*
manuum mearum. Simul enim ut Paulus illi
*. ' , - manus imposuit ordinans ipsum episcopum, do , , num quoque in eum supervenit ad signorum
operalionem, ad doctrinam et ad praesidendum
.
c

EcclesiaB.
* ,

, , .


V**r . ,
,
%

1,7 9.Non enim dedil nobis Deus spiritum timidUatis^sedpotenticeac dileclionis et sobrietatis.Ne
igilurtepudeat lesiimonii26QDomininostri neque
mei qui sutn vinctus illius : sed partkeps esto affliclionum Evangelii juxla potentium Dei qui
salvos fecit nos et vocavit vocatione sancta, non
t

lThess. , 19.
PATROL. G B . CXIX.

203

CECUMENII T R I C C i E EPISCOPl

204

SeCUndum 0pCianO$trU,$ed seCUndUfnpropOSitumAo-) , *

/ gratiamquadoetaest nobis per Christum Jesum
ante tempora aterna.
.
Quomodo autem SUSCltabo donum Dei? Si virili ;
ter ad tentationes etaffectionespermanseris.tNon
, c
enim nobis dedit DeilS spirituin timiditatis, Est . " ,
enim est Spiritus sive donum timiditalis, quem- , *
admodum in libris Regum ait : Et cecidit super ' ,
illos spiritUS timiditatis, llbi Utile omnino erat $ * ' , , timere.Sed potentiae,iliquit, donum datum est - . . ,
bis. Potentise. Qu esl adversus tentationes. , t ,
Dilectionis. Qus est erga fratres. i Sobrieta- . (Jiov . ' ,
tis. Circa reclam Vltam. Im his autem omnibus . 9 inferenda etiam est a nobis animi promptitudo. ^ .
igilur tepudeat testimonii Domini noslri.Mul-
ti homines miserrimi, dispensationis mysterium ,
juita humanas rationes investigantes, pudorem ,
6SS6 dicunt Si Dei Filiam crucifixum esse prsedi- , carent, ignorantes quid praestitum sit crucem . , ,
et mortem Domini. Te igilur ne pudeat, inquit, , , ,
teslimonii sive raarlyrii,hoc est passionis Chrisli, , . c
sed libere pradica. Neque mei qui Sum vinctUS . ,
illlUS. Neque te pudeat quod eum qui vinclus .
est habeas praeceptorera.Si enim ChristUSob cru- , , ' cem non erubuit, neque egO ob vincula. Sed . , particeps estO afQictiouum. Necsolum tenonpu- ' ,
deat,verumetiam una mecum parliceps estO affli- , .
Ctionum h0C est,Si et te oporteat hujusmodi pati ,
propter Evangelium, ne formides. Nam hocsupe- , ,
riusquoqueinnuit,ubi ail:Nonaccipimusspiitum vv . .
timiditatis,sed potestatis. Juxta Dei potentiam.i , , !
Deinde etiam exhortatur illura.Nonenim propria, *
inquit, potentia valee SUStinere afllictiones, sed . .
Deus hujusmodi dedit dabilque potentiam, tu modo id afferas ut in hoc promplus SIS. Qui ,
salvos fecit nos.i Ad haBC probationes recenset de , . '
divino auxilio ac potentia,quae id efficit ut virililer , , ,
toleremus afllictiones et injurias. SalYOS, inquit, , ,
fecit DOS de morte peccati, et VOCavit nos VOCalio- , '
c

tionesanctacumobsardesceremus: nonquoddigni . ,
essemus VOCatione, 289 8ed ipse SUO propoeitO et ( ), gratia hoc effecit. Qui igitur, inquit (nam ItaBC est , |
sentenlia), dum inimici essemus ila erga nos fuit ,
aflectus, multo magis cum ainici facti simus, ct . c
eo afOigi cupiamus. potentiam dabit Ut ad Vir- D . *|
tutes evadamus. Et gratiaro qnae dala tSt nobis ( >
perChristum. Oslendit quod Salutem nobis dari ),
per Chrisium(nam capitur pro oia,id est,in,prop- .

ter)antea praefiguratum erat ante tempora aeterna.

l,\Q-\ManifestaestautemnuncperapparitiO
nemSalvatorisn08trUe8uChristi,quifnortemqui'

,
^
dem abolevit, Vitam autem tn lucetn produxit ac ,
immortalitatem per Evangelium, in quod pObi- , 3 *
tUS mm ego prexco Bt apostolus ac doctor gen- ,
tium: quam ob causam etiatn nec patior, atta- ' , ' 1 tnen ertlbesco. Novi enim CUi crediderim, . , CerlUSque 8Um qnod poteiU Sil depositum meum ,

emtodireinillumdiem. Formam habetO Sanorum . ',.

COMMENT. IN EPIST. I I AD TIMOTH.

206

ijt * sermonum quos me audisti per fidem et chari ^ . tatem qux est in ChristoJesu. Egregium deposi? tum servato per Spiritum sanctum qui inhabilal
^itTv.
in nobis.
* ,
Jam quidem olim praefiguratum erat nos salvos
fieri, nunc vero ex incarnatione Salvatoris nostri
, .
Dei factum est maoifestum. Siquidero hujusmodi
, , Dei voluntas, ut mundus per fidem salvus fieret,
, f - nunc et non antea manifestata est. Qui mortem
3 , quidem abolevit :> peccatura sane condonando, et
*, . t resurreclionem Iribuendo. cVitam autem in lucem
& . * , . produxit; hoc est, manifestavit. EsC autem . , 9 . ' vox optime conveniens vitae. Per Evange lium. Nam per ipsum et vita aeteruaet resurre. . ctio manifesta facta est. I n quod positus sum.
iirtt, , Primum id quod est dicit,deinde etiam hoe innuit:
Vhtoi . Oportet ie quoque ad genles accedere. Praeterea
ia*v . * . etiam sermonem reddit magis credibilem. tQuam
Ibkv ; , ob causam etiam haec patior. Qunam est illa
&. , - causa? Quia praeco sum et Apostoius. Ac si diceret:
. ' . - Non tanquam maleficus vincior el ad carceres
/ , . trahor. Attamen non erubesco. Nam gloriatio
, maxima est, pati quidpiam pro Christo. Vides
, quomodo discipulum ad afflictiones praparet? osi &
. tendes quod si quis pudefieri non formidaverit,
. 260 ipsum periculum Christi auxilio facilius erit.
, Quod potens sit depositum meum custodire.
c . , Depositum dicit iidem quam commendavit eiChri , slus prsedicandam, vel fideles ipsos quos ei Deus
. , , commendavit docendos, aut quos ipseDeo com .
inendavit. aEcce, ait,commendo vos Deo . Unus
4 . - autem commendatorum eral Timotheus. Dicit er , - go : Novi quodillecuicredidi et oonfidi,potens sit
. *- custodire depositum inconcussum in illum diem.
. 9 , - Formam habeto sanorum sermonum. Hoc est
, .
, imaginem, similitudinera, imilationem. Sanorum
. , . autem ut qui sint circa fidem et vitam, UDquam
Uv ' . qui circa alia sunt, sani non sint. Quos ad me
, audisti. Non per solas epistolas, quae facieoda
. suot discipulo proposuit, sed et ore coram ipsi
. praecepit. Nara ila in omnibus quoque faciebal.
% , 8 - Ne quis itaque in epistolis aliquid deesse existi. . met, quod non de omnibus disseranl. Per fidem
et charitatero.vPerfidem enim et cbaritalem quae
* . D * * P Christura dala erat,fuerunt sermones et
fiix^ov. t - doctrinse. Egregium depositum servato. Depo*tixv . situm dicilfidemac diligentiam circa concreditain
2 - ipsiEcclesiam. Deinde ostendit humaDam non sui . . ' ficere potentiam ad tanta custodienda. Multa euim
* . , , sunt quae obsistunt. Viam igitur ac modum cuslo3. di<B indicat. Servato, inquil, per Spirilum sanc|iivov, tum.Ac sidiceret : Cura Spirituin babere apud le
, . - manentem, neque prava conversatione ipsum re**, 5i*iv, pellas, et deposilum custodies. Nisi enim Domi \ - nus acdificaverit domutn et custodierit civilatem,

e r

in vanum laboraveruot qui aedificant quique custodinnt .

5

* Acl. , 3 . 3 Psal. cxxvi, 1.

207

OECUMENII TRICCJE

208

EPISCOPI

A
. .
CAPUT .
De convenienti traditione divinorum dogmalum. c
.

I,15-15. Nosti hoc quod adversati me fuerint
otnnes qui smt in Asia, quorutn est Prygelus et * .
Hermogenes. Det 261 misericordiam Dominus , .
Onesiphon familioe,quoniam scepius me refodlla- ,

,
vit, et de eatena mea non erubuit, sed cum esset ^,
Roma, studiosus quoesivit me, et invenit. Det ei .
Dominui, ut inveniat misericordiam apud Domi-
num in die illo.Et in quam multis Ephesi miniS' , ,
traverit tu melius ntsti.
.
,
Afllictiones commemorat,non ut discipulum reprehendat,eed ut doceat ad similia fortiter toleran- , ' '
dum.Nam curo a Nerone comprehensusesset, de- .
reliquerunt eum amici qui erant in Asia.Multi enim , .
RomsB erant qui ab Asia tecuti erant Paulum aut '
alio modo credentes; oranes autem subduxerunt , .
sese postquam est a Nerone coroprehensus. Qui .
sunt in Asia : hoc est, ex Asia. Det misericor- . , ,
diam Dominus. Animadverte ejus studium. Non .
. exsecratur eos qui reliquerant, sed solum narrat , , *
quae ab ipsis fiebant: ei vero qui opem tulit multa ' :.
bona precatur, nec soli ipsi,sed et familise ipsius: , .
adeo probi erant, et ita Onesiphorus eos instru- , xerat. c Onesiphori familiae. > 0 felix Onesipho- . . *i!
re! qui dignus habitus es ut Paulum refocil- ! 8 ,
lares, sitnobis et pars tecum. Saepius me re- * . c
focillavit. Vetut aibletam aliquem squalore ac fatigatione alucta occupatum. Et de catenamea ^ 3.' .
non erubuit. Relictis periculis pudorem solum , ,
proposuit, suadens discipulum bono esse animo, ^.
veluti solus pudor exea procederet,nec periculum ,
accederel, cum tamen adesset etiam periculum. .
Nero enim insania agitabalur adversus Paulum, .
quod querodam e domesticis suis in fide instru- c . , .
xisset. Studiosius qusesivit me. Non solum, in- ,
quit, non fugit meam societatem, cum tamen .,
etiam periculum esset mecum conversari ubi re-
clusus essem : verum etiam studiosius quam de- .
buit qu&sivit me donec invenisset me. Qui autem , ,
participes cum sanctis erant in laboribus erunt . ,
quoque participes in coronis, sicut ipse dicit*: .
Recte fecisti quod communicastis afflictioni . * rneae.i Det ei Dominus ut inveniat misericordiamD , , *
apud Dominum. Qui Marcionis dogmata sequun- . *
tur, assultum faciunt in Scriplurani, quasi duo , * . # * ;
sint Domini unum tamen alibi dicit Dominum. . '< .
c Nobis tamen unus estDominus Jesus Chrislus , . " &
per quem omnia 3. Quid ergo dicemus? Hasc or- , > '
dinatio in usu est apud divinam Scripturam : ut .
est illud : Dixit Abraham : Nequaquam * * in- , .
gressus est Abraham. Ac si boc loco dixisset:
, , * !
Tribuat illi Dominus ut inveniat raisericordiam

^ ^ ^ .
apud ipsuro. Quod si etiaro patrem ac Filium hir
. > ^significari accipias, ne hoc quidem absurdum
>*erit. Nam et Pater Dominus est, et Filius Domi,

* Philipp. , 14.

I Cor. , 6.

COMMBNT. IN EPIST. I I AD TIMOTH.

El - nus, et Spiritus Dominus, sed unus Dominus tribus

, personis demonstratur. Dixit Dominus Domino
; .
meo 6. Aut quod hoc modo divinas distingua
, , '. personas, quemadmodum ibi: Pluit Domious a
! , .
Domino ignem ac sulphur . Ut inveniat
nasericordiam. Quod si Onesiphorus cura tantus sit, misericordia cget ul salvus fiat,quid nobiscontin^el ? Et in quam multis Ephesi ministraverit. Semper ministrabat, et Ephesi el Romse. Talem
enira oporlet esse eum qui studiosior est, puta semper in opere.
c , ,
. i 2. Tu igitur, fili twt, fortis esto per gra\ , ' tiam qu(B est per Christum Jetum : et ea quoe
,
audisti me per multos testes, hcec commenda
, "
fidelibus hominibm qui erunt idonei ut alios
.
quoque doceant.
, , . MagnamindicatbeneTolentiamquodadditur,Fili
> , , . mi.Si meus, inquit, filius es, patrem imilare. Au\ , . daciam enira selet addere discipulo prseceptoris
ii , . , , afilictiu. Ideo ail: Fortis eslo. Si quid hujus7.<: , , . rnodi in te inciderit, ne concidas, sed admerespi /.. , , cito. Fortisesto pergratiam. Fortis aatero esto
, , non solum meo exemplo, sed etiam per gratiam
;, . quse per Cliristum dala est. Nisi enim ipse suo
- & , sanguine justificasset, nequaquam gratia Spiritus
\5 . , , accessisset. Habetj igitar Spiritum, inquit, una
r/,. ' tecum pugnantem. Et ea quae audisti a me per
. , , mullos testes. Hoc est, nonin ecculto tibidixi,
. sed palam multis praesentibus. Haec autera de prae"ip/ . , , - dicatione loquilur. Fidelibus, inquit, noncuriosis
n l (ktov.

210

?,, ,

- c iuvestigatoribus, neque disputatione raliocinan-

libus, sed iis qui non produnt ea quae sibi commendantur.Non ait autem : Dic, sed, Commenda.
'* ; Quae enim ulilitas si fideles quidem sint, at non
- idonei qui ea qusQ sibi concredita suut ad alios
' - . c . [2.]
" proferant?Oporlet enimpraeceptores etCdeles esse
', , ei aptos ad docendum. Fidelibus homiDibus.
Videlicet episcopis prasbyteris quos ordinaturus
/.!. t , .
. [OIKOTM.J , ratTimolhiBus- tPermultostestes. Putalegem
,

ac prophetas. Siquidem meo judicio de episcopis
' , ac presbyteris qui ab ipso ordinandi eraot haec ei
.
praecipil : 2 6 5 neque enim ista de popularibus
. , scripsit: quid enim futurum erat si nuilum inve&'
^ , nisset fidelem, aptumque ad docendum ? annon
\^> - instruxisset ad fidem ? cum Paulus el bomicidis
)\?9 . c Judsois ac Graecis sine discrimine prsedicarel ser . - D monem. Per mullos testes. t Hoc est legem ac
. propbelas.Nam lios in testes proferebat Apostolus
. suai prsedicationis. Ita babet Clemens septimo/nformationum libro.
.
.

, , ,

. ' .
,
.
1
*** :.

* "
'^ . , ^,
. # Toi-auoxnw.

epeal. , .

7Gen. xn 8<.
t

CAPUT I I I .

De conversatione in proesenti vita sine anxietate

de alimentis quw cilra laborem proveniunl.
II, 3-6. Tu igitur feras afflictionem ut bonus
miles Jesu Christi. Nemo qui militat implicatur
viioe negotiii, ut ei qui $e in militiam ielegit
placeat. Quod si certet ctiam aliquis, non coronatur nisi legitime certaverit. Laborantem agricolam oportet primum de fructibus participein
esse.

OEGUMENII T R I C C / E EPI8COPI

212

Pape! quanta dignitas militem esse Christi! , , Signum autem militis estferreadversa.cNerao qui ; *.
militat. Militis fecit raentionem, ostendens quod . , promptum et audacem esse oporteat Christi ser~ vum : athletse vero dicens, , * ,
id est,Quod si certet etiam aliquis,utoslendatquod . , , '
esse debeat in continuo labore. Si ergo, inquit, ,
is qui lerreno regi militat, non implicatur rebus ,
quae abslrahunt eum ab armis, quanto magis qui coelesti regi sese dedicavit, ejusque militiae addi- . .
xit. Nisi legitime certaverit. Non enira salis est , , tantum inungi, inquit, aut locum certaminis in- 6, , .
gredi, aut cum hoste conserere manus, sed opor- .
tet eliam tolerare ac vincere : baec enim est lex , . ( <
certaminis. Laborantem agricolara. Non negli- , ^ . j t x l gentem : sed eum qui laborat. Etenim prsBceptor ,
quoque qui iaborat circa discipulos, praemia a Deo . *
habebit pro ulilitate et commodo discipulorum. . [ Oportel primum de fructibus parlicipem esse. PIOV .] '2
Qaod praeceplores in seipsis primum bona operen- * .
turquae docent. 2 6 4 Nam hoc est, primum oporte- , ,
refrucluum participes esse,quos sibiipsisprimum ante alios per virtutes colunl. Hililis quidem et .
alhlelae exemplum eliam discipulis quadrat:agri- , , ,
colao vero, solis praeceptoribus. Quemadmodum . , ,
enim, inquit, agricola, terriB ac frucluum curam ,
habet, ila et tu discipulorum ac praedicationis. Et .
vide quomodo respondeat.Praceptor, inquit, pri- . , , ,
mus utilitate discipulorum fruilur apud Deum, ,
C .
quemadmodum agricola fructihus.
11,7-10. Considera quce dico.Det enim tibi Do* < . !;*
minus in omnibus intellectum. Memento Jesum .
Christum resurrexisse ex mortuis ex semine Da-
vid secundum Evangelium meum, in quo malis , affligor quasi facinorosus usque ad vincula, at , ' O J . :2
sermo Dei non est vinctus. Propterea omnia suf- ,
fero propter electos, ut et ipsi salutem come- , ;
.
quantur, quee est in Jesu eum gloria ceterna.
,
Quoniam omnia dixerat in parabolis quae dc milite erant, de athlela et de agricola, ait nunc : , , , &
Gonsidera quse dico :* cujus causa dicam : In om- . ' ,
nibus: Ut et inlelligas ut oportet,, el caetera fa- , , cias ut decet. Memento Jesum Christum resur- ;rexisse.vSimul etiam adversus baereticos firmio- . * *
rem reddit et excitat sermonem : ostendens quod ,
et Christus per afllictionem venerit mortem perD&a , *
moriero devicerit. Ex semine David. Jam enira . .\

nonnulli haereticorum ab eo tempore Dei negabaut '
dispensationem, qui ignominiam arbitrabantur , quod Filius Dei pateretur, et propterea forlassis , . :*
phantastica induxerunt, ignoranles qutd summae , ,;
benevolentiaB acbonitatis suaesignum hoc tradide-
rit. Secundum Exangelium meum.Quoniam etiam .
pseudapostoli. Exaugelium pradicabant, sed male . <
ut meum, inquit, Evangelium atiesiatur. In quo , , , ^'malisaffligor.iEvangeliiveritatem exhibenl Pauli . ). afflictiones. In quo Evangelio malis affligor. , . '
Quis enim non vera pnedicans, et de quibus non . W
esset faclus omnino certior, talia pati eligeret ? , ' /;

GOMMENT. IN EPIST. I I AD TIMOTH.

* 6 . - Sed sermo Dei nonest vinctus.o Et si ego,inquit
, , * , vinctus sira, praedicatio non est simul vincta, sed
.

, perambulat. Nam vinctis manibus lingua loquirijZarx . , lur. Siquidem linguae carcer solus metus est et
\ . , incredulitas. 265 Hoc autem dicit eliam ad eo . , rum exhortationem qui soluti erant. Si enim ego
** , , ; qui vinclus sum praedico,quae venia dari potesthis
. , , qui soluti sunt et tamen negligunt?Propter elec\ - tos.oPropter fideles,inquit,quos Deus elegit:nam
, quia Deus illos elegit, oportet me universa pati
, , pro ipsis, quoniam Deus quoque pro nobis passus
, est, el reipsa sit aliqna repensio ac retributio :
, , . ut etiam ipsi sicut et nos, inquit, salutem conse* , quantur. Ac si diceret: Mihi sane liceret procul
&, ' a periculis vivere, si mei solius respectura habe*6, % . - rem ; sed haec ob aliorum bona patior, ut ipsi sa'. , , - consequantur. Quffi est in ChristO Jesu.
fii , * , Diceret aliquis: Si tibi ipsi non poles salutem ac* ; quirere, sed ecce morilurus es, quomodo aliis
1> , , conciliabis salutem ? Etait: Non de bac farapora, , , li vila loquor, sed de ea quae est in Christo Jesu,
- * . * , - hoc est quae per Christum donata est, qua seterna
#

est, quae futura est cum gloria : mundi enim salus

ignominiam habet.
CAPUT IV.
. .
, ' - De fide in Christum, el tolerantia ob spem vitce.

Uv .

.
II, 11-15. Fide dignissimus sermo. Nam $i
c . ,
.
,
- commortui sumus, et convivemus si sufferimus,
. ,
. et conregnabimus : si negamus, ti ille negabit
,

. - ' nos: si increduli mmusjlle fidelis manet negare
. seipsum non potest. Hoec admone contestans
^ , - coram Domino, ne verbis contendant ad nullam
- utilitatem, sed subversionem audientium. Stude
. , teipsum probalwn exhibere Deo, operarium
, non erubescendum, recte secantem sermonem
veritalis.
.
Fide dignissimus sermo. % Quod electi glorio , ** . - sam et aeternam consequatur salutem. Quoniam
, enim non nulli de resurroctione ambigebant, hac
^. " , - opus fuit confirmatione.Quod autem sermo fidedi , c gnus sit,a rationibus quoque confirmat. Nam si
^ , ( commortui sumusChrislo (mortem dicens et quae
, ,) per baptisraum est, 266 et quae per afllictiones,
u l . , , D nempe hanc sensibilem), etiam conregnabimus.
, , Nullus enim eos qui in tristibus communicarunt,
; , , privat bunis ac prosperis : nedum Chrislus qui
t &, . ipsa est bonitas ac benignitas. Si negamus, et
. - ille negabit nos. Deinde ab his quoque dehorta , . ur quas mala suot. Eum vero quem negaverit
, . Chrislus,cogila quid sit consequens pati. Si in^ ,, , , creduli sumus, ille Odelis manet. Si non credi, . - mus quod surrexerit, aut quod Deus sit, ille fide, , ( - lis, id est, verax manet. Cum enim dixarit se re), . . surrecturum, seque Deum esse (nam bocroultisin
4 , , locis significavit),verax est: siquidem et resurrexit
Tvn ^**, ' - et Deus est. Negare, ait, seipsum non potest,quin
^ , Deus sit ac resurrexerit. Ac si diceret: Nihil ob
~ nostram negationem immutatus est,sed fidelis ma(

216

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

215

net et verax in hlS qU2B ipsum COnceraunl, et ne- , ,

gare,hoc est mendacem reddere seipsum non po- , . test,ut nonresurgeret aut Deus non osset.Cum enim , !
de seipso annuntiaverit,non potest seipsum men - dacem reddere, non cOmplendo ea quae promisit. . , Neque enim si credimus. Deum ipsura efficimus: ,
neque si increduli sumus, divinam ab eo natu- , . *
ram repellimus : sed et credentibus nobis et non .
credentibtis ipse Deus est. Nos igitur qui credi- . 01 c , ,
mus, utilitatem referimus. Quod autem dicitur, , t . *
Nonpotest, hoc est: Nonesl possibile.Ille fide-
lis manet.oltaque propter nostram salutem expetit . , ,
nobis ut ei assentiamus, et in ipsum credamos. , Neque enimin damnumullum recipitex nostrane- . 9 * gatione. HffiC admone. Ne quis exislimet hiec r*>v , , , oia
''

opus fuisse Timolheo,ait:Haicadmoneconlestans
'
'
"
'~
coram Domino. Tremendum aulem est dicere, , , .
teste Deo. Ne verbis conlendanl. Quoniam 3' ,
avidiiatem afferunt negotia, semperque vult hu- '^ /, .*,
manus animusconquirere, et verbts contendere, , ,
tu, inquit, contestare ipsis coram Deo ne verbis , , , contendant: hoc est, praecipe assumpto Deo in , ' testem : ut sciant quod si le contempserint, ille , . judicabit ipsos. Ad nullam ulilitatem. Neque . > /,
enim solum circa quacstiones,ratioiies ac pugnas ,
verborum involvi, nullam affert utilitatem, sedad ;
damnuin etiam fit auditorem qui imbecilliores . oc * , :.sunt. Studc teipsum probatum exhibere Deo. . .
Hoc est, nulladignum reprehensione.Operarium . .;
non erubescendum. Multa de hoc pudore disse- ,
ruit. 267 Verisimile est enitn quod aliquos perdi- , :
tos pudebat pnedicationis, quod apostoli malis ,
afficerentur,et quod Christus cum cruce praedica- * ,
retor, sive quod viles el abjecti essent praedica- , . 5:
toresinempe Paulus textor tabernaculorum, et , . UpPetrus cum aliis pluribus piscatores Aut ne i u - . bore suffundaris ob mala quae perpetres. Recte , secantem sermonem veritalis Securis in modum , ;
seca superflaa et adulterina dogmata, quae impii .
ac perditi commiscent prsedicationi; et per Spiritum ad id quod rectumestperducito.
II, 46-19. Cceterum profanas vocum novitatcs
::25.
proetermitte: admajorem enimproficienl impieta- ,
* ;. t^v .<
tem,etsermoillorumutcancer morbus pastionem ;
.
....
habebit: quorum de numero sunt Hymen&us et > , >..;
PhUetus, quicirca Oeritatemaberrarunt>dicenles
, i r,
resurrectionem jam esse faclamjei subverlunt , * ^ .
quomndamfidem. Solidum tamen fundumeninm ^,
Dei stat, habens signarulum hoc : Novit Dominvs *
qui sint sui ei.Diseedatabiniquitateomrii$ quino- , , .
miiiat nomen Domini.
.
c Profanas vocum vanilates. Si quid novum
in prsedicatione fuerit lnductum ex recentiore in * />,
vento, omnino viliosum est et profanum. Quod . 01, ',
autem ait , aut significat Expclle, aut , '
acriter obsiste ut illi finem imponasac pruLibeas. . .
Ad majorem enim proficient impietatem. Si , , ;
quid adulterinom iogreditur, semper ad insolen- .
tiam magis lendit,atque in dies magis assumit in- . . > ' d ;
B

( ,

COMMENT. EPIST. II AD 10.

218

,
crementum. Ut cancer.s ulcus est putrr
, . dumlocumdepascens, putredinem efficiens : quam
... - nonnullis^vappellan^quod veluti repat.tQuorum
. . de nuraero suntHymenaeus. . D qui profanas afferunt
|02.) vocum vanitates. c Dicentes resurrectionem.i
, Successionem procreationis Hberorum exsecrandi
, . appellabantresurreciionem retquosdam illiciebant
. , utab apostolica doctrina discederent. Merito su . , perius dixil: Ad majorem proflcient impielatem.
tx , , . Vide enim qyanta oriantur mala ex hoc quod di' , calur jam facta esse resurrectio. Ex hoc privamur
' ; , Chrisli advenlu, quo quid poiest contingere tris .
tius ? non est retribulio neque supplicium : menli. , c lurChristus quiliiec promisit, aliaque multa simi lia; nempe: Si resurrectio non est, neque Chris , ,
, c tus resurrexite* *, 268 nequejudex sedebitvivo . rum ac mortuorum 7\Etsubveriuntquorumdam
. . fidem. Simpliciorom acimbeciIliorum. Solidum
* tamen fundameutum. Subverlitur quidem fides
, imbecilliorum;solidum tamen fundamentum stat
, , , (fideles dicens quisubverti nequeunt), habenshoc
*> * . signaculum ac indicium : t Novil Dominus qui sint
' sui. Olim quidem praecognili sunt lanquam Deo
. oninino addicti et intransmulabiles. Signum enim
, quod sinl a Deo cognili, est, quod non potuerint ab
. , '. impielate subverti uta fide discederent. Et Dis , , cedatab iniquiiale. Eccealiud indicium : nempe,
, (, ,) Discedat ab iniquilate, boc est, errure dogmatum,
, . omnis qui nominatnomenDomini, sicut nomiuare
, ,
?
oportel. Nam qui veluti coluranae quaedam animatae
persistunt im
persistunt
immobiles, has in SUlS operibus ferunt
inscripliones.
.
II, 20,21. Cceterum in magna domo nontantum
,
, - suntvasaaurea et argentea verum etiam lignea ac
, , testaceaietalia quidem in honorem, aliavero in

, contumeliam. Si gui$ igitur expurgarit seipsum


,
- ab his, eoit rasin honorem sanctificatum, accom , - modum usibus Domini, ad omne opus bonum
praparatum.
.
Eliamnum sunt nonnulli qui admirantur quare
"
! . , non pereant mali. Et dicimus quod quemadmodurn
, iu magna dorao variasunt vasa, ila et in mundo
, . varii sunt homines : non quod Deus ita illos fece ; rit: alioqui enim quomodo possent sese mali ex -. ! purgare? nam ob id ipsos in progressu accusat
, c , > quod seipsos ad hoc deduxerint. Alia vero in conw l . c . lumeliam ;> hoc est, ligneaac lesiacea. Si quis
- igitur expurgaverit seipsum. Si tc slaceum essc
. , ,) aliquem, conlumeliosum estet impurum (namait.
, Si quis expurgaverit seipsum), quomodo ipse de
^^
; apostolis dixit :Habemus thesaurumhunc in vasis
, teslaceis 8 ? Et di< imus, quod ibi de ipsa corporis
, , ' natura disserit, non quasi dere impura, sed quasi
. - de lutea ac terrena; nam estis conficitur iesta
, Aut lestaceum ibi accipe velut ad comparationem
thesauri qui in ea est, hic autem de virlute ct

,
pravitale disserit, testacos vocans pravos, probos
y

I Cor. xv 14.
f

1 Act. x, 42.
A

8 U Cor. iv, 7.

219

20

CECUMENII TRICCJE EPISCOPI

aureos : tales aulem possunt voluntate immu-

tari, 2 6 9 et ab bonum el ad malum. Erit vas 01 in honorem. In vasis quidem aureis et testaceis , . quse in domo sunt, semper vasa similiter se ha- .
bent; in hominibus vero qui talis formaesunt, ex > ,
studio ac diligentia conlingit ut testaceum vas fiat . ,
aureum, et aureum ex segnitie fiat testaceum. Si , '/JF* w
quis ergoseipsum expurgarit, inquit, ab his, nempe ( .
ligneis ac testaceis, ut nihil habeat de sorte illo- , ,
rum, Domini usibus erit accommodus, quasi vide- ,
licet illa sint inutilia. Ad omne opus bonum ,
praeparatum. Ut si etiam nunc non sii tempus aut , , t
occasio hoc faciendi, oportet tamen promptum ac .
.
paratum esse ad ferendas persecutiones, ad dolo
, , ,
res et ad martyriunr
9

.
. '.
CAPUT V.
De diviua doctrina et vita pura ac pacifica etiam
, .
erga adversarios.
c .
II, 22-26. Juvenilesautem concupiscentias fuge
sectare vcrojustiliam, fidem, chariiatem, pacem , , ,
cumhis quiinvocant Dominum expurocorde.Stul- .
tas autem et ineruditas quoesliones respve, sciens eas parere pugnas. Porro servum Domininon , . ,
oportet pugnare, sed placidum esse erga omnes, , ' ,
propensum addocendvm, clementem cum mansue-, ,
iudine emdientem eos qui obsistunt, siquando det ,
illisDeus panitenlium ad cognoscendam verita- ,
tem, utadsanam mentem redeant diaboli la ,
C .
queo, vinctiab eo ad ipsius voluntatem.
Juvenilis autem concupiscentia dicitur non so , ,
lum stuprura,sed etomnisinordinata concupiscen- ,
tia : sive dominandi libidine quis teneatur, sive $ , %

pecuniarum: hae namque sunt phantasise insensalaB , . '

et precordium inslabilium. Considera igitur quo- , .

modo is qui senex est junior efficiatur. Sectare , vero justitiam. Justitiara dicilverum ac firmum . ,
aniroum vigentem erga amicos. s Cbaritatem, pa- . ,
cem cum 2 7 0 his qui invocant Dominum. Hoc ^ , est, solis illis confide, qui sinefictione et dolo in- , ,
vocant Dominum ; cum pacificis et a pugna alienis ' , '
commiscere, etsectare quae dicta sunt. Ex puro . . 9
corde. Contingit enim in simulatione quoque .
pielatis invocari. Stullas autem et ineruditas. . Sunt enim et sanae ac erudilae quaestiones, nempe D ^'-c, , ,
quae sunt de sacris Scripturis Quare autem dixit,

Respue, et non potius, Evince ipsas et redargue ?

Quia nihi) affert utilitatis bona respousio : pugnas
enim generant.Porro servum Domini non oportet
pugnare. Nampaciflcos esseoportetChristiservo*. Sed placidum esse erga orones. Si placidum esse oportet et mansuetum, quomodo alibi
dixit 9 Redargue illos acriter, et: Nemo tuam
juventutemdespiriat^nQuiaconlingitetcummansuetudine acriter objurgare, et temere ac severe.
Propensum ad docendum, t eos qui cupiuntdis:

Tll. , 9.

1 Tim. , 12.

;
. !
.
. ' .
, ,
, ,
; ' , . .
.
c

GOMMENT. IN EPIST. I I AD TIMOTH.

221

222

. t ^ * . , cere. Porro haereticnm hominem post unam et

, .
*
'
~ alterara Sdmonitionera fuge. ClemenVem * si, quidemferocitas^lurimum exasperat, mansuetudo
; , vero persua3er*e : iftvjL Quis enim persuadebitur
& ; ab eo qni ferox dsi $ /nsQlqps, cui frequenter re , , sistit etiam is qui admonfeJtpV^fiuoniodo ergo alibi
. , - dicit. Post unam etalteramidn^qitionjem fugien , . dosbaBreticos?nam ecce hoc eliam iivjocodkeps,
, Obsistentes, significavit haereticos qiioff iSAfire
, c . jubet. Et dicimus quod apcrtos et insanabilifejF*.
, . aegrotantes jubet evitari, hi autem de quibus hic
. sermo est, haesitantes erant ;quod ex eo manifes. tum est quod ail. Si quando det illis Deus poeni , tentiam. De his enim solemus dicere:St quando,
' quae incerta sunt. < Cum mansuetudine erudien . . tem. Nam hoc est maxime necessarium. Frequen , , , ter enim is, cui decies datum est consilium nec
. - audivit, alteri semel danti consilium obtempera , bit, nempe decem prioribus illis consiliis occulle
. - agentibus quod suum est. Si quando det illis
. > ; - Deus poenitenliam. quodsi fiat, inquit, Dei opus
* , est, non tuae mansuetudinis. Praceptorum autem
. , fastum reprimil, factum ipsum ad Deum referens.
) , c Et ut ad sanam mentem redeant a diaboli la.
, queo. Quse est autem cognitio veritatis? Ad sa ' nam mentem redire a diabolo, et ab adulterinis
, . dogmatis ad fidei rectitudinem. Animadverte au , - tem quod, veluti ab ebrietate aut insania, dixil . >, * . - 271 a diaboli laqueo, quod proprie est ad

- G sobrietatemvelsanam mentemredire. Quemadroo dum enim passer quanquam a pedis solum extre . milate teneatur laqueo, ipsi obnoxius est: ita et
, nos, quanquam tenui aliqua dogmatis particula

.
subvertamur, diaboli laqueo subjicimur. c Vincti
ab eo. Ad sanam mentem redeant qui Tincti sunt, hoc est, errore capli et conclusi ad diaboli
olunlatem. Nam eos qui pravis capti sunt dogmalis, ad suam voluntatem detentos habet diabolos.
KEXAA.
*.
CAPUT VI.
^
- Vaticinium de abundanle hominum malitia, per
, .
fucum reprehensibilem.
, III, 1 - 5 . lllud autem scito quod in extrernis die/ . - businstabunl tempora acerba.Eruntenimhomines
- sui amantes, avari, fastuosi, superbi, maledici,
,
, ,
<, ,
', - purentibus immorigeri, ingrali, impii, amorisaf, fectu carentes, ncscii fwdens, calumniatores, m,
,
,
,
temperantes, immttes, negligentes bonorum, pro , , ,
i

, ,
fco-., / ,
. .
,
, .
, .
, , c .
* ,
.
, .
. ,
* <yir* . .
.
%

'

ditores, pmcipites, inflati, voluptatum aman'es

polius quam Dei: habenles formam pMatis, sed
quivimejus abnegarint. Et istos adversare.
Etjamsub Mose fuerant Jannes et Jainbres,
sicut in progressu dicit: nam hoc significatsermo
devasisaureis et testaceis. Stmper itaque sunt,
sed magis postremo tempore. Tempora acerba.
Non tempora calumnialur aul dies, sed pravos
homines qui in ipsis sunt. Tempora enim bona et
mala dicimus ab his quae in ipsis contingunt. Sui
amantes. Haec est radix malorum, soia ea inlueri
aliquem quae ad se spectant. Quiautemhujusmodi
sunt, fratrum negligenles, quae sua sunt primum
perdunl ac corrumpunt. Fasluosi. Asuiamore

223

OBCUMENII TRICCJE

224

EPISCOPI

avarilia oritur : hujUS aulem fetUS SUIll./astUS et 3,

superbia, deinde ex his blasphemia ;-emu(uo enira . ,

sibi bserentmala sicutrt bona^ ei-cbiritafe enim . ,

272 procedit omne bonum.VV^eMibus immo- . .
rigeri. Novit eHJnvfeslus efiam adversus naturara , ; . C
eflerri. Iiigrati\V72fri etiam suntingrati. Nam . .
tunc olym graiW* agunt, quando eorum concu- ,
pijsi^iuijiirfipleveiint, nunquam aulem fit utipsi , .
salj^t&r. Qui vero talis est eliam impius est. Nam , .
"qbi benefaclori Deo graliam non liabel, quomodo , "
aliis gratiam referet ? Amoris affeclu carentes. , ,
Hoc est sine arcore existentes erga suos. Nescii . !
foederis : nullifoederati. Calumniatores: ma- . ledici. Nam qui sibi nullius boni conscius est, , ,
omnihus maledicit ac delrahit, Slbiipsi in hoc COn- . <r . , solationem aliquam inveniens. Intemperantes: . . "
nempe qui linguam ventremque et ea quae sub , . ,
ventre sunt non continent. c lmmites. Crudeles , .
. . , quodaminodoetinhumani.cNegligentesbonorum.
Aut inimici omnis boni. Proditores, c . Otov
amiciti et sodalitatis. Pr&cipites, hoc est, , t . temerarii et nihil stabile babentes. c Inflali, id .
est, arroganlia pleni. t Voluptatum amantes potius ,
quam Dei. Commutantes diviuum amorem in . turpem. Ipsa veropietatis forma et hypocrilas ipsos . , ,
exhibet etseductores.Habentesformampielalis.t ,
Ex his quae loquuntur, pietalis ctltores videntur : , .
ex his autem quaeoperanlur, contrarii sermonibus , . :
et inveniunlur etconvincunlur. tEtbos aversare. , , 4

Quemadmodum et illos de quibus SUperiUS latius

disseruit. Scribens autem Timolheo, bis qui post ,

Timolheum futuri eranl, COnsuluit, Ut lales aver- , .
sarentur. Neque enim potuit hic ad exlremos dies .
pertingere ; sed eos possumus eliam intelligere dici exlremos,qui Pauli inleritum slalim essentsecuturi, in quibus Timotheus adbuc superstes futurus erat.
III, 6 - 9 x hisenimsunt qui snbeunt infami-

lias,etcapliva$ducUlUmulierCu\a$onerataspevCa- ,

tiSy quct ducuntur concupiscenliis vuriis : semper .

dLscentes.necunquamadcoanitionem veritatis ve- ,

.
"
nirevalentes. Quemadmodum enim Janncs et Jam-
bres resistebant 3/osi, ita el hi resistunt veritati: 7,
homines mente corrupti, reprobicirca fidem, sed " ,
nonproficicnt amplius. Siquulemamentia ipso- ,
rum evidens e.rit omnibusy sicut et illorum fuit . ' . *
D xvota , !
.
%

Animadverte quomodo secretum eorum 7 5

etimpudentiam insidiarum manifeslaveritdicens:
Qui subeunt et captivas ducant mulierculas oneratas peccatis Vides eos fraude uti scrpentis,
qua ille adversus Adam usus cst ? Yerisimile enim
erat et hos per niulieres etiam viros seduccre.
Dicens autem : Mulierculas, soluui innuil facililatem addeceptionem.Quiergo seducitur, quanquam
is fuerit vir, nibil in hoc a mulierc differt, nec ea
praistantior est. Quod vero subdit: Onrratas peccalis, multiiudinem designat ac confusionem peccalorum.Nonenim qualescunque. inquit, seducunt
mulieres (naro sunt et mulieres virilis naturae,quem-

. ^ , ;
,

^. , . , avf^p v j
, . , , ) .
. O J , ,
( ,
), t

345

COMMENT. E P I S T . I I AD T I M O T H .

, ' - admodum sunt et viri muliebres), sed eas quae

-
a^T - .
l-.ft..../-.- .
n\
_r _
,
, II .

. .
.
sunt* onuslae
peccalis.
Hinc enim ipsis
provenit
ut
, . seducantur. aQuao ducunturconcupiscentiis. Non
, naluram accusavit, sed hujusmodi mulieres. Hic
. , , , aulem multas innuil concupiscentias el a corpore
t . provenientes et ab animo. Considera vero etiam
, . id quod a i l : Quae ducuntur, tanquam de irratio , nalibus loquens. Semper disceotes. * Nonhoc
, f . ait ignoscens ipsis,sed potiusvehementer arguens.
. Quoniam enim seipsas peccatis onerarunt, merilo
! ; excaecata esl mens earum. 0 Jannes et Jambres.
, Hi eranl magi sub Pbaraone. Quomodoautemipso . rum nomina novil cum Scriptura non dicat? Dici. . ' - mus quod ex Iradilione non scripta.^ul per Spiri, tum sanctum verisimile cst hoc novisse. Et hi
. , resistunt Vftlitati. fidei. Sed non profi . cient amplius, homines mente corrupli. Ubi quis
, mentecorruptusfuerilin aiTectibus, tunc reprobus
*, ; circaiidem eilicilur. Quomodo cum insuperioribus
, , ' - dixerit, Ad majorem pruficieut impielatem, hic
, , - dicit: non proficienl? Ibi dicit quod qui seducere
. coeperant, nequaquam sisienL, sed pejora seniper
, . " - excogilabunt, bic vero quod non decipient neque
. # rapienllongo tempore eo* quisan mentis sunt. In
. ; , progressu enim ait, quod et in errorem adducent
, . . , et ipsi errabunt. Itaque potenliam babent in eos
, qui facileseducuntur. Siquidem amentiaipsorum
^ . - evidens erit in omnibus. Unde boc manifeslum
, 8 - (st ? Ex bis quac oliin facla sunt firmiter crede.
, Nam malitiafacileCOnvincitur.AltO modo.Si mihi
.
C non credis, inquit, ab his disce quas magis illis
conUgerunt. Kam et illi convicti sunt quod phantastica miracula ederent, ae in errorem ducerent
quando Moses vera edebat prodigia. Omnia itaque quaj fraudein iuducunt,ad tempus solum vigenl.
*.
2 7 4 CAPUT VII.
c Exhortatiout se imitentar, opponendo sepcrversis
, kv -.
in tolerantia propler Deum.
,
III10-1 lTuveroussectatusesmeamdoctrinam,
, , , , institutionem, propositum, fidem, longunimitaafflic , , , - tem, charUatem.patkntiam.perscciUioms,
acciderunt Antiochioe, Icunii,
4, , , ttones,qucemihi
ex omni, " , LystriSy quas pertecutionessustinuuEt
bus eripuit me Dominus.
, *
Uii quidem lales sunt, inquit, tu vero nosli mea
, , ,
. - non esse hujusmodi. Neque enim vulgari modo
*, , , - adfuisti, sed etiam asseclalus es, hoc est longo
, . tempore mecura versalus e3, elad omniaquae mea
- ^ eranl animura applicuisti. Nccesse estigitur te, qui
**#, , . jaminassuetudinem pervenisli piorum dogmatum,
, , . non posse ab illis averli. Doclrinam. Quae fuit
, , . . # circa dogmala. lnstitutioneni. Quae vitam con , , cemebat, quomodo, inquit, mea circa conversatio , , - oem inslituebam. Proposilum : promptiludi , - nem et animi praesenliam. Fidem: servalam in
.. . , , periculis, quae non sineret desperare, sed credere
. , Deo quod liberaturus esset. Longanimiialem.
, t . > Quomodo, inquit, nulla me affictio segniorem
, , . reddiderit. Quia magDo eram aninio in periculis,
' , fidenssemper inDomino. c Palienliam. Qurcest
^ . adversus perseculiones. c Quae mihi acciderunt.

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

227

28

Nonsolum, inquit, persecutionem ferebam, sedet , ^varia patiebar, Deinde etiam specie recenset . , afflictiones, hoc modo discipulum audentiorem , ,
reddens. Novit enim, novit, inquam, continua . '.
afllictionum memoria addere anitnum. Horum * . 6
autem solum ineminit, aut quod recenliora, $, .
aut quod Timotheo nota essent, et boc ve- .
risimilius est. Antiochiae. Non enumerat , , ,,
tentationes in specie: neque enim illi sermo est . [.] ' ad gloriam, sed ad instilutionem discipuli. Duo . .
autem hic dicit quae sunl ad exhortationem ido- , ,
nea, Ego, inquit, animi promptitudinem exhibui, # ,
Deusvero auxilium. Antiocbiam vero dicitPisi- , ,
diae. 275 Lystris. Arbitror quod ex abje- ;
ctione quadam novissimo loco dixerit Ljstris, ex ;
qua oriundus erat Timotheus: ac si d.ceret: Profecto in frequentibus ac populosis civitatibuspatiebar
qua3 passus sum : sed cur etiam Lystris passus sum Unde inventi sunt homioes qui roe Lystris affligerent ?
III, 12-17. Sed et omnes qui volunt pie vivere inh

ChrL to Je$u persecutionem pntientur. Porro mali . hominesetimposloresproficientinpejus, dwn etin ,
errorem adducenteterrabunlipsi. Tuvero in his .
persiste quce didici&ti, el in quibus certior reddi- , ,
tus es, sciens quo didiceris, et quod puero ,
sacras Lilteras noveris, qu<z te possunt cmdire ,
ad salutem per fidem quce ett in Christo Jesu. .
OmnisScripluradivimtusinspirataest, etutilisad ,

,
doctrinum,ad redargutionem.ad correctionem,ad , ,
instilutionem quce est in justitia, ul integer sil Dei ,
homo ad omne opus bonum perfeclus.
.
Et quid dico, inquit, de meipso, cum etiam
, , ;
ornnes qui volunt pie vivere persecutionem passuri , ,
sinl ? Dicit autem Persecutionem non solum qu , ,
c

ab idololatris illfertuT, verum etiam cunctasafllic- .

tiones ac tentationes. Est enim angusta el arcla . .
via quaeducit ad vitam H. t> cln Christo Jesu. , ,
Nani sola h&c est pia vita, quae est in Christo Jesu. .
Persecutionem patientur. * Talis est nalura re- . ,
rum, quoniam non esl nunc vita piorum, sedper- .
versorura. Neque enim potest is qui in bello est et .
pugna, quiele vivere. Proflcient in pejus. > Pro- . * , ^
iicere enim res media est, sive indiflerens et ad .
melius et ad pejus. Hi igitur in pejus proGcient: . ,
nam interpretando qnid sil Pejus, dixit quod in , , . c
errorem adducent et errabunt ipsi. c Tu vero in . ,
his persiste quae didicisti. > Ne aemuleris, ul ait ,
David, operantes iniquilatem, neque liominem qui , , ^, prospereambulai in viaSua . c Et cerlior red-D , ,
dituses : hocest, certiludinem didicisti.fSciens .
"
. . .
. . .
a quo didiceris. Duas reddil causas cur eum (.
firmum sistere oporteal, nec facile everti: Et quia , , eot
non a quovis vulgari didicisti, sed a Paulo : et , .
quia in profundum radix tibi posita est Scriptu- , .
rarum, quae a mullls irmporibus scriplae sunt. .
Sacras autem Liileras dicit Scripturam quse a Deo , . *0
inspirata est. Quae te possunt erudire. 270 , , .
Nequaquam te permitteni insipienter ergaaliquid .
i a

" Matth. vu, 14.

Psal. xxxvi, .

229

COMMENT.

230

EPIST. II AD TIMOTH.

, aflici vulgi more. Nam qui sacras novit Litteras.

sicuti nosse oportet, nanquam subverti poterit.
Ad salutem per fldem quae est in Christo Jesu.i
Erudiunt autera te, non more cxternse sapienliae
quae in sermone et errore sita est,sed ad salutem
per fidem quae in Cbristo esl. Nam sacrae Litterae
et sapientia quac ex eis sumitur, ad fidem Chrisli
ducunt. Omnis scriptura divinitus inspirata
esl. Ubi multos cohsolationis modos expressit.
nunc eiiam maximum dicit qui est ex leclione
Scriplurarum. Nam irisle aliquid diclurus est,
nempe de sua inorte Quod si Timotbeum legere
oportet, quando magis nos? Ad doctriuam.
Quoniain bona docet dogmata el opera.t Ad redargulionem. Ad boc ut falsa redarguanlur. Ad

*
,
, .
? ,
, . ,
uT , ^ ; c .
, f . ,
. . , .
.
. * , ,

, .
.
.
,
,
, -

correctionem. Ad corrigendos fratres.* Ad instilntionem quac est in justitia. Ad erudiendum

et inducendum ad jusliliain. Ex his autem COll-

, ' .
c . ,
' .

tingit alicui ut integer sit. Est autem integer qui

semper est aequalis, el neque ad Irisua deciinalet
dejicitur aniino,neque ad prospera erigitur etin-

tumescit, sed semper pari modo se habe/ in rebus imparibus. Ad omne opus bonum. Non vulgari
modo pariiceps factus, sed perfectus ac completus.
c
I V , 1 2 . Obtestor igiturego coram Deo et Do - mino Jesu Chrislo qui judicalurus c$t vivos et


mortuus in apparitione sua et in regno suo.Prcz
. dica sermonem, insta lempestive inlempestive,

,
,
.
, convince, increpa : exhorlare cum longanimitale
,

et dactrina.
.
Gontinua obtestatio el praeceptnm tria paril
' , Q
, - formidabilius reddit praeceptum et irrecusabile,
, quodque salutare est in sermone proponit. Neque
. , enim si talis non essset,oporierel ipsumcumtaula
. 8 - sublimitate praedicari. Praelerea quod suum est
' , facitisqui praecipilet annuntiat, jamnon obnoxius,
, , . ut verisimile est, negligenliie quae circa praedica .
tionem solet conlingere. Qui judicatuius est
, - vivos ei mortuos.* Aut peccalores dicit el justos :
, , - aut eos qui jam mortui eranl, quique adhuc vive . , bant: aul quia mulli eo tempore vivi relinquendi
. sunt, sicut alibi dicit: Omnes quidem non dormie * ; mus '3. In apparitionc eua. 277 Quando judi, . caturus esl ? In apparitione sua, qu$ futura est
' . cum majestale et gloria. Neque euim ila veniet
. ; sicul prius venii. Praedica sermonem. Quidau , ?***, . . tem obtcstor? Ne occultes sermonem, sed pr, , , dices. c Insta Hoc est, Repete circumspice et
, , , , observa ne quis peccel. Et boc facilo tempestive,
, * intempeslive, hoc est ne ad boc sii tibi certum ac
, . defioitum tempos, sed omni lempore quanquam
, , . . nonfuerit oppctrtunum, superintende. Et si inve . neris, inquil, peccantem, Convince. > Nihil enim
. '. , . facere oportet priusquam conviceris: et postquam
, . - japsum esse ostenderis, c Increpa. Reprebende,
, , < " $ objurga. Deiude post vulnus adde et pharmacum.
$ 6 . * . Exhoriare. ne nimia tristia absurbealur qui
y

ttlCor. x? 51.
f

OECUMENII T R I G C i E EPISCOPI

221

232

hujusmodiest.-Cumomnilonganimitate.lSed , 3
quidem longaniiniiale opus est in hac re,ne facile , credat utcumque deferenti, sed per omne scruti- , . .
nium et indaginem perveniat ad verilatem. Et . , ,
doctrina. Admonilionem, inquit, una cum incro- , ,
patione tanquam Q io adjunge, non lanquam ini-
micum puniens. Novit enim admonitiunem inler- .
1

dum plus prodesse quam increpationem.

CAi l)T V I I I .
De hts qui nova moliebantur quibus Timotheum
oppponit.

.
,
/.

, 8
I V , 3-5. I\ am erit (empus cum sanam doclrinam non 8ustinebunt, sed juxla concupiscenlias ,

,
suas coaccrvabunt sibiipsis mayislro* hi quibus
pmriant aures : et vcrilaie qulkm
aures ,
avertent, ad fabulas vero convertentur. Tu vero ,
in omnibus vigila, obdura in laboribvs, opus ,
perage cvangelistw, mhmterium luum adim- , ,
.
ple.
,
Priusquam igitur prfficipilentu^praeoccupa illos
inlerim dum libi parent.Proplerea dicit Tempesti- . , ,
ve, inlempestive,quandiu suslinent. Oporlet enim , . '
assuescere ipsos ad obedienliam priusquam resi- , . *
liant.Cunsidera vero rem indignam magislris. 278 , >>
Siquidem prasidentiae illis occasiosnnt plebis con- .
cupiscentiae. Coacervabuntsibiipsis magislros t . ,
boc est doctorum mullitndinem sine judicio.Et di- , ,
cens: Conservabunlsibiipsis,os(endil quod a disci- , , .
pulis constiluentur magistri. Hi quibus pruriunl . ,
aures. Iloc est gaudentes audire quai delectanl G ',
appetitum,semperque audire cupientes qusdicun- .
tur ad gnitiam. E l a veritate quidem aures aver- . ,
tent. Hsec praedicit, non ut mcerore afflciat, sed . ,
docens oportere discipulos quandiu morigeri fue- ,
rinl et obtemperantes,recte formari et adduci: ut- , , , ^.
que dum haec contigerint, non despondeanl ani- , , ,
mum. Nam, Paralus fai, inquit, et non sum tur- ? , ' batus H. Jamne vides quod non ignoranles la- ; , , buntur, sed spontanei ? Avertent namque aures, , ,
ait,et subvertenlur ul volunlarium sitraalum.s-Tu . ,
vero in omnibus vigila. Haec dixit ut vigilaret et . t . , , ,
excitaretur. Obdura in hborihus. Decerta, la-
bora praeoccupa discipulorum aures bonis ac ve- 7

ris dogmatis,priusquam subingrediatur illa peslis. . .

Ministeriumtuumadimple. Etenim Timotheus .
quoque praedicatione ministrabat.Siquidem praedi- . , ,
cabat. Comple igitur quod auspicaius es,et praedi- , , ,
cationem ipsis dissemina dum sani sunt.

CAPUT I X .
De futura sui ipsius resolutione ad oslernam
gloriam.

. \
c , ^
.

IV,6-8JVem ipseegojam delibor et tempuswea

,
resolutionisinstalMertamefhbonumdecertavi cur' .
y

sumcomummavifidemserOuvi.Quolsuperesttreposita est mihijustitix corona, quum reddet mihi

Psal. cxvm, 60.

,
.

,
-

03

COMMENT. I N B P I S T . AD .

834

, 6
k DominusiniUodieyquiestjustusjudex:nmsolum
, ,
autem mihiysed et his quidiliguntadventum ipsius.
tyfci,
.
, ,
Nam ego, inquit, me ipsum jam offero Chrieto
. , , hostiam. Non tamen dixit hostiam, sed ,
joktfov id est, libamen (ponens enim verbum ,
. id est, delibor ponit, et nomen ejus ) quod
. amplius est ac sacratius. Siquidem hostiae quaedam
* pars tantum 9 Deo in sacrificium offerebatur,
. > universum vero libamen ipsi sacrificabatur. Hoc
- autem et ipse discipulis facere jubei cum ait:
pn , , .
Praebete corpora vestra hostiam vivtntem *5.
OJTS , , . Seipsum enim sacrificatqui pro Christoimmolatur.
. [010.] ' Aut intellige foedus: sancio, boc est: bel* , - lum adversus quosvis dissolvo: morior enim ne-

" *< . que bello impugnans neque bello impugnatus.

i . , ,
, ,
,
,
. . #
0 , ,
ly^, , . , , . . .
.

>. .
* , ,
, , *. t

MeiB resolutionis. Nam resolutionem dicit mortem : aut quia in terram resolvimur de qua sumpli sumus, autreditumdicitadChristumqui creavit. Certamen. > Haec ait, non sese jaclitans:
minime gentium : sed discipulum coneolando,
quasi ad recipiendas coronas abeat et bonorum
operum retributiones, ac si diceret: Te potius
gaudere oportet quam lugere, quod taJem assequar
Qnem. Bonum decertavi. Omne enim cerlamen
pro Christo susceptum, bonum est: sive vincula
habeat, sive persecutiones, sive mortes. Si igitur
bonum esl, et tu ergo illud assume. Cursum
consummavi. Orbem namquepercurrit,omnes ad
Dei cognilionem adducons. Ilaque ab Jerusalem et

4 . in circumjacentibus regionibus usque adlllyricum

impleverat Evangelio 16. Fidero servavi. * Multi

enim hanc ab ipso praedari conabantur, falsi amici, inimici, Judsei, Graeci. Quod superest, reposita est mihi justitiae corona. Deinde etiam a
praemiis certaminum consolaturipsum. Quisenim
lugebit eum qui coronam accipit?Justitiae vcro, hoc
est universalis virtulis. Quam reddetmihiDominus inillo die. Neque 'enim roihi baec temporalia
proferas,nam ego futura quaero.Considera vero quod
tanquam debitura expetit illud,cum ait,Reddet mihi,
et non dicit,Dabit:significans etiaro hoc ex eo quod
ait: Juslusjudex.tNonsoIum autem mihi.t Hic ipD sum quoque excitat Timotheum, nam etiara tibi, inquit, reddet. Si enim omnibua qui diligunt adventum ipsus dabit coronam, multo magis tibi. Quis
4iligit
Jilifit adtentum
adtentumipeios?
ioeius?Qui
Quidigna
dignaoperatur
operatur beatis remunerationibus.
IV,8-13.De operam utvenias ad me citoinam De .
, , mas medereliquit cum diligeret prcesens sceculum,
, et profeclus est Thessalonicam, Crescens iv Gala , , tiam, Titus in 19 Dalma iiam: Lucas mecum eit
^. , . solus.Marcum assumptumadducito unatecum.Est
^ip . enimmihiperutilisadminisleriutn. PoiroTychicum
dk '^. mhiEphesum.Penutamquamreliqui Troadeapud
, , Carpum ubi veneris conferas, et libellos, maxime
autem tnembranas.
.
Quam ob causam eum ad se vocat cui concre fcaftW .
; ,
, t "
faaU* * *.
*
^ * ^ ^
, . "
jjmt & , , , '
, ' ,
. .
, , , .

, . ?
*. ;

9 Rom. , 1

4 6

Rom. xv, 19.

PATBOL. G B . C X I X .

235

236

TRICCiS EPISCOPI

dita erat Ephesiorum Ecclesia ? Quia cum in car- , ;

<**

cere esset, ad illum proGcisci poterat. Vult

igitur ul Timotheus ad se veniat, tum quod solus

esset, tum ut aliqua ipsi praeciperet Adme cito.
Non ait: fnterim dum vivo : neque enim voluit
eum contristare. Cum diligerot praisens sseculum. > Id est securitalem : et ita fugit periculum
uXexistimavil. Magis enim elegit domi in deliciis
agere, quam mecum defatigari. Non autem intendit hunc traducere, sed nos potius confirmare ne
roollescamus. Crescens in Galatiam. > Hisuavoluntate discesserant, ideonon dicit, Reliqui. Porro
Titus inter prscclaros erat cui Crelse episcopatum
crediderat. Lucas mecum est solus. > Lucas hic
est qui Evangelium scripsit et Acta apostolorum

, , ,
. . ,
.
.
, .
^, ' .
, . c .
, , . ,
,
' .
|

cum autem discendi cupidus esset, sanctuset COn- * *, , -

slans, nunquam a Paulo divellebatur. Est enim

mihi perutilis. Non ad nieam, inquit, requiem,
sed ad ministerium evangelicum. Sane Timotheum
quoque hanc ob causam vocabat, ut post suam
mortem consolaretrur fralres. Ad ministerium.
Evangelii videlicet. Porro Tychicum misi Vide
omnimodam solitudinem. Penulam quam reliqui. Vestimentum quoddam hic dicit. Quaerit
autem illud, ne egens cuiquam sit moleslus. Nam
ubique hoc ipsi curae estplurimum. Alio modo.
Vestis genus hic dicit. Qaidam vero Ihecam significari volunt in qua libelli reponebantur. Quaa autem ipsi libellorum erat necessilas qui brevi ad
Deum migraturus erat? Cerle tunc maxime opus
erat, ut eos fidelibus commendaret, et utillos pro
ipsius doctrina haberent. Penulara vero quaBrebat,
ne sibi opus esset ab aliis accipere. Maxime
membranas. Membranas Latina magis voce, volumina sive chartas volubiles appellavit: lanquam
a Romano usu indiflerenter diclione abusus,
* S i ex qua urbe etiam scripsit Epislolam. In
complieatis enim et involulis chartis habebant olim
quse ad divinam speclabant Scripturam : queraadmodum eliam ad bnnc usque diem Judaei plurinia

babent. Libellos autem dixit communi vocabulo

quod in alia quoque forma babuerit fortassis libel-

, c
. , , "
,
, , c
. , . .
, ) .
. * .
, .
. '. [*11|
. *
,
J
, ,
.
, ' .
. []
', ,
' , ' *.
,

. ,
, c
. * .
,
, , ,
,
,
' , *
%

los. c Maxime membranas. Forlassis autem bae

utiliora qua)dam in se reposita babebant.Suntautem risu digni qui hoc ioco Apobtoium aiuut per

penulam non vestem signilicasse, sedgenus libel-

li, qui litlene seriem non adverterunt. Superfluum enim fuissel dicere : Et libellos, si etiam iltod
fuisset libelli genus, cum potuisset una cum aliis significari.
IV, ii-\8. AtexanderfaberarariusmuUismalis
**
meaffecit:reddatilliDominu$jUXtafaclaipsius:
quem et tu cave : vehemenler enim reslilit nostris
sermonibus.lnprima
mea defenswnenemomihi adfuit, sed amnes me dvseruerunl: ne iilis impuletur,
Dominus autem mihi adfuit, et corroboravit me ut
per me pmdicatio eipleretur, et audirent omnes
yenley.elercptus fuiex oreleonis, eteripiet me Dominuaubotnnifacto malo,etservabil
adregnumsuuinaleruuinxuigluriu
ins&culu s&culorum Amen.
, . *ii
y

(
), .
'
. pw
, ,
. . &
, ,
' , ^;
. ^ : .

. '.

07

C0MMENT. I I AD .

238

&& - Ostendit ei viriliter ferendas esse

afflictiones
quae etiam ab abjectis inferuntur. Molestum enim
est injuriaaffici, ab iis praesertim qui viles et abjecti sunt. Reddat illi Dominus. Non quod
Paulus gauderet ultione, sed propter imbecilHores
qui inter Gdeles erant, oportebat eos qui valde repugnabant roala pati, ne imbecillitatem accusarent
praedicationis. Juxta facta ipsius. Aut quod
eorum quse futura erant vaticiniura sit, non imprecalio. c Quem et tu cave. Non dixit Uiciscere,
punito (siquidem hoc facere potuisset Timotheus
per Spiritum) sed, Cave. Videsnequod adultionem
non accurrat ? Cave: aversare. t Nostris sermonibus: videlicet qui praedicationis sunt. In prima
mea defensione. Exhibitus jam fuerat Neroni el

^, . ,
pJium ,
. 9 ,

, '

, 9 ^ ,
'. c . ,
^, ( ), , . ^
; , ,
. ~ . - . .
. '

, evaseral: sed ubi pocillatorem ejus ad fldem in-

struxit, tunc ipsum capite truneavit. Neque enim

magnum erga idola zelum habebai Nerq, adeo erat
ignavus in omnibus. Sed omnes me deseruernnt. Judaei inquit, fratres. 2 8 i Ne illis imputelur. Yides illura non solum vindictam non
petenlem, sed eliaiu veniam precantem? Atqui indigna passus fuerat. Neque enim seque miserum
est prodi ab alienis sicut a domesticis et familiaribus. c Dominus autem mibi adfuit. Eum qui
ab hominibus dereliclus est, Dominus non relinquit. Confirmavit me, inquit; hoc est, dicendi libertate donavil, nec permisit excidere. Vides
exhortatiooem ad discipulum, rursumque aliam

^ , .
. , , .
- . * ^ *
, j . OJ
, . ,
^* c^. , , ^
^, !> . ^
,
; c * . ' . -

consolalionem ? Ut per me praedicalio. 9 Consi

,, , "
- . , , .
* , ,
, . . > , A n s , . (5 . (, ,
ifir> ; ' .
1&*, , (
* ,) '
, , ^ 9%# .
. , ,
4~, . ,

dera animi modestiam. Non quod auxilio dignus

essem, inquit, adjutus sum, sed propter praedicationem, ut expleretur et ad terminum perveniret.
Et audirent omnes gentes. * Ul omnibus manifesta fieret praedicationis polentia et gubernatio
providenlisB circa me babitae. Ex ore leonis. >
Leonem dicit Neronem ob crudelitatem ac feritatem. E l eripiet me Dominus. Si erupturus est,
quomodo ait :Egojam dolibor?Sed animadverte.
Tunc quidem a Nerone fuit liberatus, nunc vero
jam non a Nerone liberandus erat cum Evangelio
satisfactum esset, sedab omni peccato, hoc est,aon
permiltet ut in aliquo condeinnatus discedara.a Et
servabitad regnum suum aetemum. Hinc, inquit,

, . ' '/ me eripiel et custodiet. Nam boc signiGcat: Ser

D

vabit ad regnum suum. Haec ilaque eet vera salus,

ut ibisplendidi simus. Cui gloria in ssecula saBculorum. Araen. * Videdoxologiam proFiliosicut
et pro Patre alibi et pro Spiritu, hic enim est Dominus, nempe Filius.
IV, i 9-22. Saluta Pnscillam etAquilamjl Onet
,
. siphorifamiliam. Erastus mansit Corinthi. Tro'^ . '
Tpie^v
-. phimum autem reliqui Mileli languentem. Da
> . operom ut venius anle hiemen. Salutat te Eubulus
, , et Pudens et Linus et Claudia et fratres omnes.
xod
U . - Dominus Jesus Chrisius cum spiritu tuo. Gratia
c - . ' . nobiscum. Amen.

t*-, * . c
tMU*u . ' ,
, * ,
> .

*A^U
tfctv .

Hi sunt, quorum frequenter facil mentionera,

239

OECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

240

tabemaculorumteitores.apudquosetiamdiversatUS ' ! . ,

est.Uxorisautem tanquamfideliorisacdiligenlioris , .
prius meminit, nam et haec ipsum Apollo Gdein- ' . ,
struxit. Facit autem salutationem, simul et con- ,
solationis gralia, et honorem ac dilectionem per , ,
hoc exhibens : quodque majus est,mullarepletgra ^.
tia euro qui salutatur. 9 9 S Et Onesiphori fami- , '
liam. Onesiphorus enim Romae erat. Eos ergo . ? , %^
salutat qui erant ex ejus familia, bac via excitans .
ad similemffimulationem,qualemhabueratOnesi- ' .
phoms. t Eraslus mansit Corinthi. Quoniam , ,
horum nullamfeceratmentionem, nunc eorumme .
rainit ut ostendat quod undique solus sit relictus, .
et quod ipsi sit opus Timotheo. Trophimum au- . ,
tem reliqui Hileli. Miletuspropinqua estEpbeso. , Utrum igitur quando navigabat in Judseam, reli-jjo^ai ' : ,
querit eum Mileti Paulus, an rursum postquamRo- . c '. '
mam venerat,adeasaccesseritregiones, cerio non , ' ; "
possumusasserere. Languentem. Quareautem ,
ipsum non sanavit, sed eum reliquit ? Quia non . .
omnia faciebant sancti, ne majus aliquid existima- " , , , ;,
rentur et supra bominum naturam. Daoperam ul . . ,
venias ante hiemem. *Interim, inquit, dum vivo, ' ;
ne hieme detenlus non videae me. c Et Linus. . . ^ ,
Hunc aiunt esse Linum qui secundo loco creatus
est Romae episcopus posl Pelrum. c Et Claudia. > j
Vides qnomodo etiam mulieres acres fuerint et , .
ferventes crucifixae mundo? Etenim genus hoc in
nullo viris inferius est, modo velit. : Et fratres ,
omnes. Inter hos autem illi quorum nominatim , > , ,
facta est mentio, ferventiores in fide erant. Do- , ,
minus Jesus Christus cum spiritu tuo. > Duplex $
auxilium, nempe et Christi et Spiritus sancli : ac , "
si diceret : Cum superventione Spiritus sancti . ^
quem nunc habes. Sit Dominus Jesus Christus te- . 8 ^ cum : hoc aulem libi praesente, non lugebis ob meam resolutionem. Aut, quia non polest CbrisU , '^ , *
frui prsBsentia is qui ob gratiam spirilualem non ?, , ,
sus))irat :utsitjuxta hanc interpretationem, Spi- ^ ' . ^, $
ritu tuo, hocest, spirituali gratia. Gratia nobis- , ^
cum. Pro seipso quoque una precatur, aut ut .
e

semper grati sint, aut ut semper donum habeant

spirituale.
Finis,

divim favetlte auxilio, postetioris ad

Timotheum Epistoloe.

C , , % * '
*.

Scripta est ab urbe Roma, cum secundo sisteretur

PaulllS Neroni Csesari Romano.

' ^,
* .

COMMENT. I N E P I S T . AD T I T U M .

242

TITON .

ARGUMENTUM
EPISTOL/E AD T I T U M .
. 284 Hanc ab urbe Nicopoli SCribit: nam ibi h i . bernabat. Haec autemfuit Epistolaeoccasio:In Creta
Ek fttv , - Tilum reliquerat ut in singulis civitatibus clericos
rzi^ . conslitueret. Cum autem ulli ibidem essent qui
-*n legis praetexlU COnarentur populum seducere, boc
^, . cognito scribit Paulus. Et primum quidem gratias
, - agens DPO propler ipsius pietatem, SJgnificat fidem
vu , ' quac in Christum est non esse recenlem, sed hanc
i* asaBculoparatemfuisseetannuntiatamaDeo.Deiode
, " agit de constitlitione clericorum, et hunc docet
t>npueo}v, - qnomodo aul quales essc ipsos oporteat, ac praeci . pit ei ut objurget adversantes sanae fidei, maxiroe
, autem illos qui sunt ex circumcisione: quodque
*> , - Cretenses otiosos essenoveritetegereincrepatione,
* , , simuleliamdocensomnescibosesse raundosretqua , les esse oporteat anus quae debeat adolescentiores
CTVJI < redderemodeslas. Admonetautem quomodoservos
. HapamT , oporteat suis dominis esse subdilos. Tandemque
* . - SUggerit quod gralia Spirilus non ex Operibus HOS
justiflcaverit, sed sua benignitate.Etpostquamprae , * cepit 9 8 6 ei ut aversetur pugnas qiiae suritcirca
7\ legem,ul quaBpudorem afferuntel confusionem,de, nuntiat ipsi ut ad se veniat, ubi Arteman ad eum
**** , *? miserit: datoque ipsi praecepto ulsuos doceat bonis
* - praeesse operibus, ila conlludit Epistolam.
y* ,
.
.

THE0DORETI.

.
. '
* .
>, . .
' .

TituS egreglUS erat Pauli discipulus. CreiX

quflB maxima erat, ordinatus a Paulo episcopus.
Permissum aulem ipsi erat et commissum ut inferiores ordinaret episcopOS. Cum aulem haec SCriberel Paulus, in libertate erat: nusquam enim
dfllictionem meminit. Extenditlir autem et ad
Judaeos Epistola. Haec aulem fuisse videtur

miv.

quam epistola ad Timotheum.

TITON .

* * EPISWLJE

AD TITUM

CAPITA.

, - i. De doctoribusidonetS dd minisXerium, redar .

gulionem obXemperanXium.
, \ 2 . Adversus eos qni Cdrnales annuntiabant puri-

mp .

ficationes, eX de spirituali virtute.

243

C E C U M E N I I T R I C C J E EPISCOPI

244

3. Admonitiones qwt* tradi Oportet jUXta Singu-A^. oVt *

lorum Wtatem.
.
4. De ServtS Ut ipst quoque decenter ad ChtHsti '. ,
gratiam serviunt.
.
5. De Obedieniia principaiibus exhtbendq, Velutt t.
decet Chvisti mansueludinem,
.
6. Admoniti<mesdedeclinandisqumtionibtlSqU(B "'.
seditionem concitent.
.

PAULI APOSTOLI
AD

1U

EPISTOLA.

287 PROCEMIUM.

.
1,1 ^PauluSServUSDei.apOStolltsaUtemJesuChri' ,
i<JtUJia/Sdem^kciOrwmD^ieiCOJiitOnmr^r$7aii , , k i qu&seCUndumpielalemestinspevit<Zterm,qMm
' , '
promtSitis qut menttri nescit DeUS ante tempora ,
&terna:manifestavit auiemtemporibm suissertno- ,
nemsuumperpradicationemsuam.qucBcommissa
,
estmihi,SeCUndumpraceptumSalvatorisnOStriDci, * , ,Titogermanofiliojuxtacommunemfidem,gratia, , ?,
tnisericordia, Deo Patre el Domino Jesu Xpwcri
Christo Salvatore nostro.
.
Nullo discrimine haec ponit,alibi quidem servum
, ,
Christi, aposlolum autem Dei, DUIIC e diverSG. , . Kati
Juxta fidem. Propler fidem, hoc est.eoquod . , , !
COncreditisinlmihielecliDeillleosdocercmfactus SUm apostolus. Aut hocmodo : Apostolussum Ut , *
credant electi por me, et COgllOSCanl veritalem ' , pietalis nempe Christum. Vel istO etiam modo : , , Quod sim apoStolllS et crediti sint mihi electi* .;;
non Utunque mihi COnligit, sed quoniam , , ' *'
COgnovi veritatem pietatis. Quae est autem haec .
veritas ? ChristUS. Recte autem dixil : Veritatis ; . , *
quaB Secuudum pielatem est, quasi Sil et alia Veri- , ,
tas non secundum pletatem, SlCUti est Scireartem *' , . '*
aliquam. < I u spe vilae aeternae. Slatis quidemin . ^'
Se erat, ac vice mille relribulionem COgnoSCere , veritatem, nunc autem magniQcus Deus hoc , wfcw
ipss eliam praemiarependit, nempevilam seternam. . ^
Ad COgnitionem, inquit, veritatis qu fit ob Spem , , ' >
vitae aeternae. Aul ait, jEternae, collalionem faciens D. , , .
ad Judaiea : nam illa promissionem habebant Vltae .
praesentis. Qui mentiri nescit Deus. Si mentiri . ,
nequit, Utique, COmplebil quaepromisil.Antetem, c . f >;
pora aoteroa.Nonex posteriorivoluntale autincon- , , , *'
SCaQtia h0C definil DeU8, sed ab initio. Maxima . ,
c

245

GOMMENT. IN EPIST. AD TITUM.

246

autem dignitas est quod nos ab inilio dilexerit.

c Mauifestavit autem. Quid manifestavit temporibus suis et congruis? quam ab aelerno promiseraf
vitam. Nam sermo ipsius, boc est, Christus, est
?ila et vitoB dator. Propterea cum dixisset quod
promiserat vitam, nonjam subjunxit, Manifestavit
aulem lemporibus suis quara promiserat vitam :
sed, sermonem suum per praedicalionem, tanquam
ipse sermo, id est, Chrislus, sit illius vilaeauclor
eldatorPerpraedicaiionem vero,hoc esl, manifeste
et palam. Quae commissa est mihi. Ex eo quod
ait: Coramissaestmihi, et, Secundumprajceptum,
significavitoporterenecessarioelnullampraetexendo
excusalionem, volenlem nolentem praedicare. Hoc
et lu, inquit, facilo Tite. Tito germano fdio.
Posset enim esse filius eo quod abipsobaptizatus
essel, at non germanus, eo quod peccator esset.
Quod aulem meussis filius, inquit, causa est comrnunis fides. Collaudat aulem Tiium, quasi in fide
nihil amplius habeatquam ille.Alio modo.Filius
Pauli est Tilus, quod ab ipso fidem edoctus esset
Communi vero fide, sive a baplismate fraler Pauli.
Unus est enim Pater Christus, una et Mater piscina. Gralia, misericordia. Merito gratiam et
misericordiam Tito precatur qui doctor erat. Nisi
enim his gubernaculis, inquit, populum gubernaveris : nempe, gratia, misericordia, el pace, evertetur navis Ecclesia?.

^. a . hl
j
* . ,
t/arciv, , .
, ,
, ,
, ,
. p>fjixn, .
*0 . *
^. , * , , *
t , . , ,^, ,
, . .
' , - j
, .
ritvov , , , . *
4
r/. . ,
' ,
*, , .
, .
,
t i .
, , , ,
,
.

* S 9 CAPUT I.
. '.
< De doctonbus idoneis ad ministeriumet redargutionem non obtemperantium.
.
t , "

, , '

,
, ,
.
^ .
, ;
.

, *
, .
^
. 8, - '
, ' ,
>, . ,
** .
.
, , ,
* .
, . . , ,
, ,
>; . . ,
^, .
^^ ,
" .
, ,

1,5, 6. Hujus reigratiareliquiteinCreta, ut quce

desunt,pergascorrigere etconstituassinguliscivitatibnspresbyteros, sicut ego tibiordinaveram. Si
quissitinculpatus uniusuxoris virjiberos habens
fidelesy non obnoxios libidini aut intractubiles.
y

Vides ipsos divisisse inter se orbem tanquam

unam familiam, et unumquemque quod suum erat
curantem ? Considera vero Christi alblelam. Hoc
quidem ubi periculum imminebat, ipse accedit:
ubi vero honor aliquis accessurus erat, miltit discipulos. Hunc enim reliquerat, ut singulis civita(ibus constilueret episcopos, cum eura prius
creasset episcopum. Animadverte prseterea quod
ipsum non pudeat scribere discipulo : Perge corrigere quai a me relicta sunt : Hoc enim unum
respiciebat, nempe omnium salulem. Singulis
civitalibus presbyteros.Neque enim volebatlotam
Cretae insulam quae magna erat uni commissam
esse episcopo, sed singulas civitales suum habere
pastoreni. Pesbyleros autem vocat episcopos. Si
quis sit inculpatus. Cui vila pura sit ab omni
crimine et accusatione, ne quisquam accusationem
habeat carpendi vilam ejus. Unius uxoris vir.
Solam unani noverit quielegitima fueril. Ha?reticis
conjugium abominantibus silentiuin imponit, cum
possinl cum malrimonio alicui praeesse episcopa-

247

CECUMBNII TRICMLE BPISQOPI

2*8

tui. Bigamum repellit, lanquam Vituperio et , . .

coatemptui obnoxium. Liberos habens fideles.* (, ;
Qui suos enira libereenon correxit, quomodo alienos corriget ac gubernabit ?
2901,7-8. Oportet enim episeopum inculpatum
essetanquam Deidispensatorem, nonproefractum, , , , ,
noniracundum non debacckantem, non percusso- , ,
rem, non turpiler lucro deditum: sed hospitalem, , , , , 8,
bonarum rerum studiosum, sobrium, justum, ,
sanotum, temperantem, tenacem ejus qui secun- , *
dumdoctrinam estfidelis sermonis: ut potens sit ^,
etiam exhortari per doctrinam sanam, et conira- .
dicentes convincere.
, .
Inculpatum esse, generale est. Siquidem inculpatum esse, orooia quae enumeranda suntcomple- , , Ctitur : hec est, in quem nullum possis crimen , . i ' . ]
~
~
, , ^,
lmpingere. t TanquamDei
dispensatorem.t Quoniam magna, inquit, est dignitas, magna quoque . . ,
opus est eustodia. Non praefractum. > Quienim ; . ,
seipsum domare nequit, quomodo aliis utililer prae- . c .
esse poterit? Non debacchanlem. Non contu- . . * .
meliosum. Non percussorem. Non ferienlem , ,
conscientias fratrum. Non turpiter lucro dedi- . , .
tum. > Qualis esse solet qui inops est: quasi lucrum . , .
quodvis, etiain si juslum esse videatur, turpe sit . 9 ,
episcopo. Sanclum. Purum ab affeclibus. , .
Temperanlem. Non tantura circa cibos, sed , , ,
etiam circa affectiones. c Fidelis sermonis. Aut , . , ,
veri, aut ejus qui per fidem suppeditatur, et non , .
ab humanis eogitatioaibusautratiODibus.Propier-G . , ,
ea aulera dixit: Qui secundum doclrinam est: si- .
gnificans, quod etiam sine externa sapientia docere ,
possit. Neque enim demonstratione.inquit,naturali , c ,
aut philosopbica opus est, sed doctrina et ulilitate. , Ut potens sit etiam exhortari. HoC autern et a ,
.
prudenlia conlinget et a cognitione Scripturarum
Sana vero doctrina est quae et vera dograata et rectam vitam docet. e Et conlradicentes refincere.
Qui non novit adversus iaimicos pugnara et caplivam ducere omnem cogilationem ad obediendum
Christo, nibil faciet eorum quae conveniunt,
CAPUT I I .
. '.
291 Adversus eOS qut camales annuntiabatlt C ,
purificatioties : et de spiritmli Vtrtute.
.
1,10,11. Sunt enim mviti non obsequentes et ^ c
vaniloqui ac mentium seductores: maxime ii qui , ! .
sunt ex circuncisione, quibus oportet obturare os : , * qui toias domos subvertunt, docentes quce non , , ,
.
oportet turpis lucrigralia.
Omnium posuit radicem ex qua reliqua etiam
, .
oriuntur, Nara qui inobediens est, ipse quidem ob- , ,
temperare recusat, reliquis veroimperare ac pra- .
esse concupiscit. Deinde oportet eum quiecclesia- ,
etico principatu imperal, etiam docere : qui au- . *tem docet priusquam didicerit, eo quod aiiis non ,
obsequatur, jure vaniloquus ac mentium seduclor , ! .
invenitur. tMaxime ii qui sunt ex circumcisione. ^, ",
His enim etiam Christus objecit quod principalum ,
ambirent: qui post susceptam quoque; fidem. raor- .
bum hunc non reKnquebant. Quibus oportet ,
obturare os. Nam si episeopus sibi commissam , *
y

119

COMMENT. IN EPIST. AD TITUM.

250

< - . habel alioram curam et ducatum, neque novitva , , olov, * niloquoram ac seductorum ora obturare, illoaque
, cooYincere, eflicitur causa damni eorum qui pe. . > reunt. Et recte dicit: Ora obturare : boc est, u l
, .
objurgalionum, ne loqui quidem permittantur,
nt hinc eliaca intentor aaditores. Docentes quffi non oportet, turpis lucri gratia. Nibil est quod
Don suideai hic affectus transgredi.
*
1,12-14. Dixit quidam ex istis propHus ipso , ^ . rum propheta : CreUnsessemper mendaces, nw*
. Uz bestia, ventres pigrL Testimonium hoc est
, verum : quam ob causam redargue illos acriter,
ut sani sint non attendentes Judaicis fabulis
,

- et praceptis hominum aversanlium veritalem.

.
,
Quariturquaro ob causam Grecorum adduxerit
, & , . teslimonium, illudque commendaverit, maxime
i - cum non recle dictum sil? Quod aiitem est testiitt. * , , monium 1f Cretenses sepulcrum exlruxeruat Jovi.
. , *. Itaque dicit 292 quidam poeia: Tuum, rex se , , pulcrum Cretenses exslruxerunt: tu vero nequa . quam mortuus ee, semper enim vivis. Hujus vati. , cinii pars est, Cretenses semper inendaces, elc.
. , 8 Atteslatus esl autem Apostolus verum esse hunc
^ , sermonem.At si Terum est boc testimoniirn, Ju. - . piter igitur imraortalis erit. Sed dicimus quod in
, hoc solo dixit verum esse testimoniumqnod men . daces ipsog vecaverit. Unde ait: r Tesliraonium
* , hoc, nempe quod ipsos dicit eese mendaces.
, , Sane hoc (dicetquispiam) ita sit: at eur aGraecis
. produxit teslimonium ? Et dicimus, quod boc
, C maximo pudore ipsos aflkiebat quod domesticum
. , ac proprium proferal testimonium improbitalis
' , ipsorum.Cum enim iisfidem nonhabeantquiapud
, , nos sunt, proprios suos adduxit ipsis accusalores.
, - Hoc et Deus faciebat cuin per stellam Christiim
. , Magis indicabat, quod circa a-lronomiara occupa 1 .
renlur, quasi a propriis ilSos admonens. Rursum. que vates a bobus arcam trahentibus. Praelerea
'* , , Saul a muliere spiritum Pjthonem habenle,
, quoniam illi credebat. His aulem modis Deus
^ , , sese deroiltebat. Nec his adversantur quod Chri&. * . slus et postmodum apostoli loqui prohibuerint
, ,
daemones : signa enimfiebantquaepersuadere po. , , terant.Nequeerat necessesuaderehominibusab his
. . *- quibus credebanl.cQuam ab cansam redargue i l > , - D los. Quia ergo improbi sunt quidam, aspcrius, in , , . quil, illos objurga.nam hi a mansueludine non pos . ) sentad id quod reclumesi adduci.Utsani fianiin
, , fide.#Esl aulem infidesanum esse,si quis nibil exit , , teroum ad eam induxerit neque Judaicum neque
t ^. geniilitium. Judaicis fabu1is.# Dupla ralione Ju ,
daiea dicuutur fabulae: el quia tempus ipsorum
ptfcUriit: ei quiaetiam cum in suo essent vigore, figura eraut veritalis el non ipsa veritas. t Et
prvctptis homioum. Obsenrationes dicit cirea cibos, ut ex his qu s>quuntur manifeslum est.
, 1,15-16;II, 1. Otnnia quidempurapuiis iporiO
, , - polluti* et infidelibus nihil est purum, sedpolluta
**, *ixwt . est ei mens illorum et consctenlia: Dcum pro^
, , fitentur se scire: ccdterum (actis negmit: cum sint
& , abominubiles, ei diclo audieittes, et a<t otnne

281

CECUMENII TRIC&E EPISCOPI

252

opus bonum reprobi. Tu vero loquere qum decent

.
sanam doeirinam.
6 *
293 Quam ob causaro ergo lex Judaeis data
habebat observationem ciborum immundorum? J ** ,
Et dicimus : Non quod impura essent, ita statuit , ,
Deus, sed uthac via magnas Judaeorum delicias,
vescentium omoibus nullo discrimine imputaret. .
Purum enim etimpurum efficilur proprie ex eorum .
mente qui edunt. Siquidem juxta naturam omnia ' , -.
pura sunt his qui curiosius non inquirunt: bis *
autem qui (ales non sunt universa sunt impura, . ;
eum ex se non sint impura : solum namquc pec- " . catum est impurum. Porro pollutis. Itaque *
juxta pollutamraentemfluntimpura: quemadmo- ^ . dum laboranti morbo omnia sunt insuavia propter . , , morbum. Sed polluta est illorum m<I)S. NlllluS * .
quidem cibus impurus est, inquit, caeterum raens ,
ac conscientiaillorum impurae sunt suaque suspi- . .
cione cibos reddunt irapuros et inutiles.t Deum . .
profltenturse scire.iHoc vere impurum est absque c , * ,
operibus enim fldes mortua est. Tu vero loquere , ,
qua decenl. > Vemm quanquam hi tales sint, in- , .
quit, fu tamen DOD segnior eiliciaris, sed quod tuura cst facito ac doce, etiamei nemo oblemperet.
. ,
CAPUT III.
Admonitiones quas tradi oportet juxla singulof ; *
.
rum oetatem.
, II, 2-5. Senes vigilantes essc, prudenics, modeslos, sanos fide,charttate, patientia. Anuiitidemin , , , habituquireligionem deceat notl caiwmmVl/nceS, . vino multo senientes, honesta docentes, quo , , ,

honestas reddant adolescenlulas, ut maritos suos ,
,
,
, ditigant, liberos ament.sobriw sint, pnra?, domus
, , , ,
custodes, bonce, subditcz suis viris, ne sermo Dei
,
male audiaiur.
.
Senes vigilanles. Senectutem enim maxime
.
sequitur lardilas et ignavia. Hoc igitur corrigit. . " Esse.D Esse oportet,nam acommuui inlelligentia . . ,
subaudilur Oportet. t Prudentes. Prudentes, in- . . .
quit. Dicitur enim quasi , , ,
boc , , id est, praecordionim vel .
mentissalus aut sanitas. Neque enim in sensibus ,
requirit temperantiam in lasciva libidine, quod . t . .
boc jam in confesso Sli eos babere. Pa'ienlia. .
Recte ail debere eos habere loleranliam. 294Si
. 3 . ,
quidem non decet senectutem iracundia. Anus , , ' , ,
itidem. Eas dicit quae in Ecclesia minislrabant, ,
habilum autem dicit vestes quae operiunt. Qui , . .
religionem deceat. Ab ipso, ioquil, indumento * . ,
honestalem oslendant,el quod aptae sinl ad sacra . ministeria. c Non calumnialrices. Nam ex vino . , >
sequitur calumnia : et maxime quod imbecilliori J ,
senecluti inimica est vini vchementia. Honesta ?docentes. Et quomodo alibi mutieres docere , probibet ? Et dicimus, quod hic de exhortatorio . ^ ^
sermone loquitur qui domi habetur, ibi vero ne ^ , .
publice prasiderenl et concionarentur. Et quod , , . (
solius doclrin quaB domi iradiiur participes eas ,

COMMENT. IN EPIST. AD

. . xbAfecerit, manifestat id qaod sequitur. Quo ho . nestas reddant adolescentulas. Non de solis ti , , liabus hoc dicit, sed in universum adolescen , , - tiam subjicit senecluti. c Ut maritos suos dili. , . gant. * Hoc honorum omnium caput est quae in
, familia sunt, unde et reliqua oriuntur. Liberos
, c ' 6 . ament. Nam quae radicem amal, etiam et ramos
amabit. Domus custodes Domus dicit custodes
, , quae domum gubernant. Tales aulero neque circa
, . {? suum alimentum, neque circa egressus intempe, stivos occupantur. Ne sermo Dei male audiat.

Nam si maritus esset infidelis, uxorem habens

fiddem, sed subjectam et pratam, fidem ipsam calumniareiur quae hujusmodi habcret mulieres.
Vides quod haec scribat, cnram in primis habens praedicationis ?

- II, 6 8. Adole&centesconsimiliter adhortare,ut
temperantes sint: peromnia temetipsumproebens
?,

. , formam bonorum operum, in doclrina integrila, , , tem, honestatem, incormptionem^ sermonem $a (, num ureprehen$ibilem,ut is qui repugnat, rubore

mffundatur,nihilhabens quoddenobis dicatmali.
,
Yidesquam congrue prseceperit, raulieribusqui - dem mulieres et anus preliciens praeceplores,viris
, , ; t - aulem ipsum Titum? Ut temperantes sint. Nihil
, . , enim adeo hostile est juventuti sicut amor corpo . rum. Te ipsum praebens forraam. Tua vitaat
. ", , que exemplum, sit omnibus communis doctrina.
. . , In doctrina. communi inlelligeatia supple.
, . , Praebens. In doclrioa igilur praebens integritatem,
, . , familiaritatem et quamdamhumililatem.Honesta . . lem. Id est, non tanquam princeps aliquis ne, * , - que veluti cum tributariis aut subjectis disserens,
, ' . . 295 sed blandeac leniter veluti cum filiis. Ser . raonem sanum : videlicet dogmalum.Nam si haec
, , adsint doclrinae, rubore suffundetur is qui repu, 6' goat, sive calumniatur aul hsercticus, nullam
.
inveniens adversus nos calumniandi ansam.
CAPUT IV.
, .
De servis, ut ipsi quoque decenter ad Chrteti
i ,
gratiam servtant.
.
II, 9-11. Strvos horlare, ut suis dominis pa ; ,
, , , reant, in omnibus illis placeant, non responsato . " res, non sufluranles, sed fidem omnem osltnden
D tes bonam : ul doctrinam Salvatoris nostri Dei
ornent in omnibvs.
.
Nonoportetergopraetextu pielalis lollere servos

. . adominis. Non respon&dores. Admonet eer . vandam obedienliam ac fidelilalem; idenim ma. t . xime servos decet. < Ui dcclrinam SaWaloris
'; , Merito dixit alibi: Tanquam Deo servwnles, el
. , , non hominibus . Siquidim quanquam domno
* , ' ; cum benevolenlia ininistrcs, inquit, occasio la . , men inilium babet a limore Dei. Si eniin pravi
, . sunl, Christianismum conlumelia afficiunt. No* * , . men enim Dei proptcr vos,ait blasphemiisaiTici& , , tuT*. Qui autem fecerint ea quae dicta sunt
9

praedicatiooem ornant, fideliler servienles.

1

Ephes. r i , 7.

t ba. LII, 52; Ron . n, 24.

OBGfOMiNII T M C C J B EM8O0PI

55

, - 4 . lttu&tsnirn gmid Dti taMiferii t>m- * ' toO # * ^

ntbushominibus, erudiem nos ut abneifMito* , & , tvx ipwt*
pitttiU etmwttiaal* contupisCentiis,ta$te et jiOit * * Ufafiac pie tnvamus in ptmenii w a t f o , extytttantti :, * |**
beaiatn tpm, et apparitionem glorioz fnagni Dei drtwVi. {>:** ***
etSatmtom tioitri JtsU Chrtiti: qvi dtdttMitutt* * ? *
ipsum pto nobis, ut rtdittietet nos ab oihni ini* , , <
6ic%p , * ^
guitate, et purtllearet sibi ipti popnhtm pettolia*
,, 1)*# * * ^
rem ittlatorm bunortm operutn.
t

f
1

<*Wa* ^ * * ***
Detode etiam cauttffl poftit tut ietvo* e&e telM
eTvat
. ' fkjf,
oportoat. Illuxit, ifiqoit, gratfo Dei dftrdiens ttos.
Ccrm igitur Oeum habeamus docloreiti, 366 An , # ftatftfbotd ^ . Ol *KvW
non aequum est, utfaciamus quae doctrirtinrt fpfciQfc # * /***** * &* 1*11
decesmt?Utabnegata. * Apparilio anterrt Salva-
** *; t o *^.
toris nostri Dei, hoc est, adVentus in carhe, noii hiifhtibt ^ * ^
solum prioribus peccatis nos liberavit, voi*um k^ttv, , ftoWbv ^eiiam securiores inposterum fecit. Dicens enim : ,
Ut abnegata, significat magnam separalionem et ^ . " ^ ,
abstinentiam.flmpietateetmundanisconcupiscen- , ; t Tfa
liis. * impielatem quidem dicil pfavorum dogitia- Xot(iota< , i ^
tum : mundanas vero concnpiscefitias fct qu& , &*$
anittrae el qu corpofis: utque uno verbo dicam, , ^ ', ,
qusecotique non (ranseunt tiobisctim irt coelum. Itaiikvouoi ' foV Quod aulem, ait: Casle, non solum coTitihenliam . *, , 66 -
significat qu est circa cofpofa, eommque atn* ,
orem, verom efiam 6rga omn*m aflecfionenl. In , ' .
praesenli saeculo. Nam hot saecalum hnbetcerta' . , .- t ^
men, futumm vero retribuliones. Exspectantetf . * .
beatam spem, Ecce et praemia. Vere enim nihil bealius estilla apparitioiie. Glofiae. * Siqdidem **-{.- < <. <

hmfhtit
secundus adventos cum gloria eril,rum fuerit pri- , 4 *.
mtw cum &bjectiofte.<Magni Dei. y Ubi nuncsunl . ) impiorum dogniatum invenlores, qui Christum ,
asseruni non esse Deum, ant mrrrorem cssePatrc? , ; ^
Nam hoc loto apcrte Deom etiam tnagnum proG* . ,
telur Apostolus esseChristum. Magnus vero, non , !
distinguit adversQs aliquem parvum deum : mi- ,
nime! sed absolute ita magnus, ut eo major nemo . t . , possit intelligi. Populum peculiarem : hoc est, , ,
ab aliis separalura.abunde dilrclum,nihil cumre- .
liqnis populis commune habentem Sectatorem . ^ * J boQorum operura. Videsquod etiam necessilas , , , '
eorum qu a nobis sunt? Sectatorem, inquit, sive .
semu!atorem,id est,ut magna cum animi prompli- ^ ^ ^ ,
tudine veniamus ad virtutera. Quoniam enim olim .
remissa sint nobis peccala, sola factum esi ipsius .
benignitate : quod autem perficiatur id quod virtutis est, et ipsius est et nostrum.
. .
CAPUT V.
De obedientia vrincipalus exhibcnda veluti decet
.
Christi mansuetudinem.
,
H,!5;III,l,2.Jfec loquereet adhottare ac argue
.

.
cum omni proecipiendi studio. Nemo le despiciat.
'

tyyj
^

Admohe illon, vt principatibvs ac potestatibus

subditi sint, 297 ut magistratibus pareant,ut ad , , ^
omne opus bonum sint parati: ne de quoquam , . ,
maledicant:ne sintpugnacesjed humani, omnem , *
exhibcntes tnansueiudinem erga omnes homines..
e

COIOHttiT, W , AD WftiM.

Mcdt
fattc^i*.
^ **, . . Ctw onu* pracipiendi tfodio, % Hoc cst, veke' t a i n TOUWV / , meaiia, QuoniaiB enioj horumrowrceerant aspeuro
I W K . * riores, disft ut durius ajpguantqr. * fttmo 16 desr
m , . *(. piciat, * boc est, p&rvifaqiat, Yides qaod etiam
* {MltxoA * * (< wlit episcapiun alieujMS e&sepoteslatis elauctorit* * ; t * stvou > tis? Uttyj omoeopua bonum sint parati* Id eat,
, . . prompti et instructi. Ne de quoquam male diftiv * , $ U t m . caot, eliam * i wale feciat,, $tiam si i u aliqyo
. labatuT. Oportet enin) OS veelniW puroiU
c Xi , ; - esse a COntumeba. Nam tu, ijiqqit, CUT j.udic*
**# ; , 4 fralrem? cur Dei judiciurn tihi vjodM^s* ? ^ * , eniw hoc lQCO JOCflt CQBViciuift adversitf
* ", fratrem. Mflusueludinem erga QV$ue$ : ftlJtu , ,
d^os el Grsecos, sUmicqs ^ iq JHUCO^ ft noceptee
et c*|umnianles
% Tfyuv , *,
III, 3-7. iVam erammet nos qtumdam amenk^
, iwbedienks* ertanfys, servientesdetideriisat , , w r lugfrtibusvariis, in maMwk et invidia degentes
. " aAotf ftwfcimoito
*1 mkset ergahomuie&amr apparuitSalvatoris ^ < - s[ri Qei>nonexoperibujqu<v es$ent^njusUtiuqu&
, - f$(Xramusnos,sed secundumswmmiMTtCOrdiam
cr* * .1 ava^ sdvQsnos fecit per lavoirum regnerutionit ac re
,
^ ' W 4 W t f t o n i * S ^
, , $* k f l t e ptl JewmChristum Salvolorem no*trum;ut
vifiav, tva ,
jUfitificaUgrQtiQiUiUfitewd^
^ ,
- Spm VU< QttQVW*
A

^ i .

^, , .
, ,
, , )
(/ , ^.
t W ; ; ", ,
, .
' ^. ^ '
, , , ^. ,
rmm ic t U . f ,
*
^ & , \ *
i ^ K 5 al . .
|^ . .
f ^,
^ , , O$S>M 4
Tfnfij xqftai *>> fea^teiws W 8
^> < 69. r. *** . * OJX ^ . <
^iw. l U w **: t Ov ^ * ,
, ; ' U M , ,
U, > , .
, ^
pWyML Ytv4i|ufci , . ^. t
c

Atfvejsug. neoinem, inqiiit ais CQftlumeliosus ;

nam et oos mali eraraus, ooo quod Qtiam nunc $ir
mu3 Quaodo igUur el tu talis qra*> Deiqua gratia
salvus fadWS , OQQ W propriU bopjs Op^ribug,
quomodo aqdaa aUU COnvicium ioger^re? Quando
autem tales eramus? Quando in errore eramus,
quando idola adorabamus, Hanifestum est enim
quod impie vivant Gr^ci, Siquidemapud ipSOSSUnt
adulteria, stqpra, caedes, foadae nocturnae vigilia :
et haec Teluii ad hooorem deorum perpetrant.
t Odiosi, Ubi enim quis ad extremuiB viliorum
peneuerit, omnes odio habet: merito ergo eliam
ab univ^rsi? odio babatMT. 9 Erga homines

amor apparuiu Per ipsius iooawtiooeai,Han

operibus q\m e^stoi io jusliUa. * Non quod
adeo pie vivQremi^, ut saiis e^bortarerour euxn
quo iwca*aaretur; sed quqd < cum iodigni esser
mus, volqerit nostri misereri. t Quaa faceremus
nos. Neque enim feceran\uSt Quera effudit in
nos. Quemnam spiritum ? Quem in nos,
inquit, efflldit opulente JeSUIQ Christum. >
Magjoa gralia nobis opus ecat spixitaJi; non 80hmim* y&xsx. a , , - lnjn u( a prateptis justificarumur peccatis, sed
c ^ ^ . , eliam ut bredes eiBctfremur iUB: propterea efiUTfrrti OWV(OP , - dil, t Gralja illiu3 : Ghristi ^idelicet aut Spiri*M V* - . * tua sancil H&red*$ aflicereiDur. Heeredes, inW* ^ >ul .
quH, efficeremuraetern vitaa, quaa nunc in spe nobia est. Aut hoc modo. Heeredes efficereraur
aeternse vii, qoemadmodum et speraroua.

Rom. xi?, 4.

25d

CBCUMENII THICCiE

IV, 8,9. Fide digmssimvs est sermo. Etde kisk

260

EPISGOPI

6 , xal u

volo ut confirmei: quo solliciti *int, ut bonis operi- ,

buspraesintquicredideruntDeo Hotc enimmnluti- .
.
lia et honesla hominibns. Stultasautem quocstiones
et geuealogias et cvntentiones ac pugnai legales
. )
omitte : tunl enim inutiles ac supervacanca.

Quoniam de futuris loculus erat quseque multis

incerta erant, subjungit: , id est, di-

gnus est sermo qui credatur, verax et qui omoino

eveniet. Et de his vo!o ut conflrmee. Et de iliis
quffisuperius dicta sunt et de islis. Quibus? c Ut
solliciti sint, ut bonis operibus pr&sinl. Nempe
iduis, orphanis, labore confectis et egenis non
solum pecunias erogent,sed etsollicitudinem.Nam

haecsunt bona. Ut bonis operibus praesint. t Stullas autem quaestiones ei genealogias.Genealogias

aut de Graecis dicit, qui Deoruin suorum genus
recensebant. Talis, inquiunt, lalem genuit. Aut de
Judseis, quicum nihilboni operarentur, ad genera
confugiebant, et ab his crislas erigebant. Abraham,
inquiunt, Isaac et Jacob progenitores nostri sunU
Stultas vero, boc esl, nullam aflerentes ulilitatem.
Qu enim peccatori utilitassiPalrem habeat Abraham ? imo potius damnum referel, si ex his profecli, reprobi facti sunt. , id est, fuge,
caveto. Quomodo ergo alibi praecipit ut contradicentibus obturet ora, si omnino credere oportet et
omittere ? 299 Et dicimus : Quod his qui ad aliomm docent perdilionem, oportet ora obturare
CUm autem adversum te COntenderint OOn de dogmatis, cede et omitte. Sunt enim inutiles Si-

.
,
, , , ,
. c
. ,
, * ' , ,
. , ^, ,
, . ,
, . ,

~v~ .
'--
. , , ,
. \ ) ,
, .
, ,
. , ,
* , . ,
.
; ,
, . ,
, .
, * *
, ,
, . c
. , , .

quidem nullum babebunl bonum finem.

CAPUT VI.
. ' .
Admonitiones de declinandis quoulionibus, quoz
uditUmem concilent.
. >
III, 10-15. Hcereticumhominemposi unametaU

teram admonitionem fuge,$ciensquodadversus$it
,
^

qui ejusmodi est, ctpeccel per sedamnatus. Cum ,

.
autem miseroArteman adteaut Tychicum,da ope- ' fj ,
ram ut venias ad me Nicopolim: nam illic decrevi .
hibemare. Zenam legisperitum et Apollo studiose .
deducito nequidillis desit.Discantautem et nostri ,
bonisoperibus prctesse ad necessarios usus ut non .
*int infrugiferi. Salutant teqvimecumsuntomnes.

Saluta eo8 qui nos diligunt in /fafr. Gralia cum, .
omnibtu vobis. Amen.
'

.
'

Atqui dicit alibi: Ne quando delillis Deus [KBnitentiam 4 ; quomodo ergo hoc loco fugere eos
jubet ? Ibi de iis loquitur de quibus est spes emendae; hicaulero, de illis qtii incurabili morbo laborant. c Per se damoatus. Neque enim boc potest
in excusationem proferre : Nemo mihi dixit: Nullus me adhortatus est. Quod ergo diiit , aut idera et qued inexcusabilis, aut, Ipse

*
,
. ;
, . t Uv . , , .

, , * -

COMMENT. IN E P I S t . AD tlTUM.

262

. . A a sua conscientia condemnatus. Da operam ut

, tenias ad Iiie. > Quam ob causam cum ipsum CretSB
; " (36, praefecisset, rursum eum ad se vocat ? Ut plenius
, eum inforniarel elquse facienda essent consuleret.
. * . [.] $ NicopolisaulemThraciajcivilasest.Nicopolim.
, . Thraciae pars esl|Nicopulis, propinqua Macedoniae.
* ' Manifcstum ergo est quod eo lempore scripserit
% " , Epistolam quo in Macedonia et Achaia versabatur.
. t . > - Zenam legisperitum et Apollo. Legum Judaica . - 500 perilum. Nondum autem Cummis&B hlS
". , erant Ecctesift. hic Apollos magnus vir erat,
, et sapiens ac polens ill Scripturis.. t Ne quid illo
' . - desit. Abunde illis provide : de alimentis forlas
,
, S13 loquitur Ct indlimenlis. DlSCant autem et 110 . - Stri. Aut de doctrina loquitur aut de tradilione:

perinde ac st diceret: ipsi bumanitalem respiciant

erga euS qui egeni sunl, ipsosque foveant, eive doCtrina egeant sive rebus necessariis. Ut non sint
, " . infrugiferi. Siquidem cupit illis inagis prodesse
, qui dant, quam qui accipiunt. f Salula 60S qui DOS
. . > diligunt. Aut eos dicit qili ipsum diligebaat, aut
, universaliter fideles. In fide vero, ld esl, per

& ,
, -

, , .

c , , .
' ,

fidem.

Fitlis, iivilXO favente , Epistolx ad Tftum.

Scripta est ab urbe Nicopoli Macedoniffi adTilum,
primae EcclesiaB Cretensium ordinatum epi-

SCOpum.

ARGUMENTUM
EPISTOLiE AD PHILEMONEM.
'.
. , ,
* ,
&2*. .
, ?
, ., '
* .
, ^, .
. , ' ' ,
^ :,
.

501 Haocab urbeRomaScribit.Occasio vero epistolae fuit haec.Onesimusservus Philemonis fugerat,

et ad Aposlolura profectus, ab ipso ioJtructus erat,
fuitque ei utilis ad ministerium. Dehoc ergoscribit Philemoni, commendans ipsi Onesimum, ui ingenue animuro ad eum advertat: nec deinceps
habeat eum ut servum, sed ut fralrem. Admonet
quoque ipsum ui sibi preparet bospitium : ul si
venerii inveniat ubi diversetur: et ila concludit
Epistolam. Sciendum aulem quod hic Onesimus in
urbe Roma passus sit Martyrium, Tertullo eo tempore praefecturam lcnenle, crtirum fracliooe sententiam suslinens martyrii.

CECUMENII T R I C O E EPISCOPI

263

264

509 THEODORETI.

.
Philcmon praeclarilS quidam vir erat : PhrjglUS
*0 * , %
quidem gtnere, moribus autem iidelis, ei in - , , *
cessitatibas sanctorum participans. HujUS SemiS . ,
Onesimus aufugil expilalO domino. Qui CUm Rom . " *
ad Pauhim veilisset, ab ipso instructus est et bap- , ' , ,
tizatus : CUmque Paulus esset in vinculis, egregie , .
8 gessit. Nunc ad Philomonem remitti data ad :
ipsum COmmendatitia hac Epistola. A i u n l aulem . ,
quidaro DOII deberehaaccaeterisconnuioerari Epi- ,
Stolis, quod de parvi raomenti scripta est. Sed . ''
ide quantae ex hac colligantur Utilitates. Primum . ,
instrilit Ut in parviS etiam rebus StudlOSi simus. . ,
Secundo, quod si servus adeo improbllS COnversue . est, nonoportetquemquaraliberumdesperare.Ter- . ,
lio, quod non Oporteat pietatis praelextu servos , ^ ,
invitis dominis abslrahere. Quarto, quod non Opor- , teat nospudefacere servosvirtuteprseditOS, quando ,
PauluS Onesimum VOCal filium. Qua igitur CaUSa *.
Epislolam quaa tantum afferebat Utilitatis non CX- ;
pediebat caeleris annumerari ?
505 AD PHILEMONEMEPISTOLJE
CAPITA.

1. JJOUS Philemonis eigratiarum actXO pro iptO. \ '
.
CommtndatioOnesimi fugitiviseni,etadmOf ' . , Tlitiopro ip$0 qui SalvUS eratper
fidem
.

PAULI APOSTOLI
AD PHILEMONEM EP1ST0LAVers 1-3. Paulus vinctus Jesu et Timotheut fra ,
ter Philemoni dilecto et collegv nostro, et Apphiaz ,
dilectce et Archippo eommiliioni nostro, el qux ; '
domi tu(t e$t congregattoni: gratia vobii ei pax , ' .
Deo Patrenostro Domino Jesu Chmto.
!
, t
Statim ab exordio dominuro iostruit, ne pude~
,
faciat eenrum. Omnia eaim, etiam vincula, propter .
Christum honestasiiDt. Et quia quum estgratifi-
cari ei qui propter Christum finctus est. E t T i - , c ,
mothaue frater. Socinm deprecationis aasumit
Timotbeunu* Pbilemoni dilecto. S i dileclus est, . . ,
gratificabitur: collega, dabii senmm ad mini- . ,
sterium pradicationis. Siquidem datus Oneeinrae . explebit opus Domini Philemonis, E t A p p h t o . & .
Fortatsis Apphia uxor eral, ei Archippus amicus. c . " ,
Gontidera tero aaimi raodestiam. Nam hos eiiam '. ' , xi

GOMMENT. IX EPIST. AD PHILEM.

, .

>

266

exliortatur, ut simul opitulentur in precatione.

\;* .
, Commilitoni nostro. Sicommilito, etiara inhoc
,. .
decertabit. Hic erat de quo ad Colossenses scribit:
oO
^ .
', - 505Dicite Archippo: Yide ministerium quod ac&,
' , - cepisti .Et qme domi luae est congregationi.i
'
,

* " Totam domum exhorlatur, etiam servos. Gratia

>

,
*<* w
^ .-
. ; vobis. Quomodo autem erit gratia Dei in vobis ?
' . Si vos etiam debitoribus condonetis. Quomodo
auiem erit pax ? Si servo conciliemini.
*, ; .
CAPUT PRIMUM.
. *.
Laus Philemonis et grfltiarum actio pro ipso.

.
Vers. 4-9. Gratias ago Deo meo, semper mentio ,
nem tui faciens in precibus meis, cutn audiam
,
:,# ^luam charitatem acfidemquamhabes ergaDomiet ergaomnessanctos,iticotnmunicatio
k^ciov *1 , " num' Jesum
*

\ fidei tu(R eflicax fiatin agnUionem omnis boniquod

. - est in nobis erga Christum Jesum. Gaudium enim
* . - habemus multum et consolalionem in dilectione
, tua, quodviscerasanctorum refocillata sint per
-Ju* , . te, frater. Quapropter cum multamfiduciam ^ beam injungendi tibi, id quod decens est, propter
rrf^eov , , churilatem, potius rogo, cum talis sim, nempe
Paulus senex, nunc autem etiam vinctus Jesu
* ,
Christi.
.}.
Si quando, inquit, tui mentionem faciam, seroper
* , , ,
autem facio, gratias ago Deo pro te. Quare ? Cum
:, . ;
audiam, ait, tuam charitatem. Videsquodnon statx, , . tim ab exordio petat gratiam/c Cum audiam tuam
/art ; charitatem : quae nisimaximaesset, nequaquama
, , ^
Phrygia Romamusqueaudiretur.c Ul communica ,.
tio fidei. Conjungit eum sibi, perinde ac si dice. > ,
ret: Communis fides et quae unum ac coromune
, .
iacit. Quare aulera Deo gratias agis ? ut communi/ j ', ,
calio, inquit, fidei tusa efficax fiat. Quomodo autem
.
erit efficax 1 si ad orane virlutis opus procedat.
; . Interpretatur autem seipsum bealus Paulus. Quo* .
modo autem erit efGcax ? Per hoc quod tu cogno^^ ; , ,
scas et perGcias omne bonum. Quod est in no , .
bis. > Quod nunc quoque estin nobis, ait. Erga
> , . c . >
Christum Jesum. Nam qui alicui 500 bene fa* vt , ,
cit, Ghristo facit, maxime autem qui sanctis facit .
. .
Gaudium enim habemus multum. Non solum,

t V , , ,
inquit, laetaraur, sed tanta nobis accedit yoluptas,

^ , .
ut eliara consolationem nobis addat 'in vinculis.
, ' ,
^ ^^iJ^^aXko^
-> Quod viscera sanctorum. Considora quod cum
*rr
^
^
. velitdicere: Si alns graUamprasUs, mullo magis
r ^ y ,
mihi praestes, non ila quidem dicit, sed alio com" ,
modiori modo. Scit enimquod meraoria beneficio .
rura erga alios exhibitornm, magis obsequentes
f ' . t , ,
reddit eos quos precamur. Refocillata sint per
. .
te. Refocillanlur eoim, inquit, ob tuam dilectioc ,
nem. Ideo cum multam. Quoniam taliseserga
, * . *
sanelos ul etiam refocillas eos, (iduciam habeo
5 , .
injungendi tibi : cum fiduciam habeam propter
. ,
Christura injungendi tibirem quae expediat: nam
^ ,
hoc significat . Injungere autem dixi^non
* . ,
4

* Cbfaf. r r , 17. * Matth. xxv, 40.

PATBOL

GH. C X I X .

267

OECUMENII TRICCJE

EPISGOPI

268

quod dominer tibf, sed propter charitatem qua et . Et

, ,
te diligo et a te diligor, injungere quidem videor,
Yerum non injuugo.Namet si videor injungere pro- , , .
pter charitatem, non taroen injungo, sed potius , . ,
rogo : adeo,inquit, rem magnifico. t Curo talis sim, , , ,
nempe Paulus senex. Rogo cum talis sim, qualis . . '
deberetquispiam esse adpersuadendum.tPaulus.i , . *
Sufficere autem deberet boc solum ad persuaden- *^ ;
dum. t Senex vinctus pro Christo. > Vides quoi
sint ad persuadendom occasiones?
. .
CAPUT II.
Commendatio Onesimi fugitivi servi, et admoni- c , .
tio pro ipso qui salvus factus erat perfidem.
t ,
Vers. 10-14. Rogo autem pro filio meo quem
genui in vinculis meis Onesimo, quondam tibi ,
inutili, nunc vero tibi et mihi perutili, quem re- , ,
misi. Tu aulem eutn, hoc e$t, mea viscera sus- . , ,
cipe: quem ego cupiebam apud tne retinere, ut , , pro te ministraret mihi in vinculis Evangelti: ,
sed absque tua sententia nihil volui facere, ne .
velut ex necessitate bonum tuum es$et> sed spon- ,

,

taneum.
.
,
907 Placat et mitigat Philemonem, collaudans
servum Onesimum, vocando filium, quia et ipsum, , , , inquit, baptizavi. Naro hoc significat: Genui cum . ,
essera in vinculis. His igitur sedata ipsius ira, ita .
nomenexprimens,Onesimo, inquit.tQuondam tibi , , .
inutili. Scil enim illum qui confitelur peccatum, .
iram doroini exstinguQre. Ideo subdit: Nuuc , .
vero tibi et mihi perutili. Si Paulo perutiliserat ^ .
qui lanta diligentia expetebat, manifeslum est quod ,
etiam Philemoni. Quem reraisi: ut ipsura Do- . c ,
raino redderet, magis autem ut iram exstingueret. , . ,
Hoc est mea viscera. Quid autem dico ut ipsum . ;
suscipias bunc suscipiens mea viscera suscipiens. ,
Adeo, inquit, eum diligo, ut mea appellem viscera. . , ,
Qnodautem,ait, Suscipe, hoc est, tum amore ac- . , ,
cipe. Ut pro te ministraret mihi. Viden* quod . * . $
paulaiim ipsum ad Domini locum produxerit? ail 'eniro : Ut pro te ministraret. Hic aulem ostendit ; ' , , .
quod Domini potius cupiat uiilitatem. Nam si tu,
inquit, debes ministrare, hic aulera pro le hoc fa- . , , ,
cit, ulique in tuam est utilitatem quod agitur. In , .
vinculis Evangelii. In vinculis quee pro Evangelio , .
perfero. Sed absque tua sentenlia. Hoc maxirae .
ipsum emolliebat, quod rem adeo sibi necessariaro . ,
absque ejus sententia non fecerit. Ne velut ex ,
necessilate. Non dixit simpliciler: Ex necessilate, . " . ,
sed, Velut ex necessitale. Perinde ac si diceret: , ', ' *
Noveram quod si etiam prseter tuain senlentiam
ipsum retinerem, nequaquam te contristarem: at- , . ' "
tamen ne videretur quasi ex necessilale fieri, nolui , , .
facere.
D

C ,
Yers. 15-20. Nampropterea forsitan secessitad
horam,ut&ternumeumreriperes,nonjamutservum, , , '
sedwpra$e^^um nmpe{ratrmdilectum^m^
, ,

mihi.quanto autem magis tibi ei in carneet in Do- & .
minofSi igitur me habe$comorlem>sv$cipeillum ,
9

COMMENT. IN EPIST. AD PHILEM.

3

270

, tanquam me. Quod si quid nocuit tibi aut debet,

hoctnihiimputa. EgoPaulus scrispi meamanu,
ego dependam : ai ne dicam tibi quod teipsum quoque mihi insuper debes. Nce frater.Fruar ego te in
Domino. Refocilla mea viscera in Domino.

*. ,
,
**!
.

^ , -

6

b-rjt, ,
' . c

-. ,
'/ , " n-f$ . ,
, .
* , ,
^ o t i i S j ^ . *

8 0 9 Quoniam Onesimus prava roente fugerat,

ipse rem in dubium revocat, tanquam diceret :
Forsitan dispensatione quadam fugit. Propterea
secessit. Fausto nomine fugam appellavit secessionem, nefacta fugaemenlioneDominumirriteret.
Deinde coarclato eliam lempore cohibet iram; aut
horam dicil annum. Ut aelernum eum reciperes.
Nam significat fuga reciperes. Sed supra servum. Vides quod ad multa utilis fuerit
, fuga? Pro hora enim fugae habes ipsum perpetuum
^ . ( Upa (unica namque hora est fugae tempus si ad saecu~> j o o i v a . ) .:
,
ium conferas) et pro servo inutili utilem fratrem
rx*ur -. c . E i , recepisli. Quanto autem magis tibi. Si mihi,
r-jj^ * . multo magis libi et in mundauis ministeriis: nam
^ , . . hoc significat, In carne : et in spiritualibus : hoc
./. ^ , . - enim designat, In Domino. c Si igitur me habes
*. , ! . consortem. Hoc est, si eadem mecuro sentis et
C ^ . , optas. Suscipeillum tanquam rae. Papae, quanla
^*<. . > , verbi dignitas: Quod si quid noquit tibi. Non
, ' (. , dixit: Furalus est, sed diminuit verbum. Nocuit,
=\, . . inquit, aut debet. t Hoc mibi impula. Verisimile
V *>
, enim erat ipsos una consumpsisse quae furte subTt/zn , , lata fuerant, et ait : Hoc inihi imputa, hoc est,
6 . referas mihiin debilum,adversummehabetodebiti

^Tpo^o, t ,
,
., . C "
. . '
sVa* ^
vtraoo ^ (
%> ), 8
& . , , ^ . , 14 , , , . .
*-# <,
3. . ^ . *'
- .
. ,
c

actionem. Ego Paulus SCripsi. Cum gralia Spi-

rituali scripsit, ac si diceret: Ad securitatem quod

redditurus sim debilum, propria manu hasscripsi
litteras tanquam syngrapham meam. Ul nedicam
libi quod teipsum quoque mihi insuper debeas.
Ne videalur indigne de illo senlire, quod non audeat libero ipsum precari de remissione furti ab
ipsiusservo commissi (nam hoccnidelem quodammodo demonstraret Pbilemonem), ostendit quod
vehementer de ipso confidat. Non solum, inquit,
qu$ tua sunt, sed et teipsum mihi insuper debes.
frater. Rursum ab eo quod gratiosum est
accedit ad id quod serium est. Nae, inquil,frater.
Quid?Suscipeipsum. Capiam ex te commodum in
rebus quae secundum Christum sunt. Fruar ego
le. Hoc est, delecter tUIS prseclaris in DominO
s***, * .
operibus. Videam ego te ditescentem omnibus boxu &puitoaiibos. Refocilia mea viscera, Refocilla, inquit, meam erga te dilectionem propter
QuuUim : non mihi, ait, gratiam praestans, sed Christo.
^ ,
5 0 9 Vers. 21 -25. Cotlfisus de tud obedietltia
tnctlircic
. * - scripsi tibi scien$ quod etiamullra quamdico fac* . - turussis.Simulautem etiam prceparamihihospi

. tium. Speroenim quod auxilio precum vestrarum
donabor vobis.Salulant te Epaphras concaptivus
,
,
, , meusin Christo Jesu; Marcus,Aristmxhu8,Dema$,
* ^ . * Lucas adjutores mei.Gratia Domini nostri Jesu


. Christi sit cum spiritu vestro. Amen.

%^
(

, , ,

Conflsus. Nonmihi, inquit, hoc gratura facis

275

flBCUMENlI EPISGOPT

?71

*ed Ghristo. # Gonfisus de tua obedientia. Non

imperans neque pertinaciler tecuin agens scripsi
tibi, sedfiduciambabens de tua obedienlia. Quem
non emollirent haBC, etiamsiferreus essel?ScienS
quod etiam ullra quam dlCO facturus SIS. * Hoc
dicit Omuibus modis illum inducens, Ut SUSCipiat
Onesimum, et Sl non obalilld, al saltem neperiret
bona opinio quam de ipSO COnceperat AposloluS.
Simulaulemetiampraeparamihihospitium.iNon
SOllim propter Onesimum SCripsi (dixisset enim
Philemon quod propter Se ne verbo quidemdignareturipSlMl Paulus),venira eliampropterea,inquit,

. < wi.
,
, ,
(& .
; t . ,

, ,

. "
. , ,
( , ' ,

SCripsi, Ulpraeparesmihihospitium.Fulurumenim

, -

),
'

, ,

"

erat Ut formidaret Sl Onesimum non SUSCipcret . c *

quod ventUTUS esset ApOStoluS, et palam fieret, .
qiiod fuisset inobediens. Auxilio precum vestra- , ,

mm. Magna quidem est orationum potentia, . ' multaveroetiamPaulimodestia,quiprecesillorum . CUpiebat, etipsisindigerese08tendebat.Epaphras , ,
COncaptivuS raeue. HlC a ColossensibllS missilS

erat ad Paulum, Ut manifestum sil quod et Phile-

, . " 31

mon ColoSSensibllS fuerit. Vocat eum COncaptiVUm, OStendenS quod et ipse in mulla Sitaffliciione. Praterea quoque ipsum pudore afflcit, Sl Epaphras eliam una Secum caplUS erat, ipse ne
gratiam quidem in SUSCipiendo Onesimo praeslaret
illi qui propler Dominum captlVUS lenebatur.
fl Ari&tarchllS, Demas. De h0C ad Timotheum
SCripsit : Demas me dereliquit. HuncDeman aiunl
adcultura gentilitium rediisse, factumque sacerdo-

; '
, . **<>, . ,
.
,
. , .
, ( ^ . .
. -

tem idolorum. Quod si illa Epislola prior fuerat, , ' .

postmodum resipuit; si fllit posterior, factus , , , \>
est postea 510 segnis et ignavus. Lucas. > Qui .
poslrerous erat,factus est primus. Nam in secundaad Timolheum ait: Lucas mecum est solus. A d j u tores auiem eos vocat, ostendens quod et hi una secum precentur ipsum ut Onesimum suscipiat.
Finis, divilW favente auxiltO, Epistoloe ai
Philemonem.
ScriptaestaburbeRomaper Onesinmm servum.

, ,

.
' ', .

,, ARGUMENTUM
EPISTOL./E

AD HEBR^EOS

Hancab Italia 'scribit. Occasio autem Epistolae D . ;

fuit haBC. Quoniam Judaei legi insislebantac figU- .
ris urabraticis,

propterea apostolus Paulus cum

doctOt gentilim factuseeftet, et ad gentes mifiSUS ,

prsdicaret Evangelium, ubi universis gentibus , .

273

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

874

, -j scripisset, Hebraeis quoque qui ex circumcisione

crediderant postea scribit hanc qua eos doceat
, Epistolam, qua Chrislum declarat venisse, et um . bram legis cessasse.Et primumquidem demonstrat
, propterea missos fuisse propbelas et annunliatores
, ' adventus ipsius, ipsum vero Christum esse Dei
! , Filium, per quem omnia facta sunt. Quodquehunc
, Filium oportuit fieri hominem, ut per hostiam
, * corporis sui deleret mortem. Neque enim per
, ' sanguinem vituli aut birci, sed per Christi san . guinem fulura erat omnibus salus. Ostendit au * , ' '- tem quod lex neminem perfecerit, sed urabram
, habebat futurorum bonorum. 512 Nec requievit
. *5{ , populus Judaicus, sed communiter omnibus nobis
, ^ relictus est dies quietis. Praeterea demonstrat
, - etiam qnod sacerdotale minislerium ab Aaron
. - translatum sit in Christum : cujus figura erat
Melchisedech, qui non descenderat ex Levi. Fide
* , , quoque justificatos fuisse patres significat, et non
e!ec . ex operibus legis. Deinde ubi hos etiam ad bonos
, . mores exhorlatus est, et commendavit tolerantiam
! , ipsorum propterChristum, suasitque utsenioribus
, deferrent honorem, concludit epistolam.
? , ^.
ALIUD ARGUMENTUM.
.
Epistola ad Hebreos videtur quidem non esse
,
, , - Pauli, tum propter scribendi dictionera, tum quod
, suum non praefixerit nomen, quemadmodum ia
, - caeleris omnibus Epistolis: tum quod dicat: Quo^, , * modo effugiemus qui tantam negleximus salutem,
SZA - qnaesumpto loquendi initioa Domino, ab bis qui
, audierant in nos confirmata fuit, aliestanle Deo
. signis et prodigiis ? E l quidem manifesta est
, . ; causa cur stylus fuerit immutatus. Nam ad He* , braeos scripta, patria ipsorum lingua, postmodum
. , versa dicitur, ut quidam sentiunl a Luca, ut ple . - risque autem videlur a Clemente : hujus enim
crvpa. , characterem eiiam serval. Quod autem suum no . men non praefixeritEpistolaein causa est ordo rei.
> , * , Siquidem Paulus gentium apostolus erat, et non
>f , " Judaeorum. Nam socielatis dextras dederat Petro
> , caeterisque apostolis, ut ipse cum Barnaba inter
' * . , geates, Petrus vero cum reliquis circumcisione
* - > fungerenlur apostolatum.Quoniamautem societas

, erat in praedicatione, et Judaei audierant Paulum
/iptv , . - discessionem docere aliquo modo a lege, merito ad
vm
! ,
Hebraeos scribit Epistolam, ut ostendat consen*-. ! sum praedicaiionis : cum autem ad eos scriberet,
. , consultum non erat ut se in inilio diceret Aposto* /; , luin. Testatur autem in sequentibus ipsa quoque
**)} Epistola 515 quod Pauli sit,ex eoquod dicit: Etiam
<: . t - afilictionum, quae ex vinculis raeis contigerunt,
i x i ^ w , ' , , . participes fuisiis. E l cum dicit: Magis precemini
^ <5- quo celerius resiituar vobis; proterea cura ait:
fe*v, d . , Scitisfralrem nostrum Tiraolheum dimissum,cura
' , - quo ,si celerius venerit,videbo vos.Nemo enimpraei

Hebf. ii, 5.

O E C U M E N I I T R I C C J E EPISCOPi

275

276

ter Pailhim, Ut opilior, dimiserat Timolheum in .

ministerium : atque hunc celeriUS expectans, SUUm , -

ac illius pollicetur eis adventum, quemadmodum ,

frequenter facere solet. Hulta quoque alia ostendunt nobis esse ipsius Epistolam, quemadmodum
et leclio ipsa in progressu docet.
.
THEODORETI.
[ )
Quam ob causam Paulus, cum gentium esset
Apostolus, ad Hebraeos scribit ? idque cum odiose , ;
affecti essent erga ipsum quod legem dissolveret? ;
Petrus enim ac cseleri qui cum ipso erant, demit- ,
tentes sesead imbecillem captum Judseorum, ali- . quantulum sequebantur etiam legem. Dicimus, , ,
quod sicut non erat ipsi commissum baptizare, ex , .
abundanti tamen miuisterio etiam baptizabat: ita , , '
Hebraeis quoque scribit, cum ad gentes missus * ,
esset. Siquidem anxiam illorum curam habebat, .
adeo ut etiam diceret Optarim analhema OSSe a
Christo pro ipsis; et rursuin : Proficiscor Hiero- . ,
solyma ministraturus sanctis 2. Scribit itaque
illisqui jam crediderant Hierosoiymis et in Palae- , ,
stina: scribit autem consolando eos quod plurimas . ,
aftlictiones passi essent a propriis contribulibus qui . >
non crediderant, quemadmodum et ipse bigniflcat, ,
dicens. Manus remissas ac genua soluta subri- ,
gite 3. Duoautem potissimum efGcilin Epistola: .
consolatur eos quod viriliter tulerint afflicliones, , '
et quod bona dabitur ob baec retributio. Multa au- , ,
tem de fide disputat, ostendens Judaica jam non .
esse necessaria, ut quae figura erant veritatis : ,

nostra vero necessaria esse, ut quae veritatem in ' *
se contineant. Quare autera proprium non addi- ,
derit nomen cum ad Hebraeos scriberet. Clemens

In informationibus scribit in hunc modum : Jam ,
vero ut bealus presbyter dicil: Cum 8 1 4 Domi- ,
nus tanquam Dei omnipotentis apostolus ad He- , , *
braeos missus esset, ex modesiia actum est ut , ,
Paulus quiad genles missus erat, non scriberet se .
Hebraeorum apostolum, ob honorem delatum erga Dominum. Praeterea ex abundanti cbarilaleftr
ctum est, ut gentium concionator et apostolus eliam scriberet ad Hebraos.
G

5 1 6 EPISTOLJE

AD HEBRJEOS

CAPITA.

1. Divttia de Christo doctrina, CU%[dataest gloria

'

;-

PatrisacpOtestaSOmnium.CUmpurgationeomniumqua suntinterra aquaa8cenditadsu-i)iK\

> ,

. ' -

percalestem gloriam.

. %

2. Quod Stt ministerialiS gloiia Christi, sed

' " , >.
divtna et efflCUX: ideo in prcesenti SttClUo .
habitet, in qUO SUnt mintStri, sed in futuro.
, , * ;
.
' , "
3. Quod carnem assumpserit juxta dispositionem

et condolentiam ac familiaritatem quam erga

nos habuit, ut hominem mortc per familiari- , '
.
tatem ad ipsum liberaret.
'.
4 Quod Christo credendum eit quemadmodum
Mosi credidcrant, tantoque id melius quanlo , '
.
dignior est Dens homine.

Rom. xv, 25. 3 Hebr. xn, 12.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

277

278

'. 5 . Exhortatio ut conemur ingreii requiem quoe

. >
pmmonstrota esU
~ \ 6. Terror judicii juxta sermonem, quiper omnes
,
disseminatus est, etutilitas gratiotsacerdotalis,
apud eum qui humano more affectus est una

nobiscum naturali condolentia.
* t
*. ' .
7. Objurgatio adverms illos quibus opus est

prima elementorum institulione.

' , 8. Quod firma sit Dei promissio, idque cumju >
ramento.
*. 9. De Melchisedech, qui Chrisli figura fuit, et
, , >,
nomine, et civitate, et vita, et sacerdotio.
.
* " 10. Quod cessare debeat terrenum Aaron $acer,
B dotium, firmum sit autem coeleste Christi *a , ,
cerdotium, alterius generis, nonjuxtacarnem,
.
neque perlegem carnalem.
' 11. Excellentia novi testamenti supra 1 vetus
, .
propter propitiationem et sanctimoniam
, 12. Desanguine Christi, in quo cmdebatur no ,
vum testamentum, qui veram inducit, purifica, ?
tionem, non frequentia sacrificia quw fiebant
.
per sanguinem animaliam.
' 13. Testimonium de sola purificatione et accessu
.
ad Deum.
* ~ 14. Exhortatio ad virtutem ex timore futuri ;udicii.
.
. - 15. Quod bonum initium ad bonum finetn de~
y

*?*
^
.
" . - c

* . >
' , ,
,
,
' * ,
.

ducit.
16. De fide qua veteres quoque glonHcavU.

17 Depatientia ex imtiatione Christi.

18. De temperantia, dum occasio datur correciionis : ne careamus ea in tnodum Esau qui
postmodum non invenit pcenitentice locum.
\ 9. Quod formidabiliores sint futurce pcence illis
qux sub Mose infligebautur, et quod dignum
sit ut circaprcesentia majut adhibeatur studium.
20. Defratemoamore ac hospitalitate.
,
' , 21. Denon vivendo carnaliter juxta legem, sed
spiritmliter secundum Chrisium in virtute.
.
xjf 22. Precatio ad Deum ut ad virtutem instituantur et debite gubernentur.
.
f

279

280

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

PAULI APOSTOLI
AD HEBRiEOS EPISTOLA-

1 * CAPUT PRIMUM.

. A '
Divina de ChtistO doCtrina, CUt data est gloria ,
Pdtris OC pOteStCLS Omnium, CUtn purgatione
, , '
omnium qu& sunt in terra, qua ascendit ad
.
superccelestem gloriam.
I , \-Z.MuUifariammultisque modisDeuSOlim
[ loCUtUS patribus per prophetas, extremis hisce , '
diebtiS loCUtUS est nobisper Filium, quetn COtlsti-
tuit haredem omnium^ per quem condidit et sce , '
CUla : qut Cam esset Splendor glorioe, et expressa . "
imagO SUbstanttX illtUS, moderareturque Omnia ,
Verbo potentiw SUOe.
.
SiSDiversis Variisque modis DeuS Olim
prophetas locutUS est, nobis autem Filium.
, . Magnum itaque discrimen est inter nos et patres nOStrOS. Ideo enim quod malis aflicerenlur patres . , ,
nOStri, non existimadant se admodum Deo Curse
esse: OStendit igitur ex quod ma^lSCUrae essent. . '~
Extremis hisce diebllS. Rebus adversis defali- . * ;
gatOS COnsolatur dicens : Extremis. ln proximo, * * > , * .
inquit, ost finis et requies alaboribus, initium vero ,
~
^
* ^
retributionem. LoCUlUS est nobis Filium. , .
dixit: Locutus est nobis in Christo sive per
*> *
*
* ,
Christum : adhuc enim tenuiter affecti erant , , (
erga Christum, sed, in Filio, sive perFilium. ,) \ , ,
Quem constituit haeredem.Quem totius mundi ^ a . * . ", ,
fecit hseredem. Esl autem Fecit aptum post huma- . ,
nitatisassumptionemvocabulum.Queroconstiluit , |*|
haeredem. Quorum? Omnium, Gunctorum qui ad * &* . ;
immortalem divinaraque naluram accedunt. Siqui- Q , **dem F i l i u S hseres estac particepsPatemse Substan- wt
U3B facullatis ac pOtestatis.DeindeubidixisselFi- . %

liumeSSehaeredemPaiemarumpossessisnum,enar-

ratetiamqilO modo.Per ipsum, inquit,COndiU Sunt

SflBCUla : h0C est, Saecula sunt ipsius ac Palris COmmunia Opera. Quod Sl SiBCula COmmune SUnt opus
Patris ac Filii, ea etiam Patri ac Filio Utique SUIll
COmmunia qu SUnt i l l SaecUUS. Quod Si ea quae
SUIltin SSeculi8,multomagiseaquaepostsaecillasunl,

nempemundusetquaein eosunt.Deindeneaudiens
h8Bredem,existimesiionnaturaappellarihaBredem,

Sedquadamgratiaetadoptione,SUbjungit:Quicum
cssetsplendorgloriaB, dicenspropemodura: QuanquamdixerimquodeumconstitueritPaterhaBredem,

,
. ' , *, ,
, , ;
. !
,
. ,

, , * *
. , *
,

, * "
, , * **"

81

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

ov . , ,
,
,
" ,
,
.
, ,
, ,
.
, , , .
, .
, * , (
, ).
, * * . "
,
, , .
,
. 5
,
, , ' ,
' . ,
/, , '
, . '
, , ^. ,
, .
, ,

, , . ,
, , ? ,
* , !>
, .
* * j ,
. ,
. ,
^ , ,
.
, . / Jiov/. ,
;
, ,
,
,
.

'
- '. ,
\ .
: ,
* *> . , '
, Vtov .
. , ? ' ,
:; 86 , , ** , ' ,
4

Exod. i, 14.

282

nihil humile aut Deo indignum intelligas. Neque

enim a me dictum est: Constituit, ul significarct
adoptionrm, aut quod factus esset haeres, sed relationem ac reduclionem Filii ad Patrem (anquam
ad suum principium : et rieFilium sine principio
cxistimans, a Palerna cognatione alienes : neve
duo principia a se muluo divisa esse suspiceris.
Etenim popter hoc ipsum quoque diclus est a me
haeres, ut principium slatim intelligas a quo descendii hieredilas,nec ingenitum suspicerissicutet
Palrem : 519 propterea enim a me dictum est,
Hseredem, et Conslituil. Ideo pi otinus subjunxi:
Qui cum esset splen !or Quod si non est conslitutus ut essetautfierel splendorait enim: cuin essel
splendor), neque sane conslitutus est haeres, sed
modo quo supra dixi. Videautem quam signicanter el exacte locutu< sit, cum ait Splendoi\et cum
esset et glo/vetf.PerspIendorem namque manifestat
naturalem Filii ex Palre progressum Siquidcm
nunquam omnino cujusquam splendor,per gratiam
autadoptionein procedit nec a sote, ncc ab ignc,
nec a a quovisaiio unde solet splendor procedere.
Per hoc aulem quod ait: cum e.set, ostendtt non
hoc illi recens esse ut splendor sit, sed ab aelerno
semperque fuisse Deinde aulem et divinam demonstral dignilatem, diceus , id est, cum esset.
Ita enim et^Pater cum ad Mosen loquereiur: cEgo
sum, ihquit, qui s u m * . Idonea sunt itaque teslimnnia ad demonstrandum el naturalein Filii ex
Patre progressum et consubstantialitalem ac coaelernitatem, tum quod ait: Splendor, tum quod
dicit: Cum esset. Jam veru additetiam Gloriae, ut
dicas: Illius spleiulor est Filius.quod bonoratissimum est, ei x naiura accedit, clquo majus nihil
esl in Palre Vides quomodo ct quoruiu baeres Fi
liusf Deinde npertius explanans quod dictum est,
subjungit: <Et exprcssa imago substantiao illius.*
Hoc est, totam in seipso complexus essenliam ac
subsianliam, Deus est, iniinit auctoritatis, omnipolens,Creator, etsi quid aliud esl quod Palernam
exprimil subs(antiam,prsctt'rquamesse Palrem, ea
omnia est Filius: ideo quoquc omni.i verbo poten *
tia versat et coitliuet *c gubcmal. Viden' quomodo vere ha?res sil ei ouunia possideal quai Pairis
sunt? Postniodum ubi divina ac suptrnalnnlis
dixit de 1'ilio,Iran-il etiam ad reliqua: quac ma\i
me admirunda sunl noc mimis supematuralia,
altanienau uluvidentur butiiilia .ic vilia,pula mors
ct occisiu ! Sed
t Per que:u condidit et siecula.-Ubisunt qu dicunl quod aliqnando
nun erat Fdius? Siquidein non esl sub tcinpore
Condilorsjcculoruin. Quoniam aulem Paler priiicipium est Filii,merito eorumeliam causa esl quje
a Filio facta suul.Proptereadi. it: Per quem.Paier
namque facere vidutiir,cum Fdium gcnueritquica
fecil. 5 - 0 Qui cum esset sple&dor. Splendor

283

CECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

284

appellatur ad ostendendum egressam ei Patre ve- ,

luti quodammodo ad exteriora, neque ullo modo .
separatum a persona unde est, neque omnino di- , ,
minutum, sed demittentem sese ut subesset et in '. ^,
sua substantia immoraretur. Ita habet divusCyril- 3 . '
lus libro quinto De Tr mt/ate.Splendorconsubslan- , tialitatem et coernitatem significat, hoc est, lu- . .
cem de luce.Expressa iinago sive similitudogloriae ($ ,
Palris est Filius. Nam similis et inseparabilis a ' , *
Patre est Filius, el veluti una figura in diversis .

persoois. Hoderalur omnia. Hoc est visibilia et invisibilia verbo circumferens et gubernans Dixit
autem Verbo, ostendens quod facilecuncla ducat etferat.
l,3-4.PersemetipsumpurgationefactapeCCatOt '
rum tlOStrorum, COmedit itl dextera majCStiS in , $
excelsis; tatltOprcestmitior factUS angelis, quantO , ,
exrelsisprmillishcereditariojurenactusesliiomen.
'
.
LoculUS de nudo Dei Verbo, venit ad incama , &
tionem, ne ob eorum qUiediclasuni Sllblimitatem ,
obruerentur. Per seipsurn, inqait, hoc est, non . ' , , , !>
alium misil ministrum, sed per seipsum operaius . , '
est purgationem,per crucem el rnortem suam.cum , ,
nos a peccatis in baptismale liberasset. Maje- .
slalis, hoc esl, Patris. Facla enim primum re- ,, , .
missione peccatorum, cum carne sua consedil in
dcxtera Dei. In excelsis. Super omnes, inquit, / ^ , *
ascendit, ad ipsum palernum thronum.Haecautem , , .,
consubstantialilalem significant. Tanto praestan- . #
lior factus angelis. De dispensatione ipsi sermo . > <
est. Nam caroipsius facla est: Deus enim Verbum . . <
non est factum, sed genitum.Tanto ergo praestan- C ,
lior facto est caro ejus ipsis angelU, quantum ,
licet ex excellentianominum cognoscore.Autquod :, ,
dicitur Faclus, non de carne accipias, ne ipsum [OIKOVMEN10V]. ,
ex hoc dividi existimes : sed de Christo, qui iu 5, * , *
una byposlasi adoratur eliani cum carne sua.Nam ubi semel id quod dispensationis eslattigil,absque , . '
timore qnse sunt humilia loquilur. Haereditario , jurenactus est nomen. Verbum enim, cum ab . . ,
initio nomen 521 haberel Filii, etiam cum carne ' ,
illud habuit. Merito ergo dicilur Haereditario jure , . ,
nactus est, propter incarnationem. Naclus est , .
autero vocari Christus Dici igitur de Christo , . ,
quod haeredilario ji.re nactus est, signiiicat . '.
eum acquisivisse illud quod jam olim habnerat. , ' .
/ modo. Haeredilas eorum et quae jure obve- , ,
niunt, et non quae aliena sunl. Ilaque quod e su- ' ,
pejnis Verbo conveniebat, id inferne deduclum . ; ,
accepit per ipsum eliam assumpta caro. Quod 8 , . ^
aulem est illud ? Filius, Deum universornm qui , ,
Paler est ipsius quoque carnis esl.dicereGenui le.
Quod autem ait: Hodie, non temporis significati- . , ,
vum est, sed quod nunquam separatus fuil Pater , * a legilima paternali habitudine quam habet erga ' , '
Filium. Ac si dicerel: Semper hoc modo erga te . , >aflectus sum : non quasi accesserit generatio, sed , , 6
quod perseveretsemperetcontinum sortiaturpriu- , ,
cipium, nullumque fioem. Considera vero ne quo . , ,
modo ita potius adaptet, ut ambo quidem dicta , *,
sint de Chrislo, et,FUius meus es tu,et Ego,hodie , , D

286

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

^ . genui te: sed illud, Filius meus es, quatenus Ver. , , , bum est : aclernam enim significal nativitatemEs;
, ' - hocautem Hodie genui te, juxla carnem : recenlem namque designat nalivilatem. Etenim Palris
.

beneplacito natus est. Spirilus sanctus, inquit

angelus, Miperveniel in te; deinde eliam : Virtus
Allissimi obumbrabit tibi . 4. >
CAPUT II.
Quod non sit ministerialis gloria ChrUtt\ sed d i vhw el efficax: ideo non prcesenti sceculo bitct in quo sunt ministri, sed in fuluro.
2

. \
t ,
*
, '
.
I, 5-7. Nam eui dixit unquam angeiorum :
, ' ,
* Filius meus es tu ego hodie genui te ? Ac rur , . sum : Egoero ei Paler, et ille erit rrJhi FiHus?
Riirsum eulem, cum indvcit Primogenitum in
, , orbcm terrarum, dicit : Et adorent eum omnes
. * angeli Dei. Et ad angelos quidem ait : Qui fa , cit angelos suos spiritus, et minislros suos flammam ignis.
.
522 Audivimus et rrns qui homines sumus,
' , .
, - filii verum per graliam. Angoli vero id non audieriw, , , runt, ne subumilas ipsorum non ex gratia esse,
*, , sed ex nalura exislimarelur. Chrislus vero non ex
. f . gratia, sed ex nalura.f Ego hodie genui le. ApI . propiat sibi Paler nalivilalem Filii juxta carnem,
tvho . . - propterea dixit: Hodie; Ita habet divus Athana-. . sius. t Ego ero ei Pater. Etiam hoc rursum ac cipito tanquama Palreapproprianle sibi Filii juxla
. , caruem nalivilatcm. Nam, Ero, manifeste dicitur
. ** - de eo quod secundum carnem ett.oRtirsumautem
. . cum inducif Post bumanilalis acceptionem uni* , , , , . , versa accipito. Siquidem Inducit, poniiur pro
, * , COM mitlit: tunc cnim ipsum nactus esl orbcm qui
>ntp , 8 volimlarie ab ipso regcbalur, quando pro universu
^ . , orbe mortem gustavit, et quandu creditusestesse
. - Deus. Effi iens autem ut facile sermo suscipialur,
, , dixit PatremindueereFilium.Inducerevero inlel, ( ;) ' 8 !- ligit, non quod antea fueril localiter exlra rondi&# . ' - tum munduni : quomodo enim id verum esset de
*^, , eo qui omnia implet ? sed quod nihil cum creatura
'. , kv , commune habuerit cum D us esset. Caclon m, ubi
., * carncm assumpsit, lunc cum crealura communi^ . , cavit; cum sibiipsi unissot id quod creatum erat
* , ' j jltahabei iivus C\ rillns in opere. Deus Cbristus :
^., , c '. [-*.] et bealus Gregorius Nyssenus in libris adviTsus
. - Eunomiuni. Quod aulcm ait: Priinogcnilus, non
', - re>pectu secundi dicil, sed quod unicus ct solus
*t: sil cx Patro genitus. Alio modo. Kursum aufcW-. / - tcm, cum inducit Primogenilum. Hoc est, cum
* & . , beneplaciium ipsius fuit, ul cum carnc appareret
*nU5x - Primogcnitus suus his qui orbem inhabilabant. Ait

, - cnim : Et angeli accesserunlct ministrabanteiS*,

9 . - et: t Poslhac videbilis angelosdescemlentes super
** !. , Filium hominis . Et adorenteum, ita cum
** / . , , carne apparenlcm : hoc est, cum carne adorent
1W,
angeli Filium. Qui facit angelos suos spiritus.
y

Creatura namque sunly idw ait. Qui facit.

V IM. i , 35 5 Matth. , 11. Joan 1, 51.

OECUMENII TRIC&E EPISCOPI

287

288

I, 812. Ad Filiumaviem: Thronus luus, Deus> Viov c ,

in soeculum sxculi, sctptrnm ozquitati* sceptrum . ,
regni tui. Dilexisti justitiam et odisti iniquita- ; .
tum, propterea unxit te Deus Dcus tuus oleo , .
exsultationis ultra consortes 8 * 8 tuus. Ei lu in
initio, Dotnine, terrce fundamenia jecisti etopera . * , ,
manuum luarum sunt cceli: ipsi peribunt, tu ,
autem permanes, el omnes ut vestimentum veU- . , ,
rascent ac velut amictum circumvoles eo$ et ,

,
mutabuntur: tu autem videm es, et anni tui non
, deficient.
}

,
, ,
Quandoquidem non creaturaest Filhis, sed legilima progenies, jam ron dixit : Quifacit, sicut de , , , ,
angelis: sed qui?Tbronustuus Deus inssBCulun):i ; , ,
(hronus autem regni indicium est, sceptrum vero , ,
justitiae. Sceptrum sequitalis. Ecce et aliud regni , t !>.
insigne, regius baculus ac sceplrum. Dilexisti , , juslitiam. Post incrrnationem apla sunt omnia . .
quaB bumilia sunl, nempe cum possetcaroea qua? ,
abjecta sunt suscipere. Propterea unxit te Deus .
Deus (uus. Deus, unxit te Deus luus. Propter . \ .
carnem dixit Tuus : ungitur namque humanitas a . , , .
Spiritu sancto. Non operatur autem co modo quo . ! !
in nudis heminibus, nampe propbetis ac patriar- , ,
chis : unctio lamen est, hoc est, tola ungentis prae- . ,
senlia. Ita habel divus Cyrillus. Yide autem Euse- . ",
bium quomodo dicat Symmachum referre ac reji- ,
ccre hanc unctionem. Propterea, inquit. unxit le . ,
Deus Dcus tuus oleo gaudii pra? consodalibas luis. y . Oleo exsultationis. Oleum quidem exullalionis, . ,
est Spirilus sanctus : consorles vero Christi sunt .
homincs. Quod aulem dicit hoc est: Non quemad- . , ,
modum nudi homines, ita unctus esl Christus Spi- , / : rilusanclo admensuram, sed lolouncluscstSpirilu. , ^ .
c Et tu in initio, Domine. Ne audiens, Cum indu- ', . * "
cit Primogenitum in orbem, cxistimes veluti in , domo contingit, quod postea sil dalus orbis a Palre , Filio, ostendil ipsum orbis esse Crealorem : sed ',
haec quidem ante incarnationeni inlellige, illa vero . *
posl inrarnaltonem. Ipsi eribunt. Transmuta- ,
buntur enim quaecunque videntur, et ad incorru- . c . /plibilitatem pervenienl. Dicit autem Peribunt, dc , .
prsesenti aspectu. c Ac vrlut amictum circumvol- , , .
ves cos Facilitalem mulationis ipsorunisigniiica- ^ .
vit. t Tu autem videm es Omnia, inqwl, immu- . < .
labis et innovabis, ac ex corruptibilibus facies , , ,
incorruplibilia : 5 2 4 lu vcro ptrpetuo vives, sem- . ; , .
pcrque pcrmanebis.
' , I, !3, 14. Ad quem autem angelorum dixil
unquam : Sede dextris m m , douec jwsuero
inimicos tvos ycabellum pedum tuorum ? Konne ;
,
:omnes sunt adminislrutorii spiritus, qui m mt-
visterium emittvntur propter eos qui hotredcs ,
; >
erunt salutis ?
/.
Ad Patremigitur retuliinoslnenatune primitias.
Et huc donum cum veneratione suscepit Pater, .
tum propter ejus dignitatem qui offerebat, tuni , ,
prupter oblati doni irreprehensibilitaleni, ut veluti , ,
l

.. IN KPIST. HKHR.
:;ootat yzz7: . /. suis suseiperet inauibiis.et juxta se poneret
: * t kaftiu i x . 2 '*, ar iliciTCl: Soiie a dextris meis. Sede dixil non
*J , , oslendere vulens quod aliter sedere ausus non
^taat ' ' fuissel nisi jussus: minime; sed ne ipsum exislimes
" . carere principio. Nam quod hoc ila sit, signiflcat
, 6 ; , et cathedra? locus, similem designanshonorem, et
, ^ , , quod superius dixil: Sedit, cum prius uon legatur
> , . - ipsi dictum fuisse : Sede. Aut quia cumalio modo
ftwxv non posset Propheta significare Patris consensum
, , ac voluntatem ut sederet, usus est verbo, Sede.
, (5. , Magnuin ilaque etiam hoc est, nec tanlum super
, humanam naluram, verum etiamsuper oranemcrea^ . luram. Altamen ob humanam quoque naluram
. , - hoc ei diclum est.Siquidem quatenus Deus est F i , , lius, sempiiernum habel Ihronum: c Thronustuus,
. inquit, Ueus in saeculum saecnli 7. Neque enim
, , ' - post crucem et passionem hoc honore donatus csl
otv
^ . ut Deus : sed ut homo accepit quod jam habebat

, ' ul Ueus. Nec enimexaltatusestcum buinilisesset,

, , sed cuin sublimis el in forma Dei esset, seipsum
. " humiliavit assumpla servi forma 8. Ideo quoque
? , evangelisla clamal : Unigenilus Filius qui estia
Et Doininus : Ego
. , t sinu Palris, ipse enarravit
, . * - in Patre, et Paler in me est i<>. Et alibi: Glob r o v , , rifica me,tu Pater,gloria quam habuiapud tepriue
, 2 , quam mundus tierel . Ut bomo igilur audit:
* . , Sede a dextris meis ^ Nam ul Deusaelernum
ifju , c " ' habet imperium. c Donecposuero inimicos luos.i
. : Animadverte demonstrationem quod legiliinus sit
, Q Filius. Irascilur Paler adversus inimicos Filii. Nec
boc dixitquud Filius impotenssit ponereipsossub
, , ' pedibus suis, sed ut identitatem volunlalis mani . , ' , festaret. 525 Quod autein ait Donec, non tempo, ris significativum est, quod ubi posiii essent ini/, , . mici scabellum pedum ipsius, rursum futurum
, essel ut resurgeret: nequaquam : sed ostendere
*. , " , vult quod DOD erit impotens ad ponendum omnes
, ' . scabellum pedum. Siquidem sive Donec, id
I quidem proferl quod usque ad aliquid est, at non
. < 0 } tollit id quod post illud esl. Iia ait Gregorius se ; ^ , , " cundo libro.Zte Filio. Nonne omnes sunt admini, , , stratorii spiritus?tConsoiatur eos, dicens: Christus
, , quidem Filius Dei naluralis esl, angeli vero nobis
>3>, , conservi: hoc sortitirainisterium,ut omnia iaciant
* . et administrent quo nos homines salvi siraus. Fre* , - quenter enim angeli ministri facli sunl ad bomi , nes, veluti ad Mariam et in sepulcro Demini et ad
.
Cornelium.
41

*
, ^.
' ,
**} taxoiWav, ^ * "
,
&

1I i - 3 . Propterea oportet nos vehemetUius tendere his quce dicta snnt nobis, nequandoperfluamus. Elmim si his quiper angelos dictus fuerat
sermo fuil firmu$,et omnis transgremo et inobedientiajustam pramii responsationemaccepil:quomodo nos cflugiemusti tantamneglexerimus salutemfquoe cum prltnum enarrari ctoperit periptum
Dominum, abhis quiaudierant in nosfirmutafuit.
Quoniara igitur tenuia sunt et exsilia qu ee:

?Pttl.xLnr, 7. * Philipp. n, 6, 7. 9Joan. i,. 18. ^ Joan nv, H .

c u , 1.

1 4

Jom. XTU, 5

ig

Pal.

292

OECUMENlI TRlGGifi EPISCOPI

294

cundum incamationem sumuiitur, oporlet nos ,

vehementius attendere. Aut dicil utattendam legi , , .
c Ne quando perfluamus. Hoc est, excidamus ^ . - ,
ab honeslo et a via quae ducit ad salutem. iQui per , . '
angelos d.ctus fuerat sermo. Aut de lege loqui- . , , 8 *
tur quod per angelos dala sit, sicuteliam dicit in , ,
Epislola ad Galalas : Ordinala per angelos, ot' , * $
sive administrata; aut de his quae aliis dicta sunt ' ,
ab angelis: quemadmodum de Sodomitis *, qu^m- ,
admodum de planctu in libro Judicura,quando venit , angelus Dominiad Israelitas, et objurgavit eorum .
transgressionem *.Oportuit,inquil,omnes bas geii- , , ,
tes e medio tollere, vosaulem foedera qnoque fecistis . 6
cum illis : propterea non disperdetDominusgen- .
(es quae derelictse sunt. His auditis, planxeruntuno
1

animo omnes : unde el locus PlanclUS dictus CSt.

* , ,
,

Quod autem, ait, hujusmodi est * 526 Si nim

quse ab angelis praedicta sunt acciderunl et effectum sortita sunt, quanto magis contingent quae a

Filio Dei praedlCta SUnt : , id

, .

()

est, justam retributionem ac si dicat : Si ea con-

tigerunt quse ab angelisin Veieri Testamenlo dicla ,
fuerant, omnesque transgressores puniti sunt,
quam habemus nos veniam cum illos punilos re- j
spicimusac negligimus. Si lantim ncglexerimus , ,
salutem. Quae non lerrse bona promiltit sicut ,
VetusTestamenlum, sed regnum coelorutn acado- ,
ptionem in (ilios.Salutem autem dicit quae aChristo , , .
demonstrala esl et manifestata, hoc esl,fidemin ,
ipsum. Hanc autem dixit salutem, ostendens quae . in veteri lege erant non fuisse salutaria. Enar- . .
rari per ipsnm Dominum. Ostendit deinde illud , ,
dignum essecuiGdes adhibeatur. Nonenimalius , ' , c * quispiam, inquit, ad id minister fuit, quemadmo- . ,
dum Moses in veteri, sed ipse Christus. *Ab his qui . ;
audieranl.Delala ad nosab his qui audierant, con- . ,
firmata sunt et credita. Quinam autem suntbi qui ,
auditrunl? Venerandi sanediscipuli.Ne offemiicu- .
lum patiaris, non dicit seipsum qnoque audisse a Cbristo, cum tamen audisset
II, 4-8. Attestonte Deosignis et prodigiis simul

variisque virlutibus, el Spirilussancli distributio- ,
nibusjuxta ipsius voluntatem. Nonenim angelis .
tubjecil orbem tencz futurum, de quo loquimur.
Testalus est autem alicubi quidam dicens : Quid ,
e$thomoquodmemore8ejU$ autFiliU8hvminis, u
,
quoniam invuis illum? Fecisli eum paululum in- , ;
ferioretn angelis, gloria et honore coronastieum, ' , ^
et constiiuisti eum super opera manuum tuarnm. ,
Omnia subjccisti sub pedibus ejus. In hoc enim .
quod ei subjecit omnia, nihil amisit illi nonsub- ,
jectum. Nunc vero nondum videmus fimnia illi . .
esse subjccta.
,
Deinde ne mentiri credanlur qui a Chrislo audierunl, et alia pro aliis dicant: non inquit. Nam ' , *
et ipse Deus una cum eis testimonium perhibet 3,
veritali per signa el prodigia, variasque virtutes quas per eos operatur. Et spirilus sancti distri- ' , .
f

'3 Galat. , 19. *9 Gen. xix, 1 seqq. *3 Judic. , 1 seqq.

83

COMMENT. IN KPIST. AD HfiBR.

294

Izi -/ butionibus. 527 E l dona ac SpirilUS sancti

tjM> . - supervenlionem fiunt illa qusesuntdivini testimopAt^ , - nii. Dicit autem Distributionibus, eo quod veluti
* , , dislribualur spirilualis gralia, et juxta cujusque
, , mensuram, el juxla fldei proporlionem, et veiul
t i x t i . - ipsi expediens est *. , Juxia ipsius voluntatem :
*:. , , . Paracleti videlicet. Dividens, inquil, sua cuique
OJ ) . sicut vult. t Non enim angelis subjecit orbem ler
. rae. Hocconsequens eslad comparalionem ange' , - lorum quse superius posita est. Oportuit enim
2 , , potissimae creaturae, puta angelicae, conferendo
. - Christum secundum carnem, oslendere eum esse
, . , , majorem tanquam Dominum. Futurum antem or1 ; bem terrae dicilfulurum mundum. Dequo, inquit,
bi/; & . . omnis sermo nobis e>t. Ipse ei.im Cbmtus sedebil

. - judex illius orbis lerrae: angeli laoquam servi

. 12 si> ,
, ; [.]
,

, (
), , ' ?- ,
** ,
, ,
.
: ,
3 ,

ac ininislri slabunt. Teslatus est autem alicubi

quidain dicens. Tanquam ad eos qui Scripturas
noverant disserens, non ponit eorum nomina qui
dicunt: < Quid est iiumo? Quam ob causara
nunc cilat. Quid esl homo quod memor es ejus?
Quoniam obstare suo proposito videbatur, ipse
eniDi ostendil Christum angelis esse majorem, illud vero ail paululum angelis faclum esse ioferiorem. Ponit itaque boc, ut eam quae videtur, solvat
objeclionem : el solvens ail dictum esse factum
inferiorem propter mortis passionem. Vidimue
namque eum et non babebat speciera nequedecorem 17. Interim autem concedil eliam iddiclum
fuisse de Doraino, quoniam sibi quoque serviebat,
c

. ' . [.] ut illos consolaretur, quod dicilur : Omnia sub

ov , - jecisli sub pedibus ejus. Quodmemores ejus.i
pvoL, , Neque enim tribuisli lantum ul esset, sed dedisli
* , c , quoque ut bene esset, et continue menior ejus
. perseveras et malis afleclum consideras. t Mioui & , . sti eum. Hicsententiae ineminit quaeposl trans , - gressionem lala esl; mortalilate enim imminutus
urca . c est ab angelis.Haec quidein aptat etiam ad commu' .
nem humanitalem.maximeautem adChrisluiijjuxta
, carnem. Nunc vero nondum videmus omnia illi
esse subjecta. Quoniam enim dixit: Nihil omisit
, illi non subjectum, hi aulem malis afficiebanlur
, * . el rapiebantur eorum bonaa Judseis, qui in incredu*, , litate permanserant: ne cirea ea quaB dicta sum
,
D baesitarent, ait: 526 Ne turbemini: nondum eoim

. .
t *'<>t*

s v t p w a w ,
* >
* *' ,
^& ,
* ,

.

V , ' , -

** 1 Cor. , seqq. 17 Isa. L i i , 2.

omDiaillisubjectasunt,nondumprsedicatiodispersa
est, nondum rex n anifesle accepit imperium.
CAPIJT III.
Quod carnem ussutnpsent juxta disposittonem et
condolentium ac lamiliaritalem quam erga nos
habuit, ui hominem morte per familiaritatem
nd ipsum liberarel.
11,9,10. Evmveroquipaululumdiminutusfuerat infra ungelos, cermmus Jesum proptercrumatum moriis gloria et honore coronatum: ut per
graliam Dei pro universo orbe gustaret mortem.
Decebat enim eum propter quem tunt omnia, et

UKlilMKNll TRICC*: KPISCOPI

?95

296

per quem sunt omnia, ul muliis /Uiis in gloriam ^

,
udductis, audorem sulutis illovvm per a/flictiones Tf ;
. >
perfectum redderet.
, , | ,
Paululum, ob id dicit quod tribus diebus fuerit
apud inferos. Propter eruciatum mortis. Di- , .
cendo : Cruciatum morlis, veram manifestavit , , c
mortem. Gloria et honorecoronatum. Gloriam . ,
ethonorem vocal crucem. Neque enim tantum .
Deo dignum erat tamque gloriosum fecisse coelum
el lerram ac hominem supernasquevirtutes, sicut , "
quod propler nos dignatus fuerit crucifigi. Hoc . autem dicit etiam ipsos consolans, ac si diceret: . ' Si Ghristus illapropter vos suslinuil, quid mirum si , '
et vos propter ipsum afllictiones su*tinealis? Ut ; ' . %
pergratiam Dei. Fuit namque sanclae Trinilatis , .
gratiaquod patereturFilius. Neque enim ex debito , dedit Pater Filium, aut Fiiius suseepit. aut Spiritus , ,
sanclus cooperalus est ad passionem. sed omnia . , .
gratiose facla sunt. Recte aulem ait : Gustaret ,
Neque enim in morle permansit, sed ipsam tantum . [],
quodammodo deguslavil. Scienlum vero quod 8 ,
Nestoriani adullerant Scripturam el ita legunt : , ut , id esl, sine Deo pro 529 universo , ,
orbe gustaret morlem, boc est, asltuentes quod , ,
inhabilalionem habuil Cbristus Verbi Dei; et non , unionem, quia non eral una cum eo qui crucifige- . , ,
balur divinitas. Siquidem diclum esl, inquiunt, . ' .
Sine Deo guslarel morlem. Sed vide quo modo , . *
quidam orthodoxus responderit. Primum quidem , ,
posiium est, , hoc est, gratia Vel per gra
tiam Dei: altamen etiam si ut vos vultis dictum . ,
sil , id est, sine Deo, ita hoc accipien- ,
dum esi quod sine Deo aut exceplo Deo pro omni-
bus aliis mortuus sit Chrislus. Etenim non pro . . '
solis bomiaibus, sed et pro supernis virtutibus ,
mortuus est, ut inlerstitium maceriae diruerel, ac ,
t

uniret inferiora supernis. 8 Huic et simile quod alibi dictum est, atqui cum dicatquod omnia subjeeta sunt, palam est excipiendum eum qui subjecit ipsi omnia *9.
cpro universo orbe gUStaret mortem Quanquam
t * .
eaimnon omnes salvifactisinl ob suam increduli- ,
tatem : ipse tamen quod SUUm erat ad omnes et pro omnibus fecit. Decebatenim eum.l Decebat, . . " ,
inquit, Deura etPatrem propterquem suntomnia, , , ' ,
ipse omnium esl prilicipium. Et per quem . ' .
sunt omnia. Nam sietiam per ipsum sunlomnia, ' , Pater est qui omnia creavil, qui Creatorem genuit. , . c *
Et per quem sunt omnia. Per quem, de Patre , ' , .
positum est. < Multis filiis. Filius boelocovocat
homines. Eum, inquit, qui homiues in gloriamUni- , , ^
geniti perdonumadoplioDisiniroduxuisset,decebat $, ut auctorem salutis horum filioruro, hoc est, Chri- , ,
stum, per afffictiones perfcctuni redderet, hocest, , ,
per crucem perfectum demonstraret ac gloriosura. .
Dictum est autem : Perfectum, lanquaio ad DOS loquendo, qui ipsum perfecte bonum ac humanum ,
depaehendimus per crucem, CUm ipsc semper om- , .
ninoperfectusesset, semperque raaximegloriosus. " .

**Ephes. , M . t t l C o r . xv,28.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

298

^* . , . Yide autemfiliorumdiversitatem : ipse enim naf lut . , turalis est, nos autem adoptati: ipse salvat, nos
^. autem salvamur. Per afflictiones perfectum
' , ' ' redderet. Hoc esl, quod deerat expleret. Quid
^ . auiem Ghrislo deerat quateaushomo intelligitur?
iurov . Immortalitas videlicel, ut imaginem haberet cui
, , nibil deesset. Complevit itaque Pater quod deerat
* , per resurrectionem.Per mediumveroipsius omnes
*9 ) explevit homiaes,550 quemadmodum etiam alibi
. dicit ipse Apostolus : Porro perfectus reddilus
omnibus qui sibi obedierunt fuit causa salutis in? ' .
dissolubdis. Ila sentit divus Cyrillus ac Severus
ceotesimo sexagesimo quarto capite .
11- 5. Qandoquidem et qui sanctificat et qui
i " , , |
* satlCtificantur UTIO SUTlt Otnnes.Quam ob CdU
, 8amnon erubescilfratresillosvocare.dicens: An* , - nuntiabo nomen tuum fratribus meis. in tnedio

. ' Ecclesiut landabo te. Et rursum: Ego ero fidens

. in illo. Et iterum : Ecce ego et quos dedit
U K . * - mihi Deus.Qandoquidem igitur filii commercium
, - habent cum carne et sanguine, et ipse pariformi , " , ter particeps factus est eorumdem,ut per mortem

aboleret eum qui mortis robur habcbat, hoc est^
, diabolum : et liberos redderet eos, quicunque
wSSeo metu mortis per omnem vitam obnoxii erantservituti.

Qui sanctificat, > hoc est, Christus, et qui
, , ,
sanctiflcatur,
id est, homines, ex uno sumus
, ,
* . ' Deo el Patre.Sed Ghristus quidem,ut Fiiius el na-

^# -^***

UMkUV^,

//

JA&V

A U W

.



,
' . [.] "
7[, txro. LirsoVv, , .


&, ,
. '
.
. ^ ,
, . le , :
* \ ,
Ua , , ' ~
y t u i , c fca. - ,
L u u , . ' . * ,
. a , , , ,
av%MCot, :, acair/, > ,
, ,
*jzt* ,
&
D

" . [.] * )> ,

|

kVS

iv

" f%

. Psal.n, 8.
PATROL. GR. C30X.

'

ul crealura et qui graliam adoplionis accepimus.

turalis progenieset exsubtantia Patris, nosaulem
Fralres illos vocare. > Simul enim carnem
sibiipsi univit, et fraternitatem induil. Dicens :
Non erubescit, ostendit diversilatera et excellentiam.Siquidem juxla naluramfiraternooerat, licet
verehomo esset: seex benignitate, quandoquidem
eliam vere Deus erat. Ego ero fidens in iilo.
Quoniam superius dixit illum fratrem et inlerius
patrem, in medio significavit quod baec quidem
benignilatis nomina sunl et gratiae ipsius, natura
aulem et verilate Deus est, inquil. Quis enira in
al quoquam iidil nisi in solo Deo ? Ac si diceret:
Ne audientesipsumesse fratrem ac patrem exislielis unum quempiam esse e vulgo, Deus est, in
quil, in quem scriptum est oportere fidere. Ecce
ego et iilii. Palrem nostrum fecil Gbristum. Ait
auiera: Dedit, propter humanilatem, veluti estillud: c PosLlaa me et dabo tibi genles haereditatem tuam
351 Quando quidem igilur filii,i
hoc e$t bomines, commercium habentcum carne
et sanguine; pariformiter, hoc est, similiter
et vere, non juxta pbantasiam aliquam,ut quidam
dicunl baerelici, et ipse carnis et sanguinis parliceps facius est: ut in hoc quoque demonstraret
quem erga filios haberet amorera.
Alio modo. Nos qui inter filios Dei numerati
sumus, commercium babemus sanguiois et car-

10

299

GEGUMENII TRICCiE EPISCOPI

300

nis: hoc est, in sanguine sumus et carne, et in , , corruptibilibus terrenisque corporibus. Hanc ob .
causara unigenitura Dei Verbum, cum juxla natu-
ram vita esset, particeps factus est horum: nec id , * ,
secundum alium modum, sed pariformiler nobis- ) . " .
cum. Ut per mortem. Deinde etiam incarna- . ,
tionis causam dicit, ut aboleretur, inquit,diabolus ,
qui mortis robur habebat, aboleretur autem per ,
mortem.Tanquam diceret: 0 Dei sapientiara! Per 2 !
mortem habuit diabolus robur,per mortem abole- , . * i i
bitur.Nam his arrais adversus eum usus estChris- , ' .
tus, quibus ipse potens fuit. Quomodo autem ; "
dominatur morti? Quia dominium babens in pec- , ,
catum ex quo procedit mors, etiam dominatur . "
morti, cum robur nnortis sit peccatum. Qui igilur ,
peccatum habet, ipsiusque inventor est, robur * , ('
habet mortis. Diximus enim peccatum robur esse ,)
mortis, ut sit isle sensus : Per propriam mortem
abolevit diabolum habentem subjectum sibi pec- ,
catum, quod est fortilndo ac robur mortis ; nisi . *
enim boc expugnasset hominera,morsnequaquam . *
intrasset inraundum. Quicunque metu mor- . 1 [*2.] . ,
tis. > Priusquam, inquit, abolerelur mors, per , ' ,
totam vitam homines obnoxi erant ac subjecti .
timori servitutis : timebant enim morlem quae . , , nondum abolita erat: et nihil ssecularium volup- ,
tatum delectare poterat cordatos, idque timore , ;
mortis,in modum crudelis acssevi domini instante ,
semper ac exterrente eos qui erant in lerra.Ob- . .
noxii erant servituti. Timebant homines mor- ,
tem,ut qui obnoxii erant serviluti ipsius. Servitust ; .
autem mortis est, detineriac subjeclum esse pec- ,
cato. Fortitudo enim eiaculeus mortis est pecca- .
tum.Gum enim Christus sua morte abolevit eum ,
qui mortis robur babebat, hoc est, diabolum, in- , , ,
ventorem ac auctorem peceati, merito imbecille ,
efficitur peccalum : 332 merito liberali sumus a
sevitute que erat ex invalescentia ipsius : mehln * :
liberi effecti sumus a timore qui ex morte proce- .
debat. Atque id in ipsis quoque operibus contingit .
perspicere. Nam qui antea tanquam maximum et
inevitabile malum timebant ac devitabant mortem, , ;
ad ipsam nunc gaudenU s accedunt, tanquam ad , &
melioris vitae mutationem et exordium, quando ,
pro Christo ipsiusque legibus a persecutoribus * .
inducitur. An non ergo manifeste liberavit nos /, 8
Salvator a timore morlis ac servitute quae inde ;
procedebat?
4

II. 46-18. Non enimOtdelicet angelos apprehenditysed semen Abrahce apprehendit. Unde debuit
per omnia fratribus similis reddi, ut misericors
es&et fidelis pontifex in his quce ad Dexim forent
agenda, ad expiandum peccala populi. Nam ex
hoc quod ipsi contigit tentatum esse, potest et iis
qiti tentantur succurrere.

C ,
.
' : ,
,
.
,
.

Sed semen Abrahae apprehendit. Cum ait :

Apprehendit, significat quod ncs quidem homines
jpsum fugiebamus, Cbristus vero persequebatur,
et persequendo atligit, ac altingens apprebendil.

Tb
,
, ,
.

COMMENT. EPIST. AD HEBR.

& ,

' .
-

,, , * . > -

angelicam naturam apprebendit aut assumpsit, sed humanara.Deinde etiam significare volens
Christum ex Juda assumpsisse quod secundum
carnem habebat, ait : Semen Abrah. t Unde
debuil. Quandoquidem omnino dignatus est apprehendere,reliquum ad hoc erat et ex consequen-

,
, mc. , , , ,
*CVJKV, , . ' .1
ti, quod debuit per omDiasimilisreddi homioibus.
, , ' Etenim natus est, sumpsit augmenlum, coraedit,
* , bibit, dormivit, ojortuus est ac resurrexit. Ut
* .
C . , misericors esset. Haec autem orania, inquit, ad

%.

nihil aliud ita disposuit, quam ut eorum qui in

terra sunt misereretur el de lapsu erigeret. c Et
fidelis pontifex. * Fidelis, verax. Proprium enim
'\ , - g est ejus qui certo ac vere pontifex est, liberare a
fcyuv.
,
- peccalis illos quorum est pontifex. Ut igitUT hos*
ni>; . , , - tiam offerat quae nos purificare valeat, faclus est
'/. , bomo ac seipsum obtulit. Deinde subdit quomodo
nafai . et quaraobrem factus sit fidelis pontitex : ad
. , - expiandum, inquit, peccata populi. Quare enim
. factusest?Ad expiandum nos et purificandum
^/, - a peccalis nostris.ln hisquae adDeum forent. In
/; , ' rebus quae ad Deum spectarent SSS Nam in bis
^, , factus est pontifex noster : non ut corporales
tt/tov , * , decimas ac priroitias exigerel, sed noverat nos
.
, inimicos effectos esse et abjectos apud Deum, ac
w* . " misertus noslri seipsura nobis dedit pontificem.
& . Nam ex^hoc quod ipsi contigit tentatum esse.
> 3, , Abjeclum est quod dicitur, uec tamen excedit
tEWvtov , - modum exinanilionis.Deinde etiam proptereorum
Vk*fv . ' qui audiunt infantiam, dictum est.Quid enim ait?
"isri * - Ex hoc quod ipsi contigit: hoc est, quandoquidera
/, , - ipsi accidil ut ipse proprio corpore tentarelur et
* (, , - affligerelur, promptius auxiliabitur his qui affliWapov . , guntur. Ac si diceret : Cum experienlia didicerit,
[.] , quid sitin tentationes et aftlictiones inciderernon
. , solum ui Deus.verumetiam uthomo qui experien> , - tia percepit afffictiouem, potest, idest, promptius
7 * ( - manum porrigel aifliclis. Aut: Potest iis qui
- tentantur succurrere, ila accipiendum est. Nam
9^ ') quia malignus ille insiliit in corpus Dominicum
:
quod expers erat omnino peccati, et tentationibus
, et afflicliouibus implicare conatus esl: nara et per
", ' - seipsum tentandooccurrit,et Judaeosipse in caedem
adversns Dominum concitavit: quia igitur, cum
**
. corpus haberet nulli peccato obnoxium, tentatus
a c passus est: JUSte ac raiionabiliter fuTlitlldinem
^ tw^poO - habet adversus illum malignum, ut etiam hominee
fcr/.tv , qui sub peccatum redacti sunl, ab induclis inde
fifa
, afflictionibus eripial, et auxiliator constuuatur his
^^.
qui tentatur et affliguntur. Siquidcm illa maligni
adKiaac temerilas adversus corpus nulli obnoxium peccato, rationabilem ac juslam tribuit
Bomino polenliam, ut eos qui peccato obnoxii erant eriperet ab afflictionibus inde emergentibus,
laxiliator inveoiretar his qui teutanlur et aflligunlur.
.
CAPUT IV.

ito
, Quod Christo credendum sit quemadmodum Moti

crediderant, tantoque id melius quanto dignior est
Deus komine.
*^tv, , IIF, i-3. Undejratressancti, vocationis ccelestis
7.*\ ',
*/ participes, considerate 554 apostolum et pontifi
,

. *

803

304

OECUMENH TRICCJE EPISCOPI

cetn confessionis noslrce Christum Jesum: quod ,

fidelis sit ei quiipsum fecit,quemadmodum Moses 8
in tota domo sua. Tanto namque majore gloria .
quam Moses hic dignus est habitus, guanto majo- , '
rem habet honorem is qui comtruxit domum .

quam ipsa domus.

Si igitur participes ac socii estis vocationis
coelestis, quae ibi sunt qu&rite, nullaque vobis
ratio sit eorum quae bic sunt. Apostolum et pontificem. Ubiad dispensalioneni pervenit, omnia
deinceps bumilia intrepide eloquitur. Apostolum
autem sive legatum dicit ipsum, quia missus est a
Patre tanquam homo, Confessionis vero, fidei.
c Quodfidelissit. Fidem, inquit, servavit bene-

, ,
.
, ,

.
,
. , . 4
. , , ,
placentemPatn,idemquecum eosensitdeservando
.
populo. E i , inquil, qui ipsuui fecit apostolum ac , ,
poDtificem, hoc est, Patri suo. Nihil autem admi- , , .
randum si ita loquautur, facta jam semel dispen - , i m sationis mentione. Et qui ipsum fecit. Quid . c . ]
fecit? Apostolum ac pontiiicem. Hoc loco non de . '
substantia loquitur neque de divinitate, sed de , ,
dignitalibus humanis. Queoiadmodum Moses in , c '
tota dorao sua. Futurum est ut in progressu . , praeponat Christum Mosi: verum quoniam hi ad , *
quos est sermo, etsi fideles erant, plurimum ta- , men et gloriae et honoris adbuc Mosi deferebant. , ,
ne protinus suas obturarent aures, non statim ,
praeponitChristum Mosi,sed interimaequaf,deinde , .
in progressu preponit. Suam autem domum voca . ,
vit populum : populum dixit Mosis, quoniam .
, c'o . [.] *12 ipsis praefeclus erat. Nam et Deus dixit ad eum
t Peccavit populus luus
8Quemadmodum et *
Moses, inquit. Frustra igitur me calumniantur ,
apud vos, qui me dicunt defunctionem a Mose do- .
cere, et erga ipsum inimico affectum esse animo. ,
Hoc autem clam et non ex proposito sermone . inducit ul magis persuadeat: nam quod ad defen- . c .
sionem paratum est, suspicioni magis subjacet. ,
Majori gloria hic dignus. Cum dixisset aequa- , c . J
litatem Chrisli ad Mosem, nunc paulatim dixit , c
excellentiam. Majore hic. Quis? Qui juxta , ' , ,
carnem intelligitur Christus. cMajore gloria quam , ,
Hoses hic dignus est habitus, quanto majorem , ,
habet honorem is qui construxil domum quam * ,
, . IJv,
ipsa domus. Extremam nunc ponit prseerninen
tiam558 quanlaque est Dei ad hominem, et ait . .
Fidelis quidem erat Moses super tolain domum, ,, ,
id est, populum, ipse tamen eliam ex doroo erat , . '
et unus e populo. Tanlo igitur Christus juxta ,
carnem majore gloria dignus est habilus quam . , Moses, quanto, inquit. aequumest Creatoremprae- , ,
cellere crealurae: nam, quanto maforem, iequit, .
c

habel honorem is qui domum conslruxit, quam ipsa domus. Siquidem domum boc loco popolum
appellal, qui cum Mose erat: quandoquidem et Moses unus erat e populo:

erat Christus.
111,4-6. Omnisenim domus COnstituilurab aliquO.POTTO qutCOndidit omnia,Deu$ esl Et Moses
*> E x o d . , 7.

exttructor vcro domos

306

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

& 8 quidemfidelisfuit in tota domo illius veluti m t ik . , nister, in testimonio eorum qua dtcenda erant.
*x &, ,
AtChristustanquamFiliusadministravitdomum
, ^ tpsius, CUJUS domUS SUT71US tlOS, Sl loquendi I *

- bertatem et gloriationetn spei, adfinemusque /Srjur>.

mam tenuerimus.
)
Quoniam domum vocaverat populum et etiam
^ , Mosen, permansit in tropo, et ait: Creatura sunt
. , - hi atque servi. Non enim contingit esse domum

, ' 6 - nisi aliquid exstruatur : exstrucla sunt autem

. ' , , - omnia a Christo, inter quae etiam est ipsa domus.
* , Quantara ergo aequum est ut habeat prsecellenliam
. kv is qui COndidit supra OpUS quod COndidit, tantam
. - habet Christus supra Mosen. Et Moses quidem
* .', fidelis fuit in tola domo illius. Deinde aliara
, . quoqueponitdifferentiam interMosenetChristum,
, quod ille quidem tanquam servus erat fidelis, bic
, . c vero tanquam Filius naturalis etejusdem substan . - tiae. Quoniam enim superius fidelem vocavit
-u'A * , Chrislum, fidelem autem el Mosen, narrat diffen . ' rentiam in fidelilate. In testimonium eorura qu
- dicenda erant. Ut testis essel eorum qu Judseis
CTICJV (. ' , , ,
dicerentur aDeo,ne judicii tempore id faclumesse
*, . * t , . negarent.Deo enim moris est et coelum et terram
. , , ' acvallesin testimonium assumere. Audi, inquit,
sjioj , ' , coelum, et auribus percipe. teiTa . Et rursum:
^ ^ , Audite, valles. Cbristus tanquam Filius.
. . Nam licel a me, inquit, nominalus sit fidelis, sed
, , tanquam Filius naturalis est fidelis, Paternam ex ' -. ^- c plens voluntatem, magis aulem eam quae sanctae
m , Trinitati communis est.vCujus domuS sumus UOS.
tti , ^ - Cujus Christi domus sumus fideles, 5 5 6 juxta
Xjuk ' illud: Inhabitabo in illis *. Si loquendi
fe* , liberiate. Erimus domus ipsius si non erubuerimus ob fidem quae ipsum esl, sed cum dicendi
a1

Hbertate gloriemur: et qo utila sunt ab ipso tanquam a Deo nos accepturos speremus, non
ndllanies, nec in aliqao dubitantes.
,
> ,

III, 7 - 1 1 . Qu&propter StCUt dkit

SpiritUS
SdnCtUS .* Hodie SlVOCemejUS audievitis, obdu-

ti; . - retis corda veslra, sicut exacerbaiione in die

tt , tentationis in deserto,ubi tentaverunt me Patres
b- . vestri, probaverutlt me et viderutlt Opera
ni . quadragillta antlis. Quapropter tflfenSUS fut get**b>l%vj* ^ , , - nerationi illi, et dixi: Semper hi errant corde;
vrtn , . ipsi vero TWIl COgilOVerunt VtdS meas, Ut jurarem
!**>, ira tnea si introibunt ifi requiem meam.
7,> .
D
Ubi dixit quod oporteat utilia sperarea Ghristo,
nunc aii quod adfidemet spem istam non oporw=3i , leat abdurare corda noslra,ne conlingantnobisquffi
contigerunt his qui in deserto fuerunt increduli.
M w . , , - Hodie autem, signilicat semper, ac si diceret:
^ * " Quandocunque et quod appellatur dies hodiernus,
, , , si audieritis vocem loquenlis Chrisli, ne duri et
elTrenes efBciamini cordibus ad audiendum
*vmi
. . ipsum. Ne obduretis. Durum eniiD est id quod
, aegre obtemperat, et flecti non potest ad cum qui

* Deal. ixxfl, 1. * Levit. xxvi, 12 ; II Cor. vi, 16.

OECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

307

308

disserit.eCorda vestra Etenim Israelitae, inquit, ^ . . duro corde facti, exacerbaverunt et ad iram pro- , , , vocaverunt Deum qui ipsis loquebatur. In die . tentationis. Et qualis fuit haec exacerbatio quae . b in die facta est? quando increduli facti Deo, tenta- ; banleum. Num poterit, inquiunt, et panem da- , . .
re aut parare mensam populo s u o ? Ubi , ,
tentaverunt me. , id est, ubi, nempe in de- ; > . , 8,
serto. Aut id est, qua tenlatione ten- , . ,
taverunt me, ut sit articulus et non loci mani- , , , ,
feslativum. Infensus sum generationi illi. Hoc . ? . ,
est, gravi et iracundo fui animo erga ipsam, eo ,
quod seraper a me descisceret, meque tentaret. . < *! .
Ut jurarem in ira mea. In tantum, inquit,non , , ,
cognoverunt vias meas, qnousque ad boc me in- , ;
duxerunt, ut jurarem quod ingressuri non essent , ,
in requiem meam, hoc est, terram promissionis, ,
in quam cum ingressi essent, futurum erat ut a . ^
bellis quiescerent. 337 Si introibunt in requiem , > '
meam. Sed 111 quidem cum increduli fuissent, . *
non sunt ingressi Palaestinam. Nam haec requies . , ,
erat. Nobis autem, inquit, quid erit, cum uon sit ,
alia requies in lerra, qua privandi sumus si Deo , ,
non credamus ? Profecto, ait, eliam nunc erit vera , ,
requies, cujus illa vetus eral figura : et hac pri- ,
vandi estis, nisi Chrislo credidideritis. Siguidem . .
triplex est requies : uoa est Sabbalum, in quo ,
requievit Deus ab operibus suis; secunda, pro- . , .
missa Palestinse terra : terlia, omnino vera,cujus , ,*
du& praedictae figura erant, ubi fugit omnis luc- , ,
tus, dolor ac gemitus. Hac ergo, inquit, privandi , . , !
.
estis, si Christo non credideritis.
, ,
III, 12-15 Videte, fratres nequando sit inaliquo vcstrum cor pravum incredulitatis, ut decis-
cat Deo vivente; $ed exhortemini vos invicem . *
quolidie, quoad appellatvr dies hodiernus : ne ,

quis ex vobis obduretur seductione peccati.Siqui
dem participes facti sumus Christi, si sane ini- . ,
tium substanlice usque finem firmum tenueri-
rimus, in hoc quod dicitur, Hodie si vocem ejus , *
audieritiSy ne obduretis corda vestra sicul in exa- ,
. *
cerbatione.
. , ,
Timentis verbum est: Videte, inquit, ne et vus
propter incredulitatem vera prlvemini requie re- J
gnic(Blorum.Corpravum.i Multaenim suntprava , , t
corda incredulitalis sive incredula. Est enim cor * .
pravumincredulum,quod pravum est ad non cre- . ,
dendum, ad avaritiam, ad inferendam injuriam, ,
ad ebrietatem, aliaque hujusmodi innumera. Ma- , , .
gis autem et nulla facta coinparatione, Cor pra- ,
vum incredulum est qnod a fide discedit quae est <
in Deum. Yidete igitur, inquil, ne quando sit in , ,
aliquo vestrum cor pravum incredulum: incredu- . , *
litatem vero dico desciscere a Deo vivente. Bene . .
autem ait: Cor pravura incredulum. Est enim et . *
cor bonum incredolum, juxta illud : Ne omni spi- , ,
ritui credideritis, sed probate spiritus, num ex , , *.
9

* Psal.

LXXVII,

19.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

310

Deo sint^.558 Uldesciscat,nempe per incredulitatera.a Deo vivente. Sed exhortemini.jEdificate invicem et adhortemini ac corrigite. Quoad
appellatur dies hodieraus.aUsque ad finem,inquit,
nam ad finem usque appellatur dies hodiernus.
Cum enim dixerat: Hodie si vocem ejus audieritis, ait: Quoadusque durat illud quod vocalurdies
hodiernus.i Ne quis ex vobis indurelur. Ne fiant,
inquit, quse in nostris majoribus facta sunt, et
eflrenis ac durus reddatur animus seductus per
incredulitatem , quam nunc peccatum vocavit.
Siquidem participes facli sumus Cbristi. Unum,
inquit, facti sumus nos et Chrislus, quoniam ipse
caput nostrum esse dignatus est, nosque raembra
\ . c sua efficere.rSi sane principium substantiae.Prin . ' ^ cipium substsnliae dicit fidera in Christum. Per
. ' ^ ipsam enim substilimus et facti sumus Christi . C . parlicipes. Usque ad finem. Dicendo usqaead
Miypi , , . * finem, significat quod inceperant, Sicut in exacerbaiione. Hyperbaton est: uam subaudiendum
*
, .
est Timeamus.
, , '
, 16-19. Nam quidam cum audissent^exacerba! - verunt:at non omnesquiprofectifuerantexjEgyp;. j to ductore Mose. Qnibus autem infensus fuit qua , draginta annis? Nonne iis qui peccavemnt, quo} * rummembraconcidemnt in deserlofQuibusautem
, ; juravit non ingressuros esse in requiem suum, nisi
iis qui non obedierant ? Et videmus quod non po.
tuerint ingredi proper incredulitatem.

Nam quidamcum tunc etiam audissent Dei prosii , , missiones quemadmoduro et nos nunc audimus,
. - incredulitate irritaverunl siveacerbaveruntDeum.
, Vult ostendere illos quoque sicut et hos audisse,
}, - nihilque accepisse utilitatis ex eo solo quod pro^, ", ^, missionem audierint. Itaque et vos inquit, non
**, , quia audisti praedicationem, omne negotium ex. , - plestis, nisi etiam credatis. Quod autem fides ne , , cessaria sit, ex his qui olim audierant, sed quia
^r . , , non crediderant perierunt, sermonem conGrmat.
* , - Quemadmodum, illis non satis fuit Dei vocem ac , cepisse, sed cum non credidissent, perierunt, ita
, neque vobis satis erit auditores esse fidei, nisi
. sincere credalis. Aut potius hi sufficere sibi cre'7 ,
debant quod solum prsedicationem audissent,nam
. , , hoc eliam in progressu significat cum ait: Ete , . nim nobis annuntiatum est quemadmodum et illis.
t'JUuY , Al non omnes qui profecli fueranl ex iEgypto.
, Si quidem Ghaleb 559 et Jesus non fuerant in . - creduli, ideo quoque ingressi sunt in lerram pro^, ; . , - missionis. Quibus aulem infensus fuil? Per
, ; ; inlerrogationem hoclegendum est.Adversus quos,
* . - inquit, infenso animo se habuit ? Quibus autem
^hflw . ' , , juravil. Etiam boc simililerper interrogalionem.
* . Et videmus quod non potuerit ingredi. Ecce, in* qnil, ante oculos nostros posita est incredulitalis
poena. Illi enim cum incrudeli fuissent, non sunt
lngressi in promissam terram.
fcw , , .
. , ,
. .
* , '
* ,
^, ,
tb^uvov , c ' .
tn , ,
, *;, , . c <
> , \, ,
3 ,

>

**Joan , 1.

O E C U M E N I I T R I C C J E EPISCOPI

312

. '.
CAPUT VI.
Exhortatio ut conentur ingredi requiem quce c elc

prcemonstrata est.

Metuamus igitur ne quando derelicta promissume introeundi in requiem ejus, videtur {aliquis ,
ex vobis esse frustratus. Etenim vobis annuntia- .
tum est, quemadmodum et illis. At non profuit . '
illis auditus termo quod non essent commisti fide ,
.
iis quiaudierant.
, ,
Cum dicitur, inquit, Hodie si vocem ejus audieritis, ne obduretis corda vestra sicut in exacer- , ,
batione,timeamus.In transcursu autem posuit , , . ,
id est, igilur.Nam quia longior aequo erat oratio, , . ,
ne videretur ordinatio orationis conjunctione care- ? , , ,
re, addit , id est, igitur. Timeamus, inquit, ne . , ,
quando privemur ea quse relinquitur promissione ad ingradiendum in requiem ejus.Siquidem volen- .
tibus relinquitur proroissio ingrediendi in veram
ipsius requiem : haecautemest regnum coelorum. .
Videalur aliquis ex vobis esse frustratus.Frustra- , c
tus esse ad ingrediendum. Ne autem.sermo gravis . > ' .
ideatur, non dixit: Frustrabitur, sed Frustrari , , ,
videatur. tAt non profuitillis auditus serroo. Yides . t ' .
quod hoc dicat : Nihil vobis proderit auditores ^ , ,
fuisse praedicationis, nisi eliam quae a vobis ipsis ,
8unl afferalis,hoc est,fidem; quoniam neque anli- ' , *
quis profuit auditus sermo ex seipso. Quod non &
essent commisti fide. 540 Hoc est, admisti ad . . ,
ipsam.Per hoc autem designat indubilato cr edere. . ,
Eos vero qui audierant dicit eos qui crediderant. .
Illi namque vere audierant qui etiam crediderant. . ,
Ait autem de Jesu et Chaleb. Hoc vero est quod . .
dicit:Non juvit auditus sermo populum, non *
commistum et veluti contemparatum,admistum et ,
et unitum per fidem his qui audierant,nempe Jesu ,
et Chaleb qui crediderant. Non commistos, in- . [.] *
qoit,his qui audierant,hoc est, his qui crediderant. , , , ,
Quomodo aulem poterant his permisceri ? In fide, . ; ^
inquit, sive per fidem.Si enim credidissenl hi si- , , .
cut et illi, in unum utique pariter provecti fuis- , ,
sent,fide veluti conglutinante ipsos et commiscenle. .

IV, 3-5. Intpoimus enim in requiem nos qui credidimus, quemadmodum dixit: Sicut juravi in ^, , * ^
ira mea, Si introibunt in requiem tneam, licet , ,
operibus constituiione mundi perfectis. Dixit enim quodam in loco de septimo die sic: Et re- . ,
quievit Deus die septimo ab omnibus operibus
suis. Etin hoc rursum : Si introibunt tn requiem .
,
meam.
Testimonium quoque induxit ex quo id mani- , . '
festum faciat.Etvide quomodo id astruat.Omnino, . , ,
inquit, necesse eslulaliquiingredianturinrequiem ,
Dei, ne vane ac temere sit promissa. Quoniam .
ergo illi non sunt ingressi (juravit enim ipsos non , ( , ,)
ingressuros)necesseestutnos, dummodo velimns, , , '
ingrediamur, at non jam in figurativam requiem, , '
eed in verum regnum coelorum. Quanquam enim .
filii illorum iugressi sint in terram promissam, at ,
at nunc aliam definit requiem per David. Quid \ .
9

31*

GOMMINT. IN EPIST. AD HEBR.

314

, - namque aliud sibi vult : Hodie si vocem ejus

* ,
3 , "
, . '
, ,
.
81 ,

/

audieritis ? c Sicut juravi in ira mea Atqui hoc

testimonium Don ejus est significavitum quod nos
qui credidimus ingredimur in requiem Dei, sed
quod illi non ingrediantur: verum eo ipso,inquit,
quo illi non sunt ingressi, oportet nos ingredi.
Siquidem hoc in progressu dicit apertius. Nunc
vero praeter hoc vult quoque illud oslendere,quemadmodum Sabbati roquies non vetat etiam dici
aliam requiem promiss terrae, 8 4 1 ita neque
, requies promissae lerrae vetal regnum coelorum
. dici requiem. Unde eliam addil : Licetoperibusa
* constitulione mundi perfectis, a quibus requievit
. Deus, nihil vetuit lerram quoque promissionis
, , , appellari requiem. Licel operibus.Deinde quia vo . , caverat requiem (dicebalurautem Sabbati requies)
*3 , ( jpse illud dissolvit el ail : Jam reqtiie operum
, ) * facta,etiam banc vocalrequiem,terramnempe pro*4 , missionis.cEt requievit Deus.o Vides, inquit, quod
, . duae sinl requies?Una diei septimi, inquorequie . * , , vit Deus ab operibus suis : el una terrae promissiot k i j , - nis, de qua loquitur nunc David.Ail ergo: Quem , admodum prima requies non vetuit quin secunda
;, 6 \. ' , , vocaretur requies : ita neque secunda veiabit ter - tiam, nemperegnum coelorum. Haec autem aslruil,
er. -, quia diclurus est nos posse ingredi in requiem ipsius.
^ . - neaudiat: Atqui illi suntingressi * et landera dicil
* , , aliam esse requiem. Est, inquit, tertia requies,
, , nempe regnum coelorum. Et ibidem rursus, Si
Coi , - nintroibunt 1D requiem meam. Ecce igitur duaB
. . ', , requies,inquit, una quidem qua requievil Deus ab
. , - operibus, altera vero de qua dixit David : Si
. , , introibunt in requiem meam.
io ^. , ,
^
IV, 5-10. Posteaquamigitur itludreliquvmesl,
,
^ * - aliquos introire in eam etquibuspriusfuitannunk i o * * tiatutn non introienntpropterincredulilatem,rur , , sum quemdamprafinit dicm hodieinDavid dicen8
" > , post tanlum temporis, quemodmodum dicfum est:
aj&xz 6*. , Hodiesivocem ejus audieritis,ne obduretis corda
. " vestra.Namsieis Jesus requiem proestitis8et,nequa . quam de alio posthac die locutus fuissetJtaque re , - linquitur sabbatismuspopulo Dei.Narn qui ingres* , sus est in requiem illius, et ipse requievit ab opey

ribus suis, quemadmodum suis Deus.

8 4 * Quoniam igilur aliqui omnino deberitin 3; *> ca gredi,illi autem ingressi non sunt in promiss terra
q . i . . , requiem, aliam rursum definit (ertiam requiem,
^
" , , - ut in ipsam, inquit, etiam aliqui ingrediantur.Nisi
. enim Deus tertiam baberel requiem, nequaquam
fetic, , , - diclurus eral: Hodie si vocem ejus audierilis, ne
: , obduretis corda vestra : ita ut omnino sit rcquies
\im*
<Ui , - in quam oportcal eos ingredi, qui non cbdurant
oJt% , corda sua. Quandoquidem inulilis omnino esset
' > , obedientia, si non essetrequies ncque remunera . tio Vidisti quomodo conflrmaverit? Ne obdurelis
^ ;
, , , - ut ingrediamini, inquit, in requiem. Siquidcm di%\xz d c * . , cendo quod qui obdurarunt non sunt iogressi in
e

OECUMENII TRICCJS EPISCOPI

312

. ,
CAPUT VI.
c

Exhortatio ut conentur ingredi requiem quce
.
prcemonstrata est.

Metuamus igitur ne quando derelicta promissione introeundi in requiem ejus, videtur 'flliquis ,
ex vobis esse frustratus. Etenim vobis annuntia- .
tum e&U quemadmodum et illis. At non profuit . '
Ulis auditus termo quod non esseni commisti fide , ^
.
u$ qui audierant.
* , ,
Cum dicitur, inquit, Hodie si vocem ejus audieritis, ne obduretis corda vestra sicut in exacer- , ,
balione,timeamus.In transcursu autem posuit , , . ,
id est, igilur.Nam quia longior aequo erat oratio, , . ,
ne videretur ordinatio orationis conjunctione care- , , ,
re, addit , id est, igitur. Timeamus, inquit, ne . , , quando privemur ea quae relinquitur promissione
ad ingrediendum in requiem ejus.Siquidem volen- .
tibus relinquitur promissio ingrediendi in veram
ipsius requiem : haecautemest regnum ccelorum. .
Videatur aliquis ex vobis esse frustralus.Frustra- .
tus esse adingrediendum. Ne autemsermo gravis . .
videatur, non dixit: Frustrabitur, sed Frustrari , , ,
videatur. At non profuitillis auditus sermo.Vides . t ' .
quod hoc dicat : Nihil vobis proderit auditores ^ , ,
fuisse praedicationis, nisi etiam quae a vobis ipsis ,
8unl afferatis,hoc est,fidem; quoniam neque anti- ' ,
quis profuit auditus sermo ex seipso. Quod non *
essent commisti fide. 540 Hoc est, admisti ad . . ^
ipsam.Per hoc autem designat indubitato credere. , ' ,
Eos vero qui audierant dicit eos qui crediderant. .
Illi namque vere audierant qui eliara crediderant. . ' ,
Ait autem de Jesu et Chaleb. Hoc vero est quod . .
dicit: Non juvit auditus sermo populum, non
commislum et veluti conlemparatum,admistum et ,
et unitum per fidem his qui audierant,nempe Jesu ,
et Cbaleb qui crediderant. Non commistos, in- . [12.]
qoitjhis qui audierant,hoc est, his qui crediderant. , , , ,
Quomodo aulem poterant his permisceri ? In fide, . ;
inquit, sive per fidem.Si enim credidissenl hi si- , , .
cut et illi, in unum utique pariter provecti fuis- , ,
sent,fide veluti conglutinante ipsos et commiscente. .

IV, 3-5. Intpoimus enim inrequiem nos quicredidimuSy quemadmodum dixit : Sicut juravi in , , *11 ki ^
ira mea, Si introibunt tn requiem meum, licet , ,
operibus constitulione mundi perfectis. Dixit enim quodam in loco de septimo die $ic: Et re- . ,
quievit Deus die septimo ab omnibus operibus
suis. Et in hoc rursum : Si introibunt in requiem .
,
meam.
Testimonium quoque iuduxit ex quo id mani- , . *
festum faciat.Etvide quomodo id astruat.Omnino, . , ,
inquit, necesse est ul aliqui ingrediantur inrequiem ,
Dei, ne vane ac temere sit promissa. Quooiam . '
ergo illi non sunt ingressi (juravit enim ipsos non , ( , ,)
ingressuros)necesseestutnos, dummodo velimns, , , '
ingrediamnr, at non jam in figurativara requiem, , '
sed in verum regnum coelorum. Quaoquam enim .
filii illorum ingressi sint in terram promissam, at ,
at nunc aliam definit requiem per David. Quid \ .

31}

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

314

,^ , - namque aliud sibi vult: Hodie si vocem ejus

* c . audieritis ? c Sicut juravi in ira mea Atqui hoc
lafeot , testimonium non ejus est significavitum quod nos
qui credidimus ingredimur in requiem Dei, sed
, . ' quod illi non ingrediantur: verum eo ipso,inquit,
> ^* quo illi non sunt ingressi, oportet nos ingredi.
0. . Siquidem hoc in progressu dteil apertius. Nunc
& , vero praeter hoc vult quoque illud oslendere,quom admodum Sabbati roquies non velat etiam dici
aliam requiem promissae terrae, 8 4 1 ita neque
, requies promiss terrae vetat regnum coelorum
. dici requiem. Unde eliam addit : Licetcperibus a
- conslilutione mundi perfectis, a quibus requievit
. Deus, nihil vetuit terram quoque promissionis
Oix , , , appellari requiem.Licel operibus.Deinde quia vo . c . caverat requiem (dicebaturaulem Sabbati requies)
^ , (
- jpse illud dissolvit el ait : Jam requie operum
,) facta,etiamhancvocatrequiem,terraninemje pro , missionis.cEt requievit Deus.o Vides, inquit, quod
, . duae sinl requies ? Una diei seplirai, inquorequie . *$, , vil Deus ab operibus suis : et una terrae promissio ; , - nis, de qua loquilur nuoc David.Ait ergo: Quemrcxwv , admodum prima requies non vetuit quin secunda
), 6 '. ' , , vocaretur requies : ita neque secunda velabit ler*? - tiam, nemperegnum coelorum. Haec autem aslruit,
, quia dicturus est nos posse ingredi in requiem ipsius.
. oe audiat: Alqui illi sunl ingresti: et tandem dicit
, , aliam esse requiem. Esl, inquit, tertia requies,
, , nempe regnum coelorum. Et ibidem rursue, Si
% , - ointroibunt in requiem meam. Ecce igitur duae
h* . ", , requies,inquit, una quidem qua requievil Deus ab
* . , - operibus, altera vero de qtia dixit David : Si
*vt*i . , , introibunt \ reqiliem meam.
^. 6 , ,
^ .
IV, 5-10. Posteaquamigitur itludreliquvm esl,
,
* - aliquos introire in eamyelquibuspriusfuitannun \ tiatum non introienntprtyterincredulitutem,rurkvw* , , 8um quemdamproefinit dicm hodieinDavid dicen$
k> , post lantum temporis, quemodmodum dicfum esl:
#* . , Hodiesivocem ejus audieritis ne obduretis corda
. ' vestra.Namsieis Jesus requiem proestitissetjiequa^ . quam de alio posthac die locutus fuisset.Itaque re*$ , yuxxi-linquitursabbatismuspopuloDei.Namqniingres^
* t v , $us esl in requiem illius, el ipse requievit ab ope9

rs

^ ^
, , , *.
, , ,
*V*t, , .
* ,
'. .
;
, , , . ,

ribus suis, quemadmodum suis Deus.

4 Quoniam igitur aliqui omnino debentingredi,illi aulem ingressi non sunl in promisssB terrae
requiem, aliam rursum definit lerliam requiem,
ut in ipsani, inquil, etiam aliqui ingrediantur.Nisi
enim Deus lertiam haberet requiem, nequaquam
dicturus eral: Hodie si vocem ejus audierilis, ne
obduretis corda vestra : ita tit omnino sit rcquies
in quam oporlcal eos ingredi, qui non obdurant
corda sua. Quandoquidem inutilis omnino esset
obedientia, si non essetrequies ncque remuneratio Vidisti quomodo conflrmaverii? Ne obduretis
ut ingrediamini, inquit, in requiem. Siquidem dicendo quod qui obdurarunt non sunt ingressi in

315

OECUMENII TRICCA! EPISCOPI

316

requiem, innuit quod quinon obdurarint ingre- < foqftw el

x*tawiv,
DeinriRcentum
habetetiam

.
dientur.Omne namqucDei praeceptum habetetiam
futuram retributionom. *Nam si eis Jesus requiem , praestitisset Namsisola illa esscl requics, nempe . . >
promissa terra in quamdncloreJesu ingressi sunt,
nequaquam dealio per David loquerelur requietio- , , ,
nisdie, sed propterea, inquit, dici meminitdicens: \ .
Hodie,et praeceptumdedit,dicens:Neobduretis:tan- , , ,
quam exisiente lertia requie inquam oporteal eos , , ,
quiobedienlessunlingredi. Iiaque relinquitursab- ,
balismus.Sahbatismus sive requies. Nam sabbata " . interpretanturrequies.Relinquilurergotertia quae- , ,
dam nquiesquae est regni coelornm. Ipsara au lem vo- . ,
cavitsabba(ismum,aprimariarequiequaeeratsabba- .
ti. * PopuloDei. > Fidelibus, inquit. Et undehoc . , manifeslum est? Ex eo quod David praecipit,
, . : ;
dicens : Ne obturelis corda veslra. Neque enim
, }
bgec praeciperet,si non esset sabbalismus et requies.
. , Quaenam enim esset utilitashis qui obtemperareni?
, , ( >
neque praeciperetur nobis, ne eadem facerenius
; )
cum Juddeis qui in deserio erant, ne simililer el
,
nosrequie privaremur. Nam qui ingressus est.
.
Quoniammalisdefatigatieranl,nullafactamentioDe
. ,
de innumers bonis quae tunc futura sunl, ex hoc
,
ipsos consolatur dicendo quod is quiin leitiam
3 ,
ingressus est requiem quae est regni coelurum,
,
requies( it ex operibus suis, boc esl, persecutiombus, tentalionibus, affliclionibus, 3 4 S quemad- , , ,
, ,
modum sane et Dcus in prima requie ab operibus

qmefecerat requievit.yi/to modo. Quoniam demons- c ^

.
;
travit tei tiam esse requiem, et quod nonnulli in
ipsam ingressuri sint, ad conclusionem venit et [.)
ait: Exbis quae dicta sunt manifestum utique est, , , &
quod sit alia quaedam requies prseler supradictas, , *
ct baec non quibuslibet, srd populo Dei dedicata. ,
Vere aulem Dei populus sunlbiqui in ipsum cre- , ,
diderunl, ejusque servant pnecepta Et ipsere- .
quievit. hoc est, cessavit.
, ,
#

. .
.
. " .
CAPUT VI.

Terror judicii juxta sermonetn qui per omnes
,
disseminatus e*l, et viilitas graliot sacwdota
lis, apvd eum qui humano more affectus est
.
una nobiscum naturali condolenlia.

Studeamus igitur ingredi in illam requiem,
, "
ne quis per idem concidat increduliiatis exem p/wm, Vivens est enim sermo Dei et fflicnx, et .
penetrubilior quovis gladio utrinque incidenle, ,
ac pertingens usque ad divisionem anim& simul ,
ac spirHus, compagumque et medvllarum^ et , ,
discretor cogitationum et intentianum vordis, nec ,
est ulla creatura quw non manifesta sil in con- , apectu illius sed omnia nuda ct aperta sunt ocu- ' , 6
. 1
lis ejtis ad quem nobis est senno.
,
Ubi demonslravit lertiam esse requiem, consequenter ipsos in eam ingredi adhorlatur. E l beoe . $1
ait : Studearaus. Neque enim sola sufficii fides , . ad ingrediendum in ipsam,nisi eliam adsit studio- ,
sa conversatio. c Ne quis per idero concidat exem- * . *
D

COMMENT. E P K T . AD HEBR.

318

. ' , , plum. Per idem, cum Israelitis. Quemadmodurr.

, enim hi CUIO majorem viaepartem in eremo emeasi
,
, essent, ab omni commodo exciderant per incredu, 5, litatem, 544 ue quis ex vobis sequali modo vel
, , - exemplo posltanta qua? pertulitcertaminaconcidat
. . > non agens usque ad finem virililer. Vivens est
) , enim sermo Dei. Oslendit sensim ea quoque
. , ,
Christum et non alium operatum fuisse quae circa
& filios Israel contigerunt. Nam vivens est, inquit,
, , et vivetin saecula.Ne aulem existiment delinquen , tes, et irritantes Christum, lerra soium frustrari
. " quemadmodum veteres, terribilius addit factum.
, , - Et penelrabilior quovis gladio ulrinque inciden , ' - te. Ut qui sermonem non audiebant, terribilius
-*.
aliquid formidarent, exprimit quod dictum esl,
, , . adaptans exempla quae apud nos sunt: neque enim
alio modo possel intelligi quod dicitur, Quovis
, gladio utrinque inciden'e. Ac perlingens usque
, ad divisionem animae simul ac spiritus Beatus
iffjyjf\c Cyrillus) certo quodam loco ita quoque accepit
>, , , - Pertingens usque ad divisionem animae simul ac
- . spiritus : Praedicatio, inquit, de Deo dividitac se , , , parat animae partes, amplam eamreddensetcapa^^ . cem eorum quae audiuotur. Aut quod ad ipsa
. . ". [01- quoque incorporea pertingat, et animam puniat,
.) aut quod divisionem operelur animae ac spiritus,
, quod tremendum est, alio modo. Divisionein
. quam Evangelia comminantur,intelIexerunt Patres
, perfectam Spiritus sancti deserlionem. Arbitror
, . igitur hoc nunc dietum esse, quod separationem
, . *- operetur Spiritus sancti, ipsumque ab anima an * , ferat, quo facto omniadeincepssequentur etaufe . . - rentur bona. t Compagnumque et medullarura.
, Ubi incorporea dixisset, etiam corporea retulit.
, E l discretor cogitationum. Discernere ac di. judicare potens ipsas quoque cogitaliones et invi , , J sibiles cordis notitias. Nec est ulla creatura quaa
* non manifesta sitinconspectu illius Quid autem
, , , dico homines, inquit? Nec alia quaevis creatura
, , . latere aut occultari potest ab illo pervigili oculo,
. , , sive angelos dicas,siveCherubim, sive Seraphim.
. * Omnia nuda. > Nihil est quod lalere possit ins, pectivam Christi potentiam. Omnia nuda sunt
. apud ipsum, nulloque leguniento aut persona
, - potest quispi. m seipsuin OCCUltare ab illis OCulis

- autem dicit nuda, a metaphora
- 545 ovium qu a collo excoriat si nt et pelle
, , - nudaUe. Aut hoc esl, deorsum
, proepeciantia et collo incbnala, eo qnod non pos . sint in illani intendere gloriam judiciset Dei nostri
. , , Jesu Chrisli. Ad quem nobis esl sermo. Ipsi,
, inquit, debemus actorum reddere ralionem, et
.
apud ipsum respondere debemus, ad quem eliam
B

*
, ,
. .

,
' -

sermo nobis sst.

IV, 14-16. Habentes igiturponiificemmagnum,
qui penetravit ccclos Jesum Filium Dei, teneamus
professionem. Non enim habetnus pontificem qui
non possitcompatiinfirmtiatibus nostrts.sedtentatumper<mniaj*xtasimilitudinmab$quepeccato.

319

OBGUMBNII TRICKLE EPISCOPI

320

Accedamusigitur CUmfiduciaadthrmumgratUB ApU . ^ >

ut consequamurmisericordiam, etgratiam inve , , tZ .
niamus ad opportunum auxilium.
*
Ne ergo subjiciamur Iremendis iilis poenis,cum
babeamus magnuro pontiilcem, teneamus profes- . ,
sionem,hocest,ne relinquamusfidem quaein ipsum ,
est, eed semel acceptam aslringamus ipsam apud , ,
nosipsos. Quid est autem, Qui penetravil coelos ? ' . , ) ;
Non est, inquit, qualis Moses qui non poluit ter- , {,
rara promissionis ingredi, neque populum inlro- , ,
duxit, sed Christus etiara coelos pene'ravit, et in ' , ~
Paterno sedil Ihrono : itaque polest nos quoquc .
introducere. Pontificem autem vocat, eo quod sei- . ,
psum victimam obtulcrit Deo Patri. Nam pro po-
pulo offerre hostias, proprium esl sacerdoti. Non . ,

enim habemus pontificem Teneanius ergo pro- . .
.

fessionem ac fidem in ipsum : neque enim tahm
habemus pontificem qui noveril affici sensu , , ,
infirmilatum noslrarum. Novil,inquit,quod propter . , , 8
inubas affliciiones deficialis et imbecillessilis: po- ,
test ergo ignoscere. Tentatus est enim el afflictus . , ,
per omnia sicut et nos 1'ersecutionem passus est , ,
et illusus ac conspulus, landemque etiam cruci
fixus est. Ipse veru cura hxc passus sit, peccatum , . ,
non fecit. Haec autem dicens significat eos in pec-
calura incidisse ex afflictionibus, eo quod nimium .
enervati simet infirmati.Duplici autem medio pro-
bat 8 1 quod afficiatur sensu infirmilalum no- ' , ,
slrarum. Uno quidem modo, quia magnus est el * ,
polens, tanquam Filius Dei et Deus : altero , C , >1
quia et ipse tanquam homo passus est, el affliclio- , ' <
num habel experientiam, et ejus quae carnem con- . c
sequitur imbecillilatis.Et propter horumutruinque . "
omnino afficielur sensu infirmitatum noslrarum. , .
c Absque peccato. Dicil quod cum baDC patitur, , c , , -
non pendal poenas peccatorum. f Accedamus igilur , . c .
nim fiducia. Acredanms, inquit, ad Palernum , , \
ipsius thronum, in quo sedet. Cum fuiucia, aut . 8
nihil in fide haesilantes, aut quia vicit mundum. - .
Manifestuni ergo esl quod etiam hos devincel qui , , . ,
nunc affligunt nos.Aul quia tbrunus nunc non esl . , 4thronus judicii,sed gratiae: accede ergo eliam si , .
peccatorsis. cAd thronum gratiae. Thronum gra- ' ,
liae dicit thrunum regium. de quo ait David : . , Dixit Dominus Domino meo Sede a d e x l r i s W . , 1
meis *5 Thronus enim nunc Ibronus gratiae est,
non judicii. Propterea, Gum fiducia, inquit. Ut . ,
consequamur misericordiam, et gratiam invenia- , , .
mus ad oppor!unnm auxilium.i Recle aulem dicil: . ,
Opporlunum auxilium. Si nunc, inquil, accedis, . ' . * ,
gratiam accipies et miseriiordiam : opportune . .
cnim accedis; si vero tunc ac< esseris, non ita, .
erit enim inlempestivus accessus. Ubi enim fuerit ,
consummatio, tunc exsurgei in judicium. Ad op- , '
purtunumauxilium. Nam qui nunc accedit, mi- , .
sericordiam accipit et gratiam, quia opportunus et ,
conveniens esl nunc accessus et petitio auxilii : .
y

quemadmoduin in judicio accessus adauxilium,importunu8.Tuncenim non prastabitauxilium *x graiia

*icut nunc, sed judicium.

391

COMMENT. IN R t t S T . A D HEBR.

322

, V , 1-6. Omnis enimpvntifex quiex hominibus

, assumitur, pro hominibus eonstituitur in his
quot ad D&um sunt, vA offerat donaria et victi - mas pro peccatis, qui plactbilis esse possil igno. ( . rantibus et enantibus, qunndoquidem et ipse
Eat i t & , , circnmdatus est vnfirmitati. Et propter hanc de . bel quemadtnodum pro poputo, ita et pro seipso
, offcrre pro peccatis. El nemo sibiipsi usurpat h<h
, . norem, sed qui vocalur De(,sicutet Aaron.
, - Ita el Christus non semefipsum glorificavit ut
, ' , pontifex fieret: sed is qui dixerat iili: 547 Ft, . - lius meu8 es lu ego hodie genui te. sicut et alibi
* dicit: Tu es sacevdos in oeternum secundum ordinem Melchisedech.
&.
Vulthicoslendere,NovuniTeslamentumprstan ,
. , lius esse Veieri: ethoc inlerira facit,velutinducta
; . , a sacerdotibus comparalione, quod illud quidem
, . homines habuil sacerdoies, hoc aulem Cbrislum.
^. , . Qui ex hominibus assumitur. Hocesi, designa4 - tur et creatur. Si autem is qui ex hominibus assu39 , mitur, placibilis est ignorantibus et erranlibus:
*4? quanto magis is qui et homo simul eet et Deus,
}* * * placibilis eril, manuraque porriget ignorantibus et
cl- , , , errantibus ? Quod si ila inielligalur, promptiuserit
, . ut, Assumi capiatur pro Segregari.Cnm unus esset
r ^ t f t t i t f v , , hominum, ex ipsis in sacerdotem assumptus est.
**. ' Pro bominibus consliluilur in his quaead Deum
0&v). , , sunt. Ex hominibus, inquit, creatus, pro iis qui
* ipsum crearuDl hominibns statuilur,in bisquae ad
U
. Deum pertineni. Quaenam sint autero res ad Deum
pertinentes, ipse dicit: Ut offeral donaria ei victi**
,
,
mas pro peccatis populi Placabilis esse. Sive
^ ^ . . . sensu affici. Et errantibus, sive seductis ex poc , . pulo. Circumdatus esl intirmilate. > In hoc enim
. solo differt ac praestanlior esi sacerdos populo,
quod placabilis sitet ignoecat erranlibue: quando, , , quidem et ipse,inquit,circumdatus est infirmilate,
, , , - hoc est, peccatis aul afflictionibus. Sed quod sub* , , , dilur : Pro peccatis, manifeste signiiicavit quod
. infirrailalera vocaverit peccatum. Et propter
Kol &A . , - banc debet. Quoniam et ipse, inquit, peccato est
r, & , obnoxius, debet omnem facere oblationem et pro
* - suis et propopuli peccatis. Oflerrepro peccalis.n
i^aprrn{airui>v. . Hostiam, inquit, pro peccatis. Et nemo Slbiipsi
xspl , , . usurpat. 3 Aliud ponit sacerdotis indicium, quod
&. * , non per seipsura assilial quis ad sacerdotii hono ^ . rem. Quod dicens, innuit quoque sacerdotes Ju" daeorura qui tunc erant,non esse rirtute sacerdotes,
", , eo quod assilirent etfenale haberent sacerdolium.
& - Sicut et Aaron. Frequenler enim Aaronelectus
. . 6 esl a Deo,ei per virgam quae fronduit, et per ignem
, - qui consumpsit eos qui assiliebaat ad sacerdo ^, ^ tium. *Ita et Ghristus non seraetipsum glorificavit
. > 6 - ut ponlifex fleret.Interim hoc eliam ait: Christus
. suniraus pontifex est, 8AH quia non a seipso ad
* 6 , sacerdottum accessil, sed a Hatre elecius est. Ma * , ' nifestis ilaque verbis ostendens ipsum etse sacer- . dotem juxta wcerdotum consuetudinem, in reli \ quis praponit illum, quaatum Deus bominibut
%

323

OECUMENII TRICCifi BPI8COPI

324

excelsior esse debuit. c Sed is qui dixerat illi. , Cum hoc, inquil, illi dicerel Dcus, creavit ipsum . *
sacerdotem. * Sicut et alibi dicit. Conjunclio , , ,
, id est, et, interponilur tanquam ad enarralio- , ,
nis consecotioiiem. Secundumordinem Melcbise- , , ,
dec. Hic primus hostiam sine sanguineDeo .
obtulit, nempe panera el vinura. Aut quia etiam . * Christus sine sanguine costiam obtulit, deinde , otvov. [.]
postmodum suum ipsius eliam corpus : propterea ,
ergo aple dictura est Christum esse sacerdolem ' .
secundum ordindm Melchisedech.Quia non oleo ,
unclus esl Melchisedech ad sacerdolium, quem- . [.*, '
admodum Aaron, et quia non obtulit hostias per , ,
sanguinem, el quia genlinm sacerdos erat, el quia ' ,
per panem el vinura benedixil Abraham. Signi- , ' ficat serrao, quod licel Christus non obtulerit in- . (.'
cruentam hostiam (siquidem suum ipsius corpus ,
obtulit),allamen quiab ipso fungentur sacerdolio, , ( ,)
quorum Deus ponlifex esse dignatus est, sine san- ' * '
guine offerrent: nara hoc significat: Inaeternum. . >
Neque enim de ea quae semel a Deo facta est obla- , , .
tio el hoslia dixisset: In aelernum; sed respiciens ,
adpraesentes sacrificos, per quos medios Cbrislus , ' *
sacrificat et sacrificalur : qui etiam in mystica ,

c(Boa modum illis tradi^it hujusmodi sacrificii.
B

.
C ,
V, 7-10. Qui indiebuscarnissuoe, cumetprecationes et supplicationes apudiUvm qui poterai
ipsum morie servare cum clamore valido et la-
crymis oblulisset,et exauditus esset pro sua reve-
renlia,tamctsi FUlUSeratydidhit exhis 0ttO5pfl$-C , , ' ,

sus est obedientiam: ac perjecius redditus, fuit . , omnibus qui sibi obdierunt causa salutis ceternw, , cognominatus Deo pontifex secundum ordinem ,
iielchisedec.
. 9
cQui in diebus carnis snse.o Non proplerea dixit
,
dies carnis, quibus Dominus super terram visibili- ,
ter vivecat, quasi nunc carnem ipsam reliquissel. ,
Absil! habet enim eam quanquam incorruptibi! . " , .
lem : 549 sed dies dicit carnis, hoc est,diesqui- ' ,
bus vita sua quae erat in came vixit
.
C .
Precationes et supplicationes. > Non solum
precationes et supplicaliones, verumeliam eum ,
clamore el Ucrjrais obtulit. Hoc autem dixit . Paulus sese ad captura illorum demiilendo. . , , , exauditus essetIn tantura exaudilusest, utetiam ,
resurrexit : hoc autem dixtl propter imbecillata- ,
tem auditoruin, qui magnificam de Christo opi- . .
nionem nondum cooceperant. Pro sua reveren- , , ,
tia. > Non lantum, inquit, ex gratia Patris audilus . , ,
est quanlum ob propriam reverantiam.Tania enim , .
erat ipsius reverenlia, inquii, ut Pater quoque " ,
ipsum fuerit reverilus. Horum autem verborum . ,
bumilium duplex est causa, caro nempe el imbe- ' . , , ,
cillilas auditorum. Tametsi Filius erat,didicil ex ( , ,) 8
his quae passus est. Adeo, inquit, obediens fuit , .
(obediyit autera sicul decet Filiura Patri,) utpost- " ' . "? . ,
quam incarnalus est, etiam crucem ad mortem , . ;
suatinuerit. tDidicitcrofem ex his quae passuseet. , . , , ,

COMMBNT. IN EPIST. AD HfiBft.

326

^**$ , . Noverat quidem quid essetmo, cum Deus esset:

. [.]
,
.
. , quid enim Deum latere potest?Attamendidicitex
, , - his quae passus est.Non solum quaienusDeus erat,
, . verumetiam qualenus erat homo.cxperienlia didi*
. , cit morlem. Alio modo. Duo quidem hic roaxime
. , , quaeruntur : unum quidem, quoniodo dical quod
, ; exauditus sit. Alqui orabal ut mortem evaderet:
, , " , ipse autem non evasil, nam crucifixus estet mor^&, ' '.. tuus. Allerum vero, pro qua reverentia dicateum
. exaudilum. Et tertium, cui conjungendum est,
cau8v, , Tametsi Filius eral: an prsecedentibus,pula,Exau , . ditus est pro sua reverentia : an sequeutibus, ut
' sit sensus: Tametsi Filius erat, dtdicil ex his qu
, . passus est obedieniiam : est enim diversitas inter
r

",
_ i

ista non parva. Verum ad primum quidem dicimus

"
~" , t , ' * ,
*
precationem non simplicem fuisse, sed quodam' , modo duplicem : una quidem devitando mortem,
. ' altera vero expelendo mortem. Ait enim in ipsa
, . , oratione et precatione : Attamen non mea vo, - luntas, sed tuafiat^.i Et boc mauifeslius signifi-. , - cans Joannes, ait Filium petiisse: Paterglorifica
, " Filium tuum, ul et Fiiius luus gloriflcet te 27.
wsp " tanquam significans nominasse crucem ac mortem
, . gloriam. Recte itaque ait divus Paulus: Exaudilus
, , esl. Quod autem dicitur. Pro sua reverentia, pro!, , , pemodum ex bis quae jam dicta sunt declaraium
, ' est. 5B0 Duas enim diximus pelitiones : unam
*/. , , , quidem qua devitaret morlem, alleram vero qua
acceptarel. Haec quidemraagnaerevera erant re^, - C vercntiae, qua dicebal : Allamen non mea volun. - tas, sed tua tiat. Exauditus est ergo Chrislus non
, . ,
,
,
,
,
, '

.
. ,


, ^ .
* * .

- f~ ' *--
jwj*f|T * ,

ex ea parte qua refugiebat, sed qua reverebalur :

boc esl, illa pelitio ipsius conligit non quae devitalionem, sed quse reverentiam concernebat. Ideo
ail: Ac perfeclus reddilus : hoc est, per afflictiones el crucem ac mortem perfectus a nobis cognitus et supra modum bonus ac bumanus. Hoc autem superius quoque indicavil,dicens : Precationes
et supplicaliones, petitionem germnam designans.
Praterea etiam cum dixisset: Precaliones et supplicationes, non addit ; Ad evadendum mortem,
sed, Apud illum qui polerat ipsum a morle servare.
Idquerecto admodum eisapienteraddit: utquando
intellexeris ipsum cruciGxumac sepullum, ne Pairis impotentia idipsum existimes eum pertulisse,

, 7 ' ,

sed quod communis erat veluntas,ut Christus haec

--

~ >

( ,) pro mundi salute pateretur. Polest autera el hoc

diclum esse propter resurreclionem. Frequenter
, , enim humiliora loquens divus Paulus, ait Pairem
, , , - resurrexisse Christum. Resuscitans ilaque ipsum,
, a morte liberavil acservavit. Ethaec quidem meo
judicio ita se babet. Quod autem dicitur: Tametsi
, , Filius erat,si quis per hyperbaton accipiat (porro
. hujus usus divo Paulo frequens est), hujus intel , lectus absque ulla violenlia deducetur, hoc est :
, , - Qui in diebus carnis suae,lametsi erat Filius, pre, , , - caliones ac supplicationes, ete., hoc est, Quan-

* Matth. xxvi, 39; Lac xvi, 42. 7 Joan. xvu, 1.

OECUMENII f RICCiE EPiSCOPI

328

quam auctorilatem maximam haberettanquam F i - , lius,utab$quepecationeacpostuIalione suaips^^ ,

voluntate et aucioritate omnia facerel quaecunque . ,
Paler facit, tamen quoniam in diebus erat carnis, . . ( precationes ac supplicationes obtulit. Potesi quo- , ' ' . \
que ei juxta sermouis consequenliam prout se ha- ' bet, ei conjuogi quod dicitur : Et exaudilus esl ,
SUa reverentia, Ut sit sensus : ExaudilUS est ;
tametsiesset FillUS,nec OpUS illi essel Utexaudire- , ,
lur, ut qui voluntatem haberei una cum Paterna , ,
voluntate concurrentem,el quae absque omni peti- $ tione COtnpletur. Quod si eliam Sequentibus illud , ; COnjunxeriS, intellectus facile procedet, Sed prius ,
considerandum quid significet : 551 Didicit ex his , .
qu paSSUS esl obedieotiam.Ulrum enim significat , ,
quod didicit ipse bis qu pasSUS est Palri obe- ,
dire, el per experientiam habuit COgnilionem ob- , '
temperandi illi? an polius, quia per experientiam , ' , ^
didicit quanta esset obedientiae magniludo, obedi- .
?it ipsi Pater,nerape Ut ipse crucifigeretlir et - , . rereturacresurgeret,elilldexteraPatrishumanam .
massam COlIocaret, salvaretque genus nostrum 1 , , Nam hC illius SUlltobedientiaeqnaB factaestin eo . quod dixit: Pater,gloriGca Filium tuum. Siquidem . . 1

etiam anlequam Paier obsecutus esset, noverat .

sane Christus qoalis et quanta esset hc obedientia, tanquam Filius ac Deus, sicut et Pater. Cum
aulem exauditus essel, didiciteam per ea quae passue fuerat et per experientiam. Poterit igiturquisque accipere ul voluerit: meo aulem judicio, secuoda tntelligeotiaraagisquadrare videtur. NuJlam
itaque obscnrilalem jam habet quod diciiur, Tametsi Filius erat. Et perfectus redditus, fuit
omnibus qui sibi obedierunt. Id sane perfectio est in homnibns, ut per affliclidnes apprehendanl
perfectionem. Omoia autem dixit lanquam humano more. Causa salutis aeternae. Ecce etiam quod
divinitati respondeat.
CAPUT VII.
C
. '.
ObjUratlO adO6r8US UIOS quibus OpUS est prtma ' elementorum institutione.
.
V, 11-14. De quo nobis multa forent dicenda,
6 , ^tp^^
eaqueexplicatudiffiaUa quandoquidemsegne$fa' , .
cticslisauribm.Etenimcumfcberetisprotemporis


ratiOfie doctores esse^mrSUtn VObis opus est Ut do- ,
CeamilSVOS qUX sitlt elementa initiieloquiorum .
Dei: factiqueestisiiquibus opu$ Sit lacte et ,
Solidocibo.Namquisquislactisestparticeps^isru^
. 6
disestsermonisjU$titi&: infansenim est. Porro ) . .
perfectorum est SOlidus Cibus, nempe homm qui ,
propter habitum habent sensus exercilatOS ad
discrelionem boni pariter ac mali.
.
582 De quo, ChristO, mulla forent dicenda,
, 6
Caqueexplicatudiiticilia.Propter veslram, inquit, . , , causam, quia segnes estis, et quae perfectiora de ,
ipSO SUDt non capitis. Cum enim lamraultahumi- *
lia dixisset qu incarnationem COncernebant, vo- , ' luit ad ea quoque traasire quse divinitalem dece- , bani: sed cum imbecillesadbucessentadquoserat
, t
sermo, poterant, perfectiora audire dogmala. . , ,
tQuoniamsegnesfadi estU auribus.Tenlaliones, ,
inquit, et afflictiones reddiderunt vos segnes, nec , t potestis perfectOS audiresermones. * Etenim CUm . .
deberetis doclores esse.sCumlaude profertobjur- #, , , gationem. Segnes enim et ignavi estis, ioquil : .
y

GOMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

329

S ,
,
&, ' , .
, * ,
. ,
, . '
,
. ! , , , .
. -

330

atqui deberetis alios quoque docere pro temporis

ratione.Jta autem ostendit quod anle longum tempus crediderant. Etenim cum deberetis doctores
esse, non solum non estis doctores, sed neque
discere potestis nisi prima elementa et humilia ac
simpliciora : et haec quoque non utcunque, sed
quod adhuc imbecillius est, elementa initii eloquiorum Dei Non dicit autem: Elementa eloquiorum, sed, inltii eloquiorum. Esse auletfl merito
possunt elementa eloquiorum Dei, sermones de
incarnatione : initii autem eloquiortim, oleiuenUt

. ; ,

*2 11 progressu dicit: Non rurstltn fundamentum

. t . ,

jacientes, etc. t Rlirsum vobis OpUS eSt. Rui*SUffi

< , " ,

neeesse vobis est, ut doceamus vos. Quanam audoceamus?Elementa,inqtiit^ Elementa initii.

e

.
rn .
, ,

Elementa lnitii dicit: iDcarnationem. Nam qaemadmodum in litteris primum elemenla discimuS,ila
in divinis eloquiis primum oportet doceri eaquaB
de incarnatione sunt. Horum enim c&paces sunt

^ * ;

incredute adhuc el infantileS auTfeS : SlCUt de

, Chrisli divinitate philoSOphaH, peffectorum COB . - sequenter osset. Vides causara ctir humilibusser monibllS diulius immofetur? Propter auditoTum
, . inabecillitatem, qui DOtl poteratlt peifecta SUSd-

. " []
, -

^. Ideo quoque ubi circa Epistol exordia

breviter de Cbristi divinitate disseruisset, protlnus

Sermonem COntinuit. Itaque Epislolam humilibus

, -

replet SermonibllS. AltO modo. ElemenU initii

, ,

eloquiorum Dei, VOCavit humiliores de ChristO

sermones. Siquidem veritatis prafcOlies, his qtli

. nondum perfectam habebant fidem sola ea propoc , , , nebant, quae de humanltate erant. 5 5 5 lta beatns
c

.
. , , -

PetrilS, CUm apud Judseos COncionaretur, doctrinam metiebatur juxla audientram imbecillilatcm.

^, ,

Je8ura,inquil,Nazarenum virum aDeo designatum

ad VOS. Factique estis ii quibus opussii. Ipsi,

, * ,

inquit, ex segnilie facti estis, cum tales non essetis,

Lacte et DOn solido Cibo. Lac dicit bumiles de

, ( ,)

- . .
, , ,
, (
, ) ,

Chrislo sermones, nempe qui sunt dc came. Solidum vero cibum, perlectos de ipsius divinitate
sermones.His igitur qui fideadhuc eratit infantes
opus erat humilibus sermonibus,lac enim infantibus conveniens est : perfectis autem flde, solido
ciboetperfectade Christo doctrina. <Nam quisquis
lactis esl particeps. Omnis enim qui particeps

,
. ! ,

est humilium de humanilate Domini sermonum

(nam bilac dicuntur),is rudis esl et non particeps

4 , . x> Sermouum JUSlitiaB. Sermonem autem josliti dicit

, ,

eum qui de

divinilaie est. Solidus cibus.

-| , , , . *H
\. , , ,
, -

Sublimis sermo ac sublimia de Cbristo dogmata.

Nempe borum qui propter habitum. Habilum
dicit perfectionem, recte educatos esse, sicut sensus habeanl exercitatos, nempe aurcs, linguani,

. * .

OCuloS.Aut sensusdicit animflB. Ad discemetldum,

inquil, qunam IXtilia SIQt ac Sublimit doptiata, Bt

, quae adulterma ac COITUmpeiltia. Iflos autem la .

tenler insinuat qui omnibus qotecmiw et tradfr
curnquc docenlibus seipsos tradunt ac obsequuntnr. Nam qui orania temere fccipH, nullum habet
judicinm boni ac raali.
PATROL. GR. C X I X .

11

331

332

QECUMENII TRICiLE EPISGOPl

VI, 1-5. Quapropfer OmissO sermone itlitU ad ,

Ckristum, ad perfectionem feramvr: rursum ,
,
,
jacientes fundamentum pcenHenUoe ab operibus
mortuis el fidei in Deum, baptismatum, doctrince ; ,, 3.
, '/,
, ac manuum impositionis et resurrectionismortuo- ,
rum acjudicii ceterni. Atque id faciemus si qui- . ,
dem permiserit Deus.
.

Cum in superioribus vocasset inilium sermones
de Christi humanitate, perfectionem vero eos qui , ,
de divinitale essent, ne hi impatienter dolerent ' ,
quasi indigni perfectioribus sermonibns, aggredi- , .
tur etiam eloqui perfectiores.Eloquilur autem non , - , (
eo modo quo prius vocavil perfectos : neque enim ) ' ,
audire poterant, sed alio modo aslute aggreditur ,
sermonem, vocans quidcm principium baplisma, " , '
554el manuum Jmpo8ilionemacsignaculun,quaeBoov,

in eo sunt: perfectionem vero, doctrinam per , .

opera. In progressu autem manifestius dicit quod /. . [.]
sit initium in bis qui modo credunt, el quae per- , *
feclio.Consecutioordinalionislillerse:-Quapropier . , omisso sermone sive dogmaleiniti ad Chrlstum ad . [TOV \ ]
perfectionem ieramur; atque id faciemus si qui- . 0 ; ,
dem promiseril Deus.Sermoneni inilii ad Chri- *
stura. Quem sermonem? Sermonem doclrinae, ,
quod oporteal fundamentum jacere poenitentiae ab , -
operibus mortuis: sermonem doclrinae quod opor- ,
teatcredereinDeumisermonemdoclriniBquoi) opor- * , ,
teat baptizarirseriuonem doclrinquod oporteat di- , ,
gnum se gerere Spiritusancto:sermonem doclrinse . [ AVTOT.]
quodfulura sitresurreclio ac judkium COmmuni . enim intellectu sumuntur ad singulaet Sermo et
Doclrina. Ad perfeclionem. Cum dixisset se ,
relinquere elemenlarem de Christo sermonem, et , '
qui inilii ordinem continet, ferrique ad perfeclio- ,
nem,non simpliciler ac proprie dicit perfectionem, .
sed veluti mediam inter crassiorem informaUonem , ^
eloquiorum Dei etsupremam pt-rfeclionem.Siqui- , , ,
dera elemenla inilii eloquiorum Deisuntabrenun- , ,
tiarc Satanae omnibusque ejus operibus,credere in .
Deum,baplizari, accipere Spirilum sanctum, scire . ' ,
morluorumresurreciionem,accrederefiiturun)esse ,
judicium.Haecquidemelen enlasuntinilii eloquio- ,
rumDei.Porro elementaeloquiorumDeielnon initij , ,
eloquiorum Deisimt, scircquod pro nobis passus si| , ChrisluS,quod SUSCeperit peccata noslra.quodsalu- .
tera nobis operatus sil,quod ponlifex nobis factus *4, ,
sit, quod seipsum obiuleril pro nobis,et siquid his ,
affineest Perfectio vero ejus quod estrenunliasse . Salanae ejusque consortibus,est promotio in virluli- ,
bus,lolerantiaafflictionumetpersecutionumac len- . tationum.Suprema autem perfectio est exacta cum- ,
prehensio, et quanta horoini possibilis est, de ,
Christi theologia. Primuro igiturcredentes baptiza- ,
mur, deinde agnoscimus quanta pro nobis passus . > .
sit Chrislus ac feceril juxtahumanitalem, postmo- , , ,
dum virtutibus perficimur, exinde etiam cogni- , , lione, quae secundum divinam estscienliam digni . ' , , rcddimur. Non rnrsuni jacientes fundamenlum. ' ,
Non rursum aliud jacientes fundamentum, veluti , j
c

333

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

334

JMUDUS dum baptizamnr, 5S8 hoc est, renuntiattonis operum Satanae. Semel enim, inquit, resipiscendo ab ipsis baptizati et abluti sumus, nec amplius oportet baec ab exordio facere.
[.] f ' .
71? ,
rsttfarzi, , ,
t# ' ,
. ,

Cum hyperbato autem est sermo. Nam ad omne

id quod in medio interpositum est refertur doctrino, et esl juxta ipsius intellectuin haac ordinatio :
Nou rursum jacientes fundamentum doctrinae, et
ita de caeteris quae consequenterenumerando manifestantur, de quorum doctrina sunt fundamenta.
h Tr; , Vult aulem dicore quod nunc primum ad fidem
tatav - accedentibus, barum rerum doctrinam tarjquam
ttib, fundamentum proponimus : mcrito ipsos primum
, adhortanies, ut a morliferis operibus resipiscant,
, resipiscentes autero in Deum credant, credentes
- vero baplizenfur, baptizati autem seipsos subji/ " cianl imposilioni manuum sacerdotum ad partici , - pationem Spiritus : porro bujus facti parlicipes,de
< , - resurreclione ex mortnis deinceps non vacillent,
, ubi aulem resurrexerint rursumque ad vilam re^ xai , dierint,scianl futurum essejudicium.elcontinuam
w&r.v . . justamque permanere eorum quae in hac vila egi1 h\ . mus retributionem. Et fidei in Deum. Non
, . enim opu* esl doctrina credenli in Deum quemad . modnm ab exordiojam enim doctrinaecredidistis,
, , Ordinatio lalis est: Quapropter omisso sermone
(' , , , initii ad Deum, quis autem est ille ? Qui de baptist i t e ) , , matis est et de doctrina ac imposilione manuum
, . (per quas Spiritum, inquit, accepistis) et resur , , * rectioneex mortuisacaelemo judicio,ad perfectio^ , , nem feramur. Neque enim semper eadem dicere
^ ' , , - oportet, nam semel dicta ac facta sunt: sed opor, . , tei eliam ea quae a fobissuutsimul adferri,nempe
, * C bonam conversationem, fideique dignitatem. Haec
oj* ^, , namque perfeclio est, quod virlus ambidextrasit:
' - ac si diceret : Vigilale, neque enim licitura est
*. ". [.] ul si segniler vivas, rursum baplizcris, et per ma' , nuum impositionem accipias Spiritus sancti supert , ventionem. 4liud. Hi cum judaice plusquara
, , aequuin erat curiosi essent, quoniam varia erant in
^ , lege baplismala, volebant nov quoque legis ba& . - ptismate quod regenerationem confert, frequenter
9 . baptizari, eo quod frequenter vellent remissionem
- , peccalorumaccipere. Acmanuum iraposilionis.
^ . . 556 Qualia in baptismate Bebant. Aut quia irapo ; . - sitis manibus apostoli Spiritum sanclum dabant,
. > , quod eliam Simon venale sibi esse volebat. Et
*>& , ( hoc faciemus. Quiduam ?Nempe ferri ad perfec ), ' , tionem. Siquidem permiserit Deus. Quod ail,
.
Siquidem, non idcirco dicitur quasi non omniiio
tooi penniilerei: seroper euim permitlit Ueus bona ac perfecla : sed quod nobis moris sit ita loqui:
Deo toleote i U faciemus.
t , VII, 4-6. Nam fieri potest, ui gui semel
, fuerint illuminati, gusiaverintque donum caieste
, - et partieipes fuctilfuerinl Spihtus sancli, gmta^ ^, , verinlque bonum Dei verbum, ac virtutes fuluri
, , - scecnli, si prolabantur, denuo renoventur per
, - paenitenliam : rursum crucifigentes sibimelipm
Filium Dei el ostentui exponentes.
^.
, , '
(mpossibile enira est. Non dixit Difiicile,sed,
. 0 . Impossibile. (justaverintquedonum. Remissio

331

332

QECUMENII T R I C C J E EPISCOPl

VI, 1-5. Quapropfer OmiSSO sermotie initli dd ,

Ckristum, ad perfectionem feramvr: rursum ,
jacientes fundamentum pcenilentioe ab operibus , ,
tnortuis el fidei in Deum, baptismatum, doclrince , , ,
ac manuum impositionis et resurrectionismortuo- , ,
rum acjudicii celerni. Atque id fademus si qui- , ,
.
dem permiserit Deus.

Cum in superioribus vocasset inilium sermones
de Chrisli humanilate, perfectionem vero eos qui , ,
de divinitate essent, ne hi impalienter dolerent ' ,
quasi indigoi perfectioribus sermonibus, aggredi- , ) .
tur eliam eloqui perfectiores.Eloquitur autem non , ^ - , (
eo modo quo prius vocavit perfectos : neque enim ) ' ,
audire poterant, sed alio modo astule aggreditur ,
sermonem, vocans quidem principium baptisma, ,
554et manuum imposilionemacsignaculuin, quaB^oov.
in eo sunl : perfectionem vero, doctrinam per , .
opera. In progressu autem manifeslius dicit quod . [] Ato
sil initium in bis qui modo credunt, el quae per- ,
feclio.ConsecutioordinationisliUersei-Quapropter . , omisso sermone sive dogmale inili ad Chrlstum ad . [ .]
perfectionem ieramur; atque id faciemus si qui- . ; ,
dem promiserit Deus.Sermonem inilii ad Chri- "
stum. Quem sermonem ? Sermonem doclrin, ,
quod oporteal fundamentum jacere poenilentiae ab , -
operibus mortuis: sermonem doctrinae quod opor- ,
teaUredere inDeum:sermonemdoctrinaequod opor- , ,
teat baptizari:sermonem doctrinaequod oporleat di- . ,
gnum se gerere Spiritusanctorsermonem doctrinae . [ ATTOV.]
quodfutura silresurrectio ac judicium COmmuni^ .
enim intellectti sumuntur ad singula et Sermo et
Doclrina. Ad perfectionem. Cum dixisset se ,
relinquere elemenlarem de Chrisio sermonem, et , '
qui inilii ordinem conlinel, ferrique ad perfectio- ,
nem,non simpliciler ac proprie dicil perfectionem, .
sed veluti mediam inler crassiorem informationein ,
eloquiorum Dei etsupremam perfectionem.Siqui- , , ,
dem elementa initii eloquiorum Deisunt abrenun- , ,
tiarc Satanse omnibusque ejus operibus,credere in .
Deum,baptizari, accipere Spiritum sanclum, scire . " ,
mortuorumresurreciionem,accrederefulurumesse ,
judicium.Haecquidemelen entasuntinilii eloquio- ,
rumDei.Porro elementaeloquiorumDeielnon iniiij , ,
eloquiorum Deisunl, scire quod pro nobis passus sit , ChristUS,quodsusceperitpeccalanoslra.quodsalu- D .
tem nobis operalus sil,qiiod pontifex nobis faclus , ,
sit, quod seipsum obiulerit pro nobis,et siquid his ,
afline est Perfeclio vero ejus quod est renuntiasse .
Salanae ejusque consortibus,esipromoliuin virtuti- ,
bus,tolerantia afflictionum et persecutionumac ten- . tationura.Suprema autem perfectio est exacta cum- ,
prehensio, et quanta homini possibilis est, de ,
Christi theologia. Primum igilurcredenles baptiza- ,
mur, deinde agnoscimus quanta pro nobis passus . > .
sit Christus ac fecerit juxta humanitatem, postrao- , , ,
dum virlutibus perficimur, exinde eliam cogni- , , tione, quaj secundum divinam estscienliam digni . " , , rcddimur. rnrsuni jacientes fundamenlum. ' ,
Non rursura aliud jacienles fundamentum, veluti .
4

333

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

334

jacimns dum baptizamur, 538 hoc est, renuntiattonis operum Satanae. Semel enim, inquit, resipiscendo ab ipsis baptizati et abluti suraus, nec amplius oportet baec ab exordio facere.
[.] ' .
,
. ,
,
' ' ,
. ,
,
, ,
,

*
, -

Cum hyperbato autem est sermo. Nam ad omne

id quod in medio interpositum estrefertur&ttfrtnce, et esl juxta ipsius inlellectuin haec ordinatio :
Non rursum jacientes fundamentum doctrinae, et
ita de caeleris quae consequenter enumerando manifestanlur, de quorum doctrina sunt fundamenta.
Vult autem dicere quod nunc primum ad fidem
accedentibus, harum rerum doctrinam tanquam
fundamentum proponimus : mcrito ipsos primum
adhortantes, ut a mortiferis operibus resipiscant,
resipiscentes autem in Deum credant, credentes
vero baptizenfur, baptizati autem seipsos eubjiciant impositioni manuum sacerdotum adparticipationem Spiritus : porro hujus facti parlicipes,de

, - resurrectione ex mortnis deinceps Vacillent,

5
, ubi autem resut rexerint rursumque ad vilam re , dierint,scianl futurum essejudicium,etcontinuam
, . juslamque permanere eorum quae in hac vila egi . mus retributionem. E l fidei in Deum. Non
. enim opus est doctrina credenti in Deum quemad. . modnm ab exordiojamenim doctrinaBcredidistis,
, , Ordinalio lalis est: Quapropter omisso sermone
(' , , , initii ad Deum, quis autem est ille ? Qui de baptis), , matis est et de doctrina ac impositione manuum
, . (per quas Spiritum, inquit, accepislis) et resur & , , * rectione ex morluis ac aeterno judicio,ad perfectio , , nem feramur. Neque enim semper eadem dicere
* , , - oportet, nam semel dicta ac facta sunt: sed opor , . , tet eliam ea quse a obksuulsimuladferri,nempe

, * C bonam conversalionem, fideique dignitatem. Haec

(, ,
* /. ". [.]
,
,
, ,
,
.
. .
,
* . .
j . ' 6 . > ,
, (

naraque perfectio esl, quod virtus arabidexlrasit:

ac si diceret: Vigilale, neque eniro licitum est
ut si segniter vivas, rursum baplizcris, et per manuum impositionem accipias Spiritus sanctisuperventionem. Aliud. Hi cuin judaice plusquam
aequuin erat curiosi essenl, quoniam varia eranl in
lege baptismala, volebant novae quoque legis baptismate quod regeneralionem confert, frequenter
baptizari, eo quod frequenter ?ellenl remissionera
peccatorum accipere. Acmanuum imposilionis.
5S6 Qualia in baptismale Bebant. Aut quia impositis manibus apostoli Spiritum sanclum dabant,
quod etiam Simon venale sibi esse volebat. Et
boc faciemus. Quiduam YNempe ferii ad perfec-

<?& ^ ), ' , tionem. Siquidem permiserit Deus. Quod ait,

** & .
Siquidem, non idcirco dicilur quasi non omnino

D e u s perroiUerel: semper euim permittit Deos bona ac perfecta : sed quod nobis moris sit ita loqui:
O e o volenle ila faciemus.
VII, 4-6. Nam fieri potest, ut, gui semel
, ^ x r > C "^ , fuerint itluminati, gustaverintque donum cceleste

* , - el partieipes fuclilfuerinl Spirttus sancli, gustal ^ r v o v c ^, , verintque bonum Dei verbutn, ac virtutes fuiuri
^ ^ , , - seecnli, $i prolabantur, denuo renoventur per
- ^ , - pomUenliam : rursum crucifigentes stbitnelipm
Fiiium Dei el ostentui exponentes.
Impossibile enim est. Non dixitDifficile,sed,
/>33* ^. , '
. Impossibile. tUustaverinlquedonum. Remissio1

335

Q E G U M B N U T R I G C J B EPfiSCQPI

396

nis peccatorum quae fit in baptismate. Siquidem , hoc donum coeleste est. Et participes facti fue- , c rintSpiritus sancti. Per nianuum iroposilionem, . * ,
sicutdixit superius. Gustaverinlque bonum Dei . .
verbum. Doctrinam de Christo Ac potestatee .
futuri sseculi. Quod omnes rationem reddemus . eorum quae egimus : quodque tum supplicium tum , ^ .
requies sine fine durabit. Nam haec sunt polestas,
et in bisest potestas futuri s&culi. Aut arrhabonem . 8 ^ ,
futuri saeculi, hocest, fidem in Christum. r Ac , . <
potestates futuri saeculi. > Hoc est, qui didicerint . [-1.( ,
quae possil fulurum sa3culum : a communi enim ,
intellectu supplendum est, Guslaverint, quod tro- , , , , pice accipitur et signiflcal, Qui didicerint, qui , . ,
inslmcli fuerint. Quod autem potesl futurum se- g ;
culum ? et quae est ejus necessitas et opus ? Quod ,
in eo invenit quisque omniura quae fecit relributio- ^
nem : quod in eo flnem n nhabeai nequesuppli- ,
cium neque felicilas, quod tunc magis manifesta- , .
bitur quod nihil judicem lateat, ejusque justitia, , ,
mullaque alia. Eos ergo qui haec cum caeteris , , . enumeratis rebns didicerunt, inquil, deinde pro- . lapsi sunt, impossibile est, etc. E l prolapsi , .
sunt. Qui omnia haec perdiderunt el exciderunl, * * , (
ut denuo reno\ entur per pcenitentiam? hoc impossi - ,
bile est. Quid igilur! abjeciine pcenitentiam ? )
Absil quemadmodum habet divus 557 Cyrillus .
sexto volumine secundaa parlis Lalriw quoeest in ,
spiritu et veritate : sed poenitentiam quaeest per . , , ,
baptismum. Oportel enim primum praecedere poe

r
r
I
nilentiam ac renuntiationem pravarum actionura,

'
'
'

, ,
. ,
. ,
.

et ila baplizari. lllam itaque poenitentiam ait quae

in bapiismate est : unde el reuovari dixit, quod
proprium est baptismatis, et, Rursum crucifigenles, quod et boc proprium est bapiismatis. Qui
eniro baplizantur, una cum Domioo crucifiguntur.
Qui igitur rursum vull per alterum baplisma pcenitere, Cbristum rursum crucifigit, eo quod una cmn
ipso crucifigatur.
f .
Rursum crucifigentessibimetipsis Filium Dei.
,
Quid est : Rursum crucifigentes sibimelipsis F i ; ' , , *
lium Dei et osleniui exponentes? Abntegrosibi .
metipsiscruciflgentesetpudefaciente^^
* ,
dicit tale quippiam esl: Semel crucifixus est Chri-

Stus, et nos semel una cum ipso crucifixi sumus ^

per baptisma : qui ergo opinatur alterum esse . , ,
bapiisma, quanlum in ipso est, ab integro Domi- , * ^
num crucifigit. Quid enim aliud facit qui secundo .
arbitralur per baptisma cum eo crucifigi posse, ,
quam quod ipsum quoque existimat secundo cro- , ' *
ciGgi per ea quae facil ? Secundo autem crucifigere , ,
Ghristum quanlum in eo esl, nihil aliud est quara , -
ostenluiexponere ipsum el pudefacere ipsum.Nam . "
poslquam semel crucifixus est immortalis dein- , . ,
ceps aiTeclus esl: qui vero rursum cruciflgit,men- , *
dacium facit ipsum, quod pudorem ipsi adfert . '. [.]
tanquam mentilo quod semel tantum moreretur. ; Alio modo. Quid est: Rursum cmcifigentes? Ad ,
secundum crucifixionem et secuudam passionem ,
ipsum vocantes : siquidem talis poenitentia et pe- , -

837

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

338

. , , titio remisslonis per baplismum,soIa Christi morte

attingitur. Qui hoc igitur existimanl, cupiunt rur . 11 sum Christum crucifixum et subsannatum ac
! . ostentui expositum inlueri. audaciam el insa , " niam ! si quis hacc intelligat. His aulem mentes
ipsorum vebementer concutil, ut desperantes de
.
assequenda hujusmodi poenilentia,magis annitan-

tur ad virlutem.
Yl, 7, 8. Siquidem terra quoe imbrem sotpivt in
se venientem combiberit etprogeneratherbamaccornmodam eis quorum opera excolitur, reeepit
benedictionem Deo.5&to At qua producit spinas
ac trtbulos, reproba est et maledictioniconfinis,
cujus exitus tendit ad exustionem.
Per parabolam, terram dicit homines, qui frequenter quidem audierunl et veluti spiritualiter
irrigati sunt salutari filei sermone : et vel adjuli
surit, vel nihil ex hoc profecerunt. Herbam accommodam. Quseoam est comraoda herba ? Recta
conversalio Ulis quorum opera excolitur.
Quoniam de terra dixeral et fructibus, permansit
in tropo Aut quod a praeceptoribus (nam hi sunt
ipii excolunt) bona[viia gignilur, quod illi quoqne
parlicipes sinl virtutis discipulorum. Excolilur
autem, ad salutem videlicet et lucrura eorum ipsorum qui fruclum proferunt.Quod si Pater agricola est, ut ail Dominus 28 ; rursum autem seminator est Filius, qui bonum semen seminat 2 : si
conveniens illis herba sive agricolalio visa fuerit
(Siquidem Deo fructificare debemus, quemadmo-

' , ,

* ,
.
, ,
.
* ,
, > , , . . *
, f ' .
, .
( ),
,
.

. , ,
, ,
, , , (
^, c

, / - dum alibi dicit: Nunc autem servi facti Deo habe). , - tis fruclum veslruminsanclificationem 30.) Si hoc
, * * igilur, videlicet propter Deum excolamus, ut ipsi
' . placeamus proba vita : tunc etiam accipimus ab
. ipso benedictionem. c Recipil benedictionem a
. : Deo. Fertilis naraque terra benedicilur a Deo.
. ' . Quaenam esl fertilis terra? homo virtuti dedilus ac
* , ' , probus. Al quao producit spinas. Jam non dixit:
, , , - Progenerat, sed produd/,innuensejeclionem esse
. , praeter naturam : tanquam diceret: Et miltens ve . , , lut abortum. Quod autem ait: Producit, significal
* ' . produclionem usque ad Gnem ac morlem. Neque
, enim aii: Quae produxil,sed, quae producit: anim . adverte hoc. Spinas vero ac tribulos dicit pecca . . tum, eo quod ipsum undiquelerialaclaedal tenen, , ', . D tem. aEt malediclioni conflnis. Maximam pOSUlt
consolationem. Non enim dixil : Ex se maledicta
. , est, sed, Conflnis malediclioni. Quod autem con2 . , , , fine maledicto est, etiam longe fieri potesl per
puMiitenliam.Elenim si dixisset: Et maledictaest,
, oportuisset desperare. Nunc autem ait :Malediclo
. , confinis,terrens ac propemodum dicens: Ecce ma, . * , 9 lediclioni propinqut estis, timete ne in illam de' , " cidatis, ei fugiteipsam : nam qui prope est adhuc
* - fugere potest, nondura enim captus est. Cujus
. ' exitus tendil ad exustionem. Vide rursum quo , , . modo periculum loquendo devitet, 8 * 9 ne poe-

Joau. x v , 1 MaUb. x u i , 3.

30 Rem. v i , 22,

330

OECUMENII TRICC4S EPISCOPI

nitentiam maximum inter homines remediura vi , ,

deatur abjicere : neque enim dixit : Ulud quod

340
-

, , -

Spinas producit et triblllos, exuritur, sed CujUS , exitus tendit ad exustionem. Si USque ad fioem , ,

permanserit, inquit, et usque ad mortem spinas .

profcrat, IUDC exuretur : ex opposito significans fquod si non ad finera usque permaoserimus, spfaas
proferentcs, sed resipiscamus, non exuremur.
VI, 9-12. CcBterum persuasimus nobis de vobis, , dilecti, quce his sinl meliora et saluti adharentia, , ^ tametsi sicloquamur.Non enim injustusest Deus, .
ut obliviscatur operis veslri et laboris ex charitate suscepiquam exhibuisiis erga nomen illius, qui ,
ministrastissanctUetminis(ratisXupimusautem .
,

ut unusquisque vestrum idem prce&tet studium ad

plenam spci certitudinemusque ad finem,nesegnes ,
efficiamini,$ed imilatores eorum qui per fidcm ac ,
longanitnitatem accipiunt hcereditatem promis- ,
.
sionis.
,
Postquam satis illos feriit vocando segnes aliaque dicendo, nunc consolatur eos: idcirco non ait: * , " ,
Existimo, sed Persuasi mihi.Saluti, adhaarentia. , , . .
9

Hoc est,proxima vel confinia. Tametsi sic loqua-

muT. Novi, inquil, quod non produeelis spinas

ac tribulos, sed verbis tantum ferio, ut efficiam
firmiores.Non enim iujustus est Deus.i Propterea
autem persuasimus nobis boua de vobis, scientes
Deum non esseinjustum : quod si injustusnon sit,
non obliviscetur boni operis vestri, el charitatis
quam exbibuistis erga nomen illius, qui omnia

. . , , , '
, " . *
.
, .
,
,
, ' , -

propter ipsum perpessi eslis. Qui minislraslis C . .

.
sanetis. His qui jam crediderant. Nam hi prae
bebant eis necessaria. Hujus, inquit, charitatis , . t quam ad hoc usque terapus exhibetis. Cupiraus . , , * 7autem. > Non dixit, Yolumus, sed quod amantius , , .
erat, Cupimus aut desideramus. Idem pracslet . ,
studium. Deinde posset quispiam dicere : Si ,
persuasisti tibi meliora de nobis, et nosti opera ,
,
nostra ac ministerium in sanctos, cur igitur nos
terree vocans segnes, ac spinarum faciens mentio- ; ;
nem? Quare? Quia cupimus, ut unusquisque ve- , , strura idem studium quod habetis, in finem usque ,
prestet ad plenam speicerliludinem,8eo hoc est,
.
ut silis iramobiles circafidemquse est in Christum , ,
et spem quae inde procedit. Ne segnes efQcia- . * ,
mini. Atqui SuperilJS dixil : Segnes facli eslls; > ' , ,
sed ibi addidit, Auribus : nunc aulem. Ne toti et ' . C
per omnia segnes efGciamini. Sed imilatores eo- .
rum qui per fidem.Deindeconsequenter recenset , ..
eos quiperfidemacceperunl haereditatem promis- , ; , '
sionis,nempe Abraham. Quid est autem : Per lon- .
.%
ganimitatem ? hoc est, Per tolerantiam Perlulit , .
eniro promissionem ad tam mullos annos prolon- ,
gatam, el tamen permansit semper in credendo.
Nam si simul ul promisit Deus, subsequerelur do- , 8 .
natio, jam apud eum qui promisbionem suscepit, , nullus esset ususfideiaut toleranliae, quod omnino ,
verax esset Deus. Si vero ubi promisit differat, , .
et tamen is qui promissionem accepit, loleraus ad dilaiionem, tuoc pure credil, tunc viriiiter lolcrat.

341

342

C0MMENT. 8. AD HEBR.

CAPUT Vffl.
Quod firma $it Dei promissio, idque cum jura.
mento.
,
VI, 13 16. Deus cnim pollicitus Abrahtz^ cum
' , ' non possetper quemquam tnajoremjurarejuravit
, , perseipsum, dicem : Nisi benedicens benedixere
, . - tibi, el muliiplieans mulliplicavero te; atque ita
, . " cum patienter exspectusset, consecutus esl protnis >
, sum. Nam homines quidem per enm jurant qui

sit major: atque iisdem omnis controversioe finis
.
ad confirmationem est jusjurandum.
;
Cum igitur vides Christum dicentem : Amen
, ' / amen dico tibi, intellige quod cum per nullum
, , niajorem jurare possitjural Amen: non quin etiara
. , nunc Filius juret ipsi Abrahae : Verbum enim j u , . " , c , rat. Nisi benedicens benedixero tibi. Juravit,
, . . , - dicens. ego dicitDomimis' , inquit: Nisi.
. c - Hoc est, Vere benedicens benedicam tibi. tAtque
^. ^ ita cum patienter exspectasset. Vides quid lon ; , ganimitas Abraham cffecerit? c Consecutus est
., ^ promissum. 361 Alqui in fine dicit, quod hi
, . omnes procul viderunteUalularunt promissiones,
, " . at non acceperunl ne siue nobisconsummarenlur;
, ; , quomodo ergo aithocloco Gonsecutus esl promis . sionem? Dicimus quod non deillis dixerit: Siqui, , , dem prsesentia ipsi dedit, de quibus bicloquitur,
c futura vero servat de quibus in fine Epistolse lo!" . > quitur. Alque iisdem omnis controversiao finis.t
* Fini>que omnis controversiae ac contentionis, ut
, .
conflr mationem accipiant quae ab aliquo dicuntur,

, /.,
,

*
, y/, ,
,

-
aLarva.

est jusjurandum.
VI, 17-20. Qua in re Deus cum eximie vellet
hceredibns promissionis ostendere firmitatem
consilii sui, medialor fuit jurejurando : ut per
duas res immutabiles, in quibus fieri non posset
ul menliretur Deus, validam consolationem Aabeamus, qui confugimus vt teneamus propositam
spem : quam velut anchorum (enemus anima tum
tutatn, lum firmam, et introeuntem usque ad id
quod est intra velum, ubi proecursor pro nobis
ingressus esl Jesus, juxta ordinem Melchisedech
pontifex factus in otternum.

" , , ^ Oporluil sane etiam absque juramenlo fidem

- adhiberi Deo; verum in hacre vehementius volens
, hoc efficere, mediator fuit jejurando ad pro^. " ;, missionem. < Haeredibus oslendere. Etiam ad
. nos descendit. Nos enim sumus haeredes promis * * sionis, qui per evangelium semen Abrahae sumus:
, . quod si semen, eliam haeredes. Mediator fuit j u , " rejurando. Vide quid astruat. Quod Filiusetiam
( - tunc mediator erat Dei et bominum : (Siquidera
) nunc quoque m diator factus est in incarnalione,)
* et tunc inedialor fuit inter Patrem et Abraham
* . jurejurando, ipsnm reddens cerliorem : Verbum
, " enim erat is qui ad Abraham el loquebatur et
, :, jurabat. Recle autem habct intelleclus iolerprela}

*i Gen. xxii, 16.

343

OEGUMENII

TRICCJE

EPISCOPI

344

tiOnif ,Ut ita Slt senSUI : DeuS, hoc est Verbum, ,

immutabililatem ostendere volens eorum quse Pa- , ,
tri visa sunt, mediator fuil inter Deum el Abraham . * ,
jurejurando : bocest mediatorin jurejurando fa- . * ,
ctue est. Per ipsura enim tanquam per Verbum ju- ,
ravil Deus et Pater. c Ul per duas res.i Duu enim .
maxima qu&dam erant, tunc promisisse Deum, . , ' . 563 et jusjurandum promissioni fuisse additum, , . c In quibus (ieri non posset. In qnibus et per . , . ., quas res.tValidam consolationem habeamus.Hoc
est per exbortationem. Qui confugimus, nempe . ' , ,
ad ipstiro.Ul teneamus. Validam exhorlationem * ,
babeamus ad tenendum proposiiam spem.Abillis, , .
inquit, quae ad Abraham dicta sunl confirmemur , ,
etiamad ea quffifuturasunt etad regnum coelorum. 3 , '
Nam baec est spes nostra, quse nunc quidem in , , tva spe proposita est, tunc autem re ipsa contiogel, . , "
tanquam diceret: Ab illis haec confirmabantur,ibi . , ,
quae dixerat prsestitit, ut in istis fides ipsi adhi- ' ,
beretur. Autquod perhoc tunc juravit ut nuncde , t
futuris crederemus: nihil enim, inquit, lunc aliud , ,
erant quae cum juramentis promittebantur quam ,
futura epes fidelium. Quam velut ancoram tene- .
raus, quae outantes sistitnaves : et ita spes, eos . ,
quivacillant in tentationibuset afflictionibus,fortes . '
et firmos ac palientes efficit. c Tum tutam lum ,
firmam. Non qualemcunque ancoram, sed el tu- , c . " , ,
tam elfirmam.Contingitenimutancora nonservet ,
navem a lempeslale raaris, si minor fuerit quam , , '

oporteat. introeunlem. Ut djm nos, inquit, C /. . ' .

adhuc bic sumus, spes introeat in regnum coelo- . .
rum : boc esl, ut spe jani ibi simus. Yide quid , .
faciat spes. Prseoccupat id quod fulurum esl. . tUeque ad id quod est intra velum. Id quod est , ' .
intra velum dicil ipsum coelura. Ubi prsecursor , ,
pro nobis. Non solum enim ingressus est, sed . , , , " ,
pro nobis ingressus est.Ubi autem praecursor noster , ,
est ingressue, eo nos quoque ingredi necesse esl. , , Aut proposito , id esl pro, abundat, ul sii . . .
sensus, Praecursornoster. Autquod una cum carrie , . " ,
ingressus sit, pro nobis est, ulet nosqui carnem .
habemus, ingressum habeamus. c Pontifex faclus. Recte dictumest: Factus, proptercarnem. Porro
ubi est pontifex, ibi est et populus.
563 CAPUT IX.
. ' .
De MelchiSideC qui Christi figura fuit, et HO-

mine, et civitate, et vita, et sacerdotio

, , .

Nam hie erat Melchisedec, rex Salem, ponti ,

fex Dei allmimi, qui occurrit Abraham rever- ,
tenti ccsde regum, et benedixit illi : cui et de-
cimas ex omnibus impartitus est Abraham: qui , ,
primum quidem ex interprelatione dicitur rex

jtistituz: deinde vero etiam rex Salem, quod est

rex pacis : aine patre, iine matre, sine gencalo- ,

gia, neque initium dierum neque vitoefinemha- , , , ,
foftt, $ed ammilatus Filio Dei manet sacerdos , ,
in perpetuum. Considerate ttro quantus hic fue- ,
rft, cut etiam decimas dedit Abraham patriarcha . ,
dctpolm.
6
.

&5

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

346

Vult aunc quoque magnam osteodere txceilen , tiam novi testanienti supra tetus : et hoc ostendit
. , ex eacerdotibus. Dicens aulem : Seeundum ordi, nem Melchisedec.oslendit quod ipsa quoqueChristi
h , ( ,) figura, nempe Melchisedec (ait eaira iuisse illnm
Christi lypuni),raullum praecellebatlegalibussaeer , , , , dotibus quiapud Judaeos eraot: boea8truens,Quod
, si Christi lypus, inquit, praestantior eral his quae
* , apud Judaeos erant, quanlo magis veritas, hoc est
. , ipse Cbristus Rex Salem Nomen estcivitatis.
. c caede regum. Quando regibus qui Lot cap , . tivum duxeram, caesis,reversus esttt.Nostihisto . , riam. Et benedixit illi. Nam capitr.r
. * .
pro , id est pariicipium pro verbo. Cui
, , et decimas. Cui nempe Melchisedec decimasde.
_
dit Abraham. t Primum quidem ex interpreta.. .

*
ft^..
, tione. Yult deincrps ostendere quomodo Chrisli
. , figura eral Melchisedec, et inlerim ex nomine pri, , rnum hoc facit Nain ipsius, inquit, nomen inler , . pretatur Rex justiliae : 504 Melcbi, rex : Sedec,
. , justiliae, Cujus autem alterius debuit esse typus
; ' quam ipsius Christi qui vere rex eral justiliae?
. , , Deinde aliani qnoque ponil interprelationem qu$ a
. , civitale suinitur. Salempax est. Ilaque non solum
, , - rex justitiae sed et pacis, tanquam a civitate in qua
( , regnavit. Est autepi utrumque Christus et rex
. , . pacis et rex justitiae. Sine palre, sine matre.

An igitur fieri polest ut hicMelchisedeccum horoo
, , esset, sioe patre ac sine inatre fuerit, et neque
; . ; initium nequefinemdierum habueritTNequaquam.
'. , Quomodo ergo hacc dixit? Animadverte. Quoniam
, - ipsi objici polerat : Quonam modo Christus est
. ; secundum ordinem Melcbisedecqui mortuus est et
, , non factus pontifex in seternum ? Videle quid di , , cat: Ignoramus, inquit, quem habueril patrem aut
, . matrem, aul quod fueril geous Melchisedec,neque
* qtiando natus sit aut morluus. E l quid bocrefert?
< , ' dicet aliqnis: quanqnam enim ignoremus haec, eo
, , . quod non referantur in Scriptur, attamen et pa , ; trem babuit etgenus, el nativitatem et morlem.
quo modo igilur talis est sioe palre, nec princi , pium vila habens necflneiu?Etrespondet:Quem , , admodum Melchisedec eo quod ipsius genealogia
6 . " , , non recensetur a Scriptura, nobis qui ignoramus
, , ^ non videtur parentes habere, aul principium
. , aul finem vil : ita Chrislus in rei veritae.
, , Quemadmodum enim bojus ignoramus prioci*0 , pium ac finem, ila Christi re ipsa Sed hujus
( , quidem, eo quod scripttim non sit, Christi vero eo
, ), ' quod vere non habucrt. Tjpus namque non per
. , oroniaconformis estveritati (siquidem ipse quoque
, . - veritas esse invenitur, et major idenlitas quam
, 6 ftierit in figura), sed imagines quasdam habet et
, . siraulacra Pula : Melchisedec propter nostram
j ignorantiamdicitur esse sinepatre, Chrisus infe 6 ' riure nalivitate vero sine patre. Sinematre Melebi, . sedec, sine matre Chrislus superna nalivilate, in

V Gen. , i seqq.

347

CECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

548

qua neque initium habuil dierum. Quomodo enim

liaberet qui factor est temporum ? Et ila unitersa , ! .
quae habuisse dicitur Melchisedec eoquod ignore- . t ,
mus quae circa ipsum fuerunt, haec Chrislus in ,
veritate habuit. Siquidem Melchisedec rex fuil ,
pacis eljustitiaenudis duntaiat nominibus,Christus ,
vero ipsa veritale. Sine genealogia. Sine ge- . * ,
nealogia fuisse dicitur Melchisedec, 568 eo quod ,
non fuerit ex semine Abraham,neque a Mose genus . | ,
a/ceperit, sed a Chananseis. et ab execrando illo . ' semine pro lieril: juslustamen snis operibusappa- , .
ruerit, cum a juslis progenitoribus orlus non esset, '
neque ab aliquo justo semine. Non eral itaque , fas ejus genealogiamretexere, qui hoc modo jubti- g . ,
tise verticem alligisset Quod aulem Melchisedec .
genere Ghananaeus fuerit, ostendilur. Licet sane ,
conjectari, etab illis ipsis in quibus dominabalur , , c 'ac regnabat regionibus, et ab eis quae proximae . ;
erant. Siquidem vicinus eral Sodomonim, vicinior ,
aulem Abrahsequi habitnbatad quercum Mambre. . , Existimareautemoporlet quod illius quoque Salem , , ,
rex erat quae est Jerusalem. Sed assimilatus Filio .
Dei. In quo autemftstsimilitudo ? quod et hujus , . " , ,
et Christi finis ignoretur et inirium * sed hujus '
quidem eo quod scriptanon sint, Chrisli vcro eo , .
quod non fuerint.aManetsacerdosin perpeluum*
Eo modo perpeluilatem accipito quo ei caetera : ,
quoniam quod ad nos attinet qui ignoramus ( ,) .
quando moriens reliquerit sacerJolium, in perpe ) ,
6
tuum sacenlos est. Figura enim obscuras servaic *^<>,
prolotypi imagines. Aut quod etiam modus sacer- , , ,
dotii Melchisedec (nosli aub m quid dicam) in per- .
peluum maneat. Considerate vero quanlus hic ;
fuerit. Quoniam adaptavit verilati figuram, vult . ,
deniceps oslendere quod ipsa quoque figura Cbristi, , ,
hoc esl Melcbisedee, major erat ipsis Judaeorum j ,
sacerdotibus.Et quid dico sacerdolibus ? ipso sane . , .
palriarcha Abraham major erat. Quod si Chrisli
typus m 'jor erat ipso quoque patriarcha.quidnam
dicet quispiam de Chrislo ? Alio quidem modo , t *
major erat Abraham quam Melchisedec : sed lypus . , ,
inisto vinceba. Ita habel divus Cyrillus, secundo , (
volumine decimae parlis in Residualalrisequae est , ),
in spiritu et veritate Cui eliam decimas dediiD*^* , Abrabam. Non potest, inquit. dici quod ipsl de- . .
cimas dederit lanquam ei qui belli particeps fue- . (
rat. Propterea enim antea dixeratquod rev*rtenti ),
a caede occurrit : sed ex reverentia ct bonore ve- . 6
luti primitias dedil. De spnliis. De exuviis et , ' , , ,
praeda Quod si ipso patrianha major erat : 566 , *
et hoc significat decimarum traditio : multo magis sacerdotibns Judaeorum. Non enim lemere patriarcha adducitur: sed ut nstendat quod si patriarchn, inquil, dedit, quid de sacerdotibus dicendum est?
v

VI, 5-7. Atquc ii qui e filiis Levi sncerdotii

functionem sumunt, pntcvplum habeut ul decitnas accipiant poputo juaia tegem, hoc est,
fratribus suis, licct egressis ex lumbis Abraham.
At is cvjus genus non recensetur ex illis deci
mus accepit ab Abraham el habmti promissioy

: \
,

, , ,
. *0 ) , ,

349

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

350

,
.
nem benedixit. Porro nemo negat quin id quod
,, - minus est ab eo quod majus est benedictionem
accipiat

Confirmat quod is qui Christi figura erat roajor

. , , fuit sacerdotibus Judaeorum. Levilae inquit, tau , quam honoratiorcs in populo decimas accipiunt:
. , siquidem quam ob causam alioqui a fratribus cum ; dem palrem habentibus eas acciperent? mani , festum ilaque esl quod honoris signum esseut de , , cimae,quodque illi secra'ioreserant caeteris.I aque
, * Melchisedecquoque cum elalienigena esset ignoti , que generis,nequaquam ab ipso palriarcha decimas
. 8 accepissel, nisi eo major fuisset: neque enim
. , dedisset Abraham nisi ei qui major esset Quod si
, c - ipso patriarcha major eral, manifestum est quod
. ' multo magis sacerdotibus Judaeorum. t U t decimas
. accipiant a pupulo. Nam significat
. . accipere|ilecinQas.Accipiebanlenim Letivaedecimas
, a populo. Licet egressis. Hoc est quod ail:
, , , Licel in caetei is omnibus paris essent coudiliouis
. , ac honoris : ex eo tamen qucd bi quidem decimas
8 , darent, illi vero acciperent, magna excelleotia
, ' ostenditur Quod si bic i(a est, manifeslum est
, . quod etiam in Abraham et Melchisedec, cum ille
, . * decimas dederil, iste vero acceperit. Ilaque is qui
, ; Christi iypns elfiguraeral, niajor fuit patriarcha
. , Abraham : quod si ipso Abrahara, multo magis
, . saccrdotibus. Si veru typus major fuit, quidnani
, polerit quispiam dicere de Christo ? At is cujus
. genus non recenseiur ex illis. Ex illis,hoc estad
. , illos. Is igitur CUJUS genus non refertur ad illos,
. - neque reducitur in numerum cum genere illorum,
. " nempe Melchisedec,acccpit decimas. c Et habenli
, .
promissiooes benedixit. Extulit Abraham Ut
magis extolleret 567 Melchisedec. Id qoud minus est ab eo quod majus est benedichonem accipit.i
Itaque potior fuit et melior Chrisli typus ipso quoque patriarcba.
V I I , l-9.Atqve hic quidemhominesquitnoriun
..
> tur decimas accipiunt. lllic auletn isde quo testa , , , tum est quod vivat: et ut Ua loqvar in Abraham
6 , . decimatus est etiam ipse Levi qui decimas solet
accipere. Adhuc enim in lumbispalris erat quum
occurreret Abrahot Melchisedec.
.
Ostendere vult quod magna essel excellentia
,
, , Melcbisedec, el propierea acciperet decimas, et
, )' n ait : Eliam Levile accipiunl; at nibil hoc magnum
' , esl, nam moriuolur; quis autem invideat honorem
;
, eiqui moriturusesl? Melcbisedec autein etiam si
. testimonium acceperit quod vivat, deciinas acce, , - pit. Quod aulem ait teslimonium accq>i>se illum
, , , quod vival, accipe juxta dalum pritis inlellectuin,
, , ideovidelicet quod cum nondixeriiScripturafinera
, illius sed solam vilam, sulum dc eo teslari visa
! . est quod\iveret; ac si diccret . Praviderat Abra ham quod manifeslanda non essel murs ipsius
. '^ . Melchisedec, neque tamen molus ex eo esi ut invi" , deret illihonorem decimarum, noveratenim ipsius
, , . uignilalem. Aut simpliiiori modu accipe quod
. dictum est, quod modus quidem sacerdolii Levila . . ; nim morituT, siquidem cessavit apparente teri c

351

OECUMENII TRlCCiE EPISCOPI

352

lale, tpsitl8 autem Mekhisedec vlfit. Qaod

, akova
vat. Qiiomodo autem deipso teetatumest? In eo .
quod dixerit Deus : c Tu es sacrrdos in aBternum , *
secendum ordinem MeJchieedec5**.i Ethincergo , t
est prarainenlia Melcbisedec sopra Judaicos sa- &, ,
cerdotes. Homines qui moriunlur. Neque ,
enim euapicio habrri pole*t ne quo modo fiiefit . aliquo tempore major, postroodum vero ad , ,
inferiorem sorlem redaclus sit: quando quidem , "
in lege quidemdocima*accipium LevitaB, qui dum ; .
moriuntur dignitatem traosmiUant ad alios, ila , . " ut non semper iidein sint qui decimas accipiant, ,
ibi vero nihil tale didicimus Seinper itaque . , ,
videtur eicelsior esse si semper maneat in sua , ,
dignitate. Quod enim maneat idem sacerdos in ,
, ,
seternum, ul dixi. ex Scriptura teslinonium ac
cepit,nempecum dixil : Tu essacerdos in aeter- . .
, , ,
num secundum ordinem Me!chisedec. 568quse
hoc manifestal, puta illum quoque talein esse ac 6 ; .
perpeluum sacerdolem. Et ut ita loquar. Ne ,
dicant: Et quid ad sacerdotes noslrossi Abrtbam ,
dccimas dederit ? Mullum profeclo,ait.Siquidem in ,
Abraham eral Levi quando decimas dabat, quan- ,
quam nondum genitus esset. Si igitur potestato . *'. [4>JT.]
erat Le?i in Abraham, manifestum estquod ipse , :. ,
quoque Levi progenitor sacerdotum deciinas dedit , ,
cum daret Abraham. liud. Ex eo quod Abra- , . ,
ham dedil decimas, eliam L e \ i qui decimas , "
accipit decimatus cst, hoc est, decimas dedil. Ad . , ,
verbaergoi!la,In Abrabam, ponenda<st distinctio \
ul sensus nullam habeat vioientam delorsionem. . c " .
Propter decimatum enim Abraham,quodammodo \,
et Levi qui adhuc in lumbis ipsius erat, decimalus . 6
est. Adbuc enim in lumbis. Semen quod fuit .
principium vitae Levi,intus in lumbis Abrahaa erat.
Siquidem Isaac fuit causa et origo Levi.
, .
CAPUT X.
"

Quod cc&sare debet lerrenum Aaron sacerdolium,
. :
firmum sitaulem cxlesle Chris i sacerdotium,
, ,
allerius generis, nonjuxta carnem, nequeper
.
legem carnalem.

V I I , 1 1 1 4 . Protnde $i consumwatio pcr Leviticum sacerdolium erat, siqutdrm per hoc popvlus , ( ' ,)
B

legem OCceperat, quid pmlerea fllit OpUS ulium C

D

exoriri sacerdotem, qui secundum ordinemMel- ,

,
chisedec, et nonseeundum ordinem Aaron dicere- ;
/ur? quundoquidem trnnslato sacerdolio necose < . *"
est ut legis quoqut translaliofiat.Namhis de qito , ,

.
hac dicunlur ad aliam iribumpcrtwet,de qna ww/- '
lus altari astitit. Palam est enim quod ex Juda , 6
esorlus sit Dominus noster: ad quam tribum w/- , , '^
.
hil circa sacerdotium relulit Bloses.

59Cum ostendisselMelchisedec pracslantiorvm
esse Levi ac sacerdotibus, imo et ipso pairiarcha , ,
Abrabam, ostendil post haac quod boc sacerdolium 8
novi teslamenti pt sestantius sit vetcri,ac lestamen ,
tum perfectius sit teslamenlo.Si perfectionem, in . , , \
>

3 Psal. c , 4.

0. tN E K S T . AD HEBR.

*< ^ *
, , ; '
/ ; , , ,., j

3S4

quit,habuisst,Levkictiin saceNfatiufu in dogmatis,

quaa esset necessitas ut non seeundum ordinem

Aaron qui et ipse Levitici sacerdolii erat,Christus
exsurgeret,sed oporteret secunduai erdioem Melchisedoceuscitari ? An non facile ceivis patere pot
est quod hoc propter imperiectionetB Leviiici sa*
cerdotii factum sil ?
t ' .
Siquidem per boc populuslegem accepU.Nam
, si perfectum, inquit, eral Leviiicum sacerdotium,
, , , oportuit secundum ordinera Aaron exsurgere
- Christum, maxime, inquit, quia populus sub hoc
, , /, , Leviiico sacerdotio legem accepit, idest, hocusus
<. - est ut per ipsum erudirelur, et hoc dace viveret.
. - oQuan<ioquidem iranslato sacerdotio.t Videquam
. , , apte novum lestamentam inducat. Quando enim
, , Iranslalio facta est, inquil, sacerdotii, ex eo quod
, jam nonsecundumordinem Aaron,sedMelchisedefc
\ ( exsurgal sacerdos, et ex eo quod jam non ex ge ( ), , nereLevi,sed ex genere Juda (hinc enimChristus
, /, , secundurn carnem factus est sacerdos) omuino,
, , - inquit, necessarium est et legem el testamenlura
. * . lransferri,hoc est immutari, aliamque receniiorem
, , ejuslocosubstitui.alSam isde quo haec dicuntur.
. c ^ | De Chrislo videlicel ilictum est illud : Tu es sa. ,, ^ cerdos in aelernum secundum ordinem Melchise dec. Ad aliam tribum perlinet. Et adeo,
, , inquil, fit translalio et immulatio legis ac veieris
, . lestamenti, quod ipsius quoque tribus qiwe vetus
, sorlita erat sacerdotium factasil immulalio. Chri , . , stus narnque alterius esi Iribus, et non Levi sed
. , Juda, qusB Iribus Juda nunquam veluti sacerdotio
,


- fungens, allari a>titit. Siquidem signi, , %\, ^, fical, Aslitit, aul Accessit;nam quanlum ad sacri . ' ficandum, inquit,nunquamad allare accessil tribus
. Juda. Quod ex Juda exorlus sit Dominus. Di ciionem , id est, Exortus est, apte for , . matain haberaus ad nalivitatem Salvatoeis noslri
. Hv Dei. Ad quam iribum nibil circa sacerdotiura
6 .
retulit Moses Siquidem ad Iribum Levi retulit
universa.
f ,
VII, 15-17. Idque tuogis etiam liquet, siquidem
- 570 ad similitudinem Melchisedec cxorilur alius
, $acerdo8>qui nonjuxta legem pracepU carnalis fa, . - ctu8$it,$edjuxtapolentiam vitoeindissolubilii. Te*. , " D$Hfieatnr tnim dd llUtlC modum : Tu essacerdot
> *.
t n wternum secundum ordinem Siekkucdec.
, , Neque hinc solum liqaet immutatum esse cuHum
et teetamcnlmn, quod ex alia tribu quam Levi
exorlus fheritsacerdos, aed ex ilFo qooque abuade
, . maDifestem est. Ex quo illo Quod secundum or ; , dinem Melchisedec, el non secundum ordinem
veteris sarerdotis Aaron faclus sit Christussacer . c . dos. Siquidem et similitudinem. Nam ,
, , , , idest,8i,pro oridesi quoniam vel quandoquidem
, accipiendum ebt; lanquam diceret: Etiam ex boc
. raanifesla est irnmuiatio etlranslatio veieris tesla , , merrti, quoniam juxta aknilitudifieai Melchisedee
, exsurgitsacerdos,etnonjuxtasimililudinemAaron.
, c aQui DOD juxla legero praecepti carnalis factue siU
r

OECUMENII TRICCiE EPISGOPl

355

356

ChristuS enim pontifex factU8 estnonjuxta legem . ,

praecepli carnalis. sedjuxla potenliam vil indis- ) ,
solubilis. Quid est juxla legem praecepli carnalis? . ,
Quia lex camalia habebat praecepta, puta circum , cisionem, Sabbata, uthoc ederent, illud vero non , , , .
ederent,quae carnis erani et non animae puriflcalio.
non ergo factus est sacerdos a lege quae praecepta ,
carnalia prsecipiebat. Nam illa Leviticos noveral : .
sacerdotes r sed factus est, inquit, Chrislus sacer- . , , * ,
dos, et per pnpriam et per Patris poteslatem, el , ,
per viiam intermiDabilem. Teslificalurenim.iEt , . * , ,
quod non juxta legem praacepti carnalis factus sil 6
Christus sacerdos, manifeslat Patris testimonium. ,
Teslificatur enim illi Pater,dicens,secundum ordi- 6 , nem Meli hisedec esse sacerdolem Nam si juxta . El , ,
legem fuisset, oporluissel ipsum secundum ordi- .
nem Aaron factum fuisse.
VII, 18-25. Abrogalioenimfitpracedenlisproe

cepti propter imbeciUitaiem et mulilifotem : nam , .
nihil adperfectum adduxil lex, verum introduclio . guotdam est adspem potiorem,per quamappropin- , ' ,
guamus Deo: atque 3 9 1 hoc fotiorcm, quod non ' .
absquejurejurando res actasit.Naw illi quidem ci- ,
trajmjurandum sacerdotesfactisvnt hicvero cum , ,
jurejurando pereum qui dixit adillum : Jnravit
,
Dominus et non poenitebil eum lu cs sacerdos in .
ceternum secundum ordinem Melchisedec. Tanto

tnelioris (estamenlisponsor factus esl Jesus.Et illi .

quidem plures factifuerunt sacerdotes propterea , , *
quodpermortem non sinerenturpermanere : at ' hic quod idem pevmaneat in (Blemutn, sempiter-' . "
num habet sacerdotium : vnde el salvos facere ad
'
plenum potest eos qui per ipsum adeunl Devtn, , ,
semper vivens, ad hoc ut intcrpellci pro illis.
.
8 . ^,
Dixit praestantius esse novum lestamenlum; et
hocmanifestal,ioquit,cxcellens diversitassacerdo- , . tum.Dixil quod etiam immulala sint omnia.Dein- . ,
ceps causam immulalionis dicil,et ail : Abroga- , ,
lio Ot, hoc est repulsio et ejeclio. Abrogatio .
igitur fil praecedeiitis praecepti: hoc esl, veteris , , , ,
Iegis,non temere, sed tunc id fil quando imbecillis .
el iuulilis inventa est. Si enim riulla fuis>el repre- , ;
hensio, quid necesse fuisset immulare ? Proplerea , , . ,
igituret lex,inquil, immutata est. Hoc enim prse- , ,
eeplum rejedum est propter imbecillilalem acD .
inutilitalem suam. Siquidem uon poluil lex perfe- kv . " , ,
ctum quemquam in virtute reddere. Solum enim . dicebat: Hoc facito, illud vero ne feceris ; uon ,
aulem pariler roborabat el adjuvabat ad faciendum , ,
quae dicla erant. Verum inlroductioqusdam est.o . , '
communi enioi intelleclu suppletur verbum - , . , id est eificilur. Ad spem potiorem. > , .
Habuil namqueel lex spem,at non talemqualis esl , , , *
quae ipsius loco subsequitur Siquidem qui legem ,
implebanl, sperabant terram possidere : Bona, ,
ioquil, lerrae comedetis 53. Spes vero quae in . <
Christum est,regnura dalcoelorum, Deoqueproxi- . , ,
B

I s a . , 49.

357

COMMENT. EPIST. AD H E B R .

358

, ** Xptrc&i ; mum fieri, el ipsi una cum angelis ministrare ac

ieptuc. 3 { sacrificare. Aique hoc paiorem, quod non absque
, jurejuratido res acta sit. Tanto, inquit, meliorem
. quod non sine jurejurando factus sit Christus sa cerdosjusjurandumenini iminulabilitatemindicat,
. quod futurus sit pontifex in aeternura. Nam illi
. . \ 9 quidem cilra jusjurandum. 5 7 2 Deinde a minori
. . , comparaliones facit sacerdolum qui apud Juda&os
, ; , eranl, ei nostri pontificis. l'er eum qui dixit ad
. illum.o Hoc est per Deum : nam per David locutus
, , . est Deus. Tanto potioris tesUmenti. Quate nus, inquit, sacerdotes Judaeorura absque jureju, . , . rando, Cbristus vero cum jurejurando factus esl,
, , - ponlifex.Id autem nequaquam factum fuisset, nisi
, , maxima esset dissidenlia el praecellentia. Itaque
ota . c , novi ad velus niaxima est emineniia. t Sponsor.
. , Hoc esl fidejussor, medialor. Et illi quidera plu . . res Alio quoque modo polior est nosler pontifex,
, . , ., nempenonsolumproplerjusjurandum,verumeliani
* . , , , . eo quod semper idem sit immortalis. Ideo quod per
, . mortcm nonsinerenlur. Ex morte et immutatio .
c ?: ne, sacerdolis videlicet. # Permanere, Pula in
' . . sacerdotio. Sempilernum. * Successione ac flne
. , , , carens. Unde. Quandoquidem sem^er vivit.tAd
" , , plenum. lNoninboc tanltim s&culo, sed eliam
!* . c in futuro. Nam hoc $ibi Vulunl et
/ . . Qui per ipsum adeunt. > Per fidem quae in
. ' ipsum est. Semper vivens. > Proplerea, inquit,
, . ! * ad plenum s; l\at,quia semper vivit.Perhoc autem
, , ? - salvat quod pro hispostulatqui ad Deum et PatreiD
. accedunt. Ut interpellel pro illis. De Christo,
, ; , ul est secundum carnem, dictum est verbum hoc
. , bumile. Cum autem secundum carnein dico, non
divisionem significo.Absit: sed scio ipsum indivi, . , se,inconfuse in una hypostasi adorari una cum
, , carnesua. Quid est autem, Ut interpellet? nempe
, ul Patrem suumpreceturpronobis.Quandoquidem
. [.] enim ipsum dixit esse sacerdotem, proprium vero
* , , , t ' sacerdotis est precari pro populopropterea dixit:
. , , Ut inlerpellel.Quod autem idiirco dictum sit, ma nifcslum est.Nam qui propria auclorilate mortuos
excilat, peccala remiltit, nequaquam Palre opus

{

habei ot salvet, quasi ipse impoiens esset qui sua ipsius potentia salvaret. Quod a i l : Ut interpel
kft, accipevelut id quod dicitur : Habemus ipsum advocatum apud Patrem 31. Ex ipsa, inquit, incaroatiooe precatur el inlerpellat Patrera ut misereatur nobis.
, , D VII, 25-28. TaliS enim decebat Ut esset nobtS
, , - pontlfCX, ptUS, ilinOCeHS tltipollutUS, SCgvegutUS U
, pcccaloribus, et sublimior calis effectus, cui non
" ' , - sit quottdie necesse, 3 1 3 quemudmodum ponti, ficibus, priu* pro propriis peccatis victimns offer ,
. redeindepro peccatis populi. Nam id fecit semel
. cum semelipsum oblulil. Siquidem lex homines

constitvit pontifices hubenles infirmitatem. Porro

. sermo juritjurutidi quod po*l iegem /fiif, Filium
, - constituit in xiernum coiuummatum.
. >
Vides quod deChristo secundum carnem loqua^ -

M J o a o . 11,1.

(ECOfENIT TRH3LE E F B C O n

350

360

lor? Qoomodo de drrinitaie dkeret, Inaoreas t * axca

boc t , abtqse dolo? Aftenim et afibtdtCkriato zoc, ^* ; c *
q n e dotas inveslvs est in ore ejes . c'jc^vn r *^^
Seblimor CXEUS efTectos Siquden ad ipstm o\^xxir -. t
asceadif Patenwrai Ihf OBom.Qeod aalem ait,Effe- & '**. , , ?
etot, aa non damat qood dt carne ipems hac io- &
/ ; ,
qtutar? D e u namqvt Verbem semper fuil eotlis # 23 . * O-JX *
sabltniior. Coi oon sit qnotidie oecesse. No . ! >>, ,, ideo solam preeellit Jndaeoram *acerdote quod >- ' Lrrv#
tine peeeato lii, *er i m etiam a modo sacnficii: -* '-^. xzs
qnia DOH pro seipeo primom offert. deinde pro ^ ,
peccatts popoli, et qood ooicam cliraani semei ^
obtolerit pro soHas populi peecaiis. Quemadmo- fuoVx. t iiTsxp .
dum pontificibus; > Jadsorum TideIicel.Xam id , c .
lecil semel.Id, qaidoam? U( pro populi peccatis j
semetipsum tHkrrei viclimam : nam pro seipso ne . , .
erotl quideio fe^it.Neque enim opes illifoit, cum , , */
peecare non posset,ot pro seipso offerreLNe igito . '^ ,
cam pontificem eam aadie, extslimes ipsom semper .
sacriBcare. Siquidem ubi semel boc feci^et, ad ^ . AtoJpo
Palernam ascendit ihroDom ; mioislri oamqoe et , .
eacerdolis esl stare : sedere vero significai qood , ,
semel bostiam addoieril,nempe proprium corpus, ,
ac poslmodaro *ederit,ul sibi minbtrelurab incor- ' .
poreis potesUtibus. Siqvidem lex horoines eon- . ,
stituit. Et quare non fuiC illi necesse pro setpso , .
hostias offerre, neque *pius pro populo quemad- * oiodam ponliices, sed salis fuil semel obtulisse ? ; ; "
Quare? Quia sacerdotes quidem a lege designali , .
peccato obnoxii sunljdeo semper illis opus est et
B

proSOieelpro peccatis hosliaS.De08 . *0

aulem per jusjuraodum post legem facum, Chri
stum filium suurn creatom pontificem, constitait , sacerdotem consamroatam, neqoe sirailcm iis qui ,
juxta legem creantur sacerdotibos, 574 nempe ,
imbecillitati a peccato obnoxium, sed semel tan- . quam Fillum Dei ac Deum Filium constituit in . . , ,
aelemum consummalum. Nam a comrouni intel- , ,
leciu Constiluil supplendam esi. Constituit, inquit, .
sacerdotem in aBlernum consummalom hoc est, .
non qui nunc tantum sit sine peccato, sed et talis ,
in perpetuum futurus est. Si ergo et Filiua est et .

inffiternumconsummatus, quam ob causam futurum esset ut illi opus esaet mullis sacrificiis ?
V I I I , \.Cotterumeorum
quce dicimus illvd e$t^ c ( ) ,
,
caput,quod talem habemus pontificefn,quicon$edU
addexteram thronimojestatisincalis.sanctorum ,
adminixtratoracveri tabernaculi,quodfixit Domi-
nu$ et non homo. Omnisenim pontifex ad offeren- .
dum donaria et vxvtimat conslituitur: unde necesse
estuthicetiam habeat aliquidquodoflerat. Nam si . "
esnetin terra^ne sacerdos quidem esset, ubisvnlta- . , '
ccrdote$quiofferant juxta legemdonaria, quiqui- ,
dem exemplari etvmbroe deserviunt ctolestium.que- , ^
,
madmodum oraculoaccepitMosesxum essetabsoluturustabernaculum Vide,inquit,u(faciasomniase- .
cundum excmplarquod ostemumest tibiinmonte. , , ,
8 0

I s a . LIII, .

61

COMMENT.

. i
,
,
,
. . ,
,

. , ,
. ',
$ .
. , ,
. .
,
; , , , - I
. ' , ,
, "
, .

,
.
,
, .
.

* ,
; ,
, , , 6
. . , ,
((
),
, .
, .
, ,
, ; ;

.
,
. c
. .

EPIST. AD HEBR.

362

Nuncvero hoc excellentius sortitus est ministerium, quo prceitantioris est testamenti mediutor,
quod in prcestantioribusprommis sancitum est.

c Illud est caput. Semper id quod maximum

estvocat caput. Talem babemus pontiflcem.
Permiscet hoc loco humilia sublimibus, ut per
hurailia viam praestruat sublimibus. Humilia sunt
.pontiQcem esse el administratorem : subliroia, sedere ad dexteram Dei et in coelis. Sanctorum
administrator. Pontifex, inquit,hominum quiab
ipso sanclificati sunt;noster enim est pontifex.
Veruin si ad dexteram Palris sedit, quomodo est
adminislrator ? Ministri namque propriumeststare
ac ministrare; sedere vero Dei cui roioisterium
exbibetur. Sed quemadmodum dictum est,huimlia
sublimibus permiscet, ut per sessionem quidem
oslendal diviiiitalem, per minislerium vero providemiam erga nos*et humanitalem. 578 Aut quod
ait, Administrans et sacriflcans, est homines a
peccatis emundare et sanctos eiBcere; hujusmodi
enim ministerio sanctorum, ac formatione decet
ut tanquam Deus verus ac Filius ad dexteramPatris
sedeat. veri tabernaculi. Tabernaculum hoc
loco dicitcoelum. Quoniamenim dicerent fortassis
credentes ex Judseis : Si pontifex ubioam esl tabernaculum in quo sacrificat ? Ostendit etiam esse
tabernaculum : elipsiusexcelleuliamsupraJudaicum tabernaculum Yolens ostendere,ait: Quodtixit
Doroinus, et non homo. Omnis enim pontifex.
Quoniam proprium est, inquit,sacerdolibus offerre
donaria el victimas, ad hoc enim constituuntur :
necesse est Cbristo aliquid habere quod offerat,
bostias dico; ideo babuit propriam carnem, quam
etiam oblulit. Huc autem dixit, nequisdiceret: Si
pontifex esl in selernum.quare etiara mortuusest?
Quare ? Ut seipsum victimam offerret. Nam sine
viclima ne ponlifex quidem fuissel. Necesse est
ut eliam bic babeat aliquid quod offcrat. Hic videlicet Chrislus.
iNamsiessetinlerra.sHocautera esset,simortuus
C . ,
, . * nonfuisset,nequeresuscilatusassumptusfuisset.Ne
-^ . , - sacerdos quideni esset. Essent enim alii,etiam sedi . , tioessetinbacre. Nuncvero morluusquidemest ut
(kwiav .
] , victimara offerret, resurgens autem ex mortuis as, , sumptus est, utbaberet locum ipsum coelum, ubi
. ,
illum sacrificare oportel.Sacrificare vero intellige,
. pro nobis iolerpellare. Porro haec omnia verba
, , humilia et propter humaniialem dixit et propter
. . > infantiam audientium. t Qui quidem exemplari.
, , . Qui sacerdotes Judaeorum. Et quomodo exemplari

et umbrae deserviunt coelestium ? In progressu di * , , cit.Vide, inquit, ut facias omnia secundum exem . plar quod cstensum est tibi in moole; quae vero
, . \ , ipsi osiensaerant, fueruntcoelestia, nempe et cul, , tus el vola, et victiraae et exslruclio labernaculi.
. , . Quemadmodum oraculo accepit Moses.tSicutauC . divil vel intellexit. Secundum exemplar quod
, , ostensum est tibi. Facilius docetur aspectus
PATBOL. G H . C X I X .

12

OECUMENII TRIGCiE EPISCOPl

363

364

quam auditus. Nunc vero hoc excellentius , , , '

Nunc autem quoniamnon estin terra, inquit, sed , , ,
in coelo, praestantius sortitus est ministerium :hoc .
est ad excellentius ministerium est pontifex. Vide
autem quomodo versatur,inhumilibus propterim- , becillitalem auditorum : 576 quod si alicubi dicat , .
aliquid sublime, protinus ab illo discedit, verilus . i , ,
ne non recipiatur. Quo praestantioris. Tanto, , ,
inquit, pnestantius est rainisterium veteri,|quanto , ,
etiam praestantius esl novum testamentum cujus ,
medialor esl Cbristus; novum dicens lestamentum . ' '
fidem in ipsum, per quam fidem medialor fuit in- . ' , ,

ter seipsum et Patrem. Quod in praestantioribus .
pi omissis sancitum est. Siquidem vetus testa- , , mentnm bona terrae proraitl^bat: novum vero,re- .
gnum caelorum.Et ita praestaniiores sunt ex isto , ,
promissiones : quia novum quidem inductum est, . , ,
vetus autem ejectum.Propterea enim novum vin- . cit, quia praestantius et de praestantioribus pro- , ,
missis datum est: manifestum est autem ubique .
praestantiusessequodpraeslantiorahabeatpromissa.
CAPUT XI.
. ,
Excellentia novi tesiamenti supra veius propler ,
propiliationem et sanctimoniam.
.
,
VIII, 7-9. Et enim si prius illud tale fuisset ut
nihil ineo possitreprehendi haud quaquam fuisset ,
secundo quoesitus locus. Nam incusanseos loquitur , , *
illis : Eccedies veniunt dicii Dominus,et consum-
mabo super domum Israel et super domum Juda / ,

testammtum novum,nonjuxtatestamentutnquod ^

t
mt die
* /cum
/1 J apprehende
VI St*l **>.*>/>
_
1
- . .
_ - - . _ .,
_ . _
*
2. C
disposui patribus
illorum in

. .
rem manum illorum, ut educdrem eos de terra . " -
JEqypii: quoniam ipst non perstiterunt in testa- , ,
menlo meo, elneglectuieoshabui dfcit Dominus. .
Si nihil, inquil, illi defuit, si inculpatos babuit
, , ,
homines, quomodo ita abrogalurn est? Nam in- , ^ J
cusans eos. Eos. Quos ? Judaeos qui in veteri . . ;
testameuto leges suscipiebant et gubernabantur. .
Ecce dies veniunt. Postquam per mulla quse , t
prornissa sunt astruxit novum 5 7 7 testamenlum praestantius esse veteri.nunc aperlius quoque veteris ,
ejeclionem suggiDat : verum boc non suis verbis , ' ' ,
agit, ne molestus sil, sed Jereniiam prufertin me- ,
dium ; In die cum apprehenderem. In illo, in- ,
quit,diequo apprehendi manum ipsorum ut edu-D , ,
cerem eos de terra jEgypli. Ne suspicarentur le- . *
slamenti ejectionem esse quod paclus estDeus cum
Abraham : Nam hocad Christum factum erat: c E l
semini luo, inquit, qui est Christus35; subjun- t , ,
git cujus testamenti rejectio fuerit. Ejus aitquod .
in Exodo per Alosem sancilum est. Dicendo eniui: , , .
Non juxta testamentum illud, oslendit rejeclura , , esse, lanquam diceret: Altud dabo testamentum, , " ,
non quale jam dedi; itlud enira propter suam ira- ' .
becillilalem a me rejectum est. Quoniam ipsi , * .
non perslilerunt. Quod hic dictum esl veluti . > "
causa et responsio est, cur a Deo neglectui habiti * * , ,
c

/...' /.

//

35 G lat. , 6.

365

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

366

. ' , sint. Quoniam ipsi, inquit, perstiterunt

.
in teslamento meo. A b ipsis namque coepta est
inobedientia, et ita consecutum est ut a Deo neglectui haberentur.

VIII, 10-13. Nam hoc est testamentum quod
" ,
disponam domui Israel post dies illos, dicit Do, minus, dam leges tneas in mentem illorum, et in
, . eorde eorum inscribam illas : et ero ipsis Deus,
, et ipsi erunt mihi populux. Et non docebunt,
. quisqae proximum suum et unusquisque fratrem
. , suum. dicens : Cognosce Dominum, quia otnnes
, , cognoscent me pusillo inter itlos usque ad ma , , ximum inter illos; quoniam placatus ero super
injustitiis ipsorum, et peccatis eorum, et iniquita
,
tum eorum non recordabor amplius. Per hoe
. , quod dicit novum,'antiquavit prius. quod
. antxquatur ac senescit, in propinquo est ut eva.
nescat.
* . . ; ' ,
Nam hoc est testamentum. Hoc. Quodnam?
t . ; novum videlicel. c Post dies illos. Quos dies ?
, vouov. . Dios egressionis quibus legem acceperunt. Dans
, , - leges meas. Quod disponam dans leges meas.
. - Et in corde eorum. Neque enim litteris sanci , lum novum testamentum accepimus,sed per Spiri. - tum sanctum. Et hoc manifestat Cbrislus dicens
. c (, ) , Apostolis : c Ille, nempe Paracletus, cum vene , ? ril,suggeret vobis etdocebit vos omnia^e. Vides
, novum non dari in litteris, 5 7 8 sed per Spirituro
j . sanctum?Consideraigilur quantasit praestantia novi
f . " testamenti. Etero ipsisDeus. Nam quod itasit,
, . * hinc manifeslum est. Quis unquam facile per ; suasit in veteri testamcnto, ul discederet quispiam
, a sua superstitione ? quin potius e diverso a Dei co . t gnitione transmutalus est Israel ad errorem. Et
. , non docebunt, quisque proximum suum. Doctri . nam appellal boc loco plenam laburis exhorlalio nem. Ecce enim videmus ne multis quidem opus
, . - esse scrmonibus apud illos qui sani suntraente,ad
. persuadendum ut credant in Christum. Siquidem
, - omnesbomines sunl a Deo edocti; nam Christus
. " . in cordibus nostris scripsit leges suas. Quia
, omnes cognoscent me. Judaica namque cognitio
, . et fides in unum orbis angulum conclusa erat,
* , ^ . c * nempe Palaesiinam : Chrislianorum vero univer . - sam apprchendit terram. Quoniam placatus ero
. " , injustiliis ipsorum. > Qu& praecesserunt.
$1. Placatus autem efliciiur, cum illas nobis ignoscil
. , in baptismate. Et iniquitatem eorum non re . . cordabor amplius. > Siquidem earum quse in
, baptismale remissse sunt, non reminiscitnr am, . plius. Perhoc quod dicitnovum. Illud namque
^ , omnino in causa fuit, cur hoc vocaretur novum,
. |, , , primum autem velus. Porro quod antiquatur ac
. , . - senescit Acceptanunc loquendilibertate a pro , - pheta, eliam ipso enuntiat suamque fert senten* * liam. Hoc, inquil, novum est, illud aulem vetus :
, ^ porroquod veterascit jam emarcuil: ilaque eliam
, , rejectum est, et prse senectute dissoluiura. Tan

90 Joan. xiv, 36.

367

OECUMENII TRICC^; EPISCOPI

368
vtSpoo, *

quam diceret: Non intempestive novum testa- , ,

racnium cessare fecit vetus, sed propter iUius .
senectutem ac velustatem, hoc est propter imbeciliitatem ac inutiiitatgm. Quod impossibile erat
legi. ait alibi, ea parte qua imbecillis erat per carnem 37. >
IX. i - 5 . Habebat ttaque etiam prim illud C
bemaculum jtlStificationeS
CUltUS ac sanctum
,
.
munianum. Siquidem tabernaculum extructum , ,
fuit primutn, in quo erat et lucerna et mensa et , ,
propositio panum, qua: vocant sancta. Post &e- . ,
cundum autem velum erat tabernaculnm, quod , *
vocatur Sanctum sanctorum, aureum habens ,
thuribulum, et anam testamenti undiquecir- - , cumtectam uuro, in qua erat urm aureahabens ,
manna, et virga Aaron quoe germinaverat, 5 7 9 , /,.
et tabulot lestamenti. Supra hanc autem Cheru- ,
bim glon(B Obumbrantia propiliatorium : de qui-
bus esi nunc dicendum singulatim.
.
Ostenditiusuperioribusexmulatione sacerdolis,
\ ,
sacrificii et lestamenli,quod Gnem acceperit vetus, , ,
quodque novum mullis nominibus sit illo melius, ,
nunc ostendere vult ex ipsa disposilione taberna-
culi quod illa fuerint figura verorum : porro figura , .
finem sumit ubi veritas accedit. Quod ait : Ha- ,", , .
bebat, significat quod nunc non habeat. Itaque , . , , "
quanquam non omnino cessaverit, eo quod non- , nulli adhuc ipsi haereant, altamen justificationes , . .
non habel.Alio modo. Quod ait : Habebat [2,] , ,
quidem prius juslificationes cultus, non de taber- ,
naculo dictum esse arbitror, sed de ipso veteri , .
testamento. Neque enim taberaaculumconferebat , * '
cum novo testamento, sed totum veius testamen- ,
tum cum novo, et supra totum illud ostendebat . , , ,
hnjus excellentiam. Nam, Ecce (iuquit) dies ve-
i)iunl,etconsummabo superdomum Israel et super ,
domum Juda testamentum novum,non juxla testa- ,
mentum quod disposui patribus illorum. Et rur- , .
sum: Perhocquoddicit,novuni,anliquavitprius. , * . '
Ethisdictissubjungit:Habeba(itaqueetiamprius.)i , .
Manifestum ergo quod de testamenlo adbuc ipsi ^ ,
sermoest. Quoniam enimdepresseratipsumcom- ', , paratione ad novum, nc quis diceret, quod non , , ,
semper abjectum fuerit,praevenil dicens quod ha- , , bebat etiam illud juslificaliones eultus, leges et / .
ordinem, ac ea quae decentem Dei cultum conse- ,
quuntur.Ubi autem in genere dixit quod habebat , , ,
justificationes cultus, recenset etiam particulatim, .
incipiens a tabernaculo. Habeat, inquit, sanetum , ,
mundanum; > deinde pcst sanclum mundanum et .
quod patebat omnibus, habebat rursum aliud ta- ,
bevnaculum, praordinalum ad secretius adhuc el , , ,
sanctius tabernaculum. E l in priori quidem erat , , ' .
lucerna ac propositio panum : quod tabernaculum ' . [.] ,
non dicitur sanctum mundanum, sicut illud quod , , ,
primum eralomnium tabernaculorum, sed simpli- . , citersaocta.Postilludautemtabernaculum.Primum .
dixit, veluti conferendo ad sanctum sanctcmm, . , ,
quoniam non erat primum sed medium. Primum . ,
B

37 Roro. , 3.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

369

370

- . namque erat illud ubi silum erat seneum altare

C . , victimarum et holocautomatum ; secuodum hoc,
. . > de quo ait : 580 In quo erat lucerna et propositio
, .
panum in mensa.Tertium in quoaureum thuribu ! , - lum et arca testamenti. Justificaliones cultus ;
^ , hoc est symbola sacrosque cultus riiuum et voto , - rum. Ac sanctum mundanum.s Mundanum dicit
, . - ipsum eo quod omnibus liceret illud ingredi. Hic
autem templum merito vocat sanctum in quo Deo
* ; - sacrificia offerebanlur, sive etiam tabernaculum,
', . , quoniam hoc babebanl primum in ordine lempli,
, , ( ita illud appellantes. Idque discere lieet ex primo
. - Regum qui aperte dicit : Et Samuel dormiebat
, in templo Domini in quo eratarcaDei38,Sanctum
/, , apyr,,
igilur in veteri lestamento erat mundanum ; veluti
, , - dicendo quod exsiructum erat lemplum in fignram
7 . raundi. Fecit itaque Deus coelum et lerram,
* . quemadmodum Mosesdicil^jin inilio : coelum didorty
cens superius, secundo die visibile hoc coelum
: , conditum constituisse in medio aquarum, atque
"
ita habere elevatas aquas ad austrum. Tanquam
, . symbolum igitur mundi jubens Deus Mosi ut
I . exslrueret juxta typum quemdam tabernaculum,
, praecepit ei dicens : Facies porticum quae divi , datur ab altera media per vela sive cortinas 40.
Ita sane templum juxtaeumdem sequentem typum
factum est. Eralque universum aedificium medio
, ' pariete divisum, ut exterior quidem exstructio, in
, qua oportebat sacerdolescullum sacrificiorura cae , terorumque omniuraexhibere Deo,symbolum sane
, c esset hujus loci qui circa terram est, qui nobis
. /. , nunc contigit ul in eo viveremus : mterior vero
[.] - in qua pontificera semel in annoingredi oportebat,
^ * , symbolum coeleslium, in quibus Deum habitare
, existimabanl Judaei. Siqnidem tabernaculum
, , exslructum iuil primum. Tria aunotavi in Octa , - teuchum fuisse tabernacula : unum quidem de
, quo ait Sanclum mundanum,ubi erat aeneum altare
t , * holocautomatum; et universo populo licitum erat
, , illnd ingredi ac ofTerre victimas; secundum autem,
; , t in quo sacerdotibus licebat semper cullus perfi . cere, ubi erat lucerna et meosa ac propositio pa . , num. Tertium, ubi erat thuribulum et arca; io
. . quod ingrediebalur semel in anno solus pontifex.
/ , #Post secundurn autem velum. Sane non unicum
, . t D erat vellim. Vocat autem llbiqqe , id est,
. , - tentorium sive labernaculum, ,
. , id est,ab inbabilando inillis. S S I Arcam testa , meoti. Quae symbola servabattestamenli,nempe
tabulas legis el alia. c In qua eraturna aurea.
, - Omnia haec eranl in arca, quae iugratitudinem
. ' convincerent Judaeorum : virga quideni, propter
. < seditionem io ordinatione Aaron ; tabuJae vero, eo
. , . quod Judaei occasio fuissent cur priores confrioge , , , rentur ; mannaautem ideo quodedenles illud raur. . murassent. Oportuil igitur ut baec ad nepotes
:, - quoque pro terrore Iransmitterentur. Suprahanc

I Reg. ii, 3 . 59 Gen. , 1 seqq.

40 Exod. xxvi. 4.

OECUMENII TRICCJE

371

EPISCOPI

372

autem, nempe arcam. # Cherubim gioriae, aut ,

gloriosa,autquie eraut gloriie,nempe Dei. Obum- , brantia propiliatorium. Erat enim super arcam . " ,
velut quadrangularis quaedam mensa aurea, quod .
propitiatorium dicebalur, figurans Christum qui .
dicitur nobispropitiatio 4* et redemptio ^.Vide in , . ,
Exodo praescriptionem in his locis. De quibus , .
non est nunc dicendum. Vult ostendere quod , .
aenigmata quaedam erant ea quae videbantur ac figurae verorum. Non datur igitur nunc inquit, ut
singulatimdeipsisloquamur: pluribus enim opusbabent sermonibus quam prasenti expediat proposito.
IX, 6,7. HiS autem adhuncmodumordinaliS

,
prius qutdem tabernaculum Semper itigrediun


tursacerdotes, qui SaUrorum rUuspemgant : , ,
secundum autem semel quotannis solus pontifex ,
non sine sanguine, quem offert pro seipso et pro , ,
.
populi ignoranliis.
^
Et ita fiebat ut ne viderent quidem Judaei quae

fiereiU,prohibente id velo. Iiaque non magis ipsis , .
serviebant quam illis qnibus 'preGgurabatur, boc , ,
est nobis. Semel quolannissolus pontifex.aQuo- ^.
niam offendebat ipsos cum infanles adhuc essent, ,
quod unica Chrisli victima poluerit solvere mundi ,
peccata, ostenditquodin veleri quoque testamento ;
id fuerit, quod eratfiguranovi. In Exodo ubi ha- , .
bentur haec loca,dicitur quod bis singulis diebus ,
ingrediebatur pontifex Sanclasanctorum,oblaturus . incensum. Scriptum est autem hoc modo: Et^ * c ' ,
adolebit super illud. (nempe super altare aureum ,
inconsi quod erat in Sanctis sanclorum) Aaron in- ) 6
censum compositionis comminulae : summo dilu- \ ,
culo, quando adaptaverit lucernas adolebil super ' .
illud, et quando accenderit Aaron 382 lucernas .
vesperi adolebit incensum perpeluum. Quomodo , *
ergo ait hoc loco divus Paulus, Semel quotannis ; ,
solus pontifex? > Et dicimus quod cum sanguine ,
quidem ingrediebatur semel quotannis : quemad- , ,
modum etiam praedicto Exodi loco dicitur: ad ado- . , ,
lendum vero,bis diebussingulis. Etenim eliam bic , ', "
addit : c Non sine sanguine,id estcum sanguine; ,
ut sit iste sensus : Semel quotannis pontifex cum . . ,
sanguine non cura incenso. Non sine sanguine.* '/- ',
Cura victimis, inquit. Ilaqueid eliam quod de san- .
guine dicit, Christi figura eral: Quem offert pro , , , seipso.* Ubique addit, Pro seipso, ostendensChri- .
sti excellentiam supra pontificem Judaeorum. * Et , , .
pro populi ignorantiis. Eiiam hinc excellenliam , ,
ostendit quod victimaequidem secundum legem obla- .
t,pro ignoranliis oiTerebantur: eondonabant enim , ,
peccalaqu per ignorantiamcommissacrant: Chri- .
y

4 3

sti vero victima, eliam auae scientes commisiraus.

IX, 8-iO. Illud significanle Spiritu sanctonon

,
dum manifestatam esse sanctorum viam, adhuc ,
priore tabernaculo consistente : quoe erat simili- .
Indo ad tempus quod instubat, secundum quam '
dona et sacrificia offerebantur, qusenonpoterant ,
iuxta conscienttam perfectum reddere ,tn

,
eibisduntaxatet potionibus, etdiversisablutioni-
41 Joan. , 2.

4 I Cor. , 30.

43 Exod. , 10.

373

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

374

, , biiS ac justificationibus
camis USque ad tempus
.
correcltonis imposita.
, , ; ,
Propterea, ioquit, ita fabricalum fuit tabernacu * - lum, ut primo consistente in quo eral lucerna et
, propositio panum, et quod arcebal ne cseteri sa .
, cerdotes ad Sancla sanclorum ascenderent, mani . feslareturinaccessum adhuc essecoelum Siquidem
, . cobli lypus eranl Sancta sanctorum. Quod autem
', solus ponlifex illa ingrederetur,figuraerat et hoc.
apy quod Christus solus verus pontifex ascendisset in
<7. , c-oelum; sed ex consequenti ubi ascendisset,induxit
, ! . una genus bominum : eralnamque anlea inacces . - sum, nunc vero per Christum accessibile factum
. est. c Nondum manifestatam esse. Inaccessam
adbuc esse ei non permissamviam ad coelos, quam
,
. * , , - primus innovavil ChrislUS" Consistente. Stante
" ' " . inquit, et quodamiuodo prohibente transilum ad

t . > , , sanclasanclornm.aQuae eraisimililudo. 585 Qui
, - tjpus, inquit. eoruin quaeeranlin labernaculo fuit
, , ). . typus ad tempus quod instabat: propter quod
, completum est etfinemaccepit; idque uaerilo.Nam
, , si iila Christi typus erant, meiito Christo apparente
. * . etiamfiguraicompletaesuntac finem babent Se* ) ' cundum quam dona et sacrificia offerebantur.
. secundum quam similitudinem, et juxta quem ly , , pum, oblaliones donorum et sacrificiorum factae
, , , sunl. Quae non poterant juxta conscienliain per , / feclum reddere. Ac si diceret: In quotypo, hoc
. , est, in quo legali sacerdotio, offerebantur quidem
. . 1 -/- sacrificiaet viclimae,atqui non polerant animara et
. t . conscientiam purificore;cum enimcorporaliaessent
, , . corpus puriGcabant. Juxta conscientiam; sive
. * . - secundumanimam.PerfectumredderecuItorem.)i
. , Ne eum quidemquiipsasacrificiaofferebalpurifi, * */ care poterant. * Dunlaxat. Per hyperbaton ad, ^ jungenda est dictio Imposita : In cibisetpo , - lionibus. > Oblata, inquit, sacrificia et cultus non
, , , , poteraot quoad animam perfeclumreddere quem ^. *, , quam, sed circa carnem et carnalia duntaxat vim
, , , habebant: et in hoc satisfaciebant offerentibus ut
!> */, . hoc ederent,illud vero uon ederent, el aqua ablue, . - rentur bi qui communicali essent, seu communes
. , et immundiredditi; quaesunt justiiicationescarnis,
, . . hoc est, carnem purificantes, et nequaquam ani7

, , D mam ; nequaquam interiorem hominem, sed circa

, ' / exteriorem exe&cebantur. Et juslificationibus
. ;; caruis. Ad jusliGcationes carnis respondel infe ' rius dictio, Imposila. Usque ad tempus correclio , nis. Duo dicit : et quod eorporalem dunlaxat
. > , * c . purgalionem faciebant, el quod banc ipsam non
, seinper, sed solum usque ad tempus correctionis.
, Quod est autem tempus correctionis? Nempetem, , - puS adventus Salvaloris. Ac si diceret: Per hujusliiodi imponebantur pondus hominibus quousque
.

manifestaretur Christus ; cum auiem manifestatus essel, cessarunt. t Imposita. Recte imposita dicuntur ; nam pondus erant quse in lege Iradebantur, quemadiuodum dicunl apostoli. Quod oeque
nos neque patres slri porlare poluimus 44.
44 Act. xv, 10.

575

376

OECUMENII T R I C C i E EPISCOPI

. IB .
S * 4 CAPUT XII.
De sanguine Christi in quo condebaiurnovum
testamentum.qui veram inducitpurificationem, , 8 , OJ
non frequentia sacrificia quce jiebant per $an- ,
guinem animalium.

,
, ,
, ' .
' ,
.
, ,
. *
, ,
salutem quae ex victimaconsequi solet, ait: F u -

^,

.
turorum bonorum ; in nos videlicet. Permajus
'
U -
et perfectius tabernaculum. Cbrisli corpusvocat .
tabernaculum, eo quod in ipso inbabitet omnis ,
plenitudo divinitatis corporaliter 45. Majus autem, . ,
eo quod Deus sit: perfectius vero eo quod ad se ,
accedentes perficiat. Non manufactum. > Non . . ad imitationem, inquit, Judaici tabernaculi. Nam , , .
boc loco tabernaculum non manufactum appellavit ,
naturam humanam,quam suscepit Chrislus Domi- , ,
nus. Neque enim nuptiarum modo paratus est tha- , ,
lamus nuptialis, sed sanctissimus Spiritus taber- . ,
naculum exstruxit. Quod autem ait : Non hujus , ,
creationis, > hoc est non juxta legem naturae quae .
in creatura versatur. Non hujus creationis. . ,
Corpus Christi et hujus erat creationis, et non , . ,
I
j
~.
~ ,

^
^
'
,
.
hujllS. HUJUS quidem, eo quod sequale esset
* ,
, et per omnia simile nostro corpori: non hujus
. ,
vero, eo quod non confuse nec separabiliter ad ,
junctam habuerit divinitalem. 5 8 8 Quod igitur
, ,
ab Apoelolo dictum est, Non hujus crealionis, ad
. *
hoc referas quod divinitatem habuerit, quanquam
, , .
ipsum eane corpus in ee ejusdem esset substanliae
cum nostro corpore. Aut quod non esset ejus crea- ,
lurflD sive materiao, cujus erat tabernaculum Ju- . '
dflDorum. Quooiam enim tabernaculnm vocaverat . , '
Cbristi corpus, opus fuit hujusmodi verborum , proscriptione. c Neque per sanguinem hircorum . , ,
ao vilulorum. QUCD Judaica erantel per qu in- . , ( 6 grediebaturpontifexin Sancta sanctorum.jEierna ;) .

IX. 11-12. Al Christuscumaccessissetponlifex

futurorum bonorum per majus et perfectius iobernaculum non manufactum, hoc est non hujus
creationis: nequeper sanguinem hircorumac vitulorum, sedperproprium sanguinemingressus est
setnel in Sancta, ceterna redemptione inventa.
Cum ob hoc, inquit, accessisset, ob hoc factus
est pontifex ut etiani victimam offerret. At non
dixit, Victimam, sed in medium proferre volens

redemplione inventa. HOC est : Cum eflecisset D ,

ffiternam redemptionem, invenit eam, non sibi

ipei; nam quonam modo id Geri potuisset cum ipse peccare nequiverit? sed suo populo. Aul quoniam huraanilalis caput essc dignatus est, quae nobis acquisita sunl, ipsi acquiri dicit Apostolus.
IX, 13, 14. Nattl si
COrum

Ctnisque

sangUiS taurorum eX hit-

juvencce

aspergetlS

inquinalOS

sanctifical ad carnis purificationem, quanto ma- ,

gis sanguis Christi, qux per Spiritum ceternum ,
,
$eipsum obtulit immaculatum Deo, purgabil con-, ^
seientiam vestram ab operibus mortuis ad ser- ,
;
viendum Deoviventi.
,
Deinde quoniam incredibile videbalur quod per
unam victimam unomque sanguinem aeternam pa- rassetreiributionem,confirmathoc el ostendit cre- , ,

45 Coloss, i i , 9.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

377

378

, c . debile esse ac nihil absurdi habere. Cinisque

^, juvencae. > Sanguis aspergebatur, cinis juvencae
, , inistus aquae potabatur ad purificalionem in veteri
c
. teslamento. t Sanctificat ad carnis purilicatio , , nem. SancliOcat autem non quod animam,
. . sed ad carois purificationem. Considera vero
, quam exacte loquatur, * Qui pcr Spirilum. Non
,
perignem exustus ut juvencae cari es in veteri te. . stamento, sed qui per Spiritum sanctum ob ulit.
, . Immaeulatum Deo. Etiam in veteri testamenlo
' ^ requirebatur ut adducfa hostia esset immaculata :
, t , sed figura erat corporis Cbristi immaculaii et un, , dique puri. Siquidem peccatum noo fecit, ait
. ! ^ Isaias, nec dolus invenlus est in ore ejus 46.
. , Purgabit conscienliara vestram. > De lauro , rum quidem sanguine el cinere juvencaedixil: Ad
* , carnis purificalionem; de Cbrisli vero sanguine
.
. ait: Conscientiam vestram. Animadverte purifica , ; , tionis praecellenliam 580 Quid est Conscientiam ?
, Hoc est animam vestram puriGcat, ita ut deinceps
. . nullius delicli sibi conscii siot. Ab operibus
, . mortuis. Id est, pravi?, animam inquinantibus.
, , , ' Qui enim apud Judaeos morluum tetigeral,inquina , balur,apud nos vero absurda inquinant. t Ad ser. , viendum Deo viventi. Manifeslat alio modo non
2 ' posse quemquam colere Deum, nisi purus sit ab
, , - operibus mortuis : ita ut qui io bis eum colunt,
.
non colunt, sed sese condemnant.
, ^
IX, 1518. Et ob id novi testamenti ccnciliator
est: ut morte intercedente ad redemptionem earum
, prosvuricationum quafuerant svbprioritestamen , qui vocatisunt promissionem accipiant oeter.
, nct hereditatis.Siquidem ubi testamenlum c$t,murs
. - neeesse estintercedat testatoris. Non testamentum
. , in morluis ratum e$l: quoniam num quandoque
, tt valet cum vivit testator? Unde ne priusquidem
.
iltud absque sanguine dediralum futt.
. ,
Volebat Pater haeredes nosfieri proinissionum :
, * '/ al non poteramus cum inimici essemus, factique
. ; ipsi inimici.Quid ergo ? Filius mediator factus est,
, . suoque Patri nos reconciliavit. Sed quoniam opor* * tmtnosqui in lerradegebamuspcenasdareobpecca oV ( taquibusdeliquimus(siquidemDeusnon tantumbe ) nignus est et bumanus, verum etiam justus,) etiam
' , c has ipsas pro nobis sustinuit Filius,ipse crucifixus.
. j> . Ut morle intercedente. Morte enim confirmatur
, ? testamenlum. Propter hoc morlUUS est ChristUS,
. , ut ipsius Irslamenlum in nos confirmareiur. Uoc
. autem ponit quoniam i.i becilles maxime ti:rbaba(
. morsCbristi. Ad redemptionem. Facta estmors
Christi ut redimerenlur ac solverentur transgres , siones qune fueraut in priori testamento, ut iioc
- modo promissionem acciperemusaelernae baeredi . ' - talis qui vocati eramus: at ipsi nosipos peccando
. privaveramusilla.Hoc igitur pracstatdbristus nobis
. manifeslatus Mors necesse e<l intercedal lesta. : ^ , , loris Hoc erat quod ipsos turbabal, nempe quod
. . , ^ ait de Cbrisli morte. Siquidem quomodo potest,
c

46 ka. Llll

9.

CBCUMENH TRIC&E BPISCOPI

379

380

inquiunt, nobis dare promissiones is qui mortUOS 6 ;

est?587Retorquetigilurel oslendit quodaliomodo , non potuissemushaeredilatem et promissionem ac- ,
cipere, nisi mortuus fuisset Christus. c Quoniam , c /
Dum quandoque vale! quando vivit testator ? Per . > ' .
interrogalionem legito. Unde ne prius quidem . , , ,
illud. Et adeo morte, inquit, confirmatur testa- , ,
naenlum, quod prius quoque illud proraortesan- ,
guinem habuerit mortis symholum, in novo autera , .
vere morlem habel : eo quod illa quidem figurae , , .
erant,quaeveroin novo, veritas. Absquesanguine . '2
dedicatum fuit. Ac si diceret: Noo cessavil aut , * - ,
inlermissus est sanguis vel ad tempus modicum, .

sed protinusut testamentum dedicatum est, eliara

sanguinem habuit snbseqnenlem.
IX, 19-22. Cum enim Moses omne prccceptum
juxtalegem exposuisset omni populo, sumptosun- ,
guine vitvlorum et hircorum cum agua etlana coc- ,
cinaac hy&sopo, simul et ipsum libtum et toium
, ^,
populum aspersU dicen$:Hicestsangui$ testatnenti
quod mandavitvobis Deus.Insuperaulemet taber- ,
naculum etomnia vasaministefiisanguinesimili- .
teraspergebatEt otnnia feresecundum legemsan- * ^.
gutne purificantur, et absque sanguinis effusione *" .
nonfit remissio.ltaque necesse est utexemplaria .
quidem eorum qumsuntin coelis>hisce rebuspuri-
ficenlur; cceterum ipsa coelestia melioribus quam, ,
.
hx sint victimis, tnundentur.
, %
Siquidem ubi Moses loculus esset praeceptum,
tunc sanguine aspersit. iuxta legem. r Quemad- 6 . .
modum, inquit. stafuit Deus, juxla Dei legem. , , ,
fSumpto sanguine vitulorum.o Hic sanguis figura . < ,
erat sanguinis Dei ac Salvatoris nostri qui nos
purgavitab omni macula. Cumaqua. Aqua figu- ,
ra eral baptismi. Et lana coccina ac hyssopo. . . ,
Lana et hyssopussumebanturproplerearumroten- . .
tionem. Siquidem hyssopus cum densa sit ac te ,
nera sanguinem relinebat ac aspergebat, lanaque . similiter. Goccina vero erat lana ut ipso colore , ^,
typum ferret sanguinis Cbristi. Simul et ipsum . ,
librum.Liber typus erat credentium,qui in seipsis ,
babent Dei legem. Insuper autem et tabernacu- . ,
lum.588Eiiam tabernaculumfiguraerat creden- .
tium, propler id quod scriptum est : Inhabitabo D . ,
in illis et inambulabo 47. Et omnia fere. Ob , .
id dixit, Fere, quoniam non pure neque sincere . , ,
tunc purificabantur, siquidem corpora'es tunc erant purificationes, cum typi essent eomm quae . ,
nunc etanimas et corpora purificant: Et absque .
sanguiuis effusione non sit remissio. Videbantur .
enim etiam tunc hujusmodi puriflcationes praebere .
remissionem. Ilaque necesse cst ut exemplaria quidem eorum quae sunt in coelis.Coelestia vocat ea . ,
quaesunlinNovoTestamento:quoniam sacrorum ini- ,
tiatio quae in ipsofitcoelestisesi.ac coeleslescivessunt , .
fideles, quanquam interim versentur in lerra : quae ' ,
enim in Veterierant, exemplaria fuerunt, ut quae . . > .

47 Levit. , 12; II Cor. , 16.

381

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

. .
. !
, ,
, ,

. " ,
,
.

, *
,
, "
,

* .

.
,
,
) ,
.
' ,
,
t . "
, .' -*
. ' . t ,
, . , *
,
. "
,
, '
, . 9

.
. ,
!* , 6
; ^
; t .
, ^
, , ]
.
, . "
, , ,
. c 2 .
$ ; : * ,
. " . "
, , *
. t .
,
! ,
, .
.
, , *
, ' . 1

382

^ typi erant novi. Hisce rebus purificentur. Qu

diclaesunt. t Caeterumipsacoclestia. >QuaeinNovo
sunt Testamento. Melioribusvictimis. Quoniam
igilur opus fuit juxta ipsorum dignilates meliori
viclima et sacrificio, ipse Dei Filius sacrificatus
est. Mors itaque Domini non ad confirmandum
duntaxatteslamentum profuil ac vim babuit, verum etiamadhocut veram animae purificationem
efficeret. Et in praecedentibus autem et in sequentibus demonslrat Domini mortem bumano generi
operatam esse salutem, eoquod nonnuli imbecilliores offenderenlur propter crucera,
I X , 24-28. Non enim in manufacta sancta in-

gressns est Christus exemplaria verorum, sed in

ipsum caelum, ut nunc appareat conspectui Dei
pro nobis: non ut scepiusofferalsemetipsum, quemadmodutn pontifex ingredilur in sanctasingulis annisper sanguinem alienum. Alioqui oporiuisset illum soepius passum fuisse condito
mundo Nunc autem semel sub consummationem
sceculorum ad profiigationem peccati per victimam suam appamit. Et qaatenus illud manet
homines ut semel moriantnr, post hoc autem
judicium : ita Christus semel oblatus ut muZtorum perferret peccata, rursus absque peccato
compicientur, iis qui illum exspectant in * a lutem.
Quoniam Judaei cristas erigebant propter templum vide quomodo illud deprimal 389 comparationead coelum. Exemplaria verorum. Nam
templum manu factum erat, et in exemplar coeli
fabricatum. #Sed in ipsumcoelum. Haec parlicula
in ipsum ingressus est ccelum, intelligendaestper
figuram qu%dicitur , id est, a communi

sententia acceplio sive zeugma ; nempe hoc modo:

Neque utfrequenter semelipsum offerat ingressus
est in coelum. Siquidem fivquenter victimas per
sanguinem offerre, eorum est qui in exemplaria
verorum ingrediunlur, al non illius qui in ipsum
ingressus est coeluni. Ut nunc appareat. Cum
carne, inquit, appareat. Cunspeclui Dei Qttid
ais? Nisi ingressns esset in coelum, non appareret
conspectuiPatris,qui ubiqueprsesensest omniaque
replel? Vides quod dispensationis sinl ista bumilia ?
apronobis. Cum victima propriicorporisascendit
utapparerctapud Patrem pro nobis. hoc est ut nos
lpsi reconciliaret. Siquidem fucla de carne mentione
beatus Paulus omnia humilia inirepide loquiiur.
Nonutsa3piusofferatsemetipsuiiubocfecit,inquil,
neinpequud ascendit in coelum. Quemadmodum
pontifex.wVidespraecellentijm? Hicsingulisannis,
Cbristus vero semrl. Per sangninem alienum.
Hic pe- sanguinem alienum laurorum nempe et
hircorum, Cbristus vero per proprium. < Alioqui
oportuissel illum sajpius passum fuisse. Si enim
oportuissel illum saBpius oflerre viclimam, oportuisset eum ex eo lempore, quo jacia sunl mundi
fundamenta frequeoter mortuum fuisse, ut qui
proprium offerret sanguinem. Nunc aulem semel

383

OECUMENII

TRICCJE

EPISCOPI

384

sub consummatione saecnlorum. > Hoc est, sub .

ipsam complelionem saeculorum et sub ipsum fi- ,
nem. Et per hyperbaton jungendum est, Apparuit. . '
Appamit autem ut profligaret et exstingueret pec- . C
catum mundi per victimam suam, quam pro nobis . , ,
obtulit. Per viclimam suam apparuit, hoc est, .
cum carne in mundo. t E l quatenus illud homines . '
Semel, inquit, omne genus humanum oportebat , ,
mori: hoc ut semel fieret, pro nobis mortuus est , .
Cbristus. Nunc ilaque etiam si moriamur, non . ,
detinemur a orte : imo in virtute boc non est , , mori. Ita et Cbristus. Quoniam homo erat, . 2 ,
quanquam simui esset Deus, etiam ipse quod ho- , ,
minibus cotnmune erat sustinuit Quemadmodum .
enira bomines semel moriunlur, ila et Christus . ,
semel oblatus,ipse seipsum obulit. SOOSiquidem ,
non tantum estpontifex,sedel victima. Perfer- . ,
ret peccata. Pertulit ac retulit hominum peccata , , j .
Patri, ut ille condonaret, ipsaque deleret.Quamob-
rera vero dixit, Multorum, et non, Omnium? , ,
Quia non omnes crediderunt; eorum namque qui , .
credunt auferl peccata. Mortuus enim estutomnes , ,
salvos faceret, quod ad ipsumpertinel, verum pec- , , ,
cata eolis remittit credenlibus. Aut, Ut multorum . .
perferret peccata in cruce dicit; ut ipsa etiam exs- , ,
tingueret, dans poenas pro ipsis. Rursusabsque ?
peccato. AuthocdicitquodUubirutsusvenerit, , ^
non venil ut iterum debeat pro peccatis veMris * ,
mori, aut quod, non amplius liberabit vos tunc a , peccatis, sicul ipsa nunc aufert: aut quod Non . [.]
peccabit, reos etpeccatisobnoxiospuniens,eoquod < .
pro nobis crucifixus sit. Nunc enim Pater misit ,
ipsum factum peccatum .Etenim Christus vehemen- . )
terpeccalor eral, utqui totius mtmdi peccala as-
sumpserat, sibique propria fecerat: sed datis per ,
crucem poenis quae nobis peccalonbus convenie- ,
banlac debebantur, postmodum cum Paterna ven- . *
turus est gloria, non jam lanquampeccaloretcum , . , ,
iniquis reputatus. Quod enim Christus peccator , ,
fuerit, audi: Eum qui peccatum non noverat, in- .
quit, pro oobis peccatum fecit, tanquara rem
ipsara quae peccatum est.

X , 1-4. Nam lex umbram habens futurorum
bonorum non ipsam imaginem rerum,hishostiis , , '
quas singulis annis easdem continenter offerunt,
nunquam potest accedenles perfertos reddere. j ,
Alioqui nonne desiissent offerri propterea quod .
jam nullam habuissent conscicniiam peccatorutn
qui sacrificassent ac semel purgati essent 1 Atqui ; *
in istis commemoraiio fit peccalornm quotannis , * .
Non enim potest sanguis taurorum et hireorum
auferre peccata.
. *
.
Umbram habenslex. Typum duntaxat futurorum bonorum, novi videlicet testamenti. Potes , .
et hoc modo inlelligere. divo Gregorioin - . [.]
logetico etin Oralioneadswfrdi/os dictasunteaqu *,
nunc aguntur ac traclantur mysteria, exeroplaria ,
esse majorum 591 mysteriorum. Rursumque in , .
libro De resurrectione : Participes, inquil, sumug * Pascbae : nunc quidem adhuc typice, poslmodum , , ,
9

385

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

386

. vero perfectuis.Nam Pascha legale, audeo et dico>

, .
figurae Ogura erat.
,
His iia dictis, novit Apostolus in his umbram
, , et imaginemetfuturabona quae eliara res appellat
, , ' nempe veras.Veluti enim ad umbrae ac imaginis
, coroparationem,res signiucantveritalemisiquidem
, . sunt vcrilas.Umbram kaque sitea esse quae fue , runt in lege,imaginemautem,nostraqui Chrisiiani
, sumus, futura vero et bona el res veras, quae jn
, . - futuro erunt sasculo.Etenimquantum differl imago
a verilate, tantura umbra ab imagioe. Siquidem
^ , .
, , quanquam imago non ipsaui contineat verilatem,
, esl tamsn manifesta iinitatioveritalis,habitumser , , vans per coloresacmembrorum proporliones,rei . g que proposilae colorem. Umbra vero tenue et obscurum est iinaginissimulacrum,nibileorumosteo ,
. k< dens quaa iraago demonstral. Atque Gregorium
|& exis inio ex bis aposlulicis verbisadductum fuisse
. * , uldicerel quae proposita sunt. His aulem similia
. dixerunl el alii piures ex palribus. Non ipsam
. . , iniaginem. Hoc esl verilalein cRerum. Res ap , - pellal futuram vilam: imaginem aulem rerum,
evangelicani politiam ; umbram vero imagiais re, . rum, vetus leslainentum.Imago enim inanifestiora
. ostendit exemplaria : adumbrat.o autem imaginis
. obscurius baec maaifeslal. Nanihaec veleris lesla . raenti exprimit imbecillitatem. Qui enim mullas,
, , ' inquil, et easdem singulis anuis offerunt hostias,
, perficere nequeunt illus,qui secuudum legemcou , ' . versanlur. Singulis anois. Quid ergo? aune
; - nos semper oflFei imurt hosuas saoguiue carentes ?

- Sed unius ejusdemque mortis Christi memoriara

facimus, et unum Cbristi corpus semper edimus.
. , Non eniin nunc quidem uuius Cbristi, alias vero
, ' . , alterius, sed semper ejusdem. Judseoruni vero
, , , . hostiae varias babebant viclimas, nempe oves, ho . , ves, capras: ideo multx sunl hostiae : noslraj vero
, . - quanquam actione inultae siut, unica tameu est
. . poleslate. Easdera boslias. Easdein in modo
. . ' offerendi, variis tamen victimis : Conlinenter.
. . Siugulis enitu annis sine ullo termino oifereban , . tur. Nunquam potest,flex videlicet.eAccedeuies
. * ; . , perfectos reddere. 5 Quamobrcm ? Quoniam
, , iigura erat: nam veritas, pula Cbristus hoc fecit,
. . per unam hosliam facla purificatione. * Alioqui
. , , nonne desiissenl? Per interrogalionem legito.
- Namsi cessare peccata fecissentill< hostia3,annon
, - oranino cessassent oflerri,proptereaquod ainpiius
, ; c ' nullffi involuti fuissent peccalorum conscienliase . , , mel purificati? Alqui in ipsis fil commemoralio
, , peccalorum. In ipsis, inquit, hosiiis fit dunlaxat
, commemoratio et redargutio peccatorum.non au . , , - tem eliam remissio : porro quod oon sil reinissio
SWai , signum est quod semperdureui hostiae.Neque enim
, , ob sequentia tanlum peccata offerentur,inquit,hos. . tise, sed potius propter orania, tanquam nonduin
^ . remissa sint hostiis qine fartae sunt. Non enim
polest eanguis taurorum. Ostendit consequenter
.

vert esse quae dicta sunt ex abjectione et utiliiate sanguinis.

387

388

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

CAPUT .

Testimonium de SOla purificalione et ClCCesSU ad

Deum.
, 5-10. Quapropter tngrediens mundum ditit:
Sacrificium el oblationem nolutSti, COrpusautetn
aptastimihi.Holocautomataet propeccatononplaCUerUlittibi:luncdixi:Ecceadsum
Incapitelibri
SCriptum est deme Ut fatiam, Deus, VOluntatem
tuam.SuperiuSCUmdiCit
: Sacrificiumet Oblationemetholocaulomataetpropeccalonolutsti neque
placuemnt
llbi quWJUXta legem Offernntur; tWlC
dixit: Ecce adsum Ut faciam, Deus, voluntatem
tuam. TollU prtUS Ul posterius $tatual;pev quam
VOluntatemsanCtificailSUmuS,quiillamperoblali(h
nemCOrportS Jesnsemelpcraclam Conseculisumus

. ' .

.
*
* * ,
.
, , .

,

, ,
* * < } ,
'
, , , ,
* .
, ,

Chrislus, inquit, corpore raundum ingrediens . >

dicil permedium David. Si inuliles, inquit, sunt
, , hostiae, quare omnino fuerunt institula3? Quare? , . B

Propter pervicaciam Jada30rum,et 595quiaDeo

^, .

semper adversati sunl.Deinde ostendit quodetiara

ante Domini incarnalionem odio habitae fuerinta
Deo. Nequeenira dixit,Ingressus in mundum,sed,

, 8 ;

^ ; * ,
.
,

lngrediens : OStendendo quod priusquam ingreSSUS

esset, odio habitae erant.

, ,
', , -

Alio modo. Ingrediens in mundum dixit Chri-

Slus, sed non ingressus: vidclicet ingrediebalur

". , , 6

quando promittebat ipsi David et asseverabat quod , * . ,

defructu ventrissui sedere faceret super thronum , ,
suum usquein saejulum48. Ingrediens igilur mun- ,
dtim pacta ad David facla, eliam hocdicit per < . eumdem David : Quia sacriGcium et oblationem H
*
*P*
,
noluisti
neque placuerunl tibi quae in lege per- ' ,
agebantur: et non dixit, Non placent neque vis, ,
sed,Noluisti,nequo placuerunttibi; Unium nondi- . ,

L0V

Cens: Ab ipsa illarum COIlStitutione et principio

, ', , ,

non erant libigralae neque placentes hostias. Quod

/} , '

siquidetiamhorumatesUSCeptumest,propteraccedenlium imbecillitatem susceplum est: quandoquidem ergo ha3C repulisti et corpns aptasti mih i , tunc venio Ut faciam DeuS voluntatem tuam.
Nam et hoc de me dicluraesl,non utcunque,neque
in transcursu,sed in SCcpo et argumenlo libri qui
vaticinalionem de me facit. Libmm auleni dixit

* * * . ,
. ,
d <* , .
^ ,

totum vetus instrnmenlum. Praecipuiim enim et

10

Xfl

** ^

dignissimum veleris inslrunienli argumentum va- . , .

ticinia SUnt de ChrisiO. SacriGcium et oblatio- C
nem noluisti. > Hic affertur Cbrisli persoiia - , ^ . -

quensad Patrem. Quandoquidem, inqait,o Pater,

sacrificium et oblaiionem noluisti, quae videlicet

juxialegemofferuntur,ne!|uefuittibibeneplacitum
in holocautomalisIegalibuS,bocest,nequebolocautomata placuerunt tibiauleavoluisti. Etpro peccalo. Hoc est,oblatio pro peccato: a COimnpoiin-

. , , ,
* , , , , ;

telleclu sumitur Placuit libi. Recle aulem ait, Pro

peccato. Nam inler sacrificia, quaadam pro Salute,

, . 9
. , -

quaedam veropro peccato offerebantur. Acsidice-

ret:Quoniam nequaquamoblalionesnequesacrificia

48 Psal. cxxxi, 11.

* Psal. , 7.

* . >
,

389

COMMfiNT. IN EPIST. AD HEBR.

390

, " voluisti, neque holocautomala nec pro salute nec

propeccalo.venio aplalo corpore quod debeat effici
, , OJ - hostia tibi beneplaceus, quod ipse mihi aplasti.
, , , co Nam Spirilus sanctUS el Altissimi virtUS obumbra , *it Virgini 50. Venio aulem ul tuam faciam vobin . tatem, Pater 51, pula ut nullum ex his perdam
, . , " quos dedisti mihi53. 594 Caput ? libri dicunt
* " Hebraei esse legem. Isaias vero mysterium deuni, . geniti incarnatione edoclus, audivit:Scribe mihi
. isto stilo hominis 55. t Sacrificium et oblntio - nem. Vides quod sacrificia eliam anle incarna, tionem abjecta essent? Cum enim nolles sacriiicia
. " . ^ et holocautomata, tunc dixi : Ecce venio. Quis
;
d i x i l : Ecce veilio? ChristUS vMelicet. VeniO auteill
, , Ut faciam volunlatem luam.Et quaB fuit Patris VO , , . , Iuntas,nisi ul Filius cruciiigeretur ? Quod autem
; . " , et venlurus sim el voluntaleni tuam facturus, baec
. , i n capite libri de me SCripta SUnl. Ita SUDt ISta ; ' [ !, dinanda : nam cum prophelica sint, obliqua et
, contorla sunt. Noluisti neque placuerunt tibi.
, , . Ipse idem aperlillS intcrpretatur. Qu juxta le.
,
. gem, Judaicam vide'icet, et qnaB a Jud&is oflfet , . - runtur. Vides quod anle Cbristi descensum odio
. . haberenlur sacrilkia? Ut faciam, Deus, volllllta , ) tuam. Quid ergO ? Sacrificia juxta legem
. ? , non erant ex Det volunlate? Erant quidem, sed
; b - veluti coacte. Propemodum enim dixit illb : Mibi
. ; in universum sanguinolentae ictimae suo cruore
; " , ' - abominanda?uni:sed quoniam immolarecupitis,
. , mihi sane et non idolis iinmolate: quod non erat
, . purae ac primariae voluntatis. T o l l i l prius.
* , ^ Quodnam est prius? Sacrilicia. Quodnam auiem
, - esl posterius ? Crux et mors Christi EjictlMtur
, . > ilaque sacrificia : el crux, hoc est Chrisli sacrifi ; . : ; cium.eorum loco introducitur. Per quamvolun . , - tatem saiictificali sumus. quam, inquit, VO, , , . luntatem sanctiOcati eslis. Quaenam est haBC? Crux,
. ' - oblatio, corpus Christi.Neque enim remissionem
, , . ; tantum COnseculi SUmtlS,sed etsanctificati sumus.
, Qui illam per oblationein corporisJesu Christi.
. , Ecce inlerpnlatusest quaenam sitvolunlas Palris,
. - oblatio Corporis Cllristi. Cum enim in prae . , cedenlibus et sequentibus de Volunlale dixerit,
consequenter expressit quae sil voluntas. Semel
. - peractam. Hoc est, non in modum Judaicorum
, , , sacriliciorum, sed semel id factum esl. Semel
c , , , peractam. Qui illam per oblationem corporis
^ , ' , , . J6SU Christi Semel peractam COnsecuti 8 U 01 milS.
.
( * , 11-18. Et omnis quidcm sacerdos USStstit
quotidie sacra pei agens et easdem sapius offe,

rens hOStias, qU(B nunquam possiut auferre pC. - CQta. HiC Wro lina59$ pro peccatis oblaia VtCti , ma, perpetuo sedet ad dexteram Dei, id quod $ , , perest exspectans donec positi sint inimici ipsius
scabellum pedum $uorum. Unica enim oblatione

50 L u c . i , 35.

5i Joan. v i , 38.

t Joan. xvni, 9.

55 k a . vui, i .

391

OECUMENII

TRICCJE EPISGOPI

392

perfectoseffecii in perpetuutn eo$ qui sanctifean- i . $

tur.Testificatur atUem nobis et ipse spiritussan- .
ctus, nimirum cum pmdixerit: Hoc est testa- . mentum quod condam erga illos po$i dies illos, ,
dicit Dominus, daiis leges meas in corde eorum , , ,
et in mentibus iptorum inscribam eas : et pecca- ,
tomm eorum atque iniquiiatum ip$orum non ,
recordabor amplius. Porro ubi hon*m est re- ,
misstio, non est amplius oblatio pro pec- . ,
.
calo.
C . ' ,
Et omnis quidem sacerdos assistit.i Saneassistere et astare ministerii est signum : sedere . ,
vero quemadmodum Christus sedit ad dexteram $ ,
Palris, signum est quod sibi minislrelur, ul qui , .
Deus sit. Quotidie sacra peragens, el easdem. ' . [-*.] , Easdem,inquil,quia pro eisdem semper oflereban- I , ,
tur, cum non possenl vel praderilae vel praesen-
les victimas et oblationes, vel unum peccatum pure ac integreauierre.Hic vero, Chrislus videlicet. -. . f * >
Pro peccatis, nostris,. pro quibus passus est. . , ,
c Perpeluo. Cum una perpetuo sufficiat. t Quod . . > ,
superest exspeclans. Et quare non slatim posili . .
sunt inimLi ejus sub pedibus ipsius ? Propler fu-
luros ac nascilurosfideles.Nequeenimsoli daemo- J nes inimici sunt,eedetiam increduli.Donec posili .
sint Non dixil,Subjiciantur: sed maximam desi- , . "
gnans subjectionem, ait: Positi sint scabellum pe- . > ,
dum suorum. Quod aulem ipsi ponantur scabel- , , ,
lum, evidens probatio est, quod ipse sedeat ad
deiteram Patris. Unica enim oblatione, quam< , $
obtulit Chrislus, perfecit sive perfectos reddidit, , $ , f

perfectea peccatis liberavit. IEOS quisanctiGcan-

6 , ,
, , t
. * , .
.
, ;
.
' , , ,
. ^ - '
; , 8
. ,

. * .
.
. , , ,
,
J
" , , ^
X, 19-23. Cum igitur, fralres, habeamus //bertatem ad adttum in sancta per saiiguinem ? ,
Jesu, quem innovavit nobis recentem ac viventem, ,
per vclamenlutn, hoc est per carnem suam, et , ,
sacerdotem magnum perleclum Domui Dei, ac- ,
cedemus cum vero corde in certitudine fidei, as- , ^
persis cordibxis^ ac depulsa conscientia mo/a, ,
et abluti corpore aquapura, teneamus confessio- ,
nem spei non vacillantem : fidelis enim est qui . b promisit.
. >

Quoniam demonslravil mullum interesse inter
nevum et velus testamentum,accedilad sermonem ,

tur : hoc est, fideles: nam hi ex dicta oblatione

sanctificantur. * Testificalur aulem nobis et ipse
Spirilus sanctus. Quid lesliGcatur ? Quod remissa
sint noslra peccata.Etpeccatoruin eorura. Addidil, inquit, Et peccatorum eorum non rrcordabor
amplius. Vides ergo quod testificatus sit remissionem fleri peccatorum ? 596 Tunc autem
remisil quando novum condebat testamentum r
novum vero teslamentum condidit per viclimain
Filii sut Jesu Ghristi Domini nostri. Porro ubi
horum estremissio. 9 Peccatorum videlicet.c Non
est amplius oblalio pro peccato.i Quae enim necessitasest mullarum oblationuin, cum unicaillal
quam exhibuit Christus fuerit suificiens ad auferenda peccala ?

393

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

. c ^^ . * , , J

,
& ,
. .
,
. , ' . ? ,
$. . > , , . , . . , ,
. ,
,
, ' ' . .
' j
,
,
Ojotoiv *
. , . ,
,
. .
,
, . ,
^ .
. " 3,
, , , 8 -(
/ .
.

394

de fide et vita. Libertatem ad audilum. Queraadmodum, inquit, antea pudore suffuodebamur

quod essemus pleoi peccatis, ita nunc libertatem
habemus ingrediendi in coelum propter donatam
nobis remissionem. Aditum in sancta.i Coelum
dicit, et progressum ad spiritualia. Per sanguinem. Ut , id est in, capialur pro id est per.
Nam per crucis Chrisli sanguinem baberous remissionem ac libertatem. ,Quem innovavit nobis. Quem aditum in sancta el viam^ad illum
duceotem,nunc nuper incidil; hoc enim signiOcat
^ est innovavit. Recentem. Qui nos-

tris,inquit, lemporibus sumpsit inilium. Id autem

ad nostram cedit gloriationera, quod Abrabao temporibus non fuerit haec via, sed nostris. Ac viventem * Priraa namque via ad mortem ducebat
et increduiitatem : haec autem et ad veram fert
vitam, quia ipsaquoque \itaest, et perpetuos efiicit.Cum recentem dixisset, ne quis subjungeret.
Igitur si recens esl, eliam cessabit; ipea quoque senescens ac veterascens,quemadmodum et ea qiue
veteris erat instrumenti, dissolvetur. Nequaquam,
inquit,sed cum recens sit, semper juvenescens ac
viva permanebil, nuoquam excipiens morlem ac
dissuluiionem.tPer velamentum. Nam hscuoiversa bona per Gbrisii 5 0 7 carnem et carnis iromolationem contigerunt nobis. Haec caro etiara
recenter viam praeparavitadccelos,cum primaper
eam ingressa sit.Recle autem ?elamentum appellat: quando enim in sublime elevatus est, nerope
in cruce,tunc apparuerunt quae in coelis erant:
siquidem id proprium est veli, sive velamenti;
sive etiam quia Divinitatem in se occultabat.
E l sacerdotem magnum. communi sensu
supplendum est: Cum habeamus. Porro sacerdotem dicit Dominum.Praefecium dominiDei.tDomum Dei vocatipsosfidele3,propter id quod scrip-

. , , .
. .
, ,
, . >
. > tum est: Inhabilabo in illiset inambulabo54.
, , Accedamus cum vero corde, ad fidem Christi
. cum verilale, nibil adullerinum aul subdolum
, , habentes. In ceriitudioe fidei. Quoniam enim
, & , , , nihilest postbac visibile: oeque templum,idenim
, , , est ccelum; neque ponlifex, isest Christus; neque
. victima, haec corpus est ipsius: necessaria in pos(
, , , rum esl iides.Verum quia contingit credere siraul
,
. cl haesilare, ait: in certitudine fidei, hoc est, ut
C # . certi simus de bis. Aspersis cordibus. Osten , . - dit quod non sola fide opus sit, sed et recta vila.
. , , Aspersis cordibus. Judaei, inquit, asper , ^ - guntur corporibus suis, non vero aspergamus
, ac purificemus conscientias noslras, ut nullius
.
, mali simus nobis conscii. Aqua pura. Hoc est,
, . - baptismate. Judaei namque loti, corpus tantum
, , purificabanl, nos autem animam purilicemus ba . ptismate. Pura est enim aqua quae apud nos est,
* , , . - boc est purificaris. Teneamus confessionem.
. , , ^ Servemus,inquit, confessionemqu&e.stcirca ham:

54 Levit. , 12 ; II Cor. , 16.

PATROL. G B . GXIX.

13

395

OECUMENII [CCJE EPISCOPl

396

, . ;
.
* . , ' , c ,
, 6 .
; *
, , ,
' . , ,
.
. .
308 CAPUT XIV.

Exhortatio ad virtutem ex timore futuri
.
judicii.
c
X, 24-25. Et consideremus nos invicem in hoc
ut provocemus ad charitatem et bona opera, non ,
deserentes aggregaliones noslri, sicuti mos est , , ,
nonnullis: sed exhortantes,idque hocmagisquod\ ,
. >
videtis appropinquantem diem.
, 8, ,
cEt consideremus nos invicem, quod fratres
simus : quod grex unus unius pastoris: boc enim , *.
augebit mutuam dilectionera.Aut considercmussi . 1
quis probus sit, ut huuc imitetur. Aut cifca ea , tva .
nosiiuvicem consideremus, quorum curiosilas et , ,
scrulamen ac consideralio,ad dilectionera exacuit
etincitat: hocautem faciunt qui nihil pravum de .
se invicem ferunt, omnia autom in bopam ac sa- , ,
niorem partem rejiciunt,etiam quae videntur esse ,
delicta. Ut provocemus ad charitatem. Utexa- ,
ci.amus et augeamus mutuara dilectionem. Et .
bona opera.Et ut exacuamur ad imitandum illos . c .
qui versantnr in bonis operibus. Aggregationem .
nostri.eUl semper in eumdem locuni conveniant, . > dilectionis est productivum : idcirco prohibet se- . ,
parationem: opus enim charitalis non est divisio, . ' ,
sed fortis et exacla unio.Aggregationem appellavit , ' .
mutuum consensum. Sed exhortantes. Quae- . nam? aggregationem nostri, boc est, rautuam. . > ; ,
Namacommuni sensu resuraendum est aggrega- , .
tionem nostri. Exhorlatio vero aggregationis est, *. ut prompteei longo teiupore nobis muluo conjun- , ,
gamur. Alio modo. Sed exhortantes Im- . [.) . C
becilliores videlicet.Et tanto, inquit, nobis magis . .
opus est charitatein ac bona opera desiderare et , ,
adipisci, quanto magis appropinquat dies judicii. ,
Hoc autem etiam ad consolalionem ipsis eral, . ,
nempe defatigalis propter affficliones.
.

599X,26-31 .Nam ubi voluntariepeccamus post
acceplumcognitionem veritati$}non ullra propec- ,
catis reliqua esl hostiajed formidabilis qucedam *
exspectatiojudiciielignis zelus qui devoraturus est
adversarios.Qui aspernatnsfueritMosi kgemyab- .
sque misericordia sub duobus aut tnbus tcstibus
rnoritur.Quanto putatis pejori afficieiur supplicio,
.

qui Filium Dei conculcaverit,el sanguinem tesla- , Vtov

menli communem habueritperquem fueratsancti-,
ficalns,et spirilum gratice injuria affecerit Novi-, ,
mus enim eum qui dxxit Meum est ulctsci, ego . ,

spem firmam el inconcussam. Quam spera?Ut

speremus per sanguinem Chrisli introilum in ccelum, quod per ipsum ignoscanlur nobis peccala,
quod per ipsum digni habearaur qui in Glios adoplemur. Fidelis enimest qui promisit. Hocest,
verax. Quid autem promisit? Quod ingrederemur
in regnum ipsius. * Volo, inquit, ut ubi sum ego
et ipsi sint mecum 55. Dixil enim, Ipsi, propler
fideles.

55 Joan. xvi, 24.

397

398

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

, , . rependam, ditit DomitlUS. Et rursum .* DomtnUS

. - judicabit poputum suum. Horrendum est incidere
.
in manus Dei viventis.
. [.] '
Nam ubi vuluntarie. Tanquara involuntaria
. - levius punianlur. Peccamus. > Animadverte
. - quod nun dixerit peccavimu$> sed imperfecio u s u s
, , est participio, , ostendere volens per . severantiam in peccato usque ad mortem. Hinc
, . enim potissime manifeslum est quod non tollat
. > , resipiscentiam. Post acceptam cognitionem :
. . Hoc est, fidem de Christo. Non ultra pro pecca . tis: i ad delenda illa peccala. Erant enim apud
Judaeos hostiae quae pro ipsorum reraissione offe, . rebantur, sic ut illae non essent pro involuntariis.
. , - c Reliqua est hostia. Non tollit resipiscentiam.
, niinimegenlium : sed secundo baptizari interdicit
, Nara hostiam dicit boc ioco passionem et baptis, . t $ ma, quemadmodum etiam in superioribus dicit.
. Unica enim hostia perfectos effecit in perpetuum
f , " eos qut sanctificantur. E l ignis zelus. S i , , quidem tanquam exslimulatus ille iguis consumit
. , ac devorat eos qui injecti sunt. Adversarios autem
, - vocat non tantum incredulos,rerum etiam cunlra . rio modo operanles quam habeant Chrisli prae . - cepla. Qui aspernatus fuerit legem Hosi.
. minori fii coraparatio. Yult enim ostendere ignis
. - exuslionem juste iramiti contra adversarios. L e , gem autem dicit Mosi56,eo quod ille multa prae. . ceperit eorum quae in lege continentur.Sub duo , bus aut tribus testibus.t Nam si duo aut tres tes\ ^

'"

,
, '
.

.

,

;
.
; ,
, . , . . *
, . > '
. . , *
.
. , .
.
, .
, .

,
. ;
. ,
, , . , ' .
, .
, '
, -

90 Levit. , 12 seqq.

venise
locus, sed moriebatur. 400 Si is ergo
tiucati essent, non erat amphus misencordiae aut
qui hominis legcm, boc est Mosi, trangressus est,
absque venia post latum testimonium moritur,
inquil, quid eos pati oportere judicatis qui
Cbrisli legem cooculcaverint? c Qui filium Dei
coaculcarit. Quomodo autem conculcat quispiam
Filium Dei? Qando ipsum non audit, quando is
qui cum eo participat, peccala operatur : nam id
est conculcare, nempe conlemnere. Et sanguinem leslamenti.Sanguinem testamenti dicitsanguinem Christi: per ipsum enhn accepimus novum
testamentum. Communera habuerit. Communem,tanquam caeterisnihil excellentius habentem
sicuti dicunt qui ipsum aiunt nudura esse hominem. Hi namque nihil esse dicunt illum sanguinem, in quo varielur a nostro quo ad honorem
periinet.Deinde illorum ostendens ingratiiudinem
ait: Per quem fuerat sanciiGcatus. Et spiritum
gratiae injuria affecerit. Nam qui datum non
suscepit beneficium,eum qui dabat,afGcit injuria,
Fecit te Dei fllium, tu autem mavis efOci servus.
Venit ut in te babitaret,tu vero diabulum in teipso
introducis. Annon injuria et contumelia sunt hsec
adversus spirituni? Novimus enim eum qui
dixil. Et quod haec vera siut, inquil, allestalur
ipse Deus qui ait: Meum est ulcisci. Hoc esl

399

OECUMENII TRICCJE

400

EPISCOPI

apud me est, Ut ulciscar : EgO rependam, ;

Dominus 57.Sensim autem hoc dicendo consola
.
9

tur eos ob mala quae passi erant a propriis coutribulibus. Ac si dicerel: Quid moeretis cum
babeatis ultorem et eum qni poenas rependil iis qni vos affligunl?
CAPDT XV.
, i E \
Quod bonum tnitium ad bonum finem deducit.
. >
X,32-36.Jted(M* autem vobisinmemoriamsu< ' ,
periores diesjnquibusilluminati,ingenscertamen *c

SUStinuistlS affliclionum : partim quidem dum et ,

probriS et COnlUmeliis affedi SpeCtaCU/ futStis, , partimverodumconsortesitUCOnveV8an(iumfacti .
esti8.SiquidemetafflietionumqU(Bexvinculismeis , COntigeruiltparticipesfuistis, AOiet dtreplionem \ , facullatum vestrarum cum gaudiO aCCepUliS,
SCientesVOS habereinvobispotioretn SUSbtuntiam .
in COelo ac manentem. Ne abjecerilis igitur fidu- ^ , ciam vestram,quce magnam habet premii retribu- .
,
tionem, Nam palienlia VObis est Opus, Ut tlbiVO- & ,

luntatemDeiperegeritis,reportetis promissionem. .
Ab exordio, inquit, fidei vestrae Statim decer , , tastis; hoc certamen in mente habelOte, ne quo . ,
modo persegnitiem perdatis prionim Certaminum |* . " prsemia. Considera ingeilii dexleritatem. Ubiipso- '
rum animas facla illius ignis meiltione COmraoVlt, pC , ' nunc encomia ipsos adhortatur. In quibus
- , illuminali. Aut circa baptisma, inquit, illumi- , ,
nati,aut circa Christi COgnitionem. Partimqui- , , . dem dum et probris.i Robusla opUS estanima ad
,
ferenda probra et injurias, etiam si privatim et ** ' .
OCCUlte fiant: quoniam autem manifesle el coram Q , ( , ),
omnibusfiebant(nam hoc signiflcat : Speciaculo . . , ,
affuistis),robuslior est necessaria Pariim *U , dum consortes. Non solum i n q u i t , proprias ,
injurias virili animo tulislis, Sed et COIlSOrtes , , fuistis eorum qui injuria afficiebanlur, aposlolos . . t
significans, versatOS videlicet in COntumelUS et , , ,
aflliclionibus. Siquidem et afflictionum quae ex / .
vinculis meis conligerunt, parlicipes fuislis.i Non .
SOlum,inquit, non opus fuit vobis consolaiione, , , sed aliis quoque vinclis manus auxiliairices - . .
rexislis. t Et direplionem. Magnum esl ferre ' .
direplionem facullatUtn.Quod autem eliam CUin , .
gaudio feralur, apustolicum est. Cum gaudio ac- , , cepistis.T> Voluntariam ipsornm patientiam col- , ' ,
laudat. Scientes VOS habere. Ecce fldem qUO- . (*1.]
que illos habere lestatur. Ac manentem. Hoc . ^*
esl firmam. non quasi pereuntem, el ab aliis ad . ' ^ allOS tranSCUntem. Ne abjeceritis igitur. ' , c
Ostendii ipSOS adhuc his afflci. Fiduciam ves- |$ , > ,
tram Habent enim a Deo flduciam qui talia , ,
propler ipsum paliuntur. Ne abjecerilis igitur . ty
liduciam vestram. Quae opera veslra COnsequi- ^, , '
tur,quse Gdem,quaB af0ictiones,qu3e poenitentiam: . c " .
nam haec magna sunt ad praeslandam nobis fidu- ; , , , ciam quod proillissa conseculuri simus. Quaa magnam habet pwemii relributionem. Et unde . . * a

T a t

Tv

57 I Thess. , U .

401

402

COMMBNT. IN EPIST. AD HEfiR.

, ' , " - hoc manifestum est? Vos, inquit, 402testeseslis

. . , qui cogooscitis vos habere poliorem substantiam
, - in ccelo ac manenlem.tNam patientia vobis est
opiis.t Nonaugmentum,sed paiientiam expeto, nt
. [12.| iisdem perseveretis. c Ut, ubi voluntatem Dei pe , , regeritis. Voluntas Deiestutin eisdem usque ad
/ fineni perseveretis, et dilationem retribulionis ac
^ . promissionis sustineatis. Voluntas Dei est ut
*
in eum sincere credalis ac virtules operemini, el

tales enim referunt

pro ipsis insuper ubi tempus expetierit ad sanguinem usque decerletis
promissionem.
, ^
X. 37-39. Adhuc enim perpusillum tempom,et
. , qui venturus est veniet et non tardabit. Justus
, autem ex fide vivet, et si se subduxerit non pro . * babitur animo meo. At nos non sumus qui sub ,
- ducamus nos in perditionem, sedad fidem pertiB nemus in acquisilionem animm.
*.
Et quando possumus,inquit.accipere promissio , ,
j , . nem?Nesegnes efficiamini, ait: in proximo esl is
, , qui rependit.Adbuc enim perpusillum temporis,
et qut venturus est veniet et aon tardabit. Nam
!. ,
. quod ait significat valde breve tempus.
. cJustus autem ex flde vivel. Oportet igitur cre, , ^ , , deie quod veniet. nam justus ex fide vivet. Siau , tem segnior,inquil,effectus se subduxerit, aut ex
. 12 8. , fide, aut ex affliclionibus, non probabitur animo
, meo : ul a Cbristo accipialur in solidum : Quod
. autem ail , hoc est nullum
. ipsius bonum gratum habebit aul volet aniraa niea.
, , , Al nos sumusqui subducamus nos in perdilionem. Quoniam terruerat eos dicendo. Si se
. ,
- , C subduxerit, non prohabitnr animo meo ; corrigit

, , , illud et ait : Non sumus qui subducamus nos vel

- segnes simus, quod in perditionem ducit : sed ad

fldem pertinemus, ad possidendum et salvandum

nostras animas.
405 CAPUT XVI.
. ".
De fide quce veteres quoque gloriftcacit.

.
XIJ-4. Est autemfides earum rerum quoe spe ,
. rantursubstantia,argumentum eorumquxnon tn
.

denturiper hancenim testimoniumacceperun se ^ , niores. Per fidem intelligimus perfecla fuisse sce
. cula verbo Dei,ut ex his quce non apparebant,ea
'

qux videnturfierint.Per fidem, hostiam uberiorem

) , ' , - D Abel obtulU Deo quam Cdi?l per qiiam testimo , * nium meruit quod esset justus, testimonium perhibente de donariis illius Deo, et per ipsam
.
%

, ,

.
, ,
,
,
. .
. ;
. -

mortuus adhuc loquitur.

Exprimit consequenter quid sit fides, et ait :
Fides est substantia ac esscntia earum rerum qua,
sperantur. Nam quoniam ea quae spei subsistunt
seutiri nequeunt, ut qu interira praesentia non
sunl.fides essentia quaedam ipsorum est et substanlia, eificiens ut sinl et quodammodo praesentia fiant, eo quod credat ea esse. Est autem Gdes
argumentum ac demonstratio eorum quae oon
videntur. Exbibet oaraque fides visibilia ea quae
sunt invisibilia. Quomodo mente et ipse videns

OECUMENII TRICCiE EPISCOPI

403

404

ea quae nonapparent.Perhanc enim testimoninro .

. 01 .
acceperunt. Per Odem lestimonium a Deo acce- ,
perunt quod placuissent ipsi. Seniores. Qui- , *
nam?hi quosrecensebit: Per fldem intelligimus perfecta fuisse saecula. Nam quae ralio posset id ; . ,
demonstrare V oportet ilaque sibi fide persuadere * .
Ut ex hisquae non apparebant.Quisenim serrao , ;
. , ,
demonslrabit illa fuisse deducta ad esse ex eo
quodnon erat? Uberiorem bostiam Abel. Cujus j '
enim alterius exemplo Oeum honorabat,nisi quod .
fide credebat horumfieriretributionem?* Per quam , ,
testimonium meruit quod esset justus.Cum enim ,
dixerit Deus ad Cain, Nnm si recte obtuleris, nun ,
recte autem diviseris:testificatus est de Abel quod ,
ct recte obtulerit etrecte diviserit. Dicitur quoque , ' .
ignis e coelo delapsus fuisse super ipsius holocau-
slura. 404 c Et peripsam mortuus. Yidelicet hos- . , ' ,
tiam Nam hostia fuitipsi caedis occasio.Quod ait :
Per ipsam mortuus adhuc loquiiur, aut inielligi- , .
tur quod ipsa hoslia fratri fuil invidi ac aemu- ' , .
lalionis occasio : porro haec peperit homicidium. ^
. ,
Aut quod per ipsam loquitur, tametsi mortuus :
nam haec causa est cur Abel in perpelua sit raemo- , , * ,
ria, nec unquam oblivioni tradatur. Aut si quis , .
exactius utmmque consideret,acomrauni senten- [.] * . ,
tia accipiatur. Per ipsara, ut referatur et ad Mor- ?>) ^ , . [ ^ . ] "
tuus el ad Loquitur: u( sit seusus : Per ipsam vel , .
propter ipsam bosliam morluus, adhuc loquitur , , , , .
per ipsam. Aul per ipsam fidem ; loquitur autem fama, gloria, raeraoria.. < Adhuc loquitur. In per
petua raemoria est. Non sinit ipsum, opus suum quod ex fide processit, in oblivionera venire.
XI, 5-7. Per fidem Enoch fuit IranslatUS neC
,
videret mortem, nec fuit inventus, propterea quod !>, 6 .
transttUerat ipsum Deus : priusquam enim trans- ,
ferretur testimonium merverul quod placuisset . ,
Deo.Atque sine fide fieri non poles ut quis illi .
placeat. Nam qui accedil ad Deum hunc credere , . oporlet esse Deum, et esse remuneratorem quoz- , . */*

,
rentibus $e. Perfidemadmoiiilus oraculo Noe ea
qum nondum videbantur verilus, apparavit a r - .
cam ad salutem domus tua per quam condem- . *
navit mundum : et ejus qux secundumfidemest
.
justitict factus est hxres.
. c Per fidem Enoch. Ex illo praefigurabatur
mortis abolitio. Siquidem per Abel ostensa fuit . '
B

Sententi8BCOnflrmatio,perEnoch veiO illlUS aboli- D . , *

lio.Credidit autem Eooch Deum esse praemii re- . ,
muneratorem : ideoetiam placuit:atquein tantum . .
fidei eraot quae videbantur, ut etiam contrarium , * .
apparerel.Abel enim cum Deo placuisseljugulalus ' , , *
tamen est.nec voiuit Deus cum eo connivere ne .
moreretur; ideo per solam fidem Enoch placcbat ,
Deo, credens esse bonorum retributionem.Propter .
fldem igitur placebat, et quia placebat translatus , .
est. Nevideret mortem. Ytvens enim transla- , , .
tus est, et adhuc vivit: porro ubi et quomodo, , , .
incertum est. Atqui sine Gde Geri non potest ot .
quis illi placeat.i Siquidem nisi quis crederet bo- , ^^.

norum et malorum fieri reraunerationem, uequa

quam placere posset. Quis enim per laboriosam

405

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

406

. , 408 virlutis semilam graderetur, nisi sibi persuasum esset aliquid fore remunerationis ? Nam qui
accedit ad Deum, hunc credere oportet. Non
quid sit, neque essentiam curiose scrutari,sedtantum credere oportet quod sit, et quod rependit
mercedem quaerentibus se. Perfidem admonitus
Noe. Per fidem adjunge ei quod sequitur: Veritus, ut sit hicsensu* : Admonitus oraculoNoe, ea
quae nondum videbantur per fidem veritus, apparavit arcam. Fidei namque erat quod audiens futurum dibivium vereretur, et pavore conslernaretur
Admonilus oraculo. Aoc est, cum a Deo audisset.Alibi dicilur:Responsum acceperat,sive admonitus erat a Spiritu sancto 37. Vides honoris
aequalitatem ? Quemadmodum Pater oraculo respondet, ita.el Spiritus sanctus. Ea quae nundum

,
tf^vov 8 , 8xt , c . , , , , , ' ,
.
\ , . .
. / , .
^
12 ? , .
f .
. ' . >
, , ',
. ' .
.
, .

\idebantur. Diluvium dicit. quam COndem

navit mundum. Ostendit ipsos fuisse dignos
supplicio, quod neque intuentes parari arcam,
crediderant fore diluvium. Et ejus quse secundum fidem est justitiae. Quae per fidem constiluilur.
Nam illa fides eum justificavit qna credidit Deo
XI, 8-12.Per fidem vocatus Abraham obedivit,
,
tv , ut exirei in locum quem accepturus erat in hcere. ditatem : et exivit nesciens quo esset venturtis.
. Per fidem commigravit in terram promissionis

,

veluti peregrinam,cum in tabernaculis habitasset
cumUsaac et Jacob, cohteredibus ejusdem promis . sionis. Exspectabat enim habentem fundamenta
, civitatem cujus opifex et conditor est Deus. Per
. $$ fidem et ipsa Sara vim ad concipiendum ac re , , tinendum semen accepit, et pmter oetatis ra/io . ' nem peperit, quod fidelemjndicarei eum quipro , , miserat. Quapropter et ex uno naii swwi, eoque
,
jam effatO, taiUO ntimtro quanto SWlt Stell<B C(e / i , et velnt arena quce est juxta marginem maris
innumerabilis.
. >
Per fidera vocatus Abrabam. Non enim obe . , , disset, nisi credidisset vera dicere Deum, quod
. - illam daturus esset terram. E l boc ipsum quod
,. , exierit, fidei erat. Deo namque vocante obedivit,
' . credens quod propler bonum vocaret. Nesciens
. * , quo essel venturus. Et boc majoris 406 erat
. fidei, quod obtemperaret quocunquc vocaretur.
, Eic Per fidem commigravit in terram promissionis
, * Considera quid dicat: In terram quara promiserat
, , Deus, dicens: Tibi daho ipsam et seinini tuo
. *0 D cominoratus est tanquam iii aliena, eliam videns
. , noti contingere Deiproraissionem.Siquidem dixe, , ral Deus sedaturum ipsam, ipse tamen veluli ad , vena in terra peregrina habitabat: et ne ita qui , dem infirmior in fide factus est: sed licet eliam
, cum nepolibus in ea habitarel tanquam aliena,
;. , - adhuc tamen credebat sibi et semini suo ipsam
. dandam esse. Cum in tabernaculis habilasset. >
. Siquidem tabernacula Ggere, peregrinorum est et
, > alienigenarum in terra.a Cum IsaacetJacob
. , Eliam horum fidem ostendit quod cum ipsi
y

37 Luc. l i , 26.

407

OECUMENII T R I C G i E EPISCOPI

408

baeredes essent teir&promissionis,Unquampere-'. 6 *.

grini habitabant in illa. Et Isaac quidera abjectus
ab Ismael, Jacob autem fugatus ab Esau : neque , . , ,
tamen ita desperarunt, quin daretur illis terra , illa. Expectabat enim.Et quo modo, inquit non j * , ,
reddebantur bi fide imbecilliores, cum promissam , terram tanquam alienam inhabitarent? Quia nul- , lam terrae curam habebant,sed quanquam terram . , promissionis suscepissent, majora quaerebant, et .
coelestem civitatem exspectabanl. Nara si cor , , ,
terrae affixum habuissent,ulique commoti fuissent . .
quod eam non acciperent. Sic el nos, inquit, su-
perna quaerere oportet, et praesentium rationem ,
non habere. Habentem fundamentaci vitatem. Aut . , ,
propter ipsius stabilitatem acfirmilatemdicit eam . . habere fundamenta : autquodilla SOla babeat f u n - .
,
dainenta: nam terrense civitales ad illius compara- $.
tionem ea non habent. Cujus opifex et conditor $ , ,
est Deus. Maximum est hoc coelestis civitatis .
encomium. Per fidem et ipsa Sara. Exhortali- ; . '
vum est quod ait, Et ipsa Sara, tanquara diceret: , .
Si mulier credidit,pudendum foretsietiam mulie- . , i,
re inveniremur magis pusillanimes. Verum quo-
modo credidit? Atqui risit : verum postmodum , c . , , objurgata, limore correpta est, quod fidei erat. , , 8
Ad concipiendum ac relinendum semen. , , ,
, hoc est, COnfirmata fuit ut *
susciperet generalivum semen. Et praeter aetatis , . > , .
rationem peperit. Quod ait, Et, tanlum, sibi vult ; hoc loco : Non solum, inquit, sterilis erat, verum , , .
B

etiara praeter aetatis rationemfuit: hoc est,';in ipsaC ' . * , , ' ,

extrema senectute,quod COnfirmata Sit ad seminis ,
SUSCeplionem. 4 0 7 Quod fidelem judicaret. ,
Fidelem, idest, veracem.Ubi autem promisii? Se- .
cundum boc tempus, inquit, veniam, et erit Sarae filius. Quapropter ct ex uno. Propterea ab uno
semioe, eoque propler aetatem elanguido, nati sunt omnes qui sunl de semine Abraham, numero

quantes astra cceli et arenam maris.

, X,, \3-\6.Juxta fidem mortui sunt hi omnes,
non acceptis repromissionibus, ted ipsis procul , ^
,
,
visis et creditiM, cum amplexi fuiisent et confessi
.
se hospites atque advenas esse in terra. Nam hoec
quidicunt, declarant se patriam inqvirere. Etsi
illius quidem memores fuissent vnde fuerant . profecti, habebant utique opportunilatem rever- ' , tendi. Nunc autem meliorem expetunt, hoc est . , ,

calestem. Quapropter non erubescit ipse Deus . ,

vocari Deus illorum. Paravit enim illis civita- , .

.
tetn.
. , Duo hoc loco quaeruntur : quomodo,cum superius dixerit quod transtulit Enoch Deus ne vidcret ,
mortem, dicat nunc, Juxta fldem moriui su-t bi , j
omnes? Rursumque dicit, Non acceptis promissio- , ,
nibus : atqui dixit in superioribus,quod acceperint
prsemium fidei, Siquidem Noe servatus esl cum .
domo sua, et Enoch translatus est el non vidit . , .
mortem,et Abel adbuc loquitur per gloriaraac ce- 6
lebrem famam, et Abraham suscepit promissam ,
terram, et filium progeouit ex Sara. Solulio. . . ,
Quod ait, Mortui sunt hi omnes, accipe excepto , ,
9

409

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

4 1 0

Enoch.PoiTO quod dicit,Non acceptis promissionibus,de omnibus loquitur, oslendens quod Abrahae,
i a c et Jacob non sola terra promissa erat, sed ob
ipsorum virlutem etiam coelestia. Hoc aulera et de
caeleris inlellige .Neque enira Deus magnificus per
hoc salisfecit Abel, inquit, quod gloriosum reddiderit: aut Enochi, quod transtulerit : aut Noe,
quod Sllbltam moriem effugerit : aut Abrahae,
quod prolem ei dederit, aut quod ille terram
in perigrinationem acceperit. Sed haec sane in
modum auclarii ipsis dala sunt : et erant veluti
guslus quidam vere promissorum. Significant enim
quod de regDO COelorum prillS edocti sinl,CUm ait:
408 Ipsis procul visis ac Salutatis. Sed ipsis
pro< ul visis Adeo, inquit, ipsis Spem eminus visis credebant, ut eliam propter eas gauderent, et propemodum amplexantes, avellabantur.
Quod ait, Procul VISIS, asserunt quidam dictum
esse, quod praeviderenl Abrahara et caeleri reversionem seminis ipsorum ex jEgypto : verom id
absurdum est. Dicimus autem quod de regno COBlorum ipsis annunliatum erat, et quaecunque
postmodum Christus praedicavit. Nam si hdBC
audivissent, quam ob causam seipSOS adveoas et
peregrinos vocassent ? neque enini patriam terrenam appelenteshaBC dicebant, cura etiam in suara
reverli ipsis liceret, sed coelum quaerebant. Prasterea quoque si hfiBC placenl, inveniunlur et
Abel et Enoch ac Noe a Deo non arxepisse promissinnes. Nihil enim terrenum ipsis promiserat.
Siquidem nunquam dixerat in promissione Noe
quod semretur. Cum ampleii fuissent. > HoC
esl, credidissent ac persuasi essent t Advenas es*e in terra. Non quaB promissa erat:
nam hoc nihil magnum fuisset; sed in toto
mundo. c Declarant. Manifestant. Se patriam
inquirere. Qu in COBlis est videlicet. Et si
illius quidem. Nam quod cceleslera quaererent
hinc manifeslum est. Si enim propriam quaesivissent ex qua ejeceral eos Deus, poterant reverti;
habebant namque ad hoc opportunilatem ut ad
reverterentur. Nuncautem,cum patriam in , quirant, nec od eam reversi sint ex qua exieranl,
. , manifestum est quod meliorem ac coelestem COnCU . piscant. Quapropler DOD erubescit. Quemad' 6 - modum enim vocalur Deus mundi, i(a et Deus
, Abraham et Isaac et Jacob,ffiqualisponderis ac
. t ' . .- roboris eos cum tola reliqua crealura efficiens. Id
6 autem loco maximae dignilatis est, quod vebt Deus
. , , , appellari Deus ipsorum. Siquidem ac si glorietur
. Deus in patriarchis, ita ?ocatur Deus Abraham et
, .
Isaac et Jaob. Paravitenim i l l i s civitalem. Non
podefit Deos qropteripsos, quod voceturjeorum Deus : el adeo non pudefit. inquil, ut etiam voluntatem
eoniro implevertl. Civitaiem cupiebant in coelo, et paravit eis in ipeo civitatera

* . , ,
,
,
, , .
. , , " , ,
,
,
. .
.
,
, ^^
.
. , , , (5
' , ' ,
. , , ,
. ' . ,
, '
. ,
;
,
,
, ' ,
, " ,
.


. . c
. .
( ),
, c . '
. ,
c . '
, .
, .

. ,
,
. .
' ,

sa

t
,
X I , 17 22. Per fitlem obtulit Abraham lsd'tC
,

Cltm tentoretur, et Utvgevitum oblulit W qiiO

, promis$iot)es acceperat, 4 0 9 ad QUem dtCtum
, - fueral \ hdUC VOCdbUur tibt Semen, cum Ulud
,
secum perpendisset, Deum vel mortuis excitare

411

OECUMENII T R I C C * EPISCOPI

posse^uf^ipsumetiamperparabolamrecepit.^^K

" '^6

Per fidem de futuris haac benedixif Jacob et
Esau. Per fidem Jacob moriens singulis filiis .
Jossph benedixit, et adoravit fastigium virgm , ,
illiu*. Per fidem Joseph moriens de egressione ^ .
filiorum Israel meminil, el de ossibvs suis man- ,
.
davit.
' ,
Per fidem obtulit Abraham Isaac. Quam fidem ?Quod eliam a mortuisDeus excilare posset.
Cum tentaretur. Tenlabat aulem : non quod . f . > ,
opus esset ipsi discere quae in Abrabam essent : ( 6
quomodo enim hoc esset, cum singillatim ipse j ) *
scrutelur corda nostra 58? Sed ut illud nobis fa- .
ceret manifeslum Et unigenitum Nequisenim , ? 8 ,
dicat quod aliumadhuc babebat filium,ei sperans 5t' ,
quod per illum promissio sortiretur eflectum, , , ,
propler Isaac obtulit. Non, inquit, unigeniUisferat. ,
Unigenitus autem quoad promissionis sermonem, . *1.
quandoquidem habebat etiam Ismael. Ad quem . ' 2, ,
dictum fuerat.o Ilaqne quantum ad id quod appa-
reljinquit, etiam contraria jubere videbatur Deus . .
hisquaepromiserat: nectamen proplerea Abrahara , perdidit fidem. Quomodo namque in Isaac voean- ; ' .
dum erat ipsi semen, cum juberelur immolare 8 . ?
Isaac ?Sed taraen ne ita quidem haesPavil. Cum J
illud secum perpendisset, Deum vel a mortuis
excitareposse.iVides quod perfideraomniafaceret . ' ' .
Abraham ? Credebat enim quod ipsum quoque ju- .
gulalum possetDeus suscitire.rUndeipsumetiam . ' , .
per parabolam recepit. Et ipsum Abraham et , ,
ipsum Isaac. Nam hoc in Utroque locum habet. .
Et vide quod ait, Per parabolam. Abraham typus , ,
erat Dei et Patris, Isaac vero Filii Dci Siquidem ,
quia maguum quidam erat nobis Deus praestitu- , .
rus, nempe immolaiionem Filii sui, cum esset ", , vehementer humanus, ne sola gratia nos salvare '
videretur,fecit essedebitum ut tradereturGhristus: , , ,
debitum aulem boc modo : Quemadmodum,inquit,
Abrabam sustinuil ut unigenitum suum in mortem . , trarieret propter me, ita et ego debeo Unigenitum , *
tradere in mortem pro hominibus. Possumus ta- ',
men quod ait. Per parabolam, boc eliam modo
intelligere, aptantes illud ad personam Tsaac : , "
Recepit 410 Isaac et fecit eum esse parabolam, , 6
.
.

typum et exemplum Cbristi, ut quemadmodum * *
'

*
,
,

Isaac jugulatus esl, quantum est ex prompta
"'
Abrahae voluntate, ita et Ghristus trucidetur, sed , ,
hoc secundum verilatem ipsam. Aut hoc quoque ,
modo intellige, Per parabobm : Recepit, inquit, ' , .
Isaac per parabolam,boc est, loco ejus quod colla- , , . ". [4>*M\J
lum est et pro eoostensum. Ostendit enim arietem, , ' ,
et eo pro filio dato recepit Isaac Porro prima '
interpretatio meo judicio multo melior est. Alio . , ,
modo Quod ait, Unde ipsum etiam per parabo- ,
iam recepit, potest hoc etiam modo inlelligi: ,
Unde etiam Abraham recepit Isaac per parabolam , , **
sive cum parabola. Quoniam enim exuberantem .
B

5Psal. , 10.

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

413

414

* * quamdamprastitit obedientiam etfidem quaeipsius

. quoque naiurae jus vinceret, recipitrursusfilium:
. , non sicut obtulit, sed cum magno augmentoacsuae
* , fidei dignitate Recipitenim ipsum ferentem para *, 8 bolam ei similitudinem ad Dei Filium ac Deum.
Nam talia fides praestare potest. Quod siaccipias
, per parabolam, ul sit communead Abrahamet ad
, . Isaac : quod ille quidem in typum Palris etin pa , , rabolam ac similitud nem per accessionem fllii

appellalus est : Isaac vero in typum Filii : etiam

boc modo pnedicta interpretatio commode suum
habet inlelleclum. Tanlum, inquit, lucrum con . , ciliavit Abrahaefides sua,quod oblatum filiumcum

, ' magno fcenore rccepit. Quodnam fuit illud foenus?

- Ut ipsumcum parabola ac simuiludine adPatrem
6 . , el Filium referret,hoc est,recepit Filium cum Canto
* , lucro.utulerquefieret typus ejusproventusquem
, beneplacuit Palri perflci in Filio. Aut per para , bolam recepit Deus Isaac, hoc est, propter fidem
, ' .
et promplum AbrahaeanimunMamelsi ariesablatus
. ' fuisset: qui etiam tunc non ab Abraham, sed ab
, ipsoDeo receptus erat,qui iliumquoque eo deduxe . , rat ila lamen suscepit Deus sacriflcium,tanquam
, , recipiendo ipsumlsaacper parabolamet auctarium
, - arietis. Ideo dicit: Unde ipsum, nempe Isaac,
, recepit per parabolam et accessum arietis,hoc est,
tanquam perfectum esset propositum ac promptus
. t . fidei animusjitasuscepitsacriflcium Abrahae Dens.
, 411 Per fidem de fuluris. Quomodo filiissuis
; , lanta bona promisisset, nisi credidisset quod Deus
j , promissa praBSlarel ? Quid est autem e futuris ?
- Aut de his quae erant ipsis eventura, aut de his
quae semini eorum danda erant; siquidem neque
6.
. - ipsi promisso fruebantur. Primum autem nominat
Jacob, propter virtutem ac probitatem.
[12.] . >
Per fidem Jacob moriens.i Non solum,inquit.
, , OJ , ^ hoc loco dixil, verum etiam de futuris adeo con , .
fidebal, ut eliam opere illud demonstraret. Quo * niam enim fulurum erat, ut ab Epbraim exsurge , , ret aliusrex.proptereadixit: Etadoravit fasligium
, , virgae ejus : hoc esi, cum jam senex esset, adora , , - bai Joseph, designans totius populi adorationem,
, . [ ] sive obsequium quod ipsi tribuenduin erat. Atqui
, 8 .
noveral hoc ipsum sortitum esse effectum, dum
' , -ofratres e u i f l adorarent; lamen postmodum futurum
. . eral, ut etiam accideret per decem tribus. Et
, adoravit fastigium virgx. Regnum namque
' . Ephraim significavit et decem tribuum subjec . , tionem : propterea enim ipse praeflgurat illorum
, , - adoralionem Nam adeo, inquit, credidil futuris,
( $ . ut etiam adoraret virgam, sivespectrum, indicans
Cfjo , \ , se futura prospicere. Cum duo essent Glii Joseph,
' . nempe Epbraim et Manasse, ex semiue Ephraim
, reges erant orituri. Prsesignans igitur regnum
. semini suo, adonvit fasligium virgae, sive regni
* Manasse. Siquidem hoc modo scriptum est in libro
. ' - Genesos : Supervixit autem Jacob in terra jEgypli
* decem et septem annis 50. Fueront autem dies

. ;

50 Gen. xLtu, 8.

415

CECUMENII TRlCCiE EPISCOPI

416

annorum vitae Jacob centum quadraginta seplem,et i ,

appropinquaverunt dies Israel ut moreretur: vo- , ,
cavitque iilium suum Joseph, ac dixii ei : c Si c ,
inveni gratiaro coram te,pone manum tuam ad fe- . *
mur meum,etfacies mecummisericordiam acveri- , tatem, ut non sepelias me in /Egypto, sed deferas , ,
cum patribus meis, tollasque me ex jEgypto, ac
sepelias me in sepulcro ipsorum. At ille dixil: . , * .
Egofaciam juxta verbum luum. Ait autem : Jura , . .
mihi. Et juravit ei adoravitque Israel fasligium .
virga3 illius 60.Perfidem Josepb moriens. In . , ,
tanlum, inquit, credidit quod Israel egressurus 8 ;3 ,
esset ex iEgyplo, ut eliam de transferendis os- 8 .
sibus suis fratres adjurarel. 412 Quamobrem ? j ,
Ut semper memores adjuralionis Josephi, scirent .
etiam quaa de egressu erant. Quis enim adjurasset * , ^
de transferendis suis ossibus, nisi vebementer j
confideret quod essent egressuri ?
c

XI, 23-26. Per fidem, cum natus esset Moses, ,
occultatus e$t menses tres parentibus suis, ,
propterea quod viderent elegantem puellum, nec . ,

vcriti sunt edictum regis. Per fidem Moses jam /,

grandis, renuit vocarifilius filiot Pharaonis, po- ) ^ ,
tius eligens simul orrumnas pati cum populo Dei ,
quam temporariis peccati commodis frui majo-
res arbitratus divitias probrum Christi quam 3 ,
ASgyptiorum thesaures. Respectum enim habebat .
remuneralionis.

Ubi virosprobosac virtulieditosrecensuisset.qui
omnia perfidemeflecerant, dicit etiam de Mosi pa- < ,
renlibus obscuris quibusdam hominibus,exhorlans , ,
eos,ac propemodum dicens: Illi adeo obscuri fidem , ;
habuerunt,vosautem fluctuatis?Quareaulemoccul- > ,
tarunt eummensestres,idquecumregium essetedi- ^5
clum,ut masculi protinus inlerimerentur? Manife- ; .
stum est quod crediderunl ipsnm servandum esse. j * '
Unde autem haec ipsorumfides?Exeo quod elegans . , ,
.
puellus esset. Nequaquamenim absque divina gra-
tia,inquil,statim acunis ita factum fuisset. cPer fi- .
demMosesjam grandis. Haecenimfaciebatconfi- ,
dens potiora se percepturum bonaquam essent prae- ^ . , *, sentia.Quodautemait,Renuit, manifestalquod stu- . *k
dio seipsum alienaverit. cQuam temporariis peccali , , commodisfrui.Peccatum vocavit, non collaborare .
aut simulaerumnas palicum populoDei: noneslergo . .' ;
fruitus hujus peccati commodis. Cnjus?utnon * . c .
una cum populo Dei aerumnis afficerelur.Majores
arbilratus divitias. Non dixit : Majores du- ,
xit divitias quara Ihesauros iEgyptiorum bona qu , , in coelis reposita sunt, sed magis demonstrans , ,
ipsius virtutem, ait: c Probrum Christi, hoc est, . , , '
probro affici sicut Christus. Quis auem te ; t , *
cunstituit principeni, inquiunt, super nos 6* ? j '
Nam et hoc Chrislus audivit: * Per quam potesta- . ,
tem haec facis62?Aut ptobro affici propler Chri-
sturo. Nam petra eral Christus 63; hic aulem ,
pro petra illa, et quod dederil ex ea aquain 64, . t ,
1

60 Gen. XLVII' 29 31. Exod n, 14. es Matth. , 23. 631 Cor. x, 4. 64 Exod. xvn, 1 seqq.

417

COMMENT. EPIST. AD HEBR.

418

; , multa paSSUSest a Jud&is COnvitia. 4 1 5 tProbrum

, , - Christi ? Quidnam,Ad probrum Christi ? hoc est,
. . talia sustinere opprobria, ostendens opprobrium
. quod passus est Cbristus, aul quod propter Gbri , stum sustinuit.Nampetra erat Christus. Consenta ; - neum est eliam illum probro fuisseaffectum. Gum
,
audivil:Numoccidereme tuvisquemadmodumheri
, occidisti iEgyplum boc esl Gbristi opprobrium,
jev, , malis ac injuriis affici usque ad fincm extre. ~; - munique spiritum : quemadmodum ille convitia
, , . sustinuit et audivit, Si FiliusUei es, descende de
cruce:ulerque enim probris el conviciis petebatur
. $ ;

a suis conlribulibus, loco heneficiorura quibus eos

affecerat. Respectum enim habebat. Yidesfidem?
, ^ XI, 27-31. Per fidem reliquit Agypium haud
( , veritus ferocitalem regis.Perinde non quasi vidis). , sei eumqui est invisibilis ita toleravit. Per fidem
', fecit pasc/ et effusionemsanguinis, neisqui peii . - tnebatprimogenita, tangeret ipsos. Perfidem tran , sierunt mare Rubrum veluti persiccamterram,
. quod cum lentussenl JSgyptii, absorpti sunt. Per
, . fidem mcenia Jericho conciderunt circumdata ad
, diesseptem.Per fidem Rahab meretrix non periit
vna cum his qui non obedierunt.cum excepisset
' .
hospilio exploratores pacifice.
tPer fidem reliquit iEgyptum.Perfidem egres ". ,
. sus est, neueura tentaret, num ipsum servaturus
, . "
idipsuin autem lentare, fidei erat. Aut
e s s e l :

. . ' .
*' . ,
.
.
, .
, , )
^.
.
6
. , ' . .
. . , ,
, , .


.
, , ,
. , , ? , . ' , ,

/, ;
'. > *
,
.
* .
>
. . .
. t

credidissel se esse venturum el educlurum

populum. oHaud verilus ferociam regis.oAtqui in

Exodo babetur quod limueril: sed nibil ex boc babelur conlrarium.Nequenon adeo timuil quin rursum rediret : tinienlis non fuisset non amplius
reverti in iEgyptum. Quod ergo ait, Non ventus
ferociam regis inlellige ad secundo redeundum.
Primo aulem timuit non regem, sed nolens se in
manifeslum conjicere pericuJum. Nam boc fuisset
lenlatis Ueum. Aulquod uon limuerilneadeo increscerel ejus ferocia,uteum inquireret fugientem.
Unde non longe, sed ad vicina loca aulugit: hoc
aulem fidei erat. Perinde enim quasi vidisset eum
qui est invisibilis, ita loleravit. Perinde quasi
oculis carneis Deum vidisset qui est invisibilis.
Vidit autem eum oculis nienlis,et oinnia vinliter
loleravil, nempe aerumoas una cura populo Dei,
fugam, caeleraque omnia. Magnae enim patientiae
causaeslhabereinmenteDeum.414 t Per fidem
fecil pascba. Dixit enimMoses : Linite posies ut
servemiui, et crediderunt quod servandi essent.
Illi quidem crediderunt se per sanguinem agni servandos, inquil, idque conseculi sant. Vosergo
quomodo non magis credetis per sanguinem Cbrisli vos esse servandos,et servabimini ab omnibus
qui vobisinsidiantur ? Et effusionem sanguinis.
Effusionem sanguinis vocavit unctionem liminum
ostriorum,ne langeret ipsosexterminalor angtlus.
Id aulem lypus erat sanguinis Agni Dei. Nara per
ipsius sanguinem abigimos exterminatorem Salanam. PerfidemtransieruntraareRubraro.Siquidero

419

CfeCUMENII T R I C C J E E P I S G O P I

420

Crediderunt S6 transitlllOS,ac transierunt. Tantum . "

falet fiiies, ut quae etiam impossibilia sunt faciat , '
possibilia. c Quod cumtenlassentjEgyptii. For- , ,
tassis enim suspicabantur mare esse terram, et .
tentaverunt ipsi quoque pertransire, sed inleritus , ,
ipsoruro ostendit quod vere esset mare, ei non .
phantasia quaedam. Diffissum namque prsetec suam
naturam pro Israel, id prseslabat ut pedibus ince- ,
derent : jEgyptios vero conclusit juxla suam . .
natiirara.Scopus autem ipsierat ut ipsosinduceret ,
ad credendum, sperandumque futura, atque ob id .
omnem hunc movitsermonem. Perfidemmoenia .
Jericho. > Crediderunt enim futurum ut concide- ,
rent, et certe fides etiam ea quae supra naturam .
erant direxit. PerfideraRabab merelrix. D Siquidem cum audisset referentes tiros, credidit ac
suscepit eos, lametsi reliqui manerent increduli.
XI, 32-40. Et qutd proeterea loquor ? Deficlet t ; enim me lempus commemoranlem de Gedeone,vov ,
de Barac et Samsone et Jephte, nec non David ,
et Samuele ac prophetis, qui per fidem expugna- , ,
,

,
verunt regna, operati sunt justiliam, assecuti

sunt promissiones, occluserunt ora leonum, ex-

stinxerunt vim ignis, effugerunt acies gladii, va- ^ , lidi facti sunt ex imbecillilate, effcvli sunt ro- ,
busti in bello, xncursiones averteitwt exlerorum. , . '
Mulieres acceperunt ex resurrectione morluos .
,

suos. Alii vero ccrsi sunt> aspernati redemptio-

*

nem, ut potiorem soilirentur resurrectionem. ,

Alii rursus ludibriis el flagris explorati sunt, tn- . "
super et vinculis et carcere : 415 lapidati sunt, , **
,
,

dissecti sunt, tentati sunt, occisione gladii occu- ,

buerunt: oben averuni in ovillis et caprinis pel-
libus, dcstituti, pressi, afflicti, quibus indignus , ' , erat mundus; in desertis errantes et monhbus , ,
ac ipcluncis et cavernis terroe. Atque omnes hi
tesltmonium promeriti per fidem, non acceperunt .
pronmsioncm^ quod Deus de nobis melius quid- , ,
dam providit, ne sine nobti> consummurenluv. ,
%

.
, Cum sermonem in meretrice terminasset,ipsosquo exborlatus esset a persona qualilate, poslbac ,
compcndii gratia, non omnium quidem notnina ,
ttruimorul ; uttc tamen reiuiltil sermonem. Defi- , $ . < , t
eiet PMIIM mo tmnpui. Tompus dicit epistolae con- , , ,
Vnhlpim vtduli proportionatum. DeGedeone. . . 6 . \ .
QMAIU Godcon. Necnon David. Qualis fue- ', ,
filOavld, 00 quod COnslitueritin ibrODOSUO, JUXtaD , , ,
lilteralem quidem Salomonem, juxla spirilualem .
voro intellectum, Salomonem, spiritualem Domi- . >
num Jesura. Qui perfidem. Omnes hiperfidem , , , t
fecerunt ea quae fecerunt: Abrabam, Moses, Jesus. . . . ;
c Expugnayerunt. Devicerunl, perdiderunt
Quoenam YAbraham devicit regesqui Lotnepotein , , ,
suuin captivum abduxerant, et regem Gerara. , . , .
. , .
Moiesregem iEgypti, aliosque multos. Jesus, plu
ree 60. Operati sunl justitiam. Abraham, Pbi- , , . ,
nees. Hoc loco de David, opinor, dicit. Justitiam . * -

65 Gen . , 20;Gen. xvNura. xxv.

421

424

COMMENT. EPIST. AD HEBR.

. t . ', , , >autem appellavil humanilatem. Assecuti sunt

, . " promissiones Patriarchaevidelicet, Elias, David,
. , ' Jesus, Chaleb, aliique plures. Occluserunt ora
. , , . - leonum. Daniel, Samson. Exstinxerunt vim
. c > 6 , ignis. Tres pueri, Ananias, Axarias, Mizael.
. EfTugerunl acies gladii Quemadmodum Elias.
, - Validi facti sunt ex inabecillilale. E l de iis lo. c . ,
, quitur qul redierant ex captivitate Babylonica, et

, .

deEzecliia. Effecti sunt robusti. Abraham, Ho-

, , ses, Jesus, Samson et David. Aul quod non solum

, . ' ex caplivitate perfidemreversi sunt,sed etvicinas
. ' ' , nationes devicerunt. Mulieres acceperunt. Su , - namitis per Elizseura, et antea Sarephtana per
. , Eliam. Alii vero caesi sunt. Aut capile caesi
, . sunt, ut Jacobus et Joannes et quotquot decollati
. ' ~, , , sunl : aui fustibus inlerierant. 416 Alii vero
. , dicunt excoriare. Dictum est autem
. ) de Marhabaeis 66. Aspernari redemptionem.Hoc
est,conlemnenles redimiabinducloipsissupplicio.
. , , , - Liberum, inquit, fuisset eis vivere, verum ipsi
. , ; " noluerunt ' hoc autem fidei erat. Unde ait : Ul
potiorem sorlirenlur reMirrectionem: quam cae. , ' teri homines. Siquidem resurreclio omnibuscom , , , munis est: sed bi resurgent ad vitam aeternam, illi
. " vero ad suppliciura aelernum. Alii rursus ludi, , briis. > Quemadmodum Elizjeus67, etpostmodura
. ' - Petrus et Joannes cura caeteris. t Insuper et vin*. , . . culis el carcere. Jeremias et Micbaeas68. tLapi . - dati sunt. De Stepbano dicit etKabolh 69. Diswv,
secti sunt. De Isaia dicil, quem, ul aiuat, lignea
. , , ,

serra secuerunt, ut longo lempore durarel sup , *

. . 6 .
. cc pbcium. * Tenlali sunl. Ut Job70. Occisione

. , , gladii occubuerunt. Micbaeas, Joannes, Jacobus
' , . et Zacharias. Circuieruut in ovillis. Sicut Elias
, . - et Eiizaeus 7t. Hoc aulem ob inopiam illiscontigit.
. '. Destiluti. Veluti propbeiae quos aluit Abdias 7.
c Afflicti. Malis affecti. Quibus indignus erat
. liv . 0
mundus. lloc aulem eliam auimat iLos. Kam si
^.
hic, inquit, mundus, imo tota crealura indigna
!> , ,
erat bis qui propler Deum inalis aftioebantur,
, ,
quare vos in boc muudo mercedem vultis referre
,
eorum quae propler Cbrislum toleratis ? Cuin enim
j #
nieliores muudo silis, ue quaeratis quidquam in hoc
, .
mundo. In deserlu erranles. Ul Elias, etpro . , ,
B

,
(,

"

. .

*
,

.
; "

"

,
'

quos alebat Abdias 73. Vide autem quod

non ail, Occupato deserto quielem assecuti sunt,
sed ibi quoque errabant timore persecutorum.
Atque bi homines. Quid, inquit, moeretis et
indignamiDi,qui adbuc in cerlamioe estis, si promia non recipiatis ? Atqui ornnes prsedicti sancti
testimoniumproraerili quod per fidem accedentem
Deo placuerint, nondumconsecuti suntbonajuslis
promissa. Quod Deus de nobis quiddam melius
providit. Quomodo melius quidam ? Siquidem ne
illi aliquid amplius quam nos haberenl in eo quod
priores coronati essent, unum definivittempua, ut

66 Mallb. vii, 1 seqq.. 67 Iv Reg. n, \ eeqq. 68 Jerem. xxxn, 38; 111 Reg. xxu. 60 Act. v n , 1 seqq.;
Reg. xxi, 1 seqq. 7<*0 j , b , . 7i H P s a l . xxiv, 1 soqq. Reg. xvm, 1 seqq. Reg.
xxnif 19.

CECUMENII TRICCiE EPISCOPI

423

424

et nos CUITl ipsis COronemur. Hoc autem pro nobis . , >

, , ,
. "
. , , "
, , , ,

, .

est : illi namque sedenl irremunerali, 417 noslraui exspeclanles adminislrationem* Ne sine
nobis consummarentur. Nondixit, Coronarentur,
8ed quod majorem habet emphasim, Consummarentur,sive Perficerentur, hoc est, acciperent terroinum bonorum,pro quo laboratomnis conatuset
fatigatio ejus qui virlule praedilus esl.

. '.
.
, XII, 1 , 2 . Proinde nos quoque cum tonta septi

, *
simusnube teslium, deposito omni onere, et le ,
naciter adharenle peccato, per tolerantiam cur ,
ramus m proposiio nobis certatnine, respicientes
,
ad fidei ducem et consummatorem Jesutn, qui
pro gaudio sibi proposito perlulit crucem, igno- *, ,
$ -

CAPUT XVII.
De patientia ex imilatione Chrtsti.

minia contetnpta, et ad Jexterom throni Dei consedit.

Non dixit imminere nobisaut supra nos altolli,
sed,quod majus esl,sepire nos. Nube teslium.
Siquidem memoria testium sive martyrum excilat
ipsos ad similem zelum ad certamina. Nubem autero ipsos appellavit, aut a metapbora eorum qui
exuruntur ab aestu, et in rorirtam nubem ingressi
consolalionem accipiunt. Memoria namquemartyruro consolatur eos qui absestutenlationum dissoluti sunt: aut quia spiritualem nobis rorem distribuant, Deum pro nobisobscurantes.oDepositoomni onere. Deposita gravitate rerum saecularium,

.
12 , , ' , . , H

.
, < ' .
. , ,
, .
t . , ,
OmniquesimulDegligentiaetsegnitie.*Etlenaciter , '
adhaerentum peecalo.Autquia facileadbaeremobis , .
autquia facile potest casum eldejectiouem suscipere . ' ,
Ideo dicitur. , tolerantiam . '
curraraus. Neque enim alio modo abjicit quis- .
piam pondus rerum saecularium, quam per tole- , * . &
rantiam. Porro lolerantiae meminit tanquam rei , ,
ipsis aptissimae. Considera vero quod non dixerit, , , , '
Pugnis decertemus, aut. Bellemus,sed quod levius , , , .
erat, Curramus in certamine. Praesens namque vila , . '
418 cerlamen est: certamen, inquam, adversus
peccala et concupiscentias, aut eos quispintuali- .
ter nobisadversanlur. In hoc igitur certamine cur- , .
ramus ac viriliter agamus. Respicionles ad (idei ,
ducem. cDeinde ad caputipsum venit adbortatio- ,
nis et consolationis, nempe Christum et ail : Si D ** ^ , ,
.
volumus et tolerantiam babere et recle currere,ad
Cbristum respiciamus, discamusque et recte cur- , rere et sustinere, vocatque ipsum ducem ac con- , 8
summatorera,hoc ostendens quod el credendi no- , ,
bis causa fuerit, et lerminum impositurussitfidei, . "
ut ipsamfirmamhabeamus et inconcussam.c Qui , > , , <
pro gaudio sibi proposilo. Ipsi, inquit, licuisset * .
cum gaudio et gloria degere, in boc mundo : ait . * ) .
enim : tPolesUtembabeo ponendi animammeam, ' , '
et recipiendi ipsam 7*: sed oon voluit,irno voluo- . tarie crucem sustinuit. Ignominia contempta 6 .
c

74 Joan.x, 18.

426

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

425

, Erat namque probosa ac exsecranda mors per cru . [OIKOVMENIOV.]

, ,
, " , ,
, ,
, . t $
, , ,

cem illata. Si igilur in hunc inspexerimus, et nos

quoque tolerabiraus, quemadmodum et ipse toleravit. Aut quod dicitur,Pro gaudio sibi proposito,
ita accipe, sicut et Gregorius ait. Cui cum liberum, inquit,fuisset manere in propria gloriaetdivinitate, non solum exinanivit semetipsum usque
ad formam servi, sed et crucem sustinuilignomi ' . nia cootempta.aEt ad dexteram tbroni. ldoneus
, , igilur est qui vos etiam remuneret pro afffictioni .
bus quas propter eum palimini. Neque eoim solum crucifixus est, verura etiam in dextera Dei sedet. Dextera autein et cathedra demonstrat honoris
aequaJilatem.
' -

XII. 3-9. Recogitate etlim eUM qui talem 8U$-

, tinuit peccaloribus adversus semetipsum con

. tradictionem, ne defatigemini unimis vestris dis '
soluti. Nondum usque ad sanguinem restitistisy

,
advertus peccatum repugnantes, et obliti estis
,

* exhortationis quce vobis tanqiuim filiis loquitur :

. , Fili mi, ne neglexeris correptionem Domini, ne ' .

; que defictas cum ab eo argueris. Quem enim di * ligit Deus, corripit: flagellat autem omnem / i
, , liumquem recipit. Si castigationem suslinetis,
. , veluti filiis offerl se vobis Deus. Quis enim est / i ; > , lius quem non castigat paier ? 4 1 9 Quod si alie , ' niestis casligalione cujus participes sunt omnes,
.
igitur spurii estis, non filii. Uaque cum carnis
, nostm patres habuerimus castigatores, ei reve , y&iCriti simusillos, annon mullo magis subjiciemur
Patri spirituum, et vivemus?
;
Recogitale eoim. Nam si his qui considerat
' . , - conservorum afflictiones, consolationem babet in
, 6 ; suis afflictionibus, quanto magis qui Domini afflic , , 8 tiones animo4perpendit. peccatonbus, Ma
. jusenim est,quod etiama peccatoribusbaec susti , , , nuerit. Conlradictiones autem vocat irrisionem,
, verbera, subsannationes, et quaecunque contradi . cebant dogmatis et doctrinis ipsius : similiter et
. , , clamores quibus sub Pilato vociferabantur. Ne
, defaiigemini animis vestris. JNam si haec, inquit,
. animo perpenderitis,obdurabimini ad afflictiones,
. , - scientes vos factos esse Dei imitalores. Nondura
, , usquead sanguinem. superioribus testiflcatus
.
est eis quod plurimum certaverinl, ubi ait: Ingens
, , - cerlaraen SUStinuistis affliclioiium : ne igitur
D

.
' , [
, ] .
.
.
* , . ,
, , ,
.
. > , ,
,
. . . ' .
, PATBOL. G R . G X I X .

hoc exlollerentur, dicit nunc : Nondum perfecte

decertastis, opus est vobis et alio quodam : quod
et boc est genus exbortalionis. Ait enim : Usque
ad persecutiones, usque ad faculiatum direplionem pervenistis, non usque ad mortera : at Jesu*
Cbristus ad morlem usque devenit. Adversus
peccalum repugnanles. Ostendit et peccatum
vehementer, spirare, et ipsos ediverso certare.Ait
enim, Resliltstis,lanquam in acie, taaquam in
bello, veluti etiam resistente peccato. Et obliti
estis exborlationis. >Adeo, inquit, conlristali estis
animoque dejecto,ut etim obliti sitis sermonum qui
ad forttiudinem faciunt.Hoc autem significateosvebementer segnee effectos: nam qui tales sunt obli14

427

QECUMENII TRICCJE EPISCOPI

428

tiscuntur etiam eorum qu SUnt in manibus.cQuse . , ". f ' . >

vobis tanquam filiis loquitur.iNon enim propriis fi- , : /

liis loquebatur Salomo, sed communem doctrinam

in medium promebat:propterea ail Tanquam. Cum . . 3

ab eo argueris. Maxima est exhortatio et conso- , ' latio, scire quod ex Dei promissione ad no?lram . , .
utilitatem superveniant afQictiones, siquidem ad ,
pbilosophandum inducaut nos afflictiones : quod c ?|
si exDei permissione superveniant,ab ipsoviden- .
tur supervenire et immitli. Quem euim diligit , . Deus corripiL Siquidem nullus potest quemquam , ' ostenderejustum absque afflictione: 420 quoniam .
angusta el arcta est via quse ducil ad vitam 75 > , ;, ,
Itaque et vos quoad correctionem vocat Deus. non . .
ad sopplicium. Eo ipso igitur quo se existima- , .
bant a Deo derelictos esse, nempe propter afflic- . >
tiones, per id SUadet eis quod Deo CUrae sint; imo , ,
opposilo modo : Derelicli essetis,inquit,si absque . ol , c
afflictionibus agereiis. cQuem recipit. Quem ad .
se suscipit, quem accipitul suus filius sit. Velu- ti filius offert se vobis Deus. Quoniam igitur in- , dicium filiorum est corripi, tolerate, inquit, affli- . ' ,
ctionem. Filii autem Dei sunt jusli. Quod si . > ,
alieni estis a castigatione. Ubi a rebus ipsissua- , , ,
sisset, nempe lot sanclis in medium adductis qui . ' ,
per afflictiones decerlaverant, nunc ab humanis , ,
rationibus nititur ipsis persuadere. Igitur spurii . ' , ,
estis, et non filii. Si ergo signum spuriorum est . .
non castigari, legitimorum autem filiorum casti- , .
gan, oportet, inquit, de castigalione gaudere. Et reveriti sumus i'los. Audiebarous, inquit, ac
reverebamur illos. Palri spirituum. Sive spiritualium donorum sive animarum aut incorporearum
virlutum. El vivemus.> Nam haec est vita, subjici Deo.
4

Jll lQ-i\.Atque
f

illi quidemadpaUCOSdiesproC

arbitratu suo noserudiebant: hicautem udcom- ,

modum no$trum, in hoc ut impartiat nobis sanc- .
, **
timoniam suam. Omnis autem castigatio in proesens quidem non videtur ssse gaudii, sed mcero- , ,

ris. At postea fruclum iranquillum juslitioe red- '

.
dit his qui per illam fuerint exercitati.
.
Atque illi quidem ad paucos dies. Neque
enim possunt nos semper instruere ut perfectos , reddant: Deus autem qui semper erudil et casli- , .
gal, perfeclosreddit. Palris namque mors aut filii , &,
incrementum, sistit castigationem. Pro arbitralu ' . .
suo. Quod autem patri videlur, non semperfdio , .
prodesl: siquidem frequenter docent turpesetiam ;.
. ,
artes.Hic autem ad commodum nostrum. Porro
Deus semper noslram venalurutililatem.Nonenim . '
0

ut aliquid a nobis accipiat, quemadmodum palres

secundum carnem, nostra dispensat: sed ut det
potius,et det non mediocre quidpiam, sed sanclimoniam,hoc est,purilatem: ut quantum possibile
est, digni eo efficiamur. Omnis aulem eruditio
421 Rursum acommuni intelligenliasumitoccasiones exhortationis,et ait: tOmnis erudilio, non
spiritualissolum, sed etcarnalis,non videturesse
gaudii Recte aulem dicit, Videtur : neque enim
7 Matth. v n , 44.

, '
, ' ' , ,
, , ,
, , ^.

, oi
, ,
. , .
. , *

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

429

430

; '' - est: quomodo proprie

, , , . esse possel, cum sil raaler laetitia? sed tanquaraad
. , DOS loquens, dixit: Videtur, qui erudilionem ac
, , , , castigationera graviler ferimus. At postea.t Post
' . praesenlem enim eruditionem, pax eril in futuro,
. laetitia ac justitia et quaecunque sunt hujusmodi.
His qui per illam fuerint exercitati. Exercet
sane et inungit casligatio ad virtulem. Exercilatos
.

autem dicit eosquiper longanimitatem et tolerantiam tulerunt castigationem.

CAPUT XVffl.
De temperantia, dum occasio datur correctionis:
ne careamus ea in modum Esau, qui postmodum non invenit panitentice locum.
XII, 12-17. Quapropter manus retnissas ctgenua $oluta tubrigite, et facite ut recti sint gres-

. \
, ,
,
.

SUS pedibus

vestris,

claudicatXO

abetret Vtfl,

, . imo sanelur potius. Pacem sectemini cum omni , #- bus et sanctimoniamsinequanemo videbit Deum:
. , curam agentes.ne quis sit qui deficiat gratia
, Dei ne qua radix amarulentim mppullulans ob ,
turbet et per hanc inquinenlur multi: ne quis
, , scortator autimpurus, veluti Esau qui unico edu lio permulavit jus primogcniium.Scitis enim
, " quod et posteu cum vellet hoereditaHo jure bene , . dictionem assequi, reprobatus sit. Non enim f'n , venit pcenitentioe locum, tametsi cum lacrymU
quoesivisset eam.
,
4 2 2 Quapropter manus remissas. Remis . , . . sas, dissolutas.A parte dixit totum. Neque enim
- G Solse manus et genua afflictionibus dlSSOlvebantur,
, , sed una cum toto corpore et mens et anirna.Siqui . \ dem id facit tristilia moerorque vebemens. Non
. (.] dixit autem de genibus et manibus,sed decogita , tionibus quaeclaudicant et dissolvuntur ad multitu , dinem affliclionum ac tentationum. c Ut rectt sint
. , . 12 gressus Sive vestigia,cursus : tanquam cum cur . soribus ac*pugilibus loquitur ipsis. Innuit autem
( plurimum necesse esse,ut cogilaliones confirment
, * (quod non ex odio, sed Dei gubernatione correp tiones et afflictiones proveniant) ac opiniones de
. " , flde et dogmalis. Cum enim adhuc infantes es, .
, sent, quibusdam baerebant rebus Judaicie in vita
( ) et conversatione. Ne inceptum, inquit, malum
, . (nam hoc vocal claudicationem)fialincurabi!e,sed
, -> potillS COrrigatur. Ecce quod manifeste admiserit
poenilentiam, idque animadverte proptcr Novatia. . '
, . nos. Pacem sectemini cum omnibus. Et inter
, , t vos mutuo et iuter calumniatores.Magna est eniro
, , . lalitudo cum dicitur, Cum omnibus.Elenim,Cum
, ^, . his, inquit, qui oderant pacem eram paciGcus 76.
. , Nam si ille quidem aflicit injuria,tu vero non ul , . cisccris, ciloeril pax. Et sanctimoniam. San , , ctimoniam dicit puritatem, hoc est, virginitatem
. , . sive temperantiam. Nam qui etiam in conjugio
" . temperatus est, sanctimoniam complet,quanqaam
. non proprie.Neque enim sanctum,sed honorabile
y

70 Psal. c m , 7.

431

OECUMENIT TRIC&E EPISCOPI

432

dictum est eSSO COnjagium.tSine qua nemo vi-

debit Deura. Nam si neque scortatores, neque
adulteri, aut his similes regnum Dei haereditate , */ ;
possidebunt 77, quomodo Dominnm viderent qui .
non sunt temperantesut T i d e r e oportet, sine , , ,
sanctimonia? Guram agentes ne quie sit qui ,
deficiat. t Quemadmodum longa tia gradientes ,
in comilatu, considerantes, inquit, hoc esl dili-
genter prospicientes el perscrutantes, ne quis .
desertus esset a gratia Dei.Oportetnamque et pro , , .
obisipsis et pro fratribus curam habere, ne quis .
ea careat. Gratiam autem Dei vocat futura bona, . , .
sive fidem aut commodam conversalionem. Nam , haec omnia sunt gratia Dei. Ne qua radix araa-
rulenliae. Radicem amarulentiae dicit peccatum. ( , ' ),

Ait ergO : 4 2 5 Si etiam fuerit quispiam inter VOS .

non recte affectus, amputetur talis, ne peccatum in opus educat, (nam hoc est quod ait Suppullalans), ne reliquis quoque fiat occasio peccali.
^' , , ).
Ait enim.cEtperbanc inquinenturmulti.Siquidem videns quisque proximum peccantem, ad ,
smalationem veniet, ut ipse peccet. Recte au-
tem vocavit radicem amarulenliae, peccalum. .
Amaranamqueradix potest fruclusproferredulces, .
at radix amarulentiae et sibi ipsi amara est ethis , .
quibus est radix : araarulentiae enim radix est ,
substantia et veluti essentia. Ne quis scortalor. , . * , ,
Non dixit, Scortator, referendo ad Esau,sed poni- ,
turad oppositum ejus quod praecessil, Sanciimo- , . , , ;
niam sectemini. impurus vero ponitur quasi ad . , Esau referatur Impurum autem dixit gaslrimar- , gum, eo quod unico edulio distraxeril Deidonum, , .
nempe jUSprimogeniturae.Scripiumestenim -.
bro Genescos78: Creverunt autem pueri; et eral .
Esau homo venandi peritus, in agro degens: , , ,
Jacob vero bomo sincerus, domihabitans. Dilexit- , .
quelsaac Esau, eo quod venatione ipsius vesce , ,
relur: Rebecca autem diligebat Jacob. Et coxit . * ,
Jacobquoddam edulium.Venitautem Esauex agro .
viribusdeslitulus, et ait Esau ad Jacob : Da mihi *
ut gustem de hoc fulvo edulio, quia viribusdesti- , .
tuor. Propterea vocatum est nomen ejus Edom. ' . ,
Dixil autem Jacob ad Esau: Vende mihi hodie jus ' .
primogeniturae. Dixitque Esau: Ecce ego ad mor- , ,
tem accedo,et quorsuro mibi jus hoc primogeni- u.01 ' ,
turae? Et aitilli Jacob : Jura mibi bodie. Juratque ' . | . '
illi. Vendit itaque Esau jus primogeniturae SUI>0 , t JacobTO. Ex eo itaque lempore noslrum est jus , .
primogenilurae, et non Judaeorum. Nam ex Isaac . '
et Jacob deducimur. Reprobatus sit. Deo re- . .
probatus sit. Nara Deus causa fuil, quod falsus , , *
Isaac benedixeril Jacob79.Tametsi cumlacrymis. , .
Quidam ila inlerpretantur : Quanquam cum lacry-
mis quaesivissel ipsam, nempe benedictioneimet- , , ,
quod dicilur: Paenitentiae locum non invenil, per , , c . p*>
interposilionem poni. Qu^sivisset eam Num j . *
igilur poenitentiam rejicit? Minime.Quomodo ergo , ; *
si cum lacrymis poenilentiam quaesivit, non asse- , , **,
1

77 Epbea, , 5.

7g Gen. xxv, 26-33.

79 Gen. , 31 seqq.

433

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

434

; . culus esl eam ? Quaesivit quidem, attamen non in ; ' - venit: neque enim recte quaesivit. Quomodo?
, , Quia ilium debitO modo pCBMtuit. 424 Qua, . " lis enim poenitentiae verba erant quae locutus est?
/ jps /Jv , Appropinquabunl dies UlCtUS palris Diei,et OCCi . u , dam Jacob fralrem meum. Itaque propterea non
, invenit poenilentiam, quia non eam qnaDsivit ut
, - Oporluit Aut ergO hoc est,autquodeosquinondum
. - ceciderant, rursum terret ne cadant, quod maxi , mis peccalis non sit digna paemtentia: et ad eos
. ' , qui nonduni peccaverant ila loquilur, terrorecon . , servans eos ne cadant. Cum autem videt aliquos
, . > ' omnino cecidisse, considera quomodo commutat
, . sermonem. Ait enim : Filioli mei, quos iterum
c ' kv , parlurio, donec formetur ChristUS iu vobis 80.
. ? - Nam quod haec ad eos SCribat qui jam C6ciderant>
, , , manifestum est. Ait enim :Qui per legem jusli , ' ficamini, a gralia excidistis 8*. Vides quod cum
; > , ' ipsisleslelurquodceciderant,ne in desperatiooem
; veniant, dical: QuOS iterum parturio, donec formetur Christus in vobis 1 Agnoscis ne sanctum hunc non abjicere pcenitenliam, sed haec, dispensatorie loqui ?
. '.
f "
.

CAPUT XIX.
Quod formiiabiliores stilt ftitura illtS (jWB
ub Mose infligebanlur,dignumque sU ui ctrea
proesentia majus adhibealur studium.

XII, 18-21. ueceSSisltS (ld COfitOClUtTl
, montem et incensum ignem ac caliginem et tene , , bra& ac turbinemjubaeque SOTlitum et VOCtm VtT

- botum, qmm audierant deprecati SUTlt, ne ipStS

/. . fieret sermo. enitn ferebant quod edicebatur.
, , Etiam si bestia tetigerit montem, lapidabUur aut
jaculo
conftgetur; et udeo tctribile erat visum
XJ , ' quod upparebdt, Ut Moses dicetei: ExpavefdCtUS
.
8uni ac trernebundus.
, 42SPropterea ignis,ut majori 6SSet Deus
. . > qui legera ferebat. Ac caliginem et tenebras.
, - Caligo et lenebrae sigoiticant Veteris Testamenti
. , - obumbrationem. Nam si illafjguraBerant, manifes , , - luiTi estquoddonecveniret Teiita8,obscuraerantfi -. - gursB,dum non cognosceretur quid siguificarent.Si . , , gniflcat autem caligo etiam Dei invisibilitalem. Et
, t . > * caligo, inquit, sub pedibus ejus81.< Acturbi . '' , - nein.*Perdiclionem,Turbo,excilateoscuni segnes
. , . essent.Estautem turbo ventiCOntorsio.Tubs ,
' . t tanquam praesente rege; nam el hoc in secundo
. , eril adventu. Et VOCem verborum. Moses
. " , enim loquebatur, et DeuS respondebal 85. - , ^ tuit namque Dei vocem formari,utfidedigna fieret
, ' . legislalio,et non existimaretur esse Mosi,per quem
c . , /
eral Deus legera laturus. c Non enim ferebant.
, , - Causam dixit excusalionis, quia non ferebant id
. * quod definiebatur, hoc esl, quod pracipiebatur
, . > sive dicebatur.Siquidem dixerunt Mosi: Loquere
c . , tu nobis et non loqualur nobis Deus84. Etiam
#Jtv ,*, . - si bestia tetigerit. Tanlus erat terror, quod et
;> . beslia si tangebai montem, lapidabatur.Et adeo
S

80 Calal. iv, 49. 8i Galal. v, 4. 8i p l . x v a , 10. 85 Exod. xix, 49. 84 Exod. xx, 19.
s a

435

436

OECUMENII TRICCJ5 EPISCOPI

terribile erat visum quod apprrebat.e Vult OSten- , (.

dere in hocquoqueeXCellereNoVUmTestamentum

in ordine ad VetUS.SiquidemvelUSeiiam si hujus- , . , ,

modi nihil haberetquale Novum, timendura quo- , , c
dammodo erat: Novum , CUm perlectionem ' . ,
habeat, clemens est et absque terrorc. Ul Moses .
diceret: Expavefactus sum et tremefactus. Hic etiam qui in caliginera ingressurus erat, hot dicebat.
c
XII, 2 2 ii.Sedaccessistis
admontemSion et ad
,

civitatem Deiviventis,Jerusalem coctestem, etad ,

innumerabilium angelorum ccetum, et ad concio- ,
nem primogenitorum qui conscripti sunt in C(Blis , ,
et ad judicem universorum Deum, et ad spiritus ,
justoium perfectorum, et ad testamenti con~ , \' ^,
ciliatorem, Jesum, et ad sanguinem aspersionis .
y

melius loquentem quam sanguis Abel.

. ,
c Sed accessistis. Pro monte, inquit, Sion est
hic coelum. Nam hoc dicit bic montem Sion et .
,
Jerusalem : unde subjungit Coelestem.oEtinnume-
rabilium angelorum coetum. Pro Judaico populo, . . adsunt angeli. 4 2 6 Etsolemnem. inquit, coetum, , . , ,
qui ex innumerabilibus constat angelis. Primoge- .
nitos autem dicit fldeles, quorum nomina sunt in , , .
libro vitae.Nam hoc etiam dicit Dominus discipu-
lis : c Gaudete, quod nomina veslra scripta sint in .
ccelis85. Aliud. Primogenitos dicit sanctos, ". , ,
qui habent aliquid excellens praeteraliosfidelesqui , ,
adoptionem acceperunt a primugenitisqui apud nos ,
sunt.qui ex jure primogeniturae habent aliqua prae- ,
cipua Jegata.eEt ad judicem universorum Deunu , c .
Tanquam diceret: Illine verbo quidem ausi SUf)tC , , (*
audire; vos autem ad ipsum judicem accessistis, , ] ,
hoc est, ad Cbristum. Nam Pater, inqui:, non , . , ,
judicat quemquam,sed judicium dedil Filio8tf. , .
Et ad spiritus justorum. Cum ipsis enim futuri . ' ,
eslis, qui adnovum testamentum accessistis. Vocat , .
autem ipsos, ut qui suam tunc perfectionera sint ,
habituri, quemadmodum etiam superius ait: Ne , , " ^
sine nobis consummarentur. Et ad novi testa- . t .
menti conciliaiorem. Pro Mose hic est Christus. , . ^,
Sanguinem vero aspersionis dicit pretiosum Christi , ,
sanguinera. Helius loquentem quam sanguis , .
Abel. Quid enim sanguis Abel? an locutus est? ' ; ; . * ,
Utique. Nam per ipsum, inquit, morluus adbuc , , , .
loquitur, in gloria Vldelicet et fama. De

sanguine perspicuum OSt quod magis perglo- ,

-

.
.
riam loquatur, cum idoneum sit ad purificandum , *
universum mundum.Semper autem a minimis tra- . [.]
hit comparationem, propler ruditatem auditorum. ' .
Siquidem sanguis Abel clamabat adversus ho- , . *
micidam, Christi vero sanguis pro nobis loquitur , .
ad Patrem: propterea dicilj: Helius loquentem
quam sanguis Abel.
. *
,2526. Videteneasperneminieum qui loquitur.Nam si illi non effugerunl, aspernati eum qui , supra terramjus dicebat,multo magis nossieum , '
quide ccfs est avtrscmur: cujus vox tum concussit ' ,
95Luc.x, 20.

96joan. , 22.

437

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR

438

*enam, at nuncdenuntiavit,dicens:Adhncsemelego , vGv

concutio, modo terram, veruta etiam ccelum. ( 9\,
Potro illud quoi dicit: Adhuc semel, significat . , \
eorumquxcmcutiunturtranslationem utpotequ(B
, "
facta sunt, ut tnaneant eaquotnonconcutiuntur. .
Ne aspernemini eum qui loquitur. Aut 4 2 7
.
per incredulitatem, aut per desperationem. Quis , .
esl autem is qui loquitur, et ad suum vocat re- * ; .
gnum?Cbristus videlicet.Nam si sanguis ejus loqui- , .
tar,multo magis ipse vivit. Nam si illinon effu- . ,
gerunt. Videlicel pericuJum,hoc est,perditionem. , . .
Eum qui supra teiTam jus dicebat aspernati. > ,
Aut eum qui supia terram jus dicebat, hoc est, , ^
lerrena ac transitoria promittebat, nerape terram , , ,
fluentem lac et rael, victoriam adversus inimicos, /. ' , fertilitatem in procreandis liberis,vitamque longaB- , vam. De coelis autem loquiiur quiipsum coelum in
haereditatem promitlil, qui ineffabilis perpetuaeque . * , ,
illius gloriae fruitionem largitur.Aut potesldiclum ',
esse, supra terram jusdicere,quoniam omniapro- , .
pemodum quaeadMosis legislationem pertinebant, , /
corporales erant purificationes : at nova et per .
Chrislun) uobis data legislatio, animae purificatio ,
est et illuminatio. Supra terram igitur sunt illa . ' ,
sancita, quoniam humilia et circa materiale taber- , uacuium versanlia : haec autem a coelo sunt, quia , .
divina et sublimia,divinoque modo animam eroun- , . ' ,
daotia et in coelos reducentia Supra lerram jus ' *
dicentero ait Mosen. Quod igitur ait, hujusmodi , #, est, si Judaei recusantes obtemperare Mosi non
iffugeruilt exiliura,quomodonOSeffugicmuS,ecu-Cov, . ;
tantes obtemperare ei qui de coelo loquitur, boc , ,
esl, Cbristo 1 Non quod olim alius dederit legem, , ' nunc vero alius loquatur, et ad sunm vocet re- *
gnum acfidem : sed quodmagis Iremendus sitnunc , qtii de ccelo el per seipsum loquitur, quam qui , .
oliro de terra et per raedium Mosen: unde justum '
esl roagis ul audiatur. Quod autem nos alius fnerit , "
qui olim legem tulerit, quam is qui nunc loquitur, . ; , ,
ipse signiOcat, dicens: Gujus vox tum concussit Sivqi. , , .
terram. Quando ? Quando legem ferebat in monte ? j '
Sina.tAt nunc denuntiavit dicens. Videseumdem .
esse qui lunc loquebatur et qui nunc ? Sed diflV- , '
rentia est in modo proroulgationis : tunc enim a ' k , ' et Moseil promulgabat, nunc veroac03lO|) . , ,
et per seipsnm. Si eum qui de ccelis est averse- , , . ,
mur. communi inlelligenlia subauditur,Jusdi- c " , , , centem, rive Loquentem, aut Promulgantem, .
*Adhuc semel etego coocutio. Quod ait tAdhuc ^ ,
semel, * signiflcat quod praeter secundum, sit , 3 . addilum aliud Semel.Prius namque concussus esl ; ( *
mundus in legislalione facta in monte Sina. Terra . /,
enira commota est, ait David 87. 4 2 8 Rursum in .
advenlu in canie commotus est mundus; nam , '
Commota est omnis Jerusalem 88. Et concu- ? ^
tieutur omnia manufacta simulacra ^Eg) pti 89. . , ,
Concussionem autero si ve comiuolionem dicit veluti ,
9

87 . XCY, 9.

88 Matth. , 3.

89 Isai xix, 4.

439

OECUMENn

TRICCJE

EPISCOPI

440

SOTloritatem prsdicationis, quam COmmoti et , translati sunt, puta a veteri statu qui m errore . ,
agebatur.Ita habetdivus Cyrillus: Quod ait, Adhuc
semel,dicit in secundo suo adventu quifletcum ,
gloria,quando transmntabil et variabit creaturam: .
tunc enim maxime coroinovebitur creatura : aut ' c
verum terrae motum et concussionem : aut trans- , , , ,
mutationem a malo ad bonum hominum, qui ad
tempusillud pertingent.Animadverte quoque adno- . *12 , >
tationem beati Cyrilli in Aggaaum 90 : Eorum quae , . "
concutiuntur translationem : nempe coeli et , . '
terra,quae tunc concutientur ex praDsenti statu in ,
quo facta sunt, per variationem et commutatio- , ,
nem. Utpote quae facta sunt. Tanquam dice-
ret: Quod naturale est sustinebunt.Quandoquidem . " . 81

enim id quod initium habuit,etiam terminum ac- xUv ,

cipiel, ait: Utpote quse factasunt. Nam quia facta , ,
sunt, etcoeperunt ex mutatione a non esse ad esse * *
(ut ita loqui liceat),merito rursum concutientur et , *
commovebuntur per muUtionem. Ut maneanl ca .
quae non concutiuntur. Tunc autem conculiet el ,
immutabit creaturam, ut maneant ea quae non . concutiuntur, hoc est, quae jam non amplius con- .
eutienda sunt aut immulanda. Tanquam diceret: Propterea concutitet immutatcreaturam, ut deinceps
suo persistant loco quae non amplius concutienda aut immutanda sunt. Quaevero non immutantur, mento
non amplius sunt agitanda : nam ubi semel primam immutationem susceperint, in compalibilia erunt.
XII, 28-29. Quapropter regnum assumentesquod
con<nttinonpotest,habeamusgratiarnperquamila

,
, '

Deo servimus ut illi placeamus cum pudore et reverentia. Etenim Deus noster ignis consumens est.
* ,
Si creatura inconcussa manebit, multo magis
regnum coelorum quod recepturi estis in pramium
afQictionum quas bic pro Christo loleralis. Quo- .
niara igitur afflictiones regnum conciliant,gratiam ,
habeamus pro illis Deo. c Per quem servimus . ' .
Deo. 4 2 9 Nam per hoc quod pro adversitalibus
et afflictionibus Deo gratiae aguntur, contingit ipsi , .
servire ita ut quis illi placeal.Nec salis est,inquit, , , ,
solum illi gratiai agere.nisiet pudor erga omnes, . et reverentia erga Deum simul adsint. Elenim . * . t
Deus noster ignis consumens est. Aut ipsos ter-
rere vult, ne ingrati sint aul ob afflicliones mur- , , ,
murent: ne quo modo,inquit, Deum assequamini * iratum aut suppliciainferentem.Aut vult consolari, . * tanquara diceret: Nosin afflictionibusgratiasaga-
mus : siquidem Dominum habemus qui possit con- .
sumere adversarios.
c

. '.
CAPUT XX.
C .
De fraterno amore ac hospitalitate.
. XIII, i-G.Fraternacharitas maneat.haspitatila. tis nesitis immemores.Per hancenimquidam
. ,
scientes exceperuntangeloshospitio .Memoresestote
vinctonimtanquamunavincli: eorum quiaffligun- ,
tur,velutiip$iquoqueversantes in corpore.Hono- . ,
rabtteestcoryugiuminomnibuset cubile impollu- .
tum-Scoriatoresautemetadulterosjudicabit Deus. . . '
Sint mores alieni ab avaritia, contenti his qum . ' * ,
9 A g f . , 1 eeqq.

441

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

442

<$ , "u<m udsunt. Siquidem ipse dixit: Non te desero ne , que derelinquo: ut confidentes dtcamus: Dominus
mihi auxiliator nec timeboquid facmmihi homo.
.
c Fraterna charitas maneat. Oslendilquod his
c .
, (&- anteaadhjen bant,sed nunc ob afflictionessegniores
. facti erant.Rursum igilur ipsos ad eadem exhor. . , latur. Per hanc eniin quidam inscientes.t Adeo,
, , 3 inquit, magna est hospitalitas, ut Abrahae et Lot
- fuerit occasio quod angelos exciperent 9*. Latebat
at. ', , , enim eos, attamen ignoranies quod angeli essent,
. ita benigne exceperunt hospilio. Ideo quoque ipsis
, , - magna fuit haec merces: quod si novissent, jam
. . nibil magui fecissent Tanquam una vincti.
; . - 430 Nam qui una vinctus esl, quonam modo
poterit oblivisci? Eorum qui affliguntur. Sive
, , .

- in carceribus, sive per famem aut aliam afflictio , - nem.Si quis eoim secum reputel quod etipsecir, , - cumdatus sit corpore afTecto malis similibus,magis
. . miserebitur: partini ex naturali condolentia, par , * ' lim ob timoreni,nesimiliaobsuam inhumanilalem
* , patiaiur. Honorabile estconjugium in omnibus.t
. . Non in boc quidem honorabile, in alio vero non :
6 , /, sed integre,perfecte,et omnibus modis honorabile
, et impollutum. Scortatores autem ei adulteros
; c 6 . judicabil Deus. Et merito. Nam si conjngium
, ( , '- permissum est et sine peccato licet ad explendam
, ) , concupiscentiam, quis erit excusationis praetextus
. . > scortatoribus et adulteris ? Sint mores alieni ab
( , avantia. Nou dixil nihil acquirenduin esse,idque
- manifestum est ex eo quodsubjungd: Conlenlihis
), * quaeadsunt,quaBcunqueiila(uerint: sed ul animum
, ; * habeamus philosophicum, et a pecuniarum amore
* ) , , alienum. Non desero neque derelinquo. Quo , niani direptionem passi erant (nam ait, Direpllo , , , * nem facultalum vestrarum cum gaudio accepistis},
. " ^ adbortatur eos ut his quae adsuni conlenlisinl. Ne
lq, , ^, autem dicere possint, Quaenam adsuntnobis, cum
. , direplionem passisimus ? ail: Sed elsi passi estis),
- paucissimis his qu remanserunt poieslis essecon
.
tenti.propler Deum qui dixit: Non le desero, hoc
esl, Don te deseram neque te derelinquam. Ut confidentes dicamus. Si non deserit nosDeus, neque
derelraquil, confidentes dicere oportet illud quod ait David. Nam si Deus auxilio est, non oportet
raptores aui calumniatores metuere.
t , ^ - D XIII, 7-8 Alemores esiote evtvm qui prtCSUIlt
. * vobis,qvi locvtisunl vobis sermontm Dei,quorum
, . imileminifidem,consideruntes quis fucrit rxitus
, conversationis iltorum. Jesus Chrislus heri et
.
hodie^ idem etiam in soecula.
. >
Memores eslote eorum qui pracsunt vobis.
, *2 . , - Praeceplorum Qtiorum exitum conversalionis
. - considerai les ld est, expeudenles,examinantes.
*, . - Potest boc et de mortuis dictum esse et de vivis.
, , , De moriuisquidein: Considerautesquoroodo trans , . egerinl vitam, qua conversalione usi sint in
, mnndo, imilemioi tidem. Nisi enim illi futurU
. credidissent, 4 S I oplimam conversalionem non
, , exbibuiseenl. De vivis autem ; Considerantes quo

Geno XVIII, 1 seqq.

OECUMENII

TRICCiE

modo conYersationem in vita recte transigant, J

imilatores estote fidei illorum. Quis fuerit exitus
conversationis. > Quae vivendi norma usque ad
finem c Jestis Christus heri et bodie. Erant nonnulliapud eos qui dicerent: Is qui crucifixus est.
non est is qui annuntiatus est et qui exspectatur
Christus : alius veniet. Ideo ait : Jesus Christus
heri et hodie,idem etiam in saecula: per id quod
ait, Heri, significans praeterita saecula; per Hodie,
praesentia; perid quodsequitur: cldem etiam in saecula, futura. Tanquam diceret :Non veniet alius
Christus. Nam qui venit, idem hic est qui prius
erat, et est, et eril in saecula.

EPISGOPI

, *
. , /*
. *
. c ' ,
6 ,
. , . ,
,
. ,
, , * * ,
, ,
' . ,
,
.
[

CAPUT XXI.
. *,
De non vivendo carnaliter juxta legem, sed spi- , ritualiter secundum Christum in virlute.
.
* .
, 9-11. Doctrinis variis ac peregrinis, ne
circumferamini. Bonum est enim gralia comta- , biliri cor, non escis. quos non profuerunt iis qui , . "
versati suntin itlis.Habemvs altare,deqvonon est
fasedere iis qui tabenwculO*erviunt.Animalium . ttv
enim quorum sanguis infertur pro peccato %n ,

sancta per pontificetn, horum corpora a*em<*ntur
.
extra castra.
. > , ,
Doctrinis variis. Doclrinis, inquit, quae sunt
de dogmatis diversis aut peregrinis, ne attraha- ,
mini.Unum enim est idemquepraeclarnm elinsigne . "
dogma. Circumferri autem dictum est,amelaphora , , ,
eorum qui insaniunt,qui hucel illuc circumferun- , .
tur. Bonum esl enim gratia. Siquidem cor .
Dei, gratia confirmatum ad fidem, neque varia ,
neque peregrina circumferri potest doctrina, sed , , quod rectum est semper tenebil* Non escis .
Fide igitur quae per Dei graliam operatur, 4 8 9 , opus est conslabiliri cor non constabiliri ad .
observationem ciborum. Nam quijinistis observa- , ,
tionibus versantur, hoc esl, qui eas custodiunt, , .
uihil ab ipsis juvanlur. Innuil autem quosdaro apud *
ipsos esse, qui more Judaico ciborum delectum , .
observarenl. Habemus altare. Quoniam dixerat ,
quod n o n oporteat observare cibos,ne existimarent
coutemptibilia esse nostra, eo quod nihil obse> va- , .
(ionis haberent, ait: Annon et nos observaliones ; ' ,
habemus ?Utique. at non ciboi um, sed altaris no- . stri.Nam eorum quae super illud ponuntur, neque .
ipsis Judaeorum pontificibus liceret esse participes. ,
Hi enim tabernaculo, hoc est,figuraeac umbrac, .
et non veritati serviunt. De quo non est fas . , , ,
edere. Non qualia, inquit, sunt Judaica, (alia ,
sunt et nostra : adeo ut ne ipsi quidem summo , *Uv
sacerdoti fas sit horum esse parlicipem Anima- : ,
lium enim quorum sanguis infertur. Deinde , , '
osendit veneranda quae apud Judseos erant .noslro- ,
rum fuisse figuras. etait: Quemadmodum in vicli- , &
misquffi pro peccato offerebantur, sanguis quidera *

iu sancta inferebatur per pontificera, corpus vero
extra castra cremabatur: ita et Christi sanguis pro
r

, , &

COMMENT. EPIST. AD HEBR.

446

, mundi peccatis effusus omnem mundum purgavit:

, ,
. 6
' '
.
.

corpus vero ipsius extra civitalem Jerusalem in

cruce suspensum esl: eo quod etiam corpora victin arum pro peccatoextra castra cremabantur. Hic
itaque sanguis per pontificem nostrum infertur
super allare quod apud nos est: idcirco non est
fas Judaeorum ponlificibus ex ipso altari edere.

, . ,
. ,
, ' ,
,
,
. , ; & ; ,
, ^
, ' . , 8
. , Nat
,. ,
, .
% ' ,
, '
. 8 , ,
fl ,

caret per proprium sanguinem popvlum, extra

portam passus est. Exeamus igitur ad eum extra
castra, opprobrium ejus portantes. Non enitn habemus liic maneutem civitatem, sed futuram fnquirimus. Per ipsum igitur ojfmmus hostiam
laudis semper Deo: hoc est fructum labionwi
confitentium nomini ejus.
Quapropter et Jetus. Hoc ad eos dicit qui
haesitanles dicere possent: Quomodo ais nos habere altare ? quid super ipsum oblatum est ? Etenim
ipse quoque Ghristus de quo toties asseris quod im molatos sit, 4Stt quod hostia fuerit proraundoet
oblalio. ne ipse super quidem altare immolatus
esl: manifestumenim est quod extra civitalem Jerusalem passus sit.Ad hos igitur loquens: Profecto,
inquit,extra civitatem passus est : sed ex hoc magis conflrinatur quod habeamus altare. Siquidem
etiam apud Judaoos non superipsaaltaria cremantur oblatornm corpora, sed extra castra; elpraeterea ob id extra portam passus est, ut omnes et
non solos sacerdotes sanctificaret: quodsi victima

/ ; , # " /,

iactusest pro omnibus, quomodoDon eliam altare

. , ,

, ,
, 1

oaivoootv. ,
, , ' *
. " , , ,
, ,

, , /. >
,
, , , , ,
'

XIII, 12-15. Quaqropteret Jesus utsanctifi-

est?Quod aulemail: Ul saiulificarel populum,aliquamqnoque Iribuilinlelligentiam.Dixit, inquit,

quod iis qui tabernaculo serviunt,non sit fas edere
ex altarinostro : nun quod hoc eis contingerenequeat ullo modo, sed quod ex mente sua indignos
sese exhibeant: quoniam qupd ad Chrisli benignitatein perlinet, non solum non esl prohibitum,
verum etiam propter hoc ipsum passus est. Ut
enim sanctificaret, inquit, non bunc aut illum,
sed universum populuin, et faceret ut eis fasessel
ex ipso allari vivere, extra portam passus est.
Exeamus igilur. Quoniam i^itur Clirislus passus
est exta casira, exeamus ad eum extra castra,
hoc est, exlra mundum. Nihil, inquit, mundanun.

, * , , ^ aui lerrenutn,nihil quod sub solesit prosequamur.

, , '
. ,
, ,
. ". [000[. ' " ,
.
O J .

, , ,
,
. ' . '2 * , ,
, * . .
; , ) ^ 5 ?
701

Aul, extramundum, hocmodo; Si etiam opussil

morlem pro ipso obire : hoc esl, similia cum ipsu
patiamur, si upus fueril Nam hoc significat : OpI rubrium ejus porlantes, id est, quod ipsc passus
est,lum per scommala, tum per crucem. AUud.
Videtur divus Paulus dicere, Exlra castra : extra
mundum. Nam a mundana vita nos alienat. Non
enim babemus bic manentem civitatem. Oportet
igitur ad mortem pro Christo lolerandam promplo
ferri animo,maxiine, inquit, quod non sintnostra*
civitates quse hic sunt civitaies, sedaliam oporte
quaerere manentem,haeenim pereunt. c Peripsum
igitur. Tanquaui per ponlificem, secundnm carnem ipsius. Semper Deo. Aut Patri, aul ips

447

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

448

seipsum. FniClum labiorum. Quid est atl- . , tva

tem fructus labiorum? Vota,hymni,obsecrationes , .
ad Deum. Quoniam enim dixit : Hostia, ne exi- , , , , ,
stimarent eum dicere de animalibus, seipsum . ^
interpretatus est. Hostias, inquil, dico sanguine .
carentes. 454 quae labiis offeruntur, consisten- , , ,
stentesin votis, hymnisac precibus Confltentium .
nominiejus. Labiorum confilentium nomini ejus, , ,
hoc est, gratiam agnoscentium quod pro nostris .
peccatis mortuus sit. Aut: Confitenlium uomini ejus, nempe labiorum noalrorum confitentium nomini ejus.
0

XIII, 16-19. Cceterum bentficentim el COmmuflicationis ne obliviSCamini.

Taltbus enim VICtimis placetur DeO. Parete htS qui pr&SUni VObis el subjacete : siquidem illi pervigilant pro
animabus vestris, tanquam ralionem reddituri:
ut cum gaudio hoc faciant, et non gementes.Nam

* . .

,
.
,
*>,
, .

id est vobis inutile. Orate pro nobis. Confidimns . . enim quod bonam habeamus conscientiam inlcr ;,

omnes, cupientes honeste conversari. Magis au~

tem obsecro ut hor faciatis, quo celerim resti- ,
.
tuar vobis.
C .
Caetenim beneficenliie. Pro eadem accipit
virtute beneficentiam et communicationem. Pla- . . t
ceturDeo.o Nara (quod proprie si- . , !.
,
gniOcat.bilariteraffectussum.aulplacidemebabeo)
eliam placere significare potest Itaque non opor- , c tetsolum fructum labiorum oflerre, verum etiam . 5
hujusmodi hoslias. Parete his qui praesunt. ^ , , 2
B

Cum priuseos dixeril fideles ac imilatione dignos, ' , ,

dicens : Quorum imitemini fidem, considerantes , ^
quis fuerit exitus conversationis illorum, nunc ,
subjungit: Parete eis.Elenim prave credenli non . , ,
oportel parere : caelerum male quidem viventi, ,
recte lamen credenti parereoportet Nam omnia, , .
inquil, qusecunque dixerintvobis,servate et facite, , *
juxta opera vero eorum ne feceritis 92. Porro de . j 6
his qui corrupti sunt in fide, ait: Doclrinis variis .
ac peregrinis ne circumferamini, Quamobrem? , ?
Quia is qui male vivil, nequaquam suadebit aliis .
ulmale vivant Etenim ipse quoque,dum haec agil, , , w rubore suflundilur,idque aperle significa(,cum ea . , occultare eailatur; atquipravusest in fide, prave ^. , .
etiam populo concinionabitur. His qui praesunt . . '
vobis. De episcopis loquitur. Et subjacele. , ,
Exactamsignifkat obedientiam in verbo,Subjacete. .< Siqnidem ipsi pervigilant. > Audiant hi qui prae- .
sunt, quod, quemadmodum populum oportet esse , c .
obedienlium,itasacerdolem propeccatis populi ex-
cubanlem et sollicilum. 455 Nam qui praesunt, -, ,
subjacentsuppliciopro populo.eUlcnm gaudoboc .
faciant. Siquidem ipsi excubias servabpnl pru # , , ,
aniraabus veslris: caelerum vesira obeduntia aut [] , () *
inobedientiaefficiet,ulidcum gaudio aulgemilibus . c . faciant, quod inutile vobis erit, hoc est, damno,
incommodo.Deus enim rependel.et eos ob injuriam , . w
ulciscetur. Orate pro nobis. * Quoniam nonnulli ,
{

Mauh.xxm,3

449

450

GOMMENT. IN EPIST. AD HEBK.

, caIumniabanlurApostolum,quod discessionem ale . " - ge doceret,inimico aflecti eranl ergaipsum animo:

, , * . ( , , idci co nequenomensuumininilioposuitEpistote,
, ue Pauli nomiriereperto,Epistolam ne legerequi - dem dignarenlur. Unde nunc ipsis respondens: 0n v . c . , rate, inquit, pro nobs; nam confidimus quod bo , , nam babeamus conscientiain inter omnes, et inter
* , gentes et erga vos,nihil erraotes in his quse de no bisobloquunlur.oQuodbunam babeamus consci n, . liam. Non discessionem a lege pra3dicantes,sicul
. nunnuili calumnianlur : sed a liitera ei umbra ad
j . t spirilum et \erilaleiu transferentes: quod non est
. $ ^ apostasia sive discessio, sed compleinentum et pa , trocinium legis. Magis aulem obsecru uthoc facia.
tis. Quidnam hoc? Nempe orare pro nobis.cQuo

ceJerius restituar vobis. Hoc confidentis erat quod bonam haberet conscientiam, cum veliet in
propria quoque persona ipsos exhortari.
. K B ' .
CAPUT .
Precatio ad Deum ut advirtutem inslituantur et

obeilite gubernentur.
,
X I I I , 20-25. Deus autem pacis qvi reduxit
^ mortuispastoremmagnum ovium insanguineles
, , lamentiKteniiDominumnostrumJe8urn,absolutos
vosreddat in omnioperebono,adfaciendum volun , tatem ipsius elJiciensut quod agimus acceptumstt
,
, in conspectu suo perJesum Chrislum, cuigloria in
. . sceculassrculorvm. Amen. AZQObsecrovos, fra , , tres,sufferte sermonem consolationis.Etenimpau . - cisscnpsiwbis. Scilisfratrem Timolheum dtmis . sum esse,cum quo sicclerius venerii visam vos.Sa* ,
' , , lutate omnes qui pmsuntvobis, el omnessandos.
<5 . ' - G SdlutantVOS Ilali.GratiaCUmomnibuSVObisAmen,
, . ,
\.
y

, ,
Quod si Deus est Deus pacis, non oportet vos
, ab uno solo audilu mendaci sedilionem agere, ac
. inimicum gerere animum erga me. Pastorem
. ; , , magnum ovium. Quemnam ? Dominum nostrum
*. . " , Jesum,inquit. Ia sanguine teslamenti. Excilavit
, , euma niortuis, ait, ut sanguis ejus esset nobis ad
. * testamentum aeternum. Aul hoc modo : Excilavit
, , ipsum a mortuis cum sanguine teslameuti aeterni,
, hoc est, per excilationem ipsius sanguis quoque
. , ejus donalus esl nobis ad testamentum teiernum :
. nisi enim excitatus fuisset, nequaquam fuisset no . , , . bis sanguis ipsius ad testamentum. Absolutos
, . C YOS reddat. Hoc esl, pcriiciat et CODSUmmet. Nos
C . * " igilur oportet inchoare, el eum qui perflcitubsecra re.t Ad faciendum voluntatem ipsius.t Nam is qui
. adomne opus bonum absolutus est etcomplctus,
, . - potestfacereDeivolunlalem.Omneautemopusvocat
. > " opus et fidem.Efficiens ul quod agimusacceptum
, sitt Ubi aulem nos absolutos reddideritad omne
. opus bonum ad faciendam suam voluntatem, tunc
* , inducei in nobis quod sibi acceptum est.Quid autem
. , , ipsi acceptdm est ? Ut faciamus ipsius voluntalem.
/, * . ?} Per Jesum Christum. Ipse, inquit, efficit quod
; sibi acceptum est per noeroedios.Vides quod to-

OECUMENII T R I C C i E E P I S C O P I

451

tum Sll Dei opus ? Hoc autem faciet et COnsum- . ;

mabitin nos,qtiod sibi acceptum estper Cbristura. , * 6
Nam si conciliator inter Deum et nos fieri voluit, ' . merito per ipsura Pater quod sibi acceplum e3t, in ,
nos perficiet. Sufferte sermonem consolationis , , ,
Non dicit, Consilii, aut,Exborlaiionis, sod propter , .
afflicliones in quibus erant: Consolationis, inquit. . ,
Etenim paucis scripsi. Paucis: conferendo ad *, .
ea qua3 dicturus fuisset, quae plurima erant, si sin- .
gula dicta fuissent. Scitis fratrem Timotbeum di- ,
missura. Magis erga Timotheum amico animo . , ;
affecti erant, ideode ipsoscribit. Quid est autem, , , , '
Dimissum? Aut in carcere fuerat, aut ex Athenis , # . .
dimissus erat,ibi namque fuerat. Cum quo, si \ ,
. &
celerius veuerit,visam vos.>Dimissns quidem est
9

quod sicelerius venerit ad me, 457 ona cum ipSO , .

profectus videbovos.Verisimilenamqueerat ipsum
. , ^
quidem fuisse dimissum, at nondum ad Paulum '
pervenisse. Gratia cum onnibus vobis. Hocest, . ' ;
remissio peccatorum et puriflcalio sit vobiscum. ,
Quoraodo autem essepolerit cum omnibus nobis ? ^.

Sinon fuerimus in Dei beneficium contumeliosi,

peccantes ac effecti segniores.
Finis,divino favenleauxilio, Epistolcead Hebrceos. , .
.
Scripta esl ab Ilalia per Timotheum.

ARGUMENTUM
C A T H O L I C J E JAGOBI E P I S T O L i E .

458Hancscribit Jacobus his qui a duodecim tri- C

bubus dispersi fuerunt,et crediderunt in Dominum
nostrumJesumChristum.Scribitaulemaptamaddo- . &cendumEpislolam.docensdetentationum varietale, , ;
qu8enamal)eosil,et quaeapropriocordehominum: , , &
quodquenon verbo lantum,sedet opere fidemopor- \ .
teatostendere,nequeaudilores legis,sed efltclores ,
justificari.De divilibus quoque praecipitne in coetu , , '
ecclesiae prseponanturpauperibus,sed poliusincre- .
pentur, tanquam fastuosi ac superbi. Et tandem , wt;
consolatus illos qui injuria afTGciunlur.eosque ex- ,
hortatusutlonganimessintusque ad Judicisadven- .

tum, ubi etiam de patientiae commodo, exemplo , &>Job docuit, pracipit advocari presbyteros super ,
infirmos, utque studeant ad veritatem convertere ,
eos qui seducti sunt aul qui errant: ait eoim esse D

453

COMMENT. IN EPIST. AD HEBR.

454

, - hujus mercedem a DominO peccatuTUm remis /, sionem : et ilu concludit Epistolam.

, .
.

"9Cnr sequentesEpistul&CuthvliciEappellantur.
Caibolitae, id est universales, dicunlur hae,sive
orbiculares,quod uon dislincle uui genli autcivitati
(queniadmodum divus Paulus Romanis autCorinthiis) has dedicat Epislolas hujusmodi discipulorum Domini coetus, sed nniversaliler Qdelibus,
sive Judaeis qui dispersi erant, sicul etiam Pelrus,
aut etiam omnibus Cbrislianis sub eademfidedegentibus.

,
, .
, 6
,
,

, ,
' , ,

.

.

^EPISTOLJE

CAWOIACJE

JACOBI

CAPITA

t . 4 4 0 1 . De putientia et fide nihil hoesitunte aut diju dicanle>etde animi modeslia ad divites : in quo
, .
eliam Iractat de concvpiscentia qucein nobisest et
> ,
affectibuseam couxequentibu$,quodnon sitcausa
* , '
exDeoisiquid enim boni nobis e$t, idabeo esse
.
'
,
.
. ^
. >
*. " , ,
, '
,
,
.

.
. < (
,, ,
,
.
.

dicit.
2. De tnansueindine ac innocentiaet actionebona
qux conducit ad beatitudinem etde scientiaac
mediocritate sermonis.
3. De eharitate evga unumquemque sine respectu
personce secundnm iegem.
4. Quod non exsola fide, sed etiam ex operibus,
et non ex altero seorsim, sed simul ex utrisque
justificatur Aomo,
t

. Quod pmceps et itlCOmpOSita litigua etiecat

cum qui ipsam nactus est: quam vincere necesse esj ad laudem et gloriam Dei: in quo
etiam tractat de bona conversatione el sine n xa unius adversus alium.exglortmcupiditate^
propter sapientiam humanam : et de divina
sapientia : et quod ex socordia et voluptatum
amore oriantur liles ac seditiones et initnicitia
adversus Deum, et de resipisceutia ad salutem,
ac de nonjudicando proximum.

" , * , 6. Quodnonper hominem,sed per Deumgrcssus

viri diriguntvr: in quo etiam tractatur de
.
avaritia divitum, et ipsorum deliciis in hoc
, ,
.
mundo, ac dejusto Deijudicio.
. , 7. De patientia ac tolcrantia afflictionum, et de
verilate ; in quo ponuntur qteciales adhorta .
. D
(iones caique convenientes cvm fide : et quod
.
inserviendum est saluli proximi.

455

OECUMENII TRICCJE EPISGOPI

45

JACOBI

APOSTOLI

EPISTOLA CATHOLICA.
. ' .
441 CAPUT I .
Depaiientiaetfide nihil hcesiianteautdi\udkante c .
acanimi modestia ad divitesiin quo ettam tractat , .
de concupiscentia quoe in nobis est et affectibus ,
eam csnsequinlibus,quod non sil causaex Deoisi . *, *
.
quid enim boni nobis est, id ab eo esse dicit.
Kupioj ,
1,1,2. Jarobus Dei ac DominivostriJesu Christi servus, duodecim li ibulus quoe sunt in disper- , .
sione, saluietn. Pro summo gaudio duciie, fratres , , .
mei quoties in tcntationes varias incideritis.
, . "
Dei quidero Patris, Domini vero Filii. Ilaque si
ex aequo Patris et Filii servus est, aequalis est Palri ,
in honore Filius, et in essentia ei in operatione. , ' '
Supra omnem autem mundanam dignitalem glorian- . '
tes apostoli Domini quod sint serviChnsli, hocsui indicium haberi volunt, et loquendoel scribendo g ,
et docendo. Pro summo gaudio.i Tristiiiamquae , , ,
secunduni Deum est et has tentaliones laude ac . .
gaudiodignas esse novit. 442 Haec sunt enim ro-
bustum vinculum,et augmenium charitatis et com- ^ ,
punctionis. Undeillud quoque dictumest: Fili, . " si accedas ad serviendum Deo, praepara animam ,
tuam ad tentaiionem 1. E l Cbristus: In mundo, , .
inquit, afflictionem habebitis, sed bono anituo , t , ,
estote ; et: Augusta ac trita est via quae ducit , . ,
ad vitam 3. Neque enim absquelucta et exercita- .
tione contingit aut mundanas aut divinas nancisci ^, ,
coronas.Modesteautem dese sentiens,fratresipsos .
Tocat,nonfilios. Caelerum probis acsludiosis sum- , .
mi gaudii causa sunt tentaliones sive afflictiones, ,
quanquamper ipsas manifesta Slt eorum probafio. Q .
.
'
Probatio autem ad opus perfectumtransmiuit. Sed
dicelaliquis: Si boc eificiunl tentaliones,quomodo ,
docet nos Christu? ut a Deo petamus in oralione
non induci in tentalionem*? Dicimus ergo quod ;
duplices sunt tentaliones vel afflictione.Quaedam a > . '
nobis ipsis principium babentes ; aliae vero quae a , ,
Deo exercitii gratia et ad vicloriae declarationem |3 .
oobis inducunlur. Rursum duplices sunt quse a - ! ' .
nobis habent initium.Nonnulissiquidem, ob irra ' , ,
tioDabilem fortitudinem,quam nos lemerariam au- 6 ,
daciamvocamus,quam etiamutobsemmusinstruit ,
y

* EcclL , 1.

* Joan. , 33.

5 Mattb. , 14.

4 Matth. , 13.

457

COMMENT. IN EPIST. CATHQL. JACOBI.

458

nos Dominus : quod promptUS qtlidem sitspiritus:

* ' sed exstinguitur promptitudo illa inter certamina,
. necad bonum ceditutenlibus:quaedam vero propter
,
8 , , - peccatum inducuntur, ut Sodomitis interitus. Has
. , tentationes quantum possumus, fugere debemus,
. , , absque peccato vivendo.Porro quse a Deo sunt, ut
* , quae Job aut Abraham contigerunt, non fugiendae
. , sunt, quin potius, si quo modo fieri potest. per
* 5 . - patientiam etgratiarum actionem asciscendae.Deus
, , , enira qui tentat, ad utilitatem ac victoriae declara , ' .
tionem hocfacere novit. Dixitautem : Tentationes
varias, eo quod nullae a Deo ut diximus, quaedam
vero a nobis procedunt.
"
I, 3-4, Scientes quod probatio vesirce fidei $
. * relur paiientiam: patientia vero opus perfectum
, " , habeat: ut sitis perfecti el integri, nullaque in
.
parte diminutu
, , dicit quod exploratum est et comproba, . , - tnm: porro comprobatum diciturpurum : quemad, . modum scriptum est: ArSentumigneexploratum,
; purgatum terra. Quomodo autem probatio parit
, patientiam? Quia Cdes illa pura esse probatur,quae

.
per palientiam ac tolerantiam 445 inductarum
, afilictionum perficitur. Nam vere fidelis opus est,
,

. per longanimilalem et gratiarum actionem hujus 6 modi impetus excipere : quemadmodum se habuit
. . > Job5,qui in omnibus gratias agebat. Opus per , , " fectum habeat.Animadverte quod non dixeritper
, , . - indicativum,Opus perfectum habet, sed perimpe , , rativum, Habeat. Non enim praedicat eam quae
{6 .
praefuit virtulem, sed quae accedit, et quomodo
fieri oporteat statuit.
,
I, 5-8. Quod si cui vestrum deest sapientia,
, , postulet Deo qui dat omnibus candide, nec ex . , probrat, ei dabitur ei, Postulet autem cutn /Srfu. cia qni\nihil hcesitat Nam quihoesitat similisest
^. fluctui maris qui ventis agitur et impetu rapitur.
, . Neque enim existimel homo ille se aliquid accep,

.:

turuma Domino. Virduplici animo inconslans

.
est in omnibus viis suis.
,
Causamperfectioperis dicit sapientiam.Postu let a Deo.Quoniam novit Gdei comprobationem ac
, , tolerantiam in afflictionibus, non esse opus quo , rumvis hominum,sed eorura qui secundum Deura
, sapientes sunt,proptereaad sapientiae postulatio . - D nem impellil eos qui haec praestare conantur.cQui
, , nihil liaesitat. Si enim confldil, petat; si vero hae, . sitat, ne petat quidem,quia non accipietqui difBdit
. . *0 se accepturum.Similis estfluctui maris. Is enim
qui haesitat,dubiuscirca suas petiliones, ubi pauli, , . sper sustinuit,stalim recedit.Acciditautemhoc i l l i
, , ex superbia,quod cito desperet eo quod tion e ve , stigio sequanlur quae pelunlur: utpote magna de se
, concipiens ct quod pelli merealur in petitione
. quam facit.Porro contrario modo ad huncsehabet
. c quimodesli esl animi. tNeque enim existimet homo
. *0 ' ilUNempe qui ex faslu et negligantia petit. Aufer
B

8 Job. I , 4 eeqq.
PATROL. G R . C X I X .

15

OECUMENII T R I C C J E EPISCOPl

459

4 6 0

a teipso animi duplicitatem, neque omnino, . , *

aliquid a Deo petis animo vacilles, dicendo apud
teipsum,Quomodo possum quidpiam a Domino pe- , ,
tere et accipere, qui toties in ipsum peccaverim? , j
Ne haec cogites, sed ex toto corde convertere ad , ' 8 Dominum,et pete ab ipso sine haesitatione, etco- , *
gnosces multitudinem misericordiae ejus,quod ne- ,
quaquam te deserat, sed petilionem animae tuas ,
complebit. Non est enim Deus sicut homines, qui . 6 muiuarum iujuriarum meminerunt: sed ipseobli- , , '
viscitur injuriae, et miseretur creaturae suae. 444 , Vir duplici animo.* Duplici animo virum appel- , c .
lat instabilem et non firmum, qui nnquead futura , ,
solide,neque ad prsesentiasecure firmalus est: sed ,
huc atque illuc ducitur ac circumfertur: et interim ,
quidemfutura,quai:doquevero praesentiaaraplecti- ^ , ,
tur.Talemautem lluctui quoquemaris comparavit, .
nec firmitatera nec stabiliiatem habenti:et flori
berbaequi etim non perseverat.sed simul ut oritur , ,
sol defluit.Considera vero quod-non dixerit lalem ' , .
assimilari herbae, sed flori herbse, breve omnino , ,
tempus significans perfloremQuoniamautem om- * ,
nium obstelricemacallricem novit esse animimo- . destiam,et sine bac nibil esse egregium in probis ,
ac studiosis viris, ideo subjungit: Gloiietur frater ,
qui humilis est,etc.Quomodoautem etquaredictus , ,
est alius duplici animo? Quod neque ad presentem ; '
vitam neque ad futuram sitfirmalus: nam vita di- ),
citur etiam anima,ul cum dicitur: Omniaquae . , .
habethomo dabil proanimaSUaG. [n omni- C
bus viis suis.Vias dicil anirai motus quibus spes . . ^
elevatur, sive quae ulihs est sive quae inutilisjuxta ,
id quod ailDavid: cEt omnes vias measpraecogno- ' , ,
visti?.
c .
1,9-11. Glorietur autem frater qui hutnilis
, ,
est in sublimilate sua : contra qui dives est, in *
humiliiate sua : quoniam veluti flos herbto pra- .
.
teribiU Exortus est enim sol cum cestu, et exa- , ruit herba, el flos illius decidit, etdecor ospectus , ,
illius periit. Sic et dives in vtis suis mares- .
cet.

.
Quoniam vacillanlem assirailat fluctui qui tento
agitur, qui inflatus sublimatur una cum spiritibus , maris, sed priusquam elevetur, prosternilur ac se ,
datur: boc ipsum autem contingit vacillanti, q u i D r o i ,
prae iaslu ac superbia in nullo eorura quae oportet ,
firmat suas petiliones; propterea subjungit:Glorie- ,
tur frater qui est humilis. Ac si diceret: Qui vult , 6 6 .
quippiam petere, primumquidera peiatquae opor- *
tet,in quibus nequaquam fraudabitur petitts : haec * ,
autem sunt regnum Dei et juslitia: deinde tolerans .
sit in lalium petitione,neque ubi paululum preca- .
tus est, statini discedat,id enim arrogantis est;sed , ' ,
exspcctetdonecaccipial,perhumilitalem tolerando. , ( ,)
Qui humilis est in sublimitalesua. Exhumilia- .
tione secundnm Deum.coniingil nobis omne bonura. , ,

Job. u 4.
;

7 Psal. cxxxvni, 4.

461

COMMENT. IN EPIST. CATHOL. JABOBI.

462

. 448 Divitem autem dicit superciliosum ac fastuo , - sum,quem eliain humilem vocat, quiaeoipso quo
, . elevatur, deprimitnr.cContra qui dives est, in hu , - rnililate sua. Hagis consequens erat llt diceret,
Oov . - Dives autem pudeflat inhumililate sua,sed odiosum
, . verbum fugiens, illud potius addidit : Et decor
aspectus. , id est, faciem sive Vllltum,
. > '. dixit improprie : namhocin Solo homine dicitur et
, non in cseteris animalibus ; sed in quadrupedibus
, . * , quidem, id est, riclus dicilur, non facies; in
. , . VOlucribuS autem , id est rostrum. l n VUS
. < , SUIS. Vias aut itinera divitis dicit deCUTSUS, in
, , piOSpeiO SUCCessu, sive administrationes et dispo Sltiones : inter quas insperato accipit mutationem
.
ad infelicitatem et infortunium.
,
I , 12-16. Beatus vir qui suffert tentationem :

quoniam CUm probatUS fuerit OCCipiet COrOtiam
, ov Vit(B quam promisit Dominus diligenttbllS se.
. , Nullus qui lentatur dicut se Deo tentari: Deus
. enim malis tentari nequit, et ipse nemincm
, . " tentat. Unusquisque autem tentdtur, dum d pro, pria COMCtenlta absirahitur et itiescatur. Detn . de COHCUpisceniia postquam COncepit, parit
. peCCdtum : peccatum vero ubi perfectum $t
. ,
progenerat tnortem. Ne erretis fraires mei d t .
ItCti
' Videtur beatus iste USUS SecurillS Sermone de
, teniationibus, cum ait : Pro summo gaudio ducite
. incidere in tentationes. Deinde memor orationis
, dominicae, qu jubet id quod mellUS est, nempe
^, ut oremus ne incidamus in tentationem 8, repetit
, serraonem : per ea quae hic proponuntur,manifes , lans quae sit immissa a Deo tentaiio, nempe quae
, ' - eliam gaudii conciliatrix est, et quas a noslra
. - voluntate.Recte lamen dici potest quod Dominus
ac Deus Jesus Christus ad imbecillilatem humanaB
, naturse respiciens, admoneat, fugere tentaliones,
, CUm imperfecllUS adhuc affecli essent discipuli :
. " quod aliis quoque fecit mullis in locis, a perfec, . lioribus interim abstinens. Postquam autem per
, cogitationem resurrectionis ipsius et ascensionem
, ^ in coelos confinnala est noslra infirma natura:
, jam fraler ipsius secundum carnem instruit nos,
, ' ne deinceps leolationes meluamus, 446 cum pOS ^) - simus postbac conflrmati afflictionibus Domini,
. superare omnem supervenienlem aflSictionem et
, , , ' tentationem.Cum autem duplices sint tentationes,
. , ut duximus, utilis est in utrisque patientia: in illis
^ , , quidem qus Sunt a Deo, quoniam postraodum
* , - assequimur laudem de victoria, feluti Abraham :
, in illis vero quaea nobis sunt, quoniam sustinentes
.
, cum graliarum actione, hanc veluti compensatio , - nem referimus ad peccata quae commisimus. Is
, enim qui sua facta explorat,suse jacit iniiium salu, , t tis,elad formam justi seipsum assimilat, cum vir
. , justtis in principio sermoois sui Slt accusator 9.
- Nullus qui lenlatur dicat. Si duplices stint
y

* Matth. vi, 12.

* Prov. xvm, 17.

463

OECUMENII TRICCiE EPISCOPI

464

tentationes, cur nunc omnis tentationis causara a ; , Deo rejicit?Sed considera quod dicit: Qui ten- .
tatus est,sed qui tentatur :cum enim qui per pec- ,
catum et intemperanliam sibi ipsi tentationes ac- , cersiMtaut in continuo sit salo, dicit a Deo non , * .
tentari, sed a propria concupiscentia. Siquidem is , qui illatam vicit tentationem, cautius ac flrmius ,
seipsum conslituit,sic ut non facile capiatur ten- , ' .
tationibus, bis maxime quae a seipso moverentur. ,
Cum enim ad sapientiorem declinaveritvitam,fon- ,
tem occlusit qui tontationibus manat, et deinceps .
in requie degit a tenlationibus. Deus autem malis , (
tentari nequit: juxta cum qui dixit (quanquam ex- ) ,
ternus sit a nobis et a fide alienus); Divina beata- , .
que natura neque molestias SUStinet neque alUS ,
praebet.Circa mortalem enimactenrenam naturam ,
in qua varietas ac mulatio conspicitur, contingunt . ,
haec omnia quae nostram praeoccupanl naturam. ,
Concupiscentia vero ac peccatum, et quae ex boc .
imminet animae mors, gradus quidam coustituti ,
sum ad humanam perditionem. Concupiscentia .
enim locum diversorii tenens, inventa mansione , operala est peccatum, quod parit mortem, nisi , .
mente illud eradicantes, alterius vitae nobis iuve- , *
nerimus initium. Quoniam igilur satis ostendit , ' divinam naturam neque tentari posse, neque aliis , ,
id pr&bere tentaliones autem dicit hic cogitatio-
nes, animae sublimitatem turbantes ac confunden- . , tes : 4 4 7 nam quae a Deo sunt, animam maxime , ,
stabiliunt, eam illuminantes et ineffabilem ejus ,
pulchritudinem multis ostendentes
ideo nunc C
subjungit.
, ,
I, 17-18. Omnis donatio bona et omne donum
5
pcrfectum e supernis est descendens Patre /u-
,
minum, apud quem non est transmutatio nec
, .
conversionis obumbratio. In destinata voluntate

,
progenuit nos verbo veritatis, ut essemus primi
tioequcedamsuarum creaturarum.
.
supernis est a Patre luminum. Cum ea
" . *
quae a nobis inducuntur neque pefectionem ha' ,
beant,sed multum potius imperfectionem, neque
, animam illuslrent, quomodo enim perfectionem
. ,
baberent quae postea ex felici progressu sumunt
, '
perfectionem,vixque multo labore lurpitudinem a
.
nativitate COnlractam emundant, et deinde ad ; '
divinum splendorem perlingunt? Apud quem . $
non est transmutalio. Ipse enim clamat per , , . ,
prophetam : Ego sum et non mutor *0. Quod , ,
autem ait: iConversionis obumbratio,* hoc est, ne . . ,
suspicio quidem autquippiam suspicionis umbram , ,

attingens. Is destinata voluntate. Destinata .

voluntate dixit, os illis opprimens qui mundum , ' , casu productum fuisse nugantur. Quoniam enim , ,
dixit superius: Apud quem non est tiansmutatio, . *,
et ex hoc ostendit immutabilem esse Dem, sub- .
jungit: Is destinata voluntate progenuit nos. Si
enim nos nati sumus, manifestum est quod etiam , ,

' M a l a c h . i u , 6.

465

466

COMMENT. IN EPIST. GATHOL. JADOBI.

, mutati. Quomodo namque iromutabile esset quod

. - . .
-v ,
_.
i _ 2 . . . . ,
-i
*

. , , ,
. "2
,
, ' .
. .
.

ex non esse per mutationem procedit ad esse?

Deinde quia dixit: Progeriuit nos, ne quis suspicaretur quod similiter ut et nos, ipsum quoque F i lium progenuerit, el una nobiscum etiam Filium
fuisse natuui, subjungit: Verbo veritatis. Omnia
enim, juxtabeatum Joannem , per Filium facta
sunt. Itaque si per Verbum veritatis progressus
nobis contigit, qui a Verbo habemus esse, non
6umu8 una cum eo geniti a quo facti sumus. Ut essemus primitiae. Hoc esf, primi et honoralissimi. aulem dicit ipsam visibilemcreaturam.
' ', ,

! 1

I , 19-21. Ituque, fratres mei dilecti, sit omilis

, ,

homo velox ad audiendum tardus dd loquetldum,

. " -

tardus ad iram. Ira enim viri jtisUtiam Dei non

.
^ efficit.
, , ,
448 Quod aitVelox, non ad nudam auditionem
' , - refertur, sed ad strenuum in opere et eum qui
. postquain audivit,procedit ad ea praestanda quae
audivit. Novit enim eum qui subdit auditum cum
, , studio ad ea quae dicuntur, etiam praebiturum sei ' , psumparatum ad eorum operationem: quemadmo , dum e diverso eum qui cum tarditate ad aliquid
* . procrasiinando aflicitur, aliqnando penitus sepa randum ab omni conatu operis. Ideo in doclrina
, quidem rerum divinarum velocitatem praecipit, in
. , , his autem quae periculosam habent administratio . , r\tt - nem, larditatem. Haec autem sunt loqui et irasci.
, ' - Nam et inconsulta locutio et incircumspecla ira

^. non novit unquam in bonum desinere. Propter

, . 6 C quod vir quidani divinus ait: Frequenter poenituit
*
. , ,
.
.
,, ,
.

,
,
.

/ .
, ,
.
' , , ,
,
, ,
'
/, .

, .
.
9

. ' .
t
*
/. *
* ^ *1 Joao, , 3.

) Peal. nr, 5.

esse locutum, tacuisse vero nunquam. Rursum

autem beatus ille David :Irascimini et ne peccel i s : hoc est,ne facileirascendo,furoreinquoque incitetis quem suggerit ira.His eliam conformia sunt quce hic dicuntur. Siquidem tarditas in
loquendo et tepiditas in irascendo, cunctatione in
his servata,, reducunt ad id quod decens est et
rectum : et vel omninoimpetum circa hacc dissoivunt per deliberatam considerationem, vel convenientimodo ad res quae occurrunl borura decursum
fleri d(cent,potissimum autem irae; quaesi irralionabililer inducla sil,privat divina justitia. Ideoque
hanc subjungit causami : Ira enini viri justitiam
Dei non efficit. Etenim si justitia habilus est in
anima qui dividit unicuique juxta suam dignitatem,ira vero,ul ait iile,perdit eliamsapientes,quo
modohacc ipsa quae vehemenli affectione mentem
adeo obtenebrat ut perdat etiam sapientes,conslitueret eam quae dividit unicuique juxta suara dignitatem? Tardus ad iram. Tarditatem vult
bifariam in nobis exerceri, puta ad loquendum et
ad irascendum.Novit enim cunclatio abstinentiam
a commitiendo efficere.
12

449 CAPUT II.

Dc mansuetudine ac innocentia et actione bona
quw conducit ad beatitudinem, et de scientia
ac medioctitale sermonis.
1,21-22. Quapropter deposita omni immvnditia

467

468

OECUMENII TRICGJE EPISCOPI

,

et redundantia malitite, per mansuetudinem recipite insitum sermonem, qui potest salvare - ,
.
mas vestras.
,
Immunditi addit etiam redundantiam malitiae,
volens hoc deraonstrare : Quanquam frequenter , , ,
incidat quispiam in aliquam immunditiam, citius (, ab ea discedat, nec permanendo et cunctando in , '
illa, per consuetudinem efliciat malum firmius, ac difficilius ad abluendum : cum nata sintquaecon- ,
tinue et abunde finnt in nobis, ad reducendum in
naturam id quod efficitur, sive naturae habitum , ? ,
ipsi acquirere. Per mansuetudinem.Siquidem . .
per mansuetudinem et non per tumultum actur- , '
bationem traditur disciplina. olnsitum sermonem. . ' .
Iusitum nobis sive naluralem sermonem vocat ' , '

eum qui discemit melius a pejori: a quo etiam .

B

'

naturales sumus ac dicimur.

.
I, 23-25. Sitis autem effeclores sermonis et non , tantum auditoresjallentes vosmetipsos: quoniam, . "
$i quis audiat sermonem, nec cwn factis expri- , ,
mat, hicsimilis est viro consideranti faciem na-
tivitatis sux in speculo. Consideravit enim seip- .
sum et abiit, statimque oblilus est qualis esset. , .
At qui prospexerit in legem perfeclam qucz est ,
libertatis, et permanserit, hic cumnonsitaudi- ,
tor obliviosus, sed effector operis, beatus facto , ,
suo erit.
.

Quoniamnovitaliquos sermonem cum diligentia
audientes, etiam ipso tempore quo audiunt, iervo-
,
rem frequenter exslinguere,ideo nunchsBCSubjun-
_.
,
_
~ -.
git,idin effectU prcipiens:Ne solum in audiendo , '
diligentiam ostendatis,sed raulto magis in facien- ,
do.450 Fallentes autem vosmetipsos.Hoc est,se- . ,
ducentes.Porro faciem nativitatisdicit cognoscere , . t
seipsum perlegem.Ideo etiam post, Faciem, sub- , ,
junxit, nativilatis. Nam per legem dicentes quales . ,
facti simus,consideramus quod tales factoslexspi- , . ritualis perficiat nos per lavacrum regenerationis. ,
Deiudeneintali consideratione per actionemper-
manentes,etiam gratiae obliviscamur ac doni.Nam .
quipravisactionibus seipsumexponit, ne meminit ,
quidem quod a Deo sit beneficio affeclus. Si enim *
meminisset quod in Glium Deiadoplatus sitetjus- ,
tificatus ac sanctificatus, quae dona sunt spiritua- . , T

T r

lia,nequaquam seipsum Iraderet operibus gratiain , ,

repellentibus. In speculo Ab hoc nolo specuIo transfert sermonem ad intellectuale speculum,

nihil subjungens eorum quae id quod dictum est
aptarent exemplo : puta ut hoc modo diceret: Si
quis audiat sermonera, nec eum factis exprimat,
hic similis est viro consideranti faciem navitatis
suae in speculo.Quemadmodum enim ille consideravit seipsum etabiit, statimque oblitus est qualis
esset: ita et hic qui per Mosi legem consideravit
ad quid factus esset,nerape quod adgloriam Deiet
ad imaginem Dei creatoris factus fuisset,postquam
consideravit; nibil eorum quae considerata erant
factis expressit, sed pari modo circa considerationem dispositus esl sicut prius. Non ergo sermone

, c . '
,
, 3 3, 1 ' '
,

.
, *
,
, , '
, ,

,
' -

4 6 9

COMMENT. IN EPiST. CATHOL. JAGOBI.

470

. , - . usus est quomodo uti oporteret. Id autem nonfru. 81 stra ac lemere facit Jacobus Domini discipulus,
, , sed omnia oreviter loquitur, tanquam abbreviati
, - verbi discipulus, simulque auditorem colligens ac
, - continens ne haec otiose audiret. Al qui prospe . * xerit.Considera quod dixerit: Quiprospexerit, et
, ' ^. non, Qui ingressus fuerit. Spiritualis namque lex
- magniGcum quiddam et ubique desiderabile babet,
, * unde etiam ex pravasuiassecutiune novitattrabere
, et perfectum reddere : curaque perfectionem ba , beat etin omnibus defectu careat,eum quiassecu , tus est,io nullo relinquit dubio circaaliquidquod iu
. eacontinetur : eteis qui vel inspexerunt persuadet
. > ut in ea permaneant. Legem perfectam. Quo , niam efferebantur Judaei propler legis observatio , nes, et his summam pietatis in Deum se praestare
, putabant: hisque solis vacantes, sibi quidem per , fectiunem vindicabant,erga caeteros vero bomines
- superbo et improperioso animo affecti erant: 4 5 1
, - quemadmodum raanifestum est ex pharisaeo, de
quo in Evangelio^et ab his qui adversus Publica - num contumeliosi erant :hunc limorem reprimens
. beatus Jacobus dicit ea quae propouuutur. Facta
, namquementione operum ejus qui serraonem factis
exprimitjUbi eum beatum pradicavit,statim etiam
, , - corrigit malum quodniultis ex operatione adnasci , lur,ei ait:Ne existimes quod ex operibus legis sortia ! . * risbeatitudinem.quasisolaoperatio habealutetiam
' , apud Deum reddat acceplabilem : nequaquam ita

est,sed ille bealus est qui simul et facit, et erga
. , t caeteros sui generis bommes non conlumelioso nec
, , , inhumano animo affectus est.tQuae estliberlatis.
. Ubi dixisset Legeroperfectam, subjunxit: Quae est
, liberlaiis,assignans ejus libertaiem.Lex enimCbri, , , sli a servitute liberans oranium carnalium, puta
, Sabbatorum ei circumcisionis ac cultus circa caete . ras purificaiiones,inlibertate et requie ab biscons ', , ti uit accedentem:et propter liberlatem ac suavita , - tem quaea libertate procedil,etiam hunc atlentum
. - reddit, liberatque oblivione quas bona omnia cor& , rumpit.Nibil enim adeo persuadet adhaerere alicui
. sicut illud,nempequod requieraanegotiis etliber . tatem dare conspicitur.lnsuper hunc quoque bea . - tum demonslravit. cAuditor obliviosus. Auditioni
, , tconjunxit oblivionem,quod audilioni opussitope - ralione, nullum aulem opus oblivionem sequatur:
, quasi superflua sit auditio quae operis efDcaciam
.
habet.
, ) ,
,

,
,
'

-.
, , .
,

13 Luc. xvni, 10.

I, 26-27. Si quls videlur religiosus esse inter

vos qui non frenat linguam suam^sed fallit cor
suutiij hujus vana cst religio. Heligio pura et tmmaculata apud Deum et Patrem hoec est, visitare
pupillosacviduasin afflictione ip$orum:immaculatum servareseipsum mundo.
religio plus quiddam habere videtur
quamfides. Quorumdam enimoccultorumcognitio-

471

UGCUMENII T R I C C J E

EPISCOPI

nem promittit ipsum Iiomen, et eorum quafide : COnspiciuntUT firmitatera. ldeo hac etiam dictione . 6
U8US est beatUS Jacobus, dicens : Religio,ac si d i - , ,

xiSSet:CognoSCere te existimas et exacte obsemre , afcana quae Sunt in lege.Quomodo bocfieri potest . j ' CUmliligaamfrenarenescias.detrahendo proximo: ,
et fastuose vitam degens, nullius egeni miserearis: , 4tttt cam lex neque detrahentem recipiat U et , $ iDimicorum quoque misererijubeat,ac inimicaoc- , CUpatO in sublevando SUO jumeato quod sub onere
Cecidit, jubeat Ut SIS auxilio Wt Si ergO reHglOSUS

,

esse VlS,ne te ex legis COgnitione religiosum OSten- . das,sed ex Operatione, id autem miserendo proxi- , > mi: nam misericordia erga proximum similitudo , ' .
quaedam est ad Deum. Ait enim : Eslote miseri- , .
COrdes sicut et Pater vester COelestis misericors .
est .Sed et misericordianonsil CUm respectu per- , , ,
sonarum : quianequeDeus suabeneficia facithuic 6 .
velillidistribuendo,sednullumdiscernendoomnes
.
beneficio afficit , divites ac pauperes, malos ac
boDOS.Frenans autem, hoc est,CObibens,et non ex , ,
46

17

arroganlia quasi legem factis exprimeret, fallens

SUam C0nscientiam:nam hoc signiflcatCOr,siculibi:
Corcontritum et humiliatum non despicies .
Religio pura.Fortassis dicet aliquis : Si tesUmenti quod Staluit Christus doctor est JacobllS,
quomodo non abrogat nunc quae legis SUnt,sed po-

, , ,
. . ***
, . . "
tlUS extollit,SUScipiens eos qui in ejus observanLia .
versantur,nec hos reprehendens aut repellens ab ,
observatione legis ? Ad quod illud dicimus, quod , ,
18

per modum introducendi potius nunc cum ipsis

disseril, et demittit 80 ad eorum imbecillilatem,
ne Statim ab exordio legem evertens,faciat eosre-

; ,
, troi edere,fastidientes ob dogmatum novitalem, et . "
adincredulitatemdeclinanles.Convenientiusautem ,
rem tractans, et se demittens ad legem, quo ad illa
,

ia quibus novo testamentononafferebat nocumen- . tum SUIS SOperstitionibus(qui enim nocet fideiquae ,
in Christum est, obsemtio sabbatoruin autjeju-
niumaulabstinentiaaquibusdamcibis),ethisaUen
, ,
tiofes 60S ad SUum sermonem reddens,ila sensim ; )
ac paulatim discedere quidem horlatur a legis ob-
servationibllS, tanquam laboriosis, et tamen inu- ,
tilibus, ettanquamad servitutem, ad liberla- ' , tem q u in ChristO est, vocantibus. BrevibllS ila- ^ ,
que COmmutationibusac altemalionibus Sapienter .
U8US, ubi jam habuit ipsos graviter ferentes
qu dicerentur, tunc ea qU8B Chrislianis Cunve-

niebant proponit. Semre seipsum a mundo.

Mundo hic intelligere debemus popularem ac vulgarem turbam, quae COOCUpisceotiis sui erroris
COITUmpitur.

,
'
.
.

,
.

CAPUT I I I .

. '.

4J67iDecharitate erga unumquemquesine respectu \

per$on<B secundum legem.
.
VL {-iiFratre&me% nerespectupersonarum ,
9

" Psal. c, 5.

1 5

Exod. , 5.

Luc. , 36.

Matlh. , 45,

1 8

Psa!. L , 19.

473

COMMENT. EPI8T. CATHOL. JACOBI.

474

beatis fidem Domini nostri Jesu Christi e opi
. nione. Nam si ingrediatur in cottum ve$trum vir
aureum gestans annvlvm, veste iniutus splen ^ , dida, ingrediatur autem et pauper in sordida

veste, et respexeritis ad illum qui vestem gestat
, , , splendidam, ac dixerilis illi : Tu sedehic bene,
, , , pauperi vero dixeritis : Tu sta illic, aut sede hic
. subter scabellum meum : el non dijudicastisapud
. vos ipsos : et facti estis judices cogitationum ma. 9
larum.
. *0 Necum respectu personarum. Nam qui cum
, , respectu personarum aliquid facit, multa rnacula,
, . multo probro seipsum replet, proxiinum dedecore
, * , afficiens,ac seipsum etiam anle illum : nam exbibi ,
B CODSOrlem transmittit id quod flt etiam ad
s psum. * Et non dijudicaslis. Conjunclio, Et,
t . . ,
, , - abundat * hocest,Dijudicandi vimquae in vobiseral
, corrupistis, nullam inquisilionem facientes uter sit
, , , |5- bonorandus, pauperne probus sive industrius, an
, ' dives segnis : sed ita sine judicio etcum persona
, rum respectu, hunc quidem propter divitias hono . # ra<tis, illum vero propter paupertalem conlemplui
. , , habuistis Et facti estis judices cogitalionum
. , malarum. Hoc est, injusti judices,inalitia affecli
, , , ex personarum respectu. Hoc loco abundat con . junctio , idest, et, sicul dicium est, ex usu ve , teris phrasis.Cum enim sit hic sermonis responsio
. ' ad id qnod praecessit,superfluaest conjunctio. Est
, enimita ordinanda sententia : Nam si ingrediatur
, ^ in coetum veslrum vir aureum gestans annulum,
, , Veste indutus splendida,ingrediaiur autem et pau " , - per in sordida veste, etc, non dijudicastis in vo , bisipsis et facti esiis judices cogitationum mala , , rum : AMhoc est,Dijudicandi vim corrumpenles,
, - elegistis malas cogitationes, illum quidem honorantes, hunc autem contemptui habentes : cura
.
e r

tamen eadem esset in utroque natura.

II, 5-9. Audite, fratres rnei dilecli: nonne

, Deus elegit pauperes sceculi hujus, divites in
, fide et hoeredes regni quod promisit diligentibvs
, ; se? Nos autem contemptui habuistis pauperem.
' . Nonne divites tyrannidem exercent in vos, et

, - iidem truhunt vos ad tribunalia? Nonne ipsi
; blasphemant bonum notnen quod invocatum est
; - Qsuper vos ? Si lamen legem quidem expletis re , giam juxta Scripturam l IHliges proiimum
, .

,
. , , -

iUUm StCUt teipsum, bene fdtitis. St VerO perSOfiam respicitis, peccatum COMtnittilis, COIlvincli
per legem quod sitis tramgrcssores.

,
, , .
j .
. , ,
, ,
, -

Quoniam paupertas vel auditu gravis esi multis,

ideo curn dixisset, Pauperes mundi, statim subjunxit, Divites. In quo autem divites? in fide et
circa fidem. Etenim ita se res habet. Naui cum
pauperes non distrahantur circa res mundi, ubi
accesserint ad fidem, magis strenui redduntur ac
operiimagis insistentes quam diviies. Ideo etiam
Dominus lales elegit discipulos, quos eliam regni
haeredes declaravit Blasphemunt bonum nomen.

475

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

476

Bonum nomen est nomen novum juxta prophetam . .

dicentem : His qui mihi serviunt vocahitur no- ,
men novum quod benedicetur super omnem faciem . terraeW.iJuxta Scripturam. > Deuteronomium ,
. .
dicit.
.
" ,

1,10-13. QuUquis enim totamlegemseivaverit,

, . ,
offenderit autem in unofactus est omnium reus-Nam
quidixit:Nemotcheris,dixit eliam,Neocci<h$.Quod , , .

sinomfueris mceehalus, occideris iamenjactuses

trunsgressorlegislta loquaminiet itafaciuti$ velu- . , , >
tiper legem libertatis judicandi Siquidemjudicium .
absquemisericordia erit ei qui non prxstitit miseri- .
cordiam Gloriatur autem misericordia adversus .
t

judicinm.
tOffenderit autem in uno. Hoc circa dilectio-

. , *
nemdixit,pOptequametiamomnemp8edentem v
sermonem latius disseruit demonstrationis gratia. . , , ,
453 Dixit aulem,Ne moecheris, ne occidas, exem- .
pli causa. Considera tamen quod exempla sint ex
lege, qualenus conferebat ad dileclionem.Nam qui . ,
perfecte diligit proximum, hic neque moechabitur , .
neque occidet.Haec enim ejus sunt qui animo ini- . ,
mico affectus est erga proximum. Quandoquidem , '
nisi ita diceretur, nullus hominum salvus fieret, . , , cum nemo per omnia servet praeceptorum integri , ' .
talem Qui enim castilatem verbi causa servavit, , , , ira interdum superatus esl: et qui eleemosynaor- . " ,
natus est, invidia furtassis ofluscatus est. Itaque , ,
non de quovis dictum est qui in virtutibus nullum ,
habeat defectum,sed de dilectioiie,quod -C ^. <teat hanccum defectu ex personarum respeclu per- . , ,
ficere, sed integre. Hoc auleni de aliis quoque vir- , * tulibus dicimus Nam qui non perfecte modestis aut . ,
justis rebus verbi gratia adhaesit, sed cum defectu . '
ususfuerit,bic claudicando in tractandis virlutibus, ,
universo virtutis corpore vitiatus est. Inlelligenda . . ,
esl igitur lex quae de dileclioneagit,de qua praeci- , .
puus esl ipsi scopus. Legem vero liberlatis dk-it , ;, ,
quae caret respeclu personarum : quae est lex l i , ,
Chrisli. Qui enim personam respicit, non liber .
est, sed servus : Nam : quo quis superatus est
ejus et servus est^O. Judicium absque mise- ,
ricordia erit ei. Si proximis remiserimus peccata ,
quibus in nos deliquerunt, et egenos qui inler nos .
Sunt, eleemosynarum noslraruin participes feceri- ,
mus : in discussione eorum quae in viia peracta
sunt, Dei quoque misericordia nos exi ipiet.Siqui- .
dem id pracclarum esifacinus,quemadrnodum e di- verso gravis condemnalio illis erit qui non fuerunt ,
bene ac pie aflecli erga suae sorlis bomines. Nam , .
eos qui permanent nullo condolentise aflectu moti ,
erga proximos qui in se deliquerunl, mali servi .
condemnatio complecletui, una cum rdribulione
quae in oratione Dominica designatur. Ibi enim petimus a Deo ut nobis remitlat sicul et nos re- ,
mittimus eis qui in nos deliquerunt. Et eos . t , a
qui duri sunl, nulloque misericordiae affectu , B

*9IsaLxii, .

II Pctr. U , 19.

COMMENT

4 7 7

IN EPIST. CATHOL. JACOBI.

478

. " moventurerga illosqui corporali egenl consolalio ( nejudicium quoque excipiet sine misericordia juxta
), praesenlem sermonem. Gloriatur auiera miseri ; cordia adversus judicium.Siquidem roisericordes
, misericordiamconsequeuturjuxta Domini senlen . - tiam * .45BPraBterea quoque si in idololatris mise * ricordia erga pauperes potest delere peccala,
. , quemadmodum in Daniele didicimus , quid non
- efficeret in Gdelibus bominibus?Tale autem quid , dam videtur mihi haec misericordia efficere, quale
' , c , hoc oleum ab arboribus manans,in atblelis illitum.
Dat enim istud elabi, ne ab adversariis teneantur :

. et ita etiam in universali judicio misericordia no - stra erga egenos dabit effugere impetusac pericula
, * quae a daemonibus accusaioribus nostris immine . bunt. Aliomodo. oJudicium absque misericor ( dia. CausaB redditio est adversus eos qui fastum
), . - et arrogantiam magna ssevitia demonsirarunt erga
, abjectiores cum respectu personarum.Lenit itaque
eorum crudelitatem acduritiam,hac senlenlia Ler , ' rens, ac si diceret : Lex jubet proximum diiigerc
. . sicut scipsum : quemadmodum igitur nemo erga
, , :^, , - seipsum personam respicit(nam id insanum es et),
ita neque tu personam respicias.Quod si ex arro.
ganiia et duritia ad personae respectum deflectis, time n * qno modo ipse quoque similia a justo judice
consequaris. ac excludas a teipso illius misericordiam : Siquidein judiciura absqne miserieordia, etc.
Gloriatur aulem misericordia adversus judicium. Hoc est, vincit, expugnal, oblundil vel hebetat. '.
CAPUT I V .
4

w " ,
, '

Quod SOlu fide,sed etiam opeiibus, et

altero Seonim, Std Stmul ex Utri$que

.
^
, ,

justificatur homo.
II, 14-19.(?? uiilitasjratresmei.si fidem dicat
, ; aliquii habere $e, opera vero non habeat? Num po ; teslfidessalvumfacere iltum? Quodsi frater aut
, soror nudifuerint,et egentessinl quotidiano victu,
, , dicat autem aliquis vestrum illis: Abite cum pace
, calexcite elsaturemini,nec tamen dederitix eisquce
, ; necessaria sunl corpori>qux erit ulililas ? 487 Sic
, , et fidessi opera non habuerit, mortua cst per se.
' . ' , Seddicet nliquis : Tu fidem hubes.et egoopeiaha . 3 beo : oslende mihifidemtuam,et ego ostendam Ubi
. exfactis meisfidetnmeatn. Tu credti qnod Dcus
; . unus est f Recte facis: et dctmonia credunt ac
conlremiscunt.
.
c

. ,
, , ; ' *
, '
.
, , ,
* . ,
.
, ^

,
* ,
J i

Mallh. T , 7.

Dan. , 24.

;Aniraadvertespiritualem intellectum.Nequeenim

solum dixit: Sifidemhabeas, sedeti ira : Qu ulilitas Acsi dicerct * Osiende inihi opus aquoexistimare possim hanc appellationeni tibi convenire:
id enim fidei utilitas est.Sic ct iides, si opera non
habuerit,morlua est per se.Non adversaniur haec
beato Paulo, cum nomea fidei ad duo significata
feratur 23. Nam etde simplici assensu fidem diceresolemusjuxta illud quod etiam daemones crcdidisse novimus quod Dei Filius esset Chrislus *.
Rursumque cum consecutionem ex afTeclu procedentem cumfirmoassensu nomine fidei vocemus;
Jacobus quidem simplicem assensura dicit fidem

*3 Rom. , 1 seqq.

U Matlh. iv, 3 .-eqq ; Luc , 1 seqq.

480

OECUMENII TRIGCJS EPISCOPI

*79

morluam et vivificantiumoperum experlem ; Pau- ^, , .

. .
lusverodicit eam quaB esl ex affectu qu facti
"
~
nullo modo deetituitur : neque enim haec absque , honeslis factis innasci posset.Siquidem hanc Abra- ).
ham nequaquam conseculus est, nisi prius cerla- .

mine pra3misso,quo paterna cognatione expellere-

.

tur.cui certamini fides in praemium declarabatur:

sed hanc operibus prseposuit Paulus, nempe sab- . * ,
batorumobservationibusjuxta legem, circumcisio- , .
ne.caiterieque puriQcationibus. Siquidem duoquo- .

que signiiicata conspiciuntur in operibus. Nam et .
opera quoedam fidem confirmaro dicuntur,quorum , > .
expers si sitfides,mortuaest. Rursumque opera di- " , "ilv
ci nturquae legis sunt.sine quibusel Abraham et .
omnesqui sequuntur Cbristum jnstificantur. Q u i s ^ i

enim negabit verum esse quod fides nequaquam ( ), !
;
ad impurum accederet?dico autem veram fidem. ,
Ncque enini unguenlum in capsula reconderetur
quae luto plena csset : neque in bomine impuro ,
,
fides immitteretur a Dco. Non ergo dissoni sunt -^
sancli apostoli, sed in diverso significalo versan- , tes, quisque ad sui significati usum quod sibi pro- .
posilum est dirigit ac perducit.
, ,
I I 26. Vis autem cognosceve, homo inants, 450 quod fidcs absque operibus tnortua sit ? ;
Abraham paler nosler nonne ex operibus jnstifi-

catus est. cum obtulisset haac filium suum su- *
per altare? Viies quod fides adjumento fuerit .
: ,
operibus illiu$ et cx operibus fides perfecta fue-
rit f Et completa cst Scriptura qu<B dicit : Cre- * '
didit Abraham Dro, et imputalum est illi ad , justitiam, et amicus Dei vocatvs cst. Videiis igi- , .
tur quod ex operibus justificelurhomo, et iwn ex
,
fide lantum. Similiter aulcm et Bahab mereirix ; *
annon ex operibus justificata est, cum excepisset
nuntws et cdia via emisissetl Nam quemadmo- , J
dum corpus absque spiritn mortuum est> ila ei 3,
.
fides absque operibus mortm esL
>Inanem appellavit hominem qui de nuda fide
gloriaturcum nibil subsistentiaead complelionem ,
per opera naetus sit. t Abraham paler nosler. ). c .
Eumdem Abraham Um Paulus *3quam hic Jacobus ,
ad exemplum sermonis de fide assumii: ille qui-
deAiulostendaifidemoperibuseminenlioremesse: " &
. .
,
hic vero rursum opera esse fide pr#stanliora peri> ' w .^
eumdem Abraham.Etsuperius quidem diclum cst 6
quod circa duplex fidei significatum versanles, ,
quisque id aflcri quod ad sui propositi demonsira- , !
tionem conducil. Quidam Umen Patrum hoc el ara .
roodo debacre inrellexorunt. AiuTitenim eumdem .
Abrabam variis distinctum lemporibus ulriusque ^
i ^ s i s s e imagineni,et cjus qua^ anlebaplisina ,
hoc rcquiril opera, scd solani frlom el saluiis ,
oncmac vorbum quojnsiificamnT iTedealcs ^
m, ei cjus qna? scquiiur bapiisma el con- |& ,
ost oprri! us : ot ila non apparfit diversos ,
^ OCMUJS eslsj
quod bc .
L

481

COMMENT. IN EPIST. CATHOL. JACOBI.

482

. ' - quidem fides sola confessiooe juslificet acceden , - tem, si slalim a mala viia discedat (huic enim non
' adsunt opera, sed sufficiens ipsi remedium est pu, * - rificatio per baptismum), illa vero ab eoquijam
) - baptizatus estrequiriteliambonorum operum exhi . bilionems Cum boc sensu Paulus quoque consentit
- alio in loco,ita dicens,ac docensfldempost bapti , sma perfeclionem requirere per opera, cum ait:
, , - Neque circumcisio quidquam valet neque prsepu , , ' tium, 459 sed fides quae per dileclionem opera ; . t> , - tur .* dileclio longo eget exercitio Ut
.
COmpleatur.
*
.
AllO modo. Abrabam imagO quidem ftlit jnsli , ficationis qiliE ex sola fide fit, quando imputatum
, , fuit ipsi ad justitiam quod crediderit ": ejus vero
. quae est ex operibus, quando fililim obtulit SUper
, , allare *8. SiquideiQ solum peragebat opus, sed
etiam infidepermansit quod perIsaac multiplican , dumessetsemen suum sicut astra.existimans quod
. ' etiam ex mortuis posset Deus SUSCltare 29. Tamen
, . Paulus producit etiam David in lestem 50 sapienler
^ sua confirmans Noveratenim illeperSpirilnm eara
.
- fidem qu fuluris lemporibus ventura erat
. Christum : ideo ail: Beatus vir cui non imputabit
. Dominus peccalum 3*. Fides absque operi . bus morlua est, Fidem dicit qu est post bapli , sma. Nihii enim prodest fides deslituta operibus,

, nisi quod nos majori adhuc peceato reddit obno , . xios, qui lalentunj quidem accepimus, lucrum ta" , ^ men nonrelulimus. Unfle etDominus velutadum
, brando nobistradit quod post baplisma necessaria
* , nobis sint opera, curn a Joanne baptizatus ad de . sertum pervenit, et certamina adversus diabolum
, , - suscepit 3*. Paulus quoque eos qui mysteria jain
, acceperantadhortatur,dicens: fStudeamus ingredi
, * in illam requiem 33: quasi non sufficiat fides,sed
, addi quoque debeal vitSB purilas, et circa hoc
.
magnum adhiberi Studium.
, ,
III 1 2. Noliie plures magistri fieri, fratres
. meij scientes quod majus judicium sumpturi
,
simus: in multis enim labimur omnes.
Gum in superioribus dixisset ac docuissetfideles
vov , ut Qdem possiderent 011 Vacuam bonis operibus,
' , ad aliud transiit prseceptum buic germanum. Ete( / - nim quidam docere conantur quae nec ipsi prae ). stant: et ait quod majus erit eorum judicium,
. quandoquidem nihil lucri atlulerunt. Nam qui ea
' , docet qu non prosunt tanquam illa habens, con . demnatus est veluti sua lingua lapsus. Hocaulem
. abundantius confirmans dicit. Quanquam enim alio
- quoque modo ex negligeutia prona est lingua ad
labendum, in ea quorum judicium non etfugiet qui
, , , t * banc naotus esl, quemadmodum habet Solomon,
> dicens : 4 6 0 Propter peccatum labiomm incidit
, in laqueum peccator 34 ; mullO tamen magis qui
26

* Galat.
6.
* Ptal. xxxi, 2.

1 9

Gen. XY, 6.
Gen. xxu, 40 seqq.
Hebr. xi 47-19.
* Matth. I T , 4 eeqq. " Hebr. iv, 4. * Prov. x n , 43.

8 0

Rom. iv, 6 seqq.

483

484

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

sciens ac advertens peccat, lingua docendo quseAx^

experientia didicil.nequaquam effugere poterit

poenam inevitabilem.

.
. .

CAPUT V.

Quod prxceps et incomposita lingua enecat eum

qui ipsam naclus est : quam vincere necesse
est aa laudem et gloriam Dei : fn qno etiam
troctat de bona conversaiione et sine rixa unius
adoersus alium.exglorice cupiditate,propter sapientiam humanam; et de divina sapicntia :
et quod ex socordia et volvpjatum amore
orianlur lites ac seditiones ei inimicitia adversus Denm; et de resipisceniia ad sulutem, ac
de nonjudicando proximum.
III, 2-4. Si quis
in sermone non labitur,
,
, hic

"
, >1
. '


,
, (
,

,

,

, r
\

perfedus estvir, quipossit freno moderari totum*hwb<

IV

etiam corpus. Eue autem in ora equontm frena

immittimus ut pareant nobis,ei lolum corpus cir- ,
cum agimus. Ecce naves quoque cum lantce sint . *

et ventis soevis aguntur, tninimo gubemaculo

rircumaguntur quocumqae impetus dirigentis vo-

*
luerit.
.

Quod inevitabiliter nullus hominura vitam absque peccato transigat, ex linguae lubricitate con- , firmat Ex eadem vero etiam demonstrat nulli perfectionem contingere. 461 Quis enim est qui .
non erraverit per linguam suam ? Quod si quis suae ; linguae lubricitatem superavit, annon bic idoneus ,
est qui totum corpus cireumagat ? Nam is qui de- j
vicit illud quod facillimum est ad lapsum, nequa
quam superaripoleritab eo quod longe tardius est. * . ?
Ecce autem in ora equorum. Hoc modo est ,
litterae ordinatio : In ora equorum immittimus .
frena : nisi enimita componatur,inintelligibilis est , .
sermo (videlicet si Graeca verba suma^ eo ordine ,
qoo sila sunt). Hsec autem confirmat id quod de ,
lingua dictum esl,et majus etiam quiddam aggre- , /
ditur : nempe quod is qui redigit insuam potesta- . ' .
tem id quod facile est ut componatur,eiiam super- , ,
abitid quod difGculter tractari poiest. Perhoc au- ;
tem solvil objectionem.Yerisimile enim erat quod ;
quispiam hoc subjungeret: Quis lobor est adeo ,
parfiim gubernare membrum ? aut quod futurum , . ".
est a minimo membro nocumentum ? Et haec oeten-
D dit a freno et gubernaculo et ascintilla quaeminuta , * *
quidem sunt, sed magna efiiciunt. Alio modo. ,
Praeterea quoque ostendunt haecnon oportere lin- .
guam temere movere, sed ad meliora transferre: . ,
quemadmodum equi ferocitatem freno, et navis , , 8
impetum gubernaculo. Ita igitur et linguam adid , '
quod expedit recto sermone transferre debemus. .
Nam hoc signiflcat quod ait: Ita et lingua, quod , \
boc modo debet lingua recto sermone circumagi, , ;
et non hoc facere quod facit: cum enim pusilla ^ .
sit, magna facit, et magnura bustum nobis accen- . .
dit, quandoquidem et ipsa ignis est. Et quaenam ' .
sunt quae illa facit 10rnat iniquitatem per callidam . ,
rbetorum eloquentiam,contaminat corpus, persua- . , *
dens mulieribusutsuiacceseum patianlur: cdes ,

485

COMMENT. I N EPIST. CATHOL. JACOBl,

486

. , , fraude operatur : perjuriis aliena carpit: et super

. 12 omnia rotam gebennae inflammat: hoc est incen . dit et excilal in nos gehenuam, veluti grassari fa , - ciens adversum nos ignem. Sed et ipsa, inquit,
. Et , incendilur agehenna, quemadmodum manifestum
, |& - est ex divite qui linguacruciabalur33.Nequeenift
. , ob aliud lingua punitur, quam ideo qnod prompta
, fuerit ad deucias et nugas. Itaque si legatur Rotam
. gehennae, sicut nonnulla habent exemplaria, ita
, . J explicanda est sentenlia. Si vero babeat Rotam
. ' , nativitatis, talem a3sequilur solutionem : Rotam
. , nativitatis dicitvitam nostram.lnflammansergo ro . tam nativitatis contaminat vitam : et quomodo?
^ 462 Dum temere ac petulanter movetur, unde
. exaspcratur vita nostra, sive tempus vitae nostrae.
;
Hoc enim el Psalmographus coronam appellavit
, ' ^ dicens : Benedices coronae anni. Rota vero etco . rona in eo conveniunt,quod utraque circularisest
. et orbicularis Rota autem dicitur vila, tanquam in
, seipsam revolula. Quomodo autem contaminat
. vilam nostram? Ila mota sicut antea diximus : pro .
, pter quae el sordidata et plena suspiriis vitanostra
. ^ peragitur Hoc modo igilur lingua recto sermoue
[ . circuraagatur. Etenim mundus est iniquitatis. ve
luli ad vilem ac popularem turbam devoluta et
. ' respiciens.Nam mundus hoc loco inlelligitur mul , , titudo.Aut mundus est,id est, ornamentum, sive
, ornans humanam naturam : per hanc enim com .
- municamus invicem nostras eogitationes quando , quidem in hac quoque significatione volunt non . n u l l i Mundum accipere. Uaque dum fertur ad
, vilem turbam,injuriam facitelnocet ac totum cur , pus conlaminal, et inflammat rolam nalivitatis.in , flammalurque a gebenna. Nec tamen hanc diffici * le est dirkere ut recte moveatur, et eo modo
. quo velit is qui gubernat. Nam si omnis natura fe , rarum ac volucrum ac serpentium et marinorum
, domatur et domita est a nalura bumana, utrum
; linguam quod sit incoercibile malum. quod pleoa
. ' , , venenomortifero,nullus hominum domare potest?
. , ' . Nequaquam itaessedicerem, Si enim domeri non
' potest, nec unquam ad id quod melius est declinat

; * quomodo per eam benedicimus Deo et Patri, et

; per,eam maledicimus hominibus? Ecce ad ejus qui
c

Dutitur voluntatera circumagitur. Sed non oportet,

fratres mei, ba&c ita fleri. Si enim per ipsam benedicimus Deo, annon pudor est maledicere bomi
nibos qoi ad Dei simililudinem condili sunt? an juslum est ut ex eodem ore egrediatur benedictio
et maledictio ? non oportet ita fieri.
,
III, 5-9. Ita lingua pusillum membrum est, e
.

magna jaclat. Ecce exiguus ignis quam magnam

*. . maleriam incendit.Et lingua ignis est, mnndus
. > iniquitutis. Sic lingua constituitur in membris
, , nostris quce maculat totum corpu$,et inflammat
, - rotam nalivitatis, et infiammalura gehenna. 4 6 5
.
Omnis enim naiura et ferarum et volucrum, w r , - penliumque el marinorum domatur et domita est

natura humana : linguam aulem nullus homi* L u c . , 24.

481

CECUMENII TflJCCvE EPISCOPI

num domare potest ? incoercibile malum, plem

veneno morti/ero. Per ipsam benedicimus Deo et
Patri, et peripsam tnaledieimus hominibus qui
ad similitvdinem Dei coniiti sunt.

488

.

,

.
,
Ita et lingua. Tanquam dict reiur : Adeumdem modum et lingua recte moveri debet, quae et ,
si pusillum sit membrum, niagna tamen operalur, , ,
bona videlicet et mala : non est autem adeo ex- . ,
plicitus sermo , quoniam abbreviati v*rbi disci- , .
pulus est qui hoc scribit. Mundus iniquitatis. ,
Mundum hoc loco volunt quidam signiflcare mul- , ,
titudinem, quemadmodum etiam ubi dicitur : , , ,
HunduS eum C0gnovit36,hoc e s t i p p p u l a r i S B ^ ^ . ,
multitudo. Mundus igitur est et lingua, id est , , , ' ,
multitudo iniquitalis. Et quanta si multitudo ibi . . dictura eslcumpra3misil,quam magnam materiam. .
Oranis enim natura. Quae sunt hujus objectio- ,
nis, inlelligere oportel juxta ea qnae prius dicla , , ,
sunt.Cum enim prius dixissel ac ostendisset per ,
frenum et per gubernaculum quod ea quae pusilla .
quidem suot magna efficiuTit dum recte moventur, ,
ac subjunxisset quod pari modo et lingua debet , * " '
circumagi reclo sermone : ostendit nunc subjectis , '
exemplis quod impossibile non sit illi imp^rare : , *
lanquam si diceret: Sed dicet aliquis quod lingua .
quanquam pusillura sit membrum,aitamen magna .
operatur bona et mala : neque obsequens, neque ,
traclabiiis est a nobis ad ea quse volumus. Nihil ,
hoc agit ad responsionem.Nam si feras Sua natura ; , non domesticas domat homo, saevas quidem aspe- , *
ctu, at longe magis saevas ad traclandum, norine , ' .
multo magis proprium membrum Iractare posset .
ut sibi facileobtempcraret? Ideo eliam quod ait: ,
Linguam aulem nullus hominum domare potest, j .
non estaffirmative Iegendum,sed per dubilationera , ^ aut interrogationem, ut hoc modo dicatur. Si , , , (,
feras indomitas mansuefacit homo el tractabiles . reddit, annon suam linguam domare poterit? Ita , ,
ergo Iegendum est hoc et inlelligendum. Nam si . , assertive diceretur,nequaquam in progressu recte , ,
. *videretur uti exhortatione, cum ail: Non oportet
fratres mei,haecita fieri. Nam si impossibileessel . , w
ita adaplare, is qui impossibilia admonct, 4 6 4 ,
nonstabilern acconvenieniem facit admonitionem ' . 6
Diceret aliquis : Attamen quod ait. Incoercibile ,
malum, plena veneno mortifero assertive profe- * rendum est: haec enim per augmentum ostendunt .
linguam esse intractabilem.Verumediverso,illud, . ;
Ex eodem ore procedit benediciio et maledictio,
dubitative estlegendum: estenim sermo exhortan- . ; **
lis auditores. Nam si jubemur omnes benedicere, . .
siquidem maledici regnumDei in baereditetem non , ; ,
consequentur,annon pudet eodem uti membro ad $, ^
ministeriuminiquitatis et bonae operationis? Nemo , ;
prudens eodem instrumento lutum moveret et un- .
71

36 Joan. , { 0 .

489

COMMENT. B P I 8 T . CATHOl.. JACOBL

^ - guentum. Oras ? Ne maledicas inimico.-Naai ojra, ,

. " '
'
(6 ,
, , ,
, Sv
.
. .
,
^. ,
* .

tio et raaledictio, magoo dissident interstitio. Niei

reiniseris ei qui te contristavit, neque remiUetur
tibi: sed maledicendo teipsura capies, cum oras
ut tihi remittanlur debita, quemadmodura et tu remitlis debitoribus tuis37. Sed pr&slabit utfacilioris consequenti gratia totam particulam in m*~
diura proferamus ad debitum phrasis ordinem,
uonnulla quaa desunt addeale&. Eril autexn ia himc
modum ; Ecce io ora equorum frenas immittimue
utpareant nobis, et totum corpus eorum circumagimus : ecce quoque naves cum tanUe sint et a
veniis saevis agiteiitur, a mininao gwbernacuJo circumaguntur quocunque impetus dirigentis voluerit.
l U ergo ei liogua recto sermone circumagatnr. Neque id difficile est. Omais enira natura et fera
m m el volucrum serpeniiumque et marinorum domatur et domita est a natura humaoa. Quod si hsec
ita sunt, linguam nullue domare potest ? Id nequaquam dici potest.

, 10-18. eodetn 06 proceditbcnedktio $t
; , ,

malediclio? NonoportetJratresmti^h&Cilafieri

. Numquidfons exeodemfotamine, emiltit dukem

* , et amuram aquam ? Num potest, fralres a i i , /tats
, , ; oleas yignere, aut vitis ficus ? Sic nullus fanstal \ sam ac dulcem potest edere aquam. Q$j%$ sapietu
. ; - et scientia proeditus inter vos. Ostendat ex bona
conversatione opera sva cum mansuetudine sa . , pienlice. Quod si oemuiaiiorxem amaram habctti
( , et contentionem in corde ve&tro* nolile gloriari

. ei mendaces esse 468 adversm veritatetn, Non
, ' est enim ista sapienlia e supernis descendens^
, ^, . ' sed terrena, animali$r diabolica. Ubienim amu* , , latio et coulentio, ibi inconstantia et omns opus
. * , J pravum. Qum autem e tupernis est sapientiay
, c primum quidem casta e$t, deinde padfica, tno,

,
,
- deatay traclabilis, plena misericordia et fructi

,
.

bus bonis, abtque dijudicatione, sine simulaltime.

^ [ Fructus autem justitice in pace semimtur facientibu* pacem.
.
Ex eodeoi ore. Quod biyusmodi sacrorum
.
, discipliuam accepit, nibil amarum emittatur, aibil
, t . iagratum. Quis sapiens iuter vos. > Cum bonai $*, - nes esseot^acnbiiiosi, et obsapientiam hujus mundi
, ' gloriarentnr, ex conlenlione et mulatione re, ctorum prseceptorum pradicabaut, aperte plebem
'*, ad seditionera sollicitantes, et praeterea invidia laAvftpotava, - bescentes ac permiscentes bumana divinis, ut eo . " . rum quae dicerentur novitateaUraherenturaudilo*
res: uDdeetiamprodierunthseresea. Expletaigitur

, D sermooe de lingus peiulantia ac intfimperantia,
% . transit deioceps ad iavidiam, qua bomioibus ex
, simili lemeritate innascitur : et ait bas doctrinas
, . non esse conslitutas ac firmas, cum neque ex di ^ , viaa sint sapientia, sed daemoniaca. Uaec auiem
' dixit bonum exhorians prsceptoreoi,, dicens ulex
. - mansueludioe suam ostendat sapiantiaoi per bona
( opera. Quoniam autem aomen zeli, id est smula~
^ tionis, medium est et ex ee indiffereoa ad bona el
.) mala. (Est enira lelus, sueaenaulaii v maiu8 animi

37 Matth. , 9 seqq.
PATROL. OR- C X I X .

16

OECUMENII TRIGG/E EPISCOPI

491

insligatus ad aliquid cum aliqua assirailatione ejus , & & 6 'Epfttu

ad quod est studium vel affectus) propterea sub-

< <.

juv

junxit Amaram, ostendens ad quid sit aemulatio . , ,

vero est vituperabilis contentio et pertina- . .
cia. Priraum quidem casta est. Id est, pura et , .
sine sorde, nulli rei carnali adhaerens. Absque
dijudicatione. > Non discernens obsemtiones ci- 6 ,
borum et variarum lotionum. De bis autem exacte
disserit Paulus in Epistola ad Colossenses * .
j
IV, 1-4. Unde bella ac lites inter vos ? Nonne
, ,
hinc, nempe ex voluptatibusvestris qu<z militant
in membris vestris ? Concupiscitis et non habetis: ; , .
occiditis et amulamini, nec potestis adipisci: pu- ,
gnatis ac bellatis, 4 6 6 et non accipitis, id pro- ,
ptCT quod pOStlllatiS. Petitis ei aCCipittS, . , ,

quod male petatis, ut in voluptatibus vestris ,
~ I - . * - A .

*
~ *iniumatis. Adulteri et adullera nescilis quod . , ,
amicitia mundi inimicitia est erga Denm ? QIII- , ;
cunque ergo voluerit esse amicus mundi, inimi- ,
.
cus Dei constiiuitur.
Ostenditquod licet praeceptoris sermonem effingant, toti tamen carnalessunt, etindignissima pa- , , *
trant, voluptates sibi ipsis accerseotes : hi quidem , .
mensamdelicatiorem,(quodetPaulusipsosarguendo , ( dicit Qam qui tales sunt, inquit, Doroino noslro non serviuntsed suo ventri ;)alii vero|possessio- , ,
aem pretiosorum agrorum aut domorum concupi- . ", U
scentes : alii rursum familiam assuraere aut . ' '
domum domui conjungere : alius autem aliud . , |*
.
quippiam, in quibus malignus ille imponit ipsis,
. . .
,
--

TO

COnandoillorumdepr^edarianimas. t Concupisd^
et non babetis, etc. Per et , id est po-

silionem et ablationem procedit: cum thesis assumitur propter absurditatem, absurditas autem
propierea quod incitamenla voluptatis postea conspiciantur latere intbesi. Nametconcupiscentiain
perfectione voluptatumfiniturel caedes semulatio,
pugnaque similiter ac bellum non suut bona : ideo
neque illa consequuntur quorum causa baec affectant. Animadvertentum est autem hoc loco quod
caedem et bellum dicil non corporalia : hoc emm
grave esset etiam de latronibus cogitare : multo
ergo minusdehis qui aliquantum iideles erant, etad
Dominum accedebant. Sed ut mihi videtur, occidere dicuntur illi qui temerariishisconatibussuam
occiduntanimam, propterquod etiam bellum ipsis
est adversus pielatem. Et queniadmodum in pro-

gressu adulteros vocat ei adulteras, non quod omnino tales sint, sed quod divina recteque institula
praeceptaconstupreut,declinando ad alia illegitima:
neque enim toleraret quispiam scoriatorem praeceptorem, etiam si magis quam porci coenoinvolutus esset: ila ergo caedes ac belladicitnon corporalia. sed animaui concernenlia. Petiiis et non
accipitis. Qaemadmodum pharissus de quo io
Evangelio secundum Lucam 40 : nam quanto plura
recensebat sua bona opera, tanto magis divinas

.
, .

. '

,
. ,
.
.
,

. '' ,

, '
.
,
, '
,

, ,
, . ' 6
'. "
,
,
^ , ,
. ' ,

5 Coloss. , 1 seqq. 39 Rom. xvi, 18. 40 L u c . XTIII, 11.

COMMENT. EPI8T. CATHOL. JACOBI.

493

494

obturabat aures, et inanis amplitado verborum

, , 6 , circa labia defluebat, 4 6 7 et in spuroam dissolve ; , batur in modum aesluantis fluctus. Seddicet ali quis : si Domini Jesu praceptoris qui mentiri ne . quit vera est promissio,quaait: Omnis qui petit
accipit, quomodohaec nunc dicitprasensaposlo , , lus?Sed dicimus qnod is qui debita via et ordine
. ' , ad pelendum procedit, babet etiam integram pro, - missiouein, in nullo frustratus his quae petuntur.
Si vero procedens extra scopum Iraditae petitionis
. ^ petere videbitur,non petenssicut oporlet, nepetit
0 quidem, ideo non accipiet. Quemadmodum enim,
, , verbi grafia, si praeceptor grammaticus promitlat
; se docturum omnem ad seaccedentem grammali . cara,ille autem quidiscere cupit indebite accedal,
. nec seipsum dirigat ad eorum quae promissa sunt
, , ; receptionem, deinde similis suae absurditati eva . dal,num quispiam preceptorem merito accusaverii
, . mendacii ? talis certe non prudenter faceret.Neque
, enim is qui disciplinam accepturus erat, accessit
, , sicut praeceplor exbortatur.Diceretautem aliquis :
. Et quomodo aul quid petere oportetTIpsum audi
, qui promissiooem fecit. *Veliie regnum Dei el ju, ' . siiliam ejus 41. Manifestura ergo quod is qui ita
, pelit et potissimum de talibus: neque aliisfrusira, . bitur,quse accipiens non cadet extra ea qu sunt
' . suae salutis. Qni vero nociva ac damnosa petit,
b . hunc non habebit ea Iribuentem a quo omnis dona , . lio bona. Sed eliam divinam petens notitiam, aut
spirituale aliquod donum a voluptate peies, non
, G accipiet : male enim petit, et maluiD est ad 8U1
, - perdilionem : porro Deus nequaquam tribuitmala.
, c Adulteri et adulterae. Nescilis quod amicitia
* mundi. Quoniam paucis reprehenderat in superio , - ribus quosdam falsossapientes,quidivinamconslu , - prarent Scripturam et perversoordineipsauteren , tur ad suam voluntatem, ut hinc patrociniuin
, haberent suae voluptuosae vitae: hoc autem ex nullo
, . alio oritur quam ex arrogantia fastuque superbis,
, * proplerea quoque nunc gravius procedit et probroi is
* utilur verbis,a sua levitate maxime alienis, vocans
, J tales aduLeros et adulteras, et arguendo pudefa - ciens,ac talibus properaodum utens accusationibus:
; , - Dic mihi, vane: sapientem teipsum exhibere vis?

, D et unde vobis quod cum contenlione etbello con_

*
\ .
_. ~
>_/
.". .
.
*

,
,
. %
,
;
, .
, .
,
.
.

4 Miah. yi, 33.

finnn vilalis,
viIQIIC 4

e a m n f i i v i i i a affixi
efiRvi silis
oi<e praesenn*mAM_
tinue
6 8 semperque
tibus.ac praesentis vita jucunditatem certo animo
prosequamini ? id non est sapientium sed vulgariuni
virorum, etquiad mundi amicitiam declinarunt,
et vos ostendit adulteros qui recondila et divin
ac honeslae pulcbritudini vulgarem el profanain
turpemque praeferatis, et inimicitiam erga Deum
geratis ob affectum ad prsesentia. An nescitis quod
mundi amicitia alenai a divina amicitia, aut Dei
redditinimicos? mundura hoc loco nominans om-

nem materialem crassamque vitam, tanquam matrem corruptionis, cujus ib qui particeps ease co-

4Q5

GECUMBNII TRfCCiB BPISCOPI

446

n$ttyr,Dei inimieue efficitur. Nam proptOT Studiom , ,

circainutilia, negligenter acfaetidiosesehabet ad ,

divina, quod circa solos Ulos nobis contingit quos , odio habemus nostrique sunt inimici. Gura itaque , .
dqp sint cipca quse studpnt homioes, nempe Deus , , , ,
ac raundus, et circa ulruraque horuro versentur ,
duo, amicitia et odium : circa utrumvis horum . " ,
studiosi esse deprehendamur, alterum penitus ne- ,
gligere videmur. Stodium autem parit amicitiam, . '
negligeotia vero odium. Qui ergo divinis adbaeret,
(Jei amicus esi,et dieitur: Qui vero Deum negli- &
git, ethisquae mundi sunt teoaciter adbaerere de- , , pruhenditur, bie inter eos reputetur qui maxime
sunt Dei iniraici.Quoniam vero haec et omnehujus- , '
modi malura ex fastu ei superbia falso sapientium praeceptorumjortam habuisse oateneura est, altero
rursum argumento usus est, ipsos a talium ebrietate resipiscere volens et a erapula liberare, et ait:
I V , 5, 6. An putotis quod imnitsr Scriptura

' , ^ ,
* ;
, , ,, , .
,

.
, .
* , "
, ,
, .
, & - -
_ . w
-
jn* \
perbi
inter
inimicos
COUnumerari
debent.
Non
6*
,

enim inaniter aut vane, vel ad invidiam, Scriptura

difficilia nobis et vires nostrasexcedenlia praecepla ,
publicat, &ed quod concupiscat sive expetat sua
exhortatione inhabitantem in nobisgraliam : quam , ' , ^
ubi per spiriiualem modestiam inveneritoperantem in nobis, majorem dat gratiam. Ilaque si Scri- * |
plure abteraperatis,humiles vos reddite etabjectos ,

coratn Domino, et invenietis gratiam perexahalio- . "
uem illius. aulem vitium est penitus , ,
iaflans,quam elaiionem dicimus: et differt ab ar-
roganlia,qus ^ dicitur, quoniam illa de his ,
quae habet extollitur, baec autem de his quae nullo , modo sibi continguni. Opposita vero e diamelro , .
bmnilitas sive anirairood^sUamagnum bonum est. , ^,
Et quoniam utrumque voluntarie nobiej coolingit, .
quisquis per arrogantiara seipsum exallat, praeter , 6 ,
boc quoda Domino condemnalusest,insuperetiani , W
ab ipso humiliatur: exaltato per occasionem illo ,
qui seipsum ex animi modestia dejecerat: utpote , '
ea duce, certaminibus spiritualem sublimitatera , c
conciliantibus illi qui in his sese exercuit. An , ;
putatis quod inaniter Scriplura dical, autadinvi. . ' diam? Nihilhorum, sed concupiscit sive expetit .
graliam in vobis per suam exhortationem inhabi- W

dicat ad mvidiam! Concupiseit spiritus qui Aabitat in vobis : majorem avtem dat gratiam ?
Tale quidpiam per haec significat, per defectum
utens sermone, et rursum per usum abbreviati
verbi. Ait ergo : Ego quidem propriis verbis reprehendi vos circa recium et irreprehensibilem
usum sapieniisa yestraB,ne ex arrogantia abutentes
ipsa, adulteretis ac dolose tractetis doctrin seiv
naone.Quadsi et a Scf iptura hoc expetitis, 469 audite. Nam haec dieit: Dominus superbisj resi8tit**.*Itaque noaabsurde dicebam, procedentem
ex superbia contemptum divinorura dogmatum et
magnum erga mundum sludium, inimicitiam ad
Deum constiluere. Si enim superbis resislit, inimicis autero resistere solemus, utique ettam su

4 I Peir, v, 5.

497

COMMBNT. IN EPIST* CATHOL. JACOBI.

498

, tvaAtanlem. Est autem simile per reticentiam respon ; , , sionis, sicut illud in Job : Putas me alio fine tibi
. c , respondisse quara ut justus appareas ? Elenim hoc
, 5 locoresponsio : Non, expressa est. Concupi * . , - SClt Spiritus. Spirilum dicit bonum propesittlH),
9%x . , - quemadmodum etiam David dicit: Spirilu prin .
cipali : hoc est Domini voluntate qua immittit
afflictiones. Et spiritum recium dicii volunlalem
rectam.
' . IV, 7-13. Subditi ergo estote ^ Resistite
6, ' . , didbolo, et fugiet VOblS. Appropinquate Deo,
. , , et appropinquabit vobis. Emundate manus, pec
,
.
Cdtores, et purificdte 4 7 0 COrdd, duplices autmO.
. Affligimtni et lugete OC plorale. RiSUS tester ttt
, . g luclum COHVertatur, ct gaudium in
mxrorm.
, Dejiciamini coratn Domino, exaltabit vos. Ne
.
,
. detrahali* vobis invicem, fratres. Qui detrahit
, fratri, quique judicat fratrem suum, detrahit
, , . legi etjudicat legem. Quod si judicas legem, non
, , . 68 observatOr UgtS, sed judex. Unum est legulu 6 6 . tor qui potesl.salvare et perdeve. Tu qui e$> qui
, ;
alium judicas ?
, .
Purificate corda, duplices animo. Duplices
* - animo vocal et hoc loco et in superioribus eos qui
? , certo modo vivere volunt, sed aguntur ac fe , ^ runlur in nequiliahominum.Neque enimuoo modo
. ' habilant in domo sub Domino. Quod autem anima
, , , eliam vita dicatur, suflicieoter nos in Job docebit
, , Ulud. Pellem pro pelle,et omnia quaecunque ha . c bet homo dabit pro anima sua 44. Ne detra. batis vobis invicem. > Novit fastum ac superbiam
oriri ez conlemplu et detractione adversns iftan - SUetOS, quaB impellit eos qui ipsa utuntur ad . , - Dum horum contemptum. Ab hoc igitur ipsos ab ducens,per eaquaehic aubjiciunturvull eosreddere
. , - modestos, dicens : Detrahit legi et judicat le. gein : Hoc est COndemnat,despicit.Nata qui COn . ; - demnat,ex contemptu id facit.Quamautem legem?
, c ? . " Primumquidem eam quae prsBcipit: Nejudieelis
ulnon judicemini^.i Praeterea ea quae in Psalmis
, . > esl: Deirahentera clam proximo suo hunc perse*< , . quebar 46. El quod hoc COntemptufiat, subjun, - git: Quod si legem judicas,sive condemnas,non es
, ' ; , cbservator legis. Quem enim contemnit quispiam
,
- quoraodo feret ut deinceps sub ejus vival imperio?
. , Non ergo, inquit, contemnas, et tanquam contra rium legislatorem te habeas.Neque enim libi licet,
. cum solus unus sit legislalor Deus, qui potest suae
, legis transgressores salvare ac perdere. Nam hoc
, ' , legis esl ac legislatoris, suos transgreseores sup , , plicio obnoxios reddere,non luum est qui ad haec
> . uihil aliud quam nugari potes. Prffiterea in temet , - ipsum incurris ac tibi contrarius es, adversus
v t u , , leipsum ierens sententiam.CumeDimeadem facias
, *# ; > '.. cum illo cui delrahis, eo ipso quo eum condemnas,
, - leipsum longe anlea Condemnas. 4 7 1 Tu quis
& ;
es qui alium judicas? Contemnendo : boc est,
Cum talis sis, quomodo judicare sive condemmare audes eum qui simililer affectus est ?
4 3

45 Psal. L

14 44 Job i i , 4. 45 Matth. , I . ^ p a l , c, 5.
8

800

OECUMENII TRICCJ5 EPISCOPI

GAPUT VI

. * .

" ,
Quod per hominem, sed per Deum gressus
. * , ,
viri diriguntur : in quo etiam tractatur de
avaritia divitum et ipsorum deliciis in hoc
.
tnundo ac de justo Dei judicio.
' ,
IV, 13-17. Agiie nunc qui dicitis : Hoiie et
cras proficiscamur in hanc civitatem, et agamus , ibi annum unum, et negotiemur ac lucrum fa- ,
ciamus, qui ignoratis quid futurum sit postero 0*
die. Quce est enim vita vestra? Vaporenim est . ;
,

.
qui ad exiguum tempus apparet et deinde eva-
nescit; pro eo quod dicendum vobis erat : 5 *
Dominus voluerit, et si vixerimus, faciamus hoc , ,
aut illud. Nunc autem gloriamini in arrogan- .
tiis vestris. Omnis exsultatio talis mala e&t. . .
Igitur qui novit recte facere nec facit, hic pec- , ,
^ .
cato tenetur.
" . Qiri dicitis : Hodie.i Non tollit potestatem aut
liberum arbitrium,sed ostendit non esse lolura in pet, ,
manu ejus : nam superna quoque opusestgratia. . '
Licet enim et certare et cnrrere ac negoiiari ora- ,
niaque agere quse sunt ad vitam : non tamen baec , ;
propriis laboribus atlribuere, sed divinae benigni- , .
tati.Ait namque Jeremias: Domine, non in ho- ' ,
mine est vita ipsius 47. Et Paroemiastes : Ne . * C
glorieris in crastinum, cum ignores quid pariturus .
sit insequens dies48. Quaeest enim vita ve- ; stra? Haec dicit, vanitatem ac abjectionem vit ,
nostrae designans : et pudefaciens nos quod circa
id omne terapus vitse nostrae consummamus, acin , ,
temporariis malis, et in his quae simul ut exorta , , 6 SUnt evaneSCUnt, 479 omnis labor noster explea- C . tur. Hoc el David perstringit dicens : e Verura- .
tamen in imagine pertransit homo, tamen fruslra , , ,
conturbatur 49, * hoc est, circa id quod non est, , ' .
sedinsolophanlasmale subsistit: hujusmodi nam- . , '
queres et imago ; aut circa id quod non est idem subsistens, sed quatenus assimilationem habet et ( c . >
conjecluram cum vita quae vere procedit. c Vapor ,
enim est. Vapor est coagulatio aerea ab ignis , .
calore exhumoreexhalans,minimam habens suhsi-
stentiam.Nam propter vehemcntem tenuitatem.fa- ,
cile circumstanti corpori cedendo evanescitac dis- .
solvitur, veloli modicus humor accedente aqua. . . Tali assimilavit vitara nostram : idque scite ad- ,
modum. Porro Sermone lali exemplo interceptO, . "
, ,
rursum ex hypostrophe reddit quod ipsi conse-
- ~
" - - ---
quens erat. Est enim tola particula hoc modo or-
dinanda: Agite nunc qui dicitis,Hodie et cras pro- , ,
ficiscamur in illam civilatem,et agamus tibi annuro , *
unum,et negotiemur ac lucrum faciamus : pro eo , .;
qood dicenduui vobiserat.Si Dominus voluerit, et .
si vixerimus,faciamus hoc aut illud. < Nunc autem , ,
gloriamini in arroganliis vestris Gum ita veracon-
secutio sermonis ess( l.non hoc facit,sed poslquam ,
exemplo intersecuitsermonisconsequenliam,dein- ,
ceps subjunxit quod decrat, per imaginem rei pro-
1

47 Jerem. x, 33. 48 . , 1. 40 Psal. 7.

501

COMMENT. IN EPIST. CATHOL. JACOBI.

502

. " <& ' brans ac convincens subesse vanitatem in eo quod

. ; nos distrahit circa hunc mundum. Est enim hoc
. ; . modo intelligendum : Gloriamini in arrogantiis ve, ; , stris. Quinam qui ignoratis quid postero die futu rum sil. Quae est enim vita vestra? etc. Per hoc
, , auiem quod ail: Quae est enim vita testra ? contera , . nens vitam, et per hoc viam praeslruens exemplo
ad fragilitatem posito, ita subjungit et exemplum,
ircl . reddens hoc firmissimum. tGloriamini in arrogan, , tiis vestris. Arrogans et arroganlia aifectus est
, de rebus non subsistentibus.Ideo etiam di. , citur , id est cum mari vivens, hoc
. - est cum re instabili nec habente subsistentiam.
^ , , Ornnis exsulialio talis mala est. Repetit vanam
. , - gloriationem quae ex superbia oriri cupit, et tan krci. ' quam suumconcludenssermoneminfert quod mala
- sit: quod si mala,utique etiara a Malignoest. Non
4 . , oportet autem eos qui per baptisma Domino conse , * crati sunt, 475 ullas suscipere a Malignoinsper . siones. Infert autem et hoc : Igitur qui novit recte
, ; facere nec facit, hic peccato tenelur: rursumque
, , , * falsos doctores corripit. Num haec audes corripere
. cum non prius in his recte te gesseris ? c Beatus
. enim, inquit, non qui docueril, sed qui fecerit et
, , , docuerit Oportet enim ut opera sermonem
, prsecedant, quoniam justus exhibitam fidem an , , , ' nuntial. Nam qui solverit, inquit Dominus,
, , unum de mandatis istis minimis, et docuerit sic
. bomines,id est, inaniter, nempe ea in quibus non
, , laboravit, minimus vocabitur: magnus autem is,
. , - C qui simul etfecerilet docuerit 50. Quandoquidem
, , , , et ipse Deus et homo horum doctrinara tradebat
, quaB primumfacerec(Bperat5i .Hujusraodiquoqne
, . videlur quod ait Paulus: Qui gloriatur,in Domino
* , > glorieturS; hoc est, secundum Dominum, illius
, - louge antea ulens exemplo, etitafacienset ita docens. Quoniam et David cum ait: In Domino
.

laudabilor antma mea 55, non alind dicit, quam quod gradiens juxta Domini praecepta laudetur.
V , 1 6. gite nunc,divites,plorate ejulantes 4 w , .
, per miseriis vestris quasupervenient. Divititt ve . - *tr<e putrefactoe sunt: vestimenta vestra tineiiob . *0 ^^ noxiafaclamnt.Aurum et aryenlum vestrumeru, ? gine vitiatumest: et erugo eoruin in te&timonium
vobis erit.et excedet cames vesiras sicut ignis. Pro
,
. thesauro recondidistis vobis iram in extremis die , bus.Ecce merces operariorum qui messuerunt re ' . giones vestras,quce fraude non reddita est vobis,
. clumai: ei clumores qui messuerant, in aures Do' . : tnini Sabnoth iniroieinnt.fndelictis vixistissuper
, . - ierram et lascivistis, enutristit corda vestra tan, . quam, in diem occisionis. Condemnastis etoccidistis justum, nec restitit vobis.
'.
* Agite nunc. Divitum tenacitat em ac parcilatem
.
, - facitlamentatione ipsorum, ejulare eos jubens, hoc
:, , , esUamenlari.ut qui ad interitum et perditionem suas
, recondant divitias,necipsasinsuroanlin egenos:sola
D

50 Matth. m . 19. Act. , I ** Jerera. ix, 23; II Cor. x, 17 pgal. ixxm, 3.

503

OECUMENII TRICCJE

804

EPISCOPI

namque dWitianilB in b0S illfiumptio 474 - .

rit sedineomenti integraservatur. Proptereaetiam , *
dicUP&IXBmiastes : HiUe panem tuumsuperfaciem .
a q o , h0C eSt, apparenlem quidem dissolu- *
tionemacconruptionem (llOC enim COnsequi natum , ,
eitpaneminaquasprojectum):aUamenaequaquam ? (
deperditur, ged Slli COtTuptione refrigerium nobis ) * CODCiJiat,quandofuturum essetutlinguainllamma ,
Cruciata egeslale gUttSB aquSB premercmur. D i v i - ,
tisvestra.
SWe opulentia vestra. Subaudiendum eet,idest, quam opuleotiam, ut fit sensus : D i v i - . c *0 .
tiae vestro quas taiiquam ignem pro thesauro re- ", V * *o , COndidlSUS excedent cames vestras. Putrefactae , .
SOnt et vestimenta vestra. * Putrefadio, inquit, . , ,
divitiarum et veetimentorum corrosio sive exeaio a ,
tineis, et emgO auri et argenti ferei adversum VOS testimonium, arguens tenacilatem vestram. Prop- , , '
ter quod in extremis diebus (dicil autem Domini (
adventum) invenietis divitias vestras reconditas ), Tobis lanquara ignem in perditionem :quod etiam . ' & diviti CODtigit,de quo inEvangelio. In deliciis v i - . . XlStis.i Discurrebaot Judaici principes devorantes *
pauperes, et pinguescebant honoribus qui defere- , ,
bantur abomnibus, sed parabantur ad occisionem ' " snb manibllS Romanorum.Et maxime quia Domi- .
numqui 80luseratjUStuSC0ndemnarunt,et OCClde- nint COntendentem neque vocilerantera. Ideo . ^ , nunc dicit: Occidistisjustum. Procul dubiohoc , .
ad Cbristum refertur. Per illud tamenquod addit: ? , ,
Non reslitit vobis, communem efGcit sermonem Q
etiamadalios quisimiliaa Judaeis passi Sunt.For- , "
Uesis autem et prophetice suam designat passio- ,
nem.
4 7 CAPUT V n .
. '.
De patientia ac tOlerantia afflictionum, et de Ve- ,
Htate : m quo ponuntur speciales adhortattO. ' fies CUtque COtlVenientes CUtn fide : et quod in~
. urvieridum est saluti proximi.
.
V , 7 - . LonganimeS igitur eStOte, fratres,
, , H$qu$ Od Odventum Domini. Ecce agrirola exspe- .
etat pretiOSUtn fructum terr&, longanimiter - , ' ,
SpeCtaUS Ulutn, donec aCCipiat pluviam matUti- ^ . nam 6t serotinam. Longanimes igitur estOte et . ,
V r i , et COnfirmate COrda VCStra, quoniam advetl- . tUS Domtni approptnquat. Nolite ingemtSCere 0 ' , , .
alius adversus alium, fratres, ul ne condemne .
\mini. Ecce JudeX attte januam OSSistit. Exetn- , ,
plwn OCCipite, fratres met affiictiontS UC patien- , , *
tVB prophetOS qui loCUti mnt ifl\nomine Domini. . Ec<X beatOS dudmUS eOS qui SUStinent. Tokratl. ,
tiam Job audi$ti$,etfinemDomini vidistis, quod ,
valdemisericorssil Dominus ac commiserans
.
Postquam Judaicorum principura delicias accu
8arit, 6t eorum saeviliam ac inhumanitatem erga ,
ptupere*,transit etiam ad fideles, et ait: Ne haec , ,
Tidentes offendamini,fratres, neque animo dejicia- * , ,
mini, qumsi aut reposita fit i n i l l o s vindicla, , ,
aut fit quidem reposita, sed nimium lardet. Est , . " enimcerlaultio, eaquee Yestigio ventura.Dicit au- . **
r

>

56

COMMBNT. 8. CATHOL. JAGOBI.

, - tem Romanorum iasulium et Jud&orum sub his

. ' 6 captivitalem,quaai eliam adventum Domini vocal :
> 6 , &V quemadmodura et Joannes qui super pectus Do, , , - mini recubuit, curo desuo loquitur iateritu, ipsum
* ' , Dominum inducit, dicentera : Si eum velim ma8 . t 6 neredonec teniam 54. Etenim 476 buic proro , , gatum est tempus hujus vilae usque ad caplivitaxai . tem Jerosolymorum, et paulo ultra illud tempus.
* Quodque Doraini adfentus ei in hoc loco et in
, JoanneOt eversio Jerusalem, maniie*lum eliam est
, e prophe(a,qui ait: Ecce Dominus veniet, et quis
. sustinebit diem ingressus ejus 55 ? utpote Domini
. adventu ferente adversus impios suppliciura. Sed
6 ei Joannes Chrysostomus in quadara enarratione
, , " , , sua, hocidem, Donec veoiam, explicans: Hoc di (, clum, inquit,8igniucare vnlt omnimodara eversio-

. -

n e f

Q jerusalem : idque confirmat ab oralione Irium

puerorura, dicentium : Ita fiat corara te hoslia noetra hodie, et perficiatur post te56. Ait enim :
Quid sibi vult. Post te? Postquam transierit furor
luus.Et quando advenit? Quando Nabuchodonosor
eiciditJerosoIyma.EthsBcquidemdeadTenUi.Aiunt
autem quidam Patrum quod quidem
boc loco dicat longanimilatem, qu ad eos est qui
ioter nos sunt; vero, patientiam ad extraneos. Longanimiter enim tulerat quis eos quos
et am ulcisci posset; vero, quos non potesl ulcisci.Propterea in Deoquidem nunquam dici-

, *
,
. * ,
:
; " .

,
,
. ,
. '
.
, , '
, c * .
, ,
, . , ' 8 * " $.

tur sed , in hominibus vero

. Douec accipiat pluviam malutinam.

, Pluvia matulina est poenitentia peracta in juveo' tutecum lacrymis,serotina vero quae in senectule.
Omnia vero pendent ex Dei benigniute, ideo dicit: Donec accipiat.
, ,
V, 12. Ante omnia autem, fratresmei,nejurt , , '. tis neque per calutn, neque per Urram, neque
, , , , aliud quodcunquejusjurandum.Sitautem vestrum
.
Certe Certe, Non Non ut non in condemnationem cadatis,
* , , - Sed dicet aliquis Si quis jurare cogatur, quid
* , faciendum esl ? Dicimus quod limorDei fortior erit
* necessitate vim inferente. Dubitare aulem posset
, aliquis, cum vetus lex enm qui per nomen Domini
, jurat laude dignum ducat, quomodo gratia hoc fa . / , 6^ cere vetet 1 Dicimus ergo quod vetus Iex abduceos
, Judaeos ne per idola jurarent, pracipiebat jurare
,
, per Deum : queraadmodum etiara Deo sacrificare
, prsecipiebai, abslrabens eos477 ne idolis sacrifi , " carent: ubi autem sufficienter Dei cultum docuit,
, tunc et sacrificia lanquam inuldia repulit: non
, sacrificium auimalium exquirens,sed animamcon Iritam in sacrificium. Qu esl autem illa ? Qu per
. ; animi modestiam tola incenditur igne charilatis?
. , qualisetiam fuitPaulianima, qui eo quod nonnulli
& , - fidelium offenderentur.mirum in modumincende, . < , , batur. Sitautemvestrum, Certe Certo. Hoc est
!1. , Depoeilio veslra firma sit et in refirma, el negalio
{

>

84 Joan. xx,|22. 55 Malacb. , 1. ^ Dan. , 40.

507

508

OBCUMENII T R I C C i E EPISGOPI

in his qoaefacto non respondent. Ut non in

demnationem cadatlS. '

0, ,
dicit ,

, id est condemnationem, quae subsequitur eos ,

qui incessantcr etsine delectu jurant: etjurandi , \ ^
consueludiue ad perjurium feruntur. Aut etiam . dictio hoc loco proprium habel significa- , .
tum (pula simulaiionem) quod aliud est et aliud .
apparet. Quomodo ergo in bypocrisim cadit is qui ; ,
jurat ? cum juramento credilurquidem verax esse ^
at subsequenti transgressione mendax pro veraci . , ,
deprehendilur. Aut etiam quia , id est cerle, , , 00, non ad confirmationem profertur, nequeo^id est, . *
non, ad id quod non respondet facto. Per Deum , , *
autem jurare prohibet propter perjurium: por COB- .
lum vero et reliqua, ne et hsec ad divinum hono- .
rem referantur. Quicunque enim jurant, per majorem jurant.
* . V. 43-l%.Aflligitwraliqui&iniervo&loret.Mquo
animo est aliquUfpsallatJnfirtnatur quis intervos? * ; . J accersat presbyteros ecclesiot, et orent mpereum ,

' ,

ungentes eum oleoinnomine Domini, etobsecra-

tiofideisalvum reddet laborantem, eterigeleum .
Dominus: et si in peccatis fuerit, remiltentur ei. ,
Confitemini invicem delicta, et oratepro vobis u i - , vicem ut sancmini. Multum valet deprecatw justi , . '
efficax. Elias homo erat similiter obnaxiusaffec- , ,

tionibus sicut nos,et precatione precalus est ne .

pluerel,etnonpluitsuper terram annos treset men- .

sessex Rursumqueoravit,etc(Blum deditpluviam , ,

et terra produxit fractum suum.
B

. , ,
. >
Afflictionem comitatur oralio,utei qui affligiturC ,
leviorfiat cxitus afflictionum sive tentationum.
Deinde ubi 478 precatione placuerit ea quae nobis .
molesta sunt,etad suum statum ac Iranquillitatem o l pervenerit anima, (unc psallat, ut qus sibi com-
moda sunt multiplicentur, ac delectetur spirituali exsultalione. Siquidem hilaritas ac jucundilas re- , ^ .
ctus animi slalus est, juxla magnum quoque no- ,
strum Basilium, hymnorum sive divinarum lau- ,
dum consolaliones gratiam conferunl. 1'aque qui .
non ita processit,neque ad hujusmodi slalum per- ,
venit, quem et David sanctitalern vocat : Psal- . , ,
Hte, iuquiens, Domino saocti ejus 37, magnas agii , . nugas, vane et inanitcr psallens, quemadmodum ,
#

etiam proverbio dicunt. Ungentes oleo . t . >

etiam Domino inter homines adhuc conversante

faciebanlaposUdi, ungentes aegrolos oleo etsanantes58. Depca!io efficax. EiBcax est justi oratio,quando is pro quo preca'ur,spiritua!iaiBictione
juverit eum qui precaur. Si enim aliis pro nobis
orantibus, nos vacemus deliciis ac dissolutionibusvilaeque plenae transgrcssionibus, dissolvimus per
hoc rehementiam oralionis quse cerlai pro uobis:
et comp/etur in nobis illud beati Petri : Unus edificanset unus destruens, qnid prodesi illis nisi
labor?
57 Psal. , 5. 58 Marc. , 13,

,
. .
,

,
,
^
,
. '
* , .

509

COMMENT. IN EPIST. I S.

ETRI.

510

, & ; V , 19-20. Fratre$ $i quis inter vo8 erraverit

, , veritate,et COnverteHt qiti* eum, 8Ctat quod qui
6 converti fecerit peccatorem ab eirore viot 8U&
, , talvatn faciel moite, 6l operiet multitudinem
t
peccatorum.
, . *
Et converterit quis eom, sciat. Quia inser , ' - viendum est saluti proximi t Qui converti fecerit
. t . peccalorem. Hoc et Jeremias dicit: c Et si 36 ^ , paraveris preliosum a vili, quasi os meum erisJH*.
. 6 - Dei namque os efQcitur quisquis illius sermones
. c , , annuntiat.Non eilim VOS estis, inquit,illi loquenol , . tes, sed Spiritus Patris mei qui loquitur in VO . * - bis . Propter quod etiain peccatorem prohibet
, David , enarret jUStiGcationes SUOS.et , - Stamentlim assumal SUO.
.
, - Ftnt*, diviflO favenU auxtlio, Epistolx CatholicX
.
JdCObi.
}

61

30 Jerera. xv, 12. 60 Matth. x, 19. 6t Psal. XLIX. 16

AHGUMENTUM
PRIORIS CATHOLIGiE P E T R I EPISTOL^E.
4 7 0 Hanc Epistolam scribit PetTUS Judaeis, qui
, > effecti Cbristiani variislocis erant dispersi,qaa do . - cet eos.Nam eos qui ex Judaeis, crediderant con . firmat Et primum quideui enarrat el ostendilquod
, , fides in Chrislum a prophelis annuutiata sit.et per
, ' ipsos significata redemptio quse ipsitlS sangui . nem fieret: quodque ipsis ac gentibus annuntiata
, sint omnia ad quaB desiderant angeli prospicere.
. - Deinde ubi suasit ut digne ad eam qui ipsos voca, , vit conversentur, exhortaiur ut etiam regibus bo $. - norem deferant et raulieribus ac ?iris CODCOrdiam
. , praBCipit et pauca Circa mores PxhortalllS, signifl cat quod Ptiam in infernum facta sit a Domino
prdicalio salulis ac resurreclionis : ut qili prillS
, mortui SUIlt, resurgant qiiidem et judicenlur i n
, G COrpore, sed graiiam reSUITeclionis , . rent.El qiiod iinii omilium deinccps immineat,
. - debentque omnes parali esse, tanquam judici ra , . tionem reddituri: 6t ila concludit Epistolam.
.

' ,

PRIORIS

PETRI

EPISTOLJE
CATHOL1CM
C .
I , De reqeiUSratione W Chrt$U> ti dt patieMiain
%

GECUMENIl T R I O G J B EPISCOPI

512

Untationibus et affltCtionibttS, OC it Salutari ,

fidtquCtproctumHatU ttt ptvpheiis.

. %
. Ik speei sanclificationefirmaqueCOnversione, ' . ,
qux neceSSaria est pmter adoptionem.
.
3. Quod dine Vtvendum Stt jUXta adoptiunem ' ,
per Chiistum, ad utilitatem quoque eorum qui

^exiranei sunt ad gloriam Dei.
.
4. 6 iUbjedione erga prafCCtOt, et fratemo *, ] xal atnore ae divino cultu : in qUO agii de 8eno, xol . '
rum Bvbjeclione et toleranti patientia prepter
> ChHstUm.Deobedientiamulierum etCOnCQrdia
.
*
# Vtroe, OC mlute quce est in SpiritU^ ih / i
guram Sarm : de virorum erga mnlieres cotn # .
portatione.De mansueta erga Otnnes Clement%a .
CUJUS typus fuit Dei benignitas in Noe, in no- ,
bi$ autem ChrtSti 4 8 0 per baptis^Utn condo ,
lentia.
.
5. De rejectione pravarum aCtionum, et repeti- '. , tionefmMuuminsptritujuxtadonorumdiver
Sitatem.
,
5. Quod ex COnSOrttO ad Christum necesse Sit na- " \ "
turales Vincere adversitates,et eX spe ad ipsum
,
ferre damna ab aliis illata.
' .
7. Admonilio presbyterorum de cura et VtsUa- ' . w
tione gregis: in quo etiatn agit de communi
. Omnium modestia erga Stngulos, ad VtCtOriam ,
adverbus diabolum.
.
8. PrecatiO perfecthne Credentium.
. .
y

PETRI APOSTOLI
PlUOft EPISTOLA CATHOLICA.
4 8 1 CAPUT I .

. '.
De regcneratione in Christo, et de patientia in
tentationibus el afflictionibue. ac de salutiu ifide ,

qua pranuntiala est prophctis.

.
1,4-2. Petrus Apostolus Jesu Chriati electh ad ,
venis sparsim incolentibus Ponti Galatiam, Cap- ,

.
padociam, Asiam et Bithyniam, jaxta proe&cien- , ,
tiam Dei Patrii, in sanctificationem Spuitus, ,
in obedientiam et asper*ionem sanguinis Je$u
^
Chrisli, gratia vobis et pax multiplicetur.
,
Series et ordo modo cnlligiiur : Petrus Apostolus Jesu Christi juxla prascientiam Dei Patris in ,
sanclificationera Spiritus in obedientiam et asper- , ^
pein sanguinis Jesu Chrisli. Reliqua vero 482 per ,
%

COMMINT. I N B W S T . t S. PBTRI

514

& ,
> ,
, ,
^. "( ,
- 4 ,
. *' ,
* ,

,
.
* ( ),
,
/% ,
,
,
.
.
. 4 . *0

, ,
. & ,
.

.
,
. ,
, .
,
. '
1
. 3&
. , , .
' * ,
, *
.
, . ,
. , *
J V .

interposilionem eollocentur : nam significant ad

quos scribalur Epistola.Usus est autem eaparticula
juxta praescientiam Dei, ad siguificandum quod in
nullo sit prophetis posterior qui et ipsi misei faerant, nisi tempore. Quod aulem missi fuerint et
prophetae,dicit Isaiascuro ait: Ad annuBliandtno
pauperibuslaetum nuntium misii me
Sed quan*
quam lempore posteriores tuleril,uon tamen praescientia Dei, sed io hoc parem se demonstrat cum
Jeremia, qui priusquamin ulero farm^tusfuisset,
cognitus fuerat et sanctilicatusac prophela ad gen->
tes designalus. E l qnoniam prophetaeintercaBtera,
Cbristi adventumdesignaverant (ob hocenim mi>si
fueranl) hic necessitatem sui addit aposlolatus dicens : Ia sanctificalionem Spiritus missus sum in
obedientiam et aspersiouem sanguinisJesu Cbrisli:
hoc significans per ea qu proponuntur : Hicest
roodus mciapostolatus, ad segregandum. Nam boc
designat per SanctiGcationem : sicut cum dicitur,
tEl eritis mihi populus peculiaris sanctificatus *,
boc est segregatus ex aliis gentibus. Modus igilur
apostolatus ipsius fuit, ut separarct per dona gpiritualia gentes obedientes, aspersas passione etsanguine Chrisii, non cinere juveuc, cum purgari
oportel,sumplr occasioee a coinquinationeelbnicorum : sed sanguine accepto a paasione Chrisli.
Simul autem et praeludio quodam langit marlyrium
saoguinis propter Christum susceptum ab his qui
credunt in ipsum : oam qui per obedientiam ?esligia sequitur prceptoris,cuiD omnino necesse fuerit
nec ipse recusabit proprium fundere sanguinem,
pro eo qui suum pro loto mundo effudit. Petrus
apootolns Jesu Christi.* Hic illis scribit quieraat
ex circumcisione, sicul et beatus Jacobus, sed ille
quidero indefinite omnibus Judaeis quiorbem inbabilarent, ubicunque essenl; hic autem definite
climatibus ponti Galatiae. Addidit autem Ponti ad
Galatiam. Est enim et aliajuxta Celtas Galatia quaa
etiam vere Galatia est, a quaet hi transmigraveraat
de quibus nunc agit. His ergo c&terisque gentibu
qu*in prescriplione ponuntur scrmonem dirigit,
univer&ali site gen$rali bacusus Epiatola.Litter
argo]series(hsc est, cum addilione eorum quse p<t
defoclum dioia simt manifestalioais gralia, 4BA
propterea etiam cum iran&sumpdooeacmutaiione
figurarum ad.verbuai.
Petrua aposlolus Jesu Chriati juxta proseientiaiq
* '
DiPalris,uib>sus ad segregandum ipsiin spirilu,
, ^ ai obedienles (cieadum eos qui expiairicem susce
, perunt aspersianem sanguinis Jesu ChrUli, vobia
electisadtenissparsim incolentibasPonliGalatiara,
, , , Cappadociam, Asiam, ac Bilhyniam, gralia etpax
. ; mulliplicetur. Beuadicius llega et Paler Domiai
, 6 - Hostri Jesu Christi qui perincredibilem suam opu lentiani et misericordiam per resurrectionem Jeeu
Chrisii ex mortuis regeoeravit nos,8ive transmuU

*,
1

b a . LXI, 4. ' D e u t x n r , .

vit et traoaposuit io spem mam i haefedilalem

S15

516

OECUMENII TRICCiE EPISCOPl

immortalem eC inconlaminabilem et immarcessibi- < lem. respositam bis qui potentia custodiuntur per ,
fidem : quaefidespatefacta esl nobis ad salutem in . "
tempore hoc extremo, in quo tempore paululum . ,
(quandoquidem brevis ac modica est presens vita) ( 6 ,) modo moerore affecti (eliam si oporieat vos moerore (
afOci propler\arias afllictionesac teotatione&)exul- ,) , , *tatis,boc scientes quod exploramini,ut comproba- , tio fidei vestrae longe pretiosior auro quod peril et ,
probatur per ignem,reperiaturin laudem et hono- ,
rem et gloriam vestri, lunc cum revelabitur Jesus , 6
Ghristus,quem Jesum Christum, cuni anlea corpo- . "
raliter non videritis,diligitis :in hunc autem vobis , .
non visum credentes, exsullatis gaudio ineffabili, ,
reportantes Onem vestrse, et quis ille est? Salus .
animse.-de qua saluteetiam propLetae scrulalisunt ; < * <
et exquisierunt, Eleclis advenis. Advenis, aut .
propler dispersionem dixit, aul eliam quia omnes . , ,
qui secundum Deum vivunt advense sunt in terra, ,
quemadmodum etiam dicit David:Ad veoa ego sum ,
apud te et peregrinus sicul omnes patres mei 3. , 8
Significat aulem nomeu aliud quam , .
. Id enim signiticat eura qui aliunde sive ; (
peregre advenit, hoc autem plus aii- , quid et abjectius. Quemadmodum enim , ), * "
id estquod obiler, vilius est quam , id est
opus, et , id est transitus, minus esl quam , ( ,
, id est ?ia : Siquidem opus et via sant propria, ,
et quaestudio agunlur.transitus autem etquod obi- , ,)

terfit,veluti quaehisseseingerunt Itaet 484 -

. _
__, ^, tanquam eubsislenliae 3e8e ingerens, ^ .
abjectius quidem significare videlur quara . .
Gratiavobis et pax muliiplicelur. Gratia, eo . . . >
quod gratissalvemini,cura nihilad id contuleritis.
( pax: hac eniin opus est iis qui suum DomiDum , .

offenderunt, et inimici ipsius constituti sunt.
I, 3. Benedictus sit Deus et Pater Domini no- , 6
stri Jesu Chrisli, qui juxta copiosam misericor- , *
diam suam regeneravit nos in spem vivam, per .
resurreclionetn Jesu Chri&ti ex mortuis.
Benedicit Deum, hanc ipsi gratiarum actionem

referensobbonaquae tribuii. Quae sunt aotem illa . quae datasunl ? Spes, non sicut promissa per Hosen * ', habitalio in terra Cbananaea,qu8B spes utpole COT- ,
m n i iKti I ic corruptibilibus
i i A f n i n l ikiliKiie r\*rtmil I /*^\%*

2 *\ L ~
-
IL
*k V
ruptibilis,
promillit corruptibilia
,

,* .*
sed viva. Et unde vitam nacta est ? Jesu Christo * *
qui resurrexitexmortuis.Per hoc enimquodresur- ,
rexit,eamdem tribaitresurreclionem etillis qui per . *
fidem in ipsum accedunt ad eum. Spes igitur viva ,
quae datur,est hsereditas ineorruplibiliset,ioconta- , , , ,
minabilis,non in terra repo8ila,quemadmodum pa- * . ' *
tribus,sed in ccelis,unde etianiperpeluitatemnacta .
est, quod etiam majus esl quam haereditasquae csl ,
in terra Et propterea conservatio et custodia cre- ,
deolium : quando quidem etiamboc orabatDomi- . , .
nus dicens : Serra eos, Pater sancte
Sed et . ;
potentia.Et qu* est patientta?Qufle durelusquead . t?* ?*!
B

i r

Psal. , 13. 4 Joan. xvu, 11.

511

COMMBNT. IN SPIST. 1 S. PETRI.

518

. - revelationetn vel manifestalionera Domini.Nisienim

, potens esset custodia, neqaaquam tanlo tempoie
. perduraret. Quoniani igitur tanta ac talia sunt quae
, , dantur, nihil absurdi est quod eliani sequalurgau diumeos qui accipiunt.Altamen quoniau promissio
, , , raagislri non gaudium sedraoerorem inducit dicen. , , ' , do : tln mundoafflictionem habebitis S,adexsul . Ulionem addit,Paululuni. Et quia triste, subjungil
, . , , ' Nunc,conformiter cum suo duce loqueos, qui ait:
. , '-. In nriundo aiflicliooem babebitis, sed tristitia
, - veslra vertetur in gaudiura.Aut ergo quod ail Nunc
' , ' velModo,propler exsultalionem additum est, quasi
. , ', SUCCessurasilexsultatioquaenonpaululo,seddiutur , Ei noet iniiniiotemporedurel.AutPaululum,adsubse - quens quod conlristat referendum est, Ul sil bio
. ' , 4 8 5 sensus : 8 i opussil, paululum nunc moerentes
', pervarias afflictiones.Sedquouiam afflictione* tur, balionem inducunt, proplerea subjuQxit causam
. - afflictionum,quod has comprobatio veslh ma ,
. nifeslior ac pretiosiorauro efficitur, quandoquidem
, , et illudquod igne probaiur, gralius esl bominibus.
, ), ' Addit prarterea: Si opus sit, quia nec omnis fidelis
, * per affliclionera exploratur, nec omnis peccator.
, Sed neque horum quisque seinper laetaiur : sed
, ol , " jusliquidem aiQigunluradcoronat um augmentum,
. , peccatores ut pasnas luant peccatorum. NOD
" , ^ Umen omnes JUSti affliguntur, vilium laudi du, , cens,virluiemabomineris.Nequeomnes peccatores
, - affligunlur, de resuireciione diffidatur, quasi
.
omnes quae sua sunt, hic recipianl.

h *-8. hvreditatem incorwptibilem et i n ,
contaminabilem atque immarcescibtlem conserva
COtltS, ad VOS QUV Dei pOtentia CU&todimi
ni perfidemin salulem quu paraia est ut mani ,. , festetur in tcmpore extremo. In qno exsultatis

, - paululum nunc mmrore affecti per varias affli, , Ctiones, 8% opus Stt l quo fidei ve$tr<t COtnprobatiO
, - u/to pretiosior auro quod peril probatur per
,
ignem, repmalur, in laudem et honorem et glo , , riam, lum cum revelabitur Jesus Christus, quem
. , cum videriti* diligitis, in quem modo, cum
, * nonvideatis, credentes tamen, exsullatis gaudio
, > , ineffabili et glorificatio, reporlantes finem fidei
,
vestrx salulem animarum.
Si in coelis est haereditas, fabulosa est reruin in ', *Bv , Stauratioinmilleannis. Ioquo exsullatispaululum
. > ,
.
P
-
affecli
, , -, ( nunc, si opus sit, id est, si hoc qooqae oporteat
^ ,) & - (eque enim omnes sancti affligunlur) in tempore
, . extremo exsultabitis,uam praesens pro futuro acce^, . ptum est.Aul etiam per prjesens,quemadmodum in
. - sequentibus declaralum est. In iaudem et hono . * - . CaUSam CUT affligantur JUSti hflBC SlgoiQ , cat,simul et illos consolando, 486 quod videlicet
, afflictionibus raanifesliores fiant: et diligentiores

u n c

9 Joan. xvi, 33.

s i

U S

s i l

i s l e

919

(BQUMBNII TBICCiS

EPI8CQPI

920

eos reddens per hoc quodaddil: Cuiti revdabiturA^^v , \

Jesus Christus,quod illo tempore per laborum de- ,
monslrationem magna sit addenda nobilitas hisqui
certaverunt. Addil autem et aliud quodaltrahitad .
tolerantiam afflictionum .Quidnam illud est ? Quem . ; , '
cum non videritis, modo diligitis. % Si etiim cum , .
non videritis eum oculis corporeis, ex solo auditu , ,
diligilis, inquit, consideraie quantam ostendetis 8 ,
dilectienemcumipsumvideritiSjidquedumingloria

^ . l

manifestabitur: nam si passio ipsius adeovosatlra- ,

xit,quanlum ergo vos afficere poterit manifestatio ^-
ipsiuscum incredibilisplendore.quandoeliam vobis ,
salutem animarum in prsemium tribuerit ? Ut ergo ; V ^,
tali innotescatis, accepturi ttiam hujusmodi glo- , $
riam, brevissimam boc teropore ostendite tole
,
rantiara, et scopi propoeiti summam habebitis. .
^
I, 10 12. Dtquasalute exqumerunt acscrulati
sttnt prophetot qui de ventura invesgratia vaticina- ,
ti 8unt,$erutantes ad quod vel cujusque tempus t- ,

gnificaret qui in illis eratSpiritusChri$ti,quipriu$ )

quam acciderent, tettabaturventuru* in Christum
affiUHones, et, qum essent consecutnr< gloria : ,
quibus et illud revelatumest quod liaud sibi ipsis, , , ,
imo nobis minhtrarent hcec quoe nunc awnuntiuta
. ,
sunt vobisper ees qui vobis prmdicaverunt kvan- ' , &
gelium per Spirilum sanchtm emissum de coUa: .
in quct desiderant angeli protpicere*
,
Quandoquidem de animae salute meationem feeerat: haec autem non erat manifesla, sed nova qu ,
audierat,prophetas inroediuroproducitqui de ipsa exquisierunt ac scrutati sunt. Siquidem de futurisc . Kol ,
exquisierunt: quemadmodum Daniel,qui ob idvir . ,
desideriorum vocatus esl ab angelo, qui dabat ipsi
divina responsa. Et quid inquisierint, subjungit : , *
Adquod vel ejusmoditempussignificaretqui io illis , .
erat spiritnse. Ad quod, nempe consummatioois see- . ^
culi.cujusmodi vero,pula cura Judaei per varias cap- ,
tivitatesad perfecluDiDeicultum declinantes,accep-
iabilis sensus: 4 8 7 ad Chrisii myslerium consli- .
tuerentur. Animadverieautem quod gpiritus Gbristi .
aperte speculatur ac disserit de Christo Significa- , ,
batautem hkSpiritus afflktionesCbrisii,perIsaiam . *
quidem dicens : Tanquara ovis ad occisioqem c , .
ductus esl 7. Per Jeremiam vero : ,- ' * , ^
tamus ligdura in panem ejue 8. Porro resurrectio- ,
9

nem per Osce :# Terlio die re&uscilabimur coram ,

eo, et prosequemur ut cognoscamus Dominum, . ' ,

laaquain diluculum paratum inveniemuaipsijmd. , ' .
His autem revelatum est oon propter se, sed prop- , ,
ter vo8.Cterum haecduo facit his sennonibus, el , 8
propheiarnm oslendit providentiam, et quod ante
conditum mundum Deo praecogniti erani qui.voqati . *
nuncsuntad CbrisUfidem. Siquidem per propbe-
tarum providentiam indacit eos, ne increduli sint ,
his quomfli propbetis magna fuil cura ad ipsorum ulililatem : quia nec filii prudentes paternos despi- .
ciunt labores, Etenim si ha?c ipsi quaBsieruot et , Dan. , 23. ? Isa. u\\

7. 8 Jerem. 1 9 . 9 Osee , 3 .
9

^. . S. PETRI.
,
, invenerunt, Clini Slbi profitura nori essent, in ,
, ,
'

<>
"
ventaque libris mandarunt, tancjiiam haereditatem
. ad nos lransmittenles,nequaquam juste ageremus,
- inquit, si in his negligenles essemus: quapropler
. neqneabjeclosactenues nos ducentes qaihsecvo . bis annunliamus,inane oslendatis evangelium np btrum. H<ec ilaque ex providentia prophetarum.
, Per hoc autem quod a Deo praecognitl sunt terret
,

- eos neseindignos exhibeanldivinapraescieDtia aut

ipsius \ocatione, sed urgeant invicem et exstimu . . leot, ut domo Chrisli digni habeantui\ Per eos
qui vobis praedicaverunt Evangelium. Siet pVo, , , plietae elisti perSpiritum sanctum efficaciier ope . rali sunt: illi quidem in prophetia, isti vero in
Evangelio: nibil his diversum esta prophetis; oppr ,
, tel igiluridem sludium vosafferre quod babuerunt
f

. illi qui propbetis obtem, eranles fuerunl ne eidem

suppiicio subjiciamini cum his qui prophelis fuerunt increduli. Auimadvertendum est autem quod
per haec Trinilalis myslerium Petrus manifestat:
Filium et Spiritum cum dicit Spiritus Christi, PaIrem vero in eo quod sequitur De cado. Porro
quod ail De caslo, non secuudum locum accipias,
sed per excellenliara quae praesertim Deo convenit.
c Per Spirilum sanctum emissum de ccelo. 4 8 8
Loquilur de eo quod in die Peotecostes factum fu - efal. Ulud autein, In qu&desideranl angeli pro. , - spicere: hoc esl quae aogeli quoqueconcupiscunt:
, .
propter quod etiam dum bujusmodi fieret,exabundantigaudiucecinerunt: GloriainaltissimisDeoW*
'
6 :. ,
, ,
, ' . , ' ,
,
. '
,
. , ,
, , ,
1

. .
,
.
c '
,

,
,

,
,
. , '
.

CAPUTIL

Despectsanctificatione firmaque conversione qud

necessona est prceter adoptionem
U l3'\G.Quaprupter succincti lumbis mentis vestrce.sobrti perfecte sperate in eam quae ad vos deferturgraltamdutn vobis manifestaturJesus Christus lunquamfiUiubedientes uonaccommodaniesvo*
prutinis concupiscentiiSyquibusdumadtiucignoraretis Chrislutn agebamini: sed quemadmodum is
qui vos vocavil sanctusesl,ilaipsiquoque sancti in
otnni conversaliune reddamini: propterea quod
scripium sit: Sancti estote, nam ego sanetus sum.
1'ercausa n inferlur exbortalioex bisquae prius
. in honore fueranl. Cum enim dixisset, Prophetae
\ , - subniinisiraverunt vobis quse vestram concernuot
, ^ salulem el baso adeo admiranda eraot ut angelis
, * quoque amabilia eflicerenlur : etquod ipsiquoque
, baec e>seul amabilia demonslraruot in eo quod ex
, . , abundanli gautlio in nativiiate Chrisli dulciter ce cinerunt, *Gloria in aliissimis Dao. c His ergo di - clis. ex ipsorum causa subjungit, dieens: Quoniam
, , igilurvobis omnibus Iiaec administrala sunt, et
, araabilia el Qiaximc desiderabilia, non hominibus
. soluinsedet angelis, proplereanequevos negligen * ter ad haec afficiamiui, sed vosipsos dirigenles ac

. viriliter dispunenles. Nam hoc lumborum succin* , - ctiooe significat: quod ipsi eliam Job a Deo jube0 L u c . , 14.
PATROL. GR. C X I X .

17

OECUMENII TRICCJl EPISCOPI

5S3

tur H . Quales autem lumbos significaverit, . , ,

quod eos qui mcnlis sunl. Ita ergo praeparati,
inquit, sobrii perfecte sperate in eam 489 quae ,
ad vos defertur gratiam. Porro hoc est quod ait .
etiam paulo ante, circa secundum Domini advea- , , \, ,
tum considera vero quod non simpliciter dixerit,
Sobrii, sed addidit, perfecte. quasi lex tenuen ac ,
introductoriam sobrietatem praebuerit. - . 0
autem dicit conformare et accommodare se , praesentibus. Hoc autem est quod nunc quoque di- .
cunt nonnulli insipientes: Rebus acnegotiis teac- , ,
commoda.Talibus igitur vanitatibus renuntiareju- . bet : sive antea scientes ac prurienles, sive , .

ignorantes his adhaeserint. Sed nunc, inquit, ei qui YOS vocavit et vere sanctus esi configurantei
vos, ac similes prae-taotes, ipsi quoque sancti estote.
I, 17-19. Etsi

Palrem

invocatis

jvdicantemB

citra personarum deleclum juxta cujusque opus,

in timore conversantes, incolatus vestri tempus
transigatis : cumsciatisquod non caducis rebus,
velut argento aut auro redemp'i sitis vana vestra conversatione quam ex patrum tradilione
acceperalis, sedp^elioso sanguine, nempe Agni
immaculuti et inconlamiruUi Christi.

Collecta et multisexborbitatione: primum ex angelisqui desiderantianimoad haecafliciunlundeindeex descriptioneejus quodsequum est rursum :
abeoquod neces-arium est. Quoniam enim Deum
invncant Patrem, necesse est ut qui adoptionem
concupiscunt, quae patre digna suiit, faciant: et
quarto, quoniam innumera acceperunt bona, per
constitutuiri proipsispretium :idaulem esl Christi
sanguis qui in prelium datus e>t pro his qui seipsos
maligno vendideranl per peccatum. Post haecjubet
tola vita continuum habere timorem: non initialem illum, nam liic subsequentem babet poenam,
sed perfectum. Timor enimperfectossanctossemper comitalur, nequid ipsi desit eorum quae decet
habere perfectos. Considera vero quomodo cum
dictum siia Christo, Paler neminem jndicat,sed
judicium IradiditFiliot , nuncdicitPetrusjudicare
Patrem. Ad quod dicimus, quod non potesl Filius
facere quidquam, nisiquod videril facere Patrem :
quandoquidem et boc dixit Christns. Porro hoc
sanctae Trinitati connaturale esse ostendit: 490
2

quodque non sint

,

, ,
. ,

. ,
,
, ( ,
.)
, , ( .)
.
.
, ,
,
. ,
, .
,
,

divisae operationes divinae D

potestalis personis quas in illa conspicimus : sed

ibi et omniiuoda identitas, et pacifica ac .^edilione
carens concordia. Dixil ergo sioe discrimine Patrem judicare: tanquam id et veresit et existimelur
omnibus esse commune, quidquid alius dixerit ab
unatriumdivino modo perflci.Prseterea cum etiam
Dominus frequenter apostolos vocel Olios, et ad
paralyticum dixeril,Fili,remissa sunt lihi peccata
tua: etad eamquaBsanguinisprofluvio laborabat,
tFilia,fidestuate salvam fecit, nihil obscurum est
aut absurdum,si hunc quoquepatrem natorum vocaverit,quos sanctitatis communicationegeneravit.
1* Job. , XL.

9 ) ,
, ,

,
'

Joan. . S2.

, , , ,
* ,
. .
"
,
, , ^ . , ,
, .
, Kaca -

545

COMMBNT. IST. 1 S. PETRI.

526

, , iIn limore conversantes. Juxta hunc perfeciio , , nis liraorem didum quoque est a beato David :
.
Timete Dominum omnes sancti ejus, quoniam
,

! ' '
, ' ,

,

,
. ,

.
,
,




.

, ,
. ,
, ^ .
.

.
,
. '
,
, * ,


,
, ', , ,
7;

, , . -{
, , ' , '
, , . '
: ', ,

. *.; "
*


,
.

, ,

. "
, , ' ,
, .
<, c
. .
,
. '
,

, ; '
*
, ,

Psal. xxxin, 10

Joan. n, 19.

nihil deest timenlibus eum i 3 .

1,20 Zb.Quiproecognitvsquidem fueratautequam
conditusessetmundus, sedmanifebiatusfuilextremis temporibuSyproptervosquiperillumcredilis in
Deumquiipsum suscitavil mortuis,et gloriam ei
dedit,ut vosfidetnac spemhabereliserga Dtumicum
animas vestras purificaveritU obedientes veritati
persphilum.Adcharitatemfraternam ab omni simulatione alienam,exmundo corde vosinvicem diligiteimpense, renalinonexseminemoriali sed ex
immortalipersermonemDeiviveniisacpermanentem in ceternum: propterea quod omnis caro veluti
gramensity el omnis gloria hominis quasiflosgraminis. Exaruit gramen, etflosdecidit: at verbum
Dumini manet in ceternum. Hoc autcm est verbum quod annunliatum esl ad vos.
Morli Chrisii.conjunxit et resurreclionem.Verelureniui facilem noviliorum in fide mutalionem ad
increduliialem, propler opprobrium afQictionum
Cbristi, sed dicit non esse recens mysterium de
Chrislo : quandoquidem hoc etiam conturbal insipientes : sed superiuribus temporibus et ante
condilum mundum, etdiviua providenlia reconditum tuerat ad.tempus opportunum, 491 manifestatuni quidem esl et prcpbetis qui de bis exquisierunl,ul paulo anlea dixerat, nuncautem manifeslius, inquit, quia quod ante conditum mundum
fueral praecognilum, nempe Deo, nunc maniiestatum esl, sive completum aut perieclum. Et addit
propter quos perfeclum sil, pula propler vos. Nam
propler vos,inquit, excitavit eum a mortuis. Quare
aulem propler vus? Ut cum vos ipsos purificaveritis ubedieiHes veritati per spiritum,iidem vestram
ac spein habeaiis in Deum. Et quomodo pnrificali
erilis? Quia oredenles ei qui \obis auspicatus est
resurrecliooem ex murlui* ad incorruptibilem vi(am,debitures et ipsi eslis ei qui cum sit incorruptibilis, vocavilvos, ut in novilate vilae ambulelis.
Quod si et iste et Paulus dicunl Patrem excitasse Dominum ex mortuis.ne turberis: nunc enim
inlroductoria doctrina ulenles haec dicunt. Nam
audi Clinstum dicentem quod seipsum cxcitaverit,
cum ait : Solvile templum hoc, et in tribus diebus erigain ipsum . Sed et Lucas : Quibus
etiam exhibuil seipsum viventem, postquam passus fuerat
Et rerum ipse Chrislus : Poteslatem habeo ponendi animain meain, et potestaterr
habeo rursum sumendi eam *0. Quadam igitur
dispensaiione Filii resurreciionemimerdum referunl ad Palretn, ul unam oslendant Patris ac Filii
operalonem.LiUera3series talis est: Qui procognitus quidem fuit anlecondilum mundum,sed manifestatus esl extremis lemporibus, propler vos qu
ci-editis in Deum qui excitavit eum a mortuis, e
9

ts Act. i, 3.

14

*e Joan. x, 18.

517

GECUMENII T R I C C J E KPISCOPT

5f8

dedit ipsi gloriam : Ut cum purificaveritis ani ms ' to , ,

vestras (siquidem capilur pro Ut) per obe- ?, ')
dientiam veritatis tidem vestram ac spem babeatis , .
in Deum.AccipituT namque pro habere, pro- , , , ,
pter Ul praecedens.Si enim ut positum estin . , ,
suo srgnificato relinquatur,barbaraet ininlelligibi- . c . *
liserit sententia. Ad charitatem fraternam.
Integre hoc modo dicendum est: Utfidera vestratn ; '
ac spem habeatis in Deum, cum animas vestras .
purificaveritis per obedientiam veritatis, boc est, . "
cum vos ipsos composueritis ad obedienliam verilali ,
per spiritum. Est enim et obedienlia in malis ac , , , 6
mendacibus, quae non est per spiritum, id est, non , ,
est spiritualis. Quoniam autem puritica tio ad obe- , , *
dientiam sive praeparatio, exercitium, cura, 499 , multos eiiam alios cupit adjutoivs allrabere, s i ^ . , modo spiritualis sit et invidia carens . id autem .
fraterni amoris opus est,proximum eiDcere partici- , .
pem bonorum quse nactus est quispiam : propterea .
subjungit : ad charilatem fraternam simulatione ,
carentem. Subjungil aulem boc per defectum : , ;
nam id beatis aposlolis familiare est, qnemadmo- , ' , ,
dum etiam apud bealum Jacobum liabetur, Quis . '
aapiens inler vos et scienlia praeilitus ? E l rur-
sum : Agite nonc qui dicitis, Hodie etcras 18, , ' '
multaque alia hujusmodi. Quod autem spirituales
debeant vicissim alios omni siudio bonorum acqui- , , , . ,
sitorum facere participes, discere licet ex his quae c ,
alio loco dicit: Considero quidem niuluos essead
provocaiionem cbaritalis, bocest,ad exacuendum ,
et exciUndum illam. Propterea quod omnis caro ^ , ,
gramen sil.Cum dixisset,Renali nun semine mor- , ^
tali sed immorlali, per sermonem Dei viventis ac ' ,
permanentis in aeternum.i addil etiam dejiciendo ,
ac conlemnendo huin.inaegloriae facilem coTuplio- . ,
nem, el ut ila dicatur, non subsistenliam, hac ,
auditores alliciens, ut his adhaereant quae a se
prupcsila sunt, ut quae subsislentiam habent ac * . *
perpetuilatem.Eorum autem quae ad corruptionem
perveniuni subsistenlia.dicilur bic granien et flos ,
graminis.Porro debilitas subsislentiae graminis ad *
majorem sermonisfidemadducilur : quibusetDa-
vid nostram comparat vitam *9 Ubivero adeo vil m . C ,
oslendit gloriam nostram, repelit rursum ac docet . . t 0
apertius quid sit quod ipsos regeneravit per ser-
. , .
, . ,
monera Dei viventis ac permanentem inaelernum, ^ . , et ait : autem est verbum quod annuntiatum ,
est ad vos. Quod autem permaneat in aeternum, ,
conGrmal pari modo cum Domino. Nam el ipse .
nii: Coelum et terra transibunt, verba autem
mea non praeteribunt 20. Scire autem oportet .
quod iliud, Ad charilalem fralernarn ab omni si- ^
mulatione alienam, ita proferri debet: Ex mundo , , ,
corde vos invicem diligite impense ad charitaiem , .
fraternam ab omni simulatione alienam.Siquidem ,
tales rerum exitus consequi solent qualia suut illa , ,
quffi propler ipsas tractantur ac peraguntur. Quo- .
niam igitur ad impensam dilectionem mutuam ex mundo corde, consequitur fraterna charitae imul*
r

n j a c . iii, 13.

*8 Jac. , 1 stq.

19 Ptal xxxn, I itqq.

*> Matth. xxiv, S l .

52fl

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

530

lationis nescia, recte fll ut praecedai Ex mundo corde, et sequatur, Ad charitatem fraternam. 495
Animadwlendum autem quod praeposilionem , id est, ad, Iransmittit in i , id est, propter, ut lit
seiiSQs : Propter charitatem fraternam.
. r \

CAPUTIlL

Quod dignc Vivendutn Ht JUXta tdoptionem ptr

Chrtitum, ad utiliUUem quoque eorum qui extraneisunt, aigloriam Dei.

c *
II, 1 -6. Proinde deposita omnimalitia etomni
, ,
dolo ac simulationibus et invidentiis.omnibusque
, , obtredationibus, ut modo nati infantes, lac illud
, * , rationis quod dolum nescit appetite.ut per illud
, /,; . sobolescatis. Siquidem gustastis, quod benignus
,
> sit Dutninus: ad quem accedenles qui lapsi$ est
, ,' vivus, ab hominibus quidem reprobatvs, apud

, Deum vero electus ac pretiosusjpsi quoque veiuti

,

vivi lapides &dificemini domus $piritualis,sacer ;, dotium sanctum, ad offerendas apirituafes hostiat

, wceptabiles Deo per Jesum Christum.Quapropter

' ' , continet Scriptura : Ecce pono in Sion /a, , ' , pidem angularem eleclum ac pretiosum : et qui
crediderit in illo, non pudefieL
.
Ubi spirilualis renascentiae praestantiam supra

, nativitatera secundum carnem ostendit,ac mortaiis
, gloriaj abjectionem demonstravit: quoniam nativitasquidem corruplihilis est ac sordida,gloria vero
, '
, nibil ab his diflerens quae verno tempore germi * - nant : ostendit nequaquam idem in Domini ser . , ' mone contingere Nam omnis humanaopinio brevi
. cessat,at nun ita Pei verbum ; sed hoc perpeluam
. - habet duralionem, verasque promissiones.Nam id
, ! . sibi vult addilio illa. Quod annunliatum estad vos.
praelexuisset,, sumpto
. , ' _ Hsec
cum in
superioribus

deinceps a singulisquodulile estel ad aecessarium

^, - lendit usurn, morali sermoni doctrinam accommo , , - dat, et ait : Proinde deposita omni malitia, 494
'
. his paucis lot ac lanla designans. Eos namque qui
, incorruptibili vitae renati sunt,indignum est mali ,^ , lise capi laqueis,atque preponere id quod non est,
. , ei quod vere esl.Malitia namque non est subslan *; . tia, sed versatur circa vitium* genitae substantiae,
, Magnum eslautem discrimen inter vilam subsisten > tem el eam quaa sulum adhaerentiam habet ad id
, , , quod subsisiit Hi autem dignisunt,inquit,ul oslen, . dantur immunes essea doloac simulalioneel invi , ^ 7 - dentia omnique obtrectatioue. Siquidem dolus ac
o'J, ' simulatio longe absum a veritale et sermone qui
' , - annuntiatus esl vobis,utpote dolo cedente in per4

0 ditionem eorum qui seducuntur, simulalione vero

^ .
; ' ',
^ *, * ^ ^
,
, ; ,
' !> ,
/.; ^/, ,
. . '
,

procedenle in variationeac mulationerei quasest:

adversusquce procedere videtur salularissermo qui
vos instruxil.Invideniia autem el obtrectalio quem
habebunt locum in vobis, qui solido fraternae charitatis vinculo constricli, a uullo dissidium concitante nocumenlum suscipere potestis ? Porro quod
invidentia el obtreclatio dissidii ac odii fratcroi
causa sint, ignoral ille, qui et Caio et tragoediam quae circa illum fuit ncscil,qui propter invidiam et a frateroa dislractus est conjunctione, et

OECUMENII TRICCifi EPISCOPI

531

832

dolum concepit ej simulationem ac csedem^i. Sed ol ,

neqneab obtreclatione purus est is qui invidet, si ,
modo fratres Joseph idonei habeantur qui sermo- , , , nem confirment, qui de rebus inDumeris hunc . (
apud patrem deferebant^.Propterea,inquil abhis .)
omnibus vos purificantes. tanqnam nnper naii in-
fantes accedite (talium enim esse et regnum Domi- . ,
nu? demonstravit ) et sermone doli nescio alili, ,
adolescatis usquead mensuram aetatis plenitudinis ,
Christi **, Cuiu enim gustaveritis, hoc est, per .
exercitium sacrorum praeceptorum jam processeri- , 3
tis juxla Evangelium, sensu cognov stis doctrinaa , .
suavitatem : nam sensus omni sermone eflicacior ,
est ad cognilionem,quoniam id quod adexprien-
tiam quoque pervenit, omni sermone gralius est. , Cum igilur gustaveritis Domini benignilalem, et <,
ipsi suavitalis bonitalem apud alios ostendile, ,
et vos ipsos ad eum tanquam ad vivum lapidem , angularem applicate.qui ab hominibusquidem re- , '
probatus est. apud Deum vero pret.osus et ele-
ctus, qui per prophetas quoque annunliatus est: , <'4 0 $ constricti erga vos ipsos et charilale
uniti, simulque aptati ad spirilualis domus com- , pletionem, nullam habentes curam de contemptu ,

/
apud homines : quia neque illam habuit Christus ,
lapis angularis,qui ab bis reprobatus est: etcon- ,
structi ac in domum spirilualem a vobis ipsis per- .
fecti,sanciumque secerdotium demonstrantes, of-
ferle hostias spirituales,quae aDeo longegraliores *
23

SUIlt hoslUS ratione carentibus. Ne pulelis enim, , .\, ,

non habentes COnjunctionem erga VOS invicem d i - . leCtionefirmalam,immaculatasDeoofferrel)OStias. ^ /, *
Ait enim : ElevailteS pias mariUS absque ira el ;
1

disceptationibus
Quomodo naiuque is qui per orationem sesc nililur Deu unire, id assequeiur,
dum per iram et pravas disceptaliones seipsum a fratre separal ?
11,7-12. Vobis igilur qui creditis,honor est. Cxte
. rum iis quinon credunt.lapisquem reprobaverunt , , ctdificanteSyhic factus est capul anguli, et lapis in , ,
quemimpingant etpetraadr/iuamoffendant:nempe ,
.
0
iis quiimpingunl in verbuminon credentes in id ad , ^
quod etiam consiituti fuerant.Vos uutem genus ele_ .

<,
ctum,regate sacerdotium, genssancta, populus qu^, ,
,
inlucrum acce$$it,ut virlutesannunlietis illms qu^ .

;

vos vocavil ex tenebrisin admirabilem suamlucemj .
qui quondam eratis nonpopulus>nuncpopulusDei;0? , * qui quondam non conseculi misericordiatn, nune , .
, estis misericordiam consecuti. Di/ecti, obsecro vos /. ,
tanquam advenas et peregrinos,abstinere carna
,
"
libus concupiscentiis quoe militant adverstis ani- , lyovmam : conversalionem vestram habete honestam , " inter gente$,ut in hoc quod obtrectant vobisquan .
maleficiSy cx bonis operibus (Bstimantes vos> g/oi,
/
ficent Deum in die visitationis.
/..
Vobis igitur qui creditis, honor est. Deo vi< . }
delicetqui dixit,Pono,hoiior distribuitur: adversus . ',
incredulos vero, hoc etiam nunc dicitDeus : Pono .
vobis in Sion lapidem in quem impingatis: qui et .
y

Gen. , 1 seqq.

* Gen. , 1 seqq.

Luc , 6

4 Ephes. , 13.

* [ Tim. II 8
S

533

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

534

; , ; petra
ad quam offendant, et lapsis in quem im"
, ^, pingant increduli : 4 9 6 qui videlicet increduli
, , manentes sermoni, impingunt in illum : ad quod
" OJV - \ idelicet etiam constituti fuerant. Erit ergo tota
^, ^, . particula hoc modo ordinaoda: Ecce pono in Sion
* , " lapidem angularem, electum et pretiosuin, et qui
, . " crediderit in illo, pudefiet : pretiosum vobis
^ /. , S* qui creditis, incredulis vero lapidem in quera im - , ; pingant: quemlapidem reprobaveruDtquidemsedi - Gcantes hic autem faduS est caput anguli, COnjun, ^ - gens credei tes in unum : lapsis vero in quem im OV/ pingitur est iis qui impingunt, sermoni videlicet
'. Evangelli credentes.AdqUod etiam COnStilUti
, .* sunt : 01 quasi ad hoc Slilt segregali a Deo id
; , ? dictum est.Nulla enim perditionis causa ab eoqui
' ;, - vult omnes homines salvos Geri Dlini-tralur, sed
, eos qui seipsos vasa irae eflecerunl, et incredulilas
. l , secuta esl,el in eo ordine conslituti sunt ad quem
, sese preparaverant. Si enim liberi arbitrii homo
> factuS esl.nec potest COgi Hbenim arbitrium, ne*, >: quaquam decenti sermonequispiam eum accusave '. - rit,qui talem ipsi sortem decrevit, quam suis ope. ribus IS qui ea operalUS esl sibi ipsi ascivit. PoiTO
, lapis angularis dictUS est Christus, tanquam duos
, - parlelesPaternam domum perficientes,sive eos qoi
, " ex genlibus erant el Judaeis suo contraclu cdnjun', . !- gens,et inunam adaplans convenienliam : inutiles
. c . quidem hostias e medio tollen$,daemoniacam vero
. sup<T$titionem ad verum transferens Dei cullum.
' - -G Vos autem geilUS elertum.Postquam incredlllo', ' ; - pum reprehenditimprobiialem morum, etquod ipsi
, , ' , - j b i ipsis causa eflecti fuissent incredulitatis,transit
', nunc ad laudem eorum qui egregia prsesliterant,
, - et ait: Vos estis genus electum, regale sacerdo ' *. lium : ac si diceret: Illi quidem sua duritia et
, * jnobedientia impegeruntin lapidem angu!arem,sed
- , , non coaediGcali sunt: vos autem non ita, sed per
.>. - obedientiam exstructi estis in regale sacei dotium :
, " tanquam uenus electum, tanquam gens sancta. Ne
, tamen niinia laude dissolvat ipsos : et praelerea
, - ne haBreditario quodam jure habere viderenlur ut
, - gens sancla essent ac caBtera quae sequuntur : et
quod ideo lali bonore digni habiti fuissent, quia
, ^genus Abraham essent, nec unquam impegissent,
. subjungit ComprimeilS iltorum fa>tum,Ct ait : 497
- Ne ob geniiS exlollamini ; enilll propter Abra-'. ^ * ! ham electi estis in regale sacerdotium : nam qui
, <, . / - ab ipso processcrant, sacerdulalem tribuiii a regia
. o^lv ', dislinctam habebant : non ergo propler Abraham
. " gensacgenus eleciuin estis ac segregati io regale
:. , sac^ rdolium: nihilenim horumdeAbraham dictum
;, .
e^. Sed Ghristum, qui et sacerdos juxla
ordioem Molcliisedec dicius esl *>, rex mansuelus, juslus et salvum faciens^ q i eliam superasinae
pollum ascendit.
^ a w j ,
Ab eo igilur qui utrumque habuit, per sacri
:, :, b;iplismatis renascenliam meritO et genus ele , ! . Cluin appellamini et regale Sacerdorium. Hoc

*> Psal. cix, 4.

Zachar. ix, 9 ; Malth. xxi, 5.

qECUMENII

TRICCJE

EPISCOPl

36
!

autem habetis illius misericordia qui de tenebris

vosvocaViiiri admirabilem suam lucem. Ideo per .
bpera vestra in luce facta caeteris hominibus an- , nuntiate virtules ipsius. Hoc ilaque ex illius, . , , /'
iuquit, benignitate habetis . quandoqnidem quod . , , ,
ad vos attinet populus estis, qui quondam eratis *? , , .
non populus : et misericordiam consecuti, qui , *2 quondam non eratis misericordiam consecuti.Effl- , *
ciensautem ut sermo magis odiocareat. ex Osee .
confirmatopprobriisermon em 8.tAnnuntiateigitur ; * |
per bonam operationero virt ules ipsitis.Quomodo * c
aulem annuhtiam ? Ipse Dominus docet, cum ait: ' Sic luceat lux veStra coram hominibus, ul videant . ;
bona opera vestra et glorificent Patrem veslrum, , qui in coelis est 29.Populus vero qui in lucrum .
accessit, hoc est in possefsionem sive haeredita- tem.Siquidem omnes sunt Dei creatura posses*io voi. c ; . ,
vero soli ii qui sua operatione hoc beneficio digni , , ,
sunt habiti. Ut virtules annuntirtis. Propterea, ,
inquit. electi estis, ut per obedientiam dica- , .
mini praecones virtulis ejus qui vocavit vos. , ; iDilecti, obsecro. Series hoc modo sumenda est: ,
Ditecli.obsecro vos tanquam advenas et peregriros , mundihujus, ut abstinealis a carnalibus concupis- . *
centiis, quse militant adversus animam veslram. ,
Moris est oamque praeceptoribus posl doctrinse . * .
sermonem inducere eum qui ad mores pertinet: , "/ .
qood nunc etiam facil bealushic, appellans ipsos . ,
, idesi, dilectos sive potius diligibiles et , . ,
amicos, , id est, Utcunque Q ^ ; ,
dilectos : propter omnia namque sunt desiderabi- ,
les :quienim ob unum aliquid desiderabiles sunt, .
dicuntur,non . 498 Gamales , vero csncupiscentias militare dicit adversus ani- ,
mam, quandoquidem juxta beaium quoque Pau- . , , ,
lum30 caro concupiscit adversus spiritum. Carnis . namque concupiscentiae circa sensibilium fruilio- .
nemversantes, rationem confundunt, animamque .
servilemefficiunl. Obsecroaulem, inquit.elboc, ut ,
conversationem vestram babeatis bonestam intor ,
gentes. Transsumptum est autem , id est, , ,
habere, pro , id est, habentes. Obtrectato- ,

res autem nobis inducit Ethnicos. Quod si quis " ,
velithoc discere, ex hisquaescripta suntablrenaeOp^aOETv
Lugdunensis Galliae episcopo de Sancto et Blandiua /,, /'
martyribus,licebit exacte cognoscere.Ul aulem in ' . ^, *
medium brevibus proponantur, haec sunt: Cura ,
enimGraeci servos horum Chrisiianorum in divinis ,
mysteriis edoctorum apprehendissent, deinde vim , .
inferrent,ut videlicet arcanum quidpiam ab hisde 5 ;
Cbristianis discerent: cuin bi servi non haberent ' .
quomodo vim infereniibus ad delectalionem et ^
graliam loquerenlur, praeterquam quod a dominis . audierant divinam communionsm esse sanguinem (, , , 'J
et corpus Chrisli, existimantes ipsiquod vere san- ,: ' ' \
giiis et caro essel,hoc responderunt inquirentibus. ' ,
Illi veroid sumentes, tanquam reipsa hoc perage- . ' '^

* Osee. , i seqq.

Matth. , 16.

30 GalaL , 17.

COMJIENT. BPIST. I . .

5#

38
, - retur a Chrislianis, id aliis quoque raanifestabant

Graecis : et martyres Sanctuni et Blandinam

tor-

, ; .
menlis id faleri cogebat. Quibus libere ac scite
Blandina loruta est, dicens: Quumodo haec ferrent qui ob divinum studium ac meditationem ne coneessis qoidem carnibus vescuntur ? Porro diem visitationis vocal inquisilionem mundanorum. Cura
enim sit ab eis inquisitio de vila nostra, ubi res contrario modo se habere reperiuntur quam fuerit
eonim suspicio, non solum pudefiunt, sed^ef ipsi corrigunlur, el Deus glorificatur.
. .
499 CAPUT IV.
, - De subjerlione erga proefectos, et traterno amore
.
ac divino mltu : in quo agitde sertorum snfc .
jectiotie et loleranti paiientia propter Chris
tum.De obedientia mulierum et corcovjdia erga
, :
viros, ac salute quae est in spiritu, in figuram
^ .
Saros : de virorum erga mulieres comporta .

tione. De mansue/a erga omnes clemeniia. cu , ^ f & jv$ typus fuit Dei bniignitas in Noe, nobisuu *
em Chrisii per baptismum condoientia.
.
t ' ^ ^ ^ ^
11,13-17. Proindesnbjrcti ettote cuivi$human<B
, , creatum propter Dominum : sive regi tanquam
, * - pvcecellenti, sive proesidibus ut qui per eum mil , , 8 tantttr ad vindictam quidem nocentiutp, iaudem
, verorecle agentium.Quonuimsic estvoluntas Dei
. 2 ut benefaciendo obturetis os hominibus stultis et
ignoranlibus. Tanquam liberi, et non veluli prct
, * . . textum habentes mulitia liberlatetn, $ed tanqvam
. , *ervi Dei. Omnes honorate, fraternitatem dtii.
gite. Deum limele, rcgem honorate.
Humanam croaluram dicitpraesidesquidesignati
, , sunt a regibus. aut ipsos etiam reges, eo quod et
9

, - ipsi ab hominibus COnslitnti ac posili sunt. Novit

enim Scriplura constitulionem vocare creationem,
veluti cum ait: c Ul duos crearet in semelipso in
unum novum hominemS', hoc est, poneret sive
conslituerel. Ait ergo : Subjecti estole humanis
principibus: subjecti aulem estole proplrr Dominum.Propter Dominum vero, id est, quemadinodum Dominus jussil.Quid aulem pracepit Dominus? Reddite quaa sunl Caesarjs C&sari, 800 et
quae sunt Dei L)eo
Itaque io eo quod jusserint
exlra Deum.id esl, quod prseter sive contra Dei
constitulionem est, non est ipsis obtemperandura.
Hoc autem omnino pnecipit et Dominus cl ipsiu$
discipulus. ne possent Graeci dicere quod vitae ac
poliiiae subversionem aflerat Chrislianisraus, ct
inordinationis ac cunfudonis causa sit.Addil au , - D lem , Propter Doninuni, eliaill ob fldeles. Verisi ^, mile enim eral quosdam ipsorum dictre : Cumre j , ^ , > gno coelorum nos dignos judice-, magnamque ex
, eo dignitatem nobis addas, quare rursum nos deji. " , ! ' cis, mundanis principibus nos subjiciens ?Si quie
, ' - igitur hoc dixerii, sciat inquit, non nieum esse
. , hujusmodi praec pli &ermonem,sed Dumini.Osien , dit aulem et Petrusquibus etqualibus principibus
;, : , subjici oporteat, nimirum iisqui luentur quod jus, . tum 08l Subjungit autem et causam, quoniam et
Dei voluntas et nostrae probitatis specinien est in
, subjeclione ad principrs, quodquo amplius esl
c

. , , -.
. , ,

, ^
.
,
. "&2 ,
8 ,
. 03
, s/ ' ,
,
/ .
, . aVcov
, '

w Epbea. , 15.

WMallh. xxn, l l .

539

OECUMENII TRICCJE EPISGOPI

540

inrredulos pudefacit Ctim enim obloquuntur de , . t '

nobis tanquam de arroganlibus et contumacibus . ; ' ;
ac inobedienlibus,videndo nos et humiles et obse- ,
quentes in quibus oportei.illorum ora magis oblu- , ,
ranlur ac pudefiunt. Tanquam liberi. Ordo lalis , ,
est: Subjecti estote tanquam liberi, et non veluli , ,
praetextum habenles maliliae libertatem, sed etiam . , ,
tanquam servi Dei Nec solum principes, sed et , * omnes honorale: fratemitatera quidem diligentes, , ,
Deum vero timentes, regeraque hmoraules. Hlud , autem, Tanquam liberi, Joannes Chrysostomus ita , !>/ ^ ;
explicavit, diceus : Ne dicant, Liberali snmus a ^ , , mundo,coBlestes cives facti sumus ettu nosrursum ,
subjicis principihus, ei obedire jubes 1 proplerea . dicit: Ita ob *dite quasi liberi, hoc est, tanquam ;, , / obtemperantes ei qui liberavit, et hoc faccre prae- ), '
cepit. lta enim non vilebimini in meute liabere . '
malitiae.hoc esl, inobedientiae ac impersuabilitatis . , 6
pratextum ipsam libertatem.proplerquam obedirc .
recusatis.Potest autemet juxtaaliam consideratio- > , ,
nem dici quidpkm de ea re. Liber secundum Do- , , '
minum est, qui nullt absurdae rei obtemperat.Quo- ,
niam ergo in simulatione vitam transigere non li- (
beriest, sed ejus qui affeclibus subjectus est, sive ] ,
assentationis sive cujusvis allerius turpis volupta- ;
tis:50l propter quae etiam simulationem praetendit , ,
quispiam, ne id appareat quod est, el quibus ser- ^.
vire sustinuit (hoc autem extraneum et a|Dei , famulisalienum),praecipit nuncsubjeclionem prin- ,
cipihus, veris et non ficlis moribus exhib*ri, ne , * ;
nos hostililer erga illos habentes quasi coactam ;, . *
exhibeamus subjectionem ; cumque talis lateat in >, !
nobis malitia, quod certesincerum estacsim dex, , . *
faciamus praetexb.m ac velaroentum morum,appa-
rentem subjectionem exhibentes, et non eam quae ,
ex affeclu procedit. Deum limete. Gonsidera di-
ligemiam quomodo Deo timorem dicit dislribui, , ^ .
regiverohonorem utsi timor Deoreddendus sitqui '
potest animam et corpusperdere ,nequaquam re- ,
gibus obtemperemus, cum nos ad aliquid absur- .
dum exhortantur. Dei namqoe limor vincere noviteliara honoremquiregibusexhibetur: magisautera
ipsos honore privabil qui ab ipsis ad mala cogitur, juxta sanclum qui dixil: Contemnitur coram ipso
is qui maligne agil.
\\,\8-%b.Famuli,SUbdttisitiscumomnitimoreD
0\ '
iomintS, SOlum bonis ac bcnignis, verume- , ,
tiam pravis.Nam hotcesl gratia, si quis propter ;, , *

conscientiam Dei, sujfert motestias prceter meri-
tum offectus malis. Qua enim esl laus, s/, cutn .
peccantes alapU cadimini, suffevaiis ? Al si cum ; * benefacitii et tamen malis afficimini, suffertis, ,
h(BC est gratia apud Deum. Siquidem in hoc vo- . ,
cati estis : quoniam et Christus afflictus e*t pro , , vobis,relinquen$ vobis exemplum,ut sequeremini , - x^vesligiu eju8,ptipeccatum nonfeccrat,necmventu$ , ,
fueral dolus in ore ipsius.qui cum maledictisinces- * , *

$eretur,nonrege$$itmaledicta:cummalisaflicere- >, '

tur,non minubatur: sed tradebat vindictameiqui ! .
%

33

Matth. , 18.

COMMENT. I N EPIST. I S. PETRI

541

542

- ju$tejudicat;qui peccatanostraipse pertulit incor

, ? ,
. .
, '
'

pore tuottuper lignum ul peccatis morluu justitice vivam us, cujus ejnsdem vibice sanati estis.
Nam erutis velut oves errantes, sed conversi estis
nunc ad pastorem et curatorem ammarum vestrarum.
6 6 2 Famuli, sutHit'. Subandiendum est
, id est, sitis sicul et cum dixit, Uxores. Cum
omni timore. Cum timur raullis modis dicatur:
dicitur namque timoretqui estcum scientia,quem
nunc perConscientiam inlelligit,qui etiam '5:
vocalur, id est, reverentia cum metu : dicilur et
timor afjQictivus. hoc e>t, quibusdam conlingens
experimento supplicii, quo et feae timent; dicitur
rursum el limor initialisqui consequitur acceden-

>
, .
, , . , .
, , c .
,
,
*,
, ,
,

, - les ad Dominum, eo quod sibi de mullis COnscii

vat , sintquaead supplicium provocentrquo etiam mere trix de qua inEvangelio,limens,accessit ad Chris , tuin *. sed et perfectus ilerum dicilur limor, qui
, - omnibus sanctis semper adest, timentibus ne quid
illis desit eorum quoe decet illos babere qui ad
*: , perfectam dilectionem assumpli sunt : cum gilur
; lot modis timor dicalur, ulrum juetiim sil servos
., - per hos omnes exhiberi suis dominis, nequaquam
negarel is qui nunc servos adbortatur, ui cum om . ni limore dominis subjiciantur: qutndo quidem et
, > iiiitialis etperfeclus si adesset.recte illosafficeret:
- illic quidem ut vererentur, ne quid sihi propter
, delicla conlingeret quoil non ferret remedium,hic
* ; .
, ,
, ;
, ,
.

* * ,
, ,
, : ' ,
, , * , ,
;
. , '
,
, ,

ne quid vel COgilarent, quod Sl peragerelur,

ngratum esset suo domino. Nunc ilaque timorem

diciC qui est propter conscienliam, hoc esl, qui
contingit cum conscientia recta rationis: cum mali videlicetdominiservos s IOS nihil comiderilosafiligunt. Huncergo limorem judicans laudedgnum,
jubet ui cum paticntia suscipiatur.Quandoquidem
qui propter peccata,sive ea quae perpeirarunt, aut
etiainquae non observarunt ut facerent, timorem
habent, tolerantes si quid propter ill patiantur,
boni quidem el hi snnl servi, el ad correctionein
declinanles: at noidum tanla meniis sapientia
praediti,quan a essent si grato animo afflict onem
tolerarent, etiam cum nullius mali sibi conscii
essent. Hoc magnum est, hoc eliam a paucis com-

, . /. pletur; id apud Ueum quoque commendatur, lan. , ' quam respundens Cbristt affliclionibus ; quando
quidem c( ipse,inquit, non propler sua passusesl

peccala : nam peccatum non fecit, 3 0 5 sed pro nobis noslrisque deliciis passns est.
^-i ,

Ab iniquiiatibuspopuli mei, sive propter iniqui-

, , -

tatespopull ductusestad niurtcm.ait pr qdicta - ,

. 5 . Hunc itpque commendandtim ponit timorem. Ve' ; '; - rum aliis qooque timoribus servos vult reiineri
> . ' ,
.
. ,
, ,

L u c . vii, 37 seqq.

85 Isa, Lni, 5.

quod inanifi stum est ex eoquod dicit: Cmn omni

limore.Rectissime autemeiscile caeteris timoribus
piaeposuit limorei. quiestpropter cunscientiam.et
solum hunc esse laule dignum vcrissimo serniono
demonstravit. quod illi quidetn causaiu babean t

54

QPCUWENII J ^ I C G ^ ^PICQP,I

544

. s
dopiinorum adversus se iram, hic vero nibil uo.-A*k ,
quam lale. Sed tradebat vindictam ei qui jusie , , , ,
judicai, nempe Deo qui reddit unicuique juxta
opera sua:hoc autem justum est.Sed dicel fortrisse . ' *
aliquis : Quoroodo nunc ait Peirus Dominum cuin ,
maledictis incesseretur non regessisse maledicla, j ,
cumqueraalisafficerelurnonfuissemi! atum?Atqui ,
videmus eum et quosdam Judseos vocasse canes , *
et caecos Pbarisaejs
ac Judae comminanlein cum ' *
diceret: t Bonum essetei si nalus uon fuissel homo i l l e ; > et: 0 Tolerabilius erit Sodomis quam ci- , * ,
Yitati i l l i ; et: Ubi vermiseorum non muri* , .
tur , aliaque innumera. Dicemus ergo,quodnon 8 , $
dicitDominumnonfuisseloculumma]elicla,autnon , ,
3 5

37

3 8

3 9

fllisseminatum: sed, CUin malediclis incesserelur, '

inquit,nunregenbaimale<1icla,cumqie malis afti- , , '
c.eretur non minabatur. Sed licet aliquod proferrei .
raaJedictum,noneratopponendoseinaledicentibus , , ,
seJ objurgansaccarpens eos qui non convertebao- , ,
tur. Cum autem opprobriisaiTectus esset el audis- , t ^
set: t Daemonium habes^O. E t : Per principem '
daemoniorum ejiisdaBmonia**. E t : Ecce homi- ; . , ,
nem voracem ac vini potorem * , utrum maiedicta ,
in illos regessil, dicens quidpiamjadversus illos pro- ; ' ;
brosumfyiequaquam, se*lillisquidem dixii: Siego , *
perBeelzebulejiciodaemonia, filii^veslri per quem
ejiciunt* ? Isli vero, Homo vorax ac vini potor, , ' ,
opposuit parabolam puerulorum in foro indignan- "
tiumadversus eosquihuscolluduat,quod CUmtibiisC , , * f ecinissent,non sallaverant;cum lamenabiliaceci- .
nissent, non ploraveraut. Crucifixus autem el male , aflectus paenis orabat poiius, at non minabatur Ju- . diB vero priusquam proderet et malo aliquo aflfec- tus esset, minabatur, reprimens eum a malo co- ,
natu. 504 Simililer el illis qui diseipujos non , essenl recepturi, ^ejus quiddam passuros de- ' . *
monslrabal, quam Sodomilas : partim quidem ,
exhortaas illos ad hospilalitaiem, parlim vero ,
per timorem aperiens Evangelio locuin pnedi-
cationis. Itaque non haec minabatur dum ma- . ' ,
lis afficeretur ; et verissimus est de Domini cle- , c . t
raentia Petri sermo, dicens quod nulli regerebat c . ,
calumniam, dum calumniari tenlab*nt. Utpecca- .
tis roortui. Nam , capitur pro , id esl, mortui. Cujus ejo*dera
f

vibice. Nam flagellatus a Pilato vibices quoque ferebat in corpore.

III, l-l. SimiliteruXQres SUbdifceaint $ui$ Vfrif, D

utetiamquiscrmoninon obtemperant, pertnulie- , ? ,

rumconversationemsine sermone lucrifianl, dum
,

6
considerantcum limore conjunctam castam converbalionem vestramiquarum ornatussitnonexternus . *ii
qui situs est in plicalura capillorum et additione , ,
auri, aut in palliorum amiclu: vervm occuUvs qui * *
est in corde Aoroo, si is careat omni corrvptela, iia
utspirilusplacidu* sit ac quielus: qui spiritus in , 8
. *
oculi&Dominimagnifica acsumptuo&a res e*l. Nam
ad eum modumolim et sanctm illm mulieres spe- , ,
55 Matlh. , 6; xv, 26. 36 Malth. . 14; , 46. 57 Malth. , 34. 38Mallh. , 5. aeMarcix,
48. ^ojoan. vn, 20, , 48. 4 Matth. xu, 24 ; , 34. 4t Mmk-14 i . 4?. | ,

COSntf&Nf. I N B P I S T . I 8. P E T R I .

545

546

2 # ArnitM in Dro ornabant sese, stbdilot viris $u\$ :

* |><.
, qubmadmodum Sara obeditit Abraham, Domi ,

, ., - nurit illum appellam, cv']u$ farta estis filioc dum

6 . - brnefacit\& et non terrcmini ullo pavore. Vifi
, similitei'in cognitione cohabitent, vehtt infirmiori
, vasi muiiebri impartientes honorem^ tanquam
%

etiam cohceredes gratix vitoe, ne inler, umpantur

preces vestrot.
Per haec omnia concludens sermonem de mori bus
; neinpe perreges, per praesides,per dominos,
, , , ,
,
per servos ; cum etiam statuissel subditis ut regi bus ac presidibus subjicerentur quibus oporletel
, ( in quibusoporlet,acper hocoslendis-el quod ipsi
quoque principes qui legeshabent tanquam incita*, , - merrttim quoddam justitiae. ex SOK bis quae se
cutidiim illas fecerint, non condemnabunlur : in

- quibusaulem contraipsasinique et sine judicio ac

,
l\raiitiice operati fuerint, per haecetiam peribunt.

', $. Siquidem lex ipsis <la!a fuit ad utiliUtem gentium,

, ' qftemadmodum etiam Paulus clamat. Sed et prinofy cipessimililer, ut et leges, ad utilitatem dati fue , ront, et non u( quidam inale volunt, nempe pote
, statcm eoruin qu&sunlinlerraesseaDiabidu : qui
* , . inhoc diabolo palrocinanturdi<enti ad Dominuro :
c OmMia haBc inibi data suot, el cuieunque volo do

^ , ipsa 44. >Neque enitn hujus jussu regescontituun - tur, qui ad orreclionem malorum dati suni, cum
. diabolus nihil (ale inducat, ut inter homines admi , nistretur Nam dalae sunt potestates ac principes a
, ^ I>eo, partim quidem ad justitiae conservalionerri et
coi*re< tionem aculililatemsubjectorum,parlimvero
, propter limorem ad ultionem et correptionem de \ . linqaenlium ; partimquoquead puniendum condi , gna pcena lascivientes. Hoc igitur oslenso et quod
, bonum sH subjici, malum ve innbedientes esse,
, ubi quoque pari modo statuissel ul servi dominis
, juxla carnem obUm perent, et quod ii qui sine causa
,
a malis dorninis aflli^untiir, ac tolerant, maxitnam
, , laudem referant : ubi his quodammodo ad mode , sliam duminos quoque revocasset, per calumniam
, , malorum dominorum : Iransit deinceps etiam ad
, coetum mulierum,ei ail: Hsec duo curentmulieres
, sive uxores, subjii i propriis viris, et ab omni or . natu et cuitu seipsas ostenderc alienas, imitantes
, /

. , ,
D sanctas mulieres, quoniam et illae, inquit, solum
{ , huiic cultum noverant, nempe obedientiam orga
. ; subs viros. Et quod Incrum sequetur ex his ? Bona
< , aefnulatio eorum qui alieni sunt a iide, quae etiam
" , et nostri subjectione erga principes generatur, et
' ' | . Dei laudabo propter nos ab ipsis proiecta : quod
etiam in magnam cedit laudem Chrislianorum,
,
, ' . nempe quod propler nos non maleaudiat, sed be , nodicatur nomen Dei. Ubi aulem indefini^e dixit
^ ^ ,
sanctas mulieres, subjungit eliam deflnile Saram :
, - el exbortatorio quodam modo procedens, vicat
ipsas tilias hujus Sarae, sive juxta fulem, sive etiam
, ,
juxfa genus. Necesse enim est filias imitari sijas

Lac. i v , 6.

OECUMENII

547

TRICCJE

EPISCOPI

548

matres. 800 Cum honesto vero et Christianas i . ,

decenlecullu, admonel quoque ipsas ut misericor- ,
dessint, nihil ex co veritas suorum virorum calcu- , latiooem. Nam boc indicat illud, Non timentesullo . , pavore.Verisimileenimeratquodviriinlerdumrepe- .
tebant rationem sumptuum. Hoc modo sublevato ser- '
mone,ubi muliebris sexus parcilalerc ac pusillanimi- . talem exhortatus est.ut liberalius seb beanl ergado- mesticosTComprimit etiamvirorum austeritatemerga ;,
suasconjuges,ei ail: Viri in cogniiione cohabitantes, boc est, experimento discentes femineain levila- , ,
lera et vecordiam in omnibus ac lubricitatem in , ,
pusillanimitate, paticntes eslote erga illas, non awt
exacte ralionem repelentes eorum quae circa fami- ,
liam tradita illis erant in cuslodiam. Hoc autem, , 2
mdiximus, quo liberaliusperseverentinla giendo .
erga pauperes, admonet viros, ne sint exacli dis- , , ;
quisitores. Mihi tamen profundius aliquid videtur
per hocinducere. et venustius ac castius quaro ,
Paulus innuere deactu conjtigali. Siquidem Paulus . *aperte clamat: Ne fraudetis invicem. nisi si quid ,
ex consensu45*4" etc Hicautem magis pudice, ut . $
diximus,cognilionemdicens,et per boc rem ipsam ,
designans,admonet,cummagis ad boc lubricus sit , . , ,
sexusmuliebris. ne per obju galionem cum asperi- ,
tate ab ipsis discedanl, sed primum quidem cle- ,
mentereisutanturlanquamimbecillioribus, deinde ,
i

suadeaDt,utcamaliquaparcitateab8tinenliamatali-

'

bus suscipiant: nam hoc signiGcare vull (parcitatem,

inquam,sive abstinentiam) per hoc quod ait, I m - ,
parlientes honurem; nam bonor nisiquisadaliquid .
respiciat, ne parce quidera subseqmlur. Itaque ( ), ,
lanquam irabecillioribus aut eliam tanquam co- ' , $
haeredibus gratiaj vitae, vita ipsis uti oportet in . ' ,
talium consuetudine. Elquod non male hac intel- ,
ligentia usi simus, id quod subsequitur manifestat, ' .
cum ait: oe interrumpantur preces vestrae. Quam , enim precum interruptionem affert virt erga uxo- , , ,
rem austeritas imoverohujusnep igentiamagnam .
afferl intemporeorationisaUenlionemac studium. , ;
xMihi itaque de huc ila videtur dicendum. Porro, si ,
ab aliquo melius iudicatum fuerit, non sane invi- .
deo. 507 Sine sermone. Sive cessante orani . * i l , .
sermone omnique responsatione, sivequod effica-] ) c .
cior sit demonstratio per opera, ((uam seduiilas ,
anxia quae est in verbis: mutum enim opus praa- , **.

,
stantius est sermone operibus destituto Verum
occullus qui est in corde homo. Omnis namque * .
gloriafiliceregis ab interiori procedil. Novitenim , .
et bic juxta B. David 48 ac Paulum 48 alium esse ,
interiorem homintrn ab extenore. c Ornabant ,. sese. > Videsquod cultuni sive ornatum dicat bic . $ ,
.
snbjectionem ?
(

III, 8-f 6. Insumma omnet sitis, unanimes com- , , ,

patientesjraterna prcedili charitateymiiericordes^, , , af[ubile$ nonreloliantesmalummuloautconvitium
convitio, sed contra benediccutes: scientes quodad , *
%

45*47 Cor , 5.

48 pgal. , 14. 49 Ephes. m, 16.

550

COMMENT. EPI8T. I S. PETRI.

140

, - khoc vocati siti$ ut benedictionem hareditate possi

.

. . i .
A-v...
r . ^ . . ,
^
.
. ..i
dcaiis Numqui vult etintn diligere etvideredies
, bonas^oerceat lingnomsuam malo,et labia sua,
.,
ne loqnantur dolum ; declinet malo,et fnciat bo , , - num:qu<Bratpacem,el persequutur eam. Quoniam
, . * oculi Domini superjuslos et aures ejus addepreca , '; tionem eorum: aspectus aulem Domini super eos
, - qui faciunl mala. Et quis est qui sit affliclurns
. , vos,si bonitalis oemu/atoirs fueritis ? Imo si quid
; ' \ eliam acciderit incommodi propter justitiam,beati
\ , . eritis Cmterum tcrrove illorum ne tcrreamini
, , neque lurbemini, ed Dominvm Deutn sanctifica ; . te in tordibus vtslris. Sitis autem parati semper
ad respondendum cuilibet petenli vobis ralio m de ca quct in VObtS est spe CUm mamuetudine
" ,
ei timove : romcientiam habentes bonam, ut in
, , - hoc quod vobis deirahunl tanquam scelei'osis,pu delianl liiqui ince&sunt ve&tram bonam in Chri.
sto conrersationem.
'
Absolutus ab ordiriationibus,qu& (um viros tum
, mulieres concernerent, ponitdeincepscommunem
, , , , - exhorlationem ad omnes viros, mulieres, juvenes,
, , , , - pubcscentes. reges, praesides, subditos, et eos qui
, , , , , guberuantnr, pcregrinos,cives, divites, pauperes.
. , . , ldeo subjungit: In summa.Id est, Quid opus est
; . particulatim disserere 1 omnibus simpliciter dico.
. $ Nam huc significat ;: et ad hoc respicil aalu, . lisscopus onmibus proposilus, 508 et haec est
, , , Q lex dilectionis omoibus COnStituta unde VirlUS
. , - omnis procedit,nempe animi modeslia.compassio,
\ misericordia, caBteraeque similiter vb tutes quas
* enumeravit, quorum unanimitas quidem est con ' * - sensus sine discriminecirca aliquid cum propenso
' animo : compassio vero esl miseralio ergaeosqui
' affligunlur lanquam ad seipsos : fraternilasaulem
* debilus erga propuiquos affectus tanquam ad fra ^ , tres. Rursum misericordia est molus ab auima
" , procedens ad bene nierendum de iis qui ejusdem
, , sunt condiiionis. Affabililas vero sive benevolen , tia esl benignilas ac comitas erga omnes, quaa
, etlim erga illos flt qui similium sunt morum et
, erga amicos. Humilitas vero sive animi modeslia
. , *, esl aliurn contumeliosum ferre, peccaium agnos , J cere, et accusationes sustinere, quod
etiam
9

'

r-

, , ,
' .
, .
, ,
; , '

. ,
, .
, '!,
, , ,
, ,
, ,
. ,
'
* .

w,

^ w ^ ^ v

-|

animi benigcilas esse posset. CoDVitium vero est

contenlio ex prava consuetudine orta,qua> sita est

in vituperatione aliorum. His, inquil, praedictls
ornati virlulibus, insuper quoque nialitianon facile
capiamini: praeterea aemulatores eiiam sitis divino
vivendi modo directi.Nam qui ab omnibus benedicitur,utique etiam smulalor esse debet. Etborum
testem inducit David dicentem : Qui est qui
cupitvidere vitam?vitam, in iuam, non qna eliam
irralionalia,sedqua homo secundum Deum vivit.et
dies non malos, sedbonos. Nam dies hujussaeculi
juxta patriarcham Jacob pauci sunt et mali. Ubi
autem prophelicum conclusit oraculum,quoniam in
eo positum tTal:OculiDomini superjuslos,et aspectus ipeius superfacientes mala: tubjungithis : Si

OECUMENli

551

46

EPI&Oitf

852

ita vitam peregeritis,Deum habebitis benigDUm ac ^.

obsequentenn. Quo facto, quis, illo a vobis stante, , ,
infeste irreut in vos? Siquidem omnia sunt in , , .
manu ejus; mors enim et vila in manu Domini 5. . Allamenquoniam afflictiones illalae propler fidem , '
videbantur qulbusdarn mala, bsec rorrigens beatus . ,
Petru&,ait : Ne haec mala exislimelis, sed digna ,
potius beatificatione.Timor namque impendens ab ,
hominibus nihd ducendus esi, sed brevissimo , ,
tempore durat, utpote ab his illatus qni ipsi velo- , cissime transeunt. Nam sioculi Domini super j u - . stosetauresejusaddeprecalioneniillorum,aspectus . 12 'aulem ipsius super eos qui faciunt mala, perdilio- .
nem comminandomalisiuliqnesi baec malaessent, ' ,
509 certe dispensator bonurum ncquaquam vos , * ;
sibi ditectos malis aificeret: mala naniquead malos
remitlil.Non sunt ilaque malri, afflitliones propter , ,
pietalcm illatae.Porro sancliOcareDeum incordibus , ;
cum Isaia prsecipit : hoc est, i\e ob ea quae .
apparent gloriemini, sed in occulto cordis vestri , ,
promptuario, Domini sauctificalionem operantes,
quae in separalione genlium a foedilatibus sive pra-
vis moribusconsislit,ita ipsum sanclificate.Sancti- . , * , ficatis autem, dum alii homines ex bonavestra , .
conversatione ipsum glorificant,quemadmodum et , , ,
ipse Deus ac homo pracipit,dum ait : Sic luceat , ' . )
lux vestra coram hominibusSi. elc. Quod autem ,
dicitur Parati, superiori particulae conjungitur,
putaOmnes sitis unanimes. Verbum enim Silis, a , . communi subintellectum eliarn huic tribuitur, u t ,
sitsensus: Silis semper parali. Vuit autem praeci-
pere,ut fidelis hfcmo semper paratus sit circa ser- , .
monem fidei ut quocunque lempore expetitafuerit ,
a nobis ratio circa ipsam,facile respondeamus; por- .
ro, respondentes cum mansuetudinehoc faciamus,
tanquam ipso quoque Deo praesente: nutfus autem , , ., ,
frugi servus suo praesente domino esset arrogans.
Subjungit quoquo lucrum quod hmc subsequitur, ' *>6*
Dempeinfideliumexploraiionemacanimibenignita- .
temerganos. Animadverlendum aulem, non esse .
haec contraria bis quae a Domino dicta sunt, dum ,
ille qui tem jubet,ne solliciti simusqutd respondea- .
mus , cum ante praesides ac poteslates produce- , .
mur.Petrus vero ad hoc nnnc praeparari praecipit , .

5 3

Siquidem Domini verba de irarlyriu dicla sunt, D , . " ,

cum etiam dandam ait virtulem acsermooem validiorem quavis humana sapieniia,elqui conlemnat
circuinslanles timores : Pelri auiem sentenlia de
doctrina loquitur. Nam sine intellectu et indagalione videri sibi aliquid scire.dignum estreprehensione.Scientia enim insensatorum inexpensi sermones .Prterea etiam quoniam de variis nefandis rebus nos accusabant, sed et spem nostram
inanem esse ostendebant,dicit ut de bis meditalas
responsiones feramtis, habentes simul eliam vitam
probatam,quod sane conscientiam vosal. Scienles quod ad hoc vocati siti ! Crdo est cum
M

, ,
, .
,
,
. .
.
,
, , , &
, , , c ,
, . t

, , .

5W Eccli. , 14. Nlsa.vui, 43. 3* Matlh. wx, 16. WMatlh. x, 19. 54Eecli. xxi, 21.

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

353

554

pradicta Struclura. In summa, sive et absohllissi'

me dicam,omnes silis unanimes et caelera, scientesquod ad hoc vocali sitis, ut benedicalis, id est,
ad benedicendum omnibus Ait enim et Paulus :
Benedicite persequentibus vos 35 Hocaulem facientes haireditario jure possidebitis nomen, ut ab
omnibus audialis Benedicenles.Nequeenim justura
est illum qui aelernse vilae adhaeret, lingua cuiquam inferre convicium. Propterea quoque David
admonel linguam haberepurama convicioeuraqui
amanti animo affectus sitad veram vitam, elc. Ita
namqne prseprati, habebitis omnipotenlem et
oinnium inspectorem obsequentem benigneque inspectantem,non lorvo aut into animo,quemadmoduiti intuelur eos qui inala operantur. Quod si ita

.
' ,
,

, .

,
' ,
, j

, \ , ,
3 ,
, ' .
, , .

;

. \ \ - sit, quis polerit vos malis aflicere? Quod si etiam

aflliclio inferatur vobis dum bonilatis operatoreg

el imiiatoris eslis, ne sitis pusillo aniaio, sed
gaudete : primum quidem, quod haec non mala
sinl: deinde etiam, quod propter isla beali sitis et
non miseri Ideo Deum in cordibus vestris sanctificantes,ne terreamini humano limore nequelurbemini.Sitis aulem el parali ad respondendum semper cuilibel interroganti vos, ul reddatis ralionem
de spe quae apud vos esl. Reddalis aulem una cum exhibitione bonae actionis. Id enim mansuete et
cum beoignitate iacientes, confirmabitis tunc bene vobisipsis esse conscios, et eos qui pravas de
obts habent suspiciones pudefacietis. Conscientiam habentes bunam. JIoc esl, duin bene vebisipsis conscii estis et DOD male, quemadmodum illi qui vos calumniantur. Hi qui incessunt Hoc
esl, qui verbis negotium facessunt, acerbe indagantes.
' .
? ' ; ,
,
; / .
. ,
. ' . . ;.
, , .

9 , -q
, , ,

,
,

, ,
.
, , , , ,
. 11
,
, , ,
,
' ,
' , ' -

III, 17. 18. Proestal enimul

benefacientes, si
veltt Dei voluntas,malis afficiamini quam ma/efacientes : quandoquidem tt Chrislus semel pro
peccatis passus fuil, juslus pro tnjuslts, ul nos
adduceret Deo morti/icatus quidem came, sed
vivificatus spiritu.
%

Haec est causrc reddilio non ad ea quae immediate dicta sunt,sed ad ea quae paulo superius, puta :
Si qnid paliamini propter jusliiiam, beati eslis :
pr&sUl enim ul benelacienles nialis oli alliciamini quam malefacientes. Aul si quis velil ad
immediale prajcedens causa? rcdditionem referre:
quod dicitnr Beueiacienles, uon oporlet accipei e
utsit deaiio bene^merendo sed absolule, boc est,
l

. , t ^ boiia operanles. Snniiiler et maleficienles. Addit

.
T.
^Am* - ^. . ^
'. ...
-
.
*mm+, m
f<
LA

,
9

, ' , > , ;
. ^ .

,
, , 6
;
, ,
,

, .

, '

nitl i \ * n V itAnt I 11\ f I ii n ( n . i

A ^ l ^ m J.\itn / n . ^ . l < 1 !
aulemittSi
velii Dei voluntas, ostendeusquoduihil
absque Dei nutu circa nos conlingil, sed vel ad
peccitorum alleviationem, vel ad praecumum et
gloriam noslram, aut etiam ad aliorum salutem.
Hocautem dupliciler contingit. Autenioi aiUigilur
quispiam justus ad Ccisligalionem aliorum peccatorum quemadmodum dictuin est : Si juslus vix
salvus elficitur, peccator ubi apparebii ? E l hoc
quoque duplicem exbibet ulilitatem : jusluquidem
qui allligilur, justitiie augmentum prupler palientiain : pec^aiori autemqui inluelur,cunversiuiiem,
ul diximus.
Aul igilur propter hiec palitur juslus : aul prok

W Kom. xii, H .
PATROL. G R . C X I X .

18

555

GECUMENII TRICCJE

EPISCOPI

5S6

pteraliorum salutem, quemadmodum ei Chrislus ^ , . ^

Et obid PetrusetiamnuncadditChristi exemplum: ,
quoniam el Chrislus quae passus est non pro suis ,
delictis passus est, sed pro nostris. Ideo quoque , ' .
subjungit: Jusluspro injuslis.Nam ipscsicut antea , ? ,
perprophelamostendit,peccatumnonfeceral.Osten- , dens autem ejus qni passus fuil efficaciam ac virtu- ,.
tem,subjungit: Semel. Tanta, inquit, fuit virtule , . , >*.
qui piobominibus passus fuit, ut quanquam mulla
horum peccala offemierii ,unicaDomini passio suffi- ,
ciens fueritad obtundendam omnemvim noslrorum ,
pcccatorum. Quoniam igilur passus est Chrislus,ui .
nosadDeum elPalremsuum adduceret ostenditoni .
nino quod non omnes qui paliunlui\propter p> ccata ,
patiuntur.Et quia duplici modoconsideratur Cbri- ^ * , stus, nempe Deuselhomo passusquoqueduplicem *. ,
nobisgratiamcontulit. Morluusenim tanquamhomo , .
liberavitnosamorteetcorruplionejnnovando nobis ,
resurrectionem, et dando per suiun exemplum,ne , deincepssinespe resurrectionis morientes subeant , ,
mortem. Vivificatus autem, hoc est, resurgens ex mortuis^virtute divinilatis(surrexitenim exmortuis * , ,
non tanquam homo, sed lanquam Deus), simul vitae , , (
restituit omnes qui in inferoo erant, unaresusci- , , ' .) tans secum. Multa nannjue 612 corpora sancto- .
rum qui dormierant excilata sunt, juxta sanctum , .
evangelistam,etvisasuntamultis5S*.Sed ubi hacle- , .
nus sermone processit et haec ostendit, deinceps ,
proponit quomodo mortuus iis profuerit qutantea ,
dormierant Simul etiam cum multa essel quaestio, <; ,
siobsalutem omnium hominum factaest Domini , incarnatio, qualem sorlili sunt salutem qui anlea ,
mortui suot, utrumque uno modo dissolvit. etail, , ' ,
quod mors Domini utrumque horum operala est, , , ,
spem videlicet operationis per Loc quod ipse ,
resurrexerit,et rursum eorum salulem qui priores .
dormierant. Nam qui bonis operibus vitam suam
adornaranl teinpore quo vixerant, queniadmodum ,
si tunc advenissel Chrislus nequaquam deslituti
fuissent praedicatione ipsos viviiicante, ita et lunc , ,
per Domini ad inferos descensum salulem eonse- $ ,
cuti sunt,quemadniodum eliam videlur divo Grego- ,
rio. Ait enim ipse : An simpliciler salvos facit / j
omnes Christus qui apparuil, videlicet in inferno ? '0 j
an el ibi eos qui crediderint? Per hoc eirim quod ] , ail: Eos qui crediderint,significat quod seipsos ita , ,
praeparaverant,quod sietiam tuncadvenisset, cre-
didissent. Neque id rejiciendum pulo. Non enim > ,
haereditarie habeatur salue, quandoquidcm licet , ,
ad vivenles omnes venit,non tamen omnes salvat, .
sed eos tantum qui crediderint. Elenim erat eiiam , ,
opus liberae voluntatis singulorum,ut cum rationa- les esseutnon insensibiliter se haberent ad magni- , ' ficentiam ejus qui tale donum praeslilerat, s<d se . , ,,
dignos praeberent danlis bunitale. Pusuit autem, . '
Inobedientes fuerant, quamdam solvens objectio- ; :
nem. Verisimile enim erat aliquein dicturum : Et ' . \

Matth. , 52.

5S7

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

558

; , , quo alio ante Chrislum pradicaute, postmodum

- de inobedienlia judicati aut condemnatione digni
, , fueraot qui Chi isluin praecesserant? Cumque hoc
, possetevincere,quemadmodura etPaulus, a disse , , ( minatis in nobis ralionalibus viribus, quod cum
, ,) datum ipsis esset ut possenl inter bonum et malum
, discernere, ncr postea bonum operati essent, lales
, ' ' digni essent morte, non boc facit, nam idaltioris

est consideralionis ac philosophiae profundioiis
quam ut ferre possetraensJudaeorum : seda Scriptura confirnialinobedienliam : neque id a temporibus prophplarum, sed ab ipso propemodum mundi ortu : 513 ex quo demonstrat quod ab inilio prsedicabatur hominibus salus, sed despiciebatur ob declinationem ipsorum ad vana ac voluptuosa
"
Cuiii enim illonim quoque lempore innumera
, biles os-ent homines, soli octo, credentes hisquae
, per arciB praeparationem praedicabantuT, servati
. , fuerunt. Quoniam autem in aqua fueratsalus,con
feslirn iioc ad sacrum transfert baplisma, et ait,
, - quod aqna illa designabal nostrum baptisma, quo^, - niam illud quoque suffucatac demergitincredulos
, - daemoies,servatque tidelesad Ecclesiae arcam ac .
, cedentes.Simul aulem dicit: Quemadmodumaqua
" , diluit sordes, sic etbaptisma. Verum non ablatio. " nem sordium carnis operalur, sed per symbolum
, - demonslrat niacularum animae ablutiunem. Est
. ^ antem veluti eliam arrhabo quidamet pigousbonae
. erga Deum conscientiae. Qui euim beue sibicon , , scii sunl, hoc est, qui inculpatam amplectuntur
, - , vitam, et illam penitusexquirunt ac velutiinierro ( ' gant ( nam buc comilari solel eos qui aliquid
, ), quserunl, nempe inlerrogare), bi etiam ad sacrum
. , , accurrunt baplisma. Et quis, inquil, boc praebet
ut exquiratur ac rogetur divinum baptisma ? Chri J , . sti resurrectio.Siquidein anteipsiusresurrectionem
, , ac passionem hoc uslendilur : Nisi quis natus
C " . fueritex aqua et spiritu 56; post resurrectionem
, , vcro : Baptizantes omoesgentes accedentes, in
nomine Patris,elFilii, et Spiriiussancti57. posl. quam autem dispensationis sermonein conelusit :
, # , dico aulem descensum Uomini ad infernum, et
, quam ub causam eo eliam accesserit, puta quod
$, propter illorum quoque ^alutem qui in inferno
/ * erant: alia rursum sumit a inorle Domini occa . , D sioiiem ad virlutis exburtationem, et ait: Si Chri ( stus carne niortuus ei>t pro nobis (neque enim
), immorlali sua el divina nalura mori potuit\ulique
' , - et vos vicem ei rependentes, moriendo peccato
, * propter ipsuin, non amplius bumanis concupiscen tiis capiemini,sed soli Dei voluntati reliquo tenipore
. t . in carne vivelis. Alortificalus quidem carne. ld
, , ^, est, natura carnis, boc est, bumana, sed resur . gens polentia divinitalis. Etenim spiriius esl
, Deus 58, quemudmodum ip>e|tbeologisB IODS ac sa .
pienlia nos ducuit
c ,
III, 19 22. 4 I / i quoeliam abiil, et spiritibus
.
' quierant in carcere protdicavil, qui inobedientes
, - fuerunlquoniam.CumsemeicxspectabaiurDeilon , , , ganimilus in diebusSoe, t um apparabatuvarca,in

W Joan. . 5

7 Malth. xxvui, 19, 20. 58 j n . , 24.

o a

OECUMENII T R I C C J E EPISCOPl

559

560

quapaucce,hocest,octo anima servatot fuerunt per '.

,
aquam. Cujus figurce nanc respondem baptistna,
,

nos quoque salvat,quonon carntssordes abjiciun-

, *

tui\sed quo fit ul bonce comcientix responsio sil

apud Deum, per remrreclionemJesu Chrisli, qui , ?
est addexteramDei,profectus incoelum, subjectis , >
.
sibi angelis et potestatibus ac virtatibus.
,
< In quo etiam. Hoc causaliter sumitur
pro Ideo. Cum enim dixisset quod pro nobisinju- Ato .
stis mortuus sit, et ex hoc demonstrasset quod pro ,
salute omnium hominum morlem sustinuerit.dich 8 ^
nunc quod ideo quoque his praedicavit qui in infer- , 8 ^ no detenti erant. " , etc. (Obscurns est . " .
hic Graecorum verborum contextus, atque ideo
pluribllS VOClbuS Latine reddltUS : attamen Graecas , \
dictiones ad verbumrreddendo, ita ordinabatur :) , . , quod figura respondens VOS quoque Salvat nunc , ^, , . t *baptisma, quod UUIIC rejedio est Sordium camis, ,
sed conscientisa bonae quae ad Deum .
est, sive secundum Deum. Porro , boc est, arrhabo, pignus, demonstratio. c Subjectis sibi
angelis, > unito homini videlicet.
. .
CAPUT V.
De rejectione pravarum actionum, et rqjetitione ,

fructuum in spiritu juxta donorum diversiiatem.
.

,
IV, 15. Cum igitur Bhristuspassus sitpro vohis
carne,et vosjuxta eamdem cogitationem armemi- . 6
ni.quod quipassus eat in<carne dest\t\t apecculoiin ,
hoc utjam nonconmpiscentiishominum.sedvolun' , ,
tatiDeiquod superest in carnetempusvival. Sat .
enim nobis quod anteactoMUtemporcc vitos qaivo- ,

luntalem gentiumpatraverimus, cum versaremur

,
,
,
,
in la$civiis,concupiscentiis,vinototUliSi commessationibv$,c(mpotationibusMnefarii8simulacrorum , . cultibus.Unde novum vidvtur illis calutnniantibu*,
quod non accurratfs cum ipsis in camdem /w- , . xus refusionem.Quiredditurisunt rutionem ei qui
,
paratusest adjudicardum vivos ac morfuos.
Ordo talis est: Cum igitur Chrislus moi luus sit
,
carne.vos quoquejuxtaeamdem cogiialionem ordi- .
riemini : nam morlui estisel vos, mundo videlicet: ;, .
porro qui morluus est, cessavit a peccalo, etc. , , . Sal enim nobis. Sive abunde in vila anleacla . " voluntalem gentium Operati sumns : llOC est, g e n - . ,
tililer viximus, incedentes genlium more. Ideo , ,
geritesnunc haecdemirantur. Eumdem cogitatio- . . /;
nem. Hoc esl, juxta eamdem intenlionem idem- . > ,
que proposilum. Nam per defectum propositionis .
, id est, juxta. dictum est. Qui passus est in . . ,
carne : hoc est, Morluus est, similia dicens cum , * c
Paulo: Si mortui sumus cum Christo. etiam vive- , .
mus cum eo. Et morlui quidein erimus peccato, , . < sedvivemus Deo 59.tSatenim nobis.*Tanquam . ,
dieeret : Quid autem ? anuon abunde vobis est quod tanio vitaB tempore simul indulseritis volup- ^;
tatibiiS?annon simililer ul et genles lascive vixi- > * ;;
stis?etquae fuerint lasciviae ac obscoenilates, in , , ; '

Rom. , 8-10.

COMMENT. 1N EPIST. I S. PETRI.

561

562

. speciesubjungil, confundens ipsos. Vinolenliis.

. ' intemperanlibus vini appetilionibus. Unde novum
. * - Vldetur illis. penitur . Hoc
, est,admiranlur.Id autem estquod dicil: Cum semel
. renuniiaveritis gentium studiis, quibus quondam
, vivebatis, adhaeretis vilae honest quam assum psislis. Ita enim ipsi quoque genliles admirantur
. Ato vos, quod non concurralis com eisin similem im , pietatis refusionem siveconfusionem. Ideoque non
, , solum admirantur et stupent ob mutationem ve, . stram non solum pudeOunt, verum etiam calumnian. ! lur, boc est,irrident vus. Abominatio est enirn pec , , ' caturi divinus cultus, Hi aulem neque impunefe ' rent hujusmodi calumnian, sed reddent rationem
.
universorum judici, qui ad hoc ipsum immutabi, , '*, Hter ac firmiter scdel: nam id significat hoc loco
/, , < . l^ralum esse: sicut quum dicilur: Parans mon ;
lesinvirtutetua60. Et, Paratasedes 6 l 6 t u a .
. Ei ergoquiimmuiabililer ac firniiter judicat vivos
, [ .
ac moriuos, reddent ralionem qui vos subsanuant.
T

14

Quomodoautetn vivenlium sitjudex ac mortuorum,

consequenter manifestabil.
t ,
IV, 6. /V//m hoc mortuis quoque pr&dicalum e$t
", Evangelium: ut judicentur quidem secundum
homines came, vivantautemjuxta Deum spirilu.
.
Ordo talis est: Hi qui vos calumniantur reddeot
'
rationem ei qui omnes judicat vivos ac mortuos:
. . nam judicantur et morlui: quod manifestumeslex
. advenlu Domini ad iuferos. Cum enim eo quoque
venisset, videlicetper morlem suam in cruce,prae ?1 . dicavit, sicnt eliis quiin terra vivebant. Praedicavit
**; , . autem non sermone, sed opere, Et quemadmodum
, in mundum advei)iens,iisqui parati erant, ul ipsum
, , cognoscerenl,adjuslificationem venit-ignorareau , - temcupienlibusadcondemnationem:itaet bis qui
| , apudiuferoserant. Namhisqui secundum carnem
,
, bumano more vixei ant,ad judicium advenit.Illis ve, , ro qui secundum spirilum vixerunt.id fst,juxla spi . " ritualem achoneslamvllam, ad gloriainet salulem.
. * . j Ilaque etvivorum r l mortuoruinjudex merito dici
> , polest.Aliud. Vcleres quidem Patres illud,Nam
, , boc nioiluisquoque praedicatum est Evangelium,
// , * - tauquam resecatam particulam interprelali sunl,
. nihil curae habenlesdecontinuaiionead superiora,
' /.' . neque quod per modumcausae dictum oporteat ad
, . - D precedentia referri. Nam illud oportet secundum
' , causain dictum babere: sed sicui diximus tanquam
, inlerseclioneni;inlerpretalisunlhoc modo.Mortuos
: ., - nimduobusii)0()isappellaredixerunlsacr<)mScri, , pturam : aut eus qui peccatis unmortui sunt, qui
, , iit que vilam unquam videre possunl: aut eos qui
, inortiChristi confnrmes efftcli suul, et mundo qui, 1 . dcin niorlui sunt,id est, mundanis concupiscentiis,
, : ' , vivunt auleiu suli Christo, sicut ct Pauius dicit :
: i r j - Quud aulem nuuc vivo in carne, in fide viso Filii
< ^ * , , ; : Deiti* Dicuut erg< quudqui ilamortui suntChristo.
, . U seips! scarnecondeinnantobnegligntemacsegnem
c

Psal. cxiv, 7.

6 Psal. cui, 2.

& Galat. , 20.

563

5W

QECUMENII T R I C C ^ EPISCOPI

vilam priorem. Ho autom est vivere ipsos spi- ,

ritu sive vita seeundum Christura : nam priorem . .
condeninatio promptiores ipsos reddit circa prae- , '
senlia et ea quae prae manibus esse facit.El illi qui- .
dem hoc modo Et quanquam haec recte se habere $ ,
quis dixerit. Necdum lamen quod dictum est 517 ,
omnino hserel. Cum autem in superioribus dictum * ,
essetde his qui apud inferos erant ,quod illis quoque . " ,
spirilibus praedicatum fuit,iequum est ad id refere ,
praesentera.quiper causam inducitur,sermonem,et ; ,
non solum considerare, sicu' nunc diclum est. , , ;
Unde dicimus,quod quiain mcdiate anlea dixrral, * Qui paralus estad judicandum vivos et mortuos: , .
bis autem per exceptionem objici polerat: Et ubi ,
viventes aut ubi morlui judicantur? subjungit ser- ,
moni fidem, ab his quae prius dixerat, quod his &
etiam qui in carcere erant spiritibus praedicatum , . ,
fuit: ethaec praedicalio ipsis ad judicium f.cta est ,
sive ad conderrmationem : his quidem qui de bona . *
vita sibi conscii erant,protinus adhaerenlibus beni- .
gnitati illiusqui ibi apparueral: malis vero inde ^ , ,
,
pudorerepletis,suamque condemnalionem exspec-
tantibus.Hoc itaque Dominurn esse judicem mor- tuorum confirmat. Vivorum aulem, nam quura in ,
mundum venisset juxta vitam mor!alem,bujus prae- . '
sentiam habuerunt homines pro cor.demnalione, .
dum boniquidem ad ipsumaccurreruntacinstructi , , sunt, scelesti vero repulerunt et sponte abominati .
sunt veritatem : quod ipsim etiam fuithorum con- . ' ,
,
demnatio.Ideo quoque dicilDominus; Injjadiciumc '
ego veniinmundum63,id esl,incondemnalionem, , ,
Ita ergo et vivorurti judex est Dominus et mortu- . orum : et causae redditio ob integrum sermonem , , , , -
et non propter partein onlinabitur. Ilaque quod (
dicitur, ut judicentur carne, ita accipiendum est, ) , .
quod cum accessisset Dominus ad cos qui apud , , .
inferos erant, illi quidem qui in mundo carnaliler , , , "
vixerant, condemnali sunt: qui vero spirilualiter, . , ,
vixerunt :aut reviviscendounacum Domino (multa , * , enim corpora sanctorum qui dormierunl excitata , . '
sunt64), aut per bonam spem. Porro Judicentur ac , .
Vivant, diclum est sumr ndo tempus pro tempore, : ,
nempe futurum pro praeterilo, quod frequens est in sacra Scriptura. Omnium, inquit, iinis i m - *, ,, ':
minet, boc est, et eurum qui in vita justiOcati , lt
sunt, ei eorum qui apud inferos. Nam in secundo '^ , , o*ii
advenlu quodcuique repositum est consummabi- , ' , /
tur. Quod si quis spernat praedicalif nem Domini , , , * ,
apud inferos, dicens mortuis nihil posse prodesse. [ , >.
eo quod juxta prophetam David in inferno nullus , ' t -
confiteatures : bic et prsedicalionem apud inferos . -*\
crasse intelligit, 518 et confessionem non laudem '

Dei, se.i manifestalionem existimal: ignoransillud ( ) * .
quoddicitur: Nonmorluilaudabuntle,Domine66. ; Est autem illud ; In infemo quis confitebilur , , c ^^ Iibie7 9 Sic intelligendum quod coniessio est ; u
gratiarum actio ad Denm, dum quis libc ratus ost a gravibus molestiis. Quoniam igiiur cuncla quae
1

Joan. ix.

64 Malth. xxvu, 52.

< Psal. vi, 6.

W Psal. cxm, 17.

67 p l . rv, 6.
s a

56

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

560

tractantur in praesenti yita, ubi peracta sunt, finiuntur. Nam mortuis omnia sunt otiosa : merito
dum nullus quidquam operatur pro quibus liberatusgratias acturus esset, dictum est:Ininferno quis
confltebitur libi ?
t . 3, \ \ J ^{.Porvorerum Omnium fijlisimminet.Sitis
. igilnr sobrii el vigilantes ad orandum.Anteomnia
. * aulem charitalem intervosextensamhabentetNam
charitasoperielmultitudinem peccatorum. Hospi

,
; tulesestoie ergn vos invicem sinemurmuratione. Ot
', ^.
,
, quisqueaccepitdonumiladiusinaliumillud admi . nistrantes,ut boni dispensatores variot gratioeDei.
, . , ; Siqttis loquilur, loquatur lanquam eloquia Dei: si
. , - quisministrat, ministret tanquam ex potentia

. *si quam suppeditat Deus, ut in omnibus gloriflcetur

, ^ . . Deus per Jcsum Christum, cui est gloria et t m :

perium in scccula sotculorum. Amen.

Finis, id est,cnmpletio, consummalio aut finem
omnium prophelarum imminere dicit: ille autem
vero sermoneChristus esi,ipse enimomnium per, , ' " , \ g f< ctio e*t. Et non quemadmodum Graaci delirant,
;, , quorum hi quidem voluplatem dicunt esse finem,
, . veluti Epicurus, alii vero sapientiam sive contern , plationem aut virtutem.Quandoquidem igitur per ^ , , , fectio omnium Christus advenit, ipsi quoque,in' , , quit, huic perfeetioni conformes effecti, vos ipsos
( , in omnibus absque defectuexhibete in sobrietate,
, , ' in vigilia ad precationes (sobriorum enim est pre ) calio sive vigilantium,etnon eorum qui crapula de ^. tinentur ex ebrietate rerum mundanarum^in cha . - ritate erga vos invicem. Hanc autem Paulus dicit
hic vero quod
. ^ , e>se legis commutationem 67
. " , peccata possit operire.Nam misericordia erga pro . , ximum, Deumreddit nobis misericordem.Qusemi , c sericordia nunquam ad id quod aequum est proce .
deret, nisi ex multa dilectiooe sine charitale. Ubi
autem charilalem dixit, SlOsubjungit et ea quaecharilitem comilantur, nempe hospitalilatem, quam
tine murmurationibus exhiberi jnbet; nam hoc verae charitalis est.
.
Sed el de his quaB CUique SUppetunt doilis, ut
fralri non babenli communicenlur : puta ut is qui
, , sermonem habet doctrinoe (nam id significare vult
( , , ' ,) Per eloquia Dei), largiatur ei qui hoc eget. Is qui
. , nactusestsuppcditationeraalimentorumnonhaben , , ' ti tribuat: nonpusillo auimo,sed si utpotestas sum
ptus dati a Deo permittit.Porro hsec,inquit, exhor , , ,' , - tor ut in omnibus. sive gentibus, sive etiam operi . bus vestris, glorificetur Deus.Cum autem de bisita
, ^ disseruisset, quoniam videbat nonnullos propter
, :* induclas in se afflictiones, oflendi, tanquam posita
' fuerit in lege promissio vitac ab omni molestia
, - alienae his qui Domino servirent: eliam superius
, , , ,
* .
, * 1

,
,
, , ,
/ , '
, . , , ,
, ,

67 Rom. xiii, 10.

D quidem.cum de servis statueret, brevibus verbis de

hisfecit exhortationem * nunc vero fusiori sermone

ususest, elait: Cbarissimi, protinus ipso nomine
signiGcans lucc noniisqui odio habentur,sed qui
vebementer amantur contingere.M autem
hoc est, ne admimmni, ne extraneum ab amicis
Dei ducite. Deinde ubi eiiam aiilictiones dixit esse
expl oralionem perignem,ostenditquod hse tanquam

568

OECUMENII TRIC(LE EPISCOPI

567

propter probationem in eos inducuntur: probatio

J
' J
u:i
__

<
. >
.. > .
if
+

vero desiderabilem
reddit eum qui: probatur,quemadmodum et aurum ac argenlum. Ad haec autem, > ,
subjungendo quod his omnibus beatius est, ncmpe eosqui haec patiuntur magistroChrisio conformari; , ,
et nunc cum ipso ignominiaafGci, ul una cum eo ! ,
glorificenlur in futuro ssculo, cum universumsibi .
subjecerit mundum. Cbarilalem exlensam. boc . , , .
est, perseverantem ac duranlem et in longum pro- . ' * ,
lensam. Ut quisque accepit donum. Quaicunque ,
enim in nobis sita sunl, et quoruni dominisumus . '
ulfaciamus, inomnibushic de injustitia accusalio , ,
esse potesl.Neque enim in so!a pecuniamm posses-
sione,verum etiant in abundanlia aliorum natura- , , .

lium debilor est quisque ui tribtial non habenli : quoniam et ipse, cum non baberet, a Deo accepit
ul Iribuerel indigenlibus.
. " \
' ^
, ,
* . *
, IV., 12-19. Charissimi.ne miremini
dumper
ignemexplormrAni,
quce res ad experimentum ,

vobis eontigil, perinde quati novum aiiquid vobis ,

obtingat: imo in hoc quod consortes e&tis afflictio- , , "
num Christi gaudete, ut in revelalwne quoque , .
glorice ejusdtm gaudeatis exsultanles. Si probris , ,
afficiminiinnomineChrUti
beatiestis: quoniam '

,
gloria et spiritus Dei supervos requicscit: juxta .
ipsos quidem blasphematur, juxta vos autcm glo- . rificatur. JSe quis enim vestrum ajjligalur, nt ho- , , ,

micida, autfur, aul facinorosus, aut tnnquamQ

alienoruminspector.Porrosi
ul
Cbristiamis,ne .
pudeat: imo glorificelDeum in hocnomine.Quan- . '
doquidem ei tempus est, ut invipiat judicium ado- ,
mo Dei: qund si prtmnm incipit nobis, quis eril ' , *
finis eorum qui non credunl Dei Evangelio ? Et si ;
justus vix salvus elficiluv, imfjius el pcccator ubi , ; "2
comparebit ?Proinde qui aflliguniurjuxta
volun- ,

tatem Dei, tanquam apudfidelem conditorem de- '*>

.
ponant animas suas benefaciendo.
, ,

cDum per ignem exploramini: hocvest probamini. In nomine Chrisli. Proplereaquod Chri- . * * .
siianidiciinini.cJuxtaipsosquidemblaspbemalur. . Subaudiendum esl: Qui, ut sit sensus : Qui spiri- ; , * , ' " i l
tus Dei apup impios quidem videlur blasphemari, ,
r
^
1
j

apud VOSaulem glorilicalur. Quomodo ? Quia dum . j illi falso vos accusant, in illosquidem refunditur , , .
confusio, vobis autem gloria. Alienorum inspe- ). *
, ^ .
clor, Qui aliena curiose rimalui\ut calumniae oc
casioneni babeat. 521 Hoc autem scelesti animi ;
est et veleratoris ac dolusi, facilisque et prainpti ; . '
animi ad omne malum. Quandoquidem tcmpus ,
esl, ut incipiat judicium a domo Dei. Sollicitos , potaeosreddit ac terrel,adesidia ipsos repellenset vita remissa, ideo quoque subjunglt: Quod si primum . * '
anohisqui sumus domusDci incipil rernm in v.ta pv- - ,
ractarum indagalio, qucm cxistiinare oportelGntm j ,
eorumquinoncrediderunl? Ju licium nuncnonin- , . ,
(elligimuscondeinnalionem,sed indigationeniiScru- , . "
CAPUT VI.

6StO Quod ex comortio ad Christum necesse sil

naturahsvincereadversilates.etex
spe ipsum
ferre damna ab aliis damnata.

569

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

570

- tationem,discussionem ad eligendum quod melius

&, !* - esl. Incipit autem primum a domo Dei, qucniam,
, . juxta noslrum magnum Basilium, naturaliter his
- quinobisfarailiarissimisunimagisindignamur,cum
, . in nos peccaverint: Deoautem non aliifamiliario res sunl quam fideles,qui complent domumDei,sive
. , Ecclesiam. Ideo quoque dicebal Salvator : c Dicet
primum his qui a dextris erunt68 Judicium autem
. iiv - hoc loco dicit examinaiionem, nempe aftlictiones

qua3 ab impiis inducunlur fidelibus: quarum etiam
, . , indiutionem praenuntiabat Dominus cum dicerel:
* - Tradent vos ad concilia 6M eic. D<inde quasi
, consolando eos subjungii: Si ergo nubis qui adeo
. , farniliares ipsi siunus non parcit, considerale quis
, , , iuturus sit finisimpUS.El COnfirmat hoc a Scriptura
j quae dicil : Si justus vixsalvus efficitui\impius et
peccatorubicomparebit 70? Hujusinodi autem est
( quod a Scripturasignificare vult: Si justus per la- , borem el afflictionem consequitur salutem violeuter
), enim capitur reunum ccelorum 7t ei per multas
, ; afflictionesquispiamipsuniconsequit ir7*),quivitam
. , dissoluiaai ac votuptuosam degunl,quid consequen * , tur? Intelligendum est autem in fuluro saeculo
, |&, ' quanlum ad ld quod impios concernit Proinde si
- boc ita est, inquit, propler hoc et nos afflligimur
. , juxta volunlatem Dei,ne segnes efficiamur,sed tan , quam apud Odura conditorem depooamus animas
, * * noslrasbenefaciendo.Dixilaulem Juxlavolunlatem
, Dei,aut significans quod nonsine divina providen , '- tia sinl noslrae aillictiones,sed tanquam explorati^
. , , ab illo nobis dispensatur : aut quod lanquam vo , lunlate Dei afflicli, ipsi tribuamus et eventura.Hic
. - namque fidelis est, hoc est, securus et qui in suis
; , . ; prornissionibus non mentilur: neque pennitletnos
, affligi supra idquod possumus 72. Quo aulem modo
, ' : oporlelseipsumapud Deum deponere? 522 Bene, faciendo, inquit. Quid aulem illud esl? Per animi
, \ , modesliamseipsumillicommillere nonseextollen , . do ob ea quae quispiani patilur : sed quanto majura
. , pati videlur, tanlo firmius illi luereat, ul stipsum
, exislimetinulilem et dical illud,cjustus est in om, nibusquaifecislinobis74. Purrohupius el pecca, . lorhac parte differunt: si(|uidemimpiusesl penitus
a Deo alienus, peccator vero Ileoquidemaliquan . '
, , lum haeiet,sed taiiquain conlemnens ejusque leges
T

.
transgrediens. Potest tamen ideni et impius esse et
peccator : nam qui iniquitatem operatur, miqne impie agil, in eo quod peccal, Dcum non esse exisiimans.
. .
CAPUT VII
; Admonitio presbyferorttm de curaet visitatione
.

gregis : in qxio etiam agit de communi omnium
,
modestia evga singxilos, ad vvtoriam adversus
.
Diabolum.
< ;V, 1 -6. hesbyteros quf stnit inler vos exhor - /or, qui sum et ipse presbyter actesiis afflictro, nvm Christi, atque idcm consors glorio: qua re*
velabilxtr : pascite quantvm in vobis csf gregtm
68 Muih. xxv, 34. 9 Matlh. , 17.
Cor. , 13. 74Dan. , 14.

70 Prov. , 31.

74 Matth. , 12.

7 Act. , 21.

731

571

CECUMENII TRICCJE EPISCOPI

574

Christi, curatn illius agentes non coacte, $ed t?o- . , ,

lente$ : turpiter uffectantes lucrum, sed pro- *" ',., , penso animo: neque ceu dominium exeiraitts ad- , , ,
versus cleros: sed sic ut sitis excmplaria gregis. . *Et cum apparuerit pastorum princeps, reportabi- , 1h immarcesstbilem gloriw coronam SimiliterJU' .
niores, subditi estotesenioribus, sic utomnes alius , ,
aliivicissim subjiciamini Humilitatem animi t?o- . ,
bis induite, proplerea quod Deussuperbisresistit, .
humilibus avtem dat gratiam. Bumiliemini igi-
.
tur svb polenti manu Dei.

825 Cum rieanimi modestia disserereproponat,

quam etiam obiterteligit dum dicerelBenefaciendo, , ,
et nunc seipsum vocans sympresbylerum, id est, *
Simul et una presbyterum. Per buC aulem ipse ^ , ,
aelatem designat,rel episcopi honorem.Quod enim .
et episcopi dicantur presbyteri n< vil et Aclorum . liber^s.Deinde volenssuieminenliamdemonstrare, ,

et qnod modestiae causa seipsum vocel sympresby-

terum,subjungit suam digni'alem:Testis afflictio- , , ,
numCbristi: boc per isla signiflcare volens: Si ,
ego qui talium visionem vobis interpres sum,non ,
dedignor meipsumappellare sympresbyterum, ne- ,
que vos qui jusli eslis exloll;imini adversuseos qui ,
vobis inferiores sunt. Propterea aulem Christus ' .
hujus praeceptor modesliam docendo ila pronun- , ,
tial: Si ergo ego lavi vestros pedes Dondnus ac ,
magister 76. Additautem. Consorsgloriae quai , . ,
revelabitur, ut demonstret modestiae animi ex- ;, Cellentiam : quemadmoduni elPaulusdicit : &, 7 Christus manifeslatus luerit, tnnr et nos manifes- ,
-
" - - - ,
- "
" '
*
.~tabhnur 77. Porro hic'.nequaqudm coacte pascet, , . *
qui suis subdilis proponens seipsum exemplar ,
bonae operaiionis, discipulos habet se mutuo inci- ' ,
tantes ad aemulalionetn pneceploris : Neque Inr- piler lucrum affectando, qui non arroganler ince- . ,
dens, neque sese adversus subjeclos erigens, Sed ' :
bumililer conversans, assiduam habet irugalila- , ' ,
lem, quae nullo indigetsurnptuautveslium pivtio-
sarum aut mensae sybarilica), quae fastum cum *
plausuexcipiunt,etstimplumalui pi lucro expetunt. , ,
Clerum aulem vocatsacrum coetum, sicutnos eliam .
nunc. Addens vero, Sic ut sitis exemplaria gre- , .
gi>, instruii ne velut coacte'gregem pasi ant.Porro , ,
cum dicitur, Et cum apparuerit princeps pasto- .

rum,% COnjuncllO.Et causaliterponilur piuUt: boc D , ,

est : Ul cum apparueril princeps pastorum, repor- b , , " .
tetis immarcessibilemgloriai coronam.Quemadmo , " ,
dum etiam Psalmo LXXXIX,CUIU dicitur,El lespicein , ) .
servosjuos et in opera tua. Nam ibi ponitur Et, ' , .
10CO Propter quod. : vero, hoc esl, ,
, .
vobis circumdate, ampleclamini.
" , V, 6-9. Ut vos exultet in tempore.omni sollicitudine vestra conjecla in illum, nnm ipsi curu ^ ' ,
ettt de vobis. Sobrii eslote, vigilate, quonvim ad- . , ,
versarius vester dtubolus 824 tanquam Iro r u -
, ^.
*ii
giem obambulat, quctrens quem deuorct* Cui re

75 Acl. , 17, 28. 67 Joan. , 14. 77 Coloss. ni 1.

f

COMMENT. IN EPIST. I S. PETRI.

573

574

, , sistite solidi fide : scientes easdem afflictiones

- vestm quce in mundo est frtternitati consum.
mari.
, , C .
Additur, In tempore. Transmittit enim ad
.
exaltationem in futuro sseculo, quae etiam sola cst
', exaltalio, tanquam immutabilis el perpetua, cum
, praesens exaltalio neque secura silnequefirma,sed
* , potius conferat ad perpeluam humiliationem, ut
. - velocius humilieturquamfueritexaltala.Porroquod
, humiliatio exallationein conciliet, ipse Dominus
. * - idoneus eslquifidem faciat. Ailenim : Omnis qui
, , , seseexaltat humiliabitur, etquisese humiliatexal, , tabitur 78. E t : Qui vull inler vos primus esse,
, t ^ , , ^*- sit omnium po-lremus 79. Dicens autem In tem, pore, designavil, ut dmmus, etiam in futuro pro . mitli exaltalionem quaeab humil atione proveniat.
, - Teinpus namquererum immutabilium in futuro et
. incorruplibili saeculo e:il.Incorruplibile cnira nihil
( habel morlale aut caducum.Deinde timorem aufe ) ; , rens qui ab humilialioneprocederet (forlassisenim
' ), videbal quosdam vereri, ne sese humiliantes in
, praesenti vila, mali quidpiam paterentur) ait : Ne
^, meluas,omni sollicitudine tua inDominum rejecta,
, , cum teipsumapud eum deposuerisqui cautesedu , c , . lam lui g*ret curam Nam ipsi cura esl, > sive
( solliciludo apud eum reponilur de his omnibus.
^), c Sobrii cstote, vigilate. In eos qui spiritualiter
, ^ / - dormire solent (boc autem est ad vana inhiare) et
. - ex hoc vigiliam aggravant animorum, mala ac sae , < vissimadesperationisferasoletinsilire.Muniensila, - que nosChristidicipulus.exhorlalur 80, ut semper
, , vigilemus, ac observemus eum qui zizaniaseminat,
, nequo modonobisdormientibus,sivenegligenterac
, . 8fgnitervivenlibus,pravascogitationesclam super, , ~/, seminet, eta vera vita repellat. Nequeenim cessat,
. U : inquit, lanquam leo rugiens obambulare, quaerens
. quem devoret, tui vos quoque flrmo animi rubore
resislile. De hujusmodi vero acribus insidiis etac, * curata ipsius fraude adversum nos,sandus quoque
, Juslinusmartyr causam aflVrens, dicit,quod diabo . lus anle Dominiadvenlum non adeoaperte noverat
, vim sui supplicii, cmn divini prophelaB hanc aeni
- gmalicedenun(iasseni:quemadinodum Isaias8t,sub
, \, persona Assyrii 828 omnem de diabolo repraisen - lationetn Ira^ice narrans.Cum aulem Doniinus ad . - venisset, et aperte diabolo ejusque augelis ignem
, . . aeternum repositum ac par (umesse dixissel8,boc
> ille audilo non cessatfidelibusinsidiari, mullos ha, , berevolens suae defeclionisconsorles,nesidushuic
adhaereiispudeflatjngidabacetinvidacuiisolatione
, siLi plaudei s. Scienles easdem afflicliunes. t
, ^ ^ - Quemadmodum verisimile esl, bi ad quos scribit
. . Pelrus,mullis propter Cbrislumafflictiunibiis pre^ , - mebanlur: ideo el in praecedenlibus ct in sequen/. , . tibus aflert ad hoc consolationem : ibi quidem per
. hoc quod palientes, efiiciantur ipsi consortes affli * - ctiunum Chr^ti.et ejusquae revelatur gloriae hsereD

78 Matlb. xvm, 4.
xxv, 41 seqq.

79 Matlh. xx, 27.

80 Mattb. XIII, 24 seqq.

8t fca. xiv, 4 seqq.

8iMattb.

575

CECUMENII TRICCiE EPISCOPI

576

des -. hic autem per hoc quod non soli patiantur, L ,

sed el omnes fideles qui in mundo sunt: porro .
, ;
gravitalem alleviat societas consortum.

,
. \
CAPUT VIII.
C .
Precatio pro perfectione credentium.
*0 ,
V, 10-14. Deus autem omnis gralw qui vocavit nos ad cetemam suam gloriam perChristum , ,
Jesum, parumper affiictos idem instaurel vosjul- , , ciat, roboreU stabiliat. Ipsi gloria et imperium , , . ,
tn smcula swculorum. Amen. Per Silvanumvobis , .
fidelem fratrem, ut urbitror, paucis scripsi: ad~ ),
hnrians ac testificans hanc esse veram gratiam , * ,
Dei in qua statis. Salutat vos ea quce est in Ba- . ,
biilone, veslrx consors electionis Ecclesia, ei .
Marcus filius meus. Salulate vos mulvo charita- ; .
Hs osculo. Pax vobis omnibus quiestisin Christo .
'.
Jesu. Amen.
,
EtinchoandoEpistolamPatrem dixitmisereriper
Vilium, etnuncOniens, eumdem Patremvocare do- . ,
retperFilium: nam id est ipsis scopus ut praedicent .
mysterium, quanquam hoc faciant cum exhorla- , ,
tione. c Per Sylv.<num. Yalde fidelis erat hic . .
Silvanus, et circa prsedicationem alacrittr certan&. .
SiqiiidemetPauIusejusmeminit.eumqueadjutorem , :
nna cum Timotbeo 526 in Epistolissuis assumit, ,
licens: Paulus, et Silvanus, et Timotheus 8**. ,
.liabylonemautem vocat Romam,eo quodadeo insi- , , , .
gnis ac praeclara esset, quod in Babylon multo' > ' ,
lompore habuit. Marcum vero fiuum appellat juxla .
spiritum, et non juxta carnem. Huic aulem com- , ' .
' isit,ut eliamEvangelium scriberet. Quidam ni- .
bilominus ausi fuerunt asserere Marcum fuisse divi
Telri filium juxta carnem, argumento*utenles ejus ,
q>iod in Aclis apostolorum dictum est a Luca *. .
Ait enim huncPetrum per angelum Deimirabilifer '
<!c carcere eductumin quo concluserat eum Hero- ,
d<s, dimi^sum ab angelico collofjuio, venisse ad , dnraum matris Joannis, qui cognominabatnrMar-
n:s, tanquam ad suam ipsius domum venerit etad ,
Irgitimam uxoreiu. Cum autem Paulus scribat, ut .
sa mutuo salutent osculo sancto, hic dicit, Osculo
(haritatis, idem dicens cum illo. Novil enim Pau- ', ,
!us 83 charitatem quae secundum Christum est et : .
( ninibus virtutibus major est, ipso quoqne mar- , ,
hrio propterCbristum susceplo. Illeitaquesanclum .
( sculum dicit segregatum ac deflniluin in Deo, hic , .
nutem similitercharitatisosculumquae veradilectio
r$t,quam Paulus laudibus exlulit. (deo elianisub- . ,
jungit: Pax vobis omnibus qui eslis in Christo ' *
Jesu : non vulgarem dicens pacem quaeeslapud , ' li<>mines,quse hominibuscordi est propter affectio- , nrm gloriae vanaeel fruitionis voluplatuni, quibus , traduntseipsos hi qui abello vacant: sedprecatur, , *
(it pacem consequantur,qua el praiceptor Chrislus ,
2

8*' I Tbess. , 1 , II Thess. , 1.

Act. xn, 1 seqq.

83 I Cor. XIII, 1-43.

577

COMMENT. IN EPIST. II S. PETRI.

578

, , ad passionem procedens ipsos dignatus est, di , > , cens : c Pacem meam relinquo vobis; * el diffe . ' ' renliam subjungens : Non quemadmodum,inquit,
, mundus dat *. Non enim propter affectionem pax
, quaerenda est, sed ut colligati simus charitate, ad
. excipiendos hoc modo ictus adversariorum. Ubique
, autemtanquamsigillumaddentes discipuli Domini,
.
precationem in fine afferunt, tanquarn geouinum
8

suae sanctitatis signum.

Scripta est ab urbe Roma.

.
84 Joan. , 27.

ARGUMENTUM
GATHOLIGiE

P E T R I POSTERIORIS

EPISTOL^E

2 7 HancrursumscribilPetrusjamcredentibus.
. , Eslautem Epistola priorum memoraliva.Gum enim
. - sciret brevi futuram sui corporis dissolutionem,
, sludebal omnes admonere doctrinie qua in*lrucli
-/ . fuerant. Et primum quidem de fide exponit,osten, , dens ipsam a propbelis annunliatam fuissc * quod> , quepropbelUBquaideSalvatore loquunlurnonsunt
, humanae, sed a Deo prolatae sint. Ueinde praecipit
.
, ne animum advertant seductoribus,dkensfuturam
, - esse ipsorum perditionem, quemadmudum etiam
, . facta fuit transgressorum angelorum. 1'raenuntiat
^ aulem in Epistola fore dies quibus obambulabunt

illusores volenles aliquos seducere, dicendo vane
, , ' dici anobis futurum Domini advenlum, eo quod
, , ;;^ semper dicalur^et noodum ailvenerit Abhisigilur
. * n:axime separari praecipil, docens non esse negli , genler transigenda tempora : cum omne lempus
. nihil sit coram Dco : eo quod um s dies sit lan , quam mille anni, ei mille anni lanquam dies
, | .
uous. ConGrmat autem et oslendit brevi fulu , rum esse828diem Domini, pracipitque utomnes
, . ad ipsum parali sint pcr b na opera, elutam , pleclatur ea quse ab aposlolo Paulo stripta sunt,
, nec his atlendant qui illa calumniautur, eo quod
, oinnes quoque divinas Scripluras calumnientur.
, * Ubi igilur suggessit ac docuit omnes, ut in rebus
. pruvidftint, pxborlatur ne a fidei proposito exci . dant, etila concludit Kpislolam.
.

OECUMENII TRICHLE EPISCOPI

579
EPISTOLJE

POSTERIORIS

CA TEOLICJE

580

,
PETRI
CAPITA.
\. De vocatione per fidem confirmata operibus ,

quasunt in virtute ac spefulurorum bonorum.
.

2. Adhortatio ad doctrin(B adtnonitionem, revo- \

,
cando eam inmemoiiam: etquomodo in monte

Thabor audiveril Dei vocetn de Christo.
3. Vaticinium de fraudulenta insurrectione h&-
reticorum, impietatisque ipsorum ac futuri
supplicii.
4. Repelilio de malitia hominum hoereticorum :
in quo etiam agitur quo pacto repenle venturus sit Christusinconsummatione hujus soeculi,
itaque dicil oportere ornni virtute adornari.

.
.
^
,
. . *

, ^
.

PF/TRI A P O S T O L I
POSTERIOR EPISTOLA GATHOLIGA
. .
CAPUT I .
G
ftt De vocatione per fidem confirmala opcri- c

bus qum sunt in virtute ac spe fuiurorum bo,
norum.

1,1, 2. Simon Petrus servas el opostolus Jesu
Christi, iis qui otque honorificam nobiscum sor-,
titi svnt fidem, per jusliliam Dei nostri et Sal- ,
vatoris Jesu Chrisli. Graiia vobis cl pax multi- . ,
plicelur, in cognitione ac Dei Je$u Domini no-
.
stri.
. . ,
Simon. Scribitur et Simeon. Nam a Rimeon
diminutioeslSimon: quemadmodum a Melrodorus ,
Meiras, a Menodorus Menas, et a Theodosiug , ,
Theudas.Statim autem ab exordio attollit mentes et . animas credentium, ad sequale studiuni eos exci- tans circa praedicalionem cum aposlolis. 550 ,
Non enim justum esl ut qui aeque honor.Ocum .
sortili sunt donum, in aliquo sint his posteriores, ,
quibus declarati sunt esse acquales. Ubique autem ,
pace eos excipit, at uon ejus quae mundi est, sed , * ,
quae in Dei cngnilione sita est. Nam sola liaec di- . , cilur pax, ut quae nos liberet ab oflensione ei ini- .
micitia ad Deum. IdeoquoqueChrislushanc nobis ,
tribuit discedens ad Patrem, et cum a mortuis re- , , ,
surrexissel clamans. tPax vobis . Et in ecclesiis .
angelum pacis nobis dari precamur : ac sacerdos .
D

U o a n . , 27 ; xx. 19, 21,

26.

581

COMMBNT. . I I S. PETRI

582

i ab altari frequenler hanc populo tribuil: nos

. eliam in mutuis allocutionibus hac ulimur, quod
, baeo mater sit onmium booorum, ac subsiantia
, . gaudii nostri Ideoque Cbristus discipulis suis in
* domos ingredientibus hanc primum oflerre divinitus
. edixii : Gra ia vobis et pax. Ordo talis est:
. * bralia vobiset pax mulliplicetur, sicut omnia quae
, ad vitam ac pietatem faciunl, in cognilione Dei ac
* Domini Jesu,cum perdivinam ipsius virtulemhaec
, \ gratia vobis largita sit ipsius cognitionem, gloriam
, acvir.ulem: perquae promissionesmaxinisedonatae
, . * sunt: ul devilala corruptione mundana, quae ex
.
, concupiscenlia provenil, consorles eificiamini d i ' , vinae nalurae In cognitione Dei. Ordo: Vobis
, . I iqui in cognilione Dei el Jesu Domini nostri aeque
honorificam nobiscum sorlili estis fidem per jus titiam Dei nostri, gratia el pax multiplicetur. Aut
, boc modo esl ordo : In cognitione Dei ac Jesu
. Domini nostri, quae cognitio per divinara ipsius
. " virtutem omnia quae ad vitam ac pietalem faciunt
, largita est, ipsamque illius cognitionem qui voca , vit nos per gloriam et virlulem, per quam glo , ' riam et virtulem, pretiosse maximaeque promissio . nes donalae sunl, ut sitisdivinae consortes naturae,
, - eifugiendo mundanse concupiscentiae corruplio . nem. Sed et hoc ipsum sive ad boc ipsum adhi , bito omni studio, subministrale iufidevirtutem,
, in virlute scientiam, in scientia (emperantiam, et
/, , ^ in hac palientiam in patieiilia autem pielalem, in
, ^ , * bac auteni fraternam charilatcm, iu fraterna cha, , ritate dilectioncm.
.
c ,
1,3-9 551 Sicul omnia vobis divina ipsius
, vivlute, qux ad vitam ac pietalem fuciunt, lav giente, per coynitioncm ejus qui vocavii nos per
, * gloriam ct virtulem, per quoe pretiosa vobis ac
, maxima promissa donalu sunt, ut per hcec efli
,

ciamini consorfes divinoe nuturce, devilata cor ,

ruptione qnw in nmndo est per concupiscentiam.

,
Sed et in hoc ipsum adhibito omni slndio submi , ! nistrale in fxde veslva virtutem, in virtule uutem
, , scientiam, in scientia verolemperaniiam, in tetn , perantia auiem patientiam : lursum in patientia
, - ] pieluiem, in pielate vero fraternam
charituhm,
',
, fratema autem churitate dilectionein. Ilcec
>: , enim cum vobts adsunl et exuberant haudotiosos
nec in irritum laboranles elJiciunt ad Domini
. nostriJesu
Christi cognitiuncm. Nam qui non
^, adsunt hatc i$ caecus esl et manu viam lentans,
oblilus sese veteribus suis peccatis fuisse pur
gatum.
,
Longo quidem Iractu reddita rst series, porro
* iuTO estintelligentia : Tanquam innumeris acceplis
, ' bonis pcr Cbrisii apparitiouem, per quae possumus
, divinse naLuro consortes diici, etad vilam ac pie ;, lalim reduri: i;a convcrsari debemus, ut fide sub , ministremus virlutctn, et per banc viamgradiamur
' , ad promotioneni in pietate, doriecadbonoruinper, , . - fectioneni,qusestdilectio,veniamus.Dmn8eautem

OECUMENII T R I C C E EPISCOPl

584

naturae COIlSOrtes facti sumus per Domini ac Dei

,
* .
, .
, . &
, ,
.
, ,
.
, , .
, .
. J
,

Cliivis COHtin^it, SPd exercilato in babitu me- ^ . , !

a<lventum, qui nostrac natur/e prhuilias in seipso

assumpsit etassumendo sanclificavit. Quod siprimitiae sanclae, sancta esl el mas*a. Porro massa
primitiarum non alia est quani illi ex quibus sunt
primitiae. Corruptionem vero quae tst a raundana
concupiscentia dicit, tanquam excorruptibilibusel
circa corruptibilia consislentem. firadus autem
traditad promotionemprimumqiiidem fidem,quae
fundamentum cst acbasis seu principium bonorum.
Deinde secundo gradu virtulem sive opera, nam
sine his fides morlua est, quemadmodum dicit
Jacobus . Pusi haecvero scientia. Quae autem esl
haec ? Cognitio secretorum Dei mysleriorum, quae
2

liorurn operum. Posl haec esl temperantia. Nani ,

et hac opus est ei qui ad mensuram pervenit, ne .
doni magnitudine lasciviat. 85U Quoniam autem y/ >
non contingit eum qui modico lempore ntitur tem- /, ( ,
peranlia, flrmiler donurn possidere (semper enim cupiunl afflictiones eam quae a praefocatioiie libe- ), rat, adidquodpejusestperduccre), subingressato- , ,
lerantia rem omnemperagit, et pieiatem conciliat, .
perfectiorem in Deum confldentiam efficiens: ideo ,
quoqueexpietatequiesitaest charilasfratema, quae , nequaqiiamaccedilnisibeoignitasadoii niatribue- . ,
ritaditum pietalis. Etsuper oronia bonorum om- , ,
niumcomplemenlum est dileclio, quemadmodum . ,
etPaulo3et Veritali videtur. Nam haecelDeiFilium , el hujus Palrem cvicii: hunc quidem l sibi dile- Q ,
ctum Filium daret, Filium vero ulsanguinem suum . ,
pronobiseilunderet.oHaecenim cumvobis adsunt. } , , , ,
Qusenam bsec?Fides virtus,scienlia, temperantia, , , *
patientia, pietas, charitasfraterna,dileclio,qu<e non , . ades.se tanlumoportel, verumeliam exuberare.Nam , .
si praesentia prodest, aiulto magis abundanliasive ^
opulentia. Quae auteni sequilur ex his utiliias ? .
SecurilatemhabereadsecundumDominiadventum. ,
Eum namque cui non adsiml haec, in gloria judicis , ,
advenientis, elin modum solis resplendenlis,caeci- $ , '
tas subsequilur. Ubi eliamsiaspectu valrat, ne ita ^ ,
quidem potest sine laBsione per affectum intueri id ,
quod splendidissimumest.cunisualuce sempermi- .
rum in modum splendente natum sit eos obtene- ,
brare, qui ad illud debilibus oculis innituntur. ,
vero dictum esl pro caecutire, .
, id esi, abufonibus sub lerra degentibus, qui , ,
adoniniacaeci perseverant. Ob itus sese a teteri- ,
bus suispeccatis Hocsimile est illi quod a beato
Jacobo dictum est: Siquis audiat sermonenj nec .
eum faclis exprimat, hic simdis est riro conside- , .
ranli facicin nalivitatis suae inspeculo. Considera-
vit enim seipsum et abiit, statimquc oblitus est , ,
qualis esset 4. Nam et bic cum seipsum cogno- , ,
visset sacro baptismale purgalum fuissc : quia a ,
peccalorum mullitudine ablutus fuerat, scire de- * .
D

buissel quod purgatum et sancliialem consecutum vigilare oportuit, ul sanclilatem semper servaret,
siue qua nemo videbit ueum s : ille vero oblitus est.
* Jac. ii, 26.

3 Rom, xm, 13.

4 Jac. i , 23, 24.

3 Hebr. xn, 14.

585

COMMENT.

586

I N E P I S T . I I S. P E T R I .

. ' .
i
CAPDT .
Aihorlalio ad doctrinoe admonitionem, revocan ,
do eam in memoriam : e{ quo modo in uionte'
,
Thabor audiverit Dei vocem de Christo.
,
,

.
.

I, \Q'\b.QuapropterJratre$,potius operamda^
te, tU vocationcm et ekctionem vestram firmam
efficiatis. Hoec enim si feceretis, non hbemini
unquam. Siquidem ad hunc modum abunde subministrabitur vobis introitus ad (eternvm re . - gnum Domini nosiri et Salvaloris Jesu Christi.

,
Quapropter haud negligam vos semper commo
. nere de hut, tametsi sciatis et confirmati sitis in
, ' * - prtosenti veritate. Altamen justum arbilror quan, , diu sum in hoc tabernaculo, excitare vot per
, COmmonitionem : CUtn SCiattl brevi futurt/tm Ut de . ponam hoc tabernaculum meum : quemadmodum
& et Dominus noster Jcsus Christus significavit miAt. Dabo nutem operam et semper habere vospost
,

meum exitum, ul horum mentio fiat.

Quapropler, inquit, fratres mei,date vos potius
operam, ut permanenlem alque immutabilem oslendalis vestram vocalionem et ejectianem, hoc
est, sermonem instructionis vestrae *quem ad
eleclionem ac vocalionem veslram audistis, ut irreprehensibiles silis : ne quasi muneris Dei obliti
judicemini, sed persistite firmam habentes vocationem vestram. Haec enim si feceritis. > Quaenam?QuaepraBdiclasuol,nempevirlutem,scienliam,
lemperantiam et caelera quae sequuntur. Animad , verte autem quomodo ordinato prius ab his quae
f .rmidabilia erant judKislribunali,nunc eliam per
, .
bona dirigit introitum ad aetei num Domini regnum.
, Tamelsi sciatis. 854 Ne de eisdem continue
, , videantur admoneri, tanquam redarguti quod in
, - otio vilam degant,et ita contristentur,hujus gratia
. - subjungit : Tamelsi sciatis et confirmati sitis in
, , praesenti verilale.Causamautem reddenscontinus
admonitionis,subjunxit quod sciret brcvi futurara
. , esse absolutionem ab bocsuo corpore.Quod aulem
subinfertui\pula:Dabo autemoperamet semper,
, , ' nonnulli per byperbalon intelliguot hoc inodo :
, ^ , Dabo aulem operam el posl meum exituin, >os
habere sempersive indiesel conlinue horum memo .
riam: volentes ex hoc ostendere, quod etiam post

(&, ' D mortem sancli eorum ineminerunt quae hic pro
viwnlibus perfecerunl.Alii vero simpliciter tra , . clantes illud dictum, ita intelligunt: Dabo autem
, operam et semper habere vos post meum exilum
. - ul horum menlio fiat: boc est,ne miremini,neque
, gravem ducatis assidnam de his fieri vobis mentio , nem.Nooenim condemnans ruditatemvestram hoc
- facio, sed per continuam dehis doctrinam, perse, , , veransetinnnobile vobisexbibeohorumsubsidium,
ut his conflrmali, babealis etiam post meum ob .
itum vivam ac indelebilem de his doctrinam.
1,16-21 .Non enim artc compositas fubulot secu - ti nolam vobis ferimus Domini nostri Jesu ChrUti
9
,
' - virtutem et adventum sed qui oculis nostris a j -

, , , ,
*
, , ,
,
,
,
. .
, ; , ,
, , .
-

PATROL. G R . C X I X .

19

587

588

OECUMENII T R I C C i E EPISGOPl

AccepitenitnaDeO - . tre honorem el gloriatn, voce ad ipsum hujuscemodi6 ,

delata magnifica gloria: Hic e$t FUius meus dile ;
ctus in quo mihi complacitum est. Et hanc vocem
nos audivimus e cxlo delatam, cum essemus una , . cum ipso in montetancto. Et habemus firmiorem ,
Orophelicum sermonem, cui dum attenditis $eu .
lucerna apparenti in obscuro loco recte facitis : . '
donec dies tllucescat, et lucifer exorialur in cor

dibus vestris. Si illud prius noteritis quodomnis

^,

prophetica scriptura non sit proprim interpretationis.Non enim voluntate hominis illata fuit un- ,
quatn prophetia : 6 5 8 sed Spiritusancto impul- . "
, .
si locuti sunt sancti Dei hominet.
pewimUSilliusmajestatem.

, '
.
Cum dilisset quod Studiose se habere debeant,
.
et ea videlicet quaea se fuerant ipsis annuntiata.et ; ' ,
de his longum explicuisset sermonem, idqne fre- ,
quenter : quanquam et sciret et variis modis au- , ,
dissem, eorura nunc confirmalionem subjungit,et , ,
ait: NOD vaoam circa hsecadhibeo diligenliam,sed ,
cum certamacindubitatam esse sciam ipsorum ve- ritatem, *deo illis immoror. Et quidnano hoc esl? , .
Non humana sapientia ad vos usi ornatisque ser- ; ,
monibus.veluti praesligiisfallentesauditum vestrum,
notamvobis fecimusDominivii tutem et adventum, ,
quod Graeci faciunt et haeretici: Graeci quidem , 8 " *
compta dictione utentes ac decipientes; haeretici ' ero fictis sermonibus : quemadmodum Valenti-
niani profunditates ac silentium prodigiose flOgen- C ,
.
tes. Yerisimile enim est quod jam incipiebanl sub- .
oriri.Nihil itaque hujusmodi depreheodere est in
nobis, sed simplici ac humili sermonetradidimus
tobis doctrinam : quod etiam Paulus dicit ad Co- 8 ,
rinlhios : et ea quae ex oculorum noslrorum , aspectu habemus, qui una cum ipso in montem . sanctum ascendimus?. Dicil autem ostensam ipsis ,
in monte sancto super Unigenitum gloriam, et vo- , *
cem quam a Patre de coelo allatam propter Domi- * . * \
nom audierunt.Quoniam aulerr, rebus ipsis el ex-
perientia cognovimus quaefuerunta propbetis pro- , , ,
nunUata, firmiorem, inquit, per haec judicamus . ;
propbetiam lpsorum-.nam res ipsaeconsecutae sunt .
sermones ac oracula.Idcirco el vos recte factis at- , ,
tendentes prophetiae,sivehisqufiBaprophetisprae-> ,
dicta sunt: quanquam tunc obscure ab ipsis dicla ' ,
fuerunt,et in simililudinem lucernse ardentisin ca- .
liginoso loco. Hujusmodi enim esl squaleos locus ,
solis ardore subexustus ac humore aerem infor- ;
mante privalus.Undenecesse est ut aer qui solari . * ,
radio subser?it,cum pericliletur ne suam amittat , * ,
proprietatem,sese ministrum illegitimum soliprae- ^,
beal,ac radiustanquam per illegilimum vehiculum .
delatus,obgcurum sui splendorem exbibeat.Atleo- .
dentesautem hisquaeila ubscure a prophetis dicla
8uot, non fraudabimioi spe vestra, rebus, inquit, , .
suo tempore succedentibus : 5 5 6 quas etiam diem , , %

Cor. , . 7 Malth. XVII, 1

COMMENT. EPI8T. I I S. PETRI.

589

590

.

* , '
, ,
,
*
, ,
. , ,
,
. ,
, ,
' , ' . (
.) ' " ^
, .

& . '
, ,

* ,
, *! , ;
, ,
.
. ,
.

appellavil,scite admodum in (ropo permanens.Dixit

enim lucernam et locum obscurum sive caliginosum
actenebrosum,quod elnox est. Cuivis autem nocti
succedit dies. Die itaque accedentc (rerum dico
praesenliam)babebitisLuciferum incordibusvestris
exorientem : hoc est, Christi cognitionem, sive
ipsius praesenliam ac adventum a prophelis praenunliatum, el tanquam veram lucem corda vestra
illustranlem. Deinde enarrando subjungil quare
pro, hetae sua dicianon fuerint interpretati: simul
aulemdiscernit quoque veram propbetiam a daemoniaca et flcta, quae in baerelicis operari deprehendilur, el ait: Omnis propbetica Scriptura propriae
sive privalae non est interpretationis.iHoc esl, prophetiamquidem a Deo accipiunt prophets, at non
ut illi volunl, sed sicut divinus Spiritus ipsos movendooperatur: el noverunt sane ac inlellexerunt
demissum ad ipsos prophelicum sermonem, altamen ipsius interpretationem non faciebant. Quod
aulem prophetae divino acti Spiritu noverunt quomodoa Deo demissiib sit adeos Spirilus,ex eomanifestum est quod ultronei subministrabant,et loquebantur quod volebaot, quod autem nolebanl
tacebant: quemadmodum Jooaspropheta recusaus
prsedicare in Ninive 8: et Balaam 9 ea loqui jussus
quae sibi suggererentur.Verum id non babebant
pseudoprophetae aul Graecorum valicinia : neque
enim cognoscebant dum agitarentur, sed insania
vecordes eflecti, ignorabant quid sibi accideret,
tanquamebrii.SanctiitaqueprophetaB vetere8dico,
quanquam inlelligerent, non lamen intrrprelari
debueruntquae praedixerunl.sed haeealiis ministra
bant, putanobis. Simul quoque ul lateret Domini
adventus,nec pararentur illi insidiae ab impiis.Siquidem eliam msidiis nppetitus polerat quidem insuperabili Dei potenlia effugere: sed verisimileesl
quod evasione interdum miris modis contingente,
tanquam prodigiusefacia apparuissetincarnaiio.El
quod hoc verum sit ex prophatis apparet qui in
Novo fuere Testamento, qui etiam inlerpretabanlur seipsos dum prophetarent, quanquam non in
omnibus, quemadmodum divus Paulus priore ad
Corinibius Epistola 537 dicil (0; non eniin bujusmodi aliqua suspicio erat in novo leslamento.
Praelerea quod noo rapti extra se prophetae vaticinarentur, ex eo quoquemanifestum est.

"
, * , 6 .

, .
,
.

. '
4 J
, ,
* L2

Namcum uno spiritu prophetarent quiin Veteri

Testamento erant,et qui in Novo, dicit Paulus: Si
aulem abi sedonli revelalum fuerit, prior lareat.
Ex eu enim munifestum est quod in sua nalurali
consistentiapermanentes propheUe,etintelligentes
sponte prophelabanl. Ideo eliam aliosurgenle cui
inspiratumest.qui prior loquebalur, tacere praecipilur: quod in furiosis vatibusinvenire nemo posset.Quomodo enim lacebit is qui re novit quidem
quid operelur? Sancti quoque Spiritus energiam
esse in prophetis ipse Paulus dicit, ita loquens :

, & , ,
, ( / ,
, 8 .)
8 ,
, ,

,
xipfifn; . (, ,

,)

,
' , ,
,
, ,
, ,
, '
, '
.

Jon, l, 3

Num. xxu, 13.

0 I Cor. XJV, 21.

OECUMBNU THJCC^B BPISCOPI

592

c Buic quidem dalur sermo sapientiae, alii vero

|*.
sermo propheli H, Praterea et hic per ea quae .
niodo propoountur. Accepit enim a Deo Patre.t , ,
Hoc parlicipium aul loco verbi indicativi <
potitum est , hoc est, aceepit: quandoqui- . ,
dem juxta participii conseqaentiam non respondet ,
postmodumaermo. Aut si boc non placet, sedvult .
qu.spiam accipere lanquam proprie parli- ,
cipium , ad inordinationem necessario decidet , * '
sermo : si vero participium pro indicativo verbo
sumatur, consentaneum erit quod subjungetur, puta : Accepit enim aDeoPatregloriam . et habe- ,
mus ex hocfirmiusquidquid a prophelis antea de , *' 6
hoc annuntiatum est: non quod de voce superne a > Palre delata sit aliqua prophetia, sed quod a su
',
perna Patris VOCe qu# ipsum esse Filium tesUla , ^ est.confirmati simutquod omnis propbetarum va- . .
ticinatio indubilaturo ferat a Patre testimonium. '
t Hic esi Filins roeus **. Trina vice Filio dalum , , ,
est a Patre leslimoaium : in baptismo,in passione . " .
cum dixil, Et gtoiifica i et rursum glorificabo; et , . "
in monte. < Si illud prius noverit,* etc. Noverant &
et prophetae ea quae sibLa prophetico spiritu inspi- , ,
rabaatur, et de quibus, non tamen exacte et quo- . modo singula perficerentur. Ideo quoque intelli- ,
gentes desiderabant videre horura eventum : que- * .
madmodum ei dominus dicit.
. \
858 CAPUT III.
Vaticiniumdefraudulenta insurrectione hctretico- c & .
rum impietatisque ipsorum ac futuri tupplicii.
.
\l,i-3.Fuerunt autem et pseudoprophetot in po- ,
pulo,quemadmodumetintervoi erant psewlodida- . tcali (id est falsi doctores) qui clam induccnt scc- ,
, las pernic%osas,etiam Dominum juiillos mercatus
est abneganies, acctrtentes sibi ipsis celcrem w- .
teritum: et plerique sequentur illorum exitia : . "
propter quos via veritatis convitiis afficietur: et ,
per avaritiatnfictissermonibus de vobis negotia- .
bunlur.Quibusjudicium jam ulim non tardat, et ,
. >
perditio illorum non dormitat.

Cum prophetia nomen commune sit, quod et ad
prophetas etad pseudoprophetas refertur, confir-
mat nunc pseudoprophetis non esseattendendum. ,
Et ab hoc piolalum differt Paulus,dum docet quod , ,
nemo dicit Dominuro Jesum nisi perSpiritum san- ,
ctum*3.Hinc autem auspicatur hseresi obviam ire . ' adversus Nicolaitas, duplicem dicens ipsorum ma-
litiam. Sunl enim dogmate quidem impiissimi. .
quod sua in Christum Dominum blasphemia de- ,
monstrarunl: vita autem maxime obsceni.El boc , *.
nunc quidem per turpe lucrum designal : paulu- lum autem progressusaperiiusproferet.Nunc enim $, , .
, id est, avaritiam dicens, turpe lucrum , significavit. Nam inlerdum quidcm in- .
justitiam signiflcat.quandoque verolucrum simpli- , . "
citer.Unde particularius se loqui ostendens, addi- , , .
dit: c Negoliabuntur. Penitus autem alienaos , clB

" I Gor. ,8.

^ Matth. , 17 ; Joao , 28.

I Cor. xu, 8.

593

COMMENT. . I I S. PBTRI.

594

; . , , jpsos divina doctrina, dixit eos ficth uti sermo , . J nibus. Sed habebunt inquit, impieUtis stipendia,
: , XXI nempe mortem. Porro jam o/im, praescientiae Dei
<* - significalivum est. Quemadmodum enim per prae scientinm bonis praeparatit bona. ita et malis con, , . . ' gruum ipsislocum. 839 Qui clam,t etc. Ordo :
, Qui accersentes sibi ipsis celerem interitum, clam
, ducent sectas perniciosas; et Dominum qui illos
, mercatus est abnegantes, et per avaritiam fictis
.
sermonibusdevobisnegotiantes. Non dormitat.t

Non cessat, sive non erit otiosa, segnis aut inefflcax.

II, 4-7. Nam\si Deus ungelisquipeccaveruninon
pepercitySedcatenis caligintsin tartarumprcecipitdtos tradidit servalos in judicium: etpriscomundo pepercit: sed octavum ju$titioe pmconem
Noeservavit. diluvio in mundum impiorum tndnclo;etcivitatesSodomomm acGomoirotm cineres
redactas subversione condemnaVt, easque fecit
exemplum his qui irnpie forent acturi; et justum
Lotqui opprifnebalur nefariis per libidinosam
conversatwnem, cripuit. henimoculis et auribus
ju8tus,cum habita et imter illos, quotidie animam
jusiam fniquis illorum factis excruciabat.

*
, ,

<
/
,
,

,
,
, #*

, ,

^,

&
.
6 ,
Natn si Deus nec angelis qui peccaverant nec
, prisco mundo pepercit, sed etcivitatesSodomorum
^ , et Goraorrae condemnavit, subversione redigens in
' cineres, et in exemplum posuit omnium qui post
. , C ipsos impieacturi essent; Noe veiO justiti prSBCO , , nem,diluvio iu mundum iropiorum inducto, serva , - vit; sed et Lotqui ab impiis oppriraebatur, quando
, videlice/ et Sodemilae angelos hospicio exceptos
quserebant, el quotidie admonebaturad smulatio , - nem impiarum actionum ipsorum, deinde suam
cruciabat animam per temperantiam, et ab illis
, ^ abstinendo, eripuit : annon multo magte hoc
, etiara tempore et istos tradet exitio, quemadmo , dum transgressores aogeloset eos qui temporedi, * * luvii erant, ac praeterea Sodomitas? tos autera
qui pariler cum his inroundohabitatis,annon ser , abil,quemadmodum Noe el Lot qui tunc interim j " pios habitabant ? nemo ambigit quin omnino ita
. ,^, facturus sit. Novit enim pios de tentalionibus et

#ffticlionibus eripere, injustos autein in diem judi'. 8
- dii puniendos servare. Animadverle autem quod
, - cum superius exeniplum de facinosoris proposuis, sct, nuuc illud quod de jnslis est proordinat: per
, , hoc eliam justorum eemulatores consolando quod
prseslantiorcs impiis habeantur. tt40 Proplerea
, - eliara Chrislus proemium datprius justie agnis qui
a dextris sunt, deinde haedis qui sunl a sinistris
, supplicia U.Quandoquidem et delectabilia trisiibut
hfibxzo. * . prseferuntur. * Angelis qui peccaverant non peper , , cit. * Ab hisqui primumresecati sunt ggreditur,
* ct ait: Si angel qui proptersttbstantiseiniHiorUdi , - t item in honore eranl apud Deum, cofn exctisso

^Mailb. x r r , 14-41.

OECUMENIl TRICC.fi EPISCOPI

595

596

JUgO peccassent, non SUOt veiliam Cunseculi: multO * ; , -

minus hominibussuaeplasmationi haerentibus par ,
cet si paccaverint, Sed catenis caliginis. Con- , demnationis inevitabilitatem significat. Hujusce- .
modi enira catenis cerl >anobis condemn.itospu- ' 3.
nimus. Sed dicet aliquis: Unde manifesta est talis
condemnatiodaemonum?ab ipsisvidelicetdaemuni- * ' .
bus siquidem io Evangelio *5 deprecantur, ne in ;
abyssum remitlantur, tanquara alii quoque omnes ,
hoc patiantur. Sciendum tamen est quod veluti .
per modumsupposi'ionis productutr estarmimen- , .
tum, non lamen vere ita esl. neque enim aliud .
habet quod poslea respondeat, sed in speciem so- ,
lum ila propositumest, in venlalem aulem simplex . ; .
est exemplaris persuasio : el quam ob causam, di- / , . celur* nam si esset quod prae se ferre videlur, ita , ,
procederel: Si an^elis cum pecassent non peper- ^, ' ;
erit, si uec prisco mundo, necSodomis etGomorrae, , *
Dunquid bis parcet? nequaquam ; aut etiam hoc . inodo : His omnino non parcet Non autern lemere , apr&slantioribtisaggreditur; sedostendere voleos . *
quod hi dum peccanl magis obnoxii sinl snpplicio. ,
Quoniamergo et isti honoratiorem gradum habent, , ,
utpote vocati apostolatum, cum a divina via exci- .
derint, majorem eliam habent condemnalionem. , Ex bypolbesi autem mota exemplari persuasione. .
non reddidil quod figurae respondebai. Confudit , WJ
namque exemplum assumplione justorum : etcum \\ ,
deberet ei quodab initiopropositum eratsermone , ,
respondere,pula bis qui peccaverant, proplerquosc ^ , eliam assumptum fuilexeroplum, et dicere: Si bis j *
non pepercit nunquid praesentibus pnrcet improbis * .
ac lascivis ? aut per affirmationem: Hulio magis ; ,
neque his parcet : non hoc facit. Quare Quoniam , ,
cum duo proponanlur exempla, bonorum vide- , ,
licetac malorum, inveniebatur haec sermonis .
responsio solum nd malum respondere, non ad $ ,
booum: honis enim non redduntur mala 341 , * Cumergonon sufGcerel una se>moois respon- . Ata
sione propositum explere, alio modo in phrasi ,
permansit, et per epipbonema perfecil quod opor- . , .
tuit. Quare autem malis admiscueritexemplabono- ^
rum, convenienti loco dicetur. Sed octavum, ,
elc. Quemadmodum pnemittendo diximus, non . juxUl id quod ex sermone apparet, Subsequilur06\>Ta . '
etiara eorum intelligenlia quae proponuntur. Non :, enim subjungiiur sermonis responsio quae bujus- ,
modi ordinaliones sequi sulet,sed simplex est exemplaris persuasio, et de bis qui propter pec- ,
cala puniuntur, et de illis qui propter justiiiam ,
honorantur : tanquam diceret; Novit Dominus , ^
peccatores inevilabililer punire nou parcens eis, , ,
sicuti angelos qui peccaverant, veluli et illos qui . *
tempore diluvii erant, sicut el Scdomorum et /,
Gomorra civitates; rursum juslitiam operantes , >
honorare,quemadmoduniNoe,quemadmodum Lot. .
Etest ordinatiohujuscemodi: Cum dixissel punien ,

L u c .

3 1 .

597

COMMENT. IN EPIST. II S. PETRL

fiil

508

', dos esse falsos prseceptores propter suas blasphemias,et propter lascivara vitam suam, subjungitet
exempla. Deus enim angelis qui peccaverant non
pepercil, nequepriscomundo, neque Sodomoram
etGomorrae civitales effugerunt interitum, sedin
cineres redactse subjacenlad impiorum castigationem. Rursum justitiam exercentes novit Deus
honorare,quemadmodumNoe quemadmodum Lot:
et ob quam cujusque justitiam, enarrat: quod et
Noe et Lot propter temperantiam ac pudiciliam
servaverit ab exitio bominum qui tempore ipsorum
vivebant. Non enim non fuil abductus eorum impietate qui faerunt ante diluvium. Lot quoque in
nullo aemulatus est lascivias eomm qui habitabant
, ' Sodomi-, sed veluti stimulatus quotidie aspectu
* - eorum qui impudice agebant,ei ad eadem impudica
, * , provocatus, in nullo obsecutus est. Nam id sibi
ult,Oculis et auribus, quod multa haboeril quse
.. OV' , , . ipsum ad impudiciliam provocarent, aspectom,
auditum, conversationem inter pravos; sed neque
*, . ' exceptos ab ipos angelos bospitis in habitu homi, : num,eis jui propterimpudicitiamillosexpetebanl,
taadidit, quanquaui modis innumeris vim ab ipsis
. passus.Hoc enim designavit dicens quod opprime _, ; batur. Et his tanquam epiphonema subjungil:
* Novit Dominus pios, etc. 842 Cum autem de
, justis nihil praedixisset,sed de solis impiis eorum, - que supp)icio,intermiscuit hoc loco etiam justorum
. " , exempla : primum quidem eo quod etiam historia
, ^ simul mentionem faciat et exitii impiorum et
is ?alutisjuslorum;deindevcro ex horum etiara cora' paralione malitiam auget eorum qui peccaverunt.
> , el clarum reddil bonum opus eorum qui praeclare
: . , se gesserunt.Praelere* quoqucauditoribus persua * det, ut illorum quidem oderint irapudicitiam pro , . pter supplicia,bornm vero praeclamm opus sibi ascic . , scantproptersalutem.Undeetiamin epiphonemate
utrorumqueroeminitet piorum et irapiorum.ei salu, , , tisetsupplicii, Porroquidhincsibi velitjamdictum
, est.nempequod cupial ul illorum quidem abominen .
turraalitiam,horumautem]aemu)entur salutem .cls
eMimoculisetauribusjustus.t Caramultahaberetquoeadimpadiritiaminflauimarent et exslimularenl ac
invit&rent,oculos,aureK, conversationem inter malos, nullo,inquit,indnctusestad ipsorumaemulationem.
^
. , ; ^ ; , , .
*.( , * \

' .

^ 5 '
*
. ' : , '
, . -
. <. '
, , ,
B

11,7'-13.NovHDominua pios e lentalioneeriperc*

injustos autem iw diemjudicii puniendosservare :

- umaxime vrrnillosquicamemseqnentes in concu-

.
,
*,

/,
8

, ' > .

, ^
/ , ,
^ .

piscentia pollutionv: atnbulent ac dominationem

contemnunt:audaces,prafracti quisplendore$non
t

verenturcottvitiisincesserexumangeliquisuntpo'
tentiaacvirtulemnjores, nonferantadversus ipsos
apud Dominum maledicum judicium. Atsi veluti
bruta irrationalianalurageniia in capturamet in
covruptionemyinhisqux non intelligunt blasphemantes, in prrdilione sua peribunt, reportanies
merceleminjustitiot,pro voluptatedueentes$i in
diem deliciis fmantur.
.
c Maxime vero illos qui carnem sequenles.
, Hinc scite admodum apraedictis exeniplis venit ad
* . . praesens argumentum. Dicit autem de maledictis
, , Nicolaitis sive Gnosticis autNaasenis velCerdonia,
?

599

QECUMENII TRICCJE EPISCOPI

6 0 0

nis: varia enim noraina sortita est eorum iniquitas:- , .

etquemadmodumsceleratisfactis.ila et nominibus , ,
confusa esse deprehenditur.Nam bi,sicut dixirnus, . ,
suscepta 645 profunditate acsilentio, prima sub- , ;
sistentiie mundiopera etquasdammatres ac saecida ,
prodigiose narrantes, quemadmodum et Marcion qui prava sumpsit ab his semina : deinde per haec ,
repulsa dominaiione institutionis ac insnectionis ,
sive gubernationis mundi, ad omnem carnalera ,
.
impudicitiam intrepide pervenerunl.
, Quod siquispiam de his discere velit,sumplo in
manuslibro aDeato virolrenaeo Gallo^ composito quem Adversusfalso dictam sapientiam inscripsit, , inveniet horum immundilias, potissimum propter ,
Marcum virum obscenissimum, et eos qui ab ipso ,
seducti fuerunt, ac corruptas miseras mulieres *
Audaces, praefracti. Subaudiendum est: Qui . . .
sunt. Rejecto igitur mundi inspectore sive guber- , 0* .
natoreaccrealore,nibil mirumcsl quod hujusmodi ,
andaces sint ac prsefracti, hoc est,insequenles sibi , ,
placentia. Sed et convitiatores dicit. Nam qui ex .
contemptu dominalionem non liment quid mirum .
si etiam adversus omnem splendorem intrepide , ,
persistant? Apersius autem dehis dicilbeatusJudas ;
apostolus, ubi et de Mosi corpore facit menlio- ,
riem
Nam hic nunc obiter tanlum insinuavil *
tangens solum ac sedans de hac re sermonem. Ex ,
illo igitur occasionesumpla etiam dejhisquae propo- .
nuntiir,dicimusquod, Splendores non verentur.o hoc est: Gontemptimomnem gloria prseceilentem , , 8 , , ,
maledictisincessunt.Et compescere volensipsorum .
circa talia audaeiam, ail : Cum angeli qui sunt /
potentia ac virtute majores, non ferant adversus , . *
ipsos apud Dominum maledictura judicium, idem '
dicens cum beatoJuda, ul diximus: quandoquidem , , %
et ille quorumdum linguae petulanliam ac nugas , , )*
coercens, abeodem exemplo fecit admonitionem, , idque latius cum ita dicit: cMichael archangelus, , , *
etc , non ausus est maledicum judiciumimpingo- , > ,
re.t Tale igitur estquod etiamPetrus vult nunc di- .
cere,quod hi cacodaemones nihil parrant maledicla ,
ingerendo in splendores. Atqui ne illi quidem qui ! to
polentia ac virtute majores sunt, videlicet istis , 1*
impuris,non ferunt sive proferunt adversus ipsos, ^ , , pula splendores, maledicum judicium apud Domi- . ^ '
num. Et hujus testis Michacl archangelus. 544 .
Siquidem enim et diabolns aliquam panicipat .
gloriam,eo quod initium sit Greationis Domini,non
protulit ad/ersum ipsum calumniae sermonem.Est , 3 ' ) .
etiam ab his efficaciorargumenlatio hocmodo: Si "
enim diabolus qui digniorestin quem jacianlur ,
convilia, lamen quia splendorem pailicipat, non
est hoc conseculus a Michaele coram Domino ne- ,
quaquam prudentes essent qui t mere omnem ,
splendorem sive splendore praedllos conviliisin- . ,
cesserent, cum angelis multo posteriores sint in ,
honore; $ autemdicit, sive divinas virtulessive ,
(

ie

L i b . i , cap. 1, 8, 9. Judae9.

602

COMMBNT. IN EPIST. I I S. PETRI

601

vot . etiamecclesiasticos principatus,quoscoirtra obsce . t , nissimi isli etiam maledictisincesserenon cessanl.

, * , Et angeli quidem hoc modo. Atisti veluli brula
, ' , irrationalia, hoc esl solo sensu vivenlia, non itein
, menle et vita intellectuali : propter quod etiain
facile capiuntur corruptibilibus, id esl circuraac, ' - tione in vita corrupta: animi excandescentia etcon, - cupiscentiaacti et Iracti, in his quae ignorant sive
, , in spontanea sua ignoranlia ingerentes maledicta,
. c dign sibiperditioneperibunt.rererentesmercedein
. , , , injuslilise quam cupiebani, id est, id quod silii
; * cnuciliarunt. Pro voluptate du entes si in diein
. . deliciis fruantur. Id reveraconcupiscunl,veram
, ac desiderabilem laelitiam ac voluptatem ponentes in
, /, quotidianagutturisfruitione Sciendum itaque quod
sacra St riptura quando aliquid reprehendit,ea qu
, ,
, , - naturaliter contingunt hominibus, hoc esl quac
, ipsis tanquain animalibus accidunt, brulis ipsis
* assimilaljdicens: Homo,cumiuhonoreesset, non
* , , intellexil,comparatusesl juinenlis inseosalis ;
; et :
, et: Ne siiis tanquam equus el mulus
, ( ,) Equi insanientes in femellas facti sunlO ;> et:
, Estole prudenles sicut serpentes, ei gimplices
, . * sicut columbae*0; nonquod haec dicens iramutel
, naturas, nam id impossibile est, sed invitalulbas
, , quidem naturales ipsorum inclinationes devitent,
, illas vero naturaliter amplecteniur. Quando vero
, * salutare aliquid praecipit, similitudinemad meliora
transmiuii:siculcumdicit: Estote misericordes

17

sieut et Pater coelestis , ne hic quidem naturam transmutans, sed quantum virtus suggerU
boc facere praecipiens
c * , , - D
II, 13-16. LabcS QC maculfB COnvivanteS tfl er

. ^ roribus $uis insultant vobis, oculos 6 4 5 habente*

plenos adulterce, et qui peccato cessare ne~

. , sciant, inescantes animas inslabiles, cor habeii . . les exercitatum rapinis, exsecrabiles filii, qui
, relicta recta via aberrarunt seculi viam Balaam
6 , filii Bosor, qui mercedem iniquitatis dilexit, sett
, redargutus fuit de sua iniquitate *: animal
.
iubjugale mutum humana voce loquens prohibuit
- prophetce insipienliam.
.
.
Labes ac maculae. Ordoila suraitur : Labes
& . ac maculae cor habenies exercitalum rapinis, hoc
, * est,perrapinasexercitatuni,exsecrabileslilii,insul
D (antes vobis, oculos habenles plcnos adulterai, 1
qui a peccaio cessare nesciaut : inescaut animas

'-> , instabiles, quas et Paulusdixit mulierculas onera
. : * tas peccalis. Porro bi ipsi relicta recta via, aber ' $ rarunt per viam Balaam filii Bosor, et caetcra. Isii
, . * - autem sunt fotites aqua rarentes, nebulae quae a
, , procella feruntur, etc. Et quam ub causamcaligo
, *> ipsis reposita est in futuro sieculo? propter immen*
' sam eorum vanitalcm, per quam inescanteos qoi
, ' ^ - prius in errore conversali fue: anl, et hunc vere
, , aufugeranl: utper impudicilias et concupiscentias
carnis, in modum canisad suum vomitum couver%

Pial. xLvm, 37. ** Petl. xxxi, 9. Jewm.

6e^q.

8. 0 Matlh. x, 16 * L u c . vi, 26. Noro, x x n

603

OECUMENII TRICC.E EPISCOPI

60i

tatltur. Qo aulem in lUeHio ponuntur, horum . -

vanilatera enunliant ac confirmant. r Labes ac ,

maculae. Nihil habentes, inquit, quod in puritate . , , fixum sit, sed tanquamlabes in vestimentomundo, , * ; diuturna conversatione inhaerentes et omnia com- ,
maculantes: cum aliquos avocaverint, et potuerint ,
impudicos eflicere eos, qui una versantur,virosac ',
mulieres, id factum delicias arbitrantur, suam ,
explentes lasciviam : sed et convivantes, inquit, , ,
unavobiscum, nonex dilectione, autquod sale(ut , '
aiunt) parlicipent, hoc faciunt: sed ut tempus boc , apturninveniant deceptioniapud mulieres. Hi enira .
cum oculos habeant, nihil aliud inluentur quam , .
adulleras, et in hoc incessanler peccantes,ianquam
fdiiexsecrationissiveexsecrabiles.animasinstabiles , .
inescant. Cor namque ipsorum ad nihil aliud ; quam ad cupiditalem exercitatum esl,sive impu- , '

dicitiae,si ve etiam possessionum, propter quae ambo
derelinquentes viam quae eos ad salulem dirigeret, , ,
5 4 0 ab hac aberraverunt : idemque ilis contigit . quod Balaam filio Bosor,quoniam etilleob mune- ,
ruin largitiooem dilexil mercedem iniquilalis : *ed ,
redargutionem babuit de sua iniquitate, nempe , *,
animal subjugale rnutum, qnod humana voce .
loqnens prohibuit prnphetae insipientiam. Et hiuc
ergo discimus quod Balaam propter suse cupidita- ,
lisaffeclum, quem insana sua valicinatione alebat, , ,

semel a Deo prohibitus, rursum ad Balav perlina-
citer proficisci properabat :se I Dei pavore prscpe- , ,
ditus,ac lerroribus qui in via contigeninl, v e r - , 0
bum benedictionisnon imrnutavit.quod divinationis , , (
non eral (diximus enim divinationem proferri
furenle animo, et quae dicantur ignoranle), sed ,) ' .
prophetiae. Siqnidem propheiae loquuniur scientes quae loquantur. Unde et propbetam ipsum vocavit, . ' ,
tanquam scientem quae diceret. Nequaquam enim .
meliora elegit ignorans quse diceret : non ergo , .
, .
divinationis fuit benedictio, sed virlutis Dei.
w ,
II, 17-22. Isti sunt fontes aquacurentes, nebulce quce procelh feruntur, quibus caligo tene- ,

brarum in saculum servata est. Siquidem ubi .
fastwsa vanitatis vcrbu sonueiinf, incscant per , ,
concupiscentif& carni* in lasciriis,eo8 quivereau-
fugeranf qui in errore conversobantur, dutn illU , libertatem pollicontur, cum ipsi servi sint corru , .
ptioni. Siqutdem qvo quis SvperatUS e9t, huicu^
.
etiam in servitutem est nddictus Nam si postea-
quam refugeranl ab inquinamentis mundi per ,
cognitionem Domini et Salvatoris Jen Christi, , ,
his tamen rvrsum invtdvti $\\perantm\ facla sunt .
Hlit postrema pejora primis. Satius enim fuisset ,
illis non cognovisse viam justitice.quam ubi co- , ,
gnoverunt,converli ab eo,quod illis Iraditum /tirt, ,
sancto pmceplo. Sed accidit illisquod vero pro- *
verbio dici solet: Crmis reversus ad suum ipsius , ^ . 9
vomilum, et sus lola ad volulabrum cozni.
, Interim dum mulla dixisset interqmeetiam exemplum Balaamadduxit, rursum sermonemdeimpu- ,
ris Gnoslicis resumpsit, 5 4 7 ct comparal ipsos .

605

COMMENT. IN EPIST. I I S. PETRI.

606

fontibus aqua carentibus,utqui aquam vitsperdi&5, , derunt,hoc est, pradicationis puritalem aquamque
, , potabilem : quam cum haberel Dominus,promitle . bat se multos accedentes illa satiaturum 25.Sed el
- nubibus ipsos comparat quae a spiriiu feruntur,
, , conlrario videlicel: ideo quoque ipsum spiriium
, - vocavit procellam, tanquam convertentem ac cou. . turbantem id quod agtlalur : hoc enim faceresolel
, , , , procella. Non sunt ergo nubes pellucidae quemad' , modum sancti,sed nebulae plenae caligine ^.Quibus
,) . caligo in saeculura (dicilaulem seternura judicium)
; , servata esl; el quam ub rem? causam subjunxit,
, quod fasluosa ex vauitate loqnendo, inescant per
- carnalem concupisceniiam in iasciviis,eosqui vere
, ^ - , eflugerant, et qui semel antea in errore conversa.
2 ' bantur.Itaque impudicitiiset arrogantiis acimpie . tatibus obuoxii sunt qui haec perpelrant. Sed el
, , - servi, inquil,cum sint pracdictaeimmunditiae.q -ain
, , - etiam corruptioneminerito appellal,libertatem his
, qui decipiuntur promiltunt,non quidem verae vila*,
, . sed ejus quae est secundum Indulgeniiam.Ideora , tiunem quoque subjungit, cur servi sint peccaii,
, , admirabiie quiddam dicens,quod a quacunquealle , . ctione quispiam devictus e*t, huic eliam in sei ' ^, *- vitulem est addictus.Deinderursumhoc alio exem

, . - plo conlirmai.quo inodo his qui ab aliquo superalus

. . est, huiceliam serviat, et ex praesuppositionefacit
, argumentum. Nam si posteaquam refugeraul.
'> , 8 Prsesenti sermone duo elficere nititur,etquod ne , > cesse sil eum qui superatur servii e eiaquosupe , ^ - ratur : et quod hi qui post agnitionem veriiatis
1

rursuro priora amplecluntur, in pejora incidunt

. quam fuerint priora mala. Hisauiem et pi overbium
subjuagii in subsidium. Est ergo tolus sermo huc
modoordinandus: Nam si posleaquam per cogniiio , nem Dominiel S jlvaloris Jesu Cbrisli refugerant ab
, - iuquinamentis mundi.his rursum involulisuperan , - turabipsis, utiqueetiara eisserviunl, etin lioruin
servitute pejora sibi coutingunt quam aote cogui
, tionem,pluriraum annitenteinsidialore noslro Sa . ! , tana ut adpejoradevolvantur in repensionem diuturnse cessalionis a pravis operibus. Ideo quoque

dicit Apostolus quod quandoquidem hoc illis con, , tingitut malorum cauanl palinodiam, 848melius
.
sibi fuisset ne cognovisse quidem verilatem, quam
totov , .
ubi cognoveranl pejoribus capi. Quandoquidem et
, ,
canis ad suum ipsius vomitum conversus abomina ,
bilior est. Nam quae naliTJ oderat,el ila eum abji, ,
cere coegerat, hajc rursum in leliciis habeiis, rl
, , 3tanquam ra quae corrumpuut edens, ac veluti per
, naturae aborlum ejecta, abominabilior est. E l sus
.
rursum qtiaerene revolvi, si hoc in lulo facial, sirdidor apparebit quara fuerint priores sordes.
CAPUT IV.
.

. *.
.
^
. '
,] ,

* Joan. , seqq. ** b a . LX, 2.

Repetitio ie malUia hominum hareticorum: in

quo etinm agilur quopaclorcpente venlums sit
Chrittus in consummatione nujus soeculi: ;7aquedicit oportere omni virtute udomari.
III, \ -4. Hascejatn allera$,cha,i$timiyobi$scribo

607

OECUMENIl TiUCCjfi EPISCOPI

608

litteras, in qnibus exstimulo vestram in commo- ,

nitione sinceram mentem : ut memores sitis , verborum quoe prcedicla suntasanctis prophetie, ,
et prttcepli nostri qui sumus apostoli Domini et
Salvatohs Jesu : illud primum scientes venturos * , 3 inexlremi* diebus illnsores qui juxta proprias '
concupiscentias ambulent et dicant : Ubiestpol- , .
licitatio advenfus ejus ? siquidem ex quo die pa- ; *
tres obdormierunt, omnia sic permanent ab inU , '
lio creationis.
.

Ex his duas esse discimus universas Petri epistolas.Porro quod ait, In quibus exstimulo vestram . ,
in commonitione sinceram mentem,* per hyper- ,
haton intelligendum esl hoc modo : In quibus epi- , ,
Stolis, id est per quas epistolas, exslimulo sin- ' ,

hoc modosumeildaordinalio : Memores sitis verbo-

.

,
. '
, '
.

ceram qu in vobis est mentem. Sincerae enim

ac purae mentis esteorum quae audila sunl aut salutarium quae depositasunt meminisseet exstimulari 549 omni virtute animique promptiludine,
ad repetendam horum operalionem. Ueposhasuat
aulem per propheticos sermones et apostolicas
praedicationes.
Propter quod et Paulus dicit : Superstrucli
super fundamentum apostolorum el prophetarnm >5:0mnes enim illi Domini adventum annuntiaverunt, et primum et secundum, nec oporlet
riiffidere tantis ac lalibus teslibus, E l quid dico,
inquil.prophetas et apostolos,quod annuntiaverint
et primum et secundum Domini adventum ? Et est
C

'
.
,
,
).
, , ,

;
^
(&* ,
,
. .
, . '
,
,
, , **t*
{ ,

rum quae praedicta sunt a sanclis prophetis el a praecepto nostro qui sumus apostoli, et a praecepto
Domini et Salvaloris. Ex communi enim sumitur
praeposiiio id esl . Et quare hartc memoriam
excilari jubeatsubjungil : Quoniam hi qui aflectionibusaddicli vivuntjuxta :>ropriascoiicupiscenlias,
videntes quosdam Deiadvenlum formidantes,quem
una cumaliis divinitus inspiratis ipse quoque Dominus praenuntiavii,elpropierea suam inhoneslam
vitam parvipendentps: deindeeliam videnlesquod
sermones non statim sortirentur eflectum, sed
propter multorum salutem diflerrentur,fidelesadoriuntur lanquam illusores, et dicunt: Ubi est
promissio adventusejus ? Nam ob liunc unum.qui *
dispensalionequadamnondumcomplclusest.cactera (* ;
qiioque salutaria Domini prsecepta depravant, ne ,
iides ipsis habeatur. Haec autem iliis tempuribus .
DMgalanlurGuoslici aulNdaseniquielipsiLampe- ' ,
tiani etEucbilaeerant. Quiomnes, inquil, volentes ' .
nescitiut.Ultro enimoculos claudunt ad veritatem, , , .
n

,
.
t ,
111,5 Q.Namilludvolentesnesriuntquodaxlijam
olimfuerint, et terra exuquaetpciaquamconsis- . , 1
tcn$Ueisermone:ptrqu&isquitunceratmundus,a' ' , *
qua inundatus periit.Atquinuncsuntcofiliacterra, .
ejusdem sermone repositi sunt,sei*vati igni in diem

HCUI etiam Atea diximus.

* Ephes. , 20.

009

GOHMBNT. SPIST. I I S. PETRI.

610

ijudicii et perditionis impiorumhommum.

Vnum
.
autem hoc ne lateat vos^dil^cU^Hodunus diesapud
, , Dominum perindc esl ut mille avni, et mille anni
, ; utdiesunus. Non tardol Pominns
quipromisit,
. , 650 quemadmodum Jionnulli tar<iitatem exUti , , man( sed lovganimts est erga nos dvfnnon vult ul ,? los perire, sed omnes ad pamitmliam accedere
.
Elquidestjquod ncsciunl?quod quemadmodum
%

;
, ,
,
, ),

,

, ,

, ' .

, , '
, , ,
,
(

) ,
,
, ,
. , ,
" ,
', . , >
& ,
; ,
,
. ' 6 , . "
' ,
.

, , ,
' ^ #

,


, , ' -
&*, &
\, ,
(

' ; ' ),
, #

6 t i . i , 6. ^ P t a l a u , 82.

in diluvio erant coeli ex aqua juxla mundi creationem aMose narratam : (ipse enim Deumailpraecepisse ut fierel firmamentum in medioaquse*e,boc
esliirmioraquarumsubstanliapilaet terraexaquis
apparuitjussuCondiloris,quae etiaminillisprimum
demersa erat. Et quemadmodum caelo ac lerra ex
j aqua conslitutis diluvium inopinato supervenit,ila
et nunc statutum esl ut per ignem flat universi
corruptio, cum quo impii quoque peribunt. Cum
enim duohaec elementa aquael ignis condila sunt
uoa cuin universo, a quibus et alia duo elemenia
esse accipii nt: per quidcm evaporaiis aquis, lerra
vero ipsis compaclis : nempe veluti facta ex igne
evaporalione et compaclione, nullo tjui mentem
habeal reclaniante (nam hanc virtulem a Deoconditore ignis nalura sortila esl), cmn haec duo,
inquaro,ita semper substiterint,el priusperaquam
factumfueritimpiorum exitium, necesseeslut per
igoem rursumfiatinleritus eorumqui impieagunt.
Purro quod hujus uuiversiCascorruptio,non solum
Clirislianis, verumeliam Graecorum sapieotibub
videtur: quemadmodum Heraclilo Ephesio el ErapedocliiElnaeo.Seddicet aliquis : Lt quae luitratio
ut conderelur, si rursum oportebat ad oibilum
redigi mundum TEtdicerous quod non penitusad
corruptionem tendetmundus,sedadrenoYalionem;
proplerea 1'ropbela quoque dicit: c E l reoovabis
faciem terraj27,Quemadniodumenim a Deo subsistens abinitio creaturabonaerat,etnonutcunque
aut forle fortuna bona : bominis vero transgressione el ipsa crealura vanilati obnoxia facta esl, boc
est non habens lirmuin esse,sed quod est in fluxu
ac rcfluxu Deinde in diluvio cuni pauci bomines
perslilissent in divino cullu, mundusrursuin \ eluli
sumpsit compaclionisinitium perNoe ei eosqui in
arca una cum animalibus servali fuerantad seminum constilulionem : altamen ne tunc quidem in
iprioribus persiilit baraana natura, 551 sed ad
pejora defluxil quam fuerant priora, a quibusnec
lexaMose dala eos av* rtit, nccDomini praesenlia,
nisi quod ad paucos deflexerunl ea quae salutaria
erant. Quantus esl enim curaulus eorum qui salvi
fiunt si ad pereunlium niuliitudinem conferas qui
quolidie generantur ? propter quod mihi videlur
consummationis lempusdifferri ul coinpleatur numerus salvandorum. Quooiam ergo variis modis
facta est ad salutem vocalio, ac multiplex ab incredulitate perditio : propterea necessarius est igais
cataclysmus, interitut quidem, licet non omniao
perfectus: non sane animarum, ted oeque corpo;

OECUMENIl TRICCU EPISCOPI

6 1 1

612

cum. Omnes enim nos manifestari oportel coram , tribunali Christi *8, animiscorporibus nudalis, , ,
, ' .
sed unacum corporibus,ipsisqueiniOrruplibi!ibus.
Qiiomodoenimnuda animareferret eaquae percor-
pus peracla sunt? Si quidem nou esl justijudicis, , ,
cumduo in eodem peccaverunt, unuin dimiltere, .
totumque crimen in alterum Iransferre. Praeterea j
quoque si igne rursum fundere solerr us res quasdam ,
corporeas, non ul absolulum interitum eis tribua- , ,
mus, sed ut puritalem ac sinceritatem eis prasste- .
mus : nemo sit qui non credal Deuni quoque qui ,
per ignem promisit consummationem, aut non , '
facturum corruptionem, aul faclururn quitlem sic ,
u l unius corruptione faciat aliud. Sed el si corrum
peret,quidnam corrumperel ?superflua el praesenli ,
.
* ' , ;
" *
. ;
, , . ,
) ,
, t
, .
, .
;
.
,
. ,
.
'
materia SlC et Ueus ab initio SCmd COndidit ,
materiam ac informavil, quantum certe fuit ne- , , ,
cesse ad illius temporis usum. Ad incorruplibili- .
latem autem quae post praesentem eril slatum , ,
corrumpei id quod inutile est ac superfluum. .
1152 Si quid aulem ulile sit, rrformaium imraor- .{ ,
tali ac incredibili pulcbritudinesinel, uialterum ac , ' . " incorruplibilein munduniperficiatet compleal cEt ,
terra ex aqna. Terra exaquaquidem tanquam ex ,
materiali principio, par aquom vi ro lanquam per . *
principium perfectivum. Aqua enim continet ler- ^.
ram veluti glulen quoddam quod ipsi adest, quod ,
nisi ipsi contingerel,necesseessetiilam dissolvi et , ;
ferri in aerem.Verum adorielur nos fortassis quis- ,
piam vana cogilalione dicens: Quam ob causam , , ,
Deus,qui visibilembuncmundum produxil,non ab . , <
exordiofirmum acimmutabilemcondidit, sed mu , . ,
lalionibus obnoxium ? Unde eliam statim reparari ' ; '
fuit necesse, lempore quidem Noe per aquaxn, in ,
consummatione vero per ignem, veluti nunc a.t , Petrus Ad quem dicemus quod non fuil possibile i
ut haberet immulabililatem.Nam qui fieri hoc po-
tuil cum ex mutalione accepisset esse? Siquidem ex ' ,
nou esse productum fuit ad esse, quod nemo pru- ,
densdieerit non esse mulalionem.Ei quonam mu- , ,
Utio ad pejus progressa est coramisla pejoribus, ' . '
necessefuitul hujus condilorad mcliusreduceret; , ,
teinporequideraNoepurificalionemfecilperaquaui,
|5 , ,

vitaB cognata : el quae sunt illa? jumenta, herbae,

plantae.Hcrba quidem est propter jumenta jumenta
vero inobsequium corruptibilis bujus ilae. Producens.inquit, fenum jumenlis et herbam ssnituti
hominum
Plantarum vero hae quideraad tegumentuin sunt el ad domos conslruemtas,aliae vero
adalimenli subminislralionem.Porroquodalitnentum requirant animalia, signum esl corrupliouis.
Quid enim aliud inediaacrepleiioprseslarepossenl
quam corruptionein ? Haec iiaque currumperentur
qu ad vilam immortalem sunl superflua. Novos
aulem coelos el novam creabit lerr m, non autem
aliam quoad materiam.Nam etqui novam conslruit
domum,non illam sane faciel ex non praeexsistente

I I Cor. , 10. 9 p

$ a l <

C I I I >

1 4

613

COMMENT. IN EPIST. II S. PETRI.

614

$ . in onsummatione vero facturus est per ignem.

; , . Quemadmodumet nosresquasdam rnaterialesrur, , sum solemusigne fundere,non ad inleritum.sed ad
, puriGcatiunem. Per qnae,i nempe coelum et ter. " , rain, hac quideni aquis demersa, ccelis autem ca . , taraclas suas demittentibus, hoc est tanquam per
, > cataraetas aquam ad descensum urgeolibus. c Is qui
. , tunc erat mundus aqua inundalus peri.t. Periit,
c , . , nooad umnem inundum esi, *ed ad sola animan, , , . tia, quae videlicet referendum mundum omnem re . praesentant. Si quidein hcus deserlusanimantibus,
, , , , nemundusquidem exislimaretur Porroquodsubdi ^ * , tur, Servati igni in diem judicii perditionis im pioruin, sic ordinatur : Servaliin diem judicii et
, , ^ in diem perdiliuuis : nam, Io diem > a communi
, , sensu resumilur. Judicii vero punilur pro condem" , nattonis Non lardat Domiiius. Expleto de
quod erit, idque
, ' / consummatione sermone,
. " necessario el per ignem, quae omnia fusius
, explanavimus, transit et ad produclionein sive
' . dilalionem temporis quo rnuridus consumme , . lur, el ail : Nun tardat Dominus qui promisil,
* " , , 555 quemadmodum nonnulli larditatem exisli , * nianl.sed longaniiiiis esl, nostram exspeclanssalu , lem, nec volens nos perire, sed omnes ad poeni . tentiam accedere : cum &ane ei qui infimtus est
, eiessentiae pelagus incircumscriptum nibil prolen
datur,sed inille anui perinde a que dies unussint
^

apud ipsum. Aut polius juxta David nequediei mulliplicatio est : ait enim hoc modo : ftlille anni
in oculis tuis, Domine, lanquam dies hesterna quae pra eriil et vigilia iu nocle 30 : per vigiliaml
significans brevissimum noctis spatium. Nox enim io quatuor vigilias dividilur: quandoquidem et
Dominus quarta vigilia venil ad sacros apostolos .
1 1

" , C
III, 10-14. Ventet UUlem dies Domini SicUl
^ , fur in nocte, quo cwli vehementi smitu transi
, bunt : elementa vero mluantia solueniur, terra

.
que et qux in ea sunt opera exvreiilur. Cum
, tgilur hcec omniu solvanlur. quales oportet esse

, vos i n sanclis conversationibus ac pidatibus, ex spectanlescl accvlctuntes advenium diei Dei, per
, * , quem coeli incensi solventur, el elementacesluan * tia lique ccnt. Sed cwlos nuvos ac terram novam

juxta promissa ipsius exspectamus, in quibus
, . jvstitia inhabitat. Quapropler, diiecti, tuxc ex
, , , speclanles daie operam ut immaculati et incon iaminati ab illo reperiamini inpace, Dominique
, , nosiri longanimitatem, salutem arbitremim.
.
^

Iucertiludinem advenlus Domini tanqnam insul
, tus,cum minime exspectabnur,per furemetnoctem
' signiflcavit: per noctem quidem,propier incertitu * , dinem : incerta sunt enim quaecunque in nocte
, sunt: pcr furein vcro, eo quod non exspectetur :
* . nullus enimexpilabitur qui furemexspectet,sedqui
, huncminimeexspeclantilli,expilabuntur.ldeoquo
, que aii Dominus quod sicut in diebus Noe erant
-,
homines Iselantes in nuptiis ac poculis, nihilque
? , & , cogilantes de futnra calamilate qu ipsoscorapre9

90 Psal LXXXIX, 4.

< Matth. uv, 25.

61$

616

O E C U M E N I I T R I C C J E EPISCOPi

hendit, donec oppressit eos diluviura: iia et adven- > tyis Domini repenle superveniel impiis. '

verosignificatcum sonilu. Hujusmodi aulem sunus

proprius esl ignis in h>s quse igni depascunttir.
554 Animadverleautem quod lerram et qu in ea
suntdixerit exurenda, al non hoinines, sed solum
perditionem dixit in impiissive impielatibus ipsorum. Via namque impiorum peribits*, nonauiera
ipse quoque impius. Juxla promissa ipsius.
Promisit namque fidelibus, dicens : Veniam et
assumam vos 35, etc. : c In domo Palris mei
niansionesraulUesunl 34. Propterea et Pauiusait
quod, angelo tuba de cqelo canente 35, mortuisque
resurgenlibus immortalibus.ipsi quoque occurrent
Domino in gloria,immortalilatem videlirel significans per hoc quod ait in gloria. Quodsiimmortales
aut incorruptibiles, ulique et nuvi futuri %unt. Si
vero hinovi sint, manifestum estquod novacreatura nala sit commulari una cum constitutione
hominum : el corruptibilis quidem propter corru.
ptibilem hominum subvf rsionem, incorruptibilis
autem fiat propler hominum renovationem.Considera vero quod el temporis moram ad Domini adventum, et ipsins longanimem exspectationem ad
nostram dicat effiri salulem.

. '
,

,
^ , ' ,
,
. -

, ' .
. , \ ,
* * ' ,

$, 1 , $, . , .
, xaivjj ,
, !
, .

,
.

111,15-18. Quemadmodum et dilectus frater

noster Paulus juxta datnm sibi sapientiutn *cripsit vobis, etiam in omnibus fore epislolis loquens
de his : inler quoe $unt nonnulla difficilia intel- <
kclu, qu<B imlocti et instabiles delorquenl sicut
et coeteras Scripturas
ad suam ipsoruni pemiciem. Mos igiiur^ dilecti, posteaquam id proeco.
gnovistis carete ne simul nefariomm errore aftducli excidatis u propria stubilitate, sed crescite
ia gralia et cognitione Domini nosiri et Salvatoris Jesu Chrisli. Ipsi gloria et nunc et in diem
leternitatu. Amen.

,

. ,
,
,
. ' , , , , *

.
. .

Quemadmodum et dilectus fraler nosler Paulus. Et ubi aliquid hujusmodi dixit Paulus? In
bis verbis cum ait: Bonilas Dei ad resipiscenliam
te invitat 36. Quod si ad resipiscentiaru invitat
Dei longanimilas,porro resipiscenlia nobis esl salutaris, utiquead noslram utililatem ac salutem est
l)ei longanimitas. Difficilia aulem intelleclu dicit,
< ua^ eliam impios ait pervertendo interpretari:nam
boc sibi vult signiiicare utque rem
omnem ex uno demonstrem.cum Caulus ita dixerit,
555 Ubi exuberavil peccatum, ibi magi* exuberavii gralia 37 ipsi pervertendo dixerunl Paulum
hocdicere. Peccemus abundanlius ut abundantius
nobis ignoscatur. Hoc autem faciunl, inquit. ad
suam ipsorum pernieiem.Quemadmodum enimilli
qui prophetas et apostolos occiderunt, ila et qui
sermones ipsorum pervertendo sustuIeruiU,eidem
judicio sunt obnoxii : quandoquidetn et illi occidetunt eos, ne ii qui ab ipsis salutaria dorebantur,
possent ab eis juvari : ct isti simililer delorquent

.
J ' * c
.
,
,
.
,
.
. '
,
/ , ,
, 6
, '
. , , ^ '
, '
,
,
, , &
'

3* Peal , 6. Joan. , 33.

3 4

'

Joan. , 2. I Tbess. . 45. Kom, u, 4. " Rorn. , 20.

618

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

617

; . - sermones, ne aliqui peripsossalulem operarentur.

. " -

Propriam vero slabilitalem fidem dicit ii) i)omi-

. "

nuil). Quemadniodum aulem in aliis EpistoJisfillil

^, , - in preces.Ua et in bac, augmeiilum in lide Domini

:; '.
, ,
.

ipsis precand)
Fillis, (UvilW faveilte UUXilio, posterioris CQlllOUcOB Petri Eplslolce.

ARGUMEXTUM
PRIILE J O A N N I S E P i S T O L i E
, , /,
! .
,
, /.;
, , "

.
* . * ;
!*, .
: .
'. ,
,
,
,
.
, , ,
, ,

. *
, ,
: ,
.
,
, ,
, .
, ,
,
, ,
^ ,
,
,
.
,
.
PATROL. GR. C X I X .

CATHOLICiE

5 5 6 Hanc conscripsit idem Joannes qni Evanfrolium scripsit suggerenshaecillisquijam in Dominum eredideranl. E l primum quidem sicnt in
Evangelio, itaet in hac Epistola theologieetractat
de Yerbo, oslendens ipsuni in Deo semper esse,
docensque ratreii) esse lucem,ut hoc eliam modo
cognoscarrusVerbum lanquam splendorem ex ipso
esse. Theolo^ice autem disserendu docel non esse
reeens quod apud nos < st niysteriuni : secl ipsum
quidcm ab inilio seinperque fuisse, nuncaulem
[);T Dominum fuisse nianifeslatuin, qui est vita
aolerna et!*eus verus. Et causam ponit adventus ac
manifestationis ipsiusjianc esse dicens,ut dissolveret opera diaboli, nosque a morle liberaremur,
et cognosccremus Palrem ac ipsum Filium Dominum noslrtim Jesum Chrislum.Scribi crgo ad omnem aatalem : ad pueros, ad adolescentes, ad senes,quod Deusquidem cognitus sit, diabolica vero
energia poslliac devicta sit, abolita morte. Deinde
tota postrncduiri Epislola de dileclione el charitale
docel, volens ul nos invicem diligamus : el oslendcns quod oporleatnos muluodiligere,quandoquidem et Cbrislus dilexil nos. .157 Docel ergo de
diversitate inler iimorem ac dilectionew , et iilios
Dei ac filios diaboli,et de peccato ad morlem eleo
quod non est ad mortem, el de diversilalc spirituum, ac postea distinguit quis spirilus ex Deo sit
cl quis > piritus erroris : et quo pacto cognoscimus
filius Dei ac filios diaboi, el dequo peccato precari
debcamus pro his qui peccanl,et dequo nonoporleal precari:quodquehis qui proxiinum non diligit,
nnn sit dignus vocatione, nec possit dici Chrisli.
Unitatem quoque Filii ad Patrem oslendil: el quod
is qui Filium negat, neque Palrem babeat. Disceptat aulem in hacEpistoladicens,hoc esseproprium
20

619

OECUMENII TRICC/E EPISCOPl

Antichristi, dicere esse Filium ipsum Jesuiil ,

Chrislum, ut videlicet cum iile sil, menilax

ipse se esse dicat. Exhorlatur autem tola Epislola
credentes HI Dominum, ne conlristtntur si odin
habeantur in mundo, sed gaudeant pobus, quod
odium mundi ostendat credentes migrasse ab hoc
mundo, ac deinceps habere conversationemccelestem.Et in fine Epislolse rursumad memoriam reducil,quod Filius Dei vila aeterna sil Deusque verus, et ut ipsi serviamus ac nobis caveamus a
simulacris.

858 PRWRIS

JOANNIS

,
, " , ;
, ^ .
* , -
,
, "

'
, .
^ ,
, .' , ,

CATHO

IUANNOT ?-2
.
1. Evangelica de Christo theologia; in quo etiam *, t .
agit de covfessione et observatione peccato, ,
)
quod cusiodia prwcpptarum Uei cognilionetn
.
de ipso canfirmet.
2. f)e dilectione sine qua manet impietas: in quo . t , .
'
eiiam agit de gralia jtuta rujusque atatem, et
|: .
de aversione ab amore mundi.
3. De fahis fratribus Deum abnegantibux, . c
, .
quod pietas in Christum sitPalrusconfessioiPatris namque glorifiratio, Filii Iheologia e*t. /n , .
, '
quo eliam agit de divino ac spirituati dono in
sancttficationc ob spem perveniendi adcognttio- , . ,
.
nem Dei,quod omnis quiestinChristo, exlra
peccatumcst: qui enim peccat, ex diaboloest. .
4. De charitafe erga proximum ei affeciione ad 5c .
tribuendum tleemosbnas : in quo etium agit ie .
.
bona conscienlia qvx est perfidemJesu Christi: et de discerneiidis spiritibus pereonfessio- '
.
netn incarnaiionis Domtni.
5. De fratema charitate ad divinum cultum,
. < ) .
LICJE

EPISTOLJE

CAPITA.

t>. Theologia de Filio qui est in gloria Pafris, el " . ^ ,

victoria adversus Malignum per fidem Jesu

Chrisli ad vitum.
.
7. De subvcniendo fratri peccanli per orationcm, '. <?
et quod sit non prccandum : in quo etnim agit
, .
de abstinentia cullu doemonum.
/ .

COMMENT. IN E P I S / . I JOANNIS.

622

JOANNIS APOSTOLI
PRIOR

EPISTOLA

CATHOLICA

859 CAPUT PRIMUM.

Evangelica de Christo theologia; in quo eliam

.
.
"
.

agit de confessione et observatione apeccato,

quod custodia prceceptorum Dei cognitionem

de ipso confirmct.
I, 1, 2. Vox erat ab iniiio, quod audivimus,
*0 ' , ,
" , quod vidimm oculis noslris, quod perspcximus,
, et manus nottm contrcctaverunt de verbo vitoe,
, , - et vUa manifestata est, et vidimns, et testifica.

,
' . . * ,
, .
,
. ,
.
, ;
,

, .

. '
,
, , ' ,
,
. ,
, , , .
c

, flv, > i
-

nnr.

Hoc dicil et adversus Judaeos et adversus Gracus, quuniam mysteriuin quod apud nos est tanquam receniius calumnianlur. Ostendil ergo quod

14*11 sii, quia ab inilio, hoc esl, simul

500 cnm coiiceptu principio. Aul quod non solum

Iege,sed et ipsa visibili crealura hoc sublimius esl:
illa enim inilium habuit,hoc autem erat eliam anle
hoc initium. Cum igilur Gnecorum mysteria
heri aut nudiuslerlius orla sinl, quid poteril quispiam dicere? quae iu aniini inleinperanlia collaudantur, serovix subsisteiilemacceperuntsubstantiain, cum jam impudicitia versaretur inter honiincs,rujuseldisciplinaelrecordalio fuithic defluxus
a meliori ad effusam noctem nostram.Magnificentitim itaque demonslrans nostri myslerii ab ipsius
antiquisale, subjunxil quod hoc etiam vita sil, et
vita non lemporali spalio mensurala.sed persisLeoliam habens et quaesemper est apud Patrem, conformia diceos hlS
his qqu
dixit in suu Evangelio. Nam
formiadiceos
u dlX
etibi: tVerbutn, inquit, erat apud Deum, et Deus

, ' , , eratVerbum 37.38 oHocaulem,Erat,non tempo ralem designal subsislcntiam, sed rei perdurantis
, - es<enliam,et oninium, quaeesse sortitasunt, principiuin.basiiii ac fundamenluir, etsinequo nesub,
, , , * sislere quidem haec posseni. Unuinquudque enim
. oSv , eorum quas nata sunt, es>e aliquid delenninatum
, ' dicitur,puta esseangelus, esse sol, ccelum reliqua * queomoia: solusautem Filiusabsolute esse dicitur,
. J - dequo parlicipanl omniaquae ad exislentiam pro cedunt. ProptrrquoddiciLetPaulus: ' ipsnm
Hujus au3! ' et vivimu.s et tnovemur et sumus
, ^ scullationcm juxta iniroducturiam doctrinam ubi
quis prius suscepit, venit ad vivendum ipsum, non

y - M j a n . , 1.

Act. xvin, 28.

OECUMENII TRICCfe EPISCOPI

623

624

COrporaliter,sedperfeclecognoscendo,poSllorigum . xat
cxercitium el consideralionem :qua?t liam conlre- / ,
clalio dicla est de verbo vitae, quae dixit : Ego , .
suni vita w. l3olerit autem hoc eliain niodo dici
dc Yerbo quod erat in principio: quodvidelicetau- . t divimus ipsum p<r legein ac prnphetas venlurum . >
esse : hoc itaque Yerbum, cum venisset cum cor- , , ,
pore,niai)ifeste vidimus el conlreclaviinns : nu- *
dum namqueDeu nemo vidit unquam*1 Neque , *:
enim temercasseiisimusapparenti,sed postlongam . , , , "
conlreclationem,hocesl,in iignalionem lcgaliumet .
prophelicorum de ipso testim<>niorumfcredidimus $. Verbo in carneapparenli. Aul,Quod perspeximus, *
id est,oculis videnlesadmirati sumus. - enim ; ' . ,
est cum admiratione et stupore inlueri. Non ergu . ,
quod eral perspeximus aul conlrectavimus, nam . .

hujus generalionem quis enai rabil ? 5 6 l Sed quod ,

factum est . aut contrectationibus inlelligentiac,

sicut jam diclum est,aut eiiam sensum quemadmodum Thomas post resun ectionem

4 2

. ,

, ,
,
. 1;
. ' ,
'
,
, ,
,
, ~.
, . *
, . .
,

. UIIUS enim

eral el indivisus, idern et visibilis cl invisibilis, et

apprehensus et qui non possit comprehemli, vi
contrectalus et qui langi on possit, el huinuno
morc loquens et tanquam Deus fa* iens miraeu a.
Haec auteni proplersuminauiVcrbi ad caruemunionem dicimus LitteraB series est hnec : Quod erat ab
inilio, quod audivinr.is etvidimus et perspexiinus
oculis et manus nostrae eonlreclaverunt de Verbo
vitae, quai vila manifeslata est,quaui et vidimus et
lestificamur et annuntiamus vobis : Diro aulem

vilam sempilernam qua> est apud Palretn et nobisC

4

yfr

manifestala csl: quod ergo vidimus,hoc ctiam an- ,

nunliainus vobis. Hic igitur respondel sermo ubi ^, :
dicitur.Quod ergovidimus. Non ila autem seruio- , ' . //
nem relulit qnemadmodum nos : primum quidem , ' :propler usum abbreviali verbi,deinde etiam Cra)- , .
corum nugas conlcmnens, et ostendens quod noa
in verbis sil nosira salus,se 1 in operibus, et in bis , .
nos magis attenlos erficiens,ne ibidem st.ttini repe- , ^
rienles quod proponilur, negligentiures simus, , ,
Prdelerea divina traclans, obscurilale voluil occul- .
tare quae sublimiora erunl quam nt profanae ferrent anres, nec tuto ipsis prorautganda sunl. Hara
sancia projicerc <anibus, ei spargere^margarilas coram porcis * , non prudentis tiri est, nac discretae
considerationis.

I, Q-T.Elannuntiomusvobtevitamtviernam qiix
t

eral upvdPatrem.etiwbis manifestata tsl.Quod

dimusetaudivimus annuntiamus vobis^utetvussoluelatein habcalis nobiscum, et suciclttsiioslra sit
cumPatre cl Filio ejusJcsu Cltristu:Ei hacscribimus vobis, ul (javdium vesirum sit plmvm. Elhcec
(\st pmmissio qutttn audirimus e.r ipso ; et annuntnimi vnliisjiuodlhus lux exl <el lenebt w eonon
viint nthv.
Sidivcrhmixquodsociet>temhabemus
tui vi iti inirbris (ttubulanius mcn!huur,et t r rihiictn unu ftftnuis. Quod si in luccamliulattius,
M/m tpm* iu htce $ovict-<tvm habewtts internus
%

^ Joan. , ,

4 ,
, .

, ' ' .

* .
, . ,
' ,
, ^
.
' ,

u Joan. . 18 et I Joan. , ! 2

Joan. xx, 46.

Mattta. t n , 6.

645

GOMHBNT. I N EPIST. I JOAXXIS.

626

. wvtuum, 562 et sanguis Jestl Chrisfi filii ejus

, emundal nos ab omili peccato.
, ' ,
.
' . .'
Et annuniiamus vobis vitam. Quodergo vidi ,
, mns ct audivimus,annunliamus vobis, inqui .Quid. ; nnm illml esl? quod is (\.\ est vila ailerna nobis
',, , manifeslalu* est, cl inspectores ipsius facli sumus
, . ^ el ante passionem el post resurreclionem. Ipse
y.o .'. , ayc/i enim in carne clavis fuit cruci affixus, e: in eadem
.{. carne resurrexit. Et quod lucrum ex hac annunlia
; , tione vobis adferimus? nempe illud, quod, quem ^ admodum vos consorles assumimus per sermonem
, * eorum qua* el vitlimuset audivimus, ilaet consor , , lesPalris ac Filii ipsius Jesu Gbrisli. Hoc autem

'. , nacti, gaudio replcamur tanqua.n IJeo uniii. AU

, qiia dum vos nobiscum eslis parlicipes, plenissi , - mumhabcrnusgaudiuii} noslruin.quodinreceplione
, - mercedisguudensseniinalorconstiluetmessoribus,
3 - gaudenlibus et his quod suis fruanlur laboribus.
. ' * liis diclis rursum sermonem resumil, explanans
, .' .' , . qvicc sit annunliatio quam auilivil: et ait hanc esse,
3 , - quod Deus lux est, el :cnebra3 in eo non sunt. E l
ubiauJivit ? Ab ipso Cbristo, qui dicebal: t Ego
' . j

/ , * sum lux mumli; > et: Lux ia mundum veni

, . , - Li.x ergo est, et tenebrae in eo non sunl. Lux au. , . teu. spiritu.ilisogitans animse noslra) oculos adsui
, susceplionem,ct ab bis oicnibus materialibusaver ' , lens, alque a I suiuni sui desiderium ainatorio
, aileclu urgens. Tenebras aulem, vel ignoraniiam
:^. (iicil vel peccaluin. In Deo namque nec ignoranlia
', . conspicitur nec peccalum.Hajc enim circa makria , . lia et consliiuliuneiu qurcapuil nus est reperiuntur.
, * . Quod si alibi dittuTi esl: Posila} sunl lenebrse la , " libulum ipsius 45 dixil lanien * Positac sunt;
, ', , . , '., noti autem Sunl lenebra3,sicul ilixil, Lux est. Aliud
" ', . cuim est quod ponilur ab eo qui ponit. Hic crgo
-.fSj : /. , - tenebrae ignuranliam ^i-n.ficant, quac in eo cst
! ' quod Deus comprchendi n*queat' porro boc no , . slrum esl, non Dei. Ponitur ergo aliquid corum
#. , oV/ , quao non conveniunt alicui, nec ipsius gratia, sed
* . " altcujus quotl cutn concernit. Quud autem etteneov.vso; , brasappcllel peccaluin, manifeslum eslex bis quat
aVrrft, . ab eodetii dicla suni in Evangelio. Quid enim ibi
;, , /. > Ddl jl? Et lux iu lenebris lucel, el lencbra; ipsam
. . ^ iioncomprehenderunt^ : tcnebrasdicuns pecca , , , ' lisubnoxiaiii noslramsubslanlianijinquafaclus sivt*
/ ' qua assumpla^on cuntr<xilab ip.-ainquinaliones :
^ , ; , ^, iiGo qiK-niam poccaliim nun fecit elc. Quando
* . ; quidem igilur no> ad [)ei consoi lium assuinilur
;> ! /. >; qui lux r s l ; pnrro in hujusmodi luce subsisten
.'. ; ^ m?quetint (enebrac, ut deiiiousiratiim esl, mque
', , '.' tKiStpii lnris participes suiuus, tenebras post buc
/;* ; , in niMiis ipMs suscipiamus, i*c mendacii as
^ .
-2 l u a i c u e l Lua cutn ineiulacio a iuci.s suciclale
/ , (of /ov ^ ' abstrabauiT. Ilaquc sucietateni babcntcs inuiuam
,) ^ {ucmpe etin er ns el inler lucem) cnphi * ifilcilos
c

44Joaa , 12 i l x n . 16.

Tsal. , 12,

' luin. , fi.

47 Isa. LIU, t2.

QECIMENII TKICCU EPISCOPI

6?7

nos reddimus peccato.Sed quomodo id nobis con- i

(inget,inquit, qui prius in multis offendimus peccatis? nemo siquidem vrrax et qni vero dicendo
assuevit, dicere audebit quod absque peccato sit.
Si quis igitur hoc timore circumfusussilet orcupatus, bono sit animo, inquit, nam sanguine Filii
ejus Jesu Christi pro nobis eiTuso purificalus est,
conlracta cum ipso societate. Animadverle igitur
quod propter summam unionem,FiliumPatris eliam
vocetassumptam ex nobis naturam, cujus proculdubio assumpla? naturae sanguis omnino est, ct
non Dei. Quomodo ergo, annon deliruset impius
esl Nestorius, qui Filii carnem separans, malrem
ipsius non patilur /id esl, Deipaiam appellari? Quod si in luce ambulamus, sicut ipse
est, Sciendum quod tolius sentenliae intellectus
est eversiu biasphemiae Judaeorum : ipsi namque
dixerunt deChristo : Nos scimus quod peccator
sit 48. Ait ergo : Si lucis opcra f cimus, consortes
ejus sumus : si autem non facimus, alieni ab ipso
sumus. Quomodo ergo, annon verax est, inquit,
nec peccatum ullum fccit49 quanquam inter peccatores a nobis repulatus est ? Si ergo nos qui
diximus : Sanguis ejus super ncs et super filios
nostrosSO, impudenler dixerimus quod non peccavimus, nosipsos fallimus sive decipimus, quasi
non sit peccatum crucifixisse Chrislum Est enim,
etmaximum : ideo non dixit, Mentimur,sed : Nos
ipsos fallinius, et verilas in nobis non est, quia
error extra veritatem est. Si vero peccatum
agnoscamus et confiteamur, remittet nobis. Communicando autem in sermonc cum aliis,austeritaiem reprehensionis plurimummilig avit, dicens:
Si dixerimus.
9

. , ,
j
^
.
, ^, .


.
,
, , *
. , ,
J
. >
8 (5,
. ,
, . *
, ,
, , .
, , ,
, *
; , , '
' , , , , , ,
.

' , , '
. ' .
,
.
, ?.
1

', , ,
I, 8-16. Si dixerimus.Peccatumnon Iwbemus,
,
.
&6\nosipso$ fallimus, el veriias innobisnon
est. Si confiieamur peccata nostra, fidelis est et ^ , ,
justus, ut remittat nobispeccata nostraM emnn- ,
del nos ab omni iniquitale. Si dixerimm quod . ', non peccavimus, mendacemjacimvs evm etser- ,
.
mo ejus non est in nobis.
.
t Si confiteamur peccata. Repetit sermonem,
abundantius eo utens, ut frequenlia productae ,
redargutioniset ipsospeccatimagnitudine coerceat ^ ,
et ad confessionem invitet.Quantum autem bonum , ^
a confessionp oriatur, significavit qui dixil; c Dic .
tu primum peccata lua, ui justificeris
> Hoc ,
autem moris etiam fuit praeceptori hujus dilecti di- , ' .
scipuli,ut eadem frequentius repeierel,moderalius
primum,deinde perfectius,volens efficaciorem di- , , clorum efficere cognitionem, ac sludens ipsorum , ,
habilum auditoribus inserere. Fidelem vero dixit ,
Deum. Hoc est veracem. namque, id est .
fidelisydiciturnon soluro de eo cui aliquid concre- , .
ditum est, verumetiam de eo qui in veritate con- ,
flrmatus est, qui ex suo veraci morc habet alios ,
quoque hujus participes efficere. Fideli* ilaque t

5 1

48 Joan. . 3*.

40 Isa

LIII, 12.

30 Matlh. xxvn, 24.

61 isa. xxm,

26.

629

tiOMMEXT. IX EPIST. 1 JOANXIS.

630

. , diciturhoc modo Deus : juslus vero, ut qui ad se

; : , 8 accedentes non repellat, qualiacunque fuerint in
. ; quibus peccaverunt Reinitlitiiiilur indubie peccaia
&. his qui per poenitentiam ad sanctum baplisma
, , - aourrerint, sive in ipsum deliquerint, sive in
. * , , alium. Si ergo confitemur, inquit, convemenlein
; * . - eliam veniam assequemur. Si vero impudenterdi , - cimusnos non peccasse,duplex operabiniur malum,
, ; , etnosipsososlendenlesmendaces, et Deumquiex - cedil omnein verilalem de mendacio calumniantes
. ; Ipseenim ait per Propbetam : Reddiderunlmihi
. ' mala pro bonis 5*. Sursumque per semetipsum :
, Si male locutus sum, (esliiicare de malu : sin
? Quod si his ita se haben , ; bene,cur me caedis
, - tibus adhuc dicimus n- s non peccasse,ipsius verba
, , y negamilS, qua? SpirilUS el Vlta SUnl. t Verba enim
. , , , , quae ego loquor, inquit, spirilus et vita sunt
:
. / nec j a m babemus ipsius sermonem in nobis
. immaneniem : quod quid gravius esse pole ;
rit?
, ,* ' I I , l -6.Fiiioli meu hm scribo vobis ut non 5 6 5
. , peccetis. Et si quis peccavmi^ advocandum habe-> ,

, . mvs apudPatrem,JesumChri8tumju$lum.Et ipse

estpropitiado pro peccatisnostris: non pro nostvis

" , ouiem lantum,sed etiampro totius mundi. Et per
. - hoc coyiioscimusquod eum novmmus, siprmcepta
, , i/livs obscrvamus.Qui iiciUNovi eum^elprtzcepta
^ . , , eju% non sivat,mendax est.etin eo veritasnon est.
, , Qui autem seimonem cjus observal, vere in hoe
. ' (liaritas Deiperfectd esl. PeT h0Cxtimus quod
, ipso sumus. Qui dicit se hi eo manere, debel S I

cut ille ambulavit et ipse ambulare.

'<.
. , ', ,
;

Nalurae noslrae insiabilitaiem et proclivitalemad
, peccaluin sciens, quodque semper familiare nobis
, sit ul ad deteriora labamur, cumque insidietur
, praeterea nostrae saluli invidicsus dsemou, necesse
^ ' ; esse eos quiDeo jam familiareseiTeclisunl eccare
, , nisi caute vivant : haec subjungit, quod si eliam
' , . - post remissionem labamur.ne de nobisipsis despe , remus. Cnnversi namquo rursum salutem conse . ; queniur, per niediatorem Doininum Jesum Chri , : slum. Ipse enim inlerp llans pro nobis Patrem,
placabil eum pro peccalis noslris : nec tantum pro
, . noslris, sed eliam po tolius mundi. Hor autem
, , ' dixit : aut quod ad Judjvos scriberct, ulque non
, pro solis illis profuluram resipiscentiam conclude ^ . ret, sed lianc ad gcntes quoque extenderet : aut
' ' , qund uon illis dunlaval firret promissio quiin illo
: tempore forenl.verum etiam ad omnes qui postmo , . dnm fnluri essent Advocatum vero dirit eum qui

, Palrem pro nubis precalur sive flectil. Humano

', , ' anlem modu el dispensalione qaadam haec dicta
. * ' - snnt :queinadmodum ei illud : Filius nibil potest
o t , facere aseips)^>. Ha?c eniin dicil, neDeoadver , . sari videatur. Nam quod eliam Filius baberet po

& Psal. xxxvif. 51.

Joan. xvm, 23.

Jonn. vi, 64.

Joan. v, 19.

OECDMEKII

031

: EPISGOPI

testatcm remittendi peccata OStenderat in para- ,

; , ' ' ,
* ,

,
,
. . *
, ,
, ,
, .

, ,
, ' ,

lylico56.sed et discipulis dando ut peccalarcmitlerenl, ostendit quod sua potestate hoc tribuerel 57.
Verum ut diximus aut dispensatorie hoc dicit nunc
Apostolus, aut oslendens eamdem Filiicum Patrc
naturam eamdemque potenliam, et quod quidquid
faceret una Irium sanctarum personarum, 566
commune essetetreliquis. Et per lioc cognoscimus Cum insuperioribiisdixisseicos qui inDominum crediderunt soeielalem habere ad ipsum, ea
nunc proponil quae societatem erga illum confirmant,et ait: Et per hoc cognoscimus quod eum verimus.Solel bic divinus vir.similibus diclionibus
eodem modo frequenteruli: quemadmodum eliam
dum ail : In mundo eral, et mimdiJS per ipsum
factus est, et mundus eum non eogno?it 58. , Iia
ergo el nunc utitur verbo Cognoseere. Qnod eum
novcrimus, hoc est, quod nna cum co commisli
sirmis.ex boc cognoscimus si praicepla illiusob>ervamus. Duo significat verbum , id esl cognoscere,polissimumapudsacramScripturam,pula
scire aliquid : quemadmodum ubi diciiur : Cognovi quod faciet Domimis judicium pauperum 50.
Praelerea significat omnimodam conjunclioncm et
conflrmationem ergaaliquem, quaecognitioappellalur : siculcum dicilur, Novil Dominusviasinnocentium et sicul ait Paulus, Ut cognoscamus
Deum veluli eliam ab eo cogniti sumtis6i. oSimiliter
autem elde contrario puta ignoraniia dicendum est
quod dnpliciter intelligalur Quemadmodum enim

.
:, . , " ,
!>
.
,
, ,
.
,
, , ,
,
, . ,
, ^ , (
, ,)

, , ,
extemisquoquescriptoribuSVideturuna}esl|conlra-^ * , ,
riorum scienlia. Juxta hoc ergo Cognoscere hoc , . ,
loco duobus modis accoplum est. Siquidem cum . ,
ail, Per hoc cognoscimus, pro scire sumilur; .
cum autem dicitur ; Quod eum noverimus. hoc est , ; * ,
quod firmiler cum eo conjuncii simus. Qui enim | ,
consorlium habet cum aliquo, etiam commistus ac * '
conjunclus esl illi in eo quod parlicipat.Propterea
etiam subjungit Praecepta ejus observamus. Ex ,
hoc eiiam solveretur illud : t Novil Dominus qui ,
sunt sui *, el illud : Eum qui non noverat pec- * , ,
catum, pro nobis peccatum fecit 3 : et si quid ' , ; ,
aliud apud divinam Scripturam de cognilione vol .
ignorantia tractatur. Deinde a contrario idem con- , t \ ; ',.
R

firmat, abundanliori Ulens probatione, etait * , dicit, Noti eum, sive societatem habeo cum ipso, . " ,
et praecepla ejus non observat, mendax est. Quo- , ,
modo enim fieri potestutidem conjunctus ei adhae- !> .
rens sil,etnon adhaerens ? Cerle servare prsecepla, *
adhsesionem designat, non observare autem, ne- ,
quaquam esse familiarem. Itaquequi novitDeum, : . >
eliam ab eo cognilus esl, sive consors factus est ' . ^
cum Deo et Deo colligalus : el in hoc dilectio Dci , ^
conspicitur, per quam dileclionem habebit per- , ^
fectionem quac est in Deo, 567 et hujus judicium , , , *
faciet familiaritalem suam erga Deum. Per opera
namque exhibelur perfecta dilectio. Verum q ia .
conlingil recla et exacta tradere aliqucm pra^cepta, cum tamen ipse segnius sil affectus: quod longe
56 Matth. ix, 2 et seq. 57 Joan. xx, 23. 58 Joan. i, 10. 59 p L cxxxix, l .
Cor. xm, 6 ; Gal. iv, 9. 6* n Tim. n, 11. es n cor. v, 21.
s a

eo p | . i, 6.
s a

6i I

6*5

GOMMEXT. IX EPIST. I JOANXIS.

634

est a Deo : propterea dicit quod is qui in Deo moralur, debel ipse secu/idum illum, su*e quoque vit
itinera dirigere.
. '.

CAPUT I I .
f , . - De dileclioiie sine qna manet impielas : in quo
' .
etiam aqit de gratia juxtn cnjusque wtatem el
; ,
de arersiouc ab amore mundi.
t , ,
II. - t l . Fratres, iwv praceptum novnmscri , ' ' . bo nobis, sed proccplum vetus quod habuistisnb
; , ' iitilio. Prwceptum vetus est sermo quem audi. ?. " slis ab inilio. Hunum procceptum mvum scribo
, /! vobis qvod vcinm ctt in ipso, idem vcrum est el
, : ^ . in vobis : quiu lewbrm prottercunl, et vera lux
, jam lucet. Qui dicit se in lucc rsse, et fralrem
, ? /' * . - suum odits in tenebris est usqve adhue Qui
, ' , dilirjil fratrem suvm, in luce mnnet, el offendi^ ; ':. : vufum in eo non est. Qui aulem odit fralrem
7

, , , ? ' , * l / W W , I I I tenebris r $ / , et (Cliebns ambulat. Ct

, nesvit quo cat, quia tencbroe obccecavcrunt ocuios ejut.
.
;
Circa dilei lioneni erga proximum deinceps versa
, . ; tur,et ait qund conjunctio erga Dnimsive dilcclio,
, cognoscilur primuin ex dilectionc erga proximum.
. / , Neque enim fieri polcslut is qui a Dei cognilione
, - illnminatus esl,etcjus dileclionereplelus tenebras
, t i : habeat ex odio advcrsus fratrcm smim. Siquideni
7*/.. lux ac lenebraj ad idem el secundum idem conve -: * .
- ; nirenon possunt.Iiaquequia dilectione circaDeum
; JV -jv , > illuminalus cst, ad fralris dilect.oneni accendiiur,
: * . / ei Deum habens.habet n 6 0 et lncem erga fralrein.
> . ! Qui aulem dieit se Dtumdiligcre el fratrem suum
odii, iri cominuis esl lenebris, semper rasctilicns
, ', ;J
intelleclualibus oculi ,ut quilucem perdiderit quae
/ ,
'
, XTZJ ^ ^,; erat a conjunclioneel erga Deuin et erga faurem :
, ; ; ; ; . neque novit quumodo deineeps co uLlur. Quoniain
*, . ' aulem Epistola hsec generalis eral, el communitcr
; ; ad omneset Judaeosel Grajcosdirigebalur :ad Ju; -' ; , - daeos quidem sermunem dirigil,cuin ail, ttoii piac!; Vy ' ceptum novum scribo vobis. sed veius, de dile TT|V , . cliune loquens. Siquidcm in labulis Mosi scr ptum
^, , trat : Diligcs posl Deum cliam proximum itium
' ); , n - sicut leipsum 6i.Ad Gra)cos vero ulicai quispiain)
. ; ' , : " quidnani de vetiTi praeceplo script un esl.cum hoc

. / nusquam leperialur ? Uicinius ergo,quod lns <;uo * ^ que lox srripta eratdc ddecliuie erga proximus.
).' ; . ; * Ubi e> quomodn ? ncmpe sonpla in tabula curdis
;
; per naluralern intclligentiam. Et quud scniinatic in
4

. '
, ; ; :(')
, ;
. ,
. )\ vJv ,
>, , ; ,
; ,
.

; . ;
.
'
,
7

64 Lefit. , 18.

Rom. . 23.

n(blS fiallll alrs !l)lelligen:iai dicautur IfX, V nlilS

idoneus esl atl confirmamltim sctmonom, qni ita
dicil: Yideo aliam Irgem ropngnantciu legim^nlis meaequaB est in me 65. Leg^m crgo sive praiceptum velus cliain Gravi acceporafu, scribnde
logem nalura, ut benigni esstni crga universos
propinqu s,el sui inviccm ainanlcs.quateiius bomo
sociale auimal e s l : quod sine dileclione lieri non
possel.Sed et multns iiumines nmni sc exposuisse
unum pro alio, veteres srriburit bistoria}. Majoris
signum dileclionis Salvalor noster (radil. cuin ait;

635

OEOJMEXU TH GG.E EPISGOPI

036

Majorem hac dilectionem nemo habet, quam uU ? ,

animam suam ponat quis pro amicis suis 66. Ita , , '
pra?cepto de proximi dileclione jam olim el Judaeis * ' .
et Graecis posito, dicil : Practcr vetu< praeceptum '
quod audistis de proximi diletlione, adhuc etiam ; ;, ,
novum pra?ceptum scribo vobis : quod veritatem ,
babetel in eo qui vos familiares Deo effecit, el in ,
vobis qui participaslis cum ipso.Nam quia i p f e d i -
cit: c Egoluxinimindum veni67 etlux verajuxta , ejus sermonero jam lucet,porro in luce non possunt . , c
subsislere lenebrae : pplendeat posthac vera lux ,
dilectionis, aiTectu non simulato erga tratrem, el
praelereanl odii tenebrae, hoc est discedant, dispe-
reanl. tfflO Nam hoc eignificat Praelerire etiam
apurl bealum Paulwnr^ubi diri!,Praeteritenimfigura > ,
mundihnjus.Alio modochcaillvd : Praecepium I , , , .
novum scribo vobis68.iPra)ceptum bocnovumesl, ,
quatenus Mosi praeceptum non universale fuit,sed ,
dislinctum juxla eosquiejusdemerani cognationis . ,
aul tribus, exhorlansad diligendos solos amicos69, . ,
inimiros vero odio habenles cum dicit: Diiiges ,
amicum luum et odio habebis inimicum tunm 70. ,
Prarephim autcm Doinini ojusque aposlolorum , ', ' ,
nova adnmdum rompleclitur.prapcipiendo : Dili- t ; , ;
gitc inimiros veftros.et benefacile his qiii oderunl , *
vos, naiurali subsistenl ai baBrendo. et non illi ,
nalurali aflectui qui in honiinibus pravis artibus , ,
drdilis ex rnaiitia inhacret. Qui aulem oditfralrem , ,
Ruum. Hujusmodi quidpiani dicil his verbis :
Qui dicit se osse Cbrisli, el fralrem suum odit, . '
mentitur el non estChristi.Sienim Christus illum .
ila dilexil. utet animam snam proeoponeret, quo- ,
modo is qui se dicil esse Christi, odil frativm suum , , .
pni quo Chrislus morluus esl ? Aut eliam hoc modo:
Qui dicit se \sseDei, el odit fratrem suum qui est !> ,
Chrislns, (ipse namque dicil, Nunliabo nomen J
luum liatribus meis 7*,) hic non est Dei,seddia- * ,
b o l i . Xam si Dci esset, diligeret utique fiatrem , (
suum, et ila aliam Cliristum.
, '

, , '
), , .
f

.
II, 12-1 i . Scribo vobis.filioH,quoniam remissa
svtit vobis pceat / propter nomen
ejus.Scribovobis, patrrs.qiwniuinognivislis
eumqui ab initio
est. Scribo vohis adolesmitfts, quoniam vicistis
MaHgnum, Scrtbo vobi*,pueruli quoniam coguorixtit Pittrem Scripsi vobi.sjmtrex, quoniam co(jnorixtis eum qni ah iuiiio esf.
Smpsivubis,
(uloleseeHleS) qnomam jorles estis, et verbum Dei
mnttet in vobis rt vicisU* Malignum.
Qiioniamdix(Tat:Pnereptmn novum scnbo vobis
signiiical e iam disposilionein illorum qui litteras
esscnl accopturi ridaiilemdesignatper progre sum
ac promolionoin juxla corporale augmentum Novpral euim quod non in a?(juali honore sennonem
essenl omnes suscopluri i>70 neque aequali animo
ac slu lio : seJ hi quid-ni veluti pueruli magis per
%

1 }

6 Joan xv, 13.

7 psal. xxi, 23.

7 J an. xn, 46.

0

, ,
. ,
, ' * ,
, ': 3 .
, , . '
", , ' ep/3C
, , ,
; ,
.
. ,
.
. IJoti
, ,
, * ,
.

681 Cor. , 31.

69 Levit. , 18.

Matth. , 43.

037

638

CO.MMENT IN EPIST. I JOAXNIS.

. \ modum instructionis : quibus lainen spondel pec ; catorum remissionem pr fidem in Christum. Alii
, vero.sicut i{ui promo\ erunt in virum perfectum
, aetatis plenitudini* Christi, el vita utalios quo |ue
' . ' , possintefficere filios.quibuseliam teslificalurquod
, ; cognitiouem habeant illius qui ab initio esl. Quis
, , estaulemisquiab inilio est,nisi DeusVerbum.quod
. eral in principioapudDeum?Porro alii quasi ado' ., lescentes sunt, quibus tanquam juveniliter ac ro buste <c gerenlibus adversus afferlus et afWclio , , , nes conlumeliap.aUestaturquod accepturi gintpal mamvicloriae.Deindealio modo aggrediendo idem
' , repelit,ad niensuram spirilualis adaptansdoclrinae
, sermonem. Quoniam igilur novi, inquit, vos ita
! ( excepturos vario modo quse a mescripla sunt,ne ), ~ , cesse est el me diinetiri doctrinam juxla disposi , lionem vestra? aelatis: et cum his sane tanqnam
, cum pueris disserere.quiPalrem cognoverunl,dico
;. . sane Deum : cum illis aulcm veluti cum patribus,
qui amplius aliquid habent quam pueri in cogni. lione,quod non solum ut palreni cognovrrinl, ve . rum etiam tanquam eum q i iuilio careaf,et cujus
-. , initium nenio possil enarrareierat enim in princi
pio. His sane aequum esl et pefectiores apponere
, * sermones:istos vero lanquam robustos adolescen , - tes,el a I luclam ac < erfamina idoneos inungere :
, ; quibus eliamdum victortae claritatem dicil conlin , gere,oslenditfurtibusacmililaribus opus esse ser*/ ^ , inonibus.Ila ergo juxla aelates spirilusatlemperaio
, Mr suo sermone : dnm hi qtiidem ila afficerenlur ad
. . ipsiussermonrs,alii vero lales arrcderrnl ad fidem,
ul Vririis modis inslrui deberenl juxla sui qualila. iem,subjungit postea exhortalionis serroonem, et
, ait:Ne d ligalis mundum. Haec tanquam pueris
dicil.Semper enim alTecli sunt pueruli adapparen. lem voluplatem.Deindecausanidicenscurnon de. ' ; ^ beal quis mundmn diligere ei ea quac in mundo
, sunt, conflrmat deinccps doitrinam pat ibus ac
6 , dulescenlibuslraditam:perfectiun namque habitu
<* , bis subvenitur.Et ne existimes quod suo so< reone
. per mundum significaverit aggregalum ex ccelo et
j - terra subjungil quis sit mundus, el quae sint ea
-. . qnac in niundosiiiil Et mundutn quidem uicit vilem
. , ^ turbam qiiiB nec patris babet in se ditaclinnem.
, . . D 57 tQuxnam ailtCIIl SUIlt illa quffi miindo sunt?
, , Qiiipcarnis concupi cenlia prrftctunlur qnae con, ; , , *: cupiscmtia persensus agiiant. l*er oculos namqiie
, , , qni potissiinuin lenenl Incum in sensibus, ca^trra
* . quoque coniplrxns esl.Circa roncupisrrnliam ina ;. ; lum omne versalur, adulleria, pocula, amnres in. , " decfntcs: arrng,mli&,velle cunclosexredero,sug > geren'0 foncupiscpntia ul quidquid adorilur, ab
i/ , * arrog nte conficiatur.caedes, ba? quidcm obavari'.
liam,illa3 vero ad perdendurn a Iversarios: doli, ef
c

hi ut qiiidqtiid impediinenlo est nobis, dolu subdamus. utque uno verbo dicain, quidquid Deo adversalur, p r carnalium concupisccntiam iiatuin est perfici
, . ,
- o i . '

I I , 15-17. fte dUnjatis ViU^dum Ufque til qiltt

in MUttdo SWli. Si quis diligit mundum, 011 est
charilas Patris in eo. Quoniam quidqnid e$l in
%

635

GEfXMEXII Tlt IGC.E KPISCUPI

036

Majorem hac dilectionem nemo habet, quam ut i , *

animam suam ponat quis pro amicis suis 66. Ita , , !
prsecepto de proximi dilectione jara olim et Judaeis - ' .
et Grsecis posito, dicit : Prajlcr vetu< praeceptum "
quod audistis de proximi dilettione, adhuc etiam , ,
novum preceptum scribo vobis : quod veritatem ,
babetel in eo qui vos familiares Deo effecit, et in ,
vobis qui participastis cura ipso.Nam quia ip?edi-
cit : c Egolnxinmundum veni67, etlux verajuxta , ejus sermonemjam lucet,porro inluce non possunt . ,
subsistere lenebraj : .plendeat poslhac vera lux ,
ddectionis, aflectu non simulalo erga tralrem, el
praelereanl odii tenebrae, hoc est discedant, dispe-
reanl. tfGO Nam hoc significat Praeterire etiarn
apu<l bealumPaulum,ubi dic^Praeleritenim figura > ,
mundihnjus.Alio modochcaillvd : Praeceplum * , , , .
novum scribo vobis68.iPra)ceptum liocnovnmesl, ,
quatenus Mosi pra3ceptuin non universale fuit,sed ,
distinctum juxla eosquiejusdomcrant cognationis . ,
aut tnbus, exborlansad diligendos solos amicos69, . ~ ,
inimicos vero odio habenles ctim dicit: Diliges ,
amicum (uum el odio babebis inimicum lunm 70. ,
Pra cephim autem Domini ojusque aposlolorum , , ' ,
nova admndum rompleclitut-.pracipiendo : Dili- ,
gite inimiros veMros.ei benefacile his qui oderunt , *
vos, naiurali Mihsislent baerendo, et 11 i ,
naturali afleclui qui in lioniiuibus pravis arlibus , ,
declitis ex niaiitia inhacrel. Qui autem odit fralrem , ,
suum. Hujusmodi quidpiam dicil his verbis : OJ
Qui dicit se esse Cbrisli, el fratrem suum odit, ^ .
mentitur el non estChristi.Si enim Christus illum . *
ila dilexil. utet animam suam proeo poneret, quo- ,
modo is qui se dicit esse Chrisli, odit fratnirn suum , , .
pro quo( hrislus morluus esl ? Aut etiam hocmodo:
Qui dicit se csseDei, et odit fralrem suum qui est !> ,
Chrislus, (ipse namque dicit, Nunliabo nomen J
luum liatribtis nieis 7*,) hic non est Dei,sed dia- * *0 ,
boli. Xam si Dci esset, diligeret utique fiatrem , (
suum, et ila oliam Cliristum.
, *
), , . , , *
.
, ,
II,
Scribo vobis.filioli,quoniam remissa
sttfit vobis preat propter vomen ejus.Scribovo- . ,
bh latrrsjiaonmmagnivisliH eumqui ab initio . * &. ,
est. Scribo vohis, adolesccHtcs, quoniam vicistis, .
^, , . '
Mnlignum. Scnbo vobiB pverub\ quoniam cogno* .
ri*ti$ Pitlretn Scripsi vobi.s,p(itres, quoniam co- ~, ,
, , ,
(jnorixtis eum qui ah iuilio est. Scvipsi vobis,
adolesrnilcs, qnoniam /orlcs estis, et verbum Dei , ^
.
mnnet in robis, rt vicisd* Malignum.
. ,
Quoniamdixerat:Pr;ecepliim novum scnbo vobis
significat e iam disposilionem illorum qui litteras esscnl accepturi: id aulemdesigtiatper progre sum . ac promolionotn juxla cnrporale augmentum No- ; . ^
vprat euim quod non in aequali honore sermonem , ; ,
isscnt omnes suscopltiri i>70 neque sequali animo , ' ,

ac slu lio: sei hi quid-m veluti pueruli magis per .

,

06 Joan xv, 13.

7 Psal. xxi, 23.

& Joan. xn, 46.

681 Cor. , 31.

69 Lerit. , 18.

> MaUb. , 43

37

COMMENT

638

IX EIMST. JUANNIS.

. > modum inslructionis : quibus tamen spondet p6C ; catorum remissionem p^r fidem in Chrislum. Alii
, ; vero,sicut qui promoverunt in virum perfectum
, ; aela'isplenitudini* Chrisli, et vita utalios quo jue
' . ' , possintefficere filios:quibu$etiam (eslificaturquod
, j cogniliouem habeant illius qui ab initio esl. Quis
, , cslautem isquiab inilio est,nisi DeusVerbum, quod
. eral in principioapudDeum?Porro alii quasi ado* , lescentes sunl,quibus lanquam juveniliter ac ro busle <e gerenlihus adversus affertus et affl ctio . , , nes contumeliaR,alleslaturquod accepturi sint pal mamvictoriae.Deindealio modo aggrediendo idem
* ,
rcpelil,ad niensuram spirilualis adaplansdoctrinae
, sermonem. Quoniam igillir novi, inquit, VOS ila
! ( excepluTOS vario modo qi)3B a me scripla Slint,ne ), ^ , oi cesse est el me diiueliri docirinam juxta disposi ,
tionem vestra?. aetal is: el cum his sane tanqnam
, cum pueris disserere.quiPalrem cognoverun!,dico
;. .
sane Deum: cum illis auiem veluti cum patribus,
qui amplius aliquid habent quam pueri in cogni. lione,quod non solum ut palrem cognoverinl, ve . rum eliam lanquam eum q i iuitio careaf,et cujus
, initium nemo possit enarrare:erat enira in princi

pio. His sane xquum est et pefectiores apponere
, * sermonesiislos vero lanquam robustos adolescen , - tes,el a \ luctam ac < eriamina idoneos inungere :
, ; quibus etiamdum victorlae claritatem dicit contin , - gere,ostenditfortibusacmdilaribus opus esse ser
, monibus.Ila ergo juxlaaetates spirilusatlemperaio
;

, ^ suo sermone : dmn hi quidem ita afficerentur ad

ipsiussermoncs,alii vero lales armderonl ad iblem,

ul v.riis modisinstrui deberent juxtasuiqualitalem,subjungit postea exhortalionis sermonem, el
ait:Ne d ligatis mundum. Haec tanquam pueris
dicit.Semper enim alTecti sunt pueruli adapparentem voluplalem.Deinde causam dicenscurnon debeat quis mundinn diligere ei ea quse in niundo
snnl, conflrmal deinccps dorlrinam pal ibus ac
dolescenlibustraditanr.perfecliori namque habitu
his subvenitur.Et ne eiistimes quod suo se< reone
per mundum significaveril aggregatum ex ccelo et
terra subjungil quU sit mundus, el quae sint ea
qnac in mnndostnil Et rnundum quidem uicil vilem
turbam qua3 nec patris babct in se dileclinnem.
, . . D 57 lQuanani aulem sunt illa quffi in mundo sunt?

Jv , , Qiiipcarnis concupi cenlia prrficiunlur quse con, ; ;, , : ciipiscmliapersensus agiiant. Pemculos namque
, ^ ', qui potissimum lenenl locurn in sensibus, canlrra
. quoque coniplrxus est.Circa roncupisrrntiain ma ;, ; ; hini omne versatur, adulleria, pnirula, airmres in. , " decenles: arn>ganlia,velle cunclosexcedere,sug > geren'0 roncupiscpntia ut quidquid adoritur, an
/ , '
arrog nte conficiatur.caBdes, luc quidem obavari'.
(iam,illse vero ad perdendnm advemrios: doli, ef
bi ut quidqnid impedimento est nobis, dolo subdamus. utqne uno verbo diram, quidquid Deo adversatur, pir carnalium concupisccntiam natiim est perfici
, , 15-17. ISe dilujuHs nwtdum, Ufque 6 qU(X
. ^ , tnvttdo SUUt. Si quix ddigit mundum, tWU C$t
- iv . * chariltis Patris t?i eo. Quoniam quidqnid e$i in

. .
*
.
,

/,

'. ? **
,
,
* ,
.
-. .
. , ^

639

EPiSCuPI

OiO

mundo, nempe concupiacentia carnis etconeupis-. ,

c$ntia oculorum et fastus vitrt non ex Patre, sed , <
ex mxtndo est. Er mundus tramit\etconcupiscen- , * . ;
tia ejus : qui ouiem facit voluntatem Dei manet .
in ctternum.
.
Divimus jam quod mundum appellet vilem tur
bam, propter quod et Dominus dlcil discipuli* : . ' 8 c *c Dc eslis, sicut et ego non sum de ;
mun.lo 7.Hujus aulem mundi pater estdiabolus, . , ',
mundanaB inquam voluplalis ac confusionis. Ideo .
et dondntis dc suis discipulis dicil ad Patrem:Non
rogo ut tollas eos de mundo, sed ut serves eos a * ^
Malo, sive a mundo: quem etiam alibi i n Maligno , * " ^/,^ ; , ,
constitutnmessedifil.Alio autem modoiSi Malus /
adversalur bono Palri.qui vero sc rvitmundi concu- ^. ,
piscenliis.n cst cx Palre, sed ex mundo, m a n i - , ' ^
feslum est quod is qui ex Palrc non est, sed ex , ' '' , )*
inundn, etiam ex diabolo sl : qucmadmodum ct , ,
in Evaugeliis dicit ad Juilaeos : Vns ex Palre non ' , :,
eslis.sed exdiabol<w3o:hocest cx tnundanissludiis '
ac exeriili$,quurura diabolus seminator esl ac ; ' .
pl.inlat r ba?c, inqnii, mundaiM concupiscibi- , ,
lia non babent pprinaneniiaui ac subsistcniiam, '.;. . ,
scd pra tireunl : quae vcro juxla Dei voluntalem
fiunl, piTpeliio durant. Nn csl aulem sapientiam . .
p rsislenlia r.ontemnen lo de*picwe,571l r l pere- .
unlibus adbscrcre : quaa simih q i d faciunt cum ,
spcctro dunium axlifnaro conanle. Qui autem , ^
fa il lurtlalein llei. * QIUB c>l aulem voluntas "
Palris ? ut crcdant in eum quiMii ip3<* misit.
; .
( ; * .
. *.
CAPUT I I I .
}

Defalmfralribn
Dmm nbimgnnlibus^et quod pfc- ^ .
>. ,

tas inChrtelum sit Paliis
<nfrssio:Patvtsnam ; ;, ; .
que glorijlrnlio /'//// IheoOgin est.In quo eliam
:.

iigrt. de dirin / ac spirinmli dono in saucUficutii*. * ., ..
ne. ob spem perrvnirtit* "d frignitionetn Dei,
, . >
qund nmnh qni rst in Ckristo, extru peccalum
.
rst: qui enim p>'ccat, cx dixbt.lo est
II, 18. Filitdi, uoKissimn hom e&l: etsiculaudisfisquod Ah'/<li>istu$ wnturm sit etiam mmc
antirhrisii multi ((pperunl erse . unde svimusnovisshnom bor m csse.
* Novissima bora est. H - c modo facilius f rri
poicsi srrmo : Quuniam calhulica Epistolaaptalur
cuique bomini quocunque futT l empore, non est j
autem prapscripuis singulis vilae lerminus,
cuiqut tamen iiic(rtu< ostsnus fi ns.meritu unurnquemquesuo Gni nppliiuit,ul (anquain exircinum
v i x lempus qumi singuis imuiinel, prudentia
ar trmperanlia subfequalur : et ita vila irreprehcnsibilis ct pura in arlton bus s mpera Cbristianis transigatur.Nec babei 1>: iusanus qubquam
haic irridendi, si an e t . l aniios dictuni sit :
Novissima hora o>l usqt:e iiuiic non sit dimensum
aul >uppulalum illud novissimiun. 5 7 5 Etenim si
ad leinporis spa*i(ini a conditn mundo conferas,
quanlum esl quod ab eolempore usquenunc elay

7 Joan. . 19 el , 15. 73 Joan. , 44.

t , ,
,
.


.
. / : <7> :,

, '
, ,
, ;
\ : ^ ^;,
/.^,
;*>*' :; . 0*
/ ^ ,
. ,
!> .
* , ,
' j : .
" rs , ^po'oj ,
4

641

COMMENT. IN EPIST. I JOANMIS

64?

, ^ psum csl?dicosane temptisaCbristonal^.Praiterea

. " ! ?, / - si cujusque rei in Iria divisse,neinpe primum, mc; - { - (liuin ac t.ovis iinum.utique quidqjid a medio se 5 ), quihir, dici uovissimuni nullus absurdum indicat.
; , , Certe si ju.xla medium tleii s niile annorum Do . , ininus advenil (siqisidem ejns in terra advcntus
, , , ;, rennc anno qtiinquies millesimofuit),quidquid hinc
/ . ; , succedit, lanquam id quod medium scquilur, si
?, ; extrcmuin ac novissimum dicalur, nullus nierilo
, ; possit repnhendore : cenlum enim verbi catisa
. annis eliam primi, decem \idelicet aut viginti el
.
*/ sic de sequentibus, novissimi diccrentur. lia ergo
, \ 2 , et bic, quoniain lempore advenlns Domini media
. - milleiiaritiriiM aunuruin congeries lransierat,quid , \\ quid ab liOC sequitur, recle novissimum sive ex: - Irriiiumdiii polesl. Hoc itaque veri^iinuin est
, , etiam secunduin Joannem Chrysostomum. Potest
, - quoqtie un\b>simum sive extrernum intelligi pessi , iiiiiii), sicut cuin dicimus : Ad extremum mali per,'. , venit.Quoniatii ergo mundustunc magnisa^itabalur
, roalis, diabolo isla inachinante post adventuin
; . illius salularis,sivc ad lentationem bonorum, sive
. , -/ ad confusionem eoruin quiemeliora sunl,ne possct
;, . , >, - quis lisconieie quid cssel bonum elquid non bo & , num: proplt>re<i lempusillud dixitnovissimam bo ( rarn, quantam cxtremo aduucenlc i 1 quod pessi ; ; ), mum esl, cuin fecis ac crasMssimarum reliquiarum
; , babcat rutiuiiem. Cuiifirrnat auiem exlremamesse

. ! biiram, sive pcssimam, ctiam juxla temporis sub , Stailtiam ab AnlicbrisiO- Nam Sl Antichristum,
.
C inquit,innovissimisteinporibus exspeciamus,nunc
autcm antichrisli multi versantur in hac vila (dicit autem Ccrintbum illique similesj, manifestum est
qnod terapus consummationis iramineat, dum multi anlicbristi unum pracedunt, iterqueilli parant,
IXeiode hoc dicto subjungit unde sint antichristi, nempc quod ex nobis, elc.
, )'
, 19-21. nobisegressi siuit, sed erant
, ' ex nobis : nam si fuissent ex nobis,
penuansis. * , sent utique nobiscum, sed ut manile&ti fierent
, 3 quudnon sint omnes exnobis. Sed vos unrtionem
. , 2 hnbctis sumto illo, el nostis omnia. Kon scrip , ' - si vobisquod nescirelis veriluiem, sed quodsche , tis illam, qnodque omne mendacium ex verilate

non est.
. ,
i74 Ex nobis egrcssi sunt. Subjungit autem
. et hoCjCum nihil deposuerii aut pra3posueril ad ex , , planationcin sermonis : dico autem quasi seipsum
; , inierrogassel: E l unde sunt hi anlictirisli? deinde
. , , luncsubjunxisset, Kx nubis egressi sunt. Cum ila
, r ^ , facere oporluisset, ncn hoc facit, sed confuse, bot
*. rnodo forlassis confusione sermonis oslcndons
molestiam quam circa illos habebai.Sed quare cx
;
, Dumini discipulis egressi dicuntur anlicbristi? Ut
", possent apud eos qui seducerentur flde digni ha , beri quasi essent ex discipulis, et juxla magistt i
' ac prsecepturis sentenliam faccrent praedicalionis
. . , scrmonrm : ncc penitus contrariam babebant
. pracdicationcm : proplerea ergo ab his. Ex his
, . - egressi slinl. Cuni enim facli essenl discipuli,
, ; ' discesserunl a verilate ac sua:n adinvenerunt blas* ) . phemiarn. Subaudiendum esl autem. Elundo pro4

(KCUMEXH TRICC.E EPISCOPI

03

644

(lierunt hi anlichrisli, Utserino flatapertiur. Sed . , ; ,

non eranl ex nobis. Hoc esl, de sorte eorum qui , .
salvi fiunt: nam si inde fuisscnl, rum suis ulique ^, ' , ,
perm.msissent. Nunc aulem hoc illis conligit ut , ,
manifesti fieient, hoc estutomnibus noum iieret .
quod penitus abalienati es^enlanubis,etaggluiinati ; , ,
his qui noslri non erant. Sunl enim inler ipsos qui- * *
dam qui ex nobis nunquam fuerunt, quibus vide- , , ,
licel seipsos conjunxerunt qui ex nobis egressi . (5 ,
stnt. Propler quos, inquit, dixi: Noit suntom- , nes exnobis.A nobis enim,qui domostici ac fami- , '
liares eramus, alii adhaBserunl, qui a nobis erant . ,
alieni:eligenie polius elhnicnrum inorc|inlempe- ,
ranler vivere, quam nobiscum*lemperanier el ho- , ,
nesie. His diclis, ne videretur sibi soli borum co- , . gnilionem attnbuere, el per boc adversus fideles^8v
insolescen\ qjasi solus h.ec novisset, subjnngii : ; *
Sed vos unctionem habclis. Tanquam dicerel: .
Sed quid egobscc vobis narro quasi ignoranlibus? ,
Non esl apud vos horum ignoranlia. Satram eiiim , ,
unciionem persanctuni baplisma accepistis,et per , '
hanc divinum Spirilum, qui vos ducit iu omnem . ; ,
verilalem.Quuniam autem boc ila esl, scitis quod , : .
non scribam \obis hicc tanquam ignoranlbus, seJ , , ,
tanquam scieniibus. Quaenam haec? novissimum ,
tempus, Antichrisli ailventum, omnia esse plena , ,
mendacio. Poplcrea igitur quod abundel .menda- , cium a i i : Dico etiam aniicbrislos multos faclos , ,
esse. Nam si Cbristus veritas est, que.n et vos co- .
#

gnoscentes, 8 7 habetis verilalcm in vobis ipsis, ulique cum mendax sit confrarius veritali sire
Chrislo, Anlichristus est.
II, 22-27. Quis est mendax, nisi is qui ncgalC
,
Jesum esse Mirisluml Hic est Anticlirislvs qui J 6
negat Patrem el Filium. Quisquis negat Filium, ,
isne Patrem quidem habet. Quod igitur vos au- , ,
distis ab initio, in vobis permaneat. Si in robis , ' ,
permanserit quod audislis ab inilio, et vos in , '
Fiiio et Patre munebitis. Et hcec e*l repromLssio,
qua ipse pollicilus est nobis vitam celernam. Hcec ,

scripsi vobis de his qui seducunt vos. Et unctio , .

quam vos accepistis ab eo, manet in vobis.El non ,
necesse habetis ut quisquam doceat vos, sed sicut ' ,
ipsa unclio docet vos de omnibus, verax esl ct , .
twn est mendacium. Et sicut docuit vot manete ' *
in ea,
, ,
9

, .
Eliam hic subaudire oportel conjunctionem , ,
id e*t, et, clarioris intelligeoliae gratia, ut sit hic , * sensns : Et quis est mendax, nisi is qui negat , & I
Jesum esse Ghristum?Hoc autem impius Simon ; ,
delirans nugabatur alium esse Jesum et alium , .
Chrislum : Jesum quidem eum qui erat a sancta , , ,
Maria; Ghristum vero eum qui in Jordanemacoelo ' , *0
descenderat.Qui igitur buic applaudit meadacio, , , ,
inquit,is est Antichristus.Id autem ; Hic est Anti- ,
cbrislus, dupliciter accipienduin est, et de eo qui , , ,
Jesum negat esse Christum, et de eo qui negat ,
Patrem et Filium.Nam et is,inquit, qui negat Pa- S
trem ac Filium,eliam mendax sst et Antickristue. , , ,

646

COMMENT. IN E P I S T . I JOANNIS.

645

.
-. I Dicei aal eniinalii rursum b&reliu,aquibus impu , - rus Valenlinus exortus cst, alium esse patrem in, , nominatum piaeter eum qui dirilur Patcr Christi.
. Hi auiein el Filintn negattt eo quod nuilum homi nem eum esse dicant, at non nalura Deum, tan quamexDeo.ffQuisquis neg.it Filium,is nePatrem
. ' 5 * , quidem babel: quemadoiudum Judsei Filium qui dem neganles, Palrem vero se nosse simulantes,
, . idque sibi vindicanles. Sed sciant hi quod neque
'' . Palrem noverunt: narn si novissent, scirent4ilique
! , quodelPalersit Unigcnili Filii.Idipsum autem illi
, * quoque nugabanlur, qui Simonem sequebantur.
. * , , Itaque illi boc modo, inquit: 67Gat vos quod au ' , , dislis ab initio,pula divinam de Christu doctrinam,
, * . : servale apud vos. Nam hoc sibi vult.Pennaneat in
, , ^. * \ vobis. Si enini in vubis permanserit quod abini ( ' , tio audistis, el vos in Filio et Palre manebilis.
, . Hoc esl, cousurles ejus eiilis Haec esl er.im pro. . raibsio. Siquidem coiijunctioiiem , id est et
. , '. causaliler upurtel accipere pro enim.Quae est au. ; , tem promissio? ea qua dicil Dominus ad Palrein :
' , , , Ut sicut ego iu le cl lu in me,ila et ipsi in nobis
. ' ' unum siiii. Et rursum : Ul habeaul vitam aeter . , % nam. IIicc esl nuem vila rclerna, ul cognoscantle
, solurn verum Dcum, el quem misisli Jesum Cbri; . ' stum 71. Absoluto vero de his seruione, addil :
*, , Uaec scripsi vobis de his qui seducuni vus : lioc
, , - est, proptcr eas quas sunt egressse haereses.Deiiide
rursum subjungil quod anlea diximus,eiDcicn6 ne
. ,
molestus sil eU sermo, Ipsi quoque unctioiiem
,
aicepisiis.vQuaBsilaulem illi,jani dictum cstquod
, . (*
dicat Spiritum sandum. Quandoquidem ergo Spi , , .)
ritum sancluin quem accepistis, firmnm babetis
' ,
apad vos ipsos, nou necesse babetis ut quisquam
' , * ?
^ .
doceat vos: &ed sicut ipsa unctio sive ipse Spirilus
' ,
docel vos de omnibus sicut docuit vos, inanele in
, ,
ipso : nam verum esl, et non est mendacium id
. , ,
videlicet quod docuit vos. * Et uoctio quarn vos
'
accepistis. LiUer series esl haec : Et vos, quo. ' '
niam unctio quam ab ipso accepislis manet in
* ,
vobis, noo necesse babetis ut quisquam doceai
.
t

vos.

II, 28-29. Et nuncfilioliy manete in eo, ut cum

, , ,
^, * apparuerit habeamus fiduciam, et non pudefia . mus, ab eo in advenlu ejux.St scitis quod justum
, , , e*t scitolequod omnis qui facit juslitium, exipso
natus est.
.
III, 1-3. Videte qualem charilatem dedit nobis
,
. Puler ut filii Dei nominemur.Propter hoc mundut
. , non twvit nos, quia non novit eum. Charissimi,
, - nunc filii Dei $umus,et nondum apparuit id quod
. , futuri sumus. Scimus awetn quod si oppanwrit,
, . smiles ei erimus; quoniam videbimus eum sieuii
' , e$t. omnis qui habel hane spem m eo, purifi * >
cal se sicut et ille purus e&t.
B77Postquam dixit de congregatione antichris ,
, ' lorum, et de perversa illorum doctrina, a qua
}

7* Joan. xvi, I , 2.

07

OBfiUMENII T R I C & E EPISCOPI

648

veluli cbaraclere qtiodam mailifestos SPS6 reddide- ^,

runl: ac salis firm.vit eos. ul iminoli persislerent circa ea in quibus inslrucli eraul,si;bjungd conse- ^,,
quenerrpposilam quoque proptrr isla mercedero, ,
tanquam forliores eoreddens claritalp pratiiioruiii, , , * t
ci ait: Manele in c<>. Quare? Ul liabraim.s fidu- :. } " ^
ciam iu ipso cum apparuerit. Quid criiia clarius . aul desiderabilius tiduc.a qua exhibituri sumus ^ ,
Christi nostros in vita peractos labore, facientes , ^
boc cum fidmia et in nuilo pudnretn suslinenles
in advenlu ejus?Ei quoniam veriHinile tratquos- j . dam inlerrogaluros, quibus operibus grati ei fieri ,
pos*ent,docet eliam hoc,etail:Si cognusviblis eum , , , ,
quod juslus sil, ulique el boc scilole quod is qui , 1'acil justitiam ex ipso nalus sit juslus namque , .
juslos generai.Perro quanlum sit ii c ad glorialio- ^. ^
nem et fiduciam nostram nullus ignorat : sicut , ' *!
ncque illud,neii)pe quanlaet qualis s rdileclio et ,
benigniias quam erga vos exbibuit. Videte enim '
quod dederit nobis ut fllii sui essemus et vocare- .
mur.Quodsi e< squi simt.n mundo luc lateat, puta , ,
nos esse Dei filius,ne hoc aduiireiuini: nam pro- , . : pler boc ndus non novil nos qu .niaiu neque , /, .
euin novit qui nos adoptavit in fllios. Quod autem
,
mundiundical vilem ct abjectam tuibani,fr quen- . ler osleiidimus.Deinde poslquam adoplionemcon- , firmavit, clarius pisi haec di.;il ei gloriam acfidn- ^ ,
ciam seu libertalem quac bis repusila est qui ad- , .
uplali sunt, el ait: Cbarissimi, nunc filh Dt i su- * , , lnUS.eAc Sl dic rct: Omnino,charissimi, ex pra- , .
cedeutibus scitis quodin filiosDei assumpli simus: , ^..
quod si id nondum manif slatum est,ne turbeimni: , ,
quod enim nnnc inccrlum esl,manifcstum (iet illo , " ,
revelalu.Si<iuidem adoplionissplendorem exhibebi- .
musapparcnles ipsmmiles; nain filii omnino simi .
les sunt palri.Sed ei iiducia erga ipsum habentes ^ ,
lanquara filii, videbinius eum sicuti esl: nonsane , . (. /
juxla ipsius naturam;nain boc impossibileest crea. .) J ,
tsenaturar se<lqmd?justun)ju>li,p rum puri.Simdi . !
cnim adbierebuni et similes.Namjob id paulo ante .
dixi quod similes ei eriinus : i.ou juxta naluram : , .
o78 dixissetenim alioqui non Siiniles, sed lidem, ' , * .
nunc autem quia id non conlinget, dixil Similes, , , ^
juxlagloriiEvidelicelqualilateinAnidmadverlendum . ,
esl autem quod non dixerit in sup< rioribus,Omnis , / , *
qai fecil aul qui faciet jusliliam scd Qui iacit.Vir- . , *
tutes enim semper operanlur: et dum llunt, lia- . ,
bent esse: cessantes vero aut fulurae, ne csse .
quidem babent.
I I I , 4 - 8 . Oirmis quitfacit peccatum, et iniquita- , ;
tem facit,et peccatum e,st commissum conlra le- ,
gem.Et scitis quod Ule appurueril,ut peccala no$~ ,
tra tolleret:et peccatum in eo non est.Omnisqui ', . in eo manetjwn peccat Omnis qui peccat, non vi- , .
diteum neccognovit eum. FilMi, nemovossedu- , * *0
cat.Quifacit justiliamjustus est sicut et illejus- , ,
ius est. Qni facit pecculum, ex diubolu esl> quo- ,
nium ab initio diabolus pcccat. Ad lioc apparuit ' .
'
Filiu8 Dei, vt dissolvat opera diaboli.
.

649

COMMENT. 1N EPIST. I JOANNIS.

650

Confirmato iu SUperioribllS sermonede justitia a

<, bonis justitiae, nunc etiam a contrariis etbisquae

ipsi accidunt demonslrationem assumil, et ait :
^ , - aOmnisquifacil peccalum. Talequiddamdicens:
. , , Vos qui adoplali estis, operemini juslitiam, neque
, vosipsos exhibeatisin hac otiosos.Quemadaeodum
. cniin in peccato non is qui fecil aut fnturus est,
, illeiniquus diciluraul peccator,sed qei malo adbae, * , ret ejusque operator est: ita et justus non dicitur
, ' . is qui nibil proficit, aut ignavus, sed strenuus.
Scieudum aulem quod qutdem id eslpecca, , - tum est lapsus ab eo quod bonum est: vero,
. , id est iniquitas,est delictum circa legem posilam :
, el utrumque horuni id habet initium: nempe pecca ;. tum,degenerationem ab eo quod bonum est: ini . , quilas aulem, coiniTiittere adversus positam legem.
Conveniunl autem irtter se et circa idem sunt. Nam
. , el is qui peccatjaberrat a scopo qui est secundum
, ^^ . '- nalnram et in ipsa natura : scopus enim humanae
, naturae est vivere secundum rationem, ut procul
, . disjuncla sit abirrationalitate. Similiter elquiagit
- inique,delinquilcircadalamin naluralegem.intem. . \ki peranter aflectus. Recte ergo discipulus Domini
, , . ulrumque in idem commutavil. Et scitis quodiile
' , apparuerit. Nequaquam,inquil,locum jam babere
' , polestis peccandi. 579 Cum enim Chhslus adve nerilad tollendum peccatum, quoniam noneratille
. - parliceps peicali, nequevobis reliclum estutani , .
plius peccetis, qui ad eum accessislis, et in fide

ipsius confirmali estis. Nain hoc siguificare vult cum ait : Omnis qui in eo manet.
, G
Hicautem est qui serio et absque fuCO accedit
.
virliiles, el nunquam cessat ab operalione ea . rum. Et peccalum in eo non est. Conjunctio
. , , , , n id esl el, capitur pro Quoniam. Oinnis qui
, . , peccat el cietera Cum dixisset quod apparuis ' , ' eet, el causam propler quam apparuisset, nempe
, , ul poccala noslia toileret, hocest, de medioaufer, , , t ret ac deleret, tanquatn is qui peccatum non iece . , , ' ral,subjungil: tOmnis qui peccat nun vidil eum. *
, Nam si vos, inquit, qui vidislis eum dum mani , feslalus essel.eliam signum atcepislis quod ipsum
, viderilis, u> mpe quod non facile apeccatu capia . * mini tauquam perfecie in ipso coniirmati, oinnino
, sane qui peccant, bi non viderunl quidem euin,
, - propler quod nequecognoverunl: vidisae et cogno-

- ^visse dicens non secundum nudum oculorum pro-

,
TT|V
,
. ^ ,
.
, .
*0
,
, , . ,
,
. ,
' . '
,
, , ,
" , PATROL. Git. CXIX,

speclum,nequequodsecunduin facilem imaginalionem egiseut ad rognittonem.scd quod cum aliquo

jutlicio et scientiauperaliessent accessumad ip*um
quemadmodiun supra diximus. His autem diclis
iirmius procedit, dicens : Nemtt vos seducat.
Nequeenim alio inodo polest quam islo : Qui facit
juslitiam, novil juslum et juslus est, sicul el ille,
boc est Deus. Et queinadinodurn hoc, ita etiam
rursum ediverso : Qui facil peccalum, a peccatore
est,bic aulem esldiabolus, ul qui ab inilio peccat.
Propter quod providens Deus suae crealurae, factus
justitia et sancliOcalio, manifeslatus est sive in
mundo apparuil, ut e roedio tolleret opera diabol.
2 1

651

OECUMENII TRICCiE EPISCOPI

C52

quaesunt peccatum. Qui facit peccatum ex Dia-. .

bolo. Quoniam mulatus fnit diabolus peccando,
ex ipsius instinclu agit quisquis peccaminose ope- , ;
ralur : prius unim in peccan'em ingredilur per . / *
imniissionem pravarum cogilalionum,quemadmo- ; . *
dum in Juda. Sed dicet aliquis : Quomodo intrat ;
diabolusin eosqui peccant ~3, cum illi antea pec- , (averint dando ipsi locura ? Ad quod uicendum est ; ,
idem esse faccre peccatum, quod peccare dando
locum diabolo. 580 Dat enim ipsi locum quipec- , 6
cal concupiscentiae subjectus, postquam eumexce- ,
pit efficaciter perflciens peccalum : nam hoc signi- .
ficatFacere ipsum. Bene autem et hic dixit : Qui . , ,
iacit,non autem qui fecit; cum is qui resipiscit ' , , jam non sit ex diabolo : sed is lantum qui adhuc ,
peccatum committit. Ilaenim et peccali servus est . , ,
qui facit peccalum,et non qui fecit. Propter quod ' . ' 5 ,
ait: Omnis qui facil peccalum, servus est peccati.
CAPUT IV.
. '.
B

3
. '
.
'
.
,
III,9-18. Omnisqui natus estex Oeo.peccaium
nonfacit,quoniamsemen ipsius in eo manet,el non , 8 ,
potestpeccare eu quod exDeo nalus sit.Perhocmu- , .
nifesti snnt filii Dei et fllii diuboli. Omnis quinon
facitjustitiam ,non esl exDeo et qui nondiligit fra- .
tremsuum.quoniam hxcest annuntiatio quamau- , distisablnitiO^Utdiligamwnosinvice^
. ,
Cain ex maligno eral, et occidit fratrem suum. Et ' , ' ,
propter quid occidileumiQuoniam opera sua mala ,
eranljratris autem sui justa.Ne
mireminijratres . *
mei si odit vos mundus. Nos scimus quod translati ,
simus de morte advitam, quia diligimus fralres. . ,
Quinon diligit(ratrem,manelinmorle
Omnisqui . ,
odil fratrem suum yhomicida est.el scitis quod om- , 6
nis homicida non habeal vitnm oeternam 581 in se .
tnaneniem. Per lioc cognovimns charitalem, quo- .
niam ille anvnam suam pro nobis posuit,et nosde- , .
bemus pro fratvibus animas ponere. Qui vero ha-

bunil substantiam mundi.el videril fratrem suum .
egentem, clauseritqve vi&cerasuaabeo, qnomodo ,
charitas Dei mancl in ipso ? Filioli mei,non ddiga
; mus verbo neque lingua, sed opere el veritute.
^ . ' $ ,
/ , ' ,
' , , , ' .
.
Omnesqui natusest ex Deo Quoniam otmiis
quifacitpeccalumex diaboioest, et quatenus pec- *
cal Hiam filius diaboli dicilur, sicut beatus Paulus , ,
ad Elymam ail: 0 plene omni dolo etomni versu- ,
iia,liliiiiaboli,iniiniceomnis)uslitia3"^;manifestum (,
est quod eliam is qui ex Deo natus est, tanquam , ,
Dei Filius non peccal,et causa est.quoniam semeu ,
ipsius est.Dei videlicet,sive Spiritus quem per do- . , ,
num accepimus,quotl ia nobis inanens sive firma- , - ,
lum,elBcit ne mens nostra recipiat peccatum. Aut . ,
De charilale erga proximum.et affectione ad tribuendum eleemosynas : in quo etiam agit de
bonaconscientia quot esl per fidem Jesu Christi: et de discernendis spiritibus per confessionem incarnatwnis Domini.

7* Luc. xxn, 3 ; Joau. x m , 27. 76 Act. x m , 1 0 .

653

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

,
. ,
, .
, ,
. ) ,
, ,
. (^
,
, ZOJ ,
/ . , ,
,
. * .
,
, ,
, .
, , .
,
,
,
5
* ,
. '2

,

,
.
/., . *
, ,
, ,
,
' , . 01 , , , '
, '
. ,
, , , . ' ,
,
, , ,
. ,
,
, , ,
, ,

,
,
, *
,
, ,
,
, ,
. * ,
,

.
, ,

654

eiiam ipse Chrislus,tanquam habitans in fidelibus,

facil ipsos fllios Dei, qualenus etiain ia seinine
Abrahani, qui est Cbristus, benedicuntur ornnes
gentes 77. Nunc autem ita sennone procrssil,ci nflrmans quod superius dixerat, dico sane fideles
esse Dei iilios, ul indubilatum illud taciens, tum
ex eadem re, puta non peccare: lum ex cuntrario,
ul pauloante diximus. Sicul enim hocconlrarium,
se babet ad illud coulrarium,ila rursum illud coutrarium ad hoc conirarium juxta dialecticas argumentationes. Con^dera vero exactam sententiam.
Nequeenimpriusdixitex Ueo natumessevel ex diabolo,nisi praeacceplisoperibussive justitiaesive iniquitatis.Ex his namqueadoptio est siveDeisivediaboli.Quanquam enim gralia salvi facti simus, attamen propler eximiamDei benignilatemhocdicitur,
quia licei incurabililer oflenderamus,ipse malorum
non meniiriit ub salulem nostram 76. Siquidem
quod oliosis non det eam quae estapud se salutem.
Faulusconfirmat clamando: His qui secundum propositum vocati erant 79. Similiter et qui diabolo
adoptali sunt infilius,quanquamabalienali sint ab
utero 80, cum tainen nondum juxta proposilum
operali sint malum : 5821 attanien propter vebementem eorum malitiam boc dictum est : neque
enim absque mali operationecontingit diabolo proprium acdoineslieum fieri: sed quifacit peccatum,
iileadiabolu assainptus est, sive in filium, ut amplius operelur eliam sua sponle malum : sive in
servura, eoquod a inaligno superatus sit, < t ab eo
ductus captivusac conderanatusad illius obsequium.Anidniadverte autem et buc quod nondixerii
euni qui ex Deo uatus e.st non peccare,neelinfantes
comprebenderet, qui ab utero babenl quod oon
peccenl: scd dixil, Peccatum non facil. Illud siquidem:Non peccal,negalionis mpliciter congruit:boc
autein : Nun facit peccalum, significal ex afleclu
non contingere. Prupler quod eliarn addit quod non
polest peccare, non socuiidum nalurse iuipossibilitatem boc dicens, queniadmodum de irralionalibus (iicimus quod nonpossunt pcientiam recipere:
sed propter vulunianum otium sive abslinenliam
a peccando haec d sserens,elindiciuin iiliorum Dei
esse diceus, non pec* are : quemadmuduin rursum
Oliorum (iiabuli, peccare His ergo enarratis,repetit | ost multa in medio pos.la, dileclionem erga
proxiinum,qua i iliius gratia umvers.i quaeinmedio
fuerunt traclaverii : quandoquidem plenitudo
quoque omiiium est dilectio 8 , et ail : Qui non
diligit Iralrem suuin, non esl ex Deo. Nam cuntra boc eliam membrum posiium est: Non esl ex
Deo, hoc dicens : Quuniam si bis qui facit jusli liain. ex Deo natus est, soquiturut is qui ita nalus
esl diligat Iratres : qui vero non facil juslitiam,
eo quod non faciat eain odieudo fratres suos,
non est ex Deo, non juxta aiium modum nisi quod
non nalus sil ex o. El quomodo non sit ex eo osL

77 Cen. xxii, 18 ; Gal. ui, 9. 78Ephes. n. ** Rom. vui, 28. 80 p al. LVH, 4. 8* Rom. xm, 10.
S

1^.

W
3 V
1

.i U*J

'

'

i
" "'"
/

V '**".t
i ^ v

.-/4.

i
~
i..;*~M . . . u . 0 1

**"

**-

'.t

* ** . .*

r r r V i^x

4:1-

*1
"*.

- / *

>

.-

. >r,

:*T-

TT^TJW

T^J

* v * r # f r < . -.
4
4 " t ; r<
-t ; - :
, j;
< - :.- -r>\
t^i
>r\*-r.t.* \',* fV,>rre..\i
;

, r ; -."^^. 'JJZ*MZ r s ; . *- ^^ :
' / , : , - y r . >rrip iiui^ar' Tt>r* * &s*x
> ^ x i a r . i : , -^ *^ yi=xi x^xrcXr,t

M'"---*4f i u ,

rjui

<lj;*biUpJafjt

tvt'>

< \u Ut% itmnnn* umr* ttt* lijMrrunt, et scipr.js

irMh^Mon oiirfjilrfiifji ;JC vacuo I)* i dilectione,
ijOHln^iM iri r#? riiajri i?xhiber<*nl nernpe ciim
wnthinUnh <>\ pro f r a t n h u H ? Deinde et aliud
ftMlijijn|j(it <*o* xliorii*tur, (jui verb ) quidetn
dil<liodrtin *IJM |,<: ola ; praslarent,
nt wt: *N#? ddi^aiiiim vcrbo />H>4 et lingua, sed
oj>nMj ac %#?f itali!
t

>^^;. / * ; , aiT^j^saWT2#j : : ,
zr.i/j
\ #;;
,*, iizxitvjz ,
^ -j rpoxrooxvctv J / * ., :^>
-'./> >, , :,
> ^ , '
.

* l,OYit, , 24. 5 Joan. , 3 4 . ^ Joan. , 3 4 .

658

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

657

,
, ,
, . ,

, ^

, , '
* ; ,
. ,

, 16-23. Per hoc cognoscimus quod ex veriritate simus, et in conspeciu ejus suadebimus
cordibus nostris. Quoniam si arguat nos cor nostrum, major est Deus corde nostro, el novit omnia. Charissimi, si cor nostrum non argual nos,
fiduciam habemus erga Denm : el quidquidpeUerimus,
accipimus ab eo : quoniam proezepla
ejus cu&todimus, et ea quw sunt placita coram
eo facimus. El hoc esi prceceptum ipsius, ut credamus nomini Filii ejus Jesu Christi.

.
. ; /

, * .

; " . j
, 01 , ^
, ,
c .
, , (
^ ) ,
&
.
, , . ; ' ,
.
. , ,
, ' ,
, , . ,
/ ,
,
"

,
,
, . , ,
. ,
. /.
, .
,

,
, . j
, ,

,

. , , , ,
/, , ^ , '
, * ' . *
" .
; ,
, //.
. ;

, ^ /,,
'
, . .
' .
.
'
"'^ , :
V J t

t Per hoc cognoscimus. Per quid ? Ex eo quod

non verbodiligamus,sed opere et verilate. E l quid
cognoscimus ? Quod ex verilate simus. Quomodo?
Siquidem is qui aliud dicit et aliud facit, non
babens conformem sermoni aclionem,mendax est
et non verax. Et in conspeclu ejus suadebimus
cordibus nostris. Id est quod dicil,quod per hoc,
nempe quod veraces simus (porro veraces erimus
quando juxla sermonesprocesserint et opera),suadebimus conscienliae nostroe,hanc enim significare
vult Per corda. Et quomodo suadebimus? Hoc
apud nosipsos ponentes, quod veluti Deo lesle
sermones dcpromimus. Nam id significat Inconspectuejus, sive coram eo. Etenim si ila non facimus,inquit,sed conscientiasive cor nostrum arguat
nos,non latct illarn nos.peccare.Quod si conscientiam noslram, quae pusilla esl utpole ex pusillo
animali, latere non potesl,dum peccamus, multo
magis Deurn qui incircumscriptus et ubique est,
nequaquam lalere poUsl. Totus igitur sermo talis
est:FiIi<Ji mei, ne menliamiir inter nos invicem
sola lingua diligentes.sedoperequoque oslendamus
dilectionein : per hoc enim cognoscemur quod ex
verilale, boc est ex Deo simus ; el quod dicimus,
tanquam Deo inspectore dicamus.Siquidem nemo,
etiaintd daeinonibus essel impudenlior, ferre posset ul Deo praisente et teste mentiretur.Nisi enim ita
laciamus,sed dicendo quod diligarrus,cor nostrum
arguat nos mendacii, erramus. Quomodo ?Putanlesid lalero Deum, qui ubique praesens est? neque
iil scienles,quod si fieri non poiest ut cor nostrum,
cum pusillum sit, laleat, mullo 885 minus eum
lalebitquinu qnamdeest.Postquamigilurnosipsos
lita pra)paravcriinus,charissimi,ul non arguamur a
nobis ipsis, in eo videlicet quod est inter nos mutuo esse veraces,flduciam habebiinus erga Deum :
per quam etiamfiduciam quidquid petierimus,oninina accipiemus ab ipso. Quare ? Quia praecepta
ojus serv.mius : id enim inaximi momenti esl ad
impelrandum quod petilur, nempe obedienlia eoruin qui pelunl, quando absque ulla haesilatione
iuei it,erga illum ad quem pelilio dirigilur. Quoniam crgo el nos ejus prscceplacuslodimus el quae
pacita sunt ipsi facimus, coufiiiamus quod in pelilionibus non s IDUS passuri repulsam : cum affeclus qui in ulrisque esl,summe cupiat rependore
vices ejus quud ad usum venil alterius. Et quod
I raeceptum illius cnstodimus Vlllud quod ait: Dilet

660

1J

r .

r r * x>::

" \ 2 ? :

"-- ^ TZ^u- zl
N=X ^^.. - , *E> *3
rr
'."TzZ. ~ i.-c
-.aai T i r r r - . .
: ~ r-.i-r. VEL z>:^iirt ; - x / > o T v
- . - iz^ . > lo_r * .
_..z_r*
. ^ x x r r i " vvspj
. I - T-JTT ~- * . 3->' .".
EVIX^fl,
r TtL c Ji^rr*:-rxrx xxr :3* :

rn-Ji

'

f '>> _ n

**

-L^r 0

rii * :

u i u t K i . * : 1:: .:. *r' :

- n tc <-

" 1 . ^i^. - zrz ^

T-_-

_r : * r.-^i-

^ t r ^

ir I. z ^ i . ."esL -~. I : f :

. ^ ^

_*

-:-

L:
JT-ES SL- : L
IH. 4. E : *
t < %v . : " : tuT
frg?{T-xn
; ?: p . j * '* y a- ^ : ; r 2 . -1

. 1 L^p^j

^.

H r r ^ ^ cs-

s>

f *L

SAJS a

i:

rffCC

>*.r*S*.3.

1 1

< . . Zil.

~* L.'.L:.' : . ?
S- I ^
iJ

~ I" > .
t:$ : i

-^^

>

..1. *T *^>^TL- :
i
-^f
j ^ * : - f<
X L - ^ Z L iii<
; ;

>-i

Tnc
i^ --'j
2

'

~ ^

r^*

JT;

: li

$*Jt kl f*I *LrT.. *-5,

I . L f 5 L * tLTL H f>:
41 ^*. ; *
ll : j >:2.c
i x x > ^ :: U: CTVJ-^- ^ I : - F . : ^ . ^

- ^ -

tzi s^*.

*-*

-=.

1/"
T.^-

- ^

^'
r - r r X > T , -

2 ^ " ^ - ,

L^sr^r>.a%.

r. rrrvD^;

r - i r i uiuc*;.

t._STr%-r.^> TT^

*-

trl

^.*

- '
- - - ^.-#

^ .

k.Tiio;

. ^-*.
. * r> - ^
- ^ ix^: l r b c r ~. L ^ . > ^ _ i
V-ZZJJJ. ^
~ ITTXIC^ O L \ - u

-
~ rrjr^r

C f i c c i f ; . \ i z rx: > f r r i : : ^ ? ; r . r
nAT^rt <f 1:^ 11 <;. r - r t < . _

^^

^ ^rsr

r -trei-n ^
^

~_.

<^

Si

^c- *
-

I-f-nTf L . I : X; >: : l ... f^

j

">- "* "L T-rt%

If - ^ f

ritf*: j?t\<^

- ^

r.."^.

_5
:

Ir.rsj
v^icri

TS

at; . i ^ n e n A T " . : - "

rt %ia>*.-e

= r ^ v ^ D i c u a i -

T i~S.

B:< fSL t T ^ ; . : : _ lf~

^^

^ - - -^*^ Tii&^T^
I>
: - :C '. ^r^srC X-i
TX^ i% ^ - r ; XVTS^, r r>-

:x ....
;

X Tiu ;

5.

r : ir Tt s>2sx-^ere>i
; rr^. :> I r r r : ; * T ^
%

\-.^

1,15.

661

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

662

. . eos, quoniam major est qui in vobis esi quam qui

, , inmundo. Ipsi de
mundosuntjdeodemundolo8 , . quuntur, et tnnndus eosaudit. Nos ex Deosumus.
, Qui novit Deum audit nos : qui non esl ex Deo,
,

. non audit nos. Per hoc cognoscimus spiritum ve , , ritatis ct spirilutn erroris.
. ; ~;, . ,
. >

Postquam sermonem absolvit de dileclioneerga
, proximum, et hanc indicium esse demonslravit
, permansionis Spiritus quem accepimus, subjungit
* , - nunc eorum quoque dijudicationem qui vere fra, , tres sunt el pmximi. ul hanc habentes, non in , cidanius occasione prarepti de dileclione in
f a i , - falsos fralres falsosque apostolos et falsos pro . *11 phetas, maximnm inde damnum nobis ipsis
, , - 5 8 7 comparantes. Siquidem complectendo illos
, lanquam similium essent morum, primum nubis
, ipsisnocebimus,dum sermonecommunicamuscum
. hisquifide impii sunt, etsanclacanibus proponi , mus : deinde et bisqui una nobiscum versantur
' Nostra namque crgaillos dilectiosuadebitmultis ut
' ipsos assumant praeceptores,credantque his quae ab
. , ' ipsis dicuntur, dum non observanles, veluti furto
> . , subducti sunt propter illornm conversationem,
, quam habent nobiscum, el quod sit borum indi -, . ciiim,dieil hoc esse quod sequilur uOmnis spiritus
, , qui confitetur.D Omnis spiritus sive propbeliae vel
, aposlolalus dignitas, quie confilelur Dominum Je. ; - c sum in carne venisse, ex Deo esl: quae autem hoc
, non confitelur, ex Deo non esl, sed hsec dignitas
. ex Anlicbrtslo est, de quo audistis. Quando ? Ex
, - his verbis qua paulo anle dixil, quod tT.ulli Anti, . j '2 chrisli sint in n undo, hoc est praecursores Anli - cbristi. Porro confessionem adventus Domini non
, lingua fieri dicit, sed operibus. Quomodo? Sicut
. bealus Paulus licit : Sempcr mortificationem
, Jesji in corpore cireumferentes, ut el vila Jesu
, , in corpore noslro appareat 91. Qui igiiur operan, , tem habet JeMim, et mundo morluus esl, nec jam
, . ' mundovivitsed Christo, clhunccircumfertnon in
, , , sola Christi carne, verum eiiain iusua, hic ex Deo
, esl. Quisquis aulem non Christo, sedmundo vivit,
. * hoc est mundi voluptatibus, talis non est ex Deo.
, , . Ideo et Paulus ait. *Cum in vobis sint contentiones
. - - el factiones, nonne earnales esiis, et secundum
, . bominem ambulalis92? Qui vero secundum ho , , mincm ambulat,Christi spirituin non habel93, hoc
, :, est qui non secundum Chrislum vivit,ita videlicet
, t , ut seipsuin rnui.do morlificaverit, hic non est
'. , , Cbrisli. El nunc j;m in mundo est. In mundo
, - ail jam sso Antichristuui, non corporaliler, sed
. pivpler corum prasentiam qui viam illi praoparanl,
/, nempe psendoprophelas, pseudapostolos et haireli, cos.Hic aulem Anlicbristus homo eril qui Satanam
57. '. , eimtmferct, clalus adversus omnem qui dicitur
"- *. , - Deus aulnumcnW.Ideoquoqneidolacolere asper}

or , 10. 9 I Cor. l i i , 3. W Rom viu, 9. 94 I Thess. n, 4.

663

OECUMENII

TRICG/E

664

EPISCOPI

nabitur, quos dici deos significavit: porro per hoc quod addit * Omne numen, etiam Chrislianismum
significat: et seipsum solum conabitur ostendere ,
Deum. Ubi per haec cognoscendos dedit Domini , , ,
888 propheta etapostolos, subjtingit: Yos autem j "
cum ex Deo silis.fiioli,devicistis eos, nempe psru- , ' doprophetas. QuommJo? Quoniam Deus qui invobis '.
est, major est quam is qui in mundo est, juxla ,
quem pseudoprophelae vivereelegerunt.Deinde his .
subjungil et aliud indicinm ipsorumpseudopropbe-
larum,quod etiam maximecontristabatsimpliciores , credenles. Verisimile enim erat quosdam horum . ,
aeg.e ferre, dum illos quidem viderent a multis ,
haberi in pretio, sese autem despici, et ait : Ne .
moerore afficiamini si vos a mullisconlemnimini, . ,
illi vero ab his assumuntur.Simile namqueaccurril ,
ad sibi s i m i l e Ipsi de mundosunt, e l ideo de ,
mundo loquunlur. Ipsi de mundo sunt, el cum . ', , ,
de mundo loquantur, hoo est juxlacarnales concu- ,
piscentiasdoceanl,habent ipsos obsequentes, per- , .
versi perversos. Nos aulem eum ex Deo simus el a ,
carnalibusconctipiscenliisalienati, non possumus .
ab ipsis recipi.Nos autem audil ille qui temperan- , , , >
tervivit, etitaDeum uovit, paralus prsebere nobis ,
auditum. Ideo et Christus ail: Quibabelauies ad . ,
audiendum audiat&>: * testilicans eum solum qui >
ad obedientiam praeparalus est habereaures. His ,
dietinctisconsequentersubjungil tanquam sigillum , eorum quai jam a se dicla sunl, quod per hoc , , (nempe quod jam dictum est) cognoscimus eosqui .
spirilum veritatis sive veram prophelicam dignitalem habent, et qui spiritum erroris sive falsae prophetiae.
CAPUT V.

De fraterna charitate addivinum cultum.

I V , 7, 11. Charissimi, diligamus nos invicem,
quia charitas ex Deo est; et omnis qui dilujU, ex
Deo natus est, et cognoscit Deum. Qui non diligit. non novit Deum : quonium Deus charitos
est. Per hoc apparuit churitas Dei in nobis,
quod Filium suum unigeniium miserit Deus in
mundum, ut vivamus per eum. Inhoc est 8 8 0
charitas, non quod nos dilcxerimus Deum, scd
quod ipse dilexerit nos, el miserit Filium suum
propitialionem pro peccatis nosiris. Charissimi,
si sic Deus dilexit nos, et nos debemus invhem
diligere.
Rursum posl praedicla sermonem de dileclione

. '.

t , ,
. /
, .

.
,

,
' ' .

' ,

. ,

resumit. Cumenimostendissetquemoporleatdili-D . ,
gere, nempe quod moribns conformes, haeret his , ,
quaeiuiiiodictasunt, dicens eidilectinnem < l rum
qui diligil exDeo esse, solumque eum qui diligil ex ,
Deo natumesseacDeumcognoscere :eum vrro qui , ,
cbaritatem non habet. Deum etiam ignorare, con- , ,
trariiscontraria confirmans.Quomodo autem Deum . *>
non noverit is qui non ddigil, hnc modo probat : , * .
Deus charilas est. El unde bocmanifeslum fu*l ? ; '
ex eoquod miseritEilium suum unigeniium in mun- ; , ' -^$

05 Matth. ,^

665

COMMENT. I N E P I S T . 1 JOANNIS.

, 3 * .

" dum, ut veram vitam nobis tribuerei,et viveremus

per ipsum.Quemadmodumenim honitasdicitur.eo
quod propfer bonitatem.intellectualem ac sensibilem mundum produxerit,ut isqui vere esl.aliquos
baberelsui participes: ila quoque propler dilectionem qua pro nobis dedil Unigenilum suum in
mundum,oslendit,etiam perhoc quod cbaritassit.
Ideo etipse Subjungil: # In bocesl cbarilas, hoc
esl,ln hocoslendilur quod Deus sit cbaritas.Deinde
extollens bonilatem charitalis Dei, ait:Non quod
nos dilexerimus ipsum hac fecitDeus,dans Filium
suum pro nobis, quasi dileciis debuisset, ut diligentibus rependeret aequalem affeclum : sed per
charitalem prior auspieans beneficium erga nos,
misit Fibura suum : nec solum misit, verumetiam

, ' <
,
, '
, *
,
, , ,
& . . , ,
, ,
",
^,

, ) ' , .
*

. ,

pro peccatis nostrisproprio illiussanguine placatus

est.Si sic ergo ddexil nos Dous, inquit, quanquam
ia natura nibil nubis coinmune esset cum illo,
mulio magis debemus el nos diligere eos qui ejus , / . ^2 dem nobiscum sunt naturae: et cognilo bonoquod
, a cbarilat* pi ocedit, invicein illud administrare.
, Quemadmodum enim culpa est illi qui non eligit
, quod eligendum esl, nn; amat quod amabiie est :
'- , ita et laudi daturiisqui ddiguntdignos dileclione,
, : - eo quod cbari sint.Ua autem aiTecli,uiruinque ba ' , , bemus: 8 9 0 ei , id est, cbari sumus, eo
' quod i\ Deo amali etassumpti simus.el ,
, ' ^ hoc es, amore persequenles per dilectionem erga
, proximos : dileciionem, inquam, sinceram ac pu .
* ram, non autem affectibus obnoxiam ac sordidam,
quae sicariis aliisque facinorusiscoutiiigere potest.
, ,
,

IV, 1 2 1 4 . Deum netno viclil unquam. Si diligamus nosinviccm, Dem in nobis manct, et charitasejusestperfeclainnobis.Ex lioc cognoscimus
in eo nos manere el ipsum in rtobis, qvod despirilu
suo dcderit vobis.Et nos vidimus el lestamur quod
Patermiseril Fiiium suum Salvalorem mundi.

, ,

.

,
, '.

^,

4

Diximus eliam antehac quod huic beato viro

moris sil cadein de eisdem repelere, ac habilum
eorum quae dicunlur velle infigere iisqui docenlur,
. el sermonem ducere ad id quod clarius ac perfeclius esl. Alio eiiim et alio modo aggrediendo
,
, ab his qiiic in re conspiciuntur, el veluli com , plens quod iu sermonc deesl, perfeclissimam facit

.
demonbtraliunem eorum quie dicunlur. Juxta banc
' instilulionem t liarn nunc scniione ulens ait :
. Deuin neino vidit unquani. Qumiam eniin scr ; monem facicns de bai itate erga frahcs, DtM.m in
, exempluin produxerat,qui Filium suumunigenilum
dedit in niortem, propter chartlalen) quam erga
. , DOS habuit: consequens autein eral ul aliquis dice

, ret: Et undeaul quomod) boc dicis de rebus invi * /,', ; sibilibus et incoinprebei sibdibus,et lua apud nus
/ *) , confirmas his quai nunquam aliquis cognovil? oc . ;. currens igitur his qui ila dicerent, ail ipsc: Quod
'' /, , , , Deum sane nemo unquam viderit, et ego quoque
. . assero : sed ex dileclione erga nos mutua, cogno ,

, ,
:

651

OECUMENII TRICCiE

EPISCOPI

652

quae SUIlt peccatum. Qui facit peccatum ex Dia- . .

bolo. Quoniam mutatus fnil diabolus peccando,

ex ipsius instinctu agit quisquis peccaminose ope- , ;
ratur : prius i nim in peccamem ingreditur per . / '
imniissionem pravarum cogitationum,quemadmo- . '
dum in Juda. Sed dicet aliquis : Quomodo inlrat diabolusin eosqui peccant?3, cum illiantea , averint dando ipsi locura ? Ad quod dicendum est ; ,
idem esse facere peccatum, quod peccare dando
locum diabolo. #80Dat enim ipsi locuoi quipec- , 6
cat concupiscentia3 subjeclus, postquam eumexce- * ,
pil efflcaciler perGciens peccatum : nam boc signi- .
ficat Facere ipsum. Bene autem et hic dixit : Qui ' . , ,
lacit,non autein qui fecit; cum is qui resipiscit ' , , jam non sil ex diabolo : sed is tantuin qui adhuc ,
peccatum committit. Ilaenim et peccali servus est . , ,
quifacil peccalum,et non qui fecit. Propter quod * . ' 8 ,
ail: Omnis qui facit peccalum, servus esl peccati. .
i

CAPUT IV.

. '.

De charitate erga proximum.et affectione ud tribuendvm eleemosynns : in quo etiam agit de

bona conscicntia quw esl per fidem Jesu Christi: el de discernendis spiritibus per confessionem incarnationis Domini.

3
.
.
'
.

,
III,9 18. Omnis qui natus est ex Deo, peccatum
nonfacit quoniam semen ipzius in eo manet,el non , ,
potestpeccare,eo qvod exDeo nalus sit.Per hocma- , .
nifesii snntfiliiDei et flUidiaboli. Omnis quinon
facitjustitiam , est exDeo.et qui nondiligit fra- .
tremsuumiquoniam hoecest annuntiatio quam au- , dtStisab mitiO>utdiligamU8nOSinvicem.NmsiCUtCyw
. " , Cain ex maligno erat, et occidit fratrem suum. Et ' , ' ,
propter quid occidileumlQuoniam opera sua mala ,
erantjratris autem sui justa.Ne
mireminijralres . "
mei.si odil vos mundus. Nos scimus quod Iranslati ,
simusdemorle
advilam, quia diligimus fratres. . ,
Quinon diligitfratrem.manelinmorie
Omnisqui . , /,
odit fratrem suum ,homk\da est:el scitis quod ow- , 8
nis homicida non hubeat vilam octernam 581 in se .
manentem. Per Iwc cognovimus churitalem, quo- . !>niam ille anmam suam pro nobis posuit, et nos de- , .
bemus pro fralhbus animas ponere. Qui vero -
,
buerit substantiam mundi.el videril fratrem suum .
egentem, clauseritqve viscerusuaabeo, quomodo ,
Charilas Dei manet itlipsoi Filiolimei,non dUiga- * mus verbo neque lingua, sed opere etveritate.
. ' $ ,
/ , * ' ,
' ; / , , , ' .
Omnesqui natusest ex Deo aQuoniam OtlHlis
. $
qui facitpeccalum ex diaboloesl, et qualenus pec- '
cal eliam filius diaboli dicilur, sicut beatus Paulus , ,
ad Elymam ait: 0 plene omni dolo etomni versu- ,
(,
tia,iiIi(liaboli,inin)iceumnisjustitia3"^;nianifestum
esl quod eliam is qui ex Deo nalus esl, laoquam , ,
Dei Filius non peccal,et causa est,quoniam semeu ,
ipsios est,Dei vidclice^sive Spiritus quem per do- . , ,
num accepimus,quod in nobis manens sive firma- , - ,
lum,elbcit ne mens nostra recipiat peccatum.Aut . " , *
y

7 Luc. , 3 ; Joan. xai, 27. 76 Act. xin, 1 0 .

653
,

654

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

etiam ipse Chrislus,tanquam habitans in fidelibus,

. , facit ipsos filios Dei, qualenus etiam in seininc

, . Abrabam, qui est Cbrislus, benedicunlur ornnes
* , , genles 77. Nunc aulem ita sermone procossit,ct n . ) , firmans quod superius dixerat, dico sane (ideles
, , esse Dei iilios, el indubilatum illud laciens, tum
. ^ ex eadem re, puta non peccare: lum ex conlrario,
, ul pauloanle diximus. Sicul enim boccontrarium,
, ^ , se habel ad illud conlrarium,ita rursum illud con/ . , , trarium ad boc contrariinn juxla dialeclicas argu , mentaliones. Con*idera vero exactam sentenliam.
. ** . Nequeenimpriusdixit ex Ueo natumessevel ex dia , bolo,nisi praeacceplisoperibussive juslitiaesive ini, , - quilatis.Ex his namqueadoplio est siveDei sivedia, . - boli.Quanquam enim gralia salvi facti simus, atta
men propier eximiamDei benignitatemhocdicilur,
, , .
, quia licei incurabiliter offeiideramus,ipse malorum
, non meniin.t ob salutem nostram 76. Siquideni
, quod oliosis non det eam quae est apud se salutem.
Paulusconfirinatclamando: His quisecundum pro' , positum vocati erant 79. Simililer el qui diabolo
, adoptali sunt infilios,quanquamabalienali sint ab
, utero 80, cum lamen nondum juxla proposilum
operati sint malum : 582 attamen propter vebe , mentem eorum maliliam hoc dictum est: neque
. enim absque inali operationecontingil diaboio pro',, . ' prium acdomeslicum fieri: sed qui facit peccalum,
, , illeadiabolu assamplus est, sive in filium, ut am , , plius operelur eliam sua spunte malum : sive iu

, *

' , . , , , '
, '
. ,
, " , , ? . At' ,
,
, , , ^ . ,
,
, , ,
, , -

servuro, eo quud a inaligno superaf.us sit, 1 ab eo

ducluscaptivusac condemnatusad illius obsequium.Anidmadverte autem et boc quod nondixerii

eum quiex Deonalus e.st non peccare,neelinfanles
comprebeniieret, qui ab ulero habent quod non
peccent: sed dixil, Peccalum non facit. Illud siquidem.Non peccat,negaiionis mplicitercongruit.boc
autein : Nun facil peccalum, significat ex afleclu
non conlingere. Prupler quod eliain addit quod oon
polest peccare, non sixundum nalurae iuipossibilitatem boc dicens, quemadmodum de irrationaiibus (iicinius quod nonpossunt scienliam recipere:
sed propler vulunlanum uliurn sive abslinentiam
a peccando haic d sserens,et indicium iiliurumDei
esse diceus, non pec* are : quemadmodum rursum

filioriwi diaboli, peccare His ergo enarralis,repeD

,
,
, *
,
, ,
,
, ,
. * ,
,

.
, ,

77 Cen. xxii, 18 ; Gal. ui, 9. 78Ephes. n.

tit | ost niulla in medio posda, dileclionein erga

proximum,qua i ibius gratia universa quaeiu medio
fuerunt iraclaverii
quandoquidem plenitudo
quoque ommuni esl dilectio b*, el ail : Qui non
diligil fralrera suum, non esl ex Deo. Nam contra boc eliam membrum posituni est: Non est ex
Deo, boc dicens : Quoniam si bis qui facil justiliam. ex Dco natus esl, suquiturut is qui ita nalus
est diligal Iratres : qui vero nun facit juslitiam,
eo quod non laciat eam odieudo fratres suos,
noneslexDeo, non juxtaalium moduni nisi quod
non nalus sit ex < o. Et quomodo non sit ex eo os1

Rom. vui, 28. 80 p l . LVH, 4. w R m . xm, 10.

sa

655

QECUMENII

TRICCJE

tendit, dicens : Quoniam hoec est annuntialio

quam audislis ab inilio 82., Q a3sit autem haec annuntiatio, jam diximus,quod et naturaliler accepla
et perdoclrinam ; sed el legali pra3cepto de diligendo proximo, Dominiquoque praicepto dicente :
Praeceptuni novum do vobis ut ddigatis vos invicem85.PraBlereaeliamnaturaleprsBcepUjmergaea
quae ejusdem sortis et conditionis sunt, cogit ad
hoc faciendum. Quoniam igitur tot ac talia sunt
pracepta asserlioni Domirii confonnia,qui sermonem ejus servatet facil ipsum, habet viiam aeternam, et transivit ex morle ad vilam 84.
685 Propterea ergo diligamus fratres, nihil
nocumenti sumentes ad aemulandum : puta,si odio
habeamur a mundo,nonquoqueodiobabeamusfratres : sed Domini sermo sit in nobis eflicacior. Nam
qui fratres suos odit, non solum ab aHerna vita
projectus est, sed etiam homicida est. Necessario
enim sequitur, si homicida esi, quod nec vitam
ternam habcat. Videie namque Cain,inquit,quoniam et ipse cum odio habuisset frairem, occidit
ipsum,quanquam fraleressel. Sed quiaoperamala
habens,fiilius erat diaboli: Abel vero jusla operando,filiusDe appellabatur : opponitur autemdiabolus Deo, et n.ala opera bonis : propterea et Cain
cum contrarius esset fralri, occidit ipsum. Ita
quidem eratconsequens sermonis decursus,verum
bealus Joannes ordinem immutavit, serviens semper ei quodmagisiirgebat.Siquidemurgebalipsurn,
quia diaboli mentionem fecerat, ei eoruni qui ob
pravas acliones ab illo adoptali erant, ut illum
in exeniplum proponen t qui ab inilio mundi per
mala opera nialigni filius evasil. Absolulus autem a Cain et eis qui hunc imilantes eamdem
cuinipsoaccipiunlha?reditalem,rursumaddilectiooem recurrit, oslendensquanla bonaex ipsacontigerint: et dicil quod dileciio persuasit Dommo ut
pro nobis animam suam poneret,et qnod hocexemplo pennoti debemus et nos pro fratribus animam ponere.Et quoniam id rai lim est el apud paucos, veluli exborlando ipsos a mediocribub rebus
incipitadmonitionem fraternai cbai ilatis facere,ita
quodammodo sermonemdisponens : Quiddico pro
fratribus animas ponere quando videmus nonnullosne neces>arium quidemusum fralribus subministrare; neque eos dico qni el ipsi egenl vitso
necessariis, scd qui eliam divitiis abundant (0(0
propemodum mundo.Propterea pudefiant.quoniani
si in his minimis viscera occluserunt, et seipsus
indignos oslenderunt ac vacuos Dri dilectione,
quidnam in re majori exbiberent, nempe cum
moriendum esset pro fratribus ? Deinde et aliud
subjungit quo eos exhorletur, qui verb) quidein
dilectionem susciperint,ac sola lingua praislarent,
et ait: Ne diligamus verbo o84 et lingua, sed
opere ac veritate
U

656

EPISCOPI

' ,

, 8 *

, ,
>,
,
.
,

.
,
, ,
, ' ,
' .
,
,
.

. , , ,
, ,
. *

-^ .
*

* oJ .
* ,
.
, ,
,
, . ,
,
, ,
,
,
,
.
'
,

,
;
,
,
, , ,
, , , 5
-

;
,
, , ^ , ,
, '
.

8 Levit. , 24. 85 Joan. xiu, 34. 84 Joan. , 34.

657

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

658

III, 16-23. Per hoc cognoscimus quod ex verit Jfct ,

, ritate simus, et in conspectu eju$ suadebimus
, , cordibus nostris. Quoniam si arguat nos cor no 6 , - strum, major est Deus corde nostro, el novit oro . , nia. Charissimi, si cor nostrum non arguat nos,
, fidticiam habemus erga Deum : et quidquidpe, , * tierimus, accipimus ab eo : quoniam prcecepla
; , ejus cuslodimus, et ea quoe sunt placita coram
. , eo facitnus. Et hoc estprceceptum ipsius, ut cre , damus nomini Filii ejus Jesu Christi.
.
tPer hoc cognoscimus. PerquidTExeo quod
. j
, ' . ')- non verbo diligamus,sed opere et verilate. Et quid
' " . j cognoscimus 1 Quod ex verilate simus. Quomodo?
, , Siquideiu is qui aliud dicit et aliud facit, non
, . ,babens conformem sermoni actionem,mendax est
. et non verax. Et in conspeclu ejus suadebimus
, , (- cordibus nosiris. Id est quod dicil,quod per hoc,
nempe quod veraces simus (porro veraces erimus
), 6. . quando juxta sermonesprocesserint et opera),sua , , - debimus conscienliae noslroe,hancenim significare
. ; ' , vull Per corda. Et quomodo suadebimus? Hoc
. apud nosipsos ponentes, quod veluti Ueo teste
. , , sermones dcpromimus. Nam id significat Incons , * , pectuejus, sive coram eo. Elenim si ila non faci, , - mus,inquit,sed conscientiasive cor nostrum arguat
. , nos,non latet illain nos.peccare.Quod si conscien , liam noslram, quae pusilla est utpote ex pusillo
, animali, lalere non polesl,dum peccamus, multo
" magis Deum qui incircurnscriptus et ubique est,
/ , nequaquam lalere potest. Totus igitur sermo talis
^ , esl: Eilioli mei, ne mcnlianiur inter nos invicem
. - sula lingua diligentes.sed operequoque ostendamus
, , dilectionem : per hoc enim cognoscemur quod ex
. , verilale, hoc est ex Deo simus ; el quod dicimus,
. /. tanquam Deo inspectore dicamus.Siquidem nemo,
, . etiamsi daemonibus esset impudentior, ferre pos , set ut Ueo praesenle et teslc menliretur.Nisi enim ita
, ^ iaciamus,sed dicendo quod diliganpus.cor nostrum
, . arguat nos mendacii, erramus. Quoniodo ?Pulan , , lesid lalere Deum, qui ubique praesens est? neque
/ iil scientes,quod si iieri non poiesl ut cor nostrum,
, cum pusillum sit, laleat, mullo 585 minus eum
. , , , - lalebilquinu qnam deest.Poslquamigiturnosipsos
, >ita pra3paraverimus,charissimi,ut non arguamur a
, ^ - nobis ipsis, in eo videlicet quod estinter nos mu , ' tuo esse veraces,fiduciani habebimus erga Deum :
^, ' . j per quam etiamGduciam quidquid petierimus,om
" !> . nino accipiemus ab ipso. Quare? Quia praecepta
; , ejus serv.nnus : id enim maximi momemi est ad
, */. impetranduin quod petitur, nempe obedientia eo . ; rum qui petunt, quando absque ulla haesitalione
, iueril,erga illum ad quem petitio dirigitur. Quo, ^ / , niain ergo et nos ejus praeceptacustodimus.el quae
c ^' acita sunl ipsi facimus, confiilamus quod in pe, -/ . tilionibus non s inus passuri repulsam : cum afife * , clus qui in ulrisque est,summe cupial rependore
. '/ vices ejus quod ad usum venit alterius. Et quod
, " '7: { raeceptum illius cnstodirnus ? Illud quod ait: Dile-

OECUMENII TRICC;E EPISCOPI

659

660

clionem habete inter vosmuluam85.Quoniam igitur i , accepto praecepto utfidequaees\ in nomineFilii ejus , ,
Jesu Christi diligamus nos mutuo, id fecimus, per .
hoc cognoscimus quod in nobis ftrmata sit gratia , ,
quamperSpirilum suum dedil nobis.Sciendum est , .
autem quodfrequeiiterinNovoTestamenlo babelur, j
Credere in nomine Jesu Domininostri. Yerum quid , , *
hoc nomen sibi vult? Nibil aliud quam gloriam, , , * *
consilium aut celebritatem.Gloriam quidem et ce- * , ,
lebritatem, ut cum dicitur: Admirabile estno- , ;
men luum in universa terra 86; consilium vero et
voluntatem, ut boc loco, et cum dicitur : Resi- , .
piscile, et baptizctur nnusquisque vestrum in no- ;
mine Domini Jesu 87. Id enimesl, In ejusvolun- tate. Quae est autem volunlas Domini Jesu? Ut J .

baptizentur omnes gentes in nomine Patris et F i lii et Spiritus sancti 88.

,
III, 2 4 . Et diligamus nos mutuo, sicut dedit
pmceptum ; et qui servat prcecepta ejus, m i/lo .
manety et ipse in eo. Et per hoc scimus quod , .
, ,
maneat in nobis, e spiriiu quem dedli nobis.
.
, , , .
; ,
,
. ,
affecti sint, et nos omnino simililer aflecli sinius . *
erga ipsos. Quod si hoc Domini pra?cepfum est,
multo magis si nos in ipso maneamus 586 sive ,
firmati simos, ipscquoque seipsum nobis exbibe- . .
bit W. Seipsum eoim negare non potest : boc est, , ,
non inaniier assumi potest dum pra3cepta sua no- ^, '
bis suppeditat, sed baec in seipso primuni stabilit. . ,
Si aulem boc fueril, utique si quse prsecipit faci- ,
mus, habebimus et illum nobis obsequenteni in , -
omnibus quaa ab eo petierinius,et donum ejus iir- . , *
mum in nobis. Tota vero ordinationis senlenlia,
esl hujusmodi: Ut credamus nomini Filii ejus Jesu , ,
Chrisli,et diligamus nos mutuo vere, sicut cst prae- . : ,
ceptum ejus.Nam qui servat pracepla ejus, in illo , .
manel e\ ipse in eo. Per boc autcm scimus qnod ,
maneat in nobis, ex spiritu sive dono quod dedit , .
nobis.Siquidem donec manei boc asylum, procul , ^
dubio babemus inauferibile dunum ipsius. Quo- . }
modo autem erit asylum ? Si nihil ex negligentia '
prsetermitlamus eorum quae nobis prsccepit circa .
dilectionem.
, ,
lV i-Q.Chari$$imi,ne cujus spirilui credatis.sed
probate spiritus an ex Deo sint : quomammulti ,

pseudoprophelaexiemnl in mundum. Perhoc co-

gnoscilespiritum Dei.Omntsspiritus quiconfitetur .
JesumChristum in canie venisse>ex Dco estytom- .
nisspiritus qui nonconfiieturJesum Christumin , ..
canie venise,exDeo non ent. Et hic v&l spiritv* ille :
Anttchristi, de quo andistis quod veniai,et nvnc /. , .
jam in mundoesl. VosexDeo eslis,filioli el vicntis , \

Hoc est, veraci, inquit, afleclione diliganius nos

mutuo. Et ubi hoc prajcepit ? In W\> verbis, cum
ait , Quemadmodum vullis ul faciant vobishomines,ila et vos facite ipsis 89. Si nos ergo cupimus
ut proximi nostri vero ac sinccro aiTcclu < rga nos

85Joan.xw. 14. 86 p l . , 2. 87Act. , 3 8 . 88Matlh.xxvn, 19. 89 Mattb. ., 12. UTiiu. n , 13.

s a

COMMENT. EPIST. I JOANNIS.

661

662
}

. . '* eos, quoniam tnajor est qui in vobis esi quam qui
, , in mundo. Ipsi de mundo suntjdeo de mundo lo8 , 6 . quuntur, et mnndus eosaudit. Nos ex Deosumus.
, - Qui novit Deum audit nos : qui non est ex Deo,
,
. non audit nos. Per hoc cognoscimus spiritum ve . *0 , ritatis etspirilnm erroris.
. , . ,
.
Poslquam sermonem absolvit de dileclioneerga

, proximum, et hanc indicium esse demonstravit
, permansionis Spiritus quem accepimus, subjungit
, nunc eorum quoque dijudicationem qui vere fra, , tres sunt et proximi. ut hanc habentes, non in , ^ ^ cidamus occasione praacepti de dileclione in
\ , - falsos fralres falsosque apostolos et falsos pro . ' phetas, maximum inde damnum nobis ipsis
, , - 587 comparantes. Siquidem compleclendo illos
, (anquam similium essent morum, primum nobis
, ipsisnocebimus,dum sermonecommunicamuscum
. bisquifide impii sunt, elsancta canibus proponi , mus : deinde et hisqui una nobiscum versantur
' Nostra namque ergaillos dilectiosuadebit mullis ut
' ipsos assumantpraeceptures,credantquehis quaeab
. , ' ipsis dicuntur, dum non observanles, veluti furto
* . , subducti sunt propter illorum conversationem,
, quam habent nobiscum, et quod sit horum indi -, . citim,dicit hoc esse quod sequitur: Omnis spiritus
! , , qui confiletur. Omnis spiritus sive propheliae vel
, apostolalus dignitas, quaa confitetur Dominum Je. ; - c suni in carne venisse, ex Deo est: quaa autem hoc
, non confitetur, ex Deo non est, sed hsec dignitas
. ex Antichrtsto est, de quo audistis. Quando f Ex
, - his verbisqiue paulo ante dixit, quod iT.ulti Anti, . ; '2 christi sint in mundo, boc esl praecursores Anti - ehristi. Porro confessionem adventus Domini non
, lingua fieri dicit, sed opehbus. Quomodo? Sicut
. beatus Paulus dicil : Sempcr mortificationem
, Jesn in corpore circumferentes, ut et vita Jesu
, , in corpore noslro appareat 91. Qui igiiur operan, , tem habet Jesum, et mundo mortuus est, nec jam
, . ' mundovivitsed Chrislo, elhunc circumfert non in
, , , sola Christi carne, verumeiiain insua, hic ex Ueo
, esl. Quisquis autem non Cbristo, sedmundo vivit,
. ' hoc est niundi voluptatibus, lalis non est ex Deo.
, , . Ideo el Paulus ait. Cum in vobis sinl contentiones
, " - el factiones, nonne carnales esiis, et secundum
, . hominem ambulatis92? Qui vero secundum bo lytov, , minem ambu1at,Chris(ispirituin non babet93, hoc
, :, est qui non secunduifi Chrislum vivil,ita videlicet
' . , t ul seipsum irun do morlificaverit, hic non est
'. , , Cbristi. Et nunc jam in mundo est.n In mundo
, ^- ait jam <-sse Anlichristuui, non corporaliter, sed
. pivpter eonim prasentiam qui viam illi praparant,
, neinpe psendopropbetas, pseudapostolos et haereti, cos.Hic aulem Anlichrislus hoino erit qui Salanam
. , cimmiferet, elalus adversus omnem qui dicitur
*. , - Deus autnumen^Mdeoquoqneidolacolere asper

0 II Cor , 10. 9 I Cor. , 3. W R

o m

vin, 9. 94 I Thess. n, 4.

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

663

664

nabitur, quos dici deos signiflcavit: porro per Iioc quod addil* Omne nunien, etiam Christianismum
significat: el seipsum solum conabilur ostendere ,
Deum. Ubi per haec cognoscendos dedit Domini , , ,
588 propheta et apostolos, subjungit: Vos aulem . ; "
cum ex Deo silis.fi ioli,devicislis eos, nempe pst u- , ' doprophelas. Quomodo? Quoniain Deus qui invobis '.
est, major est quam is qui i n mundo est, juxla ,
quem pseudoprophetae vivereelegerunl.Deinde his .
subjungitel aliud indicinm ipsorumpseudoprophe-
larum.quod etiam maximecontristabalsimpliciores , credentes. Verisimile enim erat quosdam horum . ,
aeg.e ferre, dum illos quidem viderenl a multis ,
haberi i n pretio, sese autem despici, et ait : Ne .
moerore afiiciamini si vos a multis conlemnimini, . ,
i l l i vero ab hisassumunlur.Similenamqueaccurrit

ad sibi simile Ipsi de mundosunt, et ideo de ^ ,

mundo loquuntur. Ipsi de mundo sunt, et cum . *, , ,
de mundo loquantur, hoe est juxtacarnales concu- , piscentias doceant,habent ipsos obseqiientps, per- , .
versi perversos. Nos autem enm ox Deo simus el a ,
carnalibusconciipiscentiisalienali, non possumus .
ab ipsis recipi.Nos autem audit ille qui temperan- , t , ,
ter vivit, et itaDeum uovit, paralus prsebere nobis ,
auditum. Ideo et Christus ail: Quibabetautes ad -/. ,
audiendum audial^: testiiicans eum solum qui
ad obedientiam praeparalus est habereaures. His ,
dielinctisconsequenlersubjun^il lanquam sigillum , - eorum qua) jam a se dicla sunt, quod per hoc , , 5(nempe quod jam dictum est) cognoscimus eosqui .
spirilum veritatis sive verain prophelicam dignitatem habent, et qui spiritum erroris sive falsae prophetiaj.
CAPUT V.

De fraterna charitate addivinum ctiltum.

IV, 7, 11. Charissimi, diligamus nos iuvitem,
quia charitas ex Deo est; ei omnis qui diUgit, ex
Deo natus est, et cognoscil Deum. Qui non diligit. non novit Deum : quonium Deus charitos
esU Per hoc apparuit charitas Dei in iwbis,
qnod Filium suum unigenitum miserit Deus in
tnundum, ut vivamus pcr eum. Inhoc est 580
charitas, non quod nos dilexerimus Deum, scd
quod ipse dilexerit nos, el miserit Filium suum
propitiationem pro peccatis nostris. Charissimi,
si 8ic Deus dilexit nos, et nos debemus invkem
diligere.
Rursum post praedicta sermonem de dilectione

. ' .
C .
, ,
.
, .
, .
,

, ' ' .
, ,
' ,
. ,
,
.

resumit. CumenimOStendissetquemoporleatdili-D

gere, nempe quod moribns conformes, haeret his

quaaiuiiio dictasunt, dicens et dilectionem < t rum
qui diligil ex Deo esse, solumque eum qui diligil ex
Deo naturoesseacDeumcognoscere :eurn vtro qui
cbaritatem non habet. Deura eliam ignorare, contrariiscontraria confirmans.Quomodo autem Deum
oon noverit is qui non ddigil, hnc modo probat :
Deuscharitas est. Et unde boc manifestum fnt ?
ex eoquod iniseritEilium suum unigenitum in uiuu05 Mutth. ,9

, ,

,
, , /
, ,
. '< 2
, ' \ .
; ' MLO*
, "
?

666

COMMENT. 1N EPIST. 1 JOANNIS.

665
1

, 3 . "
, ' .
, -^
, '
,
,
. , ,
. , , 8
, ,
, ^,
? , ) , .
*
; . ,
, ; ,
.

, / .
,
,
,
'^ ,
, ' , ,
'
*, '
, ^
.

dum, ut verara vitam nobis tribueret,etviveremus

per ipsum.Quemadmodum enim honitasdicitur.eo
quod propfer bonitaterajntellectualem ac sensibilem mundum produxerit,ut isqui vere est.aliquos
baberetsui participes: ita quoque propter dilectionein qua pro nobis dedil Unigenitum suum in
mundum,ostendit,etiain perhoc quod cbarilassit.
Ideo etipseSubjungit: * In bocesl cbarilas, hoc
est,ln hocostenditur quod Deus sit cbaritas.Deinde
extollens bonilatem charitatis Dei, ait:Non quod
nos dilexerimus ipsum hoc fecilDeus,dans Filium
suum pro nobis,quasi dilectis debuisset, ut diligenlibus rependerel aequalem aflectum : sed per
charitatem prior auepicans beneficium erga nos,
misit Fibum M i u m : nec solum misit, veruro etiarn
pro peccalis noslrisproprioilliussanguine placalus
est.Si sic ergo ddexit nos Dous, inquit, quanquam
in nalura nihil nubis commune esset cum illo,
mulio magis debemus et nos diligere eos qui ejusdem nobiscum sunt naturse : el cognito bonoquod
a charitatt procedit, invicem illud adininistrare.
Quemadniodum enim culpa est illi qui non eligit
quod eligendum est, ner, amat quod amabile est :
ita et laudi daturiisqui ddiguntdignos dilcctione,
eo quod cbari sinl.Ua auteni aflecti,uirumque babemusroOOet , id est, ebari sumus, eo
quod i\ Deo amali elassumpti simus.et ,
hoc es, amore persequenles per dileclionem erga
proximos.dileciionem, inqnain, sinceram ac puram, non aulem affectibus obnoxiam ac sordidam,
quae sicariis aliisque racinorusiscontiiigere potest.

.
, ,

,
, ,
,

IV, 1 2 1 4 . Deum nemo vidit unquam. Si diligamus nos invicem, Dem innobis manei et charitas ejusestperfeeia innobis.Ex hoc cognoscimus
in eo nos manere ei ipsum in nobis, qvod despivitu
suo dederit iiobis.Et nos vidimus et testamur quod
Valer misetil Filium suum Salvatorem mumii.

' ,
, ,
:
. * / '
,
,
,
'. .

'> '
.
; .
,

. ,

,
&~ ; /
. ,
. .
'' , , ,
. .

Diximus etiam antehac quod huic beato viro

moris sit eadein de eisdem rcpetere, ac habitum
eorum qiuje dicunlur velle infigere iisqui docentur,
et sermonem ducere ad id quod clarius ac perfectius esl. Alio cuim et alio modo aggiediendo
ab his qnaj in re conspiciunlur, et veluli complens quod in sermonu deesl, perfectissimam facit
demon*tralionem eoruro qine dicunlur. Juxla banc
inslilulionem tiam nunc scnnone utens ail :
Deum nenio vidit unquani. Qumiain enim sermonem faciens de bai ilale erga fralres, Dei.m in
exempluni produxerat,qui Filiuin suumuuigenilum
dedit in morlem, pro|)ter charilatem quam *rga
nos babuit: consequens autein erat ut aliquis diceret: unde aut quomod hoc dicis de rebus invisibilibus el incuipprehei sibilibus,et lua apud nus
confirmas his quic nunquam aliquis cognovil? occurrens igitur bis qui ita dicerent, ait ipsc: Quod
Deum sane nemo unquara viderit, et ego quoque
assero : sed ex dileclione erga nos mutua, cogno-

667

CECUMENII TRIGGiE EPISCOPI

scimus quod Deus in nobis sit. Etrecte hoc dicit.

Multa namque ex his quaa nobis invisibilia snnt,
ex aciionibus essedeprehendimus. Cerlequemadmodum neque animam quispiam vidii, sed tamen
ex actionibus et motionibus in nobis esse deprehendit: ilaet dilectionem Deierga nos, veluti per
quamdam molionem ac operationom cognoscimus.
Quod si hoc absurdum nonest, nequeiste virpraeler decorum ex operatione Deum quoque in nobis
esse ostendit Et quae estoperatio? Pura ac sincura
dilectio erga proximum.
501 Haec rnim cfficax est el nullum babens defectum, quando videlicet pura ost.Hoc indicium cst
el nos in ipso et ipsum in nobis manere,quod etiam
HeSpiri'usuode<lerit nofis Nar qui purusest.pura
elabomnisordeimmaculalanohislargitur.Quoniam
ergo per puram dilectionem iiiin eo communicamus
ex boc oliain nos,inquit,qui sec undum carnem eum
vidimus,cugnovimus eum,el tesiificamur quodPa
ter miserit eum Salvatorem mundi.Sed praeter nos
tram quoque notitiam ipse etiam nos inslruxil,
peifectiusinbanccognitionemnosinducens.quando
di\it: t Exivi a Palre, et veni in mundum9e.Hoc
quantum ad id altinet quod Filium suum Unigenitum ob nostri dilectionem demiseril in mundiim.
Rursum eu aliis manifestius : Adeo enim, inquit,
Deus dilexit mundum.ut Filium stium unigenitum
daret, ut omnis qui credit ut eum non pereat. Et :
Non veni ut judicem mundum, sed ul salvum faciam mundum. Habemus igitur et a noslro ipsoruni aspectu, inquit, et a doctrina Unigenili qui
est sinu Patris vclul in Evangeliis dictura est97
et ab operatione per mutuam dileclionem, quod
Deus in nobis s l , et de Spiritu suo dederit nobis,
et cum eo parlicipeinus.

668

,
.
, '
,
,
. ,
6
. ;
^ .

,

.

\ , , ,
,
.
} , ,
,
,
.
, ,
, . ,

'
* '
, , ,
, '
' * ,
, * ',' .
, ,
#,
, ',
,
, , .

" ; 8
IV, 15-17 Qtiisquis confessus fueril quodJesvs
est FUius Dei, Dei in eo manel, et ipse Deo , ,
Et nos cognovitaus et creiidimus chariiatetn quam.
habet Deus in nobis. Drus cbaritas est el qui , ,
manel in chnritale, tn Deo manet et Deus in eo. ,
In hoc perfecta cst charitas nobiscum, ut fidu- , 6 .
ciam habeamus in die jvdicii, quod sicut illt esl ' , ': ^
, 8 ,
et nos sumus in munde hoc.
9

Hoc ad id quod pauloanie dictum est refertur,

pula quod omnisspiritusquiconfitetur JesumChrislum in carne venisse, ex Deo est. Quoniam enim
sufficienter demonstravit quod el filii sint Dei et
Deus in ipsis maneal : dem<nstravit autemhocper
mutram cha ilalem,quac c nfirmat datum esseipsis
Spiritum sanclum sive pirilualia dona: 502 rursum ad illa referi sermonem, et ait : Quisquis
confessus fuerit quod Jcsus esl Filius Dei,Deus in
eo manet;hujusinodia!iquid dicens: Dixiinsnperioribus, Omnis qui coniiietur Jesum Christum in
7

Joan. , 28. Joan 18.

.

.
, . , 3, ,-
, [ ;,
,
, , *
, ,
8 0 ,
* ' ,
-

669

COMMENT.

IN E P I S T . I JOANNIS.

670

, . , carne venisse,ex Deo est:porro in progressu aliud

, - mihiquiddam manifestavit sermo,el hocergo pro, , ponani: quodqui haec confitentur, eliam manentem
, , in seipsis habeotSpiritum,siveDeumet hujusdona
, spiriiualia, et ipsi iuDcomanent.Et hoc non temere
. , dicimus, sedfirmacognitione et fide per mutuaro
charitatem. Facla aulem charilatis mentione, re. , fert quoque omnia qux de charilatedixit.magnam
', fidem thbuens sermoni qui est de charitale. In
. boc perfecla est rharilas. Vult, inquil, nos per . ;;, iectos esse in thariiate, ut fiduciam habeamus in
^, " die judicii, erga eum videlicet qui incarnatus esl:
, quoniam et ipse judex erit.juxla ipsius sentenliam,
, 6 qia ait: Paler neminem judicat, sed omnt judi

* - cinm dediLFilio98. Et quod erga eum qui inear , ,

, '.. natus esl futura sil nobisfiducia.significavitpor ea
, quaein sequentibus dixit, quod sicut ille eslet nos
, sumus in hoc iuundo,id dicens : Cuni anteaostcn, , sum git Deum in nobis, et nos in Deo esse, perfe , clior.etn, inquit, charitalis nobis ipsis attesiamur.
, , , - Queinedmodum ergoilleinmundoirreprebensibilis

' ' eratac purus.ideoquoquedicebal: Venit princeps
, , mundi liujus,etin menibi) inveniel^: ita et nos,
, - inquil,erimus in mundu.Nam Est el i>t*mw#perav 0 /', / ponunlur (qua lempus unum sumilur pro
. , , - alio tempore velutiScripluiae moris est. Aut prufundiusaliquid per hoc sigr.ificat. Dixit enim fre' ', ,
.
'
:, quenler,quod Deussilinnobiselnosin Deo Si hoe
igilnr estjtlleautem sancte in nobisest,hocest,san ' , .
. , , / clilalis dux et priiireps : ila et nos ipsum referamus
, "* in boc mundu sancle ac pure mortui tnuiido,sem ;>, per ipsius mortifieationem in corpore circumfe, ; , rentesi.Porroita,inquit,vilam degentes,etihiuciara
. : , babebimus erga ipsuin,el absque liniore lunceri , mus.Siquidem pefei ti in cbaritate per bona opera
. - procul erimu* a limore. 505 Et bujus conOrma[\ . , ^ . liutiem Mibjungit, nempe quod perfecta charilas
, foras ejicil limorem. Quem autem limorem? Ipse
^ j , dicit quod supplicii metum : contingil enim ali . quem diligere propter melum,ne punialur: veruin
.. 6 , hic mctus non est perfeclus, id est, non eai per, . - fVclae cbariiatis.His He perfecta charilate dictis,
,
- cunvincit ouinino quod debeamus Deuin diligere,
B

, Dquoniam ipse prior, inquit, dilexit nos. Debemus

, , . - aulem, cum ille nobis prior fucrit boni inilium,
/ studiusus et uos emti ad repcnsionem,quemadmo dum superius a nobis lalius diclum e&l. Quassive , runt aulem nonnulb quornodo, cum David dical :

, c i

>.,
^,
, c ;
. t <' ** 0 , * .
; I .
,
,

W Joan. v, 22.

Timele Doniinum,omnes sancli ejus,quoniain nibildeesttimenlibuseum-,hic nondicit: Periecla

cbaritas foras ejicit liiikorem. Annon ergo sancli
Dei perfecti suni in rharitale,quibus jubetur ut timeanl? Et dicimus duplicem essc timurem : alter
quidem iuilialisest,quietcomitemaiTerlcrucialuin,
propter mala a se perpetrata : timente eo qttia ad
Deum accedit,et [ ropterea accedcnte ne puniatur,
et hic quidem initialis esl. Porro prrfectus, lali

99 Joao. xiv, 3 0 . * l Cor. , 1 0 . * Psal. xwm, 10.

672

OECUMENII TRICC/E EPISCOPI

671

timore liberatus est, ideoque sanctus dicitur et

* : .
rr:
r\_
permanens in
saeculum
saeculi
* nam t Timor
Domini sanctus, inquit, permanel in saeculum SSBCUl i : cum initialisneque fanctus sit neque permaneat, sed in perfecla cbaritate esse desioat.
Quis igitur et propterquiddieitur periVciustimor?
Qui co quod perfecle in charitalem assumptussit,
conatur ac vtiretur ne quid si! i desit eorum quae
decet illos operari erga dilectum, qui vehementer
diligunt.
3

IV, 18-21. Timornonest

in charitate,sedperfecta charitas foras cjicit Hmorem : quoniam timor cruciutum habel. Qui avtem iimet non est
perfectus in charitate. Nus dilifjumus eum quoniam ip*e prior dilexit nos.Si quis iixerit, Diligo Deum, et frutrem suum oderit, mendax esl.
Qui enim non diligit frolrem suum quem vidit,
Deum quem tion vidii quomodo potest diligere ?
Et hoc proeceptum habemns ab eo, ut qui diligit
Deum dil/gat et Iratrem suum.
y

, *
1 Ar
i r *
*
s 6. .

.
, ,
c , ,
, *
, ' ^ .
, ; *0
,

.
'^, '
, . /
*>
^ - ^ ,
; . ; '^, '

,
~
"
.
, ,
; ' ,
' ,
.
30,
,
, ,
,
.
,
* .
, , .

594 Qui ingenue Deum dili-, proplersuppliciorum minas, facit quaa illi grala 6iint, sed ob
vehrmonlem viriutis amoreni et charitatem erga
Deum:nontamenseipsum tutum exislimatobgenerosum timurem,qui est amor honesli.Aut rursum
isqui limore inc dendi incruciatum, aliquid facit,
idem est cum priore : ideosubjungil: Timorcruciaium babet. Siquisdixerit,DiligoDeum.lJbi
COgeutibuS raliuiliblis OSlendit rharilalem eta Deo , > ,
ad nos,el a nobis ad D um (rnducere,idque rursum .
addidit,quod siila dilexil nosDeus.et nos debemus 6 , ,
invicemdiligere:nuncilenun sermonem adboc re- ,
ferens ait,quod quia ex debito nobis positum est,ut , 8
fratrem diligamusab exemplo dilectionis Dei erga ,
nos.quam eliam Deo refcrentcs ac relribnentes, ,
debitum explebimus: oportet, inquit, eximie fra- ,
trem diligere, ad perfeclissimum signum charilatis , ,
erga Deum. Nam si hoc non sil. neque charitas ,
nostra orga Deum servarctur, utpote debito quod . ,
erganosinviccmesf interlicense quod excharilaie ,
ad Deum contraxiinus. Qui enim non diligit Ira- ,
C

trem.Subjungilaillem buicoffkaiissimuraquoque ^p>C /,. sermunern adconvincendumeos qui divinam chari- . tatcni corrumpe' e conantur,lale [uippiam dicens
Diletlio sivc charilas coit ac formalur omnino ex ,
mutua conversatiune: conversatio autem comilem
habel fratris aspeclum,e( ex boc maximecolligatur . ^
ad illius dileclionem QuoJ si hoc vTum est,qui id -, ^
quud furtius attiaiit ad Jilecliunem nihil facit, et .
fratrem quem vidil nun diligil: si Deum quetn non . ,
vidil dicatsediligere,qui neque cum eo conversa- ' ,
tus ost, iifque iillo sensu rapi pulest, quou.odo ,
vtrax osse depreheihleturrSi quis igilur iinpuden- , ,
ter ilicat se Deuni quidem diligeie, fratrem vero ? , odiu habere,no..ne is uuu solurn divinam corrum- ; , ,
D

3 Psal. xvin, 11.

COMMENT. IN EPIST. I JOANMIS

873

, ,
6 ,
; ; ;
.
, . , ,
.
\ . *'.

,

.
^ ,
.
,

. ,
,
.
, .
.

, ,

, ,
;
,
, : ,
. :
,
, ,
, .
, , . ' , ,
,
. ,
.
; :a
. , , ,
, ( ,
,
, ,)
,
. ?,
,

, . *
, ,
, ,
, ?.
,
. ,
,
. ), ,
.
. # ,
,
t

4 Joan. xin, 38.

5 Joan. i, 12.

674

pit charitatem, sed et praecepii ejus (ransgressor

invenilur? Cujus ? Ejus quo dicit : Per hoc cognoscenl omnes quod mei siiis discipuli, *i charilatein habueiilis inler vos muluam . Qui ergo
Deum diligit, et bujus discipuluni se esse asserit, diligal et fralrem suum juxta illius praeceptum.
ms CAPUT v i .
Theologia de Filio qui est in glovia Palris* et de
victoriu adversus mulignum per fidem Jesu
Christi ad vitam.
V, 1-5. Omnis qui credit Jesum rsse Chrislum
ex Deo natus est. Et qui diligit eum qni genuit,
diligit et eum qui natus est ex illo. Per hoc cognoscimus quod diligamusfiliosDei, cum Deum
t

diligimus, et pmcepta ejvs

servamus. H<BC est

enim charitas Dei, ut pmcepla cjus servvmus :

et prcecepta ejus gravia non sunt. Quoniamomne
quod natum est ex Deo, vincit mundum. Et hcec
est victoua qux vincit mundum,fidesnostrtt.
Quis est qui vincit mundum nisi qui credit quod
Jesus est ttlius Dei?
His dictis mrsusaliis quoquc sermonem confirmat, ita quadammodo roborans: Si praeceptum a
Magislro accepimusde nohis mutuodiligendis.utique sicredimus quod magisler ac praecoptor nosler
Jesus sit Christus,qui co Christus est quo Deus et
homo est:servabimus etiam praeceptaejuslanquam
magistri ettanquam Dei.Porru credentesipsumesse
Deum,filii ejusappellamur: quemadmodum etiam
in Evangeliis dictum est: Quotquot aulem accepenmt eum,hoc est,quotquot crediderunt in eum,
dedit eis potesiatem ut Glii Dei fierents. Si vero
ex ipso nali sunius,utique etiam praestabimus quod
decens est ei qui nos genuit.Quidnam boc esl? Ut
euni diligamus qui nos genuil, cum hoc filiorum
naturam subsequatur ut palres diligant Quoniara
autem boc ita est, universi qui credidimus ex eodcm nati sumus. quod si ex eodem naii sumus,
debilures etiain ex eo sumus ut nos invicem diligamus: el quia fratres, et quia ex eodem nati. Et
hujus persuasiunem subjicii ;quod qui diligit eum
qui genuil,diligil ctiam eum qui ex ipsogenitusest.
Deinde sermonis conversione utitur, 690 el ait
quod dilectio erga fratres sive fllios Dei, confirmat
dilectionem erga eum qui genuit. In superioribus
namque dixil: Qui Deum diligit, is et fratrem
diligit: nunc autem sermone inverso dicit quod
isqui filios Dei diligit,eliam Deum diligit:ac signum
dileclionisDeiponiidilectionemergafratrem.Deindedileclionem in Deumailquoqueefliceiepraeceptorum ipsiusobservalionein: recte bucdicens:nam,
tQui me diligii, aitipseSalvator ,prscepta measervat6. Haec enim esl charilas Dei.Perbyperbaton intelligendum estquod proponilur,hocroodo:
HaecestenimcbaritasDei ulpraeceptaejus servemus

Joan. xiv, 21.

E m & r i

T-yyjt

quontam mt>n* *\* vdr.rx > >: j*r* w\i

6^6

EPISGOPI
BxpeTxi

=*
srr.

r ivr>i- > SxpeTx* . .

\ST=LZ
i <., ; >;
ChriMfjf, ln\v'u
t*.t ~ : *
*^ *e.

, Sr. x- " ,
. * qu/nl prac^pu Uria \^
:
" *>xrt

- 3 ,
dixil:apud eijm tux.*y + , >:
i,r
. *:.
* a\,
,- -zxrzx ^ eliarn qua> l ^ i a * i n t * i ' ^ i r *m-.a r ^ . - . ^ : ir :
qiiemadmo^ium api*! eu:r, q
<n 2 *-s r/aCT-r. z ,
perdidilqu*orf Di^l>/Ci ^ I . i : . ^
~
'/-. ^
^ i T r r * , *.i > leiria funl. gratiafi i^r*: ,r
;u:^*i
*
.
"/#- 3~ . : *tur quibusJarn pr<fcce;>fa br\
.\
XA'J qiue Dei essen! proplereaJ:
. ; *
grava n>n sanl.Quid enirn ^ra* u:'.* L *
-:lzt- =;4 : , ; O J
refratrem? Praetprea qoid gra*iu\? r
..iQre -z^ucr^ ~j , *
t

eum qui in carcereesl? ne .ue rnicD ii^erire jub-eiB o>U -. *># ) ,

eum qt>i est ciircere, qv^ J :. ei^t.
* : " /
tantum visitare : neque eum qui je^rciat i brrare ^ ^ , '
ab 3igritudiue,sed Unlum fi>iure.r:eqjeemheati ociVJvxt ,
mensam opiparam jubet apponere, n^qj-e nuio ^ ,
suppeditare veslimentum superflua variecraiione -, . otoiprxparalam :sed quae necessarium usurn tribuanl, ,, \:
quem is esurit aul nudus e<l, requirit. P<j>lquam : *
de bis ita ordinavit, addii his qua? jam diila sunt . ; . ,
et aliud quod ad exhibilionem charilatis induiit, ; , >
Quidnaiii illud est? victoria Ailenim : \os qui di- ,
leciione erga proximum vosipsos Dei filios consti- , ?.
tuitis, jam et hoc babetis quod comitalirill jd fac- ^/ .
lum egregium, nempe ut raundum vincatis :quo- , , >
niain idquod natum est ex Deo,vincit mundum. ^ ,
Deinde addit et vicloriara, et quid sit causa vic o- ,
riae, ac utrumque fldei convenire dicit, ei videlicel / , ,
quae est erga Deum, quaeetiain ex Deo nata, vicit ', .
et abegit omnem incredubtatem : 5 0 G neque J u - ^,
dasus, neque Gra3cus,neque Haarclicnspotest quid. , * c
quam adversus illam. E t quoniam fldes non nuda / ,
incit, sed una cum eo qui ipsam habel, prople- ; ;
rea addil. c E l quis est qui vincit mundum, nisi
' ' .
qui credit quod Jesus est Filius Dei ? Quis est autem iste Jestis? Qui per aquam et saoguinem
venit Jesus Christus.
4

*
, , *
'. ,
, 8
.
, ,
, . *.
&,
. '
suo.Quicredil in Filium Dei^habet te*timonium in ,
itipvt.Quinon credit Deomendacemfecit ipsum, , ,
quianoncredil in testimonium, quod lesiijicatus .
estDeusde Filio suo.Ei hocc&t testitnonium quod , , OJ ^
vitam aiernam dedti nobis Deus : nt h&c vita in ,
Pilio ejus tii. Quihabet l-ilium, habei vitam: qui . ; y non habet FUium Dei. vitam non habet.
^ ,

V,6-12.//tc est qui venii per aquam et sanguinem Jesus Christusinon per aqunm solum.sed per
aquam et tanguinem. Et spiritusesl qui testificaiur, quoniam Spirilu* esl veritas. Quontam tres
$unl qui te$lificanlur SpirilU8,Qqva
et sauguis; et
hi iresai unum sunt. Si testimonium hominum
aecipimus, teslimonium Dei majua: quoniam hoc
CS* tCtlimwiivm Dei, quod leStificatUS est ^ / ^
9

, . -^ '/

:. < . ". r | ^

^joniam et propagaiionis filioruni memii

1 Hatth. B, 9

..,

677

678

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

, , 51 dicens:Omne quod natum ex Deo : haec autem per

, s crum baptisma nobis conlingunl;propterea dicit:
, ' Hic esl qui venit per aquam et sanguinem Jesus
. Cbrislus. E l cujusgratia venit? utnosregeneret,
. ac Filios Dei efliciat Nam et boc tunquam sermo , ' * nem consequens subintelligilur,ul sil hic sensus
Et omne quod nalum est ex Do vincit mundum.
. 3 ; ' , , Quomodo autem natum esl? per aquam, inquit,et
. , ' sanguinem. Siquidein Jesus Christus qui venit,per
. - aquam regeneratet sanguinem Addit autem rur , sum repetendo sermonem dicens: Non per aquam
, * , ' solum,vide!icet regenerans,sed per aquam el san. - guinem. Vult enimprimumdesiijnatioHem osten , - dere Christi qui nos adoptavit: quoniam hom qui
, ta ipso erat,primus a Deo adoplatus, nobis quoque
, per SUam adoplionen
ionem dedit hujusmodi dignitalem
, quod eliam tnbus temporibus demontralum est :
, - nempe in bapiismo in Jordane, 9 8 cum Paler
. superne testificarelur eum qui baplizabatur suuni
, esse Fdium dilectumS. Quis autem ille erat qui
; * ingressus est aquam nisi homo qni una cum
. Deo Verbo assumptns esl? is certe qui in occulto
, -. . ' - apparebat, nam huic opus erat testimonio. Per
aquam crgo, lioc est, in baptismaie quod fit per
. " > aquam, demonstratus est Filius Dei esse Jesus
, , ^, - per leslimoniuin Palris. Per sanguinein rero,
, quando crucifigendus dicebai: Glorifica mc tu,
' . , Pater.i et delala est vox: #Et glorificavietruisum
, glorificabo^; quam et am tonitruum esse existi, ^ . ': -C mabant hi qui audiverant. I*er Spiiilum aulem,
, * . quando lanquam Deus surrexit ex morluis. i\am
, , - soli Deo hoc relinquilur utseipsum suscitet. Porro
, , dictione Spinlus, significaturDeusiquandoquidem
, ' et Spiritus esl Peus .Quoniam igitur tribus testi, ficantur Jesu adoptionem, nempe baptismo,pasjio , . ne el resurreciione,nibil ambiguitatis habet Domi . ni adoptlo : per quam adoptionem nobis quoque,
;, , ut qui esset prunitia* tolius hunianae mas$fi6,dona, . vit ut filii Dei essemus.Kl haec Iria in unum Chri*1 slum sunt: nam boc signiik-at, dicens : Hi trcs
, , ad unum sunt, huc estad testimonium de Cbrislo.
* , Sciendum est aulem quod nonnulli Palrum Spin, , , tum, non propt< r resurrectionem acceperuul, god
~

. . .
. , -pPalrcm ipsum quando in Jordane clamavit : Hi
. esl Filius meus diledus; propterea quod el Deu
Deui
- dicitur Spiriliw ut praediximus.Hiti dietw pcriua, sionem eerum qua> dicuntur, a iriinori aubjungit,
; ita dicans: Si lestimonium hominum devulgari
, quavie reaccipimus.nonne multo juMiui acnpere
; , debemus testimoniuin a Ooo qui major cM? Kteftif
, annon hoc teslimonium d V\lfo *w>
Chmto a
, , , Dto eat? Qui igUurcredit in Fillwn fteiiyxxt freas
sit tanquam Det Flliuijiabet iMtitiumtm r> ipso,
, , boc est, in toipio, crcdene quod *t ipse adoptab 8
, - fil a Deo per Jcnum *do\nMum.Qtn Wum cre , \ , dit,diiobu8 inaln obnoxbisesl, pnia iflcYeriolilatis,
^ - - ^ ! * mendacem faciene bium.at p r ^ r e a seipsumpri0

,0

9 Jotn. , 48.

0 Joan. , 4 ,

675

6^6

OBGUMENII TRICCJ! EPISCOPI

quoniam omne quod natum cstexDeo vincitmun- . , .

dum.Porro. Gravia sunl, interjectuin est. Et .
praccepla pjus grafia non sunl. Non sicut dixit ,
Christus, Jugum meum leve esP ; sic el ipse, , , , *
quod praecepta tevia sunt,sed quod gravia nonsunt 8 . *
dixitiapud eum iiamque qui ad virtutoni adducilur, ,
etiam quae leviasint admodum gravia reputantur : quemadmodum apuii eum qui robur ac sanitalem , .
perdiditquaeomniabonaciTicit^eliainquaeadmuduin
levia sunt, gravia videnlur.Siquidemquia videban- , tur quibusdam praecepla Dei esse gravia, ulpote !> .
quae Dei essent,proplereadidt quod praeceptaejus ; \
gravia non sunt.Quid enim gravitatis habet dilige- ;
refratrem? Praeterea quid gravitalis habet visilare , , '
eum qui in carcereest? nei|ue enim liberare jubet ,
eum qui est in carcere, quoti dilfinlc esset, sed *
lantum visilare : neque eum qui seuTolat i berare ,
ab segritudine,sed lantum visitare,neque esurienti ,
mensam opiparam jubet apponere, neque nudo ,
suppeditare veslimeiUum superllua variegatione . ' pracparalum.sed quae necessarium usum tribuanl, ,
quem is esurit aut nudus esl, requirit. Poslquarn
de his ita ordinavit, addii his quae jam ditta sunt , ; . ,
et aliud quod ad exhibitionem charilalis inducil, ,
Quidnahi illud est? victoria Ail enim : \ os qui di- ,
leclione erga proximum vosipsos Dei filios consti- , .
tuitis, jam ethochabetis quod comitaiurillud fac- .
tum egregiiim, nempe ut mundum vincalis : quo- , ,
niam id quod naium esl ex Deo,vincit inundum. ,
Deinde addit et vicloriam, el quid sit causavico- , *
riae, ac utrumque fidei convenire dicit, ei videlicet , ,
quaa est erga Deum, quse eliam ex Deo nata, vicil ', .
et abegit omnem incredublalem : 306 neque Ju- $,
daeus, neque Graecus,neque HaBrclicnspotest quid. , c
quam adversus illam. Et quoniam fldes non nuda * ,
vincit, sed una cum eo qui ipsam habet, prople- ; ;
rea ad.iit. c E l quis est qui vincit mundum, nisi *0 ' .
c

qui credit quod Jesus esl Filius Dei ? Quis est autem iste Jesus ? Qui per aquam et sanguinem
venit Jesus Ghristus
*
V,6-12.//tc est qui venit pev aquam et sanguinem Jesus Christusinonper aqwimsolum,sed per , , '
aquam etsanguinem. Et spintusesl qui testifica- '. ,
lur quoniam Spirilus esl veritas. Quoniam tre* , .
, ,
sunt qui teslificunlur,SpiriiU8,aqva et sanguis; et
hi tres od unum sunt. Si testimonium hominum , . .
accipimus, teslimonium Dei majm: quoniam hoc ,
y

esltestimtmumDeitquodleStificatusestdetiU^

>

suo.Quicrcdit in Filium Dei^habet te*timoniumin ,

seipso.Quinon credii Deomendacem fecit ipsum, , *0 ,
quianoncreditin testimonium, quod tesiificatus .
estDeusde Filio suo.El hoccsl testimonium, quod , , vitatn oeternam dedit nobis Deus : ? hac vita in ,
Filio ejus est. Quihabel Filium, habel vitam: qui .
, ^
non hubet Filium Dei, vitam non habet.
. , . , *
.
Quoniam el propagaiionis flliorum meminerat,
, 7 Matlh. , 30,

677

678

COMMENT. IN EPIST. I JOANNIS.

, , dicens:Omne quod natum ex Deo : haec aulem per

, crum baptisma nobis contingunt;proplereadicit:
, ' Hic est qui venit per aquam et sanguinem Jesus
. ; Chrislus. Et cujusgralia venit? utnos regeneret,
. ac Filios Dei efficiat Nam et hoc tanquam sermo , ' * nem consequcns subintclligilur,ul sil hic sensus
Et omne quod nalum est ex Do vincil mundura.
. 3 ; ' , , Quomodo auteni nalum esl? per aquam, inquit,et
. , ' sanguinem. Siquidem Jesus Cbristus qui venil,per
; . aquam regeneratet sanguinem Addil autem rur , sum repetendo sermonem dicens: Non per aquam
, * , ' solum,videlicel regenerans,sed per aquam et san. - guinem. Vult enimprimumdesujnatioBem oslen , 8 dere Christi qui nos adoptavit: quouiam homo qui
' , in ipso erat,primus a Deo adoptalus, nobis quoque
, per suam adoplionem dedit hujusmodi dignilatem
' , quod eliam tnbus lemporibus demonlralum esl :
, - nempe in baplismo in Jordane, 9 8 cum Pater
. superne teslificaretur eum qui baplizabalur suum
, - esse Fdium dilectumS. Quis autem ille erat qui
; * ingressus est aquam nisi bomo qui una cum
. Deo Verbo assumplns est? is certe qui in occulto
, , ' - apparebat, nam buic opus erat teslimonio. Per
aquam crgo, boc esl, in baplismaie quod fit per
. " aquam, demonstralus est Filius Dei esse Jesus
, t , ^, - per leslimonium Patris. Per sanguinem vero,
. quando crucifigendus dicebat: Glorifica me tu,
. , Pater, et delala est vox: Et gloriiicaviet ruisum
, glorificabo* ; quam elam tonitruum esse exisii, , : -cmabant lii qui audiverant. I'er Spiiitum autem,
, * . quando tanquam Deus surrexit ex morluis. i\am
, , - soli Deo hoc relinquilur utseipsum suscitet. Porro
, , diclione Spinlus, signiGcaturDeusrquandoquidem
, ' - et Spiritus est Deus .Quoniam igimr Iribus testi, ficantur Jesu adoplionem, nempebaptismo,pasL-io , . ne etresurrectione,nibil ambiguitatis habet Domi . ni adoptlo : per quam adoptionem nobis quoque,
;, t , ut qui esset prunitiaB totius humans massae,dona, . vit ut Olii Dei essenius.Et haec tria in unum Chri sluui sunt: nam boc significat, dicens : t Hi (res
, , ad unum sunt, huc eslad lestimomum de Cbristo.
^ , Sciendum est aulem quod nonnulli Patrum Spiri, , , tum, non propt< r resurreclionem acceperuot, sed
. , -pPalrem ipsum quando in Jordane clamavit : Hic
. est Filius meus dilectus; propterea quod elDeus
- dicitur Spiritus ut praediximus.His dictis persua, sionem eorum quae dicuntur, a minorisubjungit,
; ita dicens: Si testimonium hominum de-vulgari
, quavis re accipimus.nonne multo justius accipere
; , debemus teslimonium a Deo quiraajoresl? Elenim
, annon hoc teslimonium de Filio suo sive Christo a
, , , Doo esl? Qui igiturci edit in Filium Dei,qtiod Deus
. sil tanquam Dei Filius,habel testiroonium in ipso,
, , hoc est, in seipso, credens quod et ipse adoptati s
, sit a Deo per Jesum adoptatura.Qui verum non cre
, , dit,duobus inabs obnoxiusest, putaincredulitatis,
* mendacem faciens Deum:ac prasterea seipsunipri

,0

8 Matlh i n , 47.

9 Joan. xn, 48.

*0 J a n . iv, 24.
0

OECUMENII TRIC&E EPISCOPI

679

680

vans adoplione, ac per hocaeterna quoque vita, ;, > ,

: Chrisms
_:
U- qui a
se arloptali

/ . . -
'
. " ^..
- *
.
. ' \2

quain promisit
his
essenl: quam el ipse in se habet sii ut in Evangelio ,
scriptum est: In ipso vila eral . Itaque qui ha- . ,
bet Filium per sacrum baplisma, babel el vitam. , , Quotquot enim in Christum baptizali sumus, hoc . ' ^
etjuxta ipsins praeceptum,Ch istum induimus . , , .
5 9 9 Qui autem non habel Filiuin Dei per baplis- ,
mum,neque vitam habet sed mortuusest. Siquidem , ; '
accipiens non peccalis morluos,excital persacrum , ; baptisma. Quomodo? Sicnl frequenter dictum e-t, , , ,
quod consepultus Chrislo per demersionem quaeflt , ,
in baplismo, mortuus sil mundo, sive mundanis , concupiscenliis, et jam non sibi ipsi, sed Cbristo
vivat, juxta prascepta illius in novilate vitae am- .
bu!ans ,neque posthac peccato dans clanrularium
ingressum.

11

{ 2

l3

V, 1 3 - 1 5 . lloecscripsi vobis qnicrcditis

inno
men Filii IM : ut scia/is quod vitam habemus
aternam, et ut credatis in nomen Filii Dei. ht
hxc esl fiducia quam habetnus apud l)cum,quod
si quid peticrimus secundum volunlatcm ejus^audit nos El si scimus quod audit nos in omni eo
eo quod petierimus, scimus quod hubemus peti(iones quas postularimus ab eo.

Tonquamin epilogo summatim praedictarepetit,

et ait: Scripsi vobis haec lanquam haeredibus vitae
aeternae * nequaquam enim ista scriberenlur bis qui
non vivunt secundum spem vilse aelernae : quia
neque sancla dare canibus neque margaritassparu

gere COram porcis , laudem promeren tur. Tan-

quam haeredibus ergo vitae aelernae haec scribens,

repetit breviler,ut diximus,suggerens illis quaejam
dicla suntrprimum quod firmiter credere oporteat
in nomenFilii Dei, hoc est, in traditum nobis ab
illo divinum cullum : nam hoc significare vull nomen Filii Dei, sicuti diximns, cui videlic* t viamparat ipsa sacri baptismalis gralia. Deinde quod
hujusindubitalas Gdei nullum sit aliud signum, nisi
fiducia, quam per irreprehensibilem fidem reperimus apud ipsum, sicut eliam in superioribus
diximus.Rursumque signum hujusfiduciaeposuit,
non frustrari in omnibus quaeanobis postulanlur.
Scd quoniam non omnes omniapostulataassequuir
tur, neque semper exaudiumur in bis quae petunl
J

>, ' ,
, '
, ,
, 8
. ' ,
8 , *
,
*2
*
' .
,
. '2
, ,
, ,
' .

, .
.

, , , .
,
' , . '
-

addit : Secundum voluntatem ejus : manifeslans , videlicet quodpetens praeter volunlalem magistri, , , 6
non sit exaudiendus, conformiler ad bealum Jaco- , !bun) : quandoquidem et ille, Petitis, inquit, el ,
non accipitis, eo quod male petatis * , hoc esl, * , t , ,
proutvobis nou expedit. 6 0 0 Convertens autem , [ , ,
hujusmodi signum in manifestius indicium, ail: Et . si scimus quodaudit nos in orani eo quod pelieri-
mus, scimus quod habemns peiltiones quaspostu- ,
lavimus ab eo:tale qnippiam dicens: Sisecundum ,
voluntatem ejus peiimus,audit nos : et si audit nos * ,
in omni eo quod pelimus, scimus quod secundum . , 5

" Joan. , 4.

" Rom. , 3.

* Rom. , 4.

U Matth v u , 6.

Jac. , 3.

681

COMMBNT. IN EPIST. I JOANNIS.

682

- /. voluntatem ejus facimus petitiones nostras, et ha , , beraus in nobis ipsis pelitiones quas postulavi. mus 46, Haec autem sunt regnutn et justitia ipsius:
, : . quae etiara ipse precepil nobis petere. His dictis
, manifesle etiara aliquid proponit eorum quae vult
. nos petere juxla Dei voluntatem. Quoniam enim
* , tola propemodum epislolamullusestin exlollendo
, chariiatem erga fralrem, et affercndo hoc velle, ut
, dilectionera erga fratrera incorruptam servemus :
, ' ^
h^oc ounc dicit esse unam voluntatem ipsius, ut
, si quis viderit fratrem suum peccare nonad mor, . ; lem, petat et dabit ipsi.Et quid dabit ? vitam aeter ; .
nam. Quibus ? his qui peccant non ad mortem.

CAPUT VI.

. '.

De subveniendo fratri peccanti per orationem, et

quod non sit peccanaum : tn quo etiam agit di
, \
abstineniia cultu damotium.
.
V, 16-21. Si quisviderit fratrem suum peccare

, , peccatum non ad mortem, petet, et dabit ipsivi . tam peccanlibus non ad mortem. Est peccatum ad
* , \ mortem,nonpro illo dicout roget.Omnis iniquitas
. . peccatum e$t, et est peocatnm non ad mortem.
. Scimus quod omnis qui natus est ex Deo nm pec , ' cat, zed qui genitus est ex Deo servat ipsum, et
, 6 malusille non tangil eum.Scimus quod ex Deo
. sumus,et mundus totus in malignoconstitutus est.
, ' . 601 Scimus autem quod Filtus Dei venit. Et de , - dit nobis menlem,ut cognoscamus illum qui verus
, * est: ei sumus in vero, In Filio ejus Jesu Chris. , to. IJic est verus Deus et vita alerna. Filioli, ca(:
ele vobis simulacria Amen.
.

Si quis viderit fratrem suom peccare. Haec

^ .
. una voluntatum est. Juslitiae eoim est condolere
, ftatri qui peccavil,et ad salutem auxilio esse. Est
. t ' . > pecculuin ad inortem. Ordo sit iste: Est pecca. , tum ad mortem,et est peccatum non ad mortem.
. Non de eo quod esl ad mortem dico, ut rogel,sed
, de eo quod non est ad tnorlem Deinde sermonem
, explanal distinclionem faciens peccati quod esl ad
, moricm etejus quod non esl admortem. Simplici, ler enim tanquam a genere peccali facit divisioTCOUT , *
, nem, et ait: Jmnis iniquitas, peccatum est: sive
, ' , sil ad iuortem, sive noo ad mortem. Sed pro eo
. , quod esi ad mortem,!.e precetur sive petat, neque

. - D enim exaudielur eoquod male petal,pro eo rogans

, ,
.
, ,
, .
,
. ,
,
,
. ,
. .

, ,

qui nullam oslendil conversionem.Nam solum boc

peccalum ad mortem est,quodad pcenitentiam non
respicit: quo cum aegrotassel Judas, in sempiternam morlem abduclus esl. Sed el illi peccanl ad
inortem qui injuriarum sunt memores. Nain viae
eorum qui memores suot injuriarum tenduut ad
mortem ait Soloraou. Neque bi eniin respiciendo
convertunlur, injuriae memoriam relinentes, et
servantes iram adversus proximum, sed sine poeni enlia peccant Hisdeclarali$,ionsequenlereliam
significat quorum sit peccare pecialo ad morlem:
ei ail quod qui a Deo adoptalus est, bic nunquaui
#

*6 Maiih.vi, 7,
PATBOL. O R . C X I X .

22

CECUMENIl TRICC/E

683

EPISCOPI

684

lauguet neque peccato ad murtem. Ubi enim essc ,

tradidit seroel inhabitanti in se per adoptionem . "
Christo, iuaccessibilis permanet peccato. Altamen
ne quisexistimetquod hujusmodi penitus naturam , , *!
mutaverit, ut quiapeccalo posibac capi nequeat, subjungit: Servat seipsura : quasi dicat: Nisi ser- , $ ,
varet ac custodiret seipsum a maligno, omnino , ,
peccaturus. Non ergo natura ad impeccabilitatem ,
procedit,sed ex Dei magnificentia,qui eo quod nos . ,
adoplaverit, tali dignatus est gratia : ut servantes , * .
nos et custodicntes quod ab ipso donatum est, t , ,
etiam habeamus.602 nepeccemus.Quandoquidem *\ '-
nisi ila esset, cum mundis in maligno constitutus , ,
sit (dicitauletn roundum eos qui bonis operibus , ,
non tradiderunt seipsos in adoptionem Dei) nihil ( !vetaret quo minusuna cum bis qui pereuntexami-gOtaiav
),
naremur.eo quodraenshominis assidue prona sit
ad malum ab ineunte aetate :quemaJmodum tem-
pore diluvii manifestavit Deus.Sed quoniam,inquit, ovpi ,
FiliusDei venit acdedit nobismentem sivejudicium * , , 6
quo interna cognitione cognoscamusipsum verum , ,
Deum,ac eimus in vero Filio ejus Jesu Christo : co
cognovimus per hanc magnificentiam quod hic sit , '.
verus Deus et vila aet<ma, et cognoscenles tuti ! , *
sumus ab impetu maligni ejusque offendiculis. , 8 ,
t Hic est verus Deus. Hoc etiam loco demons- ,
trativum.Hic pro articulo relatio ponitur. Cavete , , c
vobis a simulacris. Inlerrogarunt nonnulli : Si . , ,
ad perfectos haec scribit, quam ob causam nunc .
jubet,ut sibi caveant ab idolis? Dicimus ergoquod . . -
quia universae EcclesiaB scripsit, quffi COnsta- C ,
*
bat ex populo selectO sed eranl etiam aliqui in ; ,
ipsa qui Se^nius afflcerentur. His ergO praBcipit ,
omilia, respiciens ad eorum lubricitatein.
, *
, .
17

Finis, divino faveiile auorilio, Joannis pnoris

Epistoloe catholicto.

, , ,
".

*l Gen. vm, 21.

ARGUMENTUM
CATHOLIC/E

JOANNIS

608 HancUnquamseniorscribit dominaBetfiliis

ipsius.Occasio vero Epislolse fuil haec: Cum Vlderet
filios illius recte i n fide conversari, multosqua

P O S T E R I O R I S EPISTOIwE

. *
iv :t

COMMENT. IN BPIST. II JOANMIS

685

586

, seductores circumire ac dicere esge adventum

- Chrisli in carne, scribit Epislolam, ac primum
, , - quidem commendat ipsius filios quod recte ambu/ ,

. . lent. Deiode docens nos esse recens mysterium,

* , quod apud nos e.sl, rursum de dilectione exhorta , lur, et Ut maneant in doctrina sibi tradita, et cun . -

sequenter docet eum esse Aotichristum qui ait

Christum in carne non venisse. Praecipit autem 0 6

quis SUSCipiat bujusmodi io domum, oeque dicai

, , (
. .

ipsis Ave ! et ita COncludit Epistolam.

WAEPISTOLJE
POSTERIOMSCATHOLICJE
.
JOANNJS
CAP1TA.
'. / . l quo post proamium agil de rccta vita in
, ,
charitate D$i, per fidem immntubilis pietati* :
, ' et quod oporteat hoereticum in domum . 9
ducere aut salutare propter peccatum.
\ c ' 1. PromiSStO dt SUO adventu ob spem futura uti.
litatis.
n

JOANNIS

AP0S1OL1

POSTERiOR GATHOLIGA

EPISTOLA

.
c
'
, ,
, |ol ,
( '
), '
, , ,

6 0 PROGEMIUM.
I, \-S.Pre$byter ElecUz dominat et filiis ejns,
quoi ego diligo in veritate, nee ego foli/s, sed el
omnes qui cognoverunt veritatem : propter veritatem qu<B permanet in nobis, et nobiscum erit in
ceternum: erit vobis grat%a> misencordia, pax Q
Deo Patre Domino Jesu Christo Filio Patrit in

,
^. >

veritate el churilate.

' Quidam existimarunt hanc Epistolam eteam quse

' sequitur non esse Joannis Diecti, sed alterius qui
,
idem nomeo cum hoc SOrtitUS erat: 60 quod in his

et presbylerum scribat seipsum, et ad mulierem,

, , aliumque Gaium, et eum uoicum sicut et unam

, ' . D mulierem, scribat: quod non fil in Epistola caiho lica. Prseterea quod praescriptionem non fecerit
. juxta prioreni epislolam : non enim in illa ita in, ^

choavit. Sed dicimus quod in priore non ila prsescripserit, eo quod non ad definitam personam

>, ,
6 ,

significaDS se

scriberet,606neque ad Ecclesiam certorum loco: quemadmodum fecit bealUS Petrus, definite

scribere ad JtldflBOS qui dispersi

, - erant: 6t ante hunc divue Jacobus definiens 86

668

OECUMENII TRIC&E EPISCOPI

687

scribere duodecim tribubus Judaeorum : sed uni- *

versis communiter fidelibussermonem faciens,sive ; , congregalis sivenon congregalis,formam praescrip- ,
tionis prsetermisit. Presbyterum autem scribit hic .
seipsum, et non apostolum neque servum Jesu ,
Cbristi,quemadmodum reliqui apostoli. Siquidem , .
apostolum non scribit se, eo forlassis quod non , primus in Asia praedbassel Evangeliuni, sed post , ,
Paulum : neque in transitu, sicut ille, qui percur- ,
rebat Evangelii circuitura : sed manens ibi,elprs , ,
senspraesentibus exponebatsermonem. Sed neque - . '
servum Jesn Ghristi:confidebat enim,eo quod plu- . '^ ,
riraum diligerelur,se extraservitutis essetimorem. , .
Solum aulem voluit se appellare presbyterum : ,
sive quod jam senior esset dum has scriberet ,
(nam id significat presbUer) aul etiam episcopum * , vocans seipsum nomine pre*byleri, cum illo lem- ,
pore nomen presbyteri solitum esset etiara de epis- , *
copis dici: quemadmodum et ex Aclis manifes- , , ^
tum esl quaB scripsit beatus Lucas , el ex Epis- .
tola Petri . Porro ad mulierem fidelem nibil ve- , ,
ritus est scribere: eo quod in Christo Jesu neque ^ . *
masculum noverit neque feminam. Ad unum au- ; *\
tem scribens Gaium, habet Paulum qui et Tilo . * .
scripsitet Timotheo, imo etiam Pltilemoni idiotae. _ .
Et haec quidem de praescriptione. Ostenditur au- 7
tem et a denunlialiooe ac promissione etareliqua ". '
sermonis dispositione, quod germanae sint ejus
Epistolae: quandoquidem in his quoque frequenler ,
1 8

19

sermonem repetit, eadem dieens de eisdem ubi .

c

modica occurrit occasio, et baec via sermonem

confirniat.Porro huic Electae duo protestatununum
quidem quod ambulei io veritate, alterum vero
quod fugiai haereticos. Eiectam vero appellat, aut
ex nomine, autex magna seroulalioue circa virtulem: quam etiam ail se in verilate diligere : ne
solam ipaam,sedet omnes qui similium cum ipsa
sunt m o r u m , q u i vere habont in seipsisfirmamveritalem; nam hoc significal, dicens: Quae permanet in nobis, haec autem esl iidee in Christum In
verilalo etiam ait se diligere. Conlingit enim et
ficteG07 diligere ore; quemadmodum hic ipse in
priore Epistola de quibusdam significavit corrup-

, , ,

: . , ,
, .
, ,
,
.
. .
. * . "
, , ;
^

, c *
, ^ -

US fldelibus. Ubi autem dixii: Quae permanet , ,

c '

20

nobis ,boc est,quae vera ac firma est, subjun-

, xit: E l nobiscum eril in soUTnum. Significans . \

certam doni pers veraniiain.Conlingilenim et eus , ,
qui in aliquo confirmati sunt rursurn conculi, . . c "
quod non recle usi sint confirmatioue.Iterum au- ' , *
tem post haec sui jungit : Eritnobiscum gratia et . !
misericordia ; designans quae a perfccta charita- ,
te exorianiur bona.A Deo autem Patre dicens et a , .
Domino Jesu Chrislo, subjungii, Filio Patris .# . ,
Nam solus hic proprie 1'ater est. ldeo et Pau- , , *
lus, quo, inquil, omnis a communi Palre co- , , ,
gnalio in coelo et in lerra nominalur . Rursum- ^.
.
que subjungit : In veritate et cbarilate, ser
2 1

roonifirmitatemadducens, et cerluin indicium charitalis sive dilectionis quam dicit

Act. xx.

19 Pelr. v.

*) I Joan. m, 24.

* Epbea. in, 48.

COMMENT. EPIST. II JOANNIS.

690

. .
CAPUT I .
quo postproiemium agit de recta vita in cAa, .
ritate De% per ftdem immutabilis pietutis : et
, /, '
quod non oporteat hoei elicum in domum indu. >
cere aut salutare propier peccalum.
%

t ,
l i-l.Gavi$u$sum valdequodinvenerimde filiis
, , - tuisambulanles in verilatesicut proeceplum uccepi . , , mus aPatre.Etnunc rogo te,domina, non tanquam
; ,
' praceplum novnmscribens tibijeiquod habuimus
* /,
" . ab initio, ut diligamus nos muluo. Et hccc est di , ' lectio,ut ambulemvs secvndinn proeceptum ejus.
. Hoc est prosccptum quemadmodum audistis ab
' , , initio,ut ineo ambulatis : quoniam multiseduc , (ores ingressi sunt in mundum, qui non confiten . >
^ turJesum Christum venire in carne.
C .
6 0 8 Nam gavisus sum valde. Nam maximi
cerlecausa gaudii est, invenire aliquem qui sine
. oflendiculo gradiatur recto cursu in fide Christi
. ; - juxta illius praeceptum. Quod est aulera praecep , *0 , , tum? illud quod ait in Evangeliis Christus : c Qui
, , me diligit, pracepta mea servabit . Patrem au tem vocal nunc Christum : quandoquidein et ipse
. pater est tlliorum qui a Patre suo dispensatione
* . quadam sibi dali sunt:juxta id quod dictura esl :
, Ecce ego et filii quos dedit mihi Deus* .Aniraad , ", verte autem germanara hujus Epistolae dictionem,
, , quod in his sil confcruiis ei quod in priori diclum
. esl: Et scimus quod qui dibgit Deum, pracepta
, ejus observat ^ . Idem enimi est ambulare juxla
9

, . praecepta et ea servare.Operaniur namque virlutes

, etesse babent jtxta suam operationem. Itaque
. qu> crssat in his progredi, neque ea serval aut
. ' ' - custodit.Ambulare vero dictum estsecundum pro, , fectum et augmentum.Elenim quantum quis se
cundum virlutem operatur, tanturn ulterius gradi . , tur,majorer.. bonesti habitum sibi acquirens.Infi . nila est enim el nunquam deficiens via virtutis.
Juxla boc autem opinor elillud esse dictum * c In
, quae desiderant angeli prospicere . Tanla est enim
- magnificentia bonorum quaenobis ab eo quiincar. . natus est donata sunt, ut el angelis desiderabile
, , - sii vel modicam borum sumere inlelligentiain ;
, . nam hoc designal . Concupiscil autem
nnicniom
n
nn m
wirl n
n c c a t c*H m
i m l cunlinuepror n n t i n i l P
quispiam,
non
quod
cessat,sed
quod
8
, hi it, et sincera gloria illustratur E l quoniam id
6. , quod inexhaurib.le est, nemo tolum coinpledi
, % - potest, dcsiderabile est sallem aliquantulum iie i
^ , , ) hujns parlicipem. Dixit aulem : Non tanquam
?, - praiceplum novum scibens tibi : et hocconfor * , ' , miler dicens his qui in priore Epistola praemissa
* . sunt.ct s mul demonslrans quod illud ostendat ex
. praBredenlibus quorum eiipsi experimentuinacce , ' . peranl operantes juxla illa, el non ex difficihbus
, ' ' - et exiraneis, moerore ipsos afGciens aggrediendu
, insueta. Non tanquam praeceplum novum scri* , bens (ibi. Addii autem et opus precepti. Ut
, , diligamus nos muluo, et dilectionem exponi
24

Joan xiv. 21.

Isa. viu, 18

Hebr. n, 13. J o a n . n.

41 Pelr. i, 12.

691

OECUMEMI TRICCiE EPISCOPI

691

quod COnsistat in ambulando jUXUillud. Neque ob . \ &4aliara causam jaro olim ab initio datum fuit prae- ,
ceptum, inquit, nisi ut in illo ambularelis per s u - ,

periora et inferiora eadem versans ac revolvens: ,
609 e( per charitalem quidem suadens ipsis inse- .
parabilitatem, et ne ad seductores avellerentur, ' , qai jam in mundo ambulabant, et Domini per car- '. nem adventum repellebanl: per hoc autem quod , '
ambulare monet juxta Domini praceptum quod , - .
fuit ab initio, erroneam esse manifestans hsereti- 6
corum opinionem quae recens e s t : et exbortans , *
ut praeceptum amplectentes quod fuit ab iuitio.noo . * > 6 abducerentur fraude illorum.Nam et Cbristus dis- , . > cipulis de his seductoribus pr&cepit, dicens; , , ,
c Multi venient nomine meo, dicentes : Ego sum , ,

ChrUtuS, multOS seducent. Ne ergo seqaamini , -

illos *5. Haec itaqoe praecepta servantes, inquit, jubet ne seducamini, sed eum qui isU delit i n l i christum existiinetis.
c 6 6 .
I, 7 - U . Hic e$t seductor et antichristusjntuemini vosipsos.ne perdamu* quoeoperalisumus.sed , ,
ut mercedem plenam recipiamus.Omnis qui tran- '.
sgredttur et non manet in doctrina Christi, Deum ,
non habel.Qui manet in doctrina Christi, hie et .
Patrem et FUium habet. Si quis venit ad vos et , .
hanc doctrinam non affert, ne recipiatis eum in , ,
domum, ntcAvt ei dixcntis. Qui enim dicit illi, ,
.
Ave, cotnmunicat operilmt ejus malis.
f

.
6 . Opot< Hic est seductor et anticbristus. Cum his
subaudiendum estad perfectiorem explanationem, , ,
Qui ergo hac oon confiutur, ut debite sub- C ' , * k x jungatur, c Hic est seductor et Antichristus. , .
Nam absque hoc, incompositus et independens 6 ,
erii serrao, nempe ex plurali transiens ad singu- . ,
lare. Hic esl, inquit, Antichristus et seductor. . , Dicendo autem. Qui non confitentur Jesum Chris- , *
tum venire io caroe, non autem venisse, manifes- , .
tat se eos dicere qui secundum Domini ad?entum ,
repellunt: quando quidem ipse etiam Dominus, ,
dicens : tMulti venient nomine meo. non de pri- ,
mo dicit adventu, sed de secundo Attamen vera , .
ratione qui secundum reprobant, etiam primum ! ,
rejiciunt. Nam si bis qui in came venit etiam se- ,
cundum adventum promisit, utique qui secundum ,
promisit, utique qui secundum repellit, primum , .

quoque rejicit: si enim credit advenisse, etiam

promissionem exisiimebat certam esse illius qui
~~* . , aftrcT,
advenit : 610 quod si promissionem spernit, .
nulla ratione dici potest quod vel primo credat. ^ Propterea opinor usus est hoc voce dileclus disci- , , ' , "
pulus dicendo Yenire, oon Yenisse,ut utrumque
Domini in carne adventum negantes comprehen- , $.
deret. Pnecepil ergo ipsis ut caveant ab illis : et ' causam addit: Ne adhaerendo, inquit, illis per- ,
daiis ea quae prius operati estis, sed mercedem , ,
veslram plenam absque nllo defeclu accipiatis. . *
Sed fortassis dicet quispiam > 'alibus : Quid si '

* Marc. , 6 ; Luc. xxi, 8.

693

COMMENT. L \ EPJST. I I JOAiNNJS.

694

, credidero Christi in carne adventum,in bonis

-- lamen operibus vitam duxero, an non possum per
, haec opera cura piis ac religiosis connumerari,
; neque pro his recipere mercedein? Hanc objectio . , nem primum tollens Apostolus ita ait : Nemo
existimet repellens Oomini in carne adventum,
quod possit aut operibus perfeclam assequi retri, " , bulionem quae debetur fidelibus, aut omniuo Dei
6 , cullor reputari: sed quisquis iransgreditur boc
, praeceptum ipsius, Christi videlicet qui advenit.
, . et non manet in ejus doctrina Deum non habet.Si
, , enim is quivenit ut perfectam de Deo cognitionem
, homines doceret,repulsus videreturrquomodo jam
^^ ; ' , Dei cultor esset,qui divinarum conlemplationum
, ^ interprelem reprobarel? Hic ergo esset, id
, est, sine Deo,quemadmodum e diverso , id
, est, divinus el Dei amicus, ac omnem divinitatis
. plenitudinem in seipso habens,Patrem videlicetet
, Filiura ac Spiritutn sanclum,qui firmus ac solidus
. est in doctrina Christi.Ipse enim de Patre docet,
, , . dicens : Omnia quaecunque habet Pater oiea
^ s u n l ^ : frequenler quoque et de Patre et de
* seipso docet, quod ille quidem si Pater, ipse au tem Ftlius ; de Spiritu sanclo aulem quando ait:
. c Spiritus qui a Patre procedit*?. His autemper fectus cum ail: tBaptizanles eos in nomine Patris
, el Filii et Spiritus sancti*8.Et quanquam de Pa , . Ire lantum ac Filio facta sit hoc loco raentio a
. Domini discipulo, non autem de Spiritu sancto,
.
, .
,
' ,
* ,
, ' *
, ,
' , * ,
, , . ,
, , ,
,
. ,
' ' , ,

* . 7,

, ' .
, \ ,
.
, "
.
. :
! , -
. * 3 ,
, , -
,
, ,
c , **
, */ .
4

30 Joan xvr, IK ; xvn, 10.

Joan. xiv, 23.
1 Cor vi.
3 1

7 Joan. xv, iiV

Act xvu, i8.

ne uffendaris. Nam de hoC Solum COgebat et CX-

pelebal sermo ut loqueretur, de Patre, mquam.et

Filio. Et haec quidem de praesenti loco dicta sint,
ne prulixiores simus. Manet autem in doctrina
Ghristi sive evangelica, qui secundum eam sentit
el operatur, contemplatio simul et operando vivens, l i l qui vero ab bac abducit sepsum,
est. Sicut eniin qui perfectara habet conversalionem, Deo seipsum reddit familiarem, quemadmoduin Abrabam, juxla iliud ab ipso Deo audivit:
Ego Deus (uus : ita qui extra Evangelii
praeceptum vivit, est, abslrabendo seipsum,
ne Deum habeat. Cum autcm bic sit, nempe qui seipsum alienavit a divina disciplina cerle
qui in ea manel,bic elPalrein el Filium babet de
bujusmodi enim dixil et Filius : Ad eum venienius. ego videlicel cum Patre, el mansionem
apud ipsum faciemus
n;irn ex preceptorum
ubservalione seipsum fecil L)ei lemplum el habitaculum , ac Deuru in se babitantem habet : cum
dupliciler dicalur haberi Deus : Nam omncs quo(\J0 crealurae dicuntur habere Deumjuxta idquod
ilixit Paulus : In ipso enim vivimus et movemur
ac sumus . Hoc autein dictum est juxta subsisicntiae modum. Alio autem modo per bonam
operalionem ejus qui colil Deura. eliam dicitur
haberi Deus; juxta quod significatum et Deus
diclus est Ueus Abraham et Isaar, q universaliler

28 Matth

2 9

3 0

31

3 8

xxvni, 19.

* Gen. xv.

Exod. III.

50

695

OECUMENIL TRJCC.E EPISCOPI

606

33

Dei amicoram Hebraorum . Et hoc aUribuendum , , 6

est his quaB nunc dicenda sunt: Quihabet Filium, . " ,
habet et Patrem.Nam r qui vidit Filium, sicutet . ,
ipse Filius dicil: vidit et Patrein 3*.iEt rursum : 6
c Ego in Patre, el Pater in me est, ait idem Sal- ' (
vator,ut etiam ex hoc Patris ac Filii consubstan- , *
tialitas cognoscatur. Et si quis dicat quod is qui
discipulos excipit, etiam filium ac patrem habet : * 9 , ,
Nara ait et de his Salvator : Qui recipit vos, me \
recipit: qui autem me recipit, recipit eum qui me , misit , sciat se hoc modo male dicere, nequeut , '
oportet iotelligere.Quoniam haec dedocirina dicla . ' 6
sunt, quando quidem is qui apostolos excepit, ad- , miitendo doctt inam ipsorum, per eos excepit et ,
Filium et Palrera docenles. Ilem alio modo. , 6 ,
Quoniam is qui manet in doctrina,habet et Filium * ,
et Patrem, porro apostoli manebant in doctrina, . .
ita ut illara quoque praedicarent, qui ergo recipit " ,
illos qui sunt templa Dei, eo ipso quo eos recipit,
habetFilium et Patrem qni in eis sunt. Si quis * ,
venit ad vos Gonfirmat illos ad quos scribit. Si ^ , ,
quis, ait, absque hac confessione ad vos venial, ^ ^
nonsolum protectionem a vobis non consequatur, . ;
sed neque salutis precationema vobis accipiatme- , * ;
rito et caute haec dicens, 6l2quasi haec salulis " '
precatio solisillis debeaturqui conveniunl in mo- ^, ribus et fitle nobiscum. Cui enim precamur salu- ,
tem, nisi his qui similium sunt morum ac fidei ? , ^ Itaque si impiis ofleratur a nobis hujusmodi sa- .
35

lulis precatio, utique tanquam fidelibus et his qui similium sunt morum oblata est, ac per hoc socii
a nobis assumpti sunt, nosque ad suum baratbrum detraxeruot.
CAPUT I I .
C
. ' .
'
Promissio de suo udventu ob spem futuroe
,
utilitatis.
c

,
1,12-13. Cum multa haberem vobis scribenda,
noluiperchartam et atramentum. Sed spero me . ,
venturum ad vo$, et prctsentem prctsentibus loeu- , '
turum, ut gaudium nostrum sit completum. Su- .
'. .
lutant te filii sororis tum Electce Amen.

Causam brevitatis Epistolae et in hac et in sequenti docuit banc esse quod speraret se ad cos , , venturum,suaque praesenlia et aspectu addiiurum , , *
quae deessent.Per hoc auiem quod addit, Salulant . ,
te filii sororistuae Eleclae,volunt nonnulli astruere
quod non ad mulierem scribatur Epistola, sed ad , ,
, .
Ecclesiatn : de quo nihil disceptare decrevi.
)

FiniS, diviflO favente auxilio, Joannis pOSteriorii

Epistolot.
3 1

Exod. .

34 Joan. xiv, 9.

Metth. , 40.

, ,
,

COMMENT. IN EPIST

697

III JOANNIS.

698

ARGUMENTLIM
mmM

JOANNIS EPISTOL^E GATHOLICiE

" .

Epistola est de hospitalilate. Et primum

quidem commendat Gaiumpro quu ferebalur a mul-

>, ,
. , , , ,

tis testimonium de hospitalitate,et exhortatur ut in

eodem maneal proposilo,deducendo ac humaniter
excipiendo fralres.Rursumipsiusquoquecommendat oblationem : et accusat Diolrephen quod nec
ipse tribual quidquam pauperibtlS, et a^OS prohi-

. - beat id facere, muitaque deblaieret. Hujusmodi

, aulem dicit alienos esse a veritde, Deum
. * ,, jgnorare. Demetrium vero commendat, optimum
.
de illo ferens lestimonium.
.

ALIO MODO ARGUMENTUM.

,
. , .
, ; \

anc

,

~ .
,
. ,
^ .
1 IJANNOr

, '

.
'. , .
\ > > '
. t

fl
q que SCribit Epistolam,fraIres quosdam
commendans. Scribit aulem Gaio, el teslimonium
|{ reddit de magna hospilalilate.quametiam mulUO

tis laudibus extollit. Nam eum qui bene operatur,

Deoesse dicit. ipsum niagis excitat
614 quod Diolrephen tnducit ac viluperat, quod
slatuissel ne haec fierenl. Collaudat el Demetrium
quiideni faceret, et fldele perhibet illi teslimonium. Brevis esl antem hc Epistola, ob praedictam in prjpcedenti Epislula causam.
EPISTOUt
CATHOLICJE
TEKTIJE
JOAISJV7S CAPITA.

\ Precntio pro perfeclione ,et gratitirum (ICtio ob

attestalionem susceptionis fralrum
peregre
agentium propter ChrtStVIU : tfl quo etwm (tgit
m

Diotrephes pravitate ac inhumanitale.

c 2 . Dc Demetrio ctiioptimum reddit lestimonmm.
3 . De SUO dd ipsos advenlU brevt futuro ob Hlorum ulilitatem.

100

GEGUMENII THIGC.E EPISCOPI

699

JOANNIS APOSTOLI
TERTIA

CATHOLICA

EPISTOLA

.
! PRCEMIUM.

I, 1. Presbyter Gaio dilecto, quem ego diligo

c ,
in veritate.
.
.
De hujusmodi salulationcin pracedenli Epistola
dirlum est: et nunc eadem repetere supeifluum .
forel ac redundans, # Quem ego diligo in veri- .
latt. In veritalediligil, qui secundum Dominum ^, >d ligit affectuosa cbaritate : quemadmodum etiam .
in superioribus frequenler diclum est.
.
CAPUT I.
Prrcatio pro perfectione.et gratiarum aciio ob al , ^
testationnn su$crplionis fratmm peregreagen-
tium propter Cnristum : in qvo etiam agit de
.
Diotrephes pravilato ac inhumanilute.
I, 2-4. Charissimejn omnibux opto ut prospere , ngas ei reclcvaleas.sculpruspere agit anima tua. , .
Gavisvx sum, nempe v^iienlibusOiQ fratribus et teslimofiium reddmtibus veritali tua: sicvt lu in *
veritate ambulus Majm his non habeo gavdium, . ,
.
quam ut audiamfiliosmeos in veritate ambulare.
.
t Sicut prospere agil anima tua. Prosprre
autem agit, nempe in politia qua est secundum , t Evingelium. In verilaie ambulas. In vcrilate .
ambulat qui juxla simplicilalem evangelicam .
ambidat. Anibulare aulem non dicit motionem ti- ,
biarum, cum hujusmodi gressus ex loco ad locum *
transien*, unus sit in univorsis anitnalibus pcdes , /
m

habentibus : sed ordinatum ac temperatum pro- 3**1 * -

gressum juxla aerem anirni affectum, quem paud

. .

asspquuntur, cliam eorum qui intellectu * ,

careni. MajllS his. juxta Gra3Cd3 .

lingrue oprietatem non e>t apta dictio comparativa, sed posuil illara tanquam exaggeralioni querens vehemenlion m exaggcrationem, el ita comparativum formavit a cornparativo.
C , , $
1,5 8. Charisxime.fideliterfucisquidquid operarix infrntres et in IwxpHes.qui tehtimonium raf- ,
iideruni chahtati tuw IM conxpectu Erclesi(t quo$ $ . si digne Deo dedu.wris, benefacies. Pro nomiue . ' ,
nnmque fjusprofecti sunt nihilaccipientes agen- , .
tibux. Nos ergo debemux snxcipere hujusmodi ut ,
.
oopOertorex simux cehtati.
y

Fideliter facis : hoc esl, ut fidelem decet

firum. c Debemus euscipere. s u -

I . , " ,
. ,

701

70:

COMMENT. IN EPIST. I I I JOANNIS.

, , , , mittir pFO , id eet, SUSCipere veluli

. > - cum dicitur : Susceperunt me sicut leo paratus.
, - ad pr&dam 56. hoc autem instruit nos ne ege, , ' nos exspedemus donec ad 08 veniant, seJ ac , .
currarnus et insequamur illos : sicut Abraham et
Lol
c " , * 6
I, 5-11. Scripsi Ecclesia, sed qui amatpri . matum gerere in eis Diotrephes, recipit nos
, , - propter hoc si venero suggeram opera illius qmt
. fdcit, verbtS malitiOStS garrtem tfl tlOS. Et nec
, - h%8 COiUeiltUS, solum recipit fratres, ve, , rum ctiam volenies recipere prohibet et e congre . , gatione ejicil. Charissime, ne tmiteris quod ma, . lum ISf, sed quod bonum est. Qui bcne fac\t
* ex Deo e$t : qui autetn male facit, non videt
.
*Deum
' .
! 7 c Suggeram facta iJlius quae facit. Si
, praeceptum est non reddendum esse malum pro
; , malo,quod modo iste nunc haac comminalur ?Dici , - IDUS ergO quo hoc pr&ceplum esi ne illi reddamilS
, malum qui in nos ipsos solos deliquit: Nam si
, - peccalum est adversum nOS, fidei afft Tl impe , dimentum,reierendum esi tali.sicul et PaulusEly . . - maa qui pervertebat vias Domini . t Garriens.
, . . > Hc esl, convicia jaciens et maledicens. Ne imi , - teris quod malum est. Cum nulla sit COmmunio
, , luci cum tenebris, neqne ulla concordia Christo
, B e l i a l . Non oportet eum qui Cbristi COgni - tione illuslratus est, commisceri tenebris per imi, . ' latiouem impioruiT), sive lascivis et iuipudicis
, , , *^ eorum operibus. Qcmadmodum enim is qui bona
Operalur CX Deo esl, et luce COgnilionis ipsiUS
, OCulum SUUtTl inlellectUdlem COinposuil, CUinque
, opf , per hffiC totus sit lux, et videt Deum qui vera lux
, est, et videlur ab aliis ut luminare in mundo, ver * /.- bura vitae suslinens : ita el qui mala opeiatnr, io
, ifi* - ienebris ambulans,nequcipse Deum videre potest,
, , , boc esl, quaB Dei sunt farere, neque ab aliis
, videri, si queiu redarguat aul currigal: sed omoes
, , t , illuit) uderunl Ct abominailtur, jllXlaiilud Sapiens
.
oraculum : Iniquitatem odio habui et abominaius
sum 40.
9

. .

0 1 8 CAIUT U.

t
'
. , ,
.

Dc DemetHo, CUt Oplimum reddit lestinwnium.

I , 12. Uemelrio testimonium reddilum est ab
omnibus, et ub tpsa Veritate l Sid ti tiOS testimoperhibemus, et iwstis quod lcstimonium nostrum vemm sit.
c ' > ,
Ab omnibus : puta qiii veritatem servant.
, c ' Et ab ipsa veritale : quae esl elficacia sermo , . , nis. Sunt enili) qnidam quibus virlus perbibel les ^ , limonium,sed fhislratur ob scrmonein ineflicacem
. , ' , sive operibus carentem. Quud si quis pai ticulam
, , , omnil)US,eliam deinfldelibus accipiat.eo quod
, , Omnis, COinprehendal universos, bic non male
sermonem accipere deprebendelur. 618 Jubel

6 Psal. xvi 12.

f

57 Cen. vm et xvix.

Act. xn, 8.

59 H Cor. vi, 13.

*o Pal. cxvm, 163.

703

704

OECUMENII T R I C C E EPISCOPI

Sludeant et Judaeis et Graacis et Ecclesiaa Dei SlCUl , ',

et egO, inquit, omnia omnibus placeo 4*J
, .
CAPUT III.
De SUO ad ip$OS adventU brevi futuro Ob Ulorum
UtiUtatem.

. \
*
*.

13-44. Multa liabeam qux scriberem, sed nolo

, '
per atramentum et calamum scribere tibi. Spero .
autcni protinus VtSUrum le et pmsetltes CO- , .
ram lOfUemur. Ubi. Salutant te amici. Sil- . .
luta amicos nominatim.
' .
%

Similia in One pracedentis Epistolae et dicta sunt et interpretata ; quare superfluum

rursum repeiere.
Fillis, divillO favente auxilio,Joanni$ terttiz Epistolto catholicoe.

foret eadem

4 I Cor. x, 35.

ARGUMENTUM
C A T U O L K L E JUD^E EPISTOL^E
Hanc Episiolam SCribit llis qui jam credi- deranl. Euit autein haeo OCtasio : Gumsubingressi . >
essenlquidam quidocerenl peecatum essequiddam , Vulgare et ac Dominum negarent,necesse fuit ipsis scribere el confirmare fralres.Et primum .
quidein exbortatur eos Ut certent et permaneant in flde sibi tradila. Deinde dctegtt hujusmodi . " .
Seduclores, ac prscipit Ut CUtll talibus nullam
habeanl Cummunionem : ScientCS quodnonsatis ,
81t esse duntaxat VocalOS, ni>i etiam digne ad , * VOCationem ambulenl. Siquidem licet prius *.
iEgypiO populum eduxisset Dtmiinus, lamen Iion , permanentem in fide,perdidil: sed nequeangelis, .
qui SUUm ordiliem non Servaverant, pepercit. , . Oporlei ergo ab hlljusmodi discedere. Elenim .
Michael quoquearebangelusnon lulitblasphemiam .

diaboli. Fuluram ergo docet illorum perditionem , , .
sicut Sodomorum, deinde exhortalur ad mores, . 6t precatUS ipsis fldei finiiitaiem a Domioo, Con- ,
cludit Epistolam.
.
C

EPISTOUE

CAIUOUCJE

JVDJE

C .

6 8 0 1. De diligenti Observatione fidei in ChriStum prop(tr

ilUUVrtctionem impiorum el icivorum virorum in quo etiam agit de futuro
iptorvm supplicio, ad similitudinem malorum
qui olim peccavcrant.
f

,


, ' "*

*** .
0

705

COMMENT. IN EPIST.

706

JUDJE.

j3\ ^ * 2. Deploratio impiorum pmptcr errorew et tm ,

.

pietatem dC lasciviam et blusphemiam dC fucatam simultifionem per /mgiiwncm, quo faci-

liu* decipiant.
' . , . ,

3. De firmildte fii ftde corum dd qU08 scribit ".

quodque cumpatiendum el parceudnm sit pr<h
XhhO ub salutem qU( $1 % Saiictificatione et
de fiduch pura CUm (td e$l glorifica-

CATHOLICA

EPIST0LA

JUM APOSTOLl
.
I
t ,
, ,
,

, , <<
,
, .
' , ,
,

, '
, ^ - (
. # , .
,
& ,
.
,
. . ' ,

. '
. ' , 8

. ,
,
,
'. ,
, 6
.
,

I RGEMIUM.

1. Judas Jesu Christi servusjraterautem

Jucobij his qui in Deo Patre dilecli sunt, et qui
vocati iunt, Jesu Christo servati: misericordia
vobis et pax el charitas multiplicetur.
Satis fuit hutc praesenti, inquam, apostolo, ad
glorke splendorem, cum seipsum Christi servum
nominasset eiiam a JacoDo celebris reddi. Siquidem cum Jacobus apud omnes ob virtutem maximis
efferretur laudibus, effectum eslui hic apudauditore3 facilius reciperetur ad doctrinam sermonis,
quoniam nativitatis ac sanguiniscommunionequaq.am alienala videretur moribos ab eo cum quo
cognatione communicavit: el maximesi subuno
Domino Christo degens, servitulis jugum sequaliter
cum fralre trahere proponilur. His qui in Deo
Patre dilecti sunt,etqui vocali suni, a Jesu Christo
servati. Domini sermonem quo dixit, Nemovenit
ad.me nisi Paler meus traxeriteum, hicbeatusvir
nunc verum esse ostendit. Nam eos qui a Fatre
dilecti sunt, ait, a Jesu Christo fuisse servatos.
025* Ideo quoque Vocatos dicil: neque enim a
seipsis, sed a Patre habeot per boc quod trahuntur, ut eliam focenlur.Misericordiam vero, pacem
el iharitate.O ipsis multiplicari precalur. Misericordiam quidein, quoniam propter viscera misericordiae Dei revocati sumus et assumpti ab eo ia
ministros : pacem aulem, quia et hanc ipse Deua
Pater nobis donavit, reducens nos qui offenderamus ad suam amiciliam per Filium suuro Jesum
Chrisium : charilatem vero,quoniam propter chariiatem quam erga nos habuit, unigeoitus Filius
suu8 expositus ast pro nobis in mortem. Hc igi-

OECUMENII TRICCiE EP18COPI

707

708

tur abunde ipsis tribui precatur: conformia -\ ,

.
censrum bealo David, qui ait : Extende misericordiam tuam cognuscentibuste **.
. *.
CAPuT I.
t

, b\k
De diligenti obtervalione fidei in Christum, pro *
pter imurrectionem
impiorum et lascivorum
virorum : in quo etiam agit de futuro
ipsorum

,
supplicio, od similitudinem
malomm qui olim
*
pecciverant.
,
,
3, 4. Charissimi
fantum mihi siudium fuit
Bcribendi ad vos de communi salute, ut non po- ; ,
tuerim non scribcre vobis : exhorlant ul rvrsum

certetis pro fide semel tradita sandis.

Obiter
enim wbiemut
quidum hmnines impii, qui olim
descripti sunt in hoc judivium : qui l)ei nostri *
gratiam transferunl
ad lascivinm, ac Deum qui
solus est herus, et Dominum nostrum
Jesum *
,
Christum ncgant.
* ,
Per baec inuuit Epistolae argumenlum, quod ob
providentiam salulis eorum, ne ;>er simplicitalem , V
caperentur a sceleratissimis ha*reticis prsosenles , depromat 623sermoDes,tanquam notans eoset ma- ,
nifestos reddens ignorantibus per apertionemlaeci-
.
vaeillorura vitae.De bis autem elPetrus locutus est
sed hic ldlins nuoc et diffusius.Descriptos autem dicit ,
eos : quooiam et Pelrus ct Paulus deipsis dixerunt . ,
quiin postremislemporibus venturisinthujusmodi , seduclores
Et ante hos ipse Christus, dicens : .
cHulli venient innominemeo etmultosseducent: . 06 ergo sequamini illos
Nam dicentes 5 , ,
P l t M a l i a t l A O \l f\ * V t A m i M A m . l l t A e . A i l n a i i n t
\ I . . .

l i l J^..
A~
*mm.\ smJ^mmZwt
m
J>

Christianos,hoc
nomine multos seducunt. Dkit
au .
tem Nicolauio, Valeotinum ac Simonem, quique ,
illos secuti sunt sceleralissirnos ac impurissimos. .
Nam cum gastrimargi essent ac libidinosi, doctri-
nam simulabant, ut hujus praetextu lateotem in- .
gressum in domos naaciscerentur, ac mulierculas , , *
peccatis oneratas ducerenl caplivas Efficlis enim , noclurnismysteriistradideruotseipsoscubilibus ac
lasciviis. Quod autem ait, Transferunt ad lasci- ,
viam, boc esl, Depravaot detorqueotes alempe- . , rantia ad lasciviam: uode et negare contingit ipsos , ,
Dominum nostrum Jesum Chrislum. Aienim quo- . '*
modo non negant, qui vitae impuritate doclorem .
omnis ieraperanliae veluli clainosa ac sonora qua- ,
dam voce abjuranl? Quae enim communio est luci
CUttl tenebris* . Exhortans ut rursum certetis.a ;
Exhorlalur eos qui semel Christum Salvatorem j suscepemnl et ineum crediderunl, ut adhuc cer- . '
tent sive adnitantur, hoc esl, dissoluto animo non , aint affecti, sed seipsoscontineant et majusadhuc , , ^
studium circa boc ampleclantur. Qui enim incar- , ,
natum Verbum suscepimus,sidiceremusaliumesse . qui anle sscula fuit cum Palre,el alinm qui postre- ,
mis temporibus ex Matre in propria hypostasi , '
natus est, annon negaremus unum esse Dominura * ,
acherum? Unus est enim Dominus Jesus juxU J
(

46

4*Psal.xxxv,G.
, 14.

Pelr.

44 u Tlm. , 13.

Luc. xvu, 83.

4eUTim.ai 6.
t

UUCM.

COMMENT. EPIST. S\]t)JE.

709

710

: ' . factam quailam dispensatione unionem. Nam Dei

& , Verbuin ac Deus ante saecula, assumptain babens
, ad gloriam tJi\inilalis carnem,quam a divinaVir , gine ab iniiio conceptiones accepit, unu* el idem
& . est omnium herus. Gratiain tran&ferunt: hoc
. , , , est, Iransnriutant, corrumpunt.
. >
624 5 10 Yolo autem vos commonefacere;cum
,
, sciamus semel Hlud quodDommus posteaquain po, - pulum exjEgyplo sulvum eduxeratfursuseosqui
, noncredideruntperdidit: quodqueangelosqui non
, - servaverant sua*n origintmjcd reliquerantsuum
, , domicilium,adjudicium magnidiei vmculit(xler . ' nis tub caligine servavit. Sicut Sodoma et Go, , morra hisquefinilimcecivitates, quct ad consimi
, lem modum cum iilis fuerant extra stupra inqui , , nata, et carnem altenam seculoe, propositoe sunt
* cxemplo, ignis ceterni panam sustinentes. Simi , , liter sane el hi insomniis agitati, carnem quidem
, . *0 polluunty dominationem vero spernunt, in splen 6 , dores matedicta congerunt. At Michael avchange lus,cum adversus diabolum certans disputaret de
, corpore Mosi,non ausus est illi maledicum judi, ' , . cium impingere,sed dixit: lncrepet te Dominus.
, At isliquoe non noverunt, ea malediclis insectun, , , tur: quoe vero natura, ceu animantia rationis
expertia sciunl, in hti corrumpuniur.
.
Postqucim impurorum Nicolailarum Valeiitinia , , norum ac Marcionistarum dixil lasciviam, ei velut
inustione quadam insignes eos ab ipsorum foetu , lenta turpiludine reddidit, etiam hoc subjungit:
C , ^ Posleaquam Domioos populuin ex jEgyplo,etc.
. , simu) quidem,per hujc osteudens quod idem Deus
, * veeiis ac novi lestamenli sit auctor: et nonsicut
, - dicunt hi scelerali, alium fuisse veteris, vindican , tem ac sievum : alium vero novi,milem ac huma, , numpresidem esse Deuoi: et simulait quod neque
. *12 ii qui nunc peccaw, inulli permanere poterunt,
, quemadmodum neque illi qui ex ^Egypto educti
, fuerant. Nam imoiensa quidem Dei virtute,et pro, - pter jusjurandum ad palres ipsorum factum, Deus
, illos ab iEgyptiaca servimte ac tyrannide libera , * ^ verat: nec lamen qui impie egerunt inulti per manserunt, sed dignas dederuut poenas; nibiique
, - illis profuit quod benignus fuerit Deus erga patrea
ipsorum : neque iniitimmensasignorum evideotia
,
y

, , $ -Dpropter hos exhibita : quemadmodum neque ange , los qui ceciderant quod a Deo formali essent, et
. * * iatellecluali nalura praediti : 627 (sic) neque Su , - domilas quod una cum Lot habitarenl. Sed hi qui
. - mareHubrum velutaridam,fide primum traosieran!,
, ^ postmodum facti increduli perierunt.Qui vero au , gelic dignilatis honorem sortiti fuerant,cum prae
OV , , segnilie oon permansisseol in suaorigine,sed cor rupissent datumsibiex bonitate ccelesle vilaeinsti . tutum, ad judicium sive coodemnatiunem,suppli*
, 6 * cio magni et intolerabilis dieireposuit et conserva vit.Nara hoc etiam nunc signiflcat Juxta
3, - illud quod ait Chrislus : Qui praeparatus est dia9

OEGUMENII T R I C C J E EPISCOPI

712

bolo el angelisejus ^.ElcerleSodoniilaBinsignum

.
t * , , , . \ )
. ,
.
, /,
,
, .
, .
, , &
, ,
, ^
.
, :

proponunlur ignisaeteini qui ipsos excepturusest.

Seculae carnem alienam et fornicatav hocest,
declinanles, quod - signifirai.Carnern vero
alienam dicit masculinarn, quod ad congressum
qui filgenerationid gralia non prosil. Caro enim ad
congressum faciens caro fermnsc est, juxla illud
quod a primo parente diclum esl: Osex ossibus
meis ex caro ex carne mea Masolorum auiem
raroaliena est, inquam, a coilu Quanquain infeniina quoque, una quidem legibus i.ni juncla, sua
et propria caro eit: quaeautcm elTu^a stetpublica
extranea el aliena est, ac relicta ad piaculum propcmodum masculini sreleris.Ubi autemb&cexem-

pla posuissel, quod his consequons eral auditori. . ; #!

reliquit inlelli^endum. Quid rsl aiitem illud 11n-

lcrre quoii inde sequitar Si ergo bos ita dele/it,

nihil placalus priore eorum felicilale.nunquid hos
nucc impie ac lascive agemes liber vil, cum Oei
Filius propler bomines in munduni veneril,cl injurias ar. alllictiones pro ipsis sutdinueril ? hoc
nemo unquam dicerei. Quanqram <nim benignu*
sil et bumanus, allamen etiau vc c juslus est: et
propter verain jusliliam, liis qui peccavcrunl non
pepercit: propler benignitatem aulem, merelrices
ac publicanos inregnuminlroduxitSO.Cum ila conseqnens fuissel ut sermo sponderel, ipe praetermisit, ob causam quarn pnedixiinus. Aut etiam
simili modo loquens cum beato Pclro,cum diceret:
Sienim Deusangelis <uipe. cavcrani nonpepercil,elc.Elde his quidem ita diclum sit.Purro quod
ait : c Insomniis agitati carnem maculant, admirationc dignum est quod adeo verecunde sermonem protulerit. 628 Mullam enim lasciviam
et impudiciliam de ipsis (eslalur, dicens quod el
vita sunt iinpuri, vl lingua maxime lascivi : veheliientem autem operis turpiludinem recte compre(

hendit per boc verbum

(id est,

somniantes vel agitali insomniis) quod nos paululum et quanlum decens erit,denudabimus,sumpto
inlellectu ex opere quod de bis edidit beatusEpiphanius Cypri episcupus, et Panarium appellavit.
Dicil enim hicquod scelesti isli Borborhae (id esl,

, * <

J ' .
, .
,
, ,
.
, , ' , [ .
, t
, .
. , rvuttvi*,
. ,
,
. ,
** .

, , ,

, ,
.
,
, ' *,
' , *

felulenti ac COeno oppleti) CUin foede mulieribus , .

:, , ~
.
, , ,

., .

, * 6 &
, ,
,
.
,

commiscercn(ur,non in vulva semen effundebant,

sed imperfecla abominatione, suis manibus illud
suscipientes, statim illud in os immiitebanl mulierum cum quibus conupli erant : et ilaa se
muluo discedebant impun, magnum quippiam se
peregisse putantes. Hoc impurum facinus proptttr
imperfectionem appellat insomnium, quoniam hujusmodi sunt quae in insomniis aguntur. Inquinames ergo per fi tulenlam hanc assumplionem
suam earneni, amplius adhuc insaniunt, inquit,
adversus divinam naturatn,Dominum bujusaspernantes et dominationem quam ipsa in univeisum
habeL Latius aulem de bis dixit beatus Irenseus
4MaUh. , 41.

Gen. , 23.

W Mattb. , 31.

71S

COMMENT. IN EPIST. J U D * .

714

c Et Lugchinensis in confutatione falso dfctaefccientMB,a

, . quo is qui voloerit, intellectum accipiat AutdomiEl , nalionem spernunt, hoc est, perfectionem myslern
. , quod estsecundum Chriglunr.in ordine et vicemys , teriorum angeliconim Suas impodicitias perficien - tes. ailtem, id esl, splendores dicit VetdS ac
. Novum Testamentum : quemadmodum Paulus ait:
. - Etenim si idquod aboletur pergloriam fuit,multo
, , , magisquod permanet, ingloria est 3t.Elrursum :

Nam si administratio condemnalioois gloria,mul , to magis administralio justitiae gloria. Aui etiam
', * Splendores dicil ecclesiasticos priocipatus,in quos
, . ; maledictacongerunt: quemadmodum discerelicet
' etiama terlia Joannis dilecli Epistola, interquosait
> , , esse Diolrephen, quimalignissermonibus adversus
, , ipsos garriret. Quoniam autem maledictorum me . minil, cohibensnon ipsos solos, venimetiam uni vereos homines, ntlinguas babeant puras ab hujus niodi malo, et nec adversus illos qui maledicto
, , , digni sunt utaniur ait: Michael archangelus,
, , . - elC Quid autem huC Slbi Vult ? 620 Quod bi
<* , quidem temere el intemperanter adversus omnes
; maledictis ulantur. Id autem fierinon debet, cum
* , ne eos quidem qui maledic/o digni eunt sequum
- sit maledictis incessere, sicut ab archangelo Mi . , chaele manifestum est. Nam CUm in CODtTOVersia
. quSB ioter ipsum el diabolum erat de Mosi
- corpore, data fuisset occasiout eum maledicto im
. peteret propler illlUS impudentiam, DOD hoc fecit,
, ' Stacsedid lantum in eum inlulit: Increpet le Deus,
, diabole. Quod si archangelus non tulit ul vir COD, viciis impeleretur, quomodo hi Dominum univer . * 8orum omnino blasphemiisaudent incessereM/
quoque modo scribitur: Quod si ita se habuit ar cbangelus nequaquam in causa fratris viriejusdem
6 , 6 nobiscum condilionis blaspbemias et maledicta
, . congeramus. Et haec quidem de bis dicta sint.
, - de Mosi corpore boc est judicium Dicitur

Michael archangelus ministerium prastiiisse in
' sepeliendo Mose : id non ferebat diabolus, sed ac
6 - cusationem afferebat propter C&dem jgyptii,
, quasi Mosis ipsiuS esset* : et propterca ( , mitlebat, Ut ille honorificam COnsequereiur sepul , 6 turam. Aut etiam per hoc significare volens ApOS* ), - tolus legem nniversis prafixam hominibllS post exi. , tum acorpore, et quod idem essetDeus Yeteris ac
, , Novi Testamenli, boc nuilC profert in medium.
, - Cum enim Deus hominibus qui tunc crassius af , , feclierant, per manifesta vellet ostendere occulta :
, , , , nempe quod adversus nostras animas, postquain
, , hinc iberaUe SUnt, insurgat diabolus Cum SUIS
, - malignis daemonibus, itnpedire volens iter eorum
, , ad superna (el ille quidem resislit, boni vero an, , , ' geliDeisunt ipsis auxilio : quemadmodum etiam
.
vidit beatus Antonius): haec tum fieri permittebat.
AUaroen Michacl tunc ausus quidera fuit diabolum arcere, nou tanien cutn auctoritata increpare, sed
universorum Domino concessit judicium, et a i t : Increpet te Deus, diabole. At isti qu non no
2

H U C o r . iii, i l .

tPExod.n.

PATROL. G R . C X I X .

715

716

OECUMENII TRICCJE EPISCOPI

verunt Michael quidem Uafecit, neque adversus virum sive Mosen lulit convicium : hi vetv de
dogmatis quae non noverunt, maledicos componunt sermones : qum vero naturali motu sive judicio,
tanquam animantia rationis expertia noverunt, hsec prosequuntur ianquam equi insanientes i a femel
las, aut veluti porci.
650 CAPUTII.

. ' .
Deploratio impiorum propter errorem et impietatem, ^ ma
ac lascwiam tt blasphemiam, ac fucatam simula ,
tionemper largitionem, quo facilius decipiant.
.
- 4 3 . V(Z illis, quoniam viam Coiningressi
, *,
sunt:etdeteptionemercedi$quadeceptusfuitBa ^ *,
laam effusi sunt: et contradiclioneCore peiienmt.
* .
Hi suntinler charitates vestras velut saxa maris
, , r c v o v
Stmul COHVivanteS absque timore,SetpsOS regeiltes,
, ,
nubesaqwmnonhabentes qumaventiscircumva ,
^
gunlur>arboresautumnalesinfrugifer(B,bisetnor , ,
tuCteieradicatCtundx
effera maris, despumantes
SUaipSOrumdedeCOrastellaeerratkw
quibuscaligo
< , 6
tenebrarum inoeternum servata est.
. *
Viam Cain : hoc est, per fralrisoccisionem :
*
, *
nam et ipsi ialia docenles fratres, sive ejusdem
;
SOTlis homines, OCCldunl illos pravis doctrinis. , Autetiam semen absorbentes, fratrem in VlrtutC .
interimunt,quem sejninis fructilicatio proferreliu ,
vitam. Viam autem Balaam, eo quod et ipsi SlCUt , * ^
ille, lucri gratia hc faciunt. Porro viani Core, $1* ,
quoniamet ipsi SlCUt ille, praeceptoris oflkium, . ,
Cumsiniindigni,rapuerunUHisunt inlercharitates *
vestras. Erant adbuc tempnre illo mensae quaeiu . *.
ecclesiis parabantur,de quibusel PaulusinEpislola *H*v *
ad Corillthios loquitur 50: quas etiam , id * < , ^ h
est, charitates sive dilectiones, appellabant. Ad . * .
has, inquit, concurrunt: non ob usum quiin illis , , , habetur, sed ut occasionem inveniant inescandi
< , * , animasinslabiles : quemadmodum et Pelrus d i c i l , kv } in secundaEpistola^: Quod autem dicit : Absqtie W . , ,
timore, aut CUm pr8BCeden(i, Velut saxa maris - W ?
,
mul COnvivantes, ordinandum esl, Ut sit hic sen* * , ,
SUS : Velul Saxa marissiraul convivailles, hocest, ^ , *CUm nihil metuendum exspeciant, coenam uua s u - <P K
munl, repente tauquamsaxaunarisaniinarum per- . , , ,
dilionem ipsisinducentes. 651 Aul ad sequentem . , , * -
dictiunem Regenles: hoc esl, absque timore se- W , ipsos componentes, nihil verili inquit, judicium ?^ , , **
quod ipsis imminel, eo quod regere nesciant, sed epetv, . CSBci CSBCOS ducentes, etin foveam55, juxtaDomiui
& , **,
verba, unacum his qui reguntur incidentes. Ma* , ,,
rinisautemsaxisipsos comparat, el nuldbus aqua
^ >. ^^
carentibus, ac arboribus autumnalibus, undisque
* ?^ >
.
efferis, ac slellis enraiicis. Nam quas bis natura * ,
conveniuilt, baec illi libera voluntale habent. Si- ,, *quidem et saxa raaris navigaotibtlS perniciosa wxov . ^ vri
SUnt, Clim ex improviso OCCUITunt : SlCUl et ipsj , ,
his qui uoa convivantur imminent ut inopinatum ( ), *
malnm. Et nubes aqua carentes quae aventis cir- , ' ,
CUmaguntur ad quaecunque loca pervenerint, oon ^*,
refrigeriaeximbre,quemnonhabent,Sedcaliginem ^>,
ipsis inducunt. Similiter et hi salutari sermone ^$

iatl

0<

VT

X3t,c

85ICor.ii.

54 II Petr. n.

W Matlh. xn, 41.

tv

17

COMMENT. I N E P I S T . J U D i E .

718

. - irrigant animas eorum quos assequunlur, sed

, , obscurant potius scelestissimis suis doclrinis,
( vecti pravis daemonum inslitutis. Sed et arbores
, autumnales sunt bis morluae, nempe el fructus sui
, ), amissione et foliorum defluxu. Tunc enim aridae
- videntur,pulcbritudine privatae>siYe venuslale qure
, fruclum sequebatur, et jucundo foliorum ornatu.
. His consenlaneum est quod islis contingit: nam ct
ipsi bs moriunlur, sui m fruclum abjicientes se. , minis absorplione, et caslae conversalionis ornalu
. , sese privantes. Ideo quoque a paradiso Ecclesiae
6 Dommi eradicantur, et extra ipsam projecti, col ; , liguntur ad ignem alernum. Quem enim stalum
aut radicem babebil.qui propter faecem voluptatum
-, ab omnibus abjicitur ? Stellae erraticae sive
oV , planelae appellanlur et ipsi: non quod firmamen, tum Gdei noslrae exornanles, Chrislum juslitiae so , ' lem habeant per ipsos procedentem, et virtutum
, / boras perficientes, ac fldeles quijuxta ipsasordi , narentur vivificantem, sed quod videantur in an , ^gelum lucis Iransformari: quemadmodum etmali, - gous daemon qui ipsis praedominalur : id solum
. , babenles quod contrariis dogmatis ferantur ad
. Domini dogmala, per quae et illis qui appropin quant tenebras offundunt, et sibi ipsis caliginem
, aeternam conciliant. Sed et undis efferis com, , parati, similitudinem cum ipsis non rejiciunt.
, 6*2 Nam blasphemiis adversus Deum insane el
- effrene feruntur ventis maliliae, despumanles suas
. 6 ^ 10>pudentias, in spuniain desinenles posi fastum
blaspbemiae, ex inlolerabili ei caduca sua vita ac
.
lurpiludine quae facile dissolvitur. Hujusmodi
namque esl spuma undarum, cui comparati sunt.
14-19. Propheiuvit autem et his sepiimus ab
C
,
Adam Enoch dicens : Ecce venit Dominus cum
, sanctis milUbus suis,ut faciat judicium adversus
omnes et reduryuat omnes qui inter ipsos sunt
, , impiis de (actis omnibus quot impie patrarunt,
, , deque omnibus duris quce locuti sunt adversus
' , eum peccatores impii. Hi sunt murmuratores,
cnncupiseentias suas ambulan, . cavtllalorcsjuxla
, tes : ei os illoiwa loquitur tumida, admirantes
personas ulilitalis gratia.
. >
His dictis subjungil et Enoch, qui antea vatici
,,
*
natus esl repositum ipsis a Deo supplicium, in
- postremo videlicet Dei judicio. Qui inter ipsos
. sunt impii liupius a peccalore diflert,in eo quod
, impius peccalum habet circa Deum, peccalor vero
, 6 circa ea quse aguntur in vilae conversatione a j u , slitiae scopo aberrat. Post haec autem ab horum
. * impiorum assimiiatione absolutus, jam rem quo , que ipsam aggreditur, accusans ipsorum vilia,
* , vocansque eos murmuratcres ac cavillatores. Est
|. . " , autem proprie , qui sub dentibus et apud
' ^ se indignatur offendenti : vero, qui
. semper sludet omnes cavillarf el dicteriis laces . - eere. Porro bi murmuratores ac cavillatores sco

s e i P e t r . .

I T i m . u.

711

C E C U M E N I I T R I C C J ! E P I S C O P I I N E P I S T . JUDJE,

lesti sunt, inquit, curo libere et palam non possint ol , . ^SUa doctrina UU propler foeditatem : enim ca- * reret periculo publicare impudicitiam juncla im- . pietate ac bla8phemia. Cavillatores ut qui ea . ,
qu SUnt aliorum, imo q u veritatis sunt calum- ,
niantur, quo videlicet SUa mala suasque lascivias ik
stabiliant. Quod autein de Balaam dixit, quod hi ' W p ,
quoque eicut illi mercede effusi Sint, manifestius , ** ^,
nunc dicit quod perSOnas admirentur Utilitalis ,
gratia. Admirari quidem dicens, assenlari princi- , *
pibus, Uiililaiem lucrum.
.
CAPUT III.

. \

0^^DefirmitateinftdeorumadqU0SSCribit:qU0d'
quecompatiendumetparcendamsit
prOlimO Ob
talutemquW
eStinsatlCtificatione
: etdefidticia
pura cum (id est glorificatione) Chiisti.
20-2. VOS autetn, dilectt, meministis verborum quoe prcedicta fuerunt ab apo&tolis Domini
flOStri JeSU ChrtSti, quod dixetint VoblS tn extremO tempore futuros illusores qui jUXta SUaS
impiOS CUpiditates ambularent.
Hi SUnt qui segregani,
animales
spiritum
habentes. Vos
autem,
dilecti, SanctiSSim<B ve$tr<B fidei SUperStruentes VOStpSOS per Spiritum sandum
les, VOStpSOS % Charitate Det servate, exspectantes misericordiam
Domini noslri Je*U Christi in
vitam otternam.
Et hos quidem commiseremini
discernentes ; illos autem per timorem salvos faCite, incendio
rapientes,
odio persequentes

,
).
, **
<*>v .
'
, , *

*
, ,
,
.
,
. ' , ^^
*

$$
, Lupfou .
, !
, , >

etiam

quoe in carne

est maculatam

tunxcam.

Ei

41 &-

V6T0 qut potest HIOS servare peCCatO immunes,

et StatUtre in COUSpectU gloria
SU(Z inconlaminatos Cum eXSUltatione, soli Sapienti Deo SalOatori llOStro glor\a> Ct magnificentia,
et impe-

,
, ,
, ,

rium et potestas

. .

nunc et in omnia soEcula. Amen.

Meministis verborum quae praedicta fueruntab

*
apoatolis. NempeaPetroinsecundaEpistola, eta , # 3cmp*
Paulo in singulis ferme EpistollS. Ex hoc aulem , ,
manifestumestquodextremo temporehaecscripse ,
rit,cumjam cursumsuumperfecissentapostoli. Hi
< .
SUDtquisegregant.iEccealiudcriraenscelestissimo- . rumistonimhominum.Nequeenimipsisolipereunl,
. ,
inquil,verumeliamEcclesisalumnosdepraedantur: , Nam hoc sibivultsigni0careauo6iop^tv, id est se- , ( ,
gregare, 654 hoc est, exlra terminos ecclesiasticos ^
), , facere,sive extra fidem, sive eliam ipsum sacrum , .
Ecclesiae tabernaculum. Nam speluncas lalronum *
: ,
exhibentessuas synagOgas,abducuot.Hocautenifa
ciunt cum sint animales homines, hoc est, juxla **, , 81
mundi circonvolutionem et vulgarem usumviven- . , ,
tes.Jamenimdiximus quod Vilam solel frequenter , .
auimam appellareScriptura:quemadmodumin Job: ,
fQuaecunque babel homo dabit pro anima Sua. ^
, *
sivepro Vlla SUO : Clin illis quos Paulus dicit, Cum , , / ;
animales essent, posse SUSCipere quse erant . ,
SpiritUS Dei. (Nam , id esl, animalis, dici- .
tUT a > id est, aoima,) Cum ergo auimales es- ,

7 Jgb* , 4 .

721

0ECUMENIO APOCADYPSIN.

722

*, * sent, et animali ulirentur doclrina (de qua dictum

' - est: Non est haec sapientia e supernis descendens
, , , a Patre Iuminum,sed terrena, animalis.diabolica),
* , , t spiritum non habebant qui divina loqueretur.
, - Vos autero, dilecti.Illi itaque taliter se habent,
, inquit, VOS autem, sanctissilH2B vestTSB fideisuper, , - Struentes VOSipsos, sive reformantes Spiritum
Sanctlim : hoc est? juxla spirilus sancti doctrinam
. - congregationes vestras in precationibtis vestris
, , , facientes. c Vosipsos in cliarilate Dei Semte :
, boc est, VOSJpSOS CUStodite, SUSCipientes a Domino
. - misericordiam, conciliantes vobis ad extremum
, , diem vitam aeternam ; illos si vobis resistant
, }, , , - (nam id sigoiiicat Disceptantes) arguite hoc est,
. manifestate omnibus iinpietatem ipsorum: si vero
, , ad sanitatem respiciant, ne repellatis : sed mise , - ricordiatcharitatis vestra assumite, servantes ab
. igne quem illis COmminatUS OSt DetlS.IpSOS autem
, assumite commiseratione simul et timore : pros , picienles ne quo modo horum assuraptio,dum osci , , Untes affecti estis in his qU3B ipsorum SUnt, oV niciei vobis causa 6at, 81 jam COnfirmati COITipi . mini ab ipsis in eamdem COnfusionem. Facile
. " , . enim imiianlur bomines vilium. Sit ergo eorum
, - assumplio, inquit, sed CUm timore ad ipSOS acce, dite, sive cum circumspectione, et commiseratio , , ad ipSOS sequatur odium adverSUS impia 60 , rum facla dum odio prosequimini ac destestamini
, , 65ft a carne quoque ipsorum commaculatam sive
, conspurcatam tunicaro, tanquam ex contractu ad
. - carnem ipsorum ipsa eliam exsecratione appella , , tioneitl SUmeiUe.Allt assumentes 60S, timore futuri
, . supplicii praparate resipiscenles, ut misericordia
, . digni videantur. His diclis precatione ac volo
poslmodum obsignat Epistolam.
c , , Ftnis, divino favenle auxMo, Judto
Epistokt
.
catholtCCB.
9

MONITUM.
Sequens opusculum edidit P. Bero. Monlefalconius in Biblioth. Coislin. p. 277. Ex eo innotescit
quam sedem tenuerit (Ecumenius, quod antea igoorabalur. Caeterum, ioquit, vir doctissimus, stylo
iam perplexo scriplum est, vix ut intelligi possil. Aliquot etiam in locis vitialum videtur. Ipsum tamen
pro facidtate mea Laline iolerprelari studui.

- D iis QUOt beatUS OEcumeiliUS episcopu*

Triccx


in Tnessalta in ApocalypSXIX Joannis
Theologi

edtdit, synopsis Ud COmpendtOSa, ubi SUf

ficietlter
CllUntiantUV quatltum liCBt 11%
. ,
synopsi. Chfiste DeU8> OUXiliare tiobti.
^.
" ,
( )

Hunc libmm esse dilecli Slipra pectus divilMB

Sapientiae recumbentis mysticam insiitutionera,

723

OECUMENIO IX APOCALYPSIN.

724

oipote difioiios inspiralum et utilem, inelur- i , %uctKim9zvr*

tabilittr eTiocitor: non autem ex nuroero spu- , >* | *
riorum, ut quidam erroris epiritu coocitali nu- , * pciler effatierunt,8ed conlra genuinum et filioto- , ! , ;
niirui dignum. Si quidem credendum sit Atbana- , (sic) *6
nasio maximo in Exposilione librorum Veteris et '
Testamenti in Canonelocom babentiura, qui ,
buoc germanie Scriptarae libris annumerat; atque * ^ 6ca?
etiam dirino Basilio in coinpeodiaria Qusestione *> ,
de Filio idipum vhum esl : itemque Gregorio di- ' >
>
vinae eloquenliae viro in libro ejus synlaxis more ,
adornato, et Melhodio sapienlissimo Palarorum *, episcopo io serroone de Resurreclione; Cyrillo :
quoque magno in operibus suis de adoratione et ,
cultu in spiritu, pweler bosHippolylo Romae prae- I *
suli in Expoghione in Danielem, aUi-que multis, ,
oe longiores simus : quibus sane non visuin est , ' hunc librum quasi spurium et abjiciendum res- ^, ,
puere, sed genuinum esse staluere. Neque vero
tantis talibusque viris ejusmodi sententia iuissel, , ).
nisi ipsum omnibus modis et numeris absolutuin ,
esse scivissent.Nam si id non ita se haberet,verum ] , '^ (1),
sane non eseet quod ait in Ecclesiaste Salomon : ^. .
c Funiculum triplicem infractum manere, nec 6 Xptfacile rumpi ^'S0.Quanto aulem magis funiculus '. ,
sextuplex (non rumpetur). Per hanc itaque Apo- * *
calypsio oslendit Christi Discipulus se prophetica
gratia ditalum esse ; eiquidem hic liber praesen- ,
^
tium, praeterilorum et futurorum notitiam ceu ; , 8 * . ^
thesaurum continet, quibus oinnis proph^lia . , replela est: quod pro iis dictum sit apud nos apienlibus,qui scientiam vix a Hmine 'satutarunt. '
Quia vero nonnulli eo audaciae proruperunt, ut ^ %
dictum eet,ul divinum hoc oraculum quasi spurium
accusarent; quia scilicet cum divinus hic Verbi , * u
Pater libros euos divinos a principio theologia '
ornare aoleat, id in hoc libro non pnestat; sed ^*
tempori ee accommodane,de assumpta natura no- , <
slra quam amore noslrorum ineffabili aecepil,pro- ^ OBmiumconcional:necessequeesldicereipsum,cum , 8 , * >
probesciret indiflerens esse argumentum,cum de , f i r s
uno eodemqueagiturperunionem ineffabibmcon- . currentium naturarum, utroque modo usum esse, , *
ila ut vel a divinitate Salvaloris Christi inciperel,) \ , ' < *
vel ab humanis ejus altribulis. Curoque in priori-
bus ecriptissuisadivinioribusc<iperil,adliumana procedere non dedignatus est, quando dicit: c Et , *
Verbum caro factum est : in praBsenti quoque ,
libro ab humanis orsus, ne videretur ipsnro a di-
vinie dunlaxat cognoscere.non autem ab huma- nis, noluit (amen in humanis sennonem sisti; , *
eed in his divina etiam Iradere non omiltit, per . ^V;
qu vult ul ex humanitate Domini ea quae supra : .7.
hominem suot speculemur. Quem etiam scopum
, ,
habuit divinus Paulus in Epislola ad Colosle

W Eccle. iv, 4 2 .
(4) Vitium suspicor.

0 Joan. i, 14

725

JUS CANONICUM GR^ICO-ROMANUM.

728

iraVcaot* , - senses : ipso (de Christo loquitur) creata sunt

xu>v, , omnia quae in coelo el quae in terra Omnia per ip , sum creata sunt,et ipse est ante ante omnia,etom , nia in ipso COnsUnt. Et ipse est caput COrporis E c . - clesise,qui estprincipium,primOgenitusex morluis;
, ut sit in omnibus primatum tenens. Nam caroab
- ipso assumpta animata inlelligibiliter, ut ex dua , bus naturis inconfuse intelligatur Emmanuel,COIl junctis scilicet deitate et humanitate, utramque
, secundum rationem suam perfecte habente, et
, - secundum qualitatem pbysicam, proprietatem, et
, ' diflerenliam; non confusis nec mutatis natuns
- COncurrentibllS,neque divisis nalUHS post
, . ' inenarrabilem unionem,ul et Nestorius confunda t
t Eutiches una pareat.Sed ut dogma de Sal , - vatore inaliis divinis accuratum el exactum esset,

(&- cum hic versaretur, Ut dictlim est, bnmaniS USU8
, - est verbis. Caelemm neque divina ab humanis,
, neque rursum bumanaadivinis sejuncta sunt: sed
,
secundum magis et minus usus procedit.
u r j

JUS

CANONIGUM
GRiECO-ROMANUM

MONITUM. Desinente saeculo x placuit hic oolligere varia monuraenta jus canonicum Graeco-Romanum illustrantia, Quoad ea quae ad saecula retroacta spectant et jam a nobis edita sunt,
satis erit titulum ascribere cum nota remissiva; sed ea integre edemusquas sunt subsequentium
saeculorum. Omnia nobis suppeditavit Joannis Leuaclavii Jus Grxco-Romanum
Seriem contentorura dabit iodex ad calcem voluminis. EDIT. PATR.

A P X I E P A T I K A I
TUN

S E N T E N T I i E S Y N O D A L E S S A N C T I O N E S
PONTIFIGIiE
ARCHIEPISCOPORUM PATRIARCHARUM CONSTANTINOPOLIS.
UANNOV
:
JOANNIS CHRYSOSTOMI(I).
.
De emendafione delivqventium a.

Non simpliciter deliclorum modo COITeCtio
, - facienda est, sed delinquentium simul speclandus

^ ,

esl animus : CUOl VlS rupluram sarcire, deterio-

aem eam facias: el cum erigere prostratum studes,

De correctione.
(1) lloc fragmenlum, quia brevissimum, hic repetere non piget. EDIT. PATR.

728

JUS CANONICUM.

727

frzriorem casam efficias. Imbecilles enim, et ' /x< , >

dittoluti, qoJqne b magis mundi deliciis dediti ^ . Ol , &sunl, prslerea eliam qui generis nobilitale et , * -
poteDtia gloriari poSSUnt, si quidem paulatim in ***-*
eonim dellCla Censara adhibeatur, poesunt, Sl , DOO perfecte , Saltera parte, a malis liberari, , " , ,
qoibas delentj SUDt: quodsiquis nimia disciplinae * Severilate Utattir, minore etiam discipUDa et - :,
emendatione privabit.Nam postquam anima COacta
podoreiq deposuerit, in desperalionem cadit, nec , ,^
blandis cedit admonilionibus in posterum, nec , , mioU deterretur, nec praemiorum agitur exhorla- , *&
tione : ferum multo pejor reddilur ea civitale ,
CUi malediceos, propheta dixit : Facies meretricis ,
xnxS^n
fllil tibi : turpiter te apod Omnes gessisli. Quam- , ' , ^
Obrem pastori multa opus est prudentia, et OCillis . iOOUmerabilibuS, Ut undique Circumspecle animae , , *
babilum iniueatur.Quemadmodum enim ad COntU- . "2 maciaiD feruntor multi, et in Sallltis propriae des- , \peraliooem cadunl, quod acerbiora remedia per- , $;
peti non potuerint : sic sunt alii quibus, quod par * , *
dellCtO p(Ena inrogatur, in COntemptionem ^ COn?ertODtor, et multO fiunt deteriores, ut gravius (*, , ) vtquaodoque peccent. Horum igitur I l i h i l inexplora- , tum relioquendum est, sed exacle omnia pers- . >
Cralando, adeunti conveniens emendatio adhi- , , benda , ne COrrectionis perperaiU insumatur stu- *
diQRl.
.
e

GENNADII.

GentiadiipatriarclUB Comtanttnopolitani, etsan- C C

.

Ct& CUtn COngregatK St/nodi, ad Sanctiss om,

^
nes metrOOOlitanOS, et papam UrbtS Ronu
,
EpiStola . ob pecunias fiat ma , ' flUUm impOiMo.
. _
.
Exstat inter ipsius Gennadii opera, Patrologix tom. LXXXV, col. 1613.
TARASII.
.
De eodm, Od Adrianutn papam veterU Rom<K, ,
epUtola Torasti, SanCtiSSimi patriarchce CotlS
',

tatitinopoli8 riOVW Rotnce.
,
D
,
y

Exstat PatrologiiB tom. XCVIII, col. 4441.

NICEPHORI CONFESSORIS.

.
Exslant Patrologix tom. C, col. 881.

EX Nkephori ConfesSOrit CanonibuS.

.
SISINNII ( 2 ) .
Decisio Sisinniipaliiarchto, ne duo fratres acci>
.
piant duas consobrinas.
,
Sisinnius, miseratione divina archiepiscopus
VARLE LECTIONES.
I .
tmajori ex parle.
deposuisti.

c in universum.

a /aciem meretricis es nacta ; pudorem ad omnes

NOTiE.

(2) Vixii aub Basilio et Constantino fratribus Augg.

729

780

GRJBCO-ROMANUM

, ', * - Gonstantioopolis Rom, et universalis patriarcha.

Et medicus iile suavior, el * multis civitatibus
dignus, qui pestilentia imminente, malum priusquaui grassetur repellens, periculum morbifacere non sinit: salubremque pnescribens rationem
victus,corporibus sanitatem sine periculo per eam
conciliat, cum si semel interius insiluerit ac ignis
instar corpora depascatur, vix reprimi possit et
abigi: quin necessario morbi vebementia inefficacem medicinam omni ex parle reddat.Et animarum
medicushaec aptesibiaccomraodaverit, qui, priusquam morbus propagetur,omnino re8titerit,reme , - dia praeservatoria, sermonibus pbarmaca miscens

,
nec permittens eum passim contra naturam insul . lare. Cum aulem doloris malum intro se insinua verit, el longo lempore mullorura animas saepe
- depastum fuerit, diflicile esl nec promptum auxi, , lium, et medicamenta adhiberi vix possunt. Sed
.
e contrario, iis qui a vitio cavent, salus parata, et
est facile vilare perniciem. Qui autero in malum
, . inciderunt, ii abstersa morbi noxa, inexpugnabili
, et tola, perierunt.Quemadmodura igitur eiqui in cidit inquodpiam malum,effugere melius est quam
8 . ' simul cum eo sepeliri, et grassentem morbum ac

vulgo per corpora aesluantem, depascentemque
, omnem setatem et sexum,satius est coercere quam
, sine iinpedimento sinere latius diffundi:sic, quan.
, *
*, ,
,
hf , (
. , '
< ,
,
2.
, 3

c do vilium in perniciem et corruplionemanimarum

accidit, resecare et sislere ex eo uascens exitium,

laudabile simul et Deo gratumret ut anobis ralionalibus pastoribus fiat, conveniens ac consentaneum.Quoniam igitur Cbrisli populum, quero ipse
suu sanguiue redemit, sanclam gentem,antiquitus
quidem disciplina divinorumelsacrorum apostolorum, et qui eos secuti sent, rursus sanctorum Patrum, velut quaradam vioeam r divinis sepivit le , ' gibus,saerosancte jaro plautalam a Deo omnia in
, 4 essentiam producente resecans* omnino et pur
,
- gans,quaenatuiam laedunt,iii)becillitates,etornnem
, solutum gentilis vilae impetum naluralibus cupi 8,
^ ditatibus inservientera, veluti quemdam fluvialeno
^, cursum, irruentem iu primariae imaginis injuriam
, D ref/enavit et compescuit : prater autem divinos
, , ' canones, et civiles leges in eos qui pieiate noa

imbuti suni,sed procul ab eo quod decet praecipi , tati, gladium quolidie vibrant: sic oportebat sa $ . crara genlem in pura couscientia degere, et nihil

,
eorum quae probibila sunt huic superinducere,
* vilamque nostram conturbare.Divini enimcanoiies

, etcivilesleges asperilalem huraanaenaturae compla , - nanteSjSpirilalem vitam bonosque mores mentibus
. nostris iirmissime imprimunt: ut *ine vitae oflen diculo rempublicam nominedignamomnileinpore

,

^ , , ,


.
,
, ,

V\RLEiLECTiONES.
*

ac magni

civita/ibus tTstimandus.

3 .
f

divinus

4 .

5 .

undiq-ue scjnvil.

9 rcvccans

0 ,

omnc$

73?

JUS CANONICUM

731

osteodere possimus.Etcum radicera ac fundamen- ^ *,

,
tom genere,nostraeque naturae ofGcinam, hoaeslas
noferunt es<e nuptias,ut munditiem puritatemque
jamab ipsa radice habeal.necullisvituperii asper-
ginibusconspurcelur (grave namque est cum fru- .
mento lulium seri),variisargumentorum rationibus , . -
"
et commoniiionibus munWerunt, illitas nuplias a
,
legitimis procul removentes, aut etiam honestas
discernentes,eteos quijam ipsa naturae necessitale ^ * |>
conjugalem vitam amplecluntur.ad hascohortantur ' ) ef inducunl: suadenl autem ut illas a suo repellant . ,
conjugio,elomnino aversenlur. Olim eniin Israeli, cum Dei signum circumcisionrm fuisset sortitus, , ,
nuptiarum jura per singulas tribus regebanturje- ' ,

gislatore excludente gentilium cum eo consuetudi-
nem etcommistionem Generiautem sibi a ciscenti , *>

sui generis affinitatem,adid nupliarum via direcla :

repeiilaque extra prohibitionein erat. Ul autem . , populus Dei peculiaris.elemenlia ejus q ii assum- , *
psit etconciliavit sibi,omnes gentes eflectae sttmus, / *
etjuxta Propbetam,cum lsetitia manibusplausimus, et novus Israel omnes facti sumus, cum universos, , .
qui omnia paciflcavil, in unumcolegit: unire nos ' ,
volens etad dilectionemsui ipsius, et ad mutuam , omnium inter nos conjunetionem,interiores nup- . \ > ,

liarum porlas, et ad cognationcni ducentera viam

occlusit,exleriores autem transilusuniversis lerrae , incolis aperuit.Etvero ad has nuptias venire volen- , *
tibus uuiversus terrarum orbis patet.-quemadmo- , ^ *
*
duin ad cognalionem ducensvia divinis legibus ob-
7

Slrucla et OCClusa est.Qui igitur legis SCripserunt, , ; , ;

illicitas nuplia*, alias ccrlis nominibus distinxe- , *^
r u u t : alias immundiliei nomine generaliler com- ,
.-,
prehendeiiies,omiserunt et silentio praeterieninl :
bonestatis craninocuram habenles, et in relonga .
per singulas species linguam suam polluere no- *
lentes Quibus magnusapostolusPaulus concinens, ,
& .
Scortalio,iuquit,et immundilies omnis nec nomi-
nelur inter vos, sicul decei sanctos. Immunditiei ,
nomine omnein illicitam conjunctionem ei obsce- ,
nitatem omprehendens.Nec io his silenlium pror-

SUS libidinosis l i i enlia fuit,namque ad I cilas , "
HUptias facile permisit lexprosilire. Quid veroail? 1* ,
In nupliis tanlum quod licel,sed et quod ho- ' ^ nestumest Speclandum (3) S i c d e n a t u r caslilate *,
el innocentia divini Patres canonibus el legislato- D ()
G

8 leglbus COnslituerunt. Ad nostrum aulem bel-

lum StreniJUS bellator el in i l l S l J i SIS animarum

obsidionibus forlissimus r t polentissimus adversa

riUS,CUUi aliis,quibus saepe insurgens, el publice
privalimque honestalem Subverlens nupliarum,
COnlentiosiUS protulil;elhoc latenler inlruduxif,Ul
raulti nihilo habcant, fratres cum Sint, duas

.
*

. ;
, *

V A R L E LECTIONES.
7 .
b

approbando

8 .
rccipientes.

(3) L . X L U , D. de Rit. nupt

9 .
in sua cuique

,
tribu

NOTiE.
197 dc reg juris.

nuptice

1S .

contrahebantur.

734

GRJICO-ROMANUM.

733

. consobrinas uxorcs ducere,idque palara ac impune

^ , cum sacra precatione facere: aut rursusduos COD - sobriuos sororibus duabus velut legitimis nuptiis

conjungi aut avunculum patrumve et fratris soro,

* risve fclium duahus sororibus copulari: aut vice
- versa fratres duos amilae materteraeve, et fratris
, , SOTOrisvefiliaB.InsolentiahujnsmodiJ, a nupliarum
, 3 honestate remota, contumelia naturam latenter
,
*3
afficiebal.
, ,

, , ,
.

.

- Quainobrem k moderatio nostra conjuQctiones

<,
- illicras gravi'er ferens.cum sacra piorum metro

politanorumetarchiepiscoporumsynodoconsultans
, et grave comminationis formidans judicium (quod
( iisproponiturqui populo irnminentemgladium non

^, ),

V ol , ?

renuutianb, ulileessecognovii probavitque utmali

bujusaliquod excogilareturremediumrut qui COn1

victi sunt.veluti medicinam aut teslatam defensio , nem condemnationem babeant, aliisautem infutu *5 . rum sil praeservatorii medicamenti loco. Hinc de, finimus,neab hoc temporein posterumcommittere
, quis audeat tanlum in nupllisflagitium,et Circa
'^ ^, ^ - sanguine conjuncios iniquitatem quse omnino ipsi
, naturSB rcpugnat, et creat COnfusionem, Ut poslea
.
manifestiuset clariusfiet.SandUS etmagnUS Basi. , Hus, qui profundilates spiritUS, jiiXla Iheologicam
, , voeem,inquirii, cum de quibusdam illicitis nuptiis
c

, - dissereret, brevem definitiooem dedil, qua liciUe

, *6 , nupliae ab illicitis facile discernuntur: In quibos
- (inquitj generis noinina confunduntur,in iis nupllae
() ca - illicitaB. Quoniam igilur modo quis in prasenlibus
, .
nupiiis coaptaverit appellationes ? Nam fratres,
pariteret fratreset congeneri appellabuniuriqoem *7 ; , admodum his nuptae, consobrinse pariter et con ^nurus : bis autem natOS liberos quo COgnalionis
,
IlOmine pareiiles niMCUpabunl? fratriblJS quidem
- secundus gradus iis conveniet appellalio.ul conso () brini nominentur ; a matribus autern tertii gradus
; - commodior erit : justius enim sobrinos dicere Et
, - D nominum absurda confusio i l l i c i t i malrimonii ini, quilatem, juxta Sanclum Palrem Basilium, aper,

lius demonslrant.

. ; , *8 , , .

' ^
, , *9 ,
,

j '

Sed afloctui patrucinalurus forlasse q dspiam

exsurget.quaerenscur nulla lex scripta nontinalim
veluit fratres sibi nupliis asciscere natas ex fraIribus ; rt cur ei quod juxla consueludinemfilper
spiritum lam longi temporis cootrarium statuis?

VAKLE LECTIONES
.

* .

^.
1 9

etc. .

.
k

j honesto nuptiarwn lUulo mtmita.

mediocritas.
et contesUxlione sententiam hano habcant.

jam deliquerwnt, veluti pro medicina

735

73S

JUS CANONiCUM

verborum circuitu et gravitate demulcens aures, et

rem ipeam captionibus involvens, culpaeque subji- ; 5Ciensquod leges Culpa caret? Verum nonegO , quidem, sed spiritu [plenu*] Basilius id delictum , *
jampridem legedeclaravit.Cujus lex.linguaEccle- ; ' , 6 Dv*Stae, el Verborum sonus divinitUS scriptae labulae,
Dei digito insculptae. Quod si quis in hlS alium
legislalorem quaesierit, et nesoio an sapienlibus , sapere Videbitur. Et Hcet nulla hujusrei menlio a .
quoquam Patrum facla sit,neque sicabsque ralione , *
itium hoc ab Ecdesia removere videbimur Us, .
quibus nullum de eo judicitim est. Nam qui de /, '
lemperanlia leges tulerunt, et mulieris adulterio , ' raplique virginis poenas irrogamnl, non addi- ^
derunt, si pater illiaB pudiciuam violans deprehen- .
SUS Slt, qua poena pleclendus Slt : Clim haec
,
facile perpetrentur. Si tamen hujusmodi quidpiam , COmmissum sil, manifeStum estreum pcenam sub- , , 8
llurum, cum miaora crimina punianlur. An quia .
quidpiam lege probibitum est ,;ideofacile ad- , ,
naitlel? aut si ausus fuerit, legem q u a de|eo .
Scribeturnon patielur ? Nemoqui sapiat id dixcrit. , ; Queraadinodumigiturcumilludsilpntio praet rilum ;
est,silentium non permittet ut natura iinpudenter * , "
COntumeliaafficiatunsic nequehocpraetermisso(si- , cubiprselermissum esl)licentiaeritimpunefaciendi *
maxime cum simus ChrisliaTU,et probe noverimus ( ) &
hujus mundi formam momentaneam JUXta Paillum
, apostoium : Ut qui habent UXOres, Sint quasi
# ,

habeant. Quanquam praetermissum non est, sed * j
, quibus dictum, est prohibitiim. Non enim quod * ,
licetin nuptiis spectandum esl, sed quod decel. Et . , *
eanctus praeterea ac magnUS Basilius, queuiadmo- ^ . -,
dum dictum est, In quibus (inquit) nomina cogna- , , *
tionis confunduntur, in iis nuptiaB illicitae. Nam . 6 &
quemadmodum unio copulalorum per nuplias (ti- , , , Stinctionem nullo modo novit, sed ambo una caro , 6 .
DOSCunlur(Erunteniminquit,duoincamem Unam): "
sic utrisque genere propinqui, consequenier jure ,
cognationis conjunguntor, et in uiiam sanguinis (" , . propinquitalem affinitatemque conveniunl: ul his * )
necessario cavenda sit et formidanda lubrica i n - ter 8 COIljugalis, commistio et COpula. Non enim ,
ingrediendum esl omnem camis proximum, propter gencris COnturbaliones et confusiones.
. ;
.
Ubiuam ergojam praetermissum eslquod omnia
, ,
parte canonibus et legibus est cautum, Ut pro- , ,
pler id exlra Culpam esse videalur ? De lempore ; veroquod vilio SU.Tragatur, dici facile potestflagi- $, &
tiosametimprobam degerevolentibusvilam,nul!uin ^ ^
omnino ex lempore esso auxilium. Neque enim , .
adtllteris, expilatoribus, effracloribus, aut alio . , , m

e t

VkRlM
f l

LECTIONES.

> .
, 25 , 5 .
^.
.
* horum peccatum argucns, jam ante santivit. * ideo quis eum hoc nomine acousit, non
habcbit Y licet, inquit^ in.
pro una came habcntw,
caine propinquum.

GRjBCO-ROttANUM.

717

738

, , ' quovis roodo delinquentibus, si in ipso crimine

, - deprehendanlur, Sufficiet ad salutem si a longo
- tempore haec se fecisse probaverint: nisi quod
, graviorem imporlabit condemnaiionem,ut facino , rum luat paenas, tam quae recens, quam quae jam
xal ; W pridem commisisse arguetur. Praeterea quod ho. " neslum est, ante id, quod turpe, primas obtinere
*, J8 - debet * el calamitas hono deterior, el habilus
Semper privalionem praecedit : et in nupliis lem ;, - peranter se gerere,tempore firmius, qnam illicitas
?, . audere. Quodnam igitur auxilii momentum erit
malo,quod longo aliquo lempore nec interruplo

^ ; volutatum erit in animarum perniciem ? quasnam
, alias dheril quis illicilas nuptias, si prsesentes
; - exceperil Nam inter ascendenlesetdescendenles,
, , in infinitum, ut l e i ait, nuptise SUIlt probibitae .*
, * latere autem fratrum, oonsobrinorum,seu patrue, , , Hum,et eorum qui ex his naiiaunt ac solis.Proinde
, . IICC gradus ullus CODJunctione sanguinis in se
, omnilio implicatUS, ad nuptiarum communionem
- duobus fralribus aut sororibus miscebitur priUS
, - quam ipsorum cognalionecontinuaseriesperenu . raerationem superne resolula sit. Praeterea illud
, - di.cendum esl, in omni opere el negotio, id quod
, , non est coinmendatione dignum, si eiTectum sor * - tiatur poenae obnoxium esse. Et quod laudera t r i , buit facienlibus CulpSB Subjicit eos qui facere
. . audent. Non est igitur quod hujusmodi nuptia
. , exlra culpam esse di< antur. Neque enim exlra
' , culpam tantum est : sed si quis consideralius per , pendat, majus in hoc indicium peccati, et maluno
. aliis perniciosus. Nec turbas mihi excitet quis,
. - priusquam audierit. Minorum delictorum majora
. quodam raodo sunt allractoria.Et ira minus malum
6 ' ' 30 homicidio : sed si quis in hoc promple et facile
^ , - indulgeat aiTectui,forsitain et pulsabit : procedente
5* , - deindetempore *aralione deturbatusgubernalrice,
, . ? affectibus rapietur. Vides ut majoribus deliclis
- minora dent semper causam, et horum inilium
, sit malorum graviorum porta. Ob cam rem etiam
; eidem cum aliis subjiciuntur pcenae potius, a qui
- bus magis cavendum quam a majoribus vitiis
Dominivox horlatur.Diclum enimest: (inquit)Non
. # , , - moechaberis. Ego autem dico vobis, non concupi , . SCere prorsus. EtSCriptum est : Oculum OCulo,
. , et dentem prodente.Egoautemdico vobis,<T neque
, 3* - initio irasci. Fralres igitur duas consobrinas du. - centes, semel bamo capli, et viam ingressi ad
, , exitium, ad majora forlasse delicla progredien0

V A R L E LECTIONES.
15 . *7 . *8 . *9 . 50 . * ,
. , .
, , , ,
, . . " .

* preeedenie deinde tenvpore, ad homicidium etjam facile progredietur. Itidem oculum omndnu adjicere, non prohibitum est natura. Sed siquis visui frenum non injecerit, forte quid
gratum conspicatus, primumadmirabitur.
DeindemmiraPus,
concupiscet: acprocedente temport q ratione.
** prortus non irascendum.
ad majores fortassis
absurditatesprompteprog.
T

JU8 CANONICUM
74
tur : at 81 rei minoris peccatum excisum sil, m a - # , xi
jorurn raritas quaedam arit. VoIunUS igilur facien* ,
tiuni, condemualton' m acerbam et coronas ubique 53 [] *,
meretur HailC igilur exquirens quispiam,et(leli- .
tesoentem perscrutans, num contumaciler his , 34
nuptUS insilientem inveniet, sed Cum pedicis qui- . , **
busdam affectis invitati, captivam in eas prsecipi- , 34*
lari. Aut enim gloria generis, aut dignilalem fa- ,
StUS, aut divilia viri, aut formae pillchriludo, ad ;
,

>
illicitas praecipitarunl nuplias ab iis quSB ubbjue . , ,
lerrarum sunt pennissae, nec in ullam reprehen- , , Sionem impedimentum aflerenlem iinpegerunt, , Has ob causas venit (inquil) ira Dei in Filios i n o - , bedientiffi, ob eaedem causa> mulli infirmi et . , ,
aegroti, et dormiunt Itiubi. Ob easlen, p a v o r e s B ^ '
terribiles, lerra motus quatiemes fundamenta ,
tenrae, etcivitalum ffidificia convellenles, borridae , ,
Siccitales, morborum incursus i n COrporaJlOSlium
insultus, fames denique et peslilentiae aetalem *
omnem invadenles,etnec Ulide accipienles COUSO- , ,
Jalionem.Hanchominum ad exiliuni proclivilalem, , ,
modestiailOStra simul Clim assidenle pientissimo- .
rummelropolilanorumetarchiepiscoporumsynodo * , SlStere cupiens, et a turpi, inhoiiesto, iufamique
Conjugio, Culiarem Christi populum liberans,
,
veluil hujusraodi nuptiis inter Chrislianos amplius & locum esse, et ab ullo UUquam COnlrahi. Admonet ( autem COmmuniter omnes, et ex sandi Spiritus
facullate, patris et domini jure definit, ne ex boc ,
tempore quisquam , sive juvenum viribus pulentiac . ~
et diviliis efferalur, sive muliiludinis et pupuli, , ad hujusmodi nuptiasaccedat.Quod si quisquaebic ,
definita sunt nihili faciens, se in tale conjugiuni ,

priecipilaverit, aut liber&S elocavcrii ioto vitaesuaB , , ,

tempore ab Ecclesia ejectus erit. Nec prius ad ,
poenitentiam, admilteUir, quaro nuptias diremerit, .
etiamsi ex US liberOS procrearit Sacerdos autem ' ,
qui hujus nuptilS precesconcesserit,perpetuaede , " *
posilioni subjicietur. Quamobrera et quae deiinita
hic, exposita sunt, et signata in chartuphylacio *
Dei verbi sophiae,in posterorum memoriam recon* ,
dila sunt. Die 21 Februarii, 40 indictionis, anno .
6505.
, .
40 , , , ' , 41
739

1 7

Qui 60 nobiscum hsec consullando perpende- D ' ;runt et Statuerunt metropolitaDi,sunt h i : Joaunes, , WVVIK
Heracleae. JoanneS, Ancyrae Leo, Sardium Ste- , , , , Xapfeu,
phanU8,Nicomediae Daniel, Chalcedonis. Tbeodo- , , , *0&J
niS, Melitenae. Joannes, Tyanorui. PetniS, G m - , , , , , ,
grensis. Joanoes, CariaB. Basilius, Iconii. T b e o . , , ,
pbylactus, AntiochiaB. Joannes,Syl&i Theodegius, , , , , >,
Atbenarum. StyliauUS,Larissae. Georgius, Trajano- , , ,
4,
VARLE LECTIONES.
w

.
korj^ . t l .

in aliis.
absque affectione his.

34 , , 34* . * ffop**
. & . 40 . 4! \ { 1

sive quis dynaOa sit, oc, sive unus ew multis, etpUbeius.

741

742

GRiBCO-ROMANUM.

/, ,
, , ',
, , , >, , , , , ,
#, , , -

politanus. Leo, Calan. Eulhymius, Philipporum.

Arseber, Hierapolitanus. Basilius, S. Severinae.
Nicolaus, Neopatrensis. SlephanuS, Colyaii Leonlius, Serrensis. Basilius, Pompeiopolitanus. Phi-

, , , , , ,
, , , , '

lippus, Parii. Leo, Cypsellorum Constanlinus,Cd.

Joannes, Dercous Joannes, Leucadis.Theodorus,

;, .

Rhoiorum \ Conslantinus, Sugdaiae.

.
, ,

,
, ,
. , , *
, .
. *

Scholium
Zonam.
Tomus hic syiwdalis,tametsi
multisdigressionibus utilur;insumma tamen hoc concludit.Prohibet
enim,ne duo fratres,duascon$obrtnus uxores accipiant;ucvice versa.ne Juo
consobrinceduobusfratribus nubant:neque})atniiu,aut
avunculuset fratris sororisue filius,sororesduasducanl:et rursum,
ne fratribusduobus, amita materlerave cum fratris sororisve filia nubat.Prottereu
nihilconlinet.

SERGil ( 4 ) .
De donadonibus et collationibus
aut conventuum.

.
" ' , !>
, ,
.
'
*
?
.

, .
* . " -

, *
, ,
.
(
, -

XLIX canon synodi in Trulloeadem decernens,

adjicit, non tradendascecularibus horainibus monasleria.Dic!umestali(|uando,canuniet praesenti...
couseqiienter,dcberesubvertiy anliquiores patriarcbales uionasteriorum saecularibus factasdunationes:quinetiam traditionesimonasleriorumaliisfnonasleriisatlributorum elmagnae ecclesiae reversari.
Lectus est et patriarchae illius domini Sisinnii
locus eadein decernens : et id forlatise eliam ad
effectum pervenisset.Quia autero sanctissimi illius
patriarchae domini Sergii allala est decisio, quae
mense ftlaio facla est, indict. 14, anno 6524,
imperaloria subscriptione munita : quae synodi in
Trullo canonem XLIV interpretatur, et statuit, non
ascipi traditionem & in donalionibus, quae statum
monasteriorum conservant : sed in iis, qui monasteria accipiuut, ut ea habeant saecularia diversoria (Circa Onem haec quoque expresse prosequens. Synodice ergo subveriimus per dalam
nobis a sancto Spiritu potesiatem, actionen illam,
quae donationes et traditiones tollit: utquaeex
nullo episcopaliconsensu.sed expropriaauclorilate
facta sit,et nec ab imperatore Christi amanlissimo
suscepta sit,queraadmodura videtur et ipse donare
monasterin praeter ejus vigorem, et quae ex rebus
ipsis appareat non esse ad monasteriorum utilita
tem,sed summam peraiciem et exitiura. Gonfirraantesautemetcorroborantesantiquam.etbonam,
et utilem consuetudinem beatorum et divinorum
Patrum nostrorum,slaluimus fieridonationes et
citra ullam prohibitionem, ad conslilutionem r et
meliorationem saororum,quae dantur* ac donam ur,
locorum.) Visum est ilaque dictos canones debere
x

' wS
,
'
;- ,

,
, '
. (
.
,

,
,
, ,

, -

monasteriorum

VARLfi LEGTIONES.
4t .

Rhodionim. locanda.

f resrtndi.
locationes.
tomus^ id est scriptum.
ielligi localionem.
pro sxcularibu*
diversorus.
rescindimus.
* locationes.
* stabilitionem.
\ loccmtur.
e

NOTJE.

(4) Vixil iisdem imperantibuf quibui Sisinnius (supra col

717).

non inlocationes.

744

JUS CANONICUM

745

exponi Secundum prasenlem decisionem,

fiunt saecularibus monasleriorum donationes, . > '
multo autem magis Iradiliones non posse l a - (
befactari. Quamobrem ea hucusque sine impedi-
,
menlo servantur.
, .
.
2.
. ' .

Prasidente Alexio sanclissimo el occumenico
patriarcha ad dextram partem catechumeniorum

assidentibus ipsi piissimis melropohtanis.Nicolao, ,
Ancyrae, Constantino, Palrarum, Laurentio, Dyr- , , ,
rachii, etConstantino, Chonarum ; assistentibus , ^, ecclesiasticis magistralibus, adfuil Joannes Cllbi- , * cularius qui ex Euripo appulerat, et hanc pro- , 6
posuit quaeslionem : Georgius (inquit) el Nicolaus , ^ *
fratres. Filia Georgii Theodote, Helena autem () ^
Nicolai : el rursus Theodolse filius Demetrius, ,
Helenffi autem Basilius : Demetrii lilia Theodote , ' /
cum Basilio nuptiisconjunclaest.Quaerebalan legi- timae essent nupliaB, necne. Quoniam igitur Basi-
lius seplimo gradu Theodotae conslilutus est, lex , , 6 . &
autem nnptias permittit iis qui oclo gradibus a ee ,
invicem distant, iis autem, qui sex, prohibet: at
iis, qui septimo sunt gradu, nec perniittit,nec ve- , <
t a l : et ob eam rem cum similes saepe molffiessent , * *
controversiae, institutum est, hujusmodi nuptias
antequam processerint, non permitti: poslquam , ,
factffi fuerint, distrahi quidem,Sed e o S C ^ , '
qai sic conjuncti sunt, poenis subjici : idem fieri , , 9>
rursus definilum esl lilteris dominicis de simili *
gpecie scriptis ad Leonem piissimum melropoli- ,

, *
tannoi Athenarum et syncellum.
.
.
Figura septimi gradus
cognationis.
.
Fratres,
GeorgiuS.
NicolauS.
,
.
,
Consobrini.
Theodote.
Helene.
,
.
,
Sobrini,
Demelrill8.
BasillUS
,
.
Theodote.
.
A L E X f l (5).

I . De nuptiis seplimi gradus.

j f

I I . De quodam, qut SVO (iliO per liuptias C O n - B \

'
junxtt filiam familias alterius, sxne patris eju$
.
consensu.
Pelrus.cognomine Bombylas,eGrs&cia profectus,
de nuptiis lege non receptis nostrse retulit raediocritali. Nam me absente, inquit, Nicelae ille,
cognomine Chalculza, uxorem meam Galam, etfi1

,
,
44,
. , ,
, ,

V A R L E LECTIONES.
*8 .

44 , , .

localiones. J Cubiclttsiics oriundus ev Euripo.

Christo noster, de.

45 .
[

oausa vel negotio. oriundus, fUku tn

NOTJE.
() Vixit tub iisdem cum Sergio principibus, et sub Argyropulo, Paphlafone. Caiaphate Monoacko.

GR^GO-ftOMANUM

745

746

, 6 - Iiam Mitzam, domum suam deducens, sacram

, , - precalionem fleri curavil, el filiam meam Mit , zam cum Leone filio Anlhimo conjunxit haec
404 , pruponens, petiit, ut lam injustum dissolveretur
. conjugium . S i igitur praiter conquerentis volunta 48 tein,filiamejus duxit quispiam uxorera : et neque
> . inilio, neque postea contractui consensisse reperi' , tur, sed eum semper improbasse apparuit : hujus
* , flliani lamilias ab eo, qui male ei conjuoclus est,
, . separato Hujus modi enim conjugia leges oderunt
et aversantur, neque pro miptiis babenl: ul p r u , , dentia tua novit. Sacri eliam canones procul a c i ' * ! viliadniinislralione repellunUMdeoque in divinis
,. excellens imperalor ea nihil a scorlalionedifferre
49 */
ait. Nain nupliie non fiunl (inquit) nisi consen . !> p E T X t tianl, qui co jungunlur, iique quorum in potestate
() 49* , ' sunl. Et mullisin locis nuplias contractas praeter
, / ,
corum sententiam,qui in potestate habentcoeun ) / tcs, aperie pro nullis habel. Magnus autem Basi; . \ lius alicubi: Puelbe (inquit) quae praeter patrum
! "., . (/,) voluntatem nupserunt, scoiiantur. Reconcilialis

,
* aulem parentibus medelam videlur acciperequod

- facttim esl.Nun coniinuo tanien ad communiooem

. / /
* /. resliluunlur, sed lnbus annis censurae subjicien^ ^, ' ^ * lur. A l i b t auicm, nuplias sine iis, qui potestatem
habent scortaliones esse ; quod si dominiconjun : , :, , ,
ctiuni annuant.iunc^nupliae robur accipiunt.Illud
pulchiv nionebitur lua iacundia ,legem esse,quae
. '
, . jubel, si per trienniuin pater ignorelur ubi degat,
, ; el an supersit, pui?se ulrilisque sexus libefOS ejllS
, .
,
, .
* ,
.
,
/. . , , /
,
;
, .' ' < -
,

, ^ Jo ,
49 ?1
, .

legiliinum malrimoniuin conlrahere. Quod siante

tnenniuiii libcri caplivi aut absentis nuplias contraxerinl,etcoi stet personam non displicere patri,
ralas esse nuptias, Pelri rausa nequaquam esl
bujus niodi: < t si iorle ignurabalur ubi ageret,et
au superesset.Si euim saepe sic se res babetjuxla
vim le^is qua^tio termmandaest.Tuamauteiu non
Jatet erudiuoneiii jus illud quod ait: Sicutparenlum volenti virum dare suae liliae vel nepti,et dolein bocuiiduin fucultates proprii patriinonii pro
ea pra>tare.illa consenserit,scd turpem agere
viiam malucritjlicere patri exliajredem eain facere :
qu. 1 bi iilia ad vi-esimuiii quintum actaiis annum
pervenerii,el pareutcs eain viro conjungere distu1

l e r i i i t , forleque illde aCClderil, Ut SUUlll CurpqS

peccet, flagiliuin hoc ei noii impulari : quandoquidem non sua,sed pareiitum culpa boc noscatur
commisisse. Videndum igilur num forte Pelri
iilia vicesiinum quiutum annum excesserit Tunc
eaim siquid prseter patris vuluiitatem iecerit, non
damnabitur. Si veroniliil tale contigit, sedcontra
u

VARI/E LECTIONES.
447 .
48 ? ! ,
| , . 49 . 49* () . 49* .
n

Anthimiprotospatharii coiyunxit. Hccc proponetis. conjugium. Propterea pietati tucsscribo,

ut negotium hoc dtliyenter perquiras,
ac si quidem prceier vonquerentis*
e republica expellunt.
BaxuuiS) ea nihil JNam Uxquulem, Nuplive nou /iw/ii, inquit, IIWI. q. nuplias robur accipere.
* tua erudUto. ^An Petri cauaa lalis sit, el an iqnorabalur, ubi deyeret absens, et num supenles
essei. hoc pro ingratiludine haberi non posse.
r

PATR<U. G R . C X I X .

24

747

JUS CANONICUM

748

legem omnem filia familias Petri prter ejUS vo- !**

luntatem nupserit; solum conjunctos per ? ^
tuam celehritatem disjungi oporlet, sed et eos,qui , .
auxilium ad id tulerunt, corrigi : et sacerdolem, , \
qui sacram precationem facere ausus fuerit, ad
loci episcopum remitti, dignas audaciae poenas lui- ,
taium. Quod si res etiam aliquae (ut praedictus ,
asseruit Petrus) ipsius domo translalse suntad do- , )
mum ejus cui filia nupsit; eas recipi, eique resti-
tui. Exigenda aulem eet etiam juita tenorem le- , ^
gum stupri poena, el parli ejus, quae corrupta est, ( Dctio;
prasianda. Dat. mense Aprili, indictione... anno to; tj
, ,VICID. ID. XLVI.
.
, . ',
, *? "

1
M I C H A E L I S (6-1).
Exemplum editx synodalis sententi<s, sub J f i -
chaele sanctissimo et universali patriarcha,
Niceta santissimo proto&yncello et chartophylace magnoe ecclesia, anno 6865, indict.
iV* nuptix fiant septimo gradu.

Retulisti, sanctissime, ad nostram mediocritatem, cum quidam sobrinis nati, nuplias secum
invicem inirent, te in praesenti eas prohibuisse;et
quaesiisti per litterasannon oporteal eos prohibere,
eed permittereulterius progredi.Nostivero piissime
qualia de nupliis legumlatores sanciverint. Aiunt
enim. Interascendentes et descendentes in infinilum

MIXAHA.
[ . '

n^t

*>

;
, , "'80 , i r o < . ^
.

, 8*
,
/ ,
;
w
, ' . , *
, , <&
f

nupti prohibenlur, inler eosautem quisunl a la-C . :

tere,est qusedam probibitio. Vux, (>uceJam,oppo- ,

sita ei,quod est in infinitum, particularem inducit . |&,
prohibitionem. Idque manifestum sit ex iis quae ,
rursus leges dicunt, nuptiis conjungi prohibentur **
firatres,consobrini,et qui ex iis nati dunlaxat.Quid , ;&>5*>
hac lege clarius requiri potest ? nihil. Quonam . vi*
modo conabitur quispiam prohibitionem aut per- ; ,
raissionera aliam facere supra eam quae sancila 3
est? Si igitur terminum prohibitionis ex eadem j iw
cognatioiie nuptiarum le islator fixit ad sobrinos *
usque,etquae his ulteriora sunt indefimta reliquit, . $^
nemo est qui legitimum terminum egredi possit. , >
Contrarium enira constiluit.Audi eliam expressim . *
permittentem nuptias nalorum ex Sobrinis Haeres,

inquit, scripta sub condilione,si pronepoti propa

trui, proavunculive pronepoti nupserit v, impleat
conditionem. Non eniin turpes sunt nuptiae.
Quid ita quia octo gradibus separantur. EUi
juim eamdem radicem idemque genus communicent sobrinorum Glii; graduura tamen inlervallum,
ct legislatoris verba, ad unionem rursus cognationem Tocani>connubii jure concesso. Sextus enim
x

*
. () ^ 8 *" ^
, , '.
6 .
; ' ^
. **

' , ^.
<; , ft*
4

V A R I i S LECTIONES.
80 al. .
1

81 .

si sobrinifilio

nupserit,

82 ^, .
x

semen.
NOTiE.

(6-4) Cerularius uic dictuifuit, et sub Monomacho, Theodora Micbaele Comneno piimo,

iiii.

GRJECO-ROMANUM.

74

750

. * 5 ^ 8 el inter eos, qui sunt ex transverso, etin ( - ter afiines,impedit omnino nuplias,et jam contra , ctas dirirait. Rursus gradus octavus permissam
' , - habet conjunctionem, sive ii qui coeunt, sintala , , tere cognali, sive affines. Circa sepliraum gradum
, omnis consislit queslio,quae non aliler,quam juris
, civilisscienliadissolvilur et sincera mente termi ^ , natur.Nam quaecuoque conjugiapersonarumsiraul
.
coeuotium ex prupinquate sive affinitate septimo
, , inclusagradu constilerint,ea indissotula manent,
, ut cx inculpaiis copulala nuptiis.Duo enim cono , , brini patruelesveinslrumenla doUliacomponentes
, cum m.iterlera amitave raagna, et fratris sororis ve filia.progressis ex alia serie et progenie, non
, - imponent sibi accusationes criminum.Nara conso, , * brini quartum a se invicem gradum obtinenl:
. amita aulem seu matertera tribus dividitur gradi
, bus a fratris sororisve Olia. Atque ita corapulatus
* septiuius m gradus acuta oonsideralione subti. lique raliono, reprebensionem elfugit, propier
, praecepum : cum in aliis quidem gradibus qui
, septimum praecedunt, disjunctoruin generum con - nexionem temperans,uniat,seplimoautem nuptias
, non iinpediat.Cognalorum autem a latere nuptia
, seplirao gradu comprehensae, prnrsus vetitoesunl;
. fugiendaeque censenlur.Neque enim sobrinus so , brino natae copulabilur unquam;aut sobrino nala,
. - ad patris sui sobrinum retrocedens, eum ad suas
- Q nuptias alliciet unquam. Haec euim estgeneris in
, quinatio et corrupti la,et oognatiouis probrura, ac
- mistio inconlinens, et * legali opposiia dissidio.
Neque enim eadem omnino propinquitas persona. , rum per afilnilatem conjunctarum: et earura quas
, , ex eadem cognatioue ei sanguine progenitae ul in
55 . ' ulrisque seplimus gradus permissus sit aut pro hibilus. Cognationum eaim a latere radix una,
, unusque fons, iicet diversae propagines et rivuli
' distincti intervallis. Quae enim propinquitales per
J . nuplias conslilutae, duomm diversorum generura
, conjunctionem irahunt, haevelutex alio generein
" , aliud insiiae el cualescentes, probibilum continent
. " conuubium, non jure cognationis, sed legalibus
, e lictis, et divina voce, in unum copulanteab iui , 54 tio man femiuam Non enim quod fralris mei
, uxor una caro est cum viro SUO, fratre meo, et
* subtiliti meiite ac consideratione sponsa 'censelur
, ,[ soror mea, eliain hujns omnem cognalionem in
, uuani personam ob ilerans, sorores et consangui^. , nea> repulabo Ostendil enim lex, quas earum non
, ducam a, et cum quibus rine reprehensione coe , am.Non eniro cum uxoris meae sorore,vel ejusdem
consobriua,aut amita malerierave majore: sed nec
, 55. cum fratris sororisve filia, dotales conscribam
6 , labulas. Quoniam sexti gradus et inferiorum la

V A R l i E LECTIONES.
55 .
.

54 .
1

leaum constitutioni adversa. nurus

it*n aucam.

55 .

Lei eninmanu me ductnt ostendit, quas hujus cognatas

751

JUS

CANONICUM.

73

queis irretitus sum. At cum sobrina?, paternae ;, ' / 3<#. >/:

materosYe bujus filia; vel cum propatnii, pro- : ; , a o j *, r.y*;
aruncnli, proamitae, promalerierae nepte, irre- ; > 3 * fc:xi
prehensibile slatuam conjugium.iNam illa ad ocla- , ',
vum gradum remola esl : hiec autem cxcedit sex- 86 * ^
tum, et ad septimum subsistit. Sic patruus vel * /*. Uzt
avunculus et fratris sororisve filiusdiverssecogna- ; , tionis consobrinis immisti Justas constituent nup- , ^ . 11 u-.
tias. Intervallo namque legilimo dislant inter se, ; / ^ . ?, 1:
ne ex his cognationem ullo modo contamineni. ',
Nemo igitur recte dixerit,affinitate conjunctum et ','. cognominalum abusive cognaluii), pmximiorem
,
T/*TMC
aut aequalem esse ei qui est ex gcnere et sangui- . ^-'
ne: uleam ob causam iisdem nupliarum claudatnr ), ^;

finibus, quemadmodum superiu3 explicalum est

Cum enim legislator consobrinorum fdios c o n n u bio jungi vetuil, et sobrinorum filiis congressionam permisit, nibiique de iis qui sunt in medio
statuit, ex vetito et non vetito menlem suam manifestam fecit, ut limites transgre<li non oporteat.
Namsisobrinus filiam soi rini amatorie aspiciens,
legalem terminum non plane observans, lasciviet
(velut equut ad sui generis animal binnitj : non
maritus,sed stuprator ex eo judicatur.Sobrini autem paterni maternive filius, exsistens extra graduum numerum a legislalore interdictum, si quidem reirocedens sepera egredialur.etrelicla trisex
adelphia intra prohibitas insilial nuplias, et cum
patris sobrina flagiliose corrumpalur. insidiose

57 ^. &
... , / <-,;, /
, . ?.
" * '.' ' i V r \
/ ; , ~
: . * , ^ !*, .
;%, r i
t>8 . ^
. '. : :
59 ^c *
,
.
*/*
. , " *
^ /, 6-
r

. .
, ^ '
, , ?
, * '* , '^
, :

60 . t
^, ,:
/ 6* , ~.~
, 53 ;
' . ; zur, ..
/, ^, j/a, / , - "^ ftz*%atrxi.
6 >\. ^.') . , , *
' TJvr/./..
Sic juiisconsultorurn prajceplioneb volunl: sic D
/:.~ ^
antiquissimi sapientum j u d i c i i K i i ab i n i l i o a<l hoc ot ;
usque lempus de bis proiiunliarunl, et liujii.tmodi i/pt ?>"
nupliis terminnm posuerunt.Talia etiam ilaroruin . kr *magnorumque vivurum consliluta sunt et consii- tuentur conjugia, et adbuc conslituunlur, irre- ^ , , ; ^
prehensibilem babentia mislionem, et cognationis , ?
cruorethorum immaculatum nnllo modo inquinan- ^ *
tia. Cum aulem bealus inter palriarchas duminus / , *^,
Siainnius inveniret (ul videlur) sua ictale, qui , ' 6* sr
plane el latroniS more^, nec legitime eam UXOrem
ducet.Et ideo ignominiose ab hac separabitir, et
qui oscula huic exhibuit, v e l u t qusDdarn delecta
sponsalilia munera pruhibi arum nuptarum ei
largielur.Quaenam vero h s s u n l ? Perpeluum dedecus, el illaudaia fama. Itaque projter bas sordes,
et inquiuatiunem confusioneiiique generis et commistiouein cognatici sanguinis |)nsbiiue, in iis qui
septimi sunt gradus ex transverso nuptia^ non connumerantur,neque a bene senlienlibus agnoscuntur, e numero legilimorum conjugiorum eligiose
explosaB.

VARIiE LECTIONES.
57 /. ;
56
61 .
.
61
c

b ti periculo$e.

et turpem

58 ^

erga illam atnorem abolem,

velut.

59 ! .

GRJECO-ROMANUM

753

754

- SC irapudenter d sextO gradu affinitatis miscei*6llt , ; - et exlra reprehensionem esse fratres duos cum
, duabus consobrinis allerius cognalionis, aut cum
, amila materierave majore, el fatris sororisve fdia
* ) , congredi, nec lurpes esse viden nuptias, bocqui . dem novella sanclione veluit : extra hxc aulein,
. tietera imlefinia ne<- prohibita reliquil.Cum enim
, dixit patruum vel avunculum, et fi atris sororisve
, ,, - filium non posse duas sorores accipere, aul duos
, - fralres amilam matcrteramve, et fratris sororisve
, / iiliam:e(,quod patriarchie majus videtnr dolicium
, * cum probibuit duos fratres misceri per nuptias

.' 63 - duabus cnnsobrinis : quasi ex his generum o r t r e , lur confusiu et noininum conturbalio: et hactenus
" , velilas circurnscripsit coitiones, n i h i l amplius de
, US expriinens : viiletur apertissime sexli quideiD
64. ' - gradus el inferioris nuptias vetare, nec concedere
, - locum habere: eorum aulem qui sexlum gradum
, exceduntjicilam exislimare copulam eadem cum
. anliquis legislaloribus sanciens, el sacra consli . tuens regula : magis etiam quam h i COntrahens et

,
, "
;
, *
. , * ' , * ,
,
,
/ . '. 63c
66 ^ , ,
, . ' ' \ ,
,
' ,
, 66* ,
,

,
, '
,
,

constringensex alGnitaienuptias.Quod enim illi ususquo ad quarlum sliterunl gradum, aut propter
boneslatem probibuerunt, ila dicentes: Non possum accipere uxons meae ex alio filiam, aut neptem aut proneptem, neque uxorem filii mei, aut
nepotis aut pronepotis mei : sed neque socrum
meam, vei novercam meam : bic circa divina sapiens patriarclia,neque has neque alias despiciens
prohibitiones sed el qU33 ad Sextum USque gradum
porrigunlur vetans in hoc solo probibitorium

posuil terinimiiii : quem nemo ex Christiano populo p r a i e i ieus, sine censura unquam revertelur,
sed pudure suilusus, lugebit piurimum. Nempe
educalus ilie in furo et judiciis a pueris,qui a?tate
et prudenta canu^, lcgalesque vrrsans quotidie
librus, landem in sacro consessu sedens, et divinorum virorum conlrabens definiliones, et quod
castuiu lioiiesluinque, undique colligens,exactissimuin cuiijugiorutn ordinem exponere non dubitavit,el novam de bis conscribere decisionem,quam
posteris relinqueret, tilulum f omniuo veracera et
irreprebeusibilem, largicnlem bominibus puram
generi* exsislenliam,eusque Deo conservanlem ca , D Slissimos Consuetuiline ei COnjunclione DUpliarum
'' culpa carentiuni. Haj tibi, sacratissime pauca ex
; , - paucis ad ea, quai a te scripta SUIll, de nupliis
, - colliijent* S et exaratllOS luittilllUS i n SCfiptJS f.
e

-/ 67.

. / ; ,

V A K L E LFXTIONES.
64 .
65 . , 06 . 67 65

;),

.
. >, '
.
4

magna cvm Ueenlia perhgens

indicem* vtisimus scripto comprchensa. Tu autem fiis etiam
)lura per ingeiiii solertiam inveniens, pulvhro pietatis sciio ile nupliis infjuisita condecorubis, atque
ta hoc de matrimoniis argumentum omnino perpolilum
c//icies.
e

755

756

JUS CANONICUM

Hoc exemplum palrian halium litlerarum syno- - bdaliter editarum, prolatum e i COdicibuS repositis xwotxan
in sanctiore secreto, et confhmatum propriae ma- , *
nus Subscriptione,el sigilloNicelae sanctissimipro- *.
tosyncelli et chartophylacis sanctissima? magnaB ?:
Dei ecclesiae, subscriptionibus eliam peritissimo- , 21
mm diconorum notariorumque palriarchalilim > ;roboratum, datum et mense et indictione Supra- , , SCnptlS.
.
JOANNIS XIPH1LINI (2).
lUANNor .
I . De sponsalibus.
*. .
Meusis Aprilis die xxvi.feria quarta, indiclione

"', ',
quarta, anno VICIO 13 LXXIV, pra3Sldente Joanne, * < "?', ' .
Sanctissimo domino nostro et universa'i patriar- '' , ..
Cha, ad dextram catechumeniorum pariem ; assi-B ,
dentibus ei sailCtissimis metropolitanis, Caesa- * , ^
riensi, Ephesimo, Heracliensi, AncyrailO, Cyzt- , , , *,
c e n o , Clialcedonensi , Sebastiensi , Gangraano, , , , ^
Philippensi, Hierapolitano, Cotyaii, Milylenseo, YP*C, , . :^
Chonensi, Nacoliensi : el archiepiscopis,Marona3,
, ,
PrCECOnesi, Garellae, L e m n i , Bospori, Gotbiae, , ,
Herculano : cum ad extremum venissenl etiain , , , >
Aniasenus, Melitenicus,Claudiopolilanus,IcOIlien- -, :*
SIS, Hydrunlinus.
\\, , -, .
, '.
Quavis evidenter et expressis verbis in syno * > dali tomo, promulgato a clarissimo patriarcha, ) *.
domino Sisinnio, de prohibitis et incestis nuplUS, , :
nihil de sponsalibus quoque Slt Compivhensum : , ;
lamen CUm JUS (3) civilepalrisalque filiisponsam, ^ ' , ^
filio vel palri omnino COIljungi propterea vetet, 68, 60 W^;
quod illanovercae locum habeat. ha3c nurus, licet * 76 , .
DUptiae Secilt33 non 8int: idemque Valeat insponsa , , :;
filii aduptivi, licet adoptio soluta sit. Ul eam paler ; adoptivUS UXOrem accipere nequeat, veluli nurum , 71 , \>**> *
et filii SUl COnjUgem ; cum obtinuerit denique in , , =.
hunc USque diem, Ut qui virginem sibi desponde- ,
rit, eamque vel morle amiserit, vel repudio. vei , >:
consensu, poenarumque legitimarum prajstalione, , . , *
ac deinde duxerit aliam ; neque sacerdos, neque 7 , , r
diaconus, aut subdiaconus ordinari possil, quasi , , ^ qui secundas COntraxissenuptias repuletur : visum , ^
est nunc quoque mediocntati nostrae , tOtique , ^ *
sanclissimae synodo prseseiiti, valere in omnibcs , ^
incestis prohibilisque nupliis debere, Ul - , *
do si nuptiae sacraeque preces inlercesserint, ^ 73 .
ejusmodi COntraclUS prohibealur, el illicilUS ap-
pelletur,sed et si sponsalia secundum legem per- , ,
acta sint, nupiiis non impleiis, sed morte, vel alio , 1 &
modo SOlutlS, nefas Sll allerulri haruill persona- , wrf!mm junctae Slbi COgnationem persona?, CUJU S ; , bjJui
Causa nupliamm nascitlir impedimenlum, Vel allO , ifcpt

V A R L E LECTIONES.
74

68 , .
.

69 .

70 .

7* .

73 ^-

WOTiE.
(2)VixitsubdictoCon8tantino Eudocia,Diogene,
Michaele. Augg. Haacduo decreta Nicephorus Botonates ig. conUrmavit per auream oullam.
v

(3) L . 12. . I . D. de rit. nupt. Inst. de noft

Si uxor.

757

,
,

.
, *
,

758

GR/ECO-ROMANUM.

, ,
, .
* ,

. ,

quodam modo inceStUS admittitur, COpulari JUStO

legibusque comprobato matrimooio, e ve per sacros canones COntractuS hic vel Conjugium nunCUpetur, aut ullo modo Subsistat : cum legilima
Sponsalia matrimonii locum et COnditioaem obti-

neant. Nam proptera Dec absque poenis hfiBC

dissolvere licet, CUTO de inceslis regula juris
definiat, ubi contraclus legibus interdictussit,
lirere poenam exigere. In iisautem, quae jiire legibusque valent, quemadmodum in nuptiis, poense
h

persolvunlur :

ut

lucrum vir CODSequatur, Sl

quidem causam mulieris repudium miltatur,

sifl culpa viri, lucrum mulier auferat. SlC et 1D
sponsalibus, siquidem CUID poena COnsisUt eomm

, dissolutio, manifestissimum est, eum,qui Sponsa ,

Jia COIllraxit, et secundum leges dissolvit, alia
, , deinceps ducta, digamum 6SS6, atque iU
. nunc, et in pOSteruiH nominatum iri, et futumiD.
* . Idem el in feminis omnino locum habebit.
' ol - cum eadem in ulroque soxu tam in nuptiis, quam

.
caBleris COntractibllS obtinere, leges sanciant.
^ , - Ilaque diserlepronumiamus, quae el qualescunque
, persons juria cifilia, Sacroi CanoneS,
, , indicatnm synodalem tomum, vel aliam de terliis


,

75 ,

nupliis synodalem pariter et imperatoriam sanclionem, a consortio malrimoniali arceantur :

easdem e l sponsalibllS prohibilionem mani - feslissimam habere, nec ullum esse nuptiarum et
^ sponsalium discrimen in hoc, Ul licite justeque

COntrahanlur.

Altera tynodalis sententia.

De sponsalibus.
', ', "
Meneis Martii die xix, indiciione , anno
- VICI3 13 LXXV, pr&sidente Joanne, sanctiS8imO d
, - mino nostro, Ulliversali patriarcha, minore
, secreto'assidentibus ipsi magislratibus quibusdam
, 76 ordinis senatorii, prsterque ho8 sanctissimis ID6, , , tropolitanis.
CftSariensi, Heracliensi, NicfiBDO,
, , 77, - Chalcedonensi, Tyanensi, Neoc&sarien*i, Amo, , . - riensi, Golyaei, Amastridis, Celesenae, Coloniensi:
, , , et archiepiSCOpis, videlicel arcIliepiSCopo Selebriae,
,
, ',
Russii, et Goithiae.

, ,
'
-

Eodem die, CUITl Omnes ordinissenatoriiproceres abcessissent, et advenisset metropolilanus Patrensis, et NicelaS syncellus, de Sponsalibus est
proposila qusestio : num scilicet in contraclibus

nuplialibus, ubi

affert, sponsalia nuplilS habenda sint; ut

permillatur, quod subsecuturum 6St, conjugium ;
vel probibeatur, tanquam illicilum, 6t legibuS
contrariuro, et in sacros canones impingens. Interrogati CUDCli, qui coram aderant, sanctissimi pontifices, communi sentenlia de qnttstione

, ,

, .
f ,

VARLE LECTIONES.
75 .
fc

76 .

i . C . de sponsal.

77 '.

COgnationis impedimentum

#60

JUS CANONICUM

759

COntroversa responderunt ; ejusmodi eontraclnm 78, >\

prohibendura esse, quotiescelebralissponsalibus, ,
nec secutis nuptiis, cum persona quapiam vel ob ,
cognationem, vel obaffinitatem manifestam vetila, / , '
contrac'us alius i n s l i i u i l u r : partim,quod nonage- * , :-.
simus oclavus canon sanctae universalis sexta3

synodisicad verbum statuat: Qui alii dcspoma- , ^ ; *

tam viro adbuc superstite,duxerit uxorem,adulle-
r i i crimine lenetor (quippe nisi palres illi divini 79 ;sponsalia loco nuptiarum babuissonl, sed pro re * ( *,
quadam diversa ; quonam modo adulterii crimen , ' , ' h

^
impegissent ei, qui cum desponsata cum alloro
matrimonium conlrabit ? Nam haml dubie cum ;
nupta commiltitur adullerium, neccitra discrimen ^ ,
9

camdem pienarum rationem ac modum tam in \

_j
.

. __._.
_ .
.\
-
.
' -
. '
_ . - -
'
'
\ r. c:,
>;
\ )
adullerio,
puam inscortatione,
canones statuunt

parlim, quod et jus civile tilulo v, libri xxvm Hasilicorum, in banc senteniiam loquatur Patris (4) ^
fralrisve mei sponsam, uxorem ducere non pos- , 80 ,
sum, licet eorum uxores non fuerint. Nam illano- , . fi
vercae, baec nurus locum babet. Item, post capita , &:
qua3dam(5): Quamvis mubas paler meus habuit, '
nullamearum duco (6). Nec matremsponsaequon- , .
dam meae. Quippe mea socrus fuit. Tgilur et in hoc . *
perspicuum est, legumconditores habuissesponsa- ,
liapro nuptiiset illicilum exislimasse j, quod con- , sequitur, sanxisseque, non posse conjiingi. Alque , . k r
haecdeaffmitate Nampostenumeratasan^uinisim- '/. 6 ? 7 *
pedimenla, subjiciunt: Sed el ali& nupli%,quw non ; ; " ). * , ii L
objUSCOgnalionis, Sed piopteralTinilatemnonpro- ^ , , ; /
cedunl.Etinhujusmodiimpedimentorum enumera- . ^
tione, praedicta quoque capitacollocantur.Acpnv- , '. XL*Z2sentesunasanctissimi ponlifices inhanccanonicam . W ^*legalemque sententiam consenserunt, itasesentire (, .*
ac dicere professi, nec diversum quid sevelcogila- , *>tione, vel facto probare, velut una voce pronuntia- ,
ront:quanduquidem el in renuntiationibus ad sacer- , 82 . &
dotium, ita se tum facere, lum manus nnponere ^
dicerent ulcumquisaliquasibidesponsata, necnia- , tiva^
trimoniocopulata,quocunquem<klo eam descrens, , >
aliud deinde leplimum matrinioninmcontraxerit; , ) , ova
necsacerdos ordinelur, nec forte per ignoranliam , ;
ordinalus, quidquam fructus inde referal; sed sa- , cerdolio, Veluli digamus, excidat. Nam et qui de- ,
, .
' , 1?^
spoosatamaliiduxerit, ad sacerdoiiigradumascendere prohibetur. Sic se tum jmiicare, tum dicere, .
pariter omnee deposuerunt j ; el sic ab omnibus , , .
faciendum, pronuntiarunl.
*. .
I I I . De clericis causas agenlibus .
1
Subnotatio patriarcbse, domini Joannis, sic ba '
bet
" , , ,
Mense Februario, xvi die, III iuJictione i. Cum
B

VARIiE
78 .

79 .

80 .

LECTIONES.
8* .

82 .
1

i existimasse hunc casum. j testali sunt. * causarum putronis Mensis Februaridie 6, feria 3,
indiclione
NOT/E.

(4) filii vel 12. 1. D. de rit. nupt.

(5) I. 14. iVtwc videamus. D. eod.

(6) d. I. 14, ult.

761

GRiEGO-ROMANUM

76

mnltos occlesiast''cos etroonachosvideremus alie , - nas causas subeuntes, el pro iis decertantes, qui
- in civilibus et ecclesiaslicis judiciis litigant; ab
) ecclesiastica con^uetudine, et legum gravitate,
quod fiebat, alienum judicanles statuimus ul

, nemo deinceps, nec monachus, nec ullus ectfe siaslicus, aiienas causas
suscipiens in judi , ciodefendat.Id enimest aperte mercenaria opera :
. et nomo lalc quid agens, nostrae moderationis
, s< pplicium effugiet : praaterquam si forte cxxm
. sit causa ecclesiasliea, a nobis jubeatur alter , - utrius liganlium partis defensionem suscipere.
' Tunc enim prajterquam qu< d eril reprehensionis
. expers, in poenam quoque non cadet. Praisens au '. - lem subnolalio omnibus quoque civilibusjndicibus
- legi jussa est : llt Ciim noslri decreli scieiltiam ha * buerint, eos omnino non admillant ad ullorum
, causas agendas.
.
.
ISICOLAI (7).
I. De nupfiis patrui avunculive, et fratrh soro ' .
risve jiliw, cum amita materterave et fratris
sororisve fil/oper affinitatem.
, ', , , MenseMaio,xvdie,7Indict. i5,praesidenteNico laosanclissinionos(rodominoet(cumenicopa(riar , cbaitiThomila,assistenlibussenaloriis magislrati apy busvu,elcivilibusjudicibus Joanne,magnodrunga*, rioViglai: Georgio, protoproedroManganae: Joanne,
, , ^ |TuloproedroSuluinonis,elpiissimis metropoliianiS

mullisnassistenlibusetiaindominicismagielra ibus:

85 DeocharissimusmelropoIilanusHiilippopolis in sa ; cra synodo proposuil , inlerrogationem laciens,an

oporteat patruum vel avuncuium et fralris sorjrisve
, , '/ filiarn coire cum amila malerlerave et Iralrissoro ' / . - risve filioper affinitalem:quia iddiscere vellel et in
, posleruui in sua pruvincia observare. Et ad illius
. >- bujiSinudi inlerrogaliunem responderunt omnes ,
84 ^ , / - aliq laienus^ubium essec<nlraclnm Sed pcstquam,
. polenset sanclus nsler ilomiiiu? elimperatorjudi 85 / casset nobiscun:,el tum sacra synodo, de cor.lraclu
88
^ proeilriBanla3Xeri,elpusleaiulerprelalusesset,qua2
, in luijusmodi judiiiu apparebant dubilaliones,de eo

cognovii et pronunliavii, buic judicio cuntradicit
, ? liemo, qiiod hlljusmodicuiltracius nulloniodo veli'i
! 87 6 , - appareant.Etba?cquideina iiomnes. Claudiopoliia */ nus autem el Carien.sis, el pneler ho? Euchantt nsis
, / . \ ) - debocinprompluresponderen n pcssedixcrunt,
, , , licet t lecta essent ipsis el cognila qua3 veneiandi
- i11iu2> erant judieii, el iuterprelalionis ad ipsum
, ' factao, el siqua de boc conlraclu synodalis processit
, : ' subnolatio. PbilippopolitanuS a lomo palriarcha3
1

VARLE
83 . ', "'.

LECTIONES.

84 . .

83 .

86 ,

77

actiones- * mediocrilatis Mensis Maii die xv, feria septima , indiclione xv. melropulilanis
xxv, et arcliiepi&copis , proposuit quoestionem, inierrogans : nobiscvm omnes. sed quoniam,
t dtncc
NOTiE.
r

(7) Gognomen haboil Grammatici, ei sub imperio Alexii Comneni vixit.

JUS CANONICUM

78S

/64

domini Siiinnii se irnpulsum eeee dixit ad hanc , ^i n l rrogationem,el in eo adllUC iosistere et inter- . " *,
pretationem requirere.
,
., ? , , ^*
.
(12)
De eodem.
' > ,
Monee Junioxiv, indict. 15, prmsidente Nicolao
eancliasimo domino noslro et oecumenico patriar- *
cha in Thomai(a,assidenlibu3 ei piissimis metropo- ,
litanis xm assislentibus eliam dominicis mauislra- , rx>
tibus quaestione proposila apiissimo Philippopolis . ^/^*:
melropolilano Basilio. inlerrogati sunt illi de eo, ; >
an oporteal pa'ruum vel avunculum et fralris so- ,
rorisve iiliam tiim amila vol materlora, el fratris >
sororisve flbo per alfinitalem convenire. Qui i:um , CJUODaliis anlistitibus non consenserunt, neque simul , , -3
cum iis responderunt, secundtim ra, quaa tuncab 6* >I

'

hlS ad prsediclamPbiloppopolilani interrogationem , *

dlCta SUnt et Subl)Otatio?!es Iraditas : Joannes * ;.
Videlicel Claudiupolitanus, Joseph CarieilSlS, et ; ', & *1*>, hm .
Joannes Euchaniensis : qualem SCOplim altingant I v c x r t * =
hujus qusesliouis cau^i\ lUlli Undiu de ea deube- , ^ .
rarilll, et quid US de hac videalur. Utrum CODSen- ** * ~ ,
tiaat aliis,an adverserdur, el coiilradicant. Ircs ; *.. fcol * = ^ illi tiDanmiiter responderunt et alfirniarunt, nullo * - (>, & m
l c t t t f * a j i l i r w u r ^ .
modo discrepare a suis comurini$tris,sed iJetn cum
!
iis p?r omaia sentire,el es*e unattiines,quod lege^ 89. - "
rtoi ei jaua c<>gm>verint, taiu ea, quae prius pro

ttUQliata et subnolata sunl a ;>ii$shno el sancto

ooslro imperatore, el asanctissbno uosirodoniino

CUineoiCO patriarcba, et Sacrosancta Sjnodo *
) .
quaiu qua? posierius emissa ac exposiU sunt a , * bzr^Mjkr^
Cbristi sludiosoejus imperio In quibusdaoi vide- -^, Sr*^=
baittur babere quaniam dub a uihil amplius in ulio * XIXOCOOAX^
coiitradiceuies, quasi noo \eliti appareant bi coa- . *.#
lractus quetu uiinoduni eliam prius subno alum * 90
.
1 . oWcxpa; i III. De duabus sobrims non ducendts.
.
,*

,
a t t f v a ab'Vetuil Ecclesia ne uous el idem secundas cotisnbrinas u.xores ducuL Neque eniui lum aflinilatis .
:,

^
,

,
:>
sepiimus, ut nonnulli existimant, ctdligilur gradu.s sed >extus : propieiea quod uno gradu vir * 3 43
es^e cuin uxore ceuseaiur. Hoc siquideni palrt.r- . -^
cba Nicolao io qua^iionem vocaluiu, ab Ecv lesia ' , ^
u

>

prubibitum est.
. ^ ^
IV. I)e sponsalilms ocptenni*.
(>, 91
S v i l u ii) cbariopb^lacii ^ s*?\lo sjnciissimi i l l i u s
painarchi douiiui >ii'lai stibuaialioQefn m>inua- ;
^.

lain t?5^e, '|ua ha?c ad
bum cotnple:lilur.
0

..

tradita
>>atuur. * in sea

765

76

GILBCO-ROMANUM.

, ', , * ', - Mensis Julii diey 4, indictione 15, cum sanctissi mus noster dominus et oecumenicus patriarcha
, Nicolaus in Thomaita prsesidcret, ac cum ipso Dei
, amantissimi metropolitani ille el ille considerent,
- Dei amantissimus metropolilanus Cyzyci Simeon
, cum nostra moderatione considens, dixit, quo ' modoquidam matricis suxaurbis clericus, nomine
, , Joannes Diabalenus.sponsalia inierai cum quadaro
, Maria Theophili dicta,quae esset aetale septennis :
. , alqne intellecto, propler sponsae impuberlalem,
, praeler ju- sponsalia esseinita, tunc ab illa reces, seral, acjpost annos octo legilime ipsam in malri . , monium assumpserat. Atquchaeccum dixisselquid
. ' declerico illo faciendum esset,discere voluit. Au , divit igitur a nostra moderaliorje,confidentiumque
^- fratruni coelu, non solum in nuptiali COntraclu
, arrbasdari receptum esse, verum eliam in caeteris
^ * , ' - contraetibusomnibus: alque in quidem noncoacte,
. " - sed sponte.QuemadmoduiTi igilur in aliis contracti , busnon dicimus quod actum est, si an haedalae non
fuerinl, esse irritum : ila quoque in contractu
^,
,
nuptiali,tamelsi arra sivp sponsalia nun proceese . rint, quod actum fuerit, iirmum atque indivul, , sum erit. Itaque quanquair quae inler clericum
, , el Mariam, ul diclum csl, sponsalia processerunt,
- subsistere nequeanl: habebit tamen indissolubili , . ter clericus uxorem, ipsi per solam nuptialem
, ' - consecrationem, u( explicatum est,conjunctam.De
, donatione tamen propter nuptias, propter quam
, ' - sponsalia eliam fieri consuevere, intcr conjuges
, , - ipsorumve partes non traclabilur : sed perinde
^.
atque si sponsalia nou processissent, noque ante
1

.
. *
,
,
, .
.

'.
'

, ,


,
,

nuplias donalio subsecuia esset, iirmum cril maIrimonium atque indisruptum.

. S T U P i E ET ARSENII (9).
De nupliis duorum fratrum cum sponsa * et glore.

Decretum palriarcbae Stupae, item et palriarchae

Arsenii, nequaquam prohibilum indicant, ut dtio
fratres spunsam ducant et viri sororein.
NICOLAI MUZALONIS (10).
De spomalibns duomm consobrinorvm
fratrumve patruelium cum duabus
sororibvs.
b

Cum venerandus * ille, et magnus drungarius,

dominus Stepbanus Comnenus esset matrimonio
jungendus dominae Eudociae, venerandi illius et
magni domestici domini Joannisfiliae,el prohibereiur, eo quod soror ejus domina Irene desponsa
esset illi Augusto d domino Alexio, protosebasii
domini Joannis inclyti sebastocratoris filio, qui
erafprimus patruelis magni drungarii: etficri non
c

VARLE LECTIONES.
9* .

Mctisis Julii iie xx! feria nr. mediocritnte metropolis suce clcr.
palatinoe dignilatis e$t nomen, ut *upra in extremo libro u . Sebasli.
a

nuru * Sebaxtui. hoc eitim

<i Sebasto.

NOTME.
(9) Leo Stypiota vixit sub calo Joanne aug,
Arsenius vero Aolorianus, longe post, sub Lasca-

rino el Pala3otogino vixil imperio.

(\0) Vixii sub Manuele Comneno.

W7

JUS CANONICUM

polerat, Ut duo primi palrueles duabus sororibus

conjungerenlur : synodice agitlura est tempore ouoiv
sanctissimi patriarchae domini Nicolai Muzalonis, *
an ex eo impedialur magni drungarii contraclus;
statutum estaulem, non impediri, eo quodspon- ,
*.>
salia perfecli matrimonii locum non leneant.
, '.
.
THRODOTI.
.
.
De divortio ab infideli conjuge.
Tempore sandissimi palriarcb, rtomini Tbrodoli, separatus est a sua infnleli uxore Basilius , ,
buccinalorimperalorius, postquam baptizatusfue- , ,
rat, decrelo patf iarchali : ulpole i\ux a viri sua- , sione induci non possel, ut bapHzarotur.
. .
CONSTANTIM CHLIAREM.
KsiNSTANTINOr .
De homicidis latronum.
.
Tempore sanctissimi illius palriarcbae, domini

Constanlini Chliareni, cuni quidam arcessissenl ad > , sanctissimam Dei magnani eeclesiam,el se armaios ,
in lalrones incidisse dicorenl in clausura sancti ,.
Basilii , et eos inlcrfecisse, et vellent >c,re, quid :
ag nduin : synodaliler dispulatum est, an omnes 9 3 j * :
quilatronesinlerficiunt,debeant indistincte puniri: -'et dixerunl nonnulli, illum qui potuit latronis in- , sidiasf effugere, et boc non fecit, sed eum dedha oOat. , ,
ope?a iulerfecit, non puniri sc< unduni a\m< m, 9 1 , ::,
sed tanquam in bomicidnm gravius in emn aniniad- ' ) **
\erli. Quis enim scii (inqui ) an quijn curn impe- /,, ' /.ir* lum faciebal latro si vixissei, Dei provideuiia a /,, () ,
lalrucinio cessassel ot Oeo adbaiM.sset Ulebanlnr , /,, .
autem el anliqi a superius sita lege, qua) dicit : ,, ^ ;
Si non possei tuto effugwe, crimitii non ilalur. '/ *%:
. /::
Sin autem latro violiMitam nianum adversus eum , * ,
qui ipsiiin iriterfccit, ii]'enlavii, fiel, qtiod canun , *
decernil j . Alqui lex quoq^e supcrius dicta, sio */ >>
babet: Si aulem qni oecidil, n< c lalronem pro- , Otop^rtr.
seculus csl, nec, dum lalro cum perseijueretur, . oovrjss;
se defondit, el ipsum o r c i d i l ; sed propler Cum- , * ,
munem utililalem incilatus, hoc molilus e>l, ot , \
ipsum i n l i T f e c i l : nec legiliine, nec ecrlesiastice '. ,
punielur. Is enilU, inquiunl. praMlliis quoque di- , voc <
gnus est, ut qui multurum animas a morle libera- . ()
verit, et lociim, qui lalrunis ilisidiis, 'anquam , (&quibusdam spirrs et Iribulis, suff>icabalur, m a i i - , , ^^
suefcceril. Hoc quoijne confinnabanl ex lej;e,qua? , *siia CSt in l til. libri , et l i e c e m i l CUUl . >:U:J
esse illiamein, qui OSlen auda virlule cum ' , ' ,
besliis pugnaverit elprooppugnandabelluaabsque , , ^!
canum venalione mercedcm accepert, cum ca , , ^>
bellua provinciam magnopere laideriit. S\ nodo
**,
autem J visum est, ut quod a<l leges EcclesiaB . * ^,
allinel, el qui se defendentcs, et qui propttT pu- , 6

l )

VARIiE LECTIONES.
9 3 .

9 1 .

in faucibus S. Basilii t impelum el autiquce superius insertot legis interprete, dicente : U H,

non poirrat tuio fugere, nen uccusalur. quod canon deeernit et lex tndicata. Si uutem qm 0tidst
extra arenam mercedem i tamen.
h

769

GILECO-ROMANUM.

770

^, ; blicam utiiilatem, deprecalione interposita, la ,

Irones inlerfecerunt, puniantur, quemadmodum
! . puniunlur. c|ui in bello occiderunt : is autem, qui
, ^ latronem inlerfecit, quando poleral suum latro- , - cinium eflugere, amplius punialur. Tamen secun. dum jura legitinia, superius dicta divisio non
(3 . repudiabilur. Et haec quidem de laicis. Clerici
. enim, quomodocimquc occidenles, deponunlur,
, nullahabita diflerenlia hoslium, vel latronum, vel
, ,
aliquorum aliorum.
.
LUCAS
(H).
. t I. Subnotafio synodults sub impevio domini
ilunuelis Comneni, Luca pntriarvhalum ob ,
tmente\ Mefianinttptiw stptimi gradus cogna,
.
lionis
Mense Aprili >, indictione t4, praesidenle Luca
* 93
Sttiictissimu
et secumenico patriacha io dexlris


/- Alexlacis calecbumeniis assidenlibus magnse ipsius
96 sanctiiali sacralissimis antislitibus, Csesariensi,
, , - Htracliensi, Cyzircno, Nicomediensi, Nicaeno,
;, , , , Mflilentco, Gangnnsi, Myrensi. Cariensi, leonien , , , - si,Corinlhi<>, Athenierisi, Vocisio,Civlensi,Larispiar, , , , seno,Mil^lenseo, Smyrnseo, Neopatrensi, Amaslri, , , ' - dis,Dristrae,C"rcyroiisi, Paronaxio, Milesio, Arca, , , - diopoiitano, Pariensi, Selybriensi, Proeconesio,
, , , Brysensi, Nicensi, Aiicbialioo : astanlibus et do , , , mimcis magislratibus. Eleganter sapientissimus
, , , Solomon in Troverbiis dixit sapientiam in lingua
, , ferre legem et misericordiam. Bentgnaenim ejus
. lex,et misericordiae comrnista est,suggerens quid | quid conducturum est, et hominum salutis curam
. , habens.secernensquem procul ea,quae of!iciunt, et
, . iniquiiatem prohibens scelusque coercens, et
, , cungregans omnes ad Deum, ac ut sequi et boni
$
97. suljicianlur institulis, praecipiens. Sapienlia igi , , tur divina eliarn bodie benigneagens circa eos, qui
, divina non transgrediuntur inslituta,et in eossuam
- effundens misei icordiarn legi aulem divinae subji. ciensinique agentes: cumDavide per nossynodice
camt carnem, Dixi & inique agentibus. Ne inique
, ' , agalis : et peccatoribus, Ne erigatis corou: ad 3, , versus divinam legein praescriplione ulentes . Ut
' , 98 autem orationis proposilionem perspicuam exhi , * ^ beamus,age,eani elucidemus Sacratissimus metro, , - polilanus Alhenarum Nicolaus Hagiolheodoritus,
' 99. " sui grvgis curani babens,et sollicile cogilabundeque

se gerens, nonsolum ulsupcrslites adhuc infelici
mundos
Atlica regionc et Athenis edui atos
, ' , sistat Deo, sed et ut posleri per generationem
, esseincipiant, legitimas habeant generalionis pri - milias, etjustas primas nuptiarura conventiones,
k

VARIiE

95 , ' \
.
/^.

LEGTIONES.

96 .

97 .

98 .

99

* qus ^ Meiisti Aprilis die x i feria. secunda. removemque Dicit legem divinam
bentes. versantes q sed etiam vt per ortumin rervm naluram producendi
9

KOTJE.

(14) Cognomen huic Chnjmberge^ qui sub Comneno vixit.

circumscri-

771

TIl

J U S CANONICUM

UlnonSOluminvitCOmmercio,proutperhumanam * , ^
fragilitalem licet, inculpali sint, sed et in nuptia- , &>
libus contradibus id consequantur. ne divinam , 2 ,
legem et Deum offendant, requirens prohiberi * \

nuplias seplimi gradus cognatione illegitinie<on- ,

tractas: synodaliterretulit noslrae modesiiae ,quos- , ^
dam ea, quae a beatae memoriae san< tissimo palri- >
archa illu domino Alexio, synodiceconslilutasuni ,
de contrahentibus matrimonium in seplimo cogna- " 4 tionis gradu, dala opera depravare, dum non ad , , >
eoruin sententiam respiciunt, sed verbis oscitanter ,
inhaerent. Nam illo quidem sjnoduc nuptias *
septimi gradus probibenle, si carum petila, fuerit
venia : sin minus,eas indivulsas manere pcrrnilten- ,
te,sed eosqui COnlraxerunt pttnis Sllbjicienle ; i d - , ^*
queomnioo sic Oeri definiente, el si qui coeunl ,igno- , rantes quoto gradu a s invictrn dislent, lales .
nuptias conlraxerint: (quoniamenim modo,sinon , *itahocillisanciissimo patriarchae excogilatum fiti, , ?>
de una eademque re velut contraria quaedam de- , * &
,

tinila sint? quonam autem modo quod cum dolo

clam factum est.indivulsum manere constituit, qui , 5 *
non permitlit fieri, si ejus venia petalur?) quos- /, , ttn
dam igitur illud videntes, quemadmodum noslrae 6 , %
mediocritali relatum esl, seque sepiimi gradus esse scientes,et, si hujus modi contractus sub in- 7 terrogationem radat, nullo modo permissum iri : ;
de induslria,raaligne agere,timori Dei el canonicae , .
conslitutioni propriarum bbidinum cxpletionem ' piaeferenles, quod vel florenle pulchriludilie vicli, Q *IV ;) ,
aut fluentibus diviliis adducti, aut generis subli- , ?4*milate pertracti fuerint.
,
' , ' ,
*
, , .
,
Nostra igitur moderatio, partim prodivina
lege propugnans,parlim hujusmodi facinorum pa- , I
lernam curam habes : iis enim divinitus immi- (
nel, ul inobedientiae filiis, intolerabilis ira, ut au- ' 0 ,
(em boraro aliquando et ambo talia commillenles , *
mortis gladio exscindantur,aui per mortem omni- * no alier ab altero separetur, quod lales nuplise, ,
non sint nuptiae, sed nuptiarum dissolutiones : et *0. " .
Ulis COBJunclio, separalio polius et exitium; .
talis conversalio, eversio potius el interitus. Pul- *
chritudinis etiam fruitio,hujus vilaa dissolutiones: ,
generis exaltatio.deslructio potius, el in infernum * ,
ducens viam ; et divitiarum satietas, eorum potius * , quae cernunlur, privatio constilit , proptT haec I "
igitur moderatio noslra, cum sacrosancla frater- , nitate, factam a sanctissimo palriarcha domino A- .) **?,
lexio synodalem dispensationem in nuptiis septi
,
r

>

V A R L E LECTIONES.
2 . 3
.
. 9 . * .
.
1

11

' mediocritati. siquidem ii, qui eoeunt. intelUitum sit.

5 .

mediocrUai.

ex$utU:

GRJECO-ROMANUM

773

774

- mi gradus cognationis nominalim prohibilis

*3 lege civili,neque manifeste permissis, corroborans

el firmans, ac veluti iiUerpretans et declarans, si **, , - mul etiam mullorum fraudem et versutiam rese , cans, et quasi ad radice exslirpans,ne ullaB amplius
- iniquilalis exoriantur propafjines tt reprehensio , nem merentibus liberis respubiica impleatur,
( , " - filiorumque a divinis legibus alienorum crescal nu ^ , merus : nuptias septimi gradus solum postu, - lalas procedere vetat, sed el ante postulaiionem
* conlraclas dislrahi j u b e l : ab bodierno die discer , - nens,uthujus modi nuptias omnino fieri desinant :
/, - q * autem jam facl SUllt, manere debeant in divulsae. Qui igitur lales nuplias ab hoc tempore
- conlrahere ausi fuerint, non tantum sua frustra , - buolUP ipsi, sed et CUITl hujus modi CODtractUS
. - dissolulione excommunicalioni subjicientur, velul
, cognalionis sanguinem* confundentes,etpraesentis
, - synodic definilionis contemptores, S) etiam, qui
, conlractum ineuntibus consensum praslite&, * , ^int, seveniatem canonicam experientur, et qui
- sacram benedictionem facere ausi fuerint, depo , Sllioni subjiciunlur.
, .
Ha3C ex synodicis charlulis prolata, sigillo el
, ; subscriplione in primis venerandi archidiaconi el
chartophylacis sanclissimae magn Dei ecclesi

,
n
>
indictio , Supra Scriptis, anni 6074. Cartophylax sauc ^ ' . lissill) magna3 ecclesiSB archidiacODUS JoaDDes
" - Hagioflorila, subscripsit.
, .
*, - . Declericis 8e immiscentibus SCtcularibllS M .
golUS.

Subsignatio saoclissimi patriarchse domini L u * ' ' . cae sic habel: Mense Decembri, 8 die, i indiclio " \
UC 6
' , Si et Ozan ille, qui divinam arcam, quae everle , - batur, atligit, pario supplirio aiTettUS est :
atquiejus eralunsliiutam illam erigere, non per, , dere: quis esi adeo audax, et ad extremam usque
- inipudentiamarroganliamque elatus,malu omnino
, ) D spiritu ductus, qui DOn Solum DOn vull divina et
- spiritalia mandata erigere,sed etiam in conlrarium
, - detorquens^ea labefactare ac destruere impudenler
, - molitur, eaque dissolvere, quae firme ac Stabiliter
, , - locata sunl: el ea commovere,quaeconquassari
paxivcTv ( ) possunt : Ut quae sint aedificala (ut aiuol ) sopra
. fundaraentum apostolonim et propbetarum. Pro , - pterea nostra quoque moderatio
non fcrendum
esse rata, malam coosuetudinem adhuc servari.
' - quae divina el humana confundit, et Ecclesi (qu
, , est ab omni reprehonsiooe aliena Dei sponsa)
1 6

0 m

f i r m a U l

d a l a

s u n l

i n e n s e

e t

VARLE LEGTIONES.
I .
1

** .

4 5

* .

cognatum ianguinem.
Mensis Deccmbm dic vm, feria prima, iniictione uxta.
es$et. iicut iUe inquil. *' mediocriUu.

licei eju$

JUS CANONICUM

775

77

:
coDStilutionibnon vulgaresmarulasinurere.quseque
superbia, etvana negoliatione , elin iisquaesunt , .
abjecla, et eaindigna: sludio el labore, et lurpi- ^ /, ,

^^ *
btisprailerealucrisejushuneslaiem splendoremque
potuit: visum est eam es>e radicitus evcllendam, ^ "
ut non amplius enascatur radix amaritudinis, se- ^ u i
cundum divinum aposlolum, praasenlem noslram
spiri alem et paternam doclrinam , quae scopum , ;
*
quidem aperle declaral causa3 proposilaj de iis ,
^
quisacram auctorilaiem sorlili sunt.et ssecularibus ,
seipsos magistralibus el dign lalibus curisque ac , , ,
negoliis implicant. Ad verbnm aulem sic babrl: li *
quisacerdolalem(inquiuiildivini Patres dignitatem ( ! )
sorliti Miul, lestimonia ei prseclaia facla sunt * ?

- \
canonicarum constitulionum infurmaliones ; quas .
eliam lubenter admiltenles, ad Dominum Deum \' *cura David Deo prsecone canimns, In via teslimo- ^. ^ * >niorum luorum deleclaius sum, tanquam in om- , . ,
.
LJ^
nibus diviliis Etrursus. Mandasti jusliliam : lesli- . .
monia lua in aevum, doce me, cl vivam. Quod si , *
:: >
vux propbetica nos jubet in aevum Dei tesliinonia
cuslodire, et in ipsis vivere,ea scilicet inconcussa , ,
*
et nulla ralione labefaclanda permanent. Nam .
divinus quoque Mosos sic inquit, Non licel is , ' , ' .
addere, noc detrahere.
. Cum haec itaque ila sint, et nobis testimonium
ferant, in eis exsullanles, tanquam si quis multa , ' , vjp\
spolia invenerit, divinos lubenter canones ample- ,
ctiiiius, et eorum conslitutionem integram et i n - , *
concussam manere toto animo eligimusr. Qnoniamc
, *
*
aulem nonnullos eorum, qui sunt in clero consli-
tuti, novimus saecnlaribus negoliiscontracanones *
seimplicare; bos quidem, domomm, magislra- ,
luum, vel possessionum curationes adminislralio- , *nesque suscipienles; illos vero,eliam publicorum , , \
^
vectigalium exactiones, vel aliorum capilum, vel , ^ ,
earum, quse navibus portantur specierum inqui- , tr"
siliones *, vel colligendarum pecuniarum ratio- , i v r x
numque reddendarutn inunera, vel aliquod hujus- , * axsn^modi oflicium, non iu ecclesiasticis. sed saeculari- " > ,
bus negoliis, nonnullisque h eorum civiles etiam , *ra"U
magistratus dignitatesque
esse atlributas : eis . j u
praecipimus ut deinceps cessent a pra3diclis om- ^ **
nibus; in ecciesiaslicis aulem negoliis ofliciisque
versentur, nisi velint ei, qnaa sacris divinisque .
canonibus placuil, gradus quein habent ecclesia- , ^
stici, depositioni subjici. Etsienim longa consue* ,
tudine quidem se confirmari slabilirique existi- *>,
mant, quod non pauci anle eos illa susceperint: , ,
praaterea autem dicunt impeiiales administratio- ' &*.
nes saecularesque dignilates, et officia, similiaque ' ' <
munera e( magistralus, sacratis homimbus com- ,
missos, processisse : non tamen trahentur ad
exemplum. Quia enim est citra controversiara, ^ .
nec sacros ac divinos de iis canones inlercidisse: ,
c

VARIiE LECTIONES.
h

statui
occupalione.
per proesenlem interloculionrm,
optatnus
* descriptionum
nullos denique, tam dignitates, quam magistratus, ad htmines polittcos pertinenta
nec in dubium sancti de iis ac divini canones vocaii sunt, nec nlla.

mtn-

: Quia trvm
1

778

GRJECO-ROMANUM.

777

- nec una cognitio aut examinatio litteris mandala

% .( ab eo,(|ui illo Lempore imperialiasceplra tenebat,

, processil : nec baiictis>iiiiorum palriarcbarum et
5/ * synodorum eos a<l buc incilaus conslilulio : scri,
, ^ . plus canones, ijusmudi dispensatiunes, et non
() ! probata consueludo, omnino non labeiactabunl;
, sed ipbae polius ab eis peiiilus cunlereniur, sicut
, - olla, ul in.juit Sduinun, quae lebeti alh-a esl.
/, ; " ' I*urla3 eniin,mquil niieri adversub Ecclesiam nun
, , pnevalebum, quae a d-iiiinosupra l)ei piajconem
* , !. i'elruin aedilicatu est, qui cum caeterib apoblolis
". , -/ vi eor.in cauone sic decrevil: Episcopus, vel
,- prcsbjier, vel liacunus,sa3cularia negotia nuii re ;, <. - cipi.i: sui innius , depunalur. bimiliter et in
; : , LX.\XI (il.MihU, oporleie epiSCupuOJ ad p u b l i \ . cas admuusiraiioues ipsum descendere , sed in
, /.. ecdeMdbiicis uegutiis o t L c i i s q u e versari Vei hoc
, , ergo iaciM-e persuadcatur, vel depouiilur. Nemo
, eiiuii pu ebl du-bus domiuis seiv re, ul est prae, , - cepiuni Duiniiii.Prseterea et Lxxxni canon luquil;
, '. , Epibcupus, I prcsb)ter,vel diacunus niiliiaeva , . caiis, ti vuluns ulruinque obuneie, Kuinaijum
" , >: * , ina^idlraluiii, et bucerdulaleiii aiiniiuistraiiuijem,
' , / - depunatur. *Quae enim binil Caisans, CaBsari, et
, . ' quai suni Dei, JDeo. Jaw vero 1 canuu Carlhagi * ; , nensis synudi xvi, sic praicise ditil . Simililer
. placuit ul episiopi, et preabyleri, et diaconi, non
' . * /, biul adniini&iraiures , vel prucuraiores. Elpaulo
4

, , c
, .

, ,

post: Nuilus liOil ueo IllllllaiiS se implicat SSDCnianbusnegolris. Cuin lns xv qunque canon Cbalced jneiiblb syiiodi.Eos qui seiiiel iri clera eonsliluli
UIII, btalunnus neque ad iuiiinam, neque ad saecularetn diguilalein actedere. Vel si boc audeant,
vel nou poeiiileiiha oucli, ad id revertanlur, quod
prupler Deum ele^erunl analbeiiializari. Et Conslaniiiiupuiii. el u synodi canon xi, liaec ita ad
veibuin prusequi ur : Ire^byierus, vel diaconos
bieculare^ ntagi>ira(us vel curas suscipieutes, vel
qua3 ni uiagisiraiuuin ajdiuus dicunlur curaiiones,
u ii t*l bacn lanoues <ieposniuni subjiciunt.
iluc orgo noh quoque coiiiinnaules, etiam de
reliquih, qui ilerum nlau ^uul, statuimus;
ui si quis eorum ^culana negolia aggredtaiur,vel

, ^ , . '
, .

,
,
.
, /,
'
; ,

, /, .
c , x o j ^ q u a i u i i i i a ^ i ^ t r a l u u m SBiiibUb, vel suburbanis,
cuiaiiuiieb dicuutur, suhcipial, is ex cleru expel
. laiur. lNemu eniin pole^t betundum tbristi veri
, * . Dei nobin ab ipso q diciuui et verisbimani vocem,
. aduubusduiuinib servire. E l oinnino aperli sunl,

el perspicui, In ihnn canunes : el ideo nun bunt
- traubfuniiamli . [vcl ali eraccipiendi.] Sin aulem
!>, ^ - eliam caubaj prucuralureui, [quse ad ecclesiani,
. cujus esl rlericub, nun pertinetj, lieri clerico pru

,
bibiiuni eslne, [ne,inquii, divuiaaiiuibieriaiinpe ' , diautur : j quaolo inagis prubibilum esl majoribus
r

VARIiE

LECTIONES.

iam ab aliquo id temporis rerum potiente,

guam sanctissimis
pairiarhis
et synodis
qua itlos abolerel scriptos,
sin aulem.
ad fiscalcs
admmittrmwn.s
*e*e demilere.
condnctores
vectigalium.
ab ipnomet prulatum
mutandt.
m

PATROL. GR. CXIX.

*5

processit,
tx
parie

779

JUS CANONICUM

180

SSCularibus negotiis implicari, qus impediunl, ne ,

possil ecclesiaslicisnegoliis vacare ?Ommbusergo , religiosissimis clericis in S. sanclo pracipimus, . ;
ur ab iis, quae dicta sunt, abslineant : vel sriant ; seforeqtiidem segi egalionis poencesubjectos : quin yai **
et majorem quoque, et canonicam acerbilatem ' , '
non effugituros, ejusmodi saBcularibus negotiis .
seipsos implicanles. Ad hoc enim praesons quoque nostrae mediocritatis decretum sacratissiniiitn antislitibus tradi jussum est, ut etiam clericis, qui sunt ubicunque, s t maiiifeslum.
III. De proifeclis * in extraneo monaaterio tomis.
' . .
Scias, (empore patriarchae domini Lucae syn,
odale decrelum faclum esse, ut sine pi\PJudicio
COIlStiluantur praefedi monasteris palriarchaa , ..... ^ r^gioni Subjectis.quae non habeni monachosido- /, ' neos Ut praBSillt, ex a l b r o monasterio, quod est , ,
ejusdtm regioilis : eliamsi Stalu a eorum caveant * 5
ne , h'JC est, qui )D exlerDO monasle- , *
rio tonsus est, fiat eurum praefectus
.
IV. De fesio
notariorim.
. .
Qua3 aliquando Oebant in santlorum nolariorum
*^
festo a notariis puerus docenlibus, cum sceniris *
personis forum obeuntibus, ante aliquot annos ,
exoleverunt, sanctissimi illius palriarcha? domini , , * ip.
*
Lucte decreto.
.
V. De depositione episcopi.
. .

'
***
Cum Joannes Amalhuntis episcopus ab illo Cypri arcbiepiscopo Joanne fnissetjdepositus, et de- -
posiiionis decrelum in tribnnali imperalorio le- ,
>
Cluni essel : quoniam invenli sunt undecim
episcopi, el archiepiscopus, depositionem fecisse, ^
slatuit sanclissimus dle pati iarcha dominus Lucas , cum assistenle synodo, quin etiam ipse praesens ^;
^,
aenatus, esse inflrmam et nullius momenti depusi- ,
lionein : eo quod non accersita fuerit universa -
synodus Cypriorom Ecclesise, etiamsi magna esset & &~
ejus cogeniae faculias : et quod non archiepiscopus , , *^
ullra 12 episcopos,sed una cum illis essel connu- ' -^
meratus. Prselerea aulem ailegarunt et xx eano- *, i u u
nem... synodi, et xiv. E l quamvis dixisscnt non- . 3
nulli,hoc de solis presbyteris ei diaconis dictum ;
,
esse, tamen SUnL exaudili.
, 4*= , *
.
VI. Ne eCCle8i&]jl<Bdantur transUCtione episcopi. D T T ' . k r >
,

Mihi videlur non Isedi Ecclesia ex iis, quae pcc ^*
cat episcopus : el proplerea rite paroeciam re- t w o *
vocavil successor ejus quiinvasit, eliainsi multum '.' ;
tempus praelerierit.Tale quid autem dictum e>t in ,
tempore patt iacchae sanctissimi domini Lucje.Cum . /, *
enim quidam episcopus magn;e Brysis litigarei cum . ^
arcbiepiscopo parvs Brysis et protiilis^eisiripiam .
transactionem antistilis el archiepi>copi, do non ; ,
revocanda ab ipso paroecia, qoae ab episcopo
deunebalur : pronunliavit synudus, facio pra^de- , ^^;0.

VARI/E LECTIONES.
1

set-eritali abbalibus territorio regionem is svam repetet, qui successit, ab eo qui eam twv*
n

781

GRJ!CO-ROM ANUM.

782

>. cessoris y laedi arcbiepiscopatum, praeter sen , - lenliam suorum ilericorum, el magnae synodi.
, 6 - Fuerunt et mulla luijusmodialia synodalia judicia.
' .
.
. V I [ . Dt* iis, qui testificantur COfltra filium spiri.
ta/etn.
\ ) & , Sanclissimus pairiarcha dominus Lucas excom
mnnicationis pcenaB subjecit monaslerii gero , trophii praefecium, qui fueral archiepiseopus *
., Heraclea*, qu ><l tale teslimonium tulisset adversus
suum spirilalcm filium.
.
VIII. De episcopo per vitn tonso.
. .
Cum dominus Nir.olaus Muzalon, qui Amycfceus
:
episcopus dictus esi,vi a magistralu tonsus esset,
. el supplex conlenderet, Ut quod vi in eum factum
, . - erat, tolleretur; et episco,<ale rursus munus obi ret: sar.ctissimus ille patriarcha dominus Lucas,
, : viJens,eiiin cum veslibusepiscopalibus praesentcm
/. , - synodicc*, non admisit : dicens, qnod si synoda * , - lem quidem s> -nlenliam et correclionem exspec , lassel episcopus, canonitum auxilium invemsset:
- sed quia vpsles irionasticas, quibus vi indutus
, - fiieral, inordinale exml, et sibi ip-i jus dixil, au. , xilium non asseqnetur. Sed cum sanclissimus iste
. * palriitrcba ad Dominum mgrasset, vi quidem fa ' ctani ton uram (anquain non laclam repulans,
, - sncressor ejus sanetissimus j atriarcha dominus
, , Micbael abob vil : episcopum autem, ut qui ne * , gli.uens fuissel, el sibi jus dixissel, ad tempus ce , tebrandi ulficio privavil
.
\ */
I X . ISejusjuvandum irregulure servetur *.
.

Cum quidam nobilis lertio die ** unius heb domadis dixissel polenli etsancto no-lro impera,
^ tori, ^e non debere carneni comedere, quamvis
^ , feslum essel nativitilis Christi et Dei nostri, quod
jurassel terlias ferias omnium annihcbdomalum,
a tarnibus abslinere in honorem venerabilis Prae cursoris, s atuit a Deo coronalus noster impera tor, synodaliler interrogaii, an sit canonicum,
, boc jti>juramlum servari, et Dominu.um festura,
, . quod est PaM-bale, incelebralum dimittere. Et
, fac a inlerrogaliune. sanclissimus ille patriarcha,
, - 'luniinns LJI a>, cum synodo, quae aderal, cum
, - ilixisscl Imnum ess omiii tempore jejunare, sub , junxil non op<rlere lnc jusjurandum Duinino et

Dej noslro prajferrc. Si enim aposlolici canones
< puniunl eum (;ui in quovi> sabbato, v^l die Domi $ , nico geuu fleciil, vel jejunat. mullo magis punie, ^ lur, qui in ra^cbali Clirisli feslo jejunat, nejus , ^ * jurandum a sc volunlarie siiscepiuin contemnat.
! . - E l nobili carnibus vosci permisit. ldem autem
. - palr archa Tzilam quoque ennuchum, juratum,se

VARLE

LECTIONES.

y prasidis sui. Facta $unt. pwwp sunpensionis winisterio sacio wbjecit abbalem mavsionii
Gcrotrophii, qui faclus cslaichitp. *> vi quastornz
frastiitem in syhodo
dtftnaion<m pcena
susptti&ionis minntmo sucro ad teinpus subjecit.' conira catwius faclum, " feria icrtia.
1

7S3

784

JUS CANONICUM

ad sanctOmm locorum adorationom iturum ;

cum profectus essel, ut qui poenitenlia *>
ductus esset, synodaliter a perjurio absolvit; me- , , ^,
diocri poena imposila, eum emendans.
.
. .
X . De homicidio voluntnrio.

Cum quidam miles in voluntariae csedis crimen
incidisset,el a quodam antistile post valde modi- ^, *
cum tempus datis scriptis absolulus esset, potens ,
e( sanclus noster imperator et dominus, id factum ,
aegre ferens, statuit tempore sanclissimi lllius pa-
triarchae domini Lucse,ul synodaliter considerare- , **.,
tur, an recie illi militi concessa esset a poenis ^ >
absolulio, tanto inj eum studio, el, per quamdam , > , !*
misericordiam, sed potius animi affectionem. , , . x
Cum autem anlisles ille ranonem proponeret, el , , <**;
alios.rnoderantes utique eam.quaeilli objiciebatur, nimiam poenae levilatem ; sancla synodus canoncs ,
limilibus circumscribens f, secundum divinissi- >mam inspirationem, quse ex sanrto illis Spiiilu , >
inerat, mibtem quidem canunicarum poenarum & *rursus compedibus subjecil : antislitem antem ad * & , U
aliquantum (empons ab officii ac ministerii sus-

pensione punivit : dicens, anlislilibus quidein li
,

cere poenas canonicas augere el diminuere : aranearum aulem fnis ligare, quae debent Iribus ' &,
rudentibus alligari, non concessum esse. Quin- . , 8
syjk;
eliam propler lllius mililis causaiii, potensetsan ctus noster imperator illam de voluntariis homi.
cidis Novellam edidisse dicitur ff.
*. .
XI. De advocatis.
C
%

Diaconus quidam a felicis memoriae patriarcha

.
domino Luca, commemoratis canonibus reliquis- , **
que legislationibus utenle, advocalum apere ali- *
quando prohibitus, coram imperatorio tribunali, ,
presente patriarcha, dixit canones illos, atque , ra>r^*
leges, in bodiernis advocalis non habe>e locum : , >* *
sed in illius temporis advocatis, qui in c vihbus , -. - judiciis slationes babebanl, imperiales frumenta ,
rias tesseras accipiebanl, sub primiceriis erant , , ^*
atque ainundanis m;>gisiralibus confinnabanlur , /, '/
quo lempnre omnino recle cleriti mundani* advoca 2
tornm officiis fungi prohibeantur. Al quoniam qui . , <
hodie advocali sunt, lanquam liberalem aliquam ^ -^^
arlem, advoralionem exercenl : neque sacri ordi- . l s
nis bomines in jure palrocinari, impediri debcre. ' , }
Et sermonem suum aslruens, non aciioiiem. se<ij^i , * ^
modum a canonibus puniri, causabatur. Non . , *golumenim, inquit, clerici, verum etiam episcopi ^;pro amicis in jure certanles, veniam cons quen- , r.
(ur : neque qui in controversia rei ecclesiasticse ? ,
patrocinium prastant,nuiabuniur: quemadmodum .
jpsum eliam jus boc evidenler docet. Ul aulem , ; . *
clericus, qiiemadmodum mundani officiales advo- , . *
catum agat, et a laico confirmetur; odiosum est , ,
t

V A R L G LECTIONES.

eationibvs rectedistinctis. quam expositum habes inter Manuelis Comneni noveluu.

785

(HLECO-ROMANUM

786

, atque punitnr. Verum quod advocati mundanum

, , - officium aiiquando fuerit, et ordinarii advocati imXcov.
peratorias annonae pensiones cpperint, alque 6ub
r/ , primiceriis fuerint, ex mullis c o n s t i l . Lege antem
*7 , - postremuin Capul tit. I , lib, VIII Basil. et quai in
. ; Praefecli libro de advocallS digesla SUDl. adunt
, - enim, advocatos collegium esse, alque a CUJUS. : , , cunque te/nporis prafecto confirmari. Haec cum
, ^ - dixisset. applausumque ipsi esset, etiam a patri.
ar ha, patrocinari (ut anlea) permissum i l l i est.
I B \ , XII. De ittfantlbus captivtS baptizatldts, el &t
.
AgareiUS.
, *? N>n permitlebanl aliqui, ut captivi pueri pro , dubilationem baptizareniur, ne eos.qui antea
. baptizali fuerant, rebaplizare viderenlur. De eare
5 . auteii) saepe syoodice Controversia ex>rta e.st Cum
enim in<anles ex Chrislianorum regione a Scythis
, et Agarenis bello capti essent.et empli a Romanis,
, , diibitaluni esl,an oporleat venundatos rebaptizari.
. " Dicebant enim nonnulli, quoniam ex Christiana
, - regione capti SUnt, praBSUmptio 6St, OS fuiSSe
<8 , baplizatos in patria aelale infanlili, nec denuo re . ' baptizandos esse. Magis lamen placuii, eos debere
, baptizari, quod nesciant.an in ii fantia fuerint ba* , - plizati. nec ulli inveniantur, qui baptismum affir . nienl. Eos a u l e m , qui ex infidelium Tfgione ca
, , piunlur, indistincle baplizandos statuium est:
nisi testes profiteantur, 08 posi Caplivilatem
, - fuisse baptizatos.
.
G

Tem> ore autem sanclissimi patriarch, domini
' - Luc, synodice adfuerunt Agareni: et cumab eis
, postularetur, u( baplizarentur,dixerun( se in suis
.
egimilbllS. anlea fuisse baptizalOS. Et inlerrogati
, , /,-. quoiliodo responderunt, esse consueludinem, Ut
' omnes Agarenorum infarites ab orthodoxis sacer * . , dotibus, baptizarentur : non tamen adraissi fue-> - runt. Audieranl emm baptismum, quem infideles
, a Chnslianis petunt buna affeclione,et orlho , doxo proposito peli, s c d propter corporalem me, ; , dirinam. Persuasum est e n i m , Agarenis. fore ut
, ', sui liberi a daeinone vexentur, et Unquam canes
. , male oleant, nisi baptismum Christianum asse /, , - f|iantur. Quamobrein non ut o m n i u m aiiiipae sor , dium mundalorem,divinaBque luciset sanctificatio
, ' , /,. niS praebitorem, baplismum po>tulant; sed lan; , quam v^neficinm el incan alionem.Quidam aulem
- eurumdicebanl,se malres babereorlh<Mloxas,seque
; . ' '., - ruin t u r a ac sludio fuisse baplizatus. Sed nec l i

. exaudili sunt quuniam lesies nun adducebanl,qui
.-,, hoc ipsum pro testimonio diterent: imo ptdius
*
* , - condenmati sunl,quod non bonam de se existinia/ 4 ^. , 1 daenl,quud recte ad fiilemaccederent: et
.
ideo oraries bud eliani bapliZ<ire permisbum est.

VARl/E LECTIOiNES.
>6
*0 .
h

advocatis.

*7

4 8

et

JuS CANONICUM

787

788

. ,
.
,
Quoniam canon quidam statuit, ne qui sunt sacrati,victum > quaerant ex rebus turpibus elvilibus,
saepe quaesitum est,quaenam sint eae.El alii quidem , ', . ki
dixerunt esse eas, lenonem esse, ac merelrices , ,
alere,cajiponari<que tabernac praeesse, et siinilia. , .
Sanctissimus autem palriarcha, dominus Lucas, ,
unguentarias quoque officinas, et balnea, lurpis , ,
esse quaestus dbebat, ut quaj mendacii quoque , . '
causae essent. Sed nec diaconos vel sacerdoles , %
fieri sinebat archiatros,dicens nonesse ferendum, , ?*
ut qui cum infuliset casulis sancla tractant, sae- ^ , cularibus veslibus induanlur, et cuin laicis, viris , , -Ir*,
, .
scilicet, medicis, incedant.
. Ne cierici tuipilucres fiant, aut medici.

MICHAELIS ANCHIALI.

.
.
- ) .
Vifi edicti dominP Michaelis haec est. Mense Januario, die 8, 4 Indiciionis j et deinceps, consti- ?( , . tuit, ne lectores, ffique ac diacom et sacerdotes , *^saecularia officia suscipiant, vol exaclorum mune- ra, vel cural ones, propler XI canonem et , %
, >>
Conslantinopolilanae synodi.
.
. :
II. Ne clerici ex aliena dioecesi creentur .
.
:* .
In memoria habe synodalem declarationem sanCtissimi palriarchs, domini ftlicbaelis, qui fuit ,
philosophorum SUmmiiS,(|UiB haec ad veibum con-Q ,
linet: Mense Novembri, die primo, Indictione v, . ' , :pr idente sanclissimo domino nosiro etuniversali ', *
palriarchadominoMichaele inAlexiaciscalechume- niis,magnaeejus sanclilali una assidemibus sanclis- , ovvtsuasimis anlistitibus.Stepbano Caesareae.Nicolao Epbe- *** 1si,Micbaele Heracleae, Joanne Cyzici, Leone Ama- , , * , 'Lzzz^'
seae,Nice(aMelilenes,BasilioNeocaBsarese,LucaMo- , , ' ^;.
cisi,JoanneCrese,Leone AdrianopoIis,C nslantino , , &Euchaitarum, Georgio Alanise, Ti.eudoro Metbym- * , , ^ ; '
nes, Joanne Byzyes, el Romano, Apro . praesemi- , ; , bus etiam religiosissimis dominicis magislraiibus. , * , ^,;

I. Vl ne lectores quidem mundana officia suscipiant.

, , , * .
Patrum terminOS transgredi,qU0S iipulchre,
' , ; ,
et cum ea, qua par est disquisitione ab inilio po 1
^
Slierunt : sed nec fossas, nec vallum 1 Iransilire ' /, : -

quod externaasuis juribus dividil,decretum oslecclesiaslicum, et lex divina, a mul is anle saeculis
slatula. Oportebal ergo hoc non ignorare eos, qui
Ecclesiis pr&sunl, quae ubique sitae sunt, el qui
synodaliadecre:alegumqueconstitutiunesseservatoros profiteDlur; el qui debenl in eis pennanerc,
et propha quidem jura relinere, ab alienis aulem
abstinere. Sed nescio quanam ratione quidam
sanctissimi aotistites, qui etiam proxinie banc
m

^ * f . ' ,
. '^ *

**;
*, ^^
^>*
, ." ^
J:;
- ,
. * * . *1

V \ R I / E LECTIONES.
l

nesacerdotesvictum.\Mensi$Jannariidie
proeseriim qui prox.

miferiaix.
NOTiE.

( U ) Hic successor L u c n fuit.

indictionew.

ordineniur.

srprm

GRJECO-ROMANUM

789

700

, urbem imperialem sedes episcopales sortiti sunt,

diaconorum el sacerdolum suis dioecesibus non
, subjectorum ordinationes cilra ullam observatio , ' nem facere deprehensi sunt Qui etam de eo,quod a
, . sanclissimo patriarcha noslro, domino Luca,

annuntiatum est, et admoniti n, ut baec contra
$, ! - cnnones facere desinerent: extra, inquam, suae
regionis limites ordinare, ei iis, qui ex aliena re : , gionead se veniunt,tam libere manus imponere :
,
oblivionem eorura,quiB ante factae eranl, declara lionum , nqn cessavernnt imponere usque in

^
,
- bodiernam diem. Quia autem nostrse medioeritati

a nostro piu charlophylace renuntialum est, raul tos ex nostra regtone praeter ejns volunlatem ad
, ^ episcopos el archiepiscupos,qui sunt circum circa
magnam banc
'
*
'
"*
civilatem,
accedenles,
sacerdotali

miinere ab eis dignos haberi, deinde rursus reverli
, * ad hanc nostram regionem cum littc: is forle com '. , ' - mendatitiis: quid sibi agendum sil in iis,a noslr*
* * , / inlelligere mediocritale postulavit. Dixit enim
* se non parum dubitare, ne ipse alienis forle judi . ciis communicet, permittens eos ad sacraadmitli,

, quos ipse non examinavil : de quibus nec teste9,ut

,
ipsi mos esi, astantes interrogavii; nec an pra,
3 finilos annos nati sint,certi< r faclus es(, nec eorum
, , , vilain examinavil: ne fnlessibi facla eslex scripto
, eorum lestimonio : qui illus secundum spiritum
, pepererunt, eosessesua professionedignos^iiique,
cum saepe in nonnullis manifeste adversetur
aspeclus quod ad annorumcompbmenlum ailinet,
, el qut xxx annos natus esse deberel,ab eo lempore

, |on-e absit, corporis constitutione, qua ceniitur,

, - aetalem aperle testante, ipsaque barbae raritate:
', cum iu aliis quidem pili nullo modo appareant, in

'

aliis vero brevis, el niultu minor quam triginta

: annuruni pilostsse opor eat. Haec dicons etiam ei
, occurreulem dubitatiunem non esse injuslam fa , * ctis ipsis ostendil, uoslrae mediocrilati synodice
: hodie praesidenti, duos vel tres, qui hoc erant as;0
. .
peclu el consiilutione. et ad sacros urdinespromo , ti erant,exhibens : hos quidem, a Dei amantissimo
, * - Derci episcopo : illus vero, a Dei anantibusepi - scopis iTaeneli el Chalcidis; et dicens,aliosadiver, sis sic ordinatos hic esse et versari, et velle uli
, / - Dsacerdotes sacra celebrare. Hanc ergo re igiosis , sin>i nostri chartophylacis quaesitu dignam propo
* , silionem ner. noslra mediocritas volens iusolulam
/., relinquere, c>mmuniler considerandam divinae et
- sacr-e, qa hic agil fraternilali pennisit. Ergo el
,
, de proposilo disceptare volentes, priuc utdiscer . natur pelivimus, quaenam sunt anlistitum, qui sunl
3: ; ubique, communia et quae sint specialia, id est,
,
'/

quaBiiam ejusdem regionis episcopi peragere non

& , proh.bentur in lis, qui ad illos undecumqne acce
^ :. dunt, et quaenam exlra suae dioecesis terminos

facere pruhibenlur.
:

_,

VARI/E LECTIONES.
qui elium hoc
iulerdictorum.

nominc

interpellati decessorenoslro,

sancVss. patriar. domino Luca, ei admoniti

791

JUS

CANONICUM

, , ,
* , oOar, "
* ' ' .
DeindePdeearesentenliamferrecupientes.inve- *
nimuseos quidem, qui mysteriis non sunt initiati, , .
fidei rationem docere, et caiechiznre : ileinde sil , , '
etiam illuminalionediL'nari,acdivinam eliam etvi" ,
vifia mysteria communicare fidclibus, qui sunl ex *.-
qua^unque regione ; Iioc esse rommune officium , *:*.
judicavimus, et iis, qui ex propria regione acce- , ;
dunt, et iis etiam qui ex aliena regione veniunl. , - /'^
Manus aulem imponere,el sacros ordines conferre, . ^ **;
non iis,qui untlequaque veniunt, sed iis solis, qui ;, '
sunlejusdioecesis, unicuique antistiti canone rau- ; ' <6:* *
tumest: ne intereos confutio sedilioque verselur,a ? ; ^ quibus et ordoet p*ci3 b num aliis quoqne certa , debet regula Iradi.Quoniam ergo ha?c inquisitasic .'. "
habere se invenimus, eos quideni, qni anle fue- , ,
runt, propemodum condemnare, el sacerdolalia ' ,
munera, quae jam obierunt. infirmare et vel eos, ) /,
qui ordinarunt, segregalioni subjicere, vel eos, qui ordinali suni, sacerdolali nudare dignitate, ', ' ;
durum omnino et in bumanumexistimavimus : sed , ^eos non amplius ferre, qui in nostrum n prcejudi

^.
cium tam ratione aliena fecerunl, et quse prius ,
quidem facla sunt,humane Iransmillere ; id aulem, ^ ,
quod fulurum est. corrigendo tutum reddere ut :, , *
quod nobis ipsisque conferal, censuimus . et dein- * *
ceps unanimfs
omnes pronunliaious, ne quis ,
>
deinceps ex fmitimis andeat anlistilibus, nec ex < rs *.
ullerioribu?, sive ex nostra sint, sive m abeoa '^ , ^.
synodo,manum sacros ordiues conferentem impo
, , * - rr.
alicui eorum. qui SUnt jbujllS imperialis et * * magnae civitatisd oeoe>is, necullo sacratorum 1 co : , * oolvg ^
et gradu eos dignos judicare, sed sciiU unusquis- " i>
quesuajura, et iis velsulis sit cnnfpnlus. E j isco- , palia autcm jura, quae ad alios perliuent, ne ini- * ' /pndenlrr et omnino contemptim invadant. Mo- / ,
nendique sunt qtii a nubis sic canoniceconstituta, . * *"
infirniare et negligere ausi fuerint, et qui ad eos ro
accedunt, et sacerdotio digni babiti sunt; eos ,
quidi m qui prsetercanones ordinali fuerinljiullum ' ; , u i v ,
hic munus sacerdotale exerciluros
sed in illis /j; , >j?regionibus serure sacra celebralnros in quibus ' , * ;
etiam saierdotiiunciionern aceeperunl: qui aulem , '
ordinaverunt, ex quacumque sinl synodo, nun .:^ i ;
celebrandorum sacrorum pcrna3 fore deincepsob- '; , rsr>noxio8,Utqilinec poslprimam vel secundamadmo- * ^
nitionem primam autem dicilllUS, qu83 a sanctis- ( .#
SilTlO noslro pra3de^essortdominoLuca3Sync(laliler r^facta est, denuntiationem) ab ea actione canonibLS *.'.
repugnante Sejungi VOiuerint
Quotirca eliam / .
Cautum 6St, haoc emitti, el dari dedarationem. . -, xr
r

VARIiE LECTIONES.
. ** .
Deinde studiosu* hazc inquirentes,
invenimiis : traderc iwn initiatis fidei doctrinam,
tt rot^rir8%nexercere
atqae ita baptismum impertiri,
ac divina, proprium.
id vero publice ac ncbis

profuturam
centuimus
: ac proinde
unanimes.
r

793

794

GRJECO-ROMANUM

S gregationis autem p<^nam et imponimus, qui

primus conlra h >s canonicas ordinationes facientium, baec a nobis defitiila coguoverit nisi etiam
finiiimis suis anlistilibus, qiue decrela sunt, nota
feceril. Qua3 quid<>m in omnibus regionibus quse
sunt sub sanclis imis ubique Ecclesiis, nimirum
meiropolibus. arc.hi^piscopatibus et episcopalibus.
exercebuniur, et imnmtabilia permanebunl. Et
nemo eorum, qui deinceps sunl sacrandi , ad
alium anti^lilem ullraregionem accedel,etab illo
sacerdotali unctione dignus judirabitur. Deinceps
enim abhinc erunt obnoxii utrique tam qui ordinaviiantistes, quam qui ordinatus est sacerdos.
iis qua3 de his jamprius synodauter staluimus. Ne
autem sil praetextus, isque salis elegans, iis, qui
. "
, nolunl hic ordinari, ad ivligiosum nostrum cbar ,

tophylacem accedenlibus, quod majorem forlesu.

beant innovationem. quam olim d*ri fuerit con , > sueiudo ; ei quoque rei a noslra mediocritate
bodie provisumest. Caulum eslenim, ne antiqua
iniisconsuetudotransiliatur : sed illa sola denlnr
. , - episcopi ministris ei religiosissimo liujus temporis
chartophylaci, quae ab iis, qui ordinantur, jam
*
olim dari consuevere.
, 8
;
;
' ' ,
'
*

, , '. ;

* , * ;

,
, ,

, ^
..
'. C . De Consuetudine
COtlfirmaia judkiali
.
Sflltentia.
, Cum mOTJS fuissel, Ot qui laici* sacerdolibllS

monachi facli esseilt, quoniaifl prius mioisterio

, ' '
,

- ruin recen>erenlur, elcumsacerdotibuslaicis conversarentnr : sacrosanciissinius dominus noster

Micbael hane longam consuetudinem pro nihilo
reputavil, ac deerevit ut ex laicis tacer luiibus
solwn miuisteria constituentur, monachi autem
in recessibus suis assidui ess*iil.
IV. De nuptiis cum cognata prius desposafa.

.', , ,
*
',
. '
* ,
# .
^ Avvr^, ,

. :

sacerdotum ascripti fuissent, fOSt SUSceplam vitam monacbicam incorpore et Collegio ministerio-

, * . , ' ;
.
.
. ;

,
, ota
,
( '
, , ^,

Male permissum fuit domino Michaeli Pleurae,

matrimonii) conjimgi cum domina Anna Spanopolina. qua3 praiuelis erat Mariae Serbilii filise, aniea illi desponsae. Nam tametsi legc rnorlis anle
nuptiasab easponsaseparatusest,neque cum illa
seconmiiscuil: allamen ipsius palruelem uxorem ducere non debuit, Neque enim conjunctio,
sed precatiunum ca}remon)iiC, ut sponsalia lanquam nuptai repuleidur, iaciuiit. Si igiturlaicus
tale quidpi.un facere prohiiiemr, perfeclo cunsrcratus mullos inagis. Tali namque tein. oribus
sanctissimi illius patriarcbae, domini MichaelisAnchiali, per synodalem commentarium velituin est
legitime conjungi cum ea muliere, quae cognata
ejus fueral, quae obligatoriis scriptis duntaxat illi
obstricla fuisset,neque sponsaliorum preces cura
1

VARIiE LECTIONES.
* saois initiandi $unt. consobriaa. contobrinam. tacerdo*.
e

JUS CANONICUM.

795

796

ipso exrepisset: qnod aut mortua, aut pcenitndine

.
ducla al eri viro conjuncta esset: exfra quam si #
,

.
eam nec dum sexpnnem mors, arrhabonis inst r.
abshJprit. Nisnm est enim concilio, in sexennem .
mulierem copula3 concuoi<ref tiam non cadore. , , 5>Veruni hoc in laicis non obtinebil. Nam qui altari ' ,
deserviunt. ^oli unius uxori> ejusdemque virginis ,
viri nominari ipsique ejusdem siatus esse debent.

, >. ;
23.

V. De nuptm duorum frotrvm cvm filia fratris

sorortsve vxoris Joannis, et filia cjus, ex alio
mscepta y.

,
PatriarcbseMichaelis decrelum, Joannis forte

,
filiain et filiam fralris sororisve uxo< is ejus, duo
,
bus fralribtis jungi permiUit,ulpole quani Juannes
; .
ex altera uxore suscepeiv.
.
THEODOSII.
z

I. Denuptiis cum prius desponsata

. c
. t
, ^
^
24 *

sobrino.

Scilo, tempore sanclissimi et universalis palri

archae domini Theodosii, xxx Julii mensis,
xii indictionis, factum esse subnolationem synodalem, qua3 ad verbutn sic habel:

,
*

Sanctissimus metropolitanus Apro, frater el

comminister noslrae mediocritatis, Rnmanus Arta
basdus, allato sydodaliler scripto; quod haec his
verbis conlinebal: 1'uehla quaedam.qn&Irenedicitur, sponsalia contraxit eum q^odam Joanne, nata
decem annos.Cum autemdic'a essenl illicila illius
sponsalia, f.icta esl judiciaria declaratio, permittens eosutique separari qui sponsalia contraxissent, quod essent, ut dictum est, sp>nsala contra
leges facta. Vult ergo Irene hodie legilime conjungi Theodoro, qui esl Joannis secuudus patruelisa et interrogaf, aut habeal aliquod impedimentum. RogaviL nostram mediocritatem, et sacram
fralernilatem, ubab eadlseeret, au nullum babeat
impedimentum conlraclus, de quo.l scriptura facta
est. Ab ea ergo audivit, etiam p-aesenie fratrum
congregalione ejusmodi conlractum nullo modo
esse prohibilum. Quia enim quae cum Joanne
contractasunt sponsalia, ut qu propter Irenes
aetatem consisteie non possenl soluta sunt, recle
Irene secundo ejus patruel legc matrimonii conjun^elur. Nequeenim Irenem COguatam personam

' ,
, ' c
, *5 \\,
{

/ *
, . /
, \
* , ' . ^,
* **?
.'* jo , :
* *
. :
,
, ,


. **
27 , :
* ,
0

reputat Theodorus, nec cognationis b vinculis ac

finibus constringitur.
II. De sponsalibus non mfficienUbus
matrimunio

properfecto,

Sanctissimus patriarcha, dominus Theodosius,

concessit Mesopotamino, domino Michaeli, cui
Maria quaedam forte desponsafuerat et qu )l ea

. 4

< ^ ,

> , ^-

VAKIiE LECTIONES.

. *4 . 25 . 26 . 27 .

coituh ex alia, puta Theodora, suscepta., (verbi causa) t sobrinm. b affinitatis.

7

KOTiE.

(13) Terlius bic a Michaelc Anchialino palriarchatupouiub est.

(14) Successor fait Nicolai Muialonis, pab imperio Manuelis Comneni.

708

GRyECO-ROMANUM

797

, , - ante matrimouium, aliam acceperat. ut alii ine

praajudicio post mortem ejusconjungeretur, maxi , , me cum et libpros haberet,pl xxx annum excessis * , sel dicens, non reputari trigatniam . uipote cum
, sponsalia pro perfeclo matrimonio non suffice.
rent.
GERMANI (16).
*.
.
I. Subnotatio s^ncfissimi patriftrchm, domini
(lernuini. e<mira tnelropoHlnum Naupncti,

dommum Joannis, d* qnibusdam epucopalibns
,

momsterhs, et de rivgine, qiue anle pnberlu ,

tem nuptiakm benedivlionem accepit.
.
Deo charissimus episcopus Arlai Joannes.redin
,
^ , * tegra ionem et compl^mentum adeplus, id est,
reslitulionein in priurvm slalum, per synodalem
subnotationern, ab ea remissione , in quam, ut
, ' ; ,
, demonslravit, per fraude n induclus est: et cum
,
ireceptionem episcopaliumsuorum jurium nnper
, exsurrexisset in medio. nunc etiam praesens adest
$ . - synodaliter, praesidenti meae mediocritali. E l pri - niura quidem melropolitanum illum Naupacti

Joannem accusat, quod rapacem manum in ip*ius
,
monasteriiim injecerit, et nonnullis etiam suas
, fixeril cruces, eo pretextu, quod sancti Demetrii
monasierium in dioecesi Artae silum, a Ioci epis , " copo proponatur exstruclum, sub cruce (nescio
, ( , ) quomodo) ejus, qui tunc erat, metropolitani. Et
. de illo quidem banc querelam pruponebal. Neque
. vero poeniler.liam celavii,quam ille egit ad male , ; ficii emendaiionem.| Difficultalem enim auxerat,
. , C quod protulissel ejusdem metropolitani COnfessio iiem mense Aprili eniissam,u indictione, quae jus (J . su nostrae mediocritatis lecla in synodali audien' ' , iia, sic habelad verbum.
, * *
,
Sacralissime Arl in Domino frater, sanctitas
' tua mihi saepe fuit molcsta propter Catzurae mona ^ , sterium,quoJ est Artae,ut conditum sub mea cru , : cifixione, propterque aliud monasteriumvencrandi
, , - Praecursoris,dilicatum agenerosissimoComneno,
, - doininn Constanlino,in praefectura aScomobi, agro
, */ , Baltitza3,Pl aliis; et ex eo nibil in canones oflen - dere viiebar.Cum auiem probabili ralione intel ). lexissem, ea monasleria ad.te, ut loci episcopum
, * /-'.. / ' ^ , perlinere: eaexindea manu mea liberavi. ita ui
, posthac libi liceal apprehendere, et episcopalia
.
jura in iis exsequi, eaque rrgere et adminislrare
- juxta r regularem disposilioncm. Quamobrem ct
, , mea rel.tio exinde ab cj smodi monasleriis ces ^. * ; sare debet, tuae autem sanrlitatis ab hoc tempore
d^inceps a^nosci.Mense Aprili, indictiorie n sub * scipta autem prupria manu prxdicii, et >ynodali
, . , conseculionc complela, per subscriptioncs epi \ ' scoporuin, qui ei suberant, Joannis BondilzaB,
^, ;/
Nicodemi Ae^ensis, Manuelis Bcl ae, ThomaeDruic

VARIiG L E C T I O N E S .

horpro terliit haberi nuptiis. buccinutor imperatorius.

NOTiE.
(16) Antea ponlifex bic Adrianopolitanus fuerat.

$uspen$ioni$,' juxta canonkam.

JUS CANONICUM

nopolis, Demetrii Buthroti. Qtinrum singuli et &* 18 ' *,

ciimadditionesubsrripscrunt,banc synodalem j u - , , risdictionem optimam videri, utpote canonicam. , ,
De metropolitano aulem qui nunc PSI Naupaclio-
rum cravius conquestus est Inuressns est enim ,
linquit) et vi facta sacrificavil * in mibi Mibjpcto , []
monasterio Catzurae, et quidem post cngniiionem . u i provincialis sessionis synodirae, quae mihi rneae . ()
d'oereseos monasleria juxla canones re>lituit, et '. * '
episcopalem relalionem illuc siistulit : aeferJt ,
etiam priorem , dicens synndalem illam actiouem , ),;
factam esse, cum metropolilanus moreretur, .
nulliuque rnomenti esse. Ocrupavit eliam mona- * storium vencrandi Praecnrsoris,et san< li Demelrii : , ,
h

monasterium/in quo adjtidicalaest el resliHlta m i - ; ?

hi subjecta ecclesia per provincialis synodi actionem : defensione videlicet illa ulens, quod htijus
repetilio tempore mihi exclusa sii.el in eo prsefecium sigillavili Dejecil etiam ecclesiasti *as crnces
a meis monasteriis, inclusae et sanctiB Res rreclionis. Propria nunc fecil stauropegia : in duobus
qnibudam oratoriis erigere voleniibus r chartulasjpeimisit E l nrdinati sunl sacerdotes terriloriorum k mesedi(Bceseos,Nisistae videlicet.Prinislae Dubrolistae et Planicobislae, nuinero circiter
duo i, praeter eos, quorum nolitiam m non habet.
Ordinarunl autem ex dioecesi mea et quirlam mei
coepiscopi. Sed et sacraissimus Leuvadis archiepiscopus saepe ingiessi s est, et intra meos

, ^.

*.>

, ^ sji
' /.,

^
' ,
'
. " 3 */ ,
, . :,
*
fines propria aiiClorilate sacra Oelebavil. Velim . *igitur a vestra sanctitate percipere. quae sit m &enumeratis capilibus singulis sacrorum c;monum .
el instilutorum Ecclesiae sententia.A sancta nostra , ,'
synodo hujusmodi responsionps stalim tulit: Ul vi- . '* dehcet, et si forle facta Mt abijus lemporis melro- * i r politano morienteredbibilioepiscopalium Arlensis xavb5
crucium,quas sibi altribnerat, el ipsius monasu- . rii sancti Demeirii : sed cum, nt ipse confessus * -
esl, in sacros canones incurrere se intellexil et ? *! vitinm correxil firmitUem habetquod faclum esi)
et episcopalia monasteria haec in perpetuum ^ *
maneant cessanle praBscriptione lemporis, in eo, . , >
quod circasanctiDemelrii monaslerium innovatum ' , *,
est : quia crucifixionum, quaB Sunt per dioecesim, ^'^ - -^,
4

soli patriarchali amplitudini relictum est privilegium, metropolitanorum autem nemini. Quodautera in Calzurae monasterio sacra celebravit. post
actionis synodalis notitiam, siquidem cum tu Artae
episcopus otio indulgeiesP, per subnolaiionem a
provinc alibus episcopis ad id tnductus est. extra
culpam erit, per 14 apostolicum canonem, dicentem episcopo qui suam paroeciam reliqucrit, non
licere in alienam insilire, quamvis a roultis compellalur: nisi justa aliquag causa eum cogat: ut
VARIiE

,
*
* * -j ) ' ^, .
, n
, *
%

LECTIONES.

18 ^.
t per umrpaiionem sacra perrgit.
abbatem. \in eo quoque ronfirmavU
abbatnn. j per bretf*
locorum.
in singulis duo. necdum habet. * Demetrii; quia tamen, ut ipse confe$*ti$ etc. &
aetum e$t el episcopalia.
vacares.
1

801

80*

GRiBCO-ROMANUM.

, si iis, qui ihi sunl, possit pietatis ratione plttS

, ' , lucri aflerre, idque non a seipso, sed multomm
. episcoporum judicio, tnaximisque precibus. Sin
', ^, autein aliter nemine impellentead id incilatus sil,
tunc xxxv q canon apostolicus per r deprecationem
placetur. Audacter autem prodeat vicesimus
" , secundus Anliochenae synodi,
definiens, ne
' , episcopus invadat alienam civitatem non sibi
, . ' - subjeclam, neque regionem ad
non pertinen /,, tem nec presbyUrum, vel diaconum ordinet
, queinquam ad locaalii episcopo subjecla, nisi forle
^ ' ' - cum senlenlia proprii regionis episcopi. Quod si
aiistis sil quidp am ejusmudi.irrita sit oniinalio, el
$ , / ipse con^uram synodalein patiatur: elcensuram per
. . - benignilalem mcdiim accipial ad annuam a sacns
r
/ .- vacalioncin. Licebitque tibi retinere *, etpro aliis

! *3igi'larc praDfeclos, quos melropolitanus luls
. prafecit monasieriis. Nisi propler spiritualeni suf. , , - iicienliam, qui pnus d- signati sunt, arcepli esse
. libi videanUir. Cruccs autem, qua* quidern ex tuis
- monasteriis sunl dejecl, iterum in iis resliti en ' . tur : quae auicm pcr dioecesim * innovala sunf,
reformabuntur. Cura aulem libi erit de iis, qui
, , - inlrabmilcs ex lua dicer.esi creali>unl, ut etiam
- diligenler examines, num iruulpalae vitae sinl,
. et sacris imbuli lilteris. Et eosquidem qijihujus , , modi invenli fuerinl. asacro minislerio reinuvcas,
: - qnalenus libi visuin fuenl: alios autem plena de ' , . positione condemnes. In episcopis autera, et ar?

Q ebiepiscopo Leucadis, ead m obtinebil dispositio ;

' , quse et de sanclissimo Naupacli superius enun , - tiala est.
.


, '
, :, ' /.
, :
;.
Amplius autem quaesivil Arlensis cpiscopns, ul
,
; definialur quid faciendum sit de puel a, quae
' , ante pubertalem in ipsius diuecesi perieclam,

benedicliunem accepil, et currupiionem passa
/, '. - - esl: quiii ttiam de sacerdole. qui sacras preies
, - conepit audivil eam, quae virguieain -olvit
, - zonam non maluraa? ale,a corruplore separandam

, .

Q < sse; enmque qui sciens saciam precationem

proriunliaveril, deponendum. ikec miissa ex
diumis synodalibus aniiot;ilionibus, el pro niore
confinnala suhscriptione, ac Mgno imprimisvenerandi cbariophylacis sanctissimas Dei Magnaa
Ecclesiae, data sunt men-e et indictione supra
scripiis, anno G743. Subscriptio.
Chartopbylax sanclissimaB Dei Magnae Ecclesia,
Conslanlinus Aulenus. Sotita piorabea bulla, et
retro,qua bulla cohaerebat: mense Julio,indictione
octava.

,

,
,

";
"*
.

, . -^
.
, ', .

V A R L E LECTIONES.
.
T

*lunc^, eit xxxvrecusetur ignoncendo, *

' extra.
dsscripta diarivt tynodalibus.

inhibere abbates, et pro eis alios confirmare,

quos.

804

JUS CANONICUM

803
II. Sigillum

sanclissimi

et CPCUmenici palriar-AB.

cha. Domini Geimuni, de parulauriis pa'

"
",
~' 3 viuv
,

triarchalium monasterwrum ad quem per .
tinere debeant. Facfum mense Jiniio V m ' , x f * ^
dictioni$ et insinuatum secrelo sacri rharto .
phylucii.
<
Quaedepatriarchalibusslauropegiis metropolita ,
norum per diversasprovincias, archiepiscoporum,
e( episcoporum nostrae administralionis flxis, * deiinita et disposita sunt, actis s\ nodalibus san- , * 6 clissimi illius inter patrbirchas domini Gcrmani: ^(quorum alia quidem XXVII mensis Novembris. alia ,
annum vm Januarii, ejusdem indictionis, novit , ' , ;
facta) bene et pie habere cugilans mediorriias , , w
noslra, difinil; immutabile inviolamipque servari \
unumquodque eorum capilum,qua3 illis aclis Com- '
>
prebensa sunt, aliasubique et maxirtje de ipsa pro- ^
' ' " ^ ^
^
vincia Naupacti. Ut patriarchalis nnminis relatio , >. ^,
io i lis solis obtineat et clarius expriinatur, in '

quibus exstruclio per patriarchalia crucifixa facta
fuerat, sive monasteria sint, sive ecclesbe ca- 3Iholicae, sive orat- ria. Et in hujusmodi nihil sit ,
commune regionis anttstiti , sive ad sacrorum * , **
confectionem, sive ad praefecti designationem, :;
sive ad animalium peccatorum iuquisitioneni , i r neque aliud quidquam, usque ad canonicarum , ,
illalionum exaclionem. Etenim qui in liis , conse- , *
crationem sortiunlur, patriarchales crunt el no- * ' , *
minabuntur, et patriarchalium jurium exarcho . Aa^t , *subjicienlur, eique soliia cauonica persolvenl
Ipse autem exarchus eos, qui sacris in posterum *<**,
iniliabuntur, per gradus singulos ad id promove- ,
bit, cum legilimis tam viiae, quam aetatis ipso. . " '
rum tesiimoniis.et alio omni reguari observalione \ &
Praelerea nuptialibus praeerit contractibus per- ' , ^
mitlendis aut vetandis. Et ralio< iniorum susce- ,
plores spiritales Paires in patriarchalibus juribus .
assidenles.ab e probabunturac veniam accip ent. '^
Ubi aulem patriarcbaleS auropegium prsBstruclum . non tuerit, regionis antistcs ithus poleslatem ha- bebil: sive moiiasteriisuburbanumsil sive paialau- ^, * riuin, sive dumus oraioria Et illius enl relalio , . " t ^ j
sigillum , inquisilio, prevenlus ranouicoruiii,or- ^
d nalione-, venia et prohibilio Cuinractuuin, et si ^
quod sitaliud episcupale privilegiutu. Sicubietiam , , rjercfl

forte t^mpus interruperit et absluleril, occasione Dp c " xat > , , , >

arcbelypurum,el ipsis subjecla fecerit,ulcensoreii' ., , ^,
tur painanliali<i, quas ab mitio pairiarcbicom nun r
habuere Slauropegiuiij.Sedmediocritasnostra r<- . " 6
giomi n antistilibus taiium jurv credl. Etsi enim .', ^&,
sludiose ampleclatur, quaecumque patriarchali , #conveniunt poles ati aliena lamen non anpetil, ~
ul quaia I eam non pertinent, sibi vindicet. M t b j i - . '
cimus aulem locorum et anlistitibus el illus, qui %
anle exstruclionem divinorum lemploruui quajsub
patnarcbalibus crucibus prseaediikata sunt, vel , * ^
poslea aedilicabunlur, locum iuhabitaru, aut ^, ^ *.

VAKLE LECTIONES.
8

ponlifici. abbatis, animiB delictorum exumen, * sucerdotes fiunt. cum

u etnfirmati*.

visiiaiii.

canonk*

805

GR/fiCO-ROM ANUM.

- qui, cum posterius inbabitarunl, ab indigenis, vel

, .' :- incolis originem ducre reperiunlnr : ut regionis
. anlis iti lales subjiciantur, in omncm episcopalem
, solliciludinem. De iis tamon, qui exalienare, , gi-ne venerunt, aul venluri sunt ante fixionem
' : stauropegii. e( poslea illic doinicilium collocarunt,
, nemo repugnabil quin ad pariarchaliumjurium
; . exarchum prorsus pertineant. Indubitalus enim
et eorum lalis eril exarehus. Innulescat ergo
, praesens noslrae moderationis definitio secivla sa , cri charlophylacii, et rescribatur ei, qui a parte
, episcopaius Arlae poslulavit eam, elexhibuit, u l
. " Hilimelur noiiliae sacraiissimi metropolitani Nau . parli Habuit subscr iplum,mense Junio, indictio ; ni$5, patriarcbali cl di 'ma manu. Pendebat aulem
. inferne plunibea bulla, babens ex una parle san
, > lissimaniD* iparam inulnisgeslanlemDominum no, slru.. JesnmClirislumax allera aulem ha> lilleras,
, * '. , *- CermanusDei miseralionearcbiepiscopusConstanV L J J , ',
tinopoleos.novac Ruma?,el cecumenicus patriarcha.

. ^ ,
.
,
, * , .
c

.
, '
,

. *
,
.
,
,
' /
. , *
, ,
,
*
( ), '

, , , *
. ^
,
,
.
4

Aliud de eodem.
Quseper vim affixionem ceperuntr, nec tempus
percurrit inconcussa. et qui ipsorum affixionis f
sunt auclores, e v e r s i o n e m , landem eorum perflciunt.Accidilquidpiam apud nos bujusmodi, cujus
correclionem mediocriias noslra celeriter facil In
regione Paphlagonia?, palriarchalia monasleria
c

sparsim sila SUIH : monasleriis subjiciunlur et

suburbana. praediaquo simul et agelli. Populus

mullipltx possessiones incolil. De his in synudo,
quae sub nobis liabita, cum anle aliquud tvnqius
iactaessel quaaslio, uler administrationem eorum
vindicare sibi deberel, isne qui est regionis antistes (quod dioeceseus el pars sil) an qui a palriarcliali poteslale miltitur exarchus, quod sujecla
sinl monasleriis. qu;e ab ipso gubernari slalutum
est: ineenum eral,quom >do patriarcbal s exarchi
adminislrationi allhbuia essenl. Aitribulionem
banc actio snbsecuta st, proniiulians ct cxlermina(i>nem ad ca quae traclala sunt, confinnanda.
Hodie aulem incidenle causa in exacliorem disquisilionem, putuit qiiidem medioirilas nosira rci
h

, D absurdilatem eu perspicere,indequeejiis enien dalioni statim annuii, cuguoscens exarthuni jus

, acquisiisse patriarcbale, in iis, qurcsub crucibus
, '
palriarcha ibus fundatnenmm habuerunl, sive
, munastena sint, sive oraloria. Sed el iuvenil ve - terem actioneni synodalem sub pairiarchaiu beali
, , . illius domiui Germani faclam, idem negolium
- plurimi facientem, cunstiluentemque (si pauos
. - verbis dicendum sit) patriarcbcdium iiiona-terio, rum quae ubiqie sunl, exarchos nun babere
( $2 ) licentiam vindicandi sibi praedia bissubjecla, aut

VARL LECTIONES.

c Jn$iiiue(ur. et impetravil, ul Aliud ejusdem. *per obreptionem confecta *uni, ea

fectianii. % Exarchus.

nec.tcon-

J U S CANONICUM

807

qui in iis est populum, aut oratoria, qu patriar- ^ ^ - ^

.
chales cruces sorlita non sunt, sed neqne susci- ,
"
~
. .
~
piendieos, qui illinc consecrandi sunt el ut pro- * , ~ , -..
priosad sacerdolii dignitatem provehendi, sed ab .
iis omnino abslinere, ut a regionis episcopo ' adminislrentur E l secula est aclionem. Eademque , et ipsa, cum assid^nle fraternilale, in prasente * ,
causapronuntiavit, dicens,non esse consentaneum .
ut episcopus a proprio expellatur populo, eo uod
patriarchalibus mnnasleriis, quibus alhaerent praedia, vel suburbana subjccU sint. Sed nec a , , :
suis oratoriis, nisi sub palriarcbalibus siaurop giis , el ipsa fundata sint,sive etiam paralauria fone /. , >
sint, aul melochia. Quamobrem prscdirlaui dlam "
aciionem indc synodaliler abrogans, quaa in ea >. , conprebensa sunt, omni modu ccssare onslituit,
etquam pronunliavil excommunicati -nis vinci.lum , .
solvil. Paphlagoniae igitur antislile.s LSBC praediaet *
suburbana sine interruptione gubernabunt. illa , - *.
ulique quse non suh stauropegiis patriarchalibus , ? exstructa sunt. Inveniunlurquidemelaliquaej'is- ,
modi, cum iis aatem el oraloria pairiarcbalibus ,
his monasteriis subjecta, mu sint quibus patriar- |[
cliicaecruees funtlamentumpraestilerinLEtenim et . ,ab his debent quae sunt suae pasti* nis transferre, et ,
patriarchah exarcbo Iransilum ad ea concedere. ,

Qiuautem ea sicregere probabuntur, uequeabiis,

qui palriarchalibus monasteriis praesutd , turbabuntur neque a palriarcbirse poteslatis metochiis.
Debent enira iis, quae definit sunt, arquiescere, c
nec ullo modo conari cuiquam anlistitum parti
molesli esse, ob administralionem et curam
pnedirtorum praediorum. et eorum, qai in his
sedes collocarunt : praeterea emm oraloriorum,
metochiorum et paralauriorum, quae sub palriarchalibusslauropegiis exstruclionem non ceperunt.

/ *
,
^**;,
^ / .
. *, \

. >.**
' , **
, ' ,
', ^ /, .
f

MANUELIS ( 1 7 ) .
I. Solutiones quarumdam

MANore.v.

quotstionuiH.

'. ' .
Sairatissimus Dyrrachii meir polita Romanus,
^ ;,
dileitus in dominc fratt r, elnuslrse mediocritalis
comminisler. nostra? bnd e assidens mediocriiati , *-%
synod ce praesidenli cuin sacrtissimis sui? fratri-
>
bus^aBsarea*. CappadociaB. Melrupbane ; Sardium, >, , >
Andron.co : Pbiladelpbiae,Pboca : PonloheracleaB, ,
*Av^po#v
Nicephoro : Smyrnse, Gergio : >;etbymnie, Mic , <,
haele : cbarlam in medium. ul legerelur, proluiil, , , ^ ^ ;
inquaerant interrogationes piissioii Bellae epis- ,
cupi, quaerenles syn nlicas sululiones. Eraol au- . **
lein inierrogationes bujusmodi.
, '
.
VARIJE LECTIONES.
1

abbates sunt.
NOTiE.

(17) Charitopuli cognomentum hic habuil

809

810

GrRiSCO-ROM UM

Quidam CUtn per odium aot aliam quamlihet ob

, , - causam a suis uxoribus discessissent, peregre
, degentes, 1 reverluntur : et CUm incertum sit,
ubi agant, non revertuntur : et cum incertum sit,
, annos vel plures. An eas oporteat aliis conjungi
ai viris ?
;
/ Quidam sacrificuli j i n magna Quadragesima
, praesancliGcalos divinos panes in panariis
, dentes, iis deinde opera daemonis ex septo divino
, - subreplis a muribus, et cane ostium aperiente,vel
, eliani cum sacerdos sacrificaret, et ad mensas
, precationes legeret, delitescens mus post obla ), COnsecratum divinum COrptlS Sllbripuit;
Quam CenSUTam merentur sacerdoteS ?
.
Sacerdotes quidam a suis antistitibus excom * - municati excommunicationem contemnunt; et sub
. poenis cum sint, ingrediuntur et sacrificant. Quo ;
nam modo sint hi plectendi ?
, Laici cum secundas COntraxerunt nuptias, libe ris procreatis post quadragesimum annum, pOStu , - lanl ad tertias ConvolaTQ, ob prseexsistentem libe , , educationem, el passim peccent. An
;
sine reprehensioue id faciant ?
, 6 '
Antimensia scimus facta, postquam antistes
, se operalus fuerit dedicationem, et panno
, substrato circumvolventeque mensam, in frusta
, - disseclo^et SCriptO , sacerdotibus dari : nec pos * " se sine his sacrificare. Ubi igitur borum est defec , fectus,]quid fuciendum,ne sine sacrorum Celebra ;
tione sacerdotes maneant ?
1* Quidam sacerdotes i n magna Quadragesima be \ nediclionesclam fecerunl:quales tandem sunt nu pliae, el quibus lenentur pcenis sacerdotes, qui sic
;
sacras preces conoeperunt ?

Ad has igitur inlerrogationes mediocritas nos .
Ira lales soluliones protulit 1
Qui ob quamlibet causam ab uxoribus suis reces * , - serunt, et alibi degunt, excommunicationem me , rentur si perseverent,nec veiinl ad uxores reverti.
, - Si vero incerlum ubi sint, et mandato earum in , rpo- quisitio processerii,praeierieritque quinquennium,
ex quo viri disparueruill, in bello forte capti, aut
, D quo alio modo de medio sublati : UXores eorum
, - legem prohibentur alU8 COnjungi viris.
, * 136 autem, quarum adhuc Viri SUpersunt, SUOS
viros quseraot.
* * , .

Qui SIC deliquerunt sacerdoles,Ut prSBSanctifica - tos panes,a se facluS,canes templi OSlium aperien , - tes de medio SUStulerint, ad tempus in COgnitiooe
- antislilis positum, a sacrorum operatione cessenl,
vov , quod diligenler caverinl. Alii autem, qui pa . nes in oblatione per mures amiserunt, inculpati

VARLE LEGTIONES.
j sacerdotes.

promiscue.

Suid. .

PATHOL. G R . C X I X .

picto.

26

811

JUS

CANONICUM

maneant (roulta enim ejusmodi seepe accidunl), ; ,

qui etiam aliam oblationem mensae sacrae appo- * *U*UK
nent oblationeque facta sacrificium perficienl.
,\
^, > '<#
Excommunicati , qui sacrificant, depositione .
sunt digni, idque in episcopi ipsorum cognilione
, ; .positum esto.
* ux
Qui terliis nuptiis implicari vulunt,post annum ,
fielatis quadragesimum, ut polygainiatn Christianis
ura
non convenienlem quaerenles, re infecta dimit- ^ , " lentur: quodsi etiam vim inferant,censuram subi- ~ ,
>
bunt.
, trtrAntimensia in omnibus sanctis mensis poui .
neccsse non est, sed in U3, de quibus incertum
.
consecratae sint,necne Nam anlimensin consecra- , * i r
tarum sanctarum mensarum locum oblinent: nec ,
iis opas est, ubi mensas consecralas esse con- ' *
stat.
, "
Sacerdotes, qui in magna Carrena nuptiales .
fecerunt benedicliones, si per simplicilatem id

fecerint, mediocri correctione sunl digni; sin au- , ~*
tem per malitiam et clam commiserint, majore , * ;
poena, q u s antistiiis judicio irrogabitur. Ab iis ' *, * csautem facla connubia, ut sacra precatione mu- , 2?ft&*
nila rata inconcussaque manebunl. Habuit illud, . * , ; .*
mense Julio, indict. 8, et viridis cerae sigil- , .
lum.
, ', , * x w
.
. De translatione episcoporum.
. .
', ', , ^
Mense Julio, decima die , 1, indict 20, praesidenle sanctissimo domino/lOSlro (BCUmenico p a - Iriarcha, domino Manuele, in celeoerrima etsuper ^
illuslri synodo imperialis mansionis quae hono- ^ 5 Jr*
rata est nomine immaculalai Dei Malris Gorgepe- , *,;
, **
coi, Saudrorum cognominata: assidentibus triagna}
sanclilali ejus et sacratissimis antislitibus, Caesa-
reaa Cappadociae, Melrophane : Sardium el tolius ^ .
Lydiae e\archo, Andronico : Phila lelphiao el lo- , , * **
cum Syracusani obtinenie Pboca : PuntoheracleaB , \4v3jp0wr*'
et Claudiopolitani legato Nicepboro : Smyrnae, , ; 1+
Georgio : Dyrrachii, Koraano : Melbymna?, Mi- , * , * *>
chaele : assistenlibus et piissimis dominicis ma- , NixnoW''
, * ^, *ftpi*
gistralibus.
,
^ apy.
Quod in corporihus animae, id in negotiis tem , ' ^* *
porum occasiones : et illa iiaec movenl, et aliter ,
inlerdum mutant, probabilihus tausis cedentes. . *
Quorsum vero temporalis islalranspositio, rerum- ,
7i
quc mutatio el lransilus?Oralio,tempore exigente, ; ' ,
has lransieral,et in aperlius immulel Joannes pon- , , ^
lificatum adcptus sanclissinii episcopalus Ezeri, . AJ?**
qui esl sub Larissa melropoli, longumr|ue perpes- "
sus iler, praeruptum, el equitibus dilGcile, et se- , * -^
nex, mundanum adiens Luciferum, optimum et , ^*
R

xp ~

VARIiE LEGT10NES.
1

'!
0

quadragesima. memis Julii dir x, feria prima. ei spl^iididissima venerabiUmamknf^

GRJECO-ROMANUM

813

814

> '^, - sanctum meum imperatorem, mandato felicissimi

. , ; domint el dilectissimi q nostrae mediocritatis fiiii,
'./ et per scipsum cum eo colocutus, ad ecclesiasli , > - cum noslrum appulitflrmamentum,et non aliter
, > ' ac astra, clare fulgenles pontifices fralreset com * ; ministros noslrae mediocrilatis: cui assidentes eos
/, ; - inveniens. chartam in mediutn prolulit, canoni> , cam defensionem req<>irens.Quaestio autem sic
, , habebal:
. ^

>
Lucem notiiiae dari mihi poslulo a sanctissimo
, > liero meo et doniino, oecumenico luminari, et a
, * - divina sacraque pontificum. quae sub eo iil, con , , gregalione: ad relationem,quam divino confldens*
, verbo, eorum celsitudini facere auSUS SUtn. Inter6 {&. * (, ), roga (inquit) palrem luutn, et renunliabil tibi, et
ooj, * , seniores luos, et dicent libi.
.
~ ;, , '
Licetne metropolitanis, episcoporum, quos sob
, * , se babent,senlenlia,juslam ob causam, quamtem ;, pus el res postularit, ab episcope in episcopen n,
/. *,^
cum ambae sint sub ejus metropoli, episcopum
, '- transferre, necne?Concessam enim fuisse transla , tionein,el multos antislites,variis lemporibus non
/ , impares conditione,sed el subliores sedes transla, ' - tosfuisse dicunt sacrarutn tabularum periti. Sed
, ' nos hujus rei certiludinem a veslra amplitudine
* scii e avcmns. Ha?c questione conlinebanlur: et
.
^ Ezcrensis Striptamdeeo responsionem postulabal.
zh ~ ' - Noslra igilur mediocrilas, eum sacra ipbius fra . , ternitate haac cotnmuni consilio tractans, lalia
- qusedam synodice proriuntiavil. Si quidem synodi
, , melropoTuanus, suurum episcoporum consensu,
' , dare cuipiam volueril, incremenli ratione, aliam
' , , episcopen, in s -a provincia silam : sin^ praejudi , ^ ^, cio id faciet. Nam el a nobis 7 talia per modum
, - l'ralerme dilectionis qnotidie fiunt.Et faciel episco *' pusetiam in ea episcope totaque ejusdioecesi admi nislrationem oinnium pontiGcalium jurium, quaa Tr cunque el genuinus anlistes ejus : excepto eo, ne
in sacro conthrono collocetur.Quod si rursusoum
, - sua syuodo metropolitanusobcausam laudabilem,
Tf/i - el probabilem praetexlum (utilitas aulem haec ani . ' maruni el ecclesiaslici stalus administralio (com , , probaverit.ul quis episcorum sub se posilorum
^ ( ' , deponalquitlem scdcm ct episcopi nomen,ad aliam
) aulem sub ipsc melropulilano exsistentem Iransfe ralur episcopen : id sine dnbio el impedimenlo
' ' - faciel, quod hominum salutem et ecclesiaslicum
' decus noslra mediorrilas, sacraque ipsius fraler ^ * * tiitas, cum affeclione requirat. Quamobrem el ad , iniltenda censebilur Iranslatio.ob praediclam cau sam; et rata iirmaque manebii, ut cui nihil
f

V A R L E LECTIONES.
r

* desidcralitsimi.
Responsum canonibus consentaneum % Intellectui. tobtemperant.
abepisco"
patu ad episcopalum. * nnn swro *uo fratrum CMIU.
sine cujusquam pr&judicto. et apd no$.
x

810

JUS CANONICUM

815

adversetur. Canonicaenimobservationovitdiversis * kp
temporibus translaliones antistitum,episcoporum, . \
et metropolilanorum factas,non in aequales sedes, , , * *
sed et in sublimiores et excelleutiores, propter , *
rationalium Ecclesiae Christi ovium refocillatio- . nem, et ecclesiasticarum rerum gubemalionem.
Haec e diariis synodicis annolalionibus emissa, et , , '
subscriplionesignoquesanctissimi domini nostriet ,
oecumenici patriarcha;, domini Manuelis, confir- , < *
raata : data suni mense et indictione subscriptis ; ,
anni 6758. Habuerunt hoc, mense Julio, indiclio- . /
ne 8, per patriarchalem divinamque manum, et **solitam plumbeam bullam.
, * <
, *
, "'. , ' ,
, .

' .
,
III. De jure patronalus.
Moderationi noslrae relalum est a piissimo epi' {
scopo Dominico Demetrio, qui subprovincia me- 6*>/*
tropolitani Larissaii.eos qui jus iundationis revo- , ^ *
c a n t i n monasterio, quod ab inilio sub ejus epis-
cope fuil, magni inter sanclos martyris Demetrii, > ^;
Procovicn indigenarum tingua cognominato, cu- , & *
pientes quidem bujusmodi mona^erium in suam .
potesiatem redigere, et consecratis eis rebus ut , ;
propriis uli,sed per prsedictum episcopum eo, qui ,
praeler ralionem erat, impelu inhibitos et non ^ \*3=
data facultale bujusmodi absurdum perpetrandi, , ad ullionem ejus videlicetexritaios,lemplum aliud , exstruere conari sub patriarchali slauropegio : et ,
ab episcopali monasterio divellere possessiones, ,
quae a majoribus eorum, au( quibusdam Cbristi *>
amanlibus cognatis illorum,ei tribulae sunt: tem- , , rpecplo aulem ab eis sub patriarcbali cruce exstruendo ' * ?
consecrare.Nostraigitur moderatio iniquamhujus- ' *?~
modi ipsorum cogitalionem radiciius exscindere .
volens,ul sacris canonibus omni modo probibitam, ^ ^
per praesenles snas lilteras definit,quascunque pos- , *>
,
sessiones,vel res^piscopali monasterio sancti De
metrii semper ab eo indivulsas manere, idqueab
episcopo Dominico administrari. et spirilualiter *
d i r i g i . Nec enim aediflcatoribus, neque alii cui-
quam licet ab episcopali monasterio pussessiones xoarv.
divellere, easque patriarchali monasterio vel ora- . $torio templo jure proprielatis tribuere.Quod si ,
quis monasterium vel oratorium septum s u b p a - j ^ ,
triarchali c stauropegio exstruere velil, a nemine , . 1quidem probibebitur : prius tamen ei possessiones - ex propriis assignari curet. Quas eniro possessio- , *
nes episcopale monasterium babet, ab eo divelli * (ut dictum esl) nullo unquam lempore poterunt. . *
, ?'
E l haec quidem de eo
, , .
1

.. * .

VARLB LECTIONES.
.
31 .
Mediocritati. repetant. b apud epi&copale monasterium S. Demetrii semper inditmfm
* gnbernari. oratoriam mdem.
5 8

817

818

GRiBCOROMANUM.

- Cum autem et de alio monasterio perlinente ab

, inilioad Dominici episcopen, in Crompis quidem
.1 , * exsistente, ornato autem sanctorum magnorum
martyrumTheodorum nomine,mediocritatinostra3
,, idero episcopus retulerit,herum illum dominum
6 Manuelem hoc subjecisse in metochium patriar thali monaslerio sanctorum Theodororum , quod
" eslin Serviorum provincia * monachos autem iJlius
, - patriarchalis'monasterii in episcopum insurgenles,
, - ejusque passionem renuentes ,relationem quidem
otVj ^ ejus a praediclo episcopali monasterio, ipsis ;ut
, , , dictum esl) in metochium concesso, tandem reje , , - cisse; patriarchalem autem pro ea introduxisse :
* rem hujusmodi, ut canonibus adversanlem, om , , nino (prohihens noslra moderatio definit, si (ut
( ) episcopus retulil) Gromporum monaslerium,ante , - quam in metochium patriarchali subjicerelur mo , naslerio, episcopale fuit, et ab illius temporis
, ' Dominico regebatur;nabeat rursum episcopus pro , priam in eo relationem, utpote legilimus anlis. tes. Nam qui illud monachis in metochium lar, gitus est, pecuniarium solum dominium tribuere
, poluit,non autem spiritualem episcopi relalionem,
, - et animalium peccatorum cognilionem g.Prsedic. ' ^ tum igilursaDctorumTheodororummonasterium in
, Crompis silum,sub episcopali potestatc et admi * nistralione dimittetur: nisi palriarchicae rnansio nis rronachi ostcndere poluerinl, tale monaste rinm sub cruce patriarchica exstructumfuisse.Ha. , , , buit subscriptum, mense Julio, indiclione oclava,
, palriarchali divina manu , et cereo viridi s i gillo
.
d

.


, .

INCERTORUM P A T R I A R C H ARUM.
I . Sanctissimi patriarchaz domini * de sessionie
ordine mefropolitanorum et archiepiscoporum,
ut in
chartophylaciodescribuntur.

Oportebat civitates, quae antistitis* dignitales

" decorats snnt,et quibus sacri pastores dexlra pa , - triarcbali praeficiunlur, hicdescribi.velulquodam
, - brevi orbe comprehensas, et cuilibel sine labore
, - conspicuas.Num, el qu33 ad incruentum pertinent
, - principalum,proprioseptorecenseri consenlaneum
/ " ^est: sicomnibus aliis poteslatem, quae in ipsis est
* earumque ordinem manifeslum esse et cognilufa ^ - ciem.Cum iis aulem,quae ad orientem solem, eaa
. , quae adoccasum,describuntur.Jampridem enim ad
. hodiernuni diem nondum aliis annumeravirnus i l ?
las quarum qui tulela susceperunl, cum sessionis
lempus vocabai, ab ejusdem ordinis anlistitibus
, , expulsi sunt,eteos vicissim,proh dolor! pari indi , ! gnalionis mensura expulerunl.Sed religiosissimus
. ' . Chrislicultor,imperalornoster,invenerando8ancla3
Irenaej lemplo simul nobiscum prscsidebat, quando
, eliaminclytorum patriarcharum menlionem facere . nius: cum eo aulem et Deo acceptissimi metropo?

V A R L E LECTIONES.
d

Ad
Despotam illum. pastoralem gubernationem.
cxamen.
Cereum viride sigillum. pontificis. i Pacis.
f

usumfimctum.

Animoe

delictorum

819
JUS CANONICUM
1:itani, CUm quibuS UlliuSCUJUSque tlironi COnside- ? , '
ranles reverentiam, convenientera cuique locnni I -; ,
allr-buimus : quemadmo-lum praisens onio nos- /, *;
tra) commonitionis verbis circumspecle kscriplus ~ ~ ; k.
*
dedarat.Absurdum enim videbatur eos sedis pi i- * , .
malum usurpare, etdecoris causa, quod estdede , **,
cus, vel, ul potius dicatn, infamia, primarii sacer- , , |.**
dolii reverenliam posthac conlumelia afiiccre, /, , ^
cum solum immortalem gloriam curare debere- " :'rons,quae marcorem non admitlit, sed semper ef , ! . "
florescit, et sui studiosos gloria incorrupla exor- , '
.
et illusirat.
" .
56 Colooia.
* .
Metropoles.
' .
57 Thebae.
.
,
58 Serr.
1 Caesaria.
.
* .
59 Pompeiopolis.
2 Ephesus.
'.
j ,
60 Rosia.
3 Heraclea.
' 54.
' ",
61 Alasia.
4 Ancyra.
.
' .
5 Cyzicus.
6? iEnus.
" ,
.
63 Tiberiopolis.
6 Sardes.
.
.
7 Nicoinedia.
61 Euchania.
. .
' .
65 Cerasus.
8 Nicaea.
.
"
9 Cbalcedon.
66 Nacolia.
.
.
67 Germania
10 Side.
' ,
.
68 Madyta.
11 Sebastea
.
' .
69 Apamea.
12 Amasea
.
'.
70 Basileum.
13 Melitene.
.
.
71 Distra.
14 Tyana
.
| .
72 Nazianzus.
15 Cangra.
" ,
.
73 Cercyra.
6 bessalonica.
,
.
74 Abydus.
17 Claudiopolis.
.
.
75 Methymna.
18 Neocaesarea.
.
" .
76 Chrislianopolis.
19 Pisynus.
.
C .
77 Rhusium.
20 Myra
ya .
.
78 Lacedseraonia
21 Caria.
,
' .
79 Naxia.
22 Laodicea.
.
.
80 Alalia.
23 Synada.
' .
24 Iconium.
,
c . ArchieptSCOpalH*
25 Antiochia.
" ).
26 Salaeum.
,
,
1 Biiya.
27 Corinlbus.
' ,
.
2 Leonlopolis.
28 Afbenae.
' .
,
3 Maronea.
29 Mocisus.
.
.
4 Germia.
30 Seleucia.
.
'.
5 Arcadiopolis.
21 Caiauria.
\ .
" .
32 Patrae
6 Pnreum.
\ \ ' .
,
7 Hiletus.
33 Trapezus.
.
^.
8 Proeronesus.
34 Larissa.
.
' .
9 Selymbria.
35 Naupa< tus.
" .
' .
10 Gius.
36 Phibppopolis.
' .
' .
11 Apros.
37 Trajanopolis.
' ',
' .
12 Cyprella.
38 Rhodus.
' 55
i v ' '.
13 Nua.
39 Philippi.
.
.
14 Neapolis.
40 Adrianopolis.
.
.
15 Selgae.
41 Hierapolis.
^.
" .
16 Cherson.
42 Dyrrhachium.
^ ,

17
Mesene.
43
Smyrna.
' .
' .
44 Catana.
18 Garela
.
.
45 Amorium.
19 Brysis
^ ' .
' .
46
Camachus.
20
Denus.
.
.
2! Carabyxyc.
47 Catyaeum.
.
,
22 Letnous.
48 Sancta Severiana
' .
^ .
23 Leucas.
49
Hilylene.
' .
.
24 Mistea.
50 Novae Patra.
.
' ' ,
25
Cudra.
51
Euchaila.
' '.
" .
26 Soteriopolis.
52 Amastris.
V .
' .
53 Chonae.
27 Pedachlon.
'> '.

' .
54
Hydrus.
28 G e r m .
.
' .
55 Gelesena.
29 Bosporus.
(

V A R I i E LECT10NES.

GRJECO-ROMANUM

821
' .
' .
^ .
' .
' .

30 Cotradis.
31 Eroine.
32 Carpathus.
33 Mesembria.
34 Gotthia.

.
^" .
,
,
.

822
35 Sugdia.
36 Phulli.
37 iEgina.
38 Pharsala.
39 Melracha.

II. De itSy quce proprios infanles exponunt.

An autem essent puniendae qu proprios fllios

in divinorum templomm aditibus exponunt,annon, in synodali congressione varie disceplaium
est : et placuit eas, ut homicidas, puniri, et si infantes ab aliquibus educentur.
* .
III. De mulieribus per vim tonsis.
, Comnenam dominam Theodoraro, quae dicta cst
Lapardae illins domini Andronici conjux, utillius
, , tyranni Andronici tonsam, Constantinopolilanasy - ^ nodus non sivit mature babitnm, nec cum Crale
;, Hungariae, qui boc vehemenlissime prlebat, con * jungi; co quod posl ejus viri morteni processisset
; / . lonsura, etiamsi vi facta essel, el in coenobiaco
' , * ; monaslerio vitam egisset.Jam vero el alias quoque
; ; nobilcs feminas sic lonsas, aequum censuit baec
; */- synodus ad pristinum habilum reverli : vel quod
, , ; . ? , eorum marili superessenl, vel quod tonsuram om ; nino non admisissent post morlem lyranni.

, \, ;
; ; ;
, ; *
, ; ,
.

V A R L E LECTIONES.
1

sacrorum.

SENTENTIARUM

SYNODALIUM

ET

SANCriONEM PATRIAHCHALIUM
LIBliR SECUNDliS
V.
C
NECTARII (18).
, De Agapio et ih Gnbadio, quorum uterque Bos ; ; , tremem episcopatum sibi vindicubat, ex monu .
mentis actorum Conslantinopoli.
"
Consulalu piissimorum etreligiosissimorum irn peralorui.i nosroium,FI.Arcadii Aug. lertium,el
, , - Honorii iterum, a. d. in Ka'end. Oclobreis, in
, ; pholislerio sanclissimae Calholicse Conslanlinopo ; ; - lilana Ecclesiae,cum consedissent sanctissimiepi', , scopi, Nectarius ejusdem Conslantinopolis. Theo ; ; -', pbilus Alexandrinus, Flavianus Anliochenus,
,

,
Hellalus Ca?sarienis in Cappadocia, Gelasius
;
,

Caesariensis iu Palaestina, Gregorius Nyssenus,

, , Amphilochiu* Iconiensis,Paulus Heracltensis,Ara,
,
, biauus Ancyrensis,Ammon Adrianopolitanus, F a NOTJE.

/18/ Successit Gregorio Nazianzeno, sub Theodosio Magno imp

823

JUS

CANONICUM

lerius Tarsensis, LuvluS HierapolitanuS, ElpidlUS '

, ^
Laodicensis, Paulos Xeensis,Dioscorus Hermopo
*, , I h u ^
litanus, Probatius Beronicensis, Theodorus Mo- ;, , *psueslenus, BizusSeIeuciensis,Epagathus Marcia- , , ,
^:,
nopolitanus, Gerontius Clauiiopolitanus, aliique ,
diversi episcopi, et sacerdotum coetus universus: ,
ingressis Gabadio et Agapio, Nectarius episcopus , ,
, &*
Constantinopolitanus dixit:
"

Cura baec sacra synodus per Dei gratfam rureus in hoc sancto loco collecta sit, placetne eidem sanctorum fratrum elcomministrorumconci
lio,quandoquidem stantes hic video fralres nostros
Gabadium et Agapium qui de Bostrenorum epi-

:>
, OOMJM-

, ^

COpatu inler se dissident, Ut de juribllS SUIS agere ,
incipiant?
*
Ac postquam acta quaedam ab eis essent, ad
* , ybi
eamdem causam pertinentia, et insinuala deposi- , .
tio dicti Gabadii, facta per duos duntaxat episco- , xxi pos, eosque, jam vita functos, ejusdem concilii ,
tempore : Arabianus episcopus Ancyrauus dixit: . Ix&xasw

'
Noo de praesenti dunlaxat lite, sed etiam de
, ieifo.
omni posteritate sollicitus, uli de hoc sancta syn- , vw*
odus decernat, peto. Liceatne fieti depositionera w
a duobus episcopis, necne? num adversus absen- , ;
tem id fieri liceat, necne? Nullum hoc praejudi- 6>. <!:cinm ad causam praesentcm attulerit. Vereor , i i autem, ne bis ex momimentis aliqui polestate , . ^
usurpata, ejusmodi tentent. Rogo vos ut respon- C .
deatis.
Nectarius episcopus Constantinopolis dixit:Lau *.
dabiliter monuit reverendissimus episcopus Ara- *
bianus. Sed cum lis per confessionem lolli , **,
nequeat, praeteritum non condemnantes, futuro , *caveamus.
.
Arabiamns episcopus Ancyranus dixit: Quod
'
pr&teriit, sanctorum Nicaeae coactorum Palrum *->
synodus condemoat, quse praecipit, ne pauciores ^ ^ *
sint tribus, qui ordinant nec id faciant absente , **
metropolitano. Ego vero de futuro sollicitus, hanc , '
interrogationem proposui. Quapropter rogo, ut . >;
perspicue statnamus, non suspense nec ambigue, , , ^,
quod non liceat a doobus hominibus episcopum
ordinari, nec deponi, Nicaanaa synodi auctorita- ,
tem in hoc sequendo.
.
Post alia, Tbeophilus episcopus Alexandrinus
' , *
dixit :

De mortuis fieri nequit ut indignationis sen * ^
tentia feratur, quandoquidem non praesentos suot , &
condemnati. Verum si futura quis considerat, **>
nimirum qui deponere debeanl, mihi quidem , ,
videtur, non solum tres adesse debere, verum , ( *)
etiam (si fieri possit) universos episcopos provin- , ' !* *V*
ciales, ut plurium calcolo condemnatio bominis ;
depositione digni majori cum accuratione fiat, , .
etiam reo prasente.
Nectarius episcopus Constantinopolis dixit :

Quum legitimsB fiant expositiones atque decrela, "
0 )

CT

GRiBCO-ROMANUM

825

826

VO>V. \

consentaneum est talia non statui propter culpa*

. quasdam personarum. Itaque sicut exposuit san , ctissimus episcopus Arabianus, futuris cavere
, volens, consentanea benigoaque sententia est
sanctissimi episcopi Theophili, quae staluit, non
, , debere in posterum nequidem a tribus, nedum a
, , - duobus, reum examinari ac deponi; sed frequen * tioris concilii, et provincialium episcoporum com, muni senlentia : quemadmodum et aposlolici ca .
nones deflniverunt.
* '
Flafianus episcopus Antiochenus dixit : Quae
deposuerunt episcopi, qui sanctissimum et piissi , . mum episcupum Theophilum sequuniur,manifesta
ot .
sunt. Ea probamus omnes ecclesiaslici.

NICOLAI ILLIUS PRISCI (19).

NiKOAAor

,

.

Quod lilteroe patriarchales gratis concedanturpetentibus eas, uli descriptum exstal in scrinio.

, , uifficile quidem est vitium carnale, quod diu

, . duravit,exscindere : sed difficilius,consuetudineD]
.
loogi leropurisirreptione firmatum amoliri.Elenim
, - ambo in habitum quemdam Iranseunt, ct durabile
, (& - quiddam tiunt,quod haudquaquam reformarifaciie
. ' ' ' , * possit. Quas licetjla se babere reapse videntur,
j&^ov , - noslamenfacili momento consueludinemvelerem,
, - quaevitio3itatem manifestamhabebatexhocreligio^, . solocoremovimus, cauponandi licentiamcoercen6 , tes. Hactenusenim is, cui eredita est ejus custodia
'
, (Romani ostiarium liogua sua vocaot),ab illis, qui
, ( ) c Htleras palriarchales petebant, eo nomine merce . dem (quod minime factum oportuit) poscebat. Quae
, quidemreseratinjuriaeludibriiqueplena nequeDei
, , duotaxat offensam commovebat; verum etiam huic
. augusto loco pariebat infamiam,et venerandam ip ' ^ - sius sacerdotii dignitatem imminuebat. Nos autem
, hoc inslitutum ostiarii de medio tollenies,ipsi qui , ^ , dem annuum salarium constituimus : malam vero
* 5 consuetudinem oblivioni profundae, ac perpetuo
, * Iradidimus exsilio : nec eam lucum deinceps ullo
, habituram modo, in Spiritu sancto decernimus :
' , raandates tam quorumlibet lemporum chartulariis,
, " quam eorum notariis,ut sanctionem hanc inviola^^ ( , tam servent, ejusque curam perpduo gerant : ne
,
) socordia quadam el negligentia (quod sane vel
. cogitare,nedum agere,deliclo non vacat),vel m i n i D

- maex | arle Subverlalur. Quod Sl qui tantum negli

, gere bonum deprensi fuerint, ex magno erga res
, ' ', divinas conlemptu, sanctionem quidem ipsam
.: , religiosa mens nilori suo laudabiliter rcstituet,
, verum ipsi plane norint, se pcjenas Deo daluros,
.'. 2 tam nunc,quam id temporis.quo non majora lan tummodo peccata, verum eliam leviora per ignem
, , examinabunlur et dijudicabuntur. Ut enim divina
facinora se dignam remunerationem merentur,sic
.
etiam iis contraria respondentem factis ip&is compensalionem tribuere solent.
:

NOTiE.
(19) Fuerat hic antea mysticus in aula. Vixit sub Leone Pbilosopho, Alexandro, Conetantino et
Lacapeno Augg.

JUS CANONICUM

ALEXII (20).
I*.
I. Monumentum sanctissimi palriarchx Alexii, .
,

de diversis causis ecclesiasliciSy pertinentibus

, ;
ud universas tnelropoles ct urchiepiscop tus.
.

Alexius miseralione Dei archiepiscoptis Cnnstantinopolis, novaa Roma?, et universalis palriarcha.

Cum divini sacrique canones unicnique religiosissimorum episcoporum polcslalem rerum ecclesiasticarum permittant, ea tamen lege, ut et indigcnlibus adhibila cautione de iis suppedilent, et
ipsemet resnecessariaspercipiant:episcopiquidam
indifferenter, ul ita dixerim, el in.<gna liccnlia res
eas invadentes, et usui suo vindicanles, non ipsos
duntaxat episcopatus per occasioneni diffictdlalis
teinporum in extremam perniciem praecipitarunt;
verum rtiain nielropolcs illa*, quibus sulsunl,
intolcrandisdetrimenttsac novitalibus subjecerunl,
dum oncra ad episcopatus pertincntia,met-opoles
suslinent, ac paulalim ad inleritum consimilem
adignnlur.Quamobrem nustra mediocriias una cum
vcnerabili hac ad urbem s\ nodo re dcliberata,
ornnino rata grave, dubioque proiul injuslum, ul
lalia lanlaque dnmna melrupolesepiscopatuum n<r
mine suslineant, a quibus nullum ad ipsas lucrtim
redit : modum inveniendum censuit a sacris consti(ulionibushaudalienum,imomagnopei-eadfinc!n
elconsenlaneum,quoparumindemnilati,el onerum
relaxationi, quantum ejus lieripotcrit. consulatur.
Uede ex auclorilale sacrorum canonum slaluil, ut
areligiosissimisnietropolitanisceconomisivererum
administraloivspro episcopalibusiisconstiluanlur,
aquibusilloruni culpa, qui eos adepti sunl; delrimentuin inetropoles capiunt; donecacceptum singulorum nomine damnum melropolibus resartum
fuerit,et jndiciaria senenlia dcfinitum, undenam
ad eam egeslatemclinopiamrediganlur.Ei quoni-m
ne aliorum episcopalus, ob improbiutem el malitiam ipsorum ptssidum, cons milia palinntur,vererise pei bibent melropolitaui; eorumque nonnullos qui sacroruin canonum conlemplu in laude
ponunt, nibilominus imminenlem ex eis condetnnalioncm rneluenles, tam friu lus, quain reditus
ecclesiarum cieteros aiunt auferre, quoque velint
ipsi Iransporiarc, deiixisque in adventum exnctorum oculis, suis ecclesiis exeedere, alque alio
tommigrare, et ad metropoles debilorutn ad se
pertinenlium exadionem dcfensionis lilulolransmitlcre : nccessarium esl ul in bis el;am pnus,
quam (|uod moliunlur, ad exilum porducalur. cer(iludinis gratia,quasique correclionis et caut ionis,
eadem ralio servelur adeoque curalores simililer
a melropolilanis denlur qui ecclesiis omni adhibilasollicilulinecum episcupiscarum prospiciant,
etadmiuistralionis annure raliones exigant: quodquc superfluuni est ex rcd libus, siquidern aliquid
1

*)

',
.
-


, .

:

,

*
?, , ;
,
^
, ?,
^ ,
, ' , :
,

, v / n d k v
' .

,
,
^
; , ;

, ojoiv,
,
,
, ,

- > /,.
, * ^, * , *
, . ^

,
, ^
.
* Tair
,
:,

,
,
.'.
,
, , rou
, ^.
*
,
yv /,
;
, , , *
* ^ ><
. ,
, *
,
* IVMIOC*
* *

20) De bujusffitaledicluin lib. piacccdciite fsvpru rol. 713;

829

830

GR^CO-ROMANUM.

, tX *

^, ,

superat parlim iis ademptum,qui melropoli auclo res accepti detrimenti sunt, eidera reddatur: reli-

* *

.
! ,
. '
,
,

quum ecclesia, nulla innovalione facta, sibi servet.

Quod autem haec a nobis ita definila,consentanea
sint accuralae canonuni menli, ex ipsis canonibus
s a c r i s constai. Nam quinlus et vicesimus Antiocbenaesynodicanon, pulesla eminres ccclesiasticas episcopis concedens, quominus eas in usus
, , SUOS COnvertaill, COgnatisque SUIS praebeanl,nt hoc
modo rationes ecclesiarum lacite detrimentum ca . * piant, prohibet. Ideoque ralionibus ad syuodos
, pruvmciales reddendis obnoxios faciens, decori
. , explorandi curam eis injungit.Quapropter hiceiiam,
, cum tacile damiium ad ipsas melropoles ledeat,
- ' , - haec sanctasynodus nostra, decori ralione habita,

,
necessario constiluendos administralores decrevit,
^ * '. . secundum xi scilicet concilii septimi canonem. Js
enim licentiam dat lum sanciissimo patriarcha3,
, , lum sacratissimis metropolitanis ceconomos iit iis
, - ecclesiis constiluendi, quarum melropolilani et
.' -. episcopi hoc facere non suslinenl, aut male res
. ' : ecclesiarum admmistranl Quod aulem canon ille
^ , cum scopo prioris cousentiat,neminem ex iis am bigere arbilror,qui nonotiose menlem in eosdefi*
, gunt. Cum igitur hic, uti liquido demonstratum
, est,sacrorum canonum vestigiis insistenles, supe
,
: rius indicali sanciverimus, oportel ea cilra con , tradictionem exsequi, tam in iis episcopis, qui
,
hactenus auctores exstiteriit accepii melropolibus
$1 , c damni, quam qui deinceps exspectantur, et male
, rebus ecclesiarum abut .ntur, easque alienant, et
,
, , illiberaliler dissipant,quae pro eisipsi non coliege / , , runl;ac praesertim,quialiena praedia conducunl aut
- indignum in modum mundanas curaliones in sese
, . suscipiunt,cum res ecclesiae sibi commendalae ne , , gliganl.Quin etiam tales,nisi mulentur, deposilio - nis plrnae sentenlia mystae verbi Patres, et mysle / rioruin doctores, una ium ipsis damnaul: nullo
, impedimento rebus per episcopos afferendo,dunec
, ei de damnis satisfactum melropolibus fuerii ab
,,
/ , iis,a quibus illala MMI, et cognitione facta, con , slilerit in posleruin, an incumbenlibus sibi suffl ,
. ciant oneribus melropoles, necne. Quod si prius,
, quam baec fiant, episcodorum quispiam fucrit au

" sus inipedinieiiti causam oeconanii^ objicere, vel

, / ; , molesliam negutiis alferre : extra quam si docere
' ) velit aliquid eorum, quae commudo ecclesiaruin

',
servilura uorint : is ipsius sibi gravicris condemnalionis conciliator eril, ut qui deiiuit s ex au ',

. ctorilate synodorum et canonum adverselur. Quin

?, - etiaui neproviiicialibus episcopi synodis inleresse

, negliganl, absque necessaria quadam el niiiiime

, ^ ' rcjiculacausa synodalj decrelo senlenliaque^taluimus. Quippe lanquam ad titilitatent niuttoi um ci
-.
^ '

<, sedificalionem,ac fortassis etiarucorrectionim contrariorum quo.umdam, singulis (emporibus inci < , "
* - denlium, equovis conveoieudum est loco : et qui
. ' :., ^ absque jusla causa a conveplu abest aut voc(Uu

831

JUS CANONIGUM.

paret,nisi probabilem raiionem absentiaasuaB

%4 *
reddiderit, et impedimenti futurum SCiat, Ut in , , {(.
eum sentenlia feratur, sicut inter caeteros multos ' , ' & h *>
etiam LXXVII synodi Carthaginensis canon decer- $ ' . <&
nit.Nequeverofinesalienosbiambitiose invadant, ,
6t eitra limiles SUOS Ordinent, atque hac ratione ,* *
COnfusionis auctores sint, qui bonis ordinis exem-
*.
plum aliifieridebent,et primumvirtutis exemplari *
nuque deriCOS alteriUS provincise quoCUlique modo p*C ; ' *,
admiltant,absque sentenlia el SCripto f-piscc pi SUl Isc.
COmmendatitio,quemadmodum sacri divinique ca- , nones requirunt. Quod magis etiam in hac CUS(0~ . " ^ *
dita divinitus urbe rile servabitur, utpotead quam ,
COnslituli ubique terrarum clerici, rei pariter el , , u
rei, ordinali el non ordinali, confluunt, nemi- , * ci*
neque probibenle sacra peragunl.Nec item SCCun , .
dis illigali nuptUS, quod passim jam fieri accepi- , >,
mus, Vel criminibus velitis obnOXU, vel adhuc ;, \
impuberes, vel accuraiissimo testimoniodeslitllti, , ;, \
velqui priusalias sibidesponderunt, et aliisposlea , wvwbjuncti sunt matrimonio prorsus ad sacerdotium ad^ .
mittantur. Nam qui haec non observant episcopi ,
dum canones violant, a canonibus abdicabuntur, , /, ' , ; :.
et intemiinatis eos pcenis inevitebililersubji- ' ,*,cientur. Clericos autem Cum cleriris disceptanti S, - ,**.
aut monachoSCUm monachis,apudepisCOpumSUUm ; , .
debere JUS petere, sacros canones sequendo, - , .< ' ***
nunliamuS.CIerici CUm ep'lSCOpis,vel episropi -* * /. , *
CUm episcopis, apud melropolitanum provincias, , *
synodo interveniente, agant. Sin aliquod incidens . , *
ofifendiculum,SUSpicionem alterutripartiumgignal: C >, * *
ad sanctissimum cujusque temporis patriarcham, * , ** * *

et ad Sacrum magnumque COncilium reservata lis, . nfy *

decidalur:non tamenabsque sententiaetcommeil-
dalitio metropcditani SCriplo, lirbem imperatricem , , **>
episcopus ingrediatur, vel alio peregrinationem
, ' *
inslitual, Sl qua necessaria res ita flagilet. Quippe
. *
canonibus obnoxium r e u m q u e s e s e reddet.EpiSCO- . bsrpum autem,qui temere meiropolilani pcenam con- ,
lemnil, inaudila causa removeri jubemus.
.
E l personam sacerdotalem,vel personam mona. **,
chicam mundanosadire judices, el petere,de qua- , :* *
CUnque Ut lile ipSOS COgnoSCatuT, omnino , **
permittimus : Sed in episcopos, rpiscopalus ; in , ^ '
clericos, clericatus ; in monachos, amissi hocfaclo , |**,
monasteriijllStam senlenliani ferimus : et adversus ^ ^^
judices, qui hos SUSCipiunl,vel etiam ad se vi per- w = *
trahunt, praeter j u s l a m numims iram, imperatO- , , &
riaequoque majestalis indignalionem, legumque , ^ ^
poenas implorabimus. E l vinculum, quo per nos , *
illigabuntur, insolulun) eis ad finera USque viliB . ' ,
porrigetur ; si videlicet animum non mutaverint, * , $>* ^
et ab hOC impio proposito non absliterinl. Nam el , avo^j |^
religiosae leges, e* prapolens alque SanciUS impe- . ' .
rator n08ter,in Porpbyra Iialus(20'),unacum bealae tiopfi^*
menioriae fratre suo germano,in publicatis edictis , ^ *

NOTiB.
(20*) ConsUntinus scil. Basilii junioris frater.

33

GR^CO-ROMANUM

834

, , - suis judices coercent, quominus in personas ec clesiasticas talia juveniliter audeant committere.
.
' Quippe subripi nobis ecclesiasiica, el sacra : diva, , , que privilegia, sive a provincialibus, sive urbanis
, judicibus, omnino non palimur. Imo eliam ante
. - iios ipseDens, qui ab eis conlemnitur el subsan

, natur, ullricem in eos indignationem stringet, et
, (* juslum vindictse gladium COTUSCare faciet. Est
*. enim et dedecus etprobrum,diviniorisacroelioris
, sorlis bominescoram mundanis litigarejinguasque
, , - contumeliosas hominum in universum Ecclesiae
corpus acuere Quod sane vel imprimis imperato , " riarum (quae dicunlur) mansionum el clerorum,
/
lain clerici, quam monachi profane atque impie
,- - facere per summam audaciani gestiuni, dum ad
, suimel COudcninaiionem judicari damnarique ma
, lunt a mundanis, quibuscorrigendiF elin ordinem
^ , redigendis ipsi praefecli sunt, quam Dei pontifi , , cibus variorum negotiorum cognilionempermitte re,alque illorum causas etsanalionemidoneam tan , ) quam a pcrilis medicis accipere,ipsorumque virlu |50 . (em ab i:sdem excilariad recti medilalionem. Sed
auclorilale synodali decernimus, ut nec illius epi ,
scopi provinciaa, nec diveisi terrilurii, monachos
, , - ejusmodi inonasteriorum,qui lalia commitlunl,vel
, , imposilione manuum dignenlur,veleis aliam bene . dictionem autcommunionem imperliaiil.Non eniin
, baac ideo sancimus, iit nobismelipsis adilum ad
lalia patefaciamus; sed omni modo vitae monasticae
, . " dignilatem et boneslalem quaerimus.Adeo quidem,
. ul nisi relalionem . illi alquealios bonores epi
,
scopis suaB pruvinckB tribuerinl; vicissim ab eis,
' . vel ab aliis, nec unam quidem sacerdolii dignita , tem accipianl.Clericosautem contumaces erga me Iropoiitanos suos, qui mandalum aliquod ecclesia , . sticum eis,non injuriandianimo, quodque praestari
possit, imponunl, in ordinem cogi jubemus. JNon
,
"2 enim conlumaciam et inobedienliam dominico
, , prseceplo doceinur.sed facililalem in parendo, et
. - snbjpclionem. Quo sane qui se non dirigil, tam
, , vocatione, quam Ecclesia excidil. Eus autem,
, , - quibus ecclesiastica niinisteria credila sunt, nec
rationes sibi conimissurum reddere sustinenl,se , rundum canones in jus debere vocari, et ad redk

, .

D dendas raliones eliam invitos, una cum suis hsere-

,


,
,

,
,
,
-

dibus, ac coeteris successoribus adigi, secundum

sacros cationes et leges civiles, decernimus. Quia
vero etiam de monasteriis, quse per donationem
locantur, sanctissimi fratres el cummiiiisiri ad
nos retulerunl, quod qui donationes illas acceperunt, ipsa monasteria parum aequis altecti ad extremum ea redigant inleritum, domum suam redituseorum deporlantes, ipsaque bonis suisnudata
relinquentes, quodque nonnulla prorsus in hospilia mundaoa commutent, coaclis eorum monachis
per otnnis generis rerum inopiam el augustiam, ut

VARLE LECTIONES.
*-* nominis eommemorationem in saeris.

835

JUS CANONICUM

836

inde vel inviti abscedant : licilum eis esto, ejns- / ~

modi homines impune reos porag ro dequibusvis ' ,
damnis ei innovationibus quibus nocuisse mona- ; ' 1\
steriis deprebensi fuerint: alque etiam, ul malis .
eorum curatoribus ex eiscum contnmelia expulsis, .' , ^
libere juribus ea molropolilanum vindb ent.Quod : .
si forlasse curalores eorum aliqdd babeant proba- ;. ^ ' :$ bile, quod hisobjiciant : non adeaniinundanalri- , > bunalia Quippe hoc facto seipsos omni jure sno ;. , ,
eicludenl. Sed ad sacram synodum nosiram acce- /,, . **
,
dant, quodque fas sequum fueril, impetrabunl.
Neqne vero. credimus quemquam sacratissimorum *
metropolitanorum, et caeterorum poniiiicum, abs- , que causa et immerito,perque solam injuriam,be- . ^
neficiorum mansione expellere : nisi quisindignc *; * se gerere elitjf linjUSlitiamamplecti.Quod siqili-, ' ,
bus monastcriis ratione priscae sanclionisalicujus ' ^erat injunclum.ul collationem aliquam metropoli- , , bus prastarenl, sive personis singutaribus eam ,
prabendo, sive judirum et exaclorurr. fisci alimen- '/ .
tis exbibendis,sivc alioquin; alqne illa forle dein- ' , ceps onera conligilaliisesse imposila : staluimus, , ,
ut eacollatio sine defraudaiione, nec ulla innova ,
'' *?.
tione facta, metropolibus prsestetur. Quaecunque >
vero qtiadam ex parte commune quid cum metro- ; *
polibus habent, aut quae jus aliquid viciniae el ,
permissionis, cum eis copulal, nec anlc hacali- , . & .
quibusjure beneficiario concessa sunl : ea nobis , ;
baud placet ullis personis donari.Imo vero si ma- , ivxHzaxiine dnnata sint, eas donaliones irrilas, el nullius ,
c

esse roboris volumtlS ; ipsaque monasteria metro- > polibus e vesliglO, Vel episcopatibus restilui. Non ,
longedissita,suisquedescriplaiinibusutdonen(ur,
prrpclare tum Patribus qui anle exslitere, lum nobis placuil : nullo autem roodo ea, qnae melropolitanorum et episcoporum quasi domicilia sunl, et futcro suslentaculaque sanctarum ecclesiarum : oec
noslra id prorsus admitlit mediocrilas.
,
Per locationis autem conlracluin, et (verbi gratia) ad annos xx et ix monasterium, vel cenis , pactis metropolim et episcopatum locari; (anquam , ,
alienum ab evangelico mandato, et apostolicis , *
palriisque (raditionihus omnino interdicimus : , *
et pariier tum eos, qui boc audent facere, tum , **-"
qui, si fiat, negligunt; indignos pontificia per- , ; '
leclione judicamus, et sacrorum canonum adver- ,
sarios : nec bisce rebus ultionem convenientissi-
main secundum canones adhibere singulari CU/n D . OJ
providentia cessabimus. Non enim paiiemur at , ^^
sacra illa gratia venalis habealur, et ipsi con- ,
sortes eorum simus, qui sacra contra canones ;
profanant, ulque lucri causa dona spiritualia .
profanorum instar distrahanlur.De sessione autem , .
episeoporum sancimus,utepiscopi secundum ordi- , -
nem suorum metropolitanorum sedeant, idque in , ,
concessibus sacris, et in synodis et in conviviis : , , neque superiores sedes el primalus studium af- , *
feclenl indignis sese modis inferiorum raetropo- ' , & ^ ;
lium episcopi : sed in suos metropoliianos, lan- ^ , 4quam in canones et sanctiones quasdam, oculos , . *
dirigant; secundum quos in consessibus et ^

83?

GRjfiCO-ROMANUM.

sese COnfonneilt. El quoniam alicubi

quidam polenles in oratoriis imperiurn habere,
ccetusque cogere nituntur, el sacras preces, baplismos, aliaque talia peragere, patriarclialibus
scilicet crucium defixionibus aul episcopalibus
freli, generales inlcrim Ecclesias repudiantes, et
COBIUS, qui in eis habentur, conlemnenles : opera
pretium esi, dc bis etiam decernere, ul episcopi
provinciales ta e qui.l araplius fieri non permitlanl, sed sac< rdotes quidem qui praeterquam anie
ministf rium .-acnjm, ibique fortasse die ferialo,
etepiscopi permissu, aliud quid rei sacrain oratoriis perogere fu rinl ausi,deposilioni: potenles
aultMti, qui boe non amplectunlur, analhemali
subjuiant. Haic enim c nonis verba sunt : Si
quis ('oceal aedem Dei contemni posse,elqui fiunt
in ea cfongrcssus ; sique seorsum quis exlra gene
ralem Ecclesiam ccelus cogat, toto presbylerio
non simul praesente, anathemaesU). Haec ita summatim exposifa et deiinita, inque consessibus
religiosissimorum metropolitanorum , Cyriaci,
Epbeseni; Demelrii, Cyziccni; Conslantini, Nicaeni; Theud-ri, Chalcedonensis; Constantini,
Sidensis ; Joannis,Melilenae ; Gonstaniini,Tyan?nsis ; Joannis, Claudiopolilani; Tbeophilacti, Neocaesaricnsis; Joannis, Iconiensis ; Georgii, Corinthii, Michaelis, Atbcniensis; Tbeognosli, Mocisii; Conslanlini, Palrensis ; Constanlini, Trapezunlii; Joannis, Philippensis; Agapeti, Adria-

, ,
^,
,
,
',
*
, ,
, ' ,

,

. *

, ,

838

, llbique.

,
'.
/,
, ,
'- , ,
* , ' , * , , *
, , , * ,

, ' ,
, , '
,

,

, . , *
, , ' ,

, , *

, , - Q nopolitani; Theodori, Camacbeni; Conslantini,

, ' * ,
, Chonensis ; Siephani, Crelensis; Nicetae, Hy , " , druntini; Sisinii, Celzenae; et archiepiscopo, * / , rum Nicetas, Bizyensis; Dionysii, Proeconesii;
, Nicephori,
Ciensis; Strategii,
Aproi; An
, . drcse, Chersonis; Leonis, Brysei ; Nicolai,
4

Lemnii; Joannis, Bosporani; Arsenii, Sugdaeeneis; monumentis illata, consueto plumbeo sigillo corroborata sunt, et dala mense Januario, indictionis , anni vi co ra XXXVI.
' \
,

,
,
.

II. Exemplum
monumenli,in venerabili scrinio Conslantinopolitano recondili, quod est
domini Alexii patriarchoe, de iis qui per donationem monasteria comequunlur, et dealiis
quibusdam necessariis ecclesiasiicis
causis,
qva ad metropoles, archiepiscopatus et episcopalus perlinent.
t

Ut lemporis progressus alia solet omnia, sic

palriarchales eliam donationes innovavit: et ten dentes ad duralionem et felicitatem, el amplifica

lionem sacrorum monasteriorum actionesbeatissi, , morum palriarcharum, convertit in mercaturas
illiberales, ac translalioues ab una persona in
. . '- aliam, cauponaria levitale, alque oinni nequitia

, plenas. Nec abs re quidem. Dum enim deficiunt,
, , qui cilra reprehcnsionem ambulant, auctus est
. eorum numerus, qui arant abmirda, quemadmo , , dum Jobus loquitur, et virtutem improbilas fer, - tilitale sua superavit. Quilibet inhiat argento,
a

Apostolcrum scilicet.

VARLE LECTIONES.
* presbytcrorum ordine.
Vulgo copiam dicunt.
0

839

JUS CANONIGUM

840

nullum lurpem quaBetum vel lucrum injuslum re- . '

pudians, Sed ex religiosis pariter ac piacularibus ,
ditescere cupiens. Quo fil ut periculum sil, ne *
sacra eodem habeantur loco, quo impura, el ne , , ,
sancta profanentur; el qui discrimen inler rem , ,
Sacram profanamque iaciat, Vel virlutem colal, e l . , *,
videat, et recte ambulet, prope nemo Slt in homi- , num vita reliquus. Ac vide, qu&SO, quid sibi velil ,
hoc meum exordium. Omnis in bominum vitaiD ,
modo viliositas irrepsil, et inhonesta per summam
licentiam impune COmmiUuntur. Siraulatio et , , ,
larva, pro re honesta laudabilique ducilur : nec , *aliud quidquam universi prope mortales magissol- ,

licilo COmplectunlur Studio, quam Ulide quis, et ; .

quomodo lucrari possit, el avaritiae qusestum inve- . *
niat, ac praesentibus aliquid adjiciend) viam Slbi , . *
muniat, easque subtilitates excogitet, quae baud
dubie captos animos abducaill a Deo. Pecuniam ,
majori, quam animas noslras, in prelio babemus. , *
Attigerejam nonnulli etiam langenda,nec eis , pepercere ; sed inexplebilem animi sui libidinem * , *
porrexerunt ad minimeaUenlanda,Deoquededica- , tis CUpiditatem avaram el infreneill ap;)elilum , ^ .
injecerunt, aedes sanctas reddiderunt inutiles, monasteria sacra in solitudinero redegere, tempk
divina donariis sacris spoliarunl: dum castum Dei timorem, el horum scelerum vindictam, suis ab
oculis longe remotam babent.
Ita faclum esl, ut sancta Dei verba mendacii
,
arguant, et legem ejus irrideant. Quinetiam non- . " .
nulli ob ea,quaa designanlur, ingemiscere perspi- >cacem illutll OCUlum juslilise pererrorem |)U- , tanles,adid operamdederunt,utanimioCCullodolo, , ,
el lingua fraudulftnta sanctorum quoque palriar-
cbarum,reliquorunique sacerdotum simplicilati et , <
sanctaa modesliie insullarent, ac peterenl Ipsi *
quidem monasteria per donalionem ab eis COllSC- , '
qui, CUH1 promisso nullum non beneficenliae , genus in ea declarandi, el illatam eis ipsorum
ralione lemporum cteterorumque casuum infelici- ,
tatem dissipandi, formamque pulcherimam resti- .
tuendi : sed lantum abluil, u l ea nacti, verba * ,
faclis pra3Starent, et promissa imperent,ut eliam , ^
inverecunJe omnia contrari designent,et ve&tatio- , *
nes eoium vaslalionibus cumulent: dum bonis US, * , , ***
qusauferunt, ad salietalemfruuntur, eorum vero, * , *,
quibus indigenl ipsi, ne minimum quidem repen- . "
dant, donec ea (andem ad eversionem ac vastila- . '
tein extremam redegerint.Alque boc modo perdila , *
monasteria perinde divendunl, atqne communia , *
profanaque praedia, vel aliis ea gralis locant, ut , *
eruca3residuadevoretloCUSta,et plagam extreraam &ofc~
plenus excipiat interilus : ac si quid illos etTugil, * ? *,
ab his COnsumatur : in quo Sane facinusadniitlunt * popeopx*,
ilicursui barbarico Simile, sed Chrisliana tum ,
honeslate, lum modestia prorsus iudignum. Jam . *.*>
quod eliam his ipsis et iuhoneslius est, ttt alienus
, pfr
a decoro, virilibus monasteriis mulieres pr$8Ul)t,
,
; &
B

VARLE LEGTIONES.
8 .

GRJECO-ROMANUM

841

842

, , 3
, * .
*
4)
,

, *
. Et
,
. '
,

,
,
,
,

, ,

' ,
, ,

. , '! ,

,
* , ,
.
(, , .
*
^ , *
, *

. *12


,
( * ,
)
,
,
^ ,
, ,
,

,
. ,

* ,
, -

et viri muliebrium curam gerunt: a lupis, quod

aiunt, pascuntur agni; vel ignis feno immittitur,
Quippecum ne fortuitus quidem,acminime medilatus aditus viris ad muliebria monasteria sacrisa
canonibus permittalur, aut e contrario mulieribus
ad virorum domicilia : multum profecto abest,
concessum esse,ut in venerabiles feminas quse soii
Deo vivere decreverunt, imperium viri gerant, ac
mulieres viris religiosis praesint, nisi quis forte
non miscenda miscere velif,et contumaciterdivinis
legibus ac praecepto dludat.Enimvero mediocritas
noslra conservalione sacrorum canonum, et jurium divinorum observalione nihil antiquius habens; simul et haec niala velut nticipans ac sistens, et quominus ulterius serpant, retundens :
slatuit ut ex hoc tempore neque translalio monasterii quaecunque fial ab ea persona, quae per
donationem id possidet, ad aliam personam : et,
si facla sit forte.sit irrita nec admitiatur, et poenis
cuiivenienlibus reprimalur. Nec ut item mulier
cujuscunque conditionis sit. virilis monaslerii
dominium habeat : aut vice versa, vir muliebris ;
praesertim, qui suspecUe sil aetalis, et occasionem
scandali fidelibus praebeat. Atque hoc observandum lam in melropolibus quam episcopalibus, et
ubique. Nam omni conatu reniovendae sunt suspiciones malae, multoque minus permittendum, ut
lapsus inde proveniant, et infamia venerabile
corpus Ecclesiae afficialur. Ul igitur in posterum
neque translatio sacrt alicujus monaslerii aperson a i n personam committalur, aut venditio (quod
vel cogilatu turpe fuerit, nedum ul dicatur, el in
litleras referatur), neque viri mulieribus scholis
boneslatis pnesint, aut virilibus mulieres: praesens
boc monumentum expositum est, quod prseler ea
quae dicta sunt, eliam omnem locationem paralauriorum et sacrorum monasteriorum, et praediorum, et fundorum simpliciter, ac vinearum, quae
de sentenlia patriarcbae, ac scientibus iis, qui
secretario venerabilis scrinii praesunt,non process i l : absque prelii reslilutione rescindit el abolet.
Ita lamen,ut venerabiles honestatis scbolaenullum
inde delrimentuin suslineant, sed ul illud de suo
localores agnoscnt el conduclores : illi quidem,
;

, , , D ut fraudulenli, et qui non permissa a sanclissimis

, pontificibus proprii lucri causa male alienenl :
* , conduclores vero,quod curam nullam adbibuerint,
' - ut certiores essent, a quibus conductionem fieri
, * , oporleat,nec eo modo sibi caverint: ac praesertim,
si non manifesto pareat,quod ad uliles etnecessa rias expensas monasteriorum erogata sint, quae
. , recepla ex reditibus eranl. Deinceps quidem nihil
. ' , hurum furi debet. Ac si maxime fieri oportuerit,
, ad mediocritalem nostram referatur, vel ad reli, giosissimum chartularium,et adjunctos ei venera biles diaconos ac patriarchales notariosborumque

VARLG LECTIONES.
58 .
PAThOL. Ga. C X I X .

27

44

JUS CANONICUM.

843

jussu et conseusu scripto, alienationem fleriA , , \ * volumus. Absque quo sit locatio nulla certa el . ,
indirupta manebit: sed tum conductor excidet * *
pretio numerato, secundum canonum legumque ,
constitutionem ; tum eliam locator multabitur Hoc 37 & &autem et in metropolibus valeat,et in archiepisco- . , ;
patibus et episeopatibus. Ac neque donalio mo- , . .
nasterii locnm habeat unquam in persona, quae in ,
ea non est inserla : neque viri muliebrium, vel ,
mulieres virilium monasteriorum curam gerant: , neque locatio paralauriorum vel alicujus alterius , , *
immobilis rei, sine approbatione sanctissimi pa- ,
Iriarchai, vel raetropolitani et archiepiscopi, fiat. , , j^uJoor&
Facla vero, litteris (anlummodo continebltur : . , *
cum re ipsa ne tantum quidem efficacitatis, , * , 4*i
quanlum somnia, sit babitura, vel profutura con- . ,
ducloribus. Quin eliam episcopi, quotquot ex ,
melropolitanorum donationibusraonasteriapossi- ?,
denl, si melropoles in artum cogi, et inopes fieri ,
copligerit,beatosautem et locuplelesesseepiscopa- , *
tus : merito donationes illas restiiuent, ac metro- * ,
polibus monasleria cedent; ut eorura angustasors *paulura ex eo solatii capial. Similiteret aliae per- . :
sonae facient. Nam haud dubie absurdum est, et ,
alienum a ratione, omnis generis exactionibus >
gravari metropoles episcopatuum ad inopiam * **;
redactorum causa : locupletes auiem episcopatus **non manum porrigere,necopem ferremetropolibus , -
suis egentibus nec pertinentibus ad se si poscat , , usus, monasteriis cedere. Verum ut illud, c e u . ',
necessarium et irrecusabile, publicorum redituum
illatio praeter consuetudinem fieri jubet: ita hoc , *
praesens sententia,ex certa deliberatione profecta, , >
disponit,etin posterum exercendum peragendum .
que tradit.H^ecaudientibusperleciareligiosissimis , , 4**'
metropolilanis, Cyriaco, Ephesino ; Constanlino, , * ,
Nicaeno ; Theodoro, Chalcedonensi; Constanlino, , ,
Sidensi: Joanne,Meliteme; Constantino,TyaneDsi; , , *
Joanne, Claudiopolilano ; Theophane , Neocaesa- 38, * , *
riensi; Joanne, Iconiensi; Sergio
Corinthio ; 39, ' , *
Michaele, Atheniensi; Tbeognosto,Mocisio ; Con- , , *
stantino, Trapezuntio ; Agapelo,Adrianopolitano;
, * , *
Slephano, Crelensi; Nicolao, HydrunUno; et
, ', *, *
archiepiscopis, Dionysio Proeconesio ; Slrategio,
, * . * ^
Aproo ; Leone,Brysensi; Petro,Cypsellensi; Nico ' , * , * *
lao, Lemnio; sigillo plumbeo munita sunt, et
, &^,
corroborata, dalaque mense Novembri, indictio , is* hax,
nis xi anni vi GMOXXXVI.
--'.
III. De sobrinis duobus,
quorum unus
matri.monium contraxit cum filia cujusdam
adhuc . , & *&~

impubere, hocest, annos VS. nata : alier vero
,
copulalus est illius matri, post ejus obitum,
*
quod prtores nuptioe pro nullis hjberentur,
ob
, ' -
(Biatem puellm prorsus
imperfectam.
, *
.

Quaestiones nupliales, cum de re sacra fiant, et
%

VARLE LECTIONES.
37 .

38 .

Thenphylacto.

Georgio.

3 9

845

GRJECO-ROMANUM

,
, ,
,
^ . ,
, , ' ,

- ,
. ,
,
. * ,
, , . '
, ,
' . '
,

.
,
.

,
*
.

,
.
, ,
,

, * ,
.
6

846

quae generis perpetuilalem vitae largitur, singulari

cum cura tractari debent: ut nec iis, quae bona
sunt,officiat incuria ; nec contractum honeslissimummalasordidenl.Argumentumquidem certc,de
quo decretumest agere,coDsiderationemquamdam
non illepidam, nec ingralam continet, sed magna cum voluptate in eruditorum animos penetrantem : quod narrandum primo venit, ut quod
dicturi sumus, liquido perspici possit. Symeon,
coguomento Seniidalis, pcriractum ad tribunal
Euphemium de nuptiis illicitis accusatum inscripsit. Facti narratio haec est. Euphemius, inquit, et
Georgius, ex consobrinis procreali, pro sobrinis
habentur.Horumalter, Georgius, quamdam, noraine Tbeodotem,precibus sacris adhibitisduxit, uoo
modo non maturam nuptiis, sed oe sponsalibus
quidem. Cumque puella superstes annum 1 S
faisset, morilur. Hinc Euphemius Mariara, puellae
malrem, nuptiis sibi jungit. Et baec quidem ab
actore sunt exposita. Reus aulem se purgabat,
Theodotem narrans annorum VS fuisse, cum
sacrse preces adbiberentur, mense Martio, indictionis i i i . Sed eam mense Julio indiclionis IY
esse mortuam, ideoque si in malrimonium cum
ejus uialre coivisse. Quandoquidem ergo discepiationibus hujusmodi lex esi adhibenda, atque ita
ferenda sententia: pronuutiavimus, oportere prius
constare de diclis testium, quolum anoum puella
lempore conceplarum precum egerit; et an *ponealia prius contracta sint, deinde nuptiae : an
stalim ab initio matrimonlum, nullis sponsalibus
praaanssis Producti sunl igilur a reo testes. Licet

, non actoreg probationum onere gravari par sit,

, , tamen eo respectu,nequidscilicetadmissum illici , lae rei foret, neve sexus affectus injuria, reo
. cognationem fatenti probationum onus est imposi, , , lum.Ex teslibus qui coram iribunali comparuere.
, , * - Gelasius,cognomento Tbraces,et Procopius,cogno, - mento Slraboprocopius, seorsum inierrogati, con . sentiens et ad unum scopum tendens testimonium
' , perhibuere. Nimirum puellam natam fuisse circa
,^ / mensem Augustum, indictionis xii cumque supe, , rassetannum quintum, et sextum jam ageret,
: ' - Georgio nuptum datara, circa mensem Marlium,
', indictionis 111; vitamque cum iriorte coramu^. , ,
J [J
jndictionis 1Y. Th*OClistUS
: , - autem, etNicetas, Joannis Protospatbarii filius, et
, , Theodorus Daeinonius, una cum Joanne cognoik mento Clasmala, caelera quidem bis censimilia
: , , ' 3 testati sunt : vemm indictionis mensem,
: , . quo rebus humanis excessit Theodole, oescire se
. dixerunt.Sic et hi duobus illis alteris consentanea
, perhibuerunt. Quamvis eoim diversilas quaedam
, exstitit in duorum, et in posteriorum quatuor di , *
ctis,non lamen hoceofactumest, quod contrarietas
, ^
. - inesset testimonio; sed quod inbaerens eorum
, ' . oratio verilati, nihil eorum, quae dicta sunt, omit , * tere vellet. Nam quod rern ipsam, de qua agitur,
t a s s e

0 j

JUS CANONICUM

847

848

altinet per omnia testes inter se consentiunt. %

Quippe contraclus principium quaerimus, solutionem quod sane negolio nibil addit.
40 ;, *
Nam quod non caeptum est recte, nec solutura
dicitur : sed a principio vinculum nullum ha- ' *
buisse. Gaeterum testes actor idoneos, et exce- ;
ptione majores, ipsam quidem indiclionem, qua , ,
nuptiae contractsesint,et puelladiera obierit, vere , ' $
commeinorasse dixit: sed quod nativitatis lempus * **allineret,errasse. Nam putare se,puellamtempore .
contraclarum nupliarum annos sex, totidemque .
menses fuisse natam. Verum islhaec objectio ' !;
nibil adjumenti ferebat rationibus ejus,qai et im- , ; ,
puberem aitatem faterelur, nec ab se dictis firmi- ' ^ *
ter insisteret : sedcum conjectura et dubitatione ' ' .'
isthuc adversario objicerel.Et qui primus accusa- .
tionem instituisse ferebatur Malacenus,in judicium /jptov, >
deductus, aperle dixit, in contraclu se nihil ab- , *
surdi scire,nec sibi liquido constare quidquam vel ;
de teinpore nativitatis puellae, vel coneeptarum , , .
precum, vel obilus. Gum igitur examen huc usque ;,
processisset, ac lestes nuptiarum el sponsalium 4*
(einpus non distinxissent, sed precum quidem sa- , teacrarum conceptionem perfici, vidisse se dicerent; , ignorare vero, num eodem die sponsalia praeces- ' * .
sissent: nihil erat, auod senlentise ferendae ira
pedimentum objiceret. Quippe si puella jam , ;
septimum excesserat annnm, cum preces sacrae , ,
conciperentur, par erat, nuptiis intra duo deci- , mum annum peractis, inquiri, num ante id tem- ,
pus legilima sponsalia contracta fuissent, post *
annum septimum : ul si nuptiae non constarent, , *
saltem planum iieret, an sponsalia vim legitimam C , , * b

habuissent. Cum autem sacrae benedictionis,velut

in scena peraclaB, tempus etiam actor ipse fassus
sit, miniine sponsalibus csse idoneum : omnis est
sublata dubitatio, quando rem manifesto illicitam
nemo non perspicit. Quippe cum leges sanciant,
sponsalibus annum aptum esse septimum, nuptiis
autem muli<rem, duodccimum : si quidem ex
senlcntia legum contractus fiat, nu'la facto labes
inuritur Sin praecipalio quaedam coraitata fueril,
lex in banc sentenliam loquilur: Qui puellam minorem annis duodecim in uxorem ducit,siquidem
sponsalia praecessernnt, custodilur, licet uxoris
loco domum ejus deducta sit. Sin sponsalia nulla
praecesserunt, nec eum habuit ab initio animum ;

, , *
' *. * %
, oVooexarc^
. , ,
, . ,
*
,
, r
41 . &
iaf-

non proplerea jam uxor esse facta udetur. HaBC-^ ,

cum verba legis sint, satis intelligilur, quae inter

Georgium et Theodorem inlervenerinl, neque
nuptiarum, neque sponsalium conlractum fuisse :
quippc qui neque nupliarum legem servarit, et
legem sponsalium violarit. Solet enim lex imitari
naluram. E l quod agnoscit nalura, lex etiam admiuit: quod aulera ignotum est naturae, missum
facil. Siergo quae adhuc pubescil, necdum partui
est idonea; nupliaavero procreationis causafiunt:

,
^, *= ,
, ^
. *
. &^ >
' , ,. & * , e t

VARLE LECTIONES.
40 .

41 .

41 .

GRJECO-ROMANUM

849

850

, , sequitur, cum, qui cum nondum nata duodecim

. annoscoit,stupratorem esse,non maritum. Ideoque
^ . 6 - nuptiae cum ea, q u minor est annis duodecim,
^ , . prohibitae sunt. E t qui benedicil eis sacerdos, se
. culpaB reddil obnoxium. Eadem et de sponsalibus
, raliocinamur. Nimirum eam, qusB minor sil annis
. , geptem, judicio pleno (lestitui. Qui vero judicio
. , - carel, is nec USU ralionis COnsentire potest. Al
. absque consensu, pacta constare nequeunt. Cum
. haBC legis verba sint : PadUITl est duorum in idem
* , placitum COnsensUS. Unde paret, juris COnditores
> . ralionum naturffi vestigia sequentes, de nuptiis
, Slaluta promulgasse. Quandoquidem ergO conlra , * - ctum hunc Theodotae ac Georgiineque leges agno scunt. nequenatura: cilra impedimentum ullum
. " Georgii SobrinuS EuphemiUS Theodoise malrem
' , Conjugio Slbi junxit. Quod enim pro nullo ducitur,
; . quonam modo possit esse obslaculo ei, qiiod recle
' - fit cc legilime? Minime quidem. Haec nobiscum
, , - examinavit i n urbe iroperatrice, ac una pronun , tiavit eliam Michael (21), religiosissimus ille me ' , , Iropolitanus Atheniensis. Hic enim, lite Coram se
- inchoata, el nuptias ipsas probavit, et ad sanctis Simum palriarcham SCriptum aequissimum et a o
, .
curatissimum Alhenis hoc nomine misit, atque
subscripsit.
.
Figura protmissorum.

Subrini
, 3,
.
Ephemius, Georgius.
Maria, mater.
9

.
Theodote, fdia.
43
Georgius Euphemii sobrinus Tbeodolen accepit
, , adhuc impuberem. E a paulo post mortua, duxit
, EuphemiusMariam, Theodotae matrem. Atque hoc
. | matrimonium vitio carere judicatur, et esse legi.
timura.
MIXAHA.
MICHAELIS.
A . , - I . Epistold patriarchce, Domini Michaeiis CerU'
, ,
larii, de matrimoniO prohibitO.
, ,
Audivitmediocritasnostra^irclarissiinejaLeone
, - Cremnila, matrimonium esse contraclum, quod
, CUm impudente flagitio COIljunclura esl. Sunt fra, , , . , tres, inquil, Leo et Nicephorus.Horum aiter, Leo.
^ , Galen procreal: Nicephorus, Georgium. Hinc Cale
. in matrimonii societatem CUin Michaele coit, et
, & - consobrinus ejus GeorgillS,Irenam ducil, Michaelis
, , . sororem. Ita quidem, ut duo consobrini CUm duo , bos fralribus, tli\ ersi generis, nuptias coniraxe , , rint : quod haud dubie nec legibus civilibus, nec
- , - canonibus sacris admillitur. Nam, ul lex inquit,
. , , arceniur a SOCielate conjugii fratres, consobrini,
, ), , - et qui ex bis procreantur lantum. ln iis aulem,
. , qui Sunt ex transverso, prohibilio qusedam est.
* . , H8DC ergO VOX, quoedCMly parlicularem prohibitio#

V A R L E LECTIONES.
4 8

(21) Hic proximos pracedentibus etiam decrelis subscripsit.

851

JUS CANONICUM

nem , infinitum se porrigit; sedin , .

eodem genere,septimi quoque gradus nupliae pro- '
hibentur.Non enim potest sobrinus sobrini sui fi- .
liam dncere,licet exsobrinis procreatorura nupti , *3non sint prohibitae. Qui autem ex transverso sunt, .
iis eliam septimus gradus permittitur.Al in delato
ad nos matrimonio, gradus sextus invenilur Nam , ,
Gale ac Georgius, cum sobrini sint, in quarto erga . >
se invicem gradu consistunt. At Michael ab Irena ,
gradu altero abest, ut cujns ipse frater sit. Atque . ,
hoc modo cum gradus sextus colligatur, Irenae , .
matrimonium prohibetur. Quod quidem tu, vir , doctissime, vel non contractum prohibe, vel . , ,
jam contractum dissolve: cum ex relatione Leonis , , *
inteliigas, id intrasextum gradum claudi. Nec est -;,
quod vereare.Nam plures habeo tibi patrocinantes , .
in hoc factOjtam leges civiles, quam sacros cano-
nes, ipsumque novellum tomum perpetuo cele- , , -
brandi, et religiose defuncti, domini Sisinii pa- ^.
triarchae.
.
Figura.
.
Fratres.
Fjatres.

Leo, Nicephorus. Miehael, Irena.

, .
* .
b

* ,
.
Georgius.
II. Ex Epislola Michaelis, sanctissimi et univer- . ,
.
salis patriarchce.
,
Sacerdos, qui novit uxorem suam adulterio pollutam, 81 eam expulerit, a munere SUO non arce- , , .
tur : sin receperit, sacerdotium amittit. Dolis au- , ,
lem,quam per adulterium cognita sacerdotis uxor
marito attulil, duo trientes pro nato utrisque filio ,
retinebunlur: reliquusipsi concedelur,ertribuen- .
dus monasterio, in quo londebitur.
a Cale.

. .
III. Ejusdetn.
<
Quidam sacerdos quosdam praeter pareutum
sententiam in matrimonium coeuntes precibus sa- . * , r=?
cris initiavit. Inde divulsis a se invicem, et alia **,
conjugia contrahentibus,sacerdos alius bene pre- .
catus est. Siquidem ignoravil, parentes non con- ,
sentire ; cerlum quoddam ad tempus a ministerio , *
sacro abstinerc jubebitur,eljejuniis ac orationibus . ^
semet afiliget. Ipsius poenae tempus ad dies XL, vel
, . .
.
,' .
allOS lotidem sese porriget. Sin norat, sacerdotio , . ^^
excidet.Quod si provectioris erant aHatis Kberi, et , ,
quia dilationemparentes interponebant,idcircoeis **,
invitis conlrahere matriraonium coacti fuere: ,
quandoquidem id leges etiam probant, et is, qui , -
preces sacras concepit, culpa caret, et secundus , . , >
quoque, cui de priore malrimonio non constabat, , t v x > ' excusatur.Sin constabat, poenis mitioribus subji- , , . 5**
cielur,quod obnoxios criminiscortationis,tanquam ,
puros, COronarit. Quod si de parentum seiltentia * ,
primae COlltractae SUnt nupliae, deinde nec opinatO , divortiumintercessit: sacerdos primusculpacaret, , .
aller gacerdotium amittit: siveparentesadfuerint,
sive non.

853

GRJiCO-ROMANUM.

854

*. . IV. Epistolu ejusdem patriarchte MichaeltS.

,
iis, qui eodem orti sunt genere,septimi quo , - que gradus nupliae prohibentur. Nequit enim so , , brini filiam uxorem ducere, licet prognatorum ex
x&\ 6 . sobrinis matrimonium minime sit vetitum. At iis,
, - qui ex transverso sunt afflnes, etiam gradus sepli . U J U S perniitlilur. Itaque si consobrini copulati fue , cum SOroribus ortis aliogenere, raatrimonium
. , posterius est illicitum, ac siquidem COntractum
, . sit, divellatur : necdum vero contractum, prohi , . beatur.Nam gradu quarto juncli sibi sunt conso , brini, secundo fratres. Adeoque sexto COnslituti
.
gradu deprehendunlur,quod quidem civili quoque
jure vetatur.
.

CONSTANTINI LICHUDIS (22).

*, f - I. Scriptum 111 Synodo SUbnotdlum ; deservo Cri.
tninali.
Constailiinus miseratione Dei archiepiscopus
, ', - Gonslantinopolis, Romae, et universalis pa^.
triarcha.
Inler omnia alia majoris EcclesiaB Dei jura et
, bona,nec ea quae de servis slatuere placuit, ab
quitateac decoro SUDt aliena. Nam quotquot h o . ' quoque caedis piaculo polluli fuerint, et inlra
45 , sacra ejus sepla perVenerint, adhibila commise , .
ratione recipiuntur.
Et a morte quidem ipsosEcclesia, materna pie, , tate,sieut et alios, liberal : verum eosdem ad ser , :;VitUlem perpetuam, qu CUIB eomm tota se vita
, ,
- porrigit, pro sua consuetudineantiqua, ceu divino
, quodam rigore, damnat, sacris ipsos monasteriis
' - ac domibus religiosis vendens ; ul etiam spe con, ceplam vilam ab herili liberara imperio suis exclu , dant anirais,et ipso nomine servitulis accusantem
. - facinus slimulum habeanl, perque pcEnitentiam
, csedis turpiludinem expurgtnt. Ilaque Demelrium
, , Tilii servum, Caedis inquinamento pollulum,idque
, COnfessum, veluti qui piaculum caedis adllliserit,
ex more priSCO hiEC magna Dei Ecdesia per reli, 46, . giosissimos defensores, Demetrio Prienensi epi ' - SCOpo, XXIV aureorum pretio persolulo, SIC veildi , - dit, ut is omne dominium et proprietatem ejus
. habeat, nec alius quisquam morlalium sibi quid: quam juris in eum vindicet. Siraul per hanc di , #Ctalam ab S6 SCripturara
religiosissimos
, tempore antislites episcopatUS illlUS bortalur, Ut
- majorem in modum salutis ejus curam gerant, et
. , quae ad commodum ipsius, et piaculi remissionem
, - spectant,imperent atque doceant. Non lamen eum
, servili condilione liberare,nec ulli ausint personae
. vendere, per quam e servitule perpetua, et eccle - siastica pocna eripiaiur. Quippe si nuntiatum ali, quando fuerit, indicatum Demetrium libertate
, * politum : ipse quidem irrogatum sibi jure suppli0

VARLE LECTIONES.
45 .

46 .

NOTiE.
(22) Soccessit Cerolario, Isaacii Comneni et Constanlini Ducae temporibus.

855

U6

JUS CANONICUM

cium non effugiet, sed denuo per religiosiesimos ,

defensores molestissimae servituti, gravissimoque
labori mancipabitur; episcopatus autem multabi- , *
tur,ut qui constiluliones scriplas flocci fecerit; et , &-'
cujusque demum temporis antistes, qui ei prseest, .
poenae canonicae subjicietur. Igitur ad avertendum ,
eum,qui servi dominus aliquando fuit, et exclu- , %
dendum omnem in hujus modi casibus aclionem , , #cseteroqui legitimam et aequam, ne scilicet ullo 3? *
modo corporali morle distractus hic Demetrius af- , 1$~,
ficiatur, nec male tractetur, aut ab alia persona ^'^,
puniatur : haec ita sancita, et ecclesiastico roore , '
perscripta, et obsignata per bullam plumbeam,
data sunt mense Decembri, indiclionis xn, anni
VICID 10 LXVII.

. De sacerdote coedis reo et deposito.

Priscam legislatorum circa delubra religionem,

cum de pluribus aliis perspicere iicet, tum niullo
maxime de iis, quae humaniler ac beni^ne slatuendo, esse argumenla pietalis erga benignum
Deum su voluerunt. Nam iis, quibus oinnis
adempla vitaespes est,ub magnitudinen perpetratorum ab eis scelerum, sepla sacras magnaeque
Ecclesise paleiecerunt, inlra quae si qui se recepissent,eos ab omni reatu el vexatione exemerunt:
quod eorumad aedem sacram perfugiuin non sine
divina providentia,et cum ipsorum salule accidcre
staluissent. Itidemsiqui eliam sacerdolesad piaculnm caedisadmittendum prolapsi fuerint, quandoquidem quodamroodoDei templum sunt,eidem
consecrati: sacerdotii gradu dejecti, laicorura in
turba,exploratiuneinterveniente,degenl,quousque
se hujus vilae spatium porrigit; qua dignitalis
amissione, satis gravem caedis expiationein consequuntur. Proinde et Sempronius bic, ex ordine
sacerdotum, cum intra sacra Ecclesixsepla sere
cepisset; confessus est se suis auctorem fuisse
filiis ut cum agri sui reliqua multiludine per^erent,earaque in perpelrandaChalceopuliCalacalonis
csede juvarent. Qua confessionefacta, catalogo sacro,secundum divinos canones,ob admissum caeilis
piaculum.excidit.Utautem libernianeat,etintaclus,
et vexalionis expers, praesentem hanc depositionis
scripturam litteris mandari, el subscribi curavi-i
mus. Dat. M. Julio, indict. xn.
JOANNIS XIPHILINI.
Exemplum decreti sanciusimi et universalis
patriarcha, domini Joannis ad quemdam
metropolitanum, de nupliis prohibitis, IUteris mandatis Niccta diacono et chartulario.
Quod illicitas vel prohibitas nuplias attinet, esse
personas quasdam diserte piis et imperatoriislegibus expressas,qu3ein contrabendis matrimoniis ad
nuptiarum coitionem tendere prohibeantur propterea, quod nefas admitlant: itemque uonuullas
esse, qufie nulla prohibilione coerceantur, sed io
contrahendis nuptiis liberum habeant arbilrium,

. , .
, ^ , , <* ,>
. ;
^ & \
, 6*
, *
, **
*%.
, \ ;
, * , : ^ ,
,
,
. *
, :. , , obuc*~
*
,
Xxtxt
. , ^
, ,
, cs **
, , ; ^ -

. ,

^ '.

1UANNOV TOV 211.

' ^* , ,
, ,
-.
" * , < %
* *
, **

, ' ** , irpjaSw: *

8*7

858

GRvECO-ROMANUM.

, . " quod res minimevetila sit: equidem te,vir religio , sissime, non ignorare arbitror. In quibus autem
caeibus nihil diserte legibus et canonibus sacris
, expressum est, de iis consilium syrodicnm obin ' - terrogationes rontinuas lemporefelicisrecordatio, nis patriarchse, domiui Alexii, perscriptum est ;
! , quod sancit, quid in talibus locum habere debeat.
videlicet ubi seplimus cognationis gradus est: et
, * , significal, si de tali matrimonio consulatur nnte
, rem sponte peractam et impletam, probiberi: sin
, tacite quasi per ignoralionem absolutum fuerit,
.
indireptum quidem manere: sed copubUas personas poenis obnoxias esse, proul episcopo loci visnm fuerit.

Quoniam ergo nos etiam consulti sumus a quo 6 , dam tui territorii, narrante, Georgium et Mariam,
, , ' , qui fratres essent,illum quidemlrenam,hanc vero
' * Basilium procreasse, ex quo Maria nata sit, binc
, Irena Epiphanio juncta,velle germanum Epiphanii
- fralrem, Mariara uxorem ducere : per scripturam
, pronunliavimus, non ei fas esse copulari Marise,
} propter jam contraclas Epiphanii cum Irena, ejus
* amita, nuptias. Alque ila tunc impedita fuit ejus
. } raodi dictarum personarum conjunclio. Yerum
. utraque pars operaro dans ut contractus reipsa
, succederet,prsepotenti ac sancto imperatori nostro
, preces*oblulit, quibus pelebat, utdoctissimus no, ^ mophylax de re cognosceret, atque pronuntiaret.
. * 6 Sed adversariusejus vicissim sacratissimae majesta , li porrectis precibllS, rescripiurn sacrum impetra , vil, in sententiam : Quod judicalum est a roaxime
, venerabili Chartulario, cum magis tendal ad pro , , . hibitionem matrimonii, sic manebit,uli judicatum
, , esl. Igilur accepto hujusmodi rescripto, signiGca mus tibi, quod"etiam prius in tali causa consulli
* , significavimus : non esse fas, ut Michaeli Mariam
, - sihi conjugio copulet,propter Epiphanii contractas
, jam cum Irena nupiias, curo nomina cognationis
confundantur: idquevel in primis, secundum gu, bernati divinitus ac magni patris Basilii dictumet
. sanctionem. Quippe fratrum uxores, quae amita
, , | , sunt, et fllia fralris, pariter quoque fralrias appel
. lari contingit, adeoque contractum prohibilum,
, , - infectum manere, neo poenam ex transgressione
. oportet exigi.Sic enim et cum inilio constilti fuis , - D semuS,responditUUS qtlSStione tunc ob ejus modi
'. causam institula. Id quod subjecta delineationi
47 causae responsio noslra, perscripturam facla, de . clarat. Quod si forte dotem viri pars jam ante ac , ceperit,aut donalionis propter nuptias prumissio,
, vel praestatio, mulieris parti facta sit ; non pro, plerea contractus sei vabitur.Quandoquidem doles
. non faciunt nuplias, quae absque dotibus etiam
> , 8 conslare possunt,cum legitime conlrahuntur. Quae
. vero nefariis in nuptiis. aut probibitis proroitlunc

VARLE LECTIONES.
47 .
Rticriptum

imp.

JUS CANONICUM

859

860

tur aut dantur, neque dotes sunt, neque donalio- ,

nes anle nuptias : et restilueiida sunl, quae dala *
fuerint, quo data sunt modo, nullo ex usuris in- *
, cremento accedente.
.

Figura.
Fratres.
Fratres
Georgius, Maria. Epipbaoius, Michael.
Consobrini.
Irena.
Baeilius.

, .

' .

, .

Maria.
.
Interdictum est Mariae ne Michaeli nubat.

EUSTR (25).
.
De duabus sobrinis, qui matrem et filiam dvxe- c , *
, ,
rant; deque dirempto posteriore matrimonio,
tanquam illicite contracto
.

Praesidente sanctissimo patriarcha Eustralio, in
minore secretario, assidpntibus ei Petro illustris- *
simo protospalhario et praeside, ac religiosissimis , *
melropolilanis, Neoc8esare,Severin,Chonarura, , ,
et arcbiepiscopo Zecchise, civilibusque magistra- , , ,
tibus,Potho prolospathario et magno oeconomo, ,
Tbeodosio protospathario et oeconomo religioso- , ,
rum, Joanne protospathario et chartulario, prse-
fecto Generalis,et libellorum supplicum magislro, , *
Basilio spaibaro candidatoelcoadjulore,Romano , , a secrelis ac scriba, Leone a secretis el logotbeta ^ , '
praetoris, introducti sunlMalacenus,Bardas,Tbeo- ,
dorus, Helladici, protOSpalharii, ferentes secum , , litteras mrlropolitam Alhenarum,el metropolitani , , ,

Thebarum, et episcopi Euripi. Quibus audiente

sacra synodo, el assidentibus ei civilibus judici- , ,
bus, perlectis; quoniam in eis de illicito malri- , \2 *monio continebalur, contraclo per Euthymium
Capulen, et Mariam Bardae prolospatharii mili- , &*tumque Tribuni filiam, quo sane duo sobrini,ma- * ,
trem atque fdiam in matrimonii societatem acce- :
pissent: sancitum est ut el hae nuptise, lanquam , . ! nefarise, pro nullis habeantur, el divortio solvan-
tur.Non tamen boc in utraque parle Iocum ha- ,
beat,8ed in Euthymio el Maria,velul qui postremi, . ,
adeoque prioribus illis nuptiis peractis, in matri- , > .
monium coiverint. poenis tamen immunes hae
personaeserventur,quandoquidem desvnodali sen-
tentia divortium hoc fiat.Simul Maria lonsa,quod- , *
dam in monasterium ejus loci tradatur.
. '
.
NIGOLAI (24).
.
I. Depmstatione canonicomm.
' . C ,
, ', ', Menee Novembri, die x,inditionis x, praesidene
Nicolao sanctissimo universali palriarcha, in mi- r

VARLE LECTIONES.
Bcilicel ratiocinii, vet,
.
(23) Hic cognomento dictus est Caridas; vixit
imperanle Alexio Coraneno.

(24) Cognomento Graromatiei, de cujts atali

lib. diclum procedente (col. 766).

861

GILECO-ROM U .

862

. Secrelario, assidenlibus ei religiosissimig

, - metropolilanis, Ancyrano, Cyziceno, Claudiopoli, , , - tano, Christianopolitano, Rosise, atque item ar. '* , clliepiscopis, Leontopolilano, Sugdaiae, Rosii,
, , ' ' - astanlibllS et dominicis magistratibus .
.
'
Existimabant quidem noDDUlli per provinciam
, religiosissimi episcopi, se DOD parum ex Synodali
- pr&cepto, qtiod olim de canonici praestatione
( , - sub beatae memoriae patriarcha, domino Alexio,
, ; - fuil expositum, damni percipere; veluti quod fa
< - ctis deinceps sacris el imperaloriis ad orbis uni
- versi civitates sanctionibus, per aureasbullas mu * is,adversari videretur; qualenus illud decrelum
, synodale canonici nomine nummum aureum
, - UDum a sacerdote dunlaxal exigendum staluit,

' diacoDlS el Subdiaconis nibil prsebentibuS I et
, , - a quolibet eorum, qui ordinanlur, si leclor sit,
* , DUlOmum aureum UUUm ; Sl diacOQUS, numiDOS
, tres similes; si presbyler, alios tres nummos con, similes sumeridos,alimenti nomine, decernit abeo
, quiordinat: quandoquidem si maxiuie raercedem,
. DOD tamenet vivendisumplusexcludilEvangelium.
, Aureaevero bullae piis a principibus promulgataB,

- tum appendicem quamdam invenere deinceps ad
, ea, qnae ab ordiiiaodit praeslanlur: tiim debitas a
, ' - laici* primitias,canonici nomine iis indito, slatue
, runl ab eorum quolibel exigendas, modo fa . [ Cultatum ejus, ac reverendissimis sacerdotibUS
, prseslandas. Sed cum in synodo hi comparuissent
, - et imperalorias sanctioaes in medium proposuis ,
sent, prffitereaque velUSliora decretasynodalia * legi peliissent : nullum eis paruit in exaclione
. ' - canonicorum praejudicium inde afferri. Quippe sy Dodalia quid^m decreta exaclionem canonici a
, ' laicis probibere videntur, dum mentionera horum
, , oullam faciun(,velulisacrisLitterisinterdictorum.
, Quae autem nulla prohibilione veiaotur, quonam
' ; paclo si fiant, advcrsalioni causam aliquam prae ( ) , bebunt 1 Al vero sacralissimi principes lemporis
, - (Ul quidem apparel) ralione babila, et honori
, - ponliflcibllS exhibendo, oblationem ,
, , occasionem praebentes,etiara laicos pneslationi hu, , - jllS obnoXlOS esse Voluenint. Eaque de causa visum
, , -Desl aequissimum esse, ut utrinque ponlifices, tam
, * , a sacerdotibus,quaai a laicis,canonici nomine san , . - cita ferant; quandoquidem slipendiis propriis,
, secundum divinum illum Apostolum,nemO milital,
* Sed el pastor aliqilis, pasloriciam faciens, lacle
. vesci non vetalur : el qui vineam planlat, de fruclu
, decerpere non prohibelur Praeterea lexetiam velus
COnjici fructuuin parlem in quas illum jubet, et
in Dei lemplum deportari : ubi de manibus offe , renlis ea sacerdos accipiat, et ex adverso allaris
, collocel, votisque COnceplis benedicat : quibus
, , peraclis, benedictUS ille fulurus sil, qui obtulit,

VARLE LECTIONES.
* Offieialibus.

863

864

JUS CANONICUM

una Cum domo Slia, et flindo, et reliqilis faculla- , ,

ato'
libus. Quod si haec illorum lalia, quo pacto non El , majorem ista benediclionem consequantur, cum , ,
divinasacrosanctior sit atque perfectior? In hunc ; ,

ergo raodum cum prius indicatum synodale de-

'

\
;
crelum, et insecuta imperatoria sacra sanctio, in
,

'
nullo inter se discrepent, statutum est ut praeter
haec nihil aliud fiat: sed quaecunque praeceptum * &est a sacerdotibus solvi, ea solvenlur; si nummi , *
sint,in nummis : sin autena,in proporlionali quan- , " , *
titate rerura sanctionibus imperatoriis expresse insertarum ; nec his amplius aliquid nomine ali- ' , /t*pomentorum illius,qui ordinat.ab ordinando expen- , ^=detur. Quaecunque vero requirunlur a laicis, . ' , ,*
solvenlur in nummis, et speciebus, et argenteis, , # .
.
prout dictis sanctionibus inserunlur. Sic enim
, 3
nec olim in Sjnodis decrela violari videbuntur.nec
, .
deinceps imperatorio sancita jussu,rejicula fient :
, ^
sed utraque inter se conciliata, cunctis in locis
, .
atque urbibus, cilra ullumimpedimenluni observa ,
*
buntur.Alque haec excerpta, morequemunilasolilo,
.

dala sunl mense Maio, indiclione x.

Subscriptio.
Pelrus, hurailis diaconus el cbarlularius sanctissimae Dei majoris Ecclesiae.
Nicetas diaconns et charlularius sanctissimae Dei
majoris Ecolesiae,praesenli exeinplo cum insinuato
mihi originali.coll.ito, et invento per orania aequivalenti, subscripsi, etsigillum appendi.

.
;
.
^
, >
,
, .

II. Synodalis epislola sactistimi et vniversalis * mxoxr

,

, ^
patriarchot, domini Nicolui, ad piissimum
, ?
imperatorem dominum Alexium Comneiium,
probans ex sacris canonibus atque legibus,non , t
, ;
esse fas ut episcopalus melropolibus aufe .
rantur.
Pro divina legeducens piae majestatis tuae jussa,

( .
quando etiam reapse justa suut ei digna, quae
studiose servenlur, coronate divinitus sanctcque ), ,
domine mi, et praepotens ac sublirois imperator *} ,
noster, posteaquam accepi datum ad oblalas nia- jeslati tuae preces a religioso Ancyrae melropolitano
Niceta sacrum rescriptum, per sigillum cereuin , *
puniceasque propriae manus titleras idonee muni : 4 *
tum, quo haec conlinebantur : Sanclissimus *
y

dominus meus et liniversalis palriarcha, una D *

c cum sacrasynodu, quae ad urbem tst, ac prset terea cum ordinis senalorii magislraiibus, quos
c requisivisli, causaro banc audiat, eique finem
c imponat, legibus el canonibus consenlaneum,
c nihil eum impedienle scripto, quod prits a mai jeslate mea factum esl : atque ubi ha?c causa
t pervesligatafueril, majeslatiraeacscribal, a qua
c quodopus faclofueril,curabilur. Mense Auguslo,
c indictione vu : pro mea virili operara dedi, ul
divino huic mandato salisfacercm. Ideoque arcessitis virie senaloriis, qui mecum exercendo

VARIiE LECTIONES.
48 .

^ ^ ,
, ,
,
^, OMAJK*
t ^"
^
t
^, ^
( M n ^ ^ ^
' <*
. ^

#

865

GiLECO-ROMANUM

866

, examini deslinati erant, et Sjnodo, qus tUDC ad

. urbem eral, congregala ; concilium est coactum.
, - Cumque jamjam habitura principium esset in dagalio, quiddam inopinatum praeter exspeclalio - nem contigil ; cum clerici sanclae magn&que Dci
', Ecclesiae spoille Sua Subito sedilionem COmmovis ' sent tantam, ul ne quidem palerenlur omnino de
' , re consideranda investigalionem proponi, sed
' : - plnribus horis COncilium frustra laborarel, nec
,
. accipienlibus ecclesiaslicis causae disceplationem,
, ' uec eliani rejicientil us. Tantum clamor quidam
, , \
promiscuuserat, etquodvehementerferiret aures,
& , indiscrelus adeo quidem, ut etiam praconibus
, 49 . - Sacris obscui Uin damorem COmpesceQtihus, et Sl ldilium indicentibus, miuime VOCeS CubibilS fue, rint, Quo ego animadverso cum iis, qui mihi dati
, , crant investigandaft rei SOiii, quod lempus frtlStra
, , - conteri nollein, concionem dimisi, et in alterum
' ^, - diem ver.ire jus>iparalos, eaque secum affereotes,

adjumenla, quibus se SUperiores evnsuros pula( ) renl: poenis et exsecrationibus diris maximeque
/,
, horrendis (ut equidem arbitrabar) imj licans eos,
-/, , > , - qui posti idie ansuri essent tumulluari, aut quid quam proloqui, vel e\ USU, vel eX gralia, vel alio
, , affeclu, quod publice vel privatiin eos langeret,
50. /. alque aa violationem conlemptumque sacrorum ca , , ' - Donum, et mendado stabiliendo facerel. Ventum
' ergo poslridie, jaroque rursus ecclesiasliciaderant
/ , ad inslandum, eliam cum rei essent. Nec jam ul
. C inlerrogarentur,exspe.ctabant;eedmox omnia com , , plebantur indecora facie ac perlurbatione,
, ' - majorqiie COIlfusio erat in altero, quam in
, COncillO Quaniobrem denilO concionem solvi, et
, , exaineil SUStuli ; CUIT) jussissera, Ut exponendao
- - caus duo Vel tres e quolibetecclesiasticorum , dinum seligerentur, qui rotunde rem proponere
, " nossenl, ac tum loquendi, tum audiendi modum
. - recte tenerent. Simul edixi, sacros adduccrent ca , , nones, si quos haberent contrarios iis, qui ab
, , adversa parle proferentur, aut aliajuriuni admini. , cula: uiuicitudinein inlerimpromiscuamqueturbam
, - cohibentes, quac non ex aequi et boni ralione, sed
VI causam disceptct, ipsumque audilorium turbet
, BC vexel. llaque TUfSUS institula concione tertio,
. ' D convenerum universi de quibus dictum, jaraque
, , , aperlas ereclas ad auscultandum aures habe , - banl, quod aliquid rei splendidae ac praeclar se
, . audituros pularent. Verum nihil usquam erat tale,
, *ed merus omnino tumullus,et slrepitus, elincita, , - tus animorum impelus, et populus ilerum more
< bacchantium furentes ostentans oculos, et niul,
, toTum verborum ceu prius eliam acciderat, vana
, consumplio. Tandem posl mullas diei boras.eisero
, jam vespero, quod eis ita VlSUm esset, prolala est
t " in inedium venerabilis aurea bulla sacralissimae
, - majeslalis luae, majori concessa Ecclesiae, cum de

VARLE LECTIONES.
49 .

80 .

868

JUS CANONICUM

867

aliis quibusdam diverstis capitulis, tum de qate-

*
stione proposila complectens hsec ad verbum
c Quicunque vero episcopatus jamdudum evecti ,
suntad melropoliumsublimilatem, vel si episcopa- , , ,
tus ad archiepiscopatuum, aut melropolium di
gnitalem ascenderunt: manebunt el ipsi eadem in dignitate ac gradu, nec eos quisquam ad infe- .
riorem rediget locum, sed habere debebunt hoc jus, ut innovari nequeant, quemadmodum e l sancitum est ct obtinuere; nisi forte beneficium ejusmodi ceu temporarium, et personis circuinscriptum, ab aliquo eis imperatore concessum sit.
" ,
Prseter hanc vero sacram bullam auream, insinuatum est etiam scriptum constitulae divinilus ,
majestalis tuae, jus dicentis inier indicatum reli- ^
giosum metropolitanum Ancyrae, ac reverendissi- , roum chartularium, alque nonnullos e majoreDei ,
Ecclesia, Hecessoris nostri jussu,missosobcausam
propositam, quod quidem secundum majorem
, .
Ecclesiam pronuniiat.
' 8 ,
Cumque tum haec ipsa, tum longitemporis durationem, instar alicujus teli objicerenl: negabant ,
abrogandam rem qnae tanlo jam temporis inter- 6*
vallo ex longa minimeque interturbala consuetu- . *
,
dine obtinuisset. Quae cum ad tollendos canones
nobis haud sufficere visa fuissent, ipsique melro- politani permoleste ferrent tam alienas a ralione ^, contradictiones ecclesiasticorum ; ac vicissim a c - ,
clamarent ecclesiaslici, el ad sacrum imperato- , *
rium Iribnnal provocarent, nec prius sc causam , suam aclun>s asseverarent, nisi haec abrogata fuis- , , ** *
;
sent : suspensa denuo fuit qusestio, tuapque ma- ,
jeslatis examini reservata. Ut autem sacra quoque Q , -^
majestas (ua cognoscat, non ob nullum pretium ,
operae nobis hoc dalum fuisse mandatum, necobi- , **
ler aut negligenter Iractatum, visum est medio- ( ) *,
crilati nostne, omnem librum sacrum (si fieri pos- , *
set) evolvere, sacrosque canones universos curiose ,
perquirere. deque his ejus, quo de rgitur, inlel-
ligentiam percipere, postque cognitionem banc, . ' ' {
scripto exhibere divae majeslati luae quae inventa ..... 8 *
essent. Quae sane recensenlia principio ad finem *
usque
ulet singuluis et particulalim propositis ^ ,
juribus cujusque partis instructa tua majestas , *
aequissiraa et incorrupta, ccrto cognoscal religio- ^*^sos melropolitanos, qui de bis litigant, non de re- . , *,
bus iniquis contendere. Quapropler audi, quaeso,
*.

serenissime imperator. Qum muhi canones inmedium allati fuiSSenl mulliqne libri Sacri repertum 6 eis est, Uti deinceps indicabitur, multOS
sacros ac divinos canones, legesque civiles, et acta
sanctarum universalium synodorum vetare, ne ad
melropolium snblimitatemepiscopatus efehanlur:
cum ordinem singulis modumpue statuant, nec ulli
rerum fines transilire, velappeterenonconvenientia, permittant. Atque uli minime producentis
omnibns orationem prolixiorem faciens, sacris au
ribus tuis molestus siro, saltem prolatis in roedium
raajoris inomenti canonibus el ex quibus solis elucescere Tcritas poterit, cseteros omiltam. Cum patriarcha quidam Antiochenus olira ordinatiooem

rj "

, , , &
- .,
,
, ae>
, , %
^ , ' su
. *
, ,
,
, *^
, ,
#
. * ^
,
4*%

809

GRifiCO-ROMANUM

870

& , ' ecclesiarum Cypri sibi vindicaret, deqne hoc in

, c - sancta et universali lerlia Synodo qu&sitOm fuis eet : sententia divorum Palrum edita est hu , - jusmodi, sicuti canoQ eisdem septimue declarat:
, Rem qu praeler leges ecclesiasticas,
c ', - el sanctoruill Palrum caaones admittitur, om niumque liberlatem langit, nuntiavit religiosissi . " mus episcopus ReglOUS, eiqueadjuncti t , - t dissimi episcopi provinciae Cypriorum, Zeno
t , , ' - Alque Evagrius Unde.cum morbi comraunesma , * joris curationis egeanl, ut qui majus quoque
, damnum ferant,praesertim si neque mos antiquus
c accesserit, ut episcopus urbis Anliohenae ordic , nationes in Cypro faciat, quemadmodum per l i , bellos et orationes suasdocuere viri reverendis , qui COncilium hoc nomine adieruot ;
, immunitalem ab omni habebunt injuria el vioc , , * t lentiosanctor um ecclesiarum,quainCypro sunt,

piaesides,secundum canones sanctorum Patrum,

, - et anliqnam consueludinem, per seipsos ordina - ttionesreverendissimoruni episcoporum facientes.
, Idem et i n alUS dlCBCesibuS provinciarnm,
< quse ubique sunt, observabjlur: ut nullus reli , - giosissimorumepiscoporum provinciam alienam,
c . ' , ' - quae olim et ab initio ejus, vei anlecessorum
, , ipsius manu non fuerit, OCCUpel. Qniueliam si
< , quis OCCUpaverit, et sibi subjecerit, adhibita, vi,
, - reslilual eam, ne Patrum canones violentur,
, Dec sacri muneris praetextu, potesUtis mundaniB
c , fastus irrcpat, Deve nobis haud observanlibus
, liberlatem eara paulatim amillamus,quam nobis
c . ' largitus est sanguinem SUUm Domious DOSter
, Jesus Christus,omnium liberalor llle mortalium.
c Placuit ergO sancto el universali COncilio, Ut
, - cuique provinciae pura serventur et inviolala
, , jura, quae a principio et jam olim habet, secun dumconsuetudinem priscam: metropolilano quoo . - libel licentiam babituro, ul copias actorum suam
, in securitatem accipiat.Quod si quis sanctionem
. pugnantem cum iis,quae modo decreta sunlpropuev . tulerii, eam irrilam essa debere placuil huic
univerSO sancto 6t universali concilio. E l hoc
, quidem decrelUUI iuit a sancto tertio CODcilio.
Com eidempreccs essent oblaUe ab EuDOmio (JUO, - dam, s a n c l Nicomediensis ecclesisB praside,
, 51 adversus Aoastasium Nicaenae pontificem ecclesis,
\ qui Basinopolilanum episcopatum SUITeptio , - nem invaserat propterea, quod haud ila pridem
- dicta civitas Nicana Valenlinianum et Valen ' , tem imperatores ad roetxopolis ordinem evecla
, fuisset, qui recens ad imperii regii culmen in ea
fuerant elati : exclamanle Eunomio,injuriam sibi
, , fieri: perquisivit rem sancta synodus, iis etiam
r^v 3* prasentibus senaloriis magistralibus, qui nomine
e U , * * Marciani Augusli concilio inlererant: quodque 81C
opus eeset facto, decretum imperalorium, quo dicta Nicana civitas ad metropolis sublimitatem
evehebatur perlectum foil; quod in hanc perscriplum erat sententiam :
c

VARIyE LECTIONES.
51 .

8 i .

55 .

* Constantinopolitanutn.

871

JUS CANONICUM

8<!

Imperatores, Caesares, Valeutinianus et Va- , . ; w

lens pii, felices, perpetui augUSti, viclores, Ni- , , , a!t*t, t>
CniS.
* **, .
c Licetsludiumnostrumjaminilemanifestumet

m
C COnspicuum faclum sit omnihllS, ex quo imperii ,
Clllmen,el reipublicae gubemacnla VoIuntateNu- otn*
f minis SUSCopimuS : tamcn praeler haec referemus ,
t eliam ad felicitatis ipsius initium, qiiod civitas tvr>
Yeslra referla morlalibusetexsullans ob felicila- , , lern nostram, gaudii laetitiaequecaus.ununiverso /!?,
populo prabuit. Quare CUm metropolis Olim ap- * *.
f pellata fuerit, idque leges anliquse contineanl : ,
eadem, quae Nicoraedienses, nobis sancientibus, , . ,
t COnseculi SUnt,quill inconcussn ralaque mansura ^, cia sint, el in posterum augenda quoque Civitati , ,
veslra, nullum essedubium polesl. Duret igitur C , ^
f in perpeluum haec COllSUetudo, et civilas vestra . 4
metropolis sil: ea COnsuetudine, quaB in proces- , sione Bithyniarclise servalur, pennanenle. Nam , rcpoofy
nemo quid aliis adimit. Augescal,ila Voleilte Nu- . ?=
mine, Civilalis vestrae dignilas.Ideoque laeli VOla . , fofc*
duplicate, atqueob ea gaudete. quse bonor ipse .
Vubis largitUS est,omni deinceps ambigllitale ces- , ' m
sanle : consideranles, quo pacto aeterna mansue- , ;
tudo et providenlia vobisex sanctionibtlS OOStris , umr*
obligerit.
dwtwwC .
Et hae quidem illaefuerunt imperalorumlilterae,
, , ;
Nicaenis COHCessae. Cum aulem eas indigne (velul ,
apparel) tulissont Nicomediense?, edidum aliud C ( ) ,
eorumdem imperatorum pro Nicomediensibus fa- **,
Clum iuil, ex episcopi Nicomediensis petitione : . 'Avrjv^
quod ipsum quoque lectum fuit in synodo, hanc . ,
perscriptum in senlentiam :
*
Valentinianus, pius, felix, augUSlUS, Nicome , . , **.
t dien-ibus salutem.
c .
Consuetudo velus, quae circa privilegia vestrae
ty**?*
civitatis jam olim oblinel, servabitur.Non enim )
t incrementum honoris NicaeD civilalis juri ve- r Nue
Slro polest ofGcere, quandoquidem hoc ipso Ni-
COmediensis urbis augetur dignitas, quod illa Nucopn&r*,
Secundo consislens loco,nielropoIis appellatione 3* , *
VOCelur. >
.
Illustrissimi praasides, qui nomine Marciani
,
augUSli COncilio inlei erant, dixerunt: Neutrae ex C , *
his sacris Litteris de episcopo loqunutur, sed
ambae civilalibus honorem largiuolur. Etsacra " *
Lilterae divae memoriaB ValeDlininni ac Valentis, /***
quae tum temporis Nicenorum civilali jusmelro
, *
policum tribuebant, peculiariler praecipiunt, ne C , ^ ^
quid aliis civitatibus adimalur. Et sanclorum . I C aposlolorum canon de uno metropolilano , ***^
quamlibetprovinciam loquitur.Quid igilursanctae * . ^
< synodo de hoc videtur? Exclamavil sancla syno- ;
dll8. Canones rali SUOlO. Canonibus satis fial. c .
Atticus, religiosissimus episcopus ISicopolis ail- . ^
D

VARL LECTIONES.
54 .

873

GRiECOROM ANUM.

874

, tiqilfc Epiri, dixit: CaDOIlis hffiC Verba Sunt : Ut

. $ in unaqualibet provincia melropolis episcopus

auctorilatem habeat, atque is ipse constitnat
, omnes,qui sub eadem provincia sunt, episcopos.
. Et haec canonis mens est. At Nicomediensi epi . scopo, quoniam haec urbs a priscis saeculis est
, , melropoHs,hocipsum debetur, ut omnes episco, pos qui ejus provincia continentur, ordinet.
. * Sancta synodus dixit: Hsec omnes volumus. Haec
. ubique rata sunto.Haec placent universis. Joan . , , nes et Conslantinus, patricii, caeterique religio, , sissimi episcopi Ponticae dioecesis,dixerunt: Ca , " 01 nones unum iliura agnoscunt metropolitanum
' , . qui antiquior est. Adeoque manifesto patet, ad
religiosissimum Nicomediensem episcopum per ,
. tinere ordinationes.Quandoquidem hse leges, id
quod eliam vestrse constat magnificentiae,nomine
,
, duntaxat metropolis Nicaetam civilatem co " c honestarunt: cujusantistitesepiscopis provinciae
-fl * caeteris honore solo prafertur : sancta synodus
. .
dixit: Hi canonice rem exposuerunt. Recte rem
. - exposuerunt. Omnes eadem dicimus. Et rursum
. . "" t canones rati sunto. Canonibus satisfiat. Quibus
, , ita communiter approbatis, conclusionem inlu , t lere praesides, alque sententiam hujusmodi :
- Auttoritatem metropolitaniinEcclesiis Bilhyniae
. c religiosissimus Nicomediensisepiscopus habebit,
, c Nicaeno metropolitani duntaxat bonorem obti, nente, nihiloque minus ad imitationem caetero\ , . rum provinciae episcoporum,NlCOmedieusi Sttb
dito. Namhoc ita sacrae visum est synodo.
c .
Hoc eadem sancta synodus secuta decretum,

, ' , canonem duodecimum dictavit, prohibentem, ne
ptkv , - una provincia scindatur in duas, neve metropoli ^ - tani dua in una provincia sint. Simul abdicatio - nem episcopo comminaiur in posterum, qui cir cumcursilando per apicem sacrum id tentaturus sit
cai , consequi: sanciens, ut is episcopus, qui ab impe , - ratoria poteslate jus metropoliticum jam nactus
/ , sit, honore duntaxat fruatur, salvis et integris
* . verae metropoli suis juribus. Ejus canoois haec
verba sunt:
"
Pervenit ad nos, quosdam prseter ecclesiasti< ,
, t cas leges ad eos, qui rerum potiuntur, accurc - * risse, perque pragraaticas saDctioncs unam pro
< . ' c vinciam in duas divisisse.Quo fiat ut iu eadem
. ' proviocia duo sint metropolilanii. Decrevit ergo
, sancta synodus, in poslerum ab episcopo nihil
, tale tentandum. Quippe qui hoc molietur,
, ' i gradu suo excidet. Quaecunque vero civitates
, - per imperalorias litteras metropolis nomine
r , , cohoneslate fuerint, honoris duntaxat fructum
[ , percipianl, una cum episcopo, qui cujusfibet
: c civitalis Ecclesiam regit; salvis ecilicet vera
t . c metropoli suis juribus. Alque hisassensus est
, - etiam Marcianus imperator boc sacro edicto ctmdilo.
.
Eum,qui cuicunque civitali, vel jamdudum
,
, < exsislenti,vel inodo conditoejus epistopatus sui,
c

PATROL. G R . C X I X .

28

875

JUS GANONICUM

9
c
c

vel aliud quodpiam privilegium adimit, etiamAt , , (*

imperalorio permissum infamia notalhaec consti- t , ,
tutio, bonorumque publicatione multat, ipsum c .
etiam conatum improbans.
, >
Excipit autem sitas in Scythia provincias et
Leontopolim Isauriae. Lex item exstat alia, cujus . ' ,
'
haec verba sunt :
.
c Firma sint ecclesiastica privilegia universa.*
.
Itemque rursus alia.
^\
Sacros canones non minus, quam ipsas leges
valere,leges volunt. Et quod canones prohibeot, . oaMwa,
C .
id etiam prohibent leges. >
| ^
Et haec quidem sufliciunt ad probandum, non
duos metropolitanos inunaesseprovincia,sedtem- $ , * ~pore priorem,ilemque jam pactos melropolitanos, . , , $ -,
honore duntaxat aliis episcopis praestare, caeteros '
qui subditos ei, qui reapse metropolitanus est; *a&
deinceps vero, cum ipse rei conatus eliam prohi- , >
beatur,episcopum id ausum facere, gradu suo de- , annsc
jici : nullum denique privilegium ex iis,quaeprius tw jfcalicui adhaeserunt episcopatui,a quoquam adimen- opovaps
dum. Quod autein non fas sit ea, quae concernunt ' . " oy xaxitp*
episcopos, secundum sacram sanctionem pragma- *
ticam procedere, sed juxla Patrum duntaxat de- , fyw;,**
terminationes, quos et canones vocanl: id ex , fs
aliasanclaehujus universalis quartse synodi actione !*
percipi poiest.Nam cura civitas Berylus metropoli- , wew
ticum jus impetrasset ab eo Theodosio prio- ,
cipe (24 25),qui ad discrimen ilIiusmajoris,minor , ^
dicitur, Eustalhius,ejus urbis episcopus, illa con- > tow^
cessione metropolilici juris elalus, adversus Pho- ;,
tium metropolitanum Tyri, quse Phccnicum melro- >. ^
polis est, insurrexit: cumque duos quosdam ei
subjecios episcopos, veluti metropolitanus depo- , r,?*
suisset, et ad presbylerorum gradum detrusisset, , x e t a ^
alios ordinavit. Quod minime ferens Photius, ad . *wttK, ^
sanctam synodum sese contulit. Ac lite mota, . *^
sententiam secundum se pronunliatam tulit, cum , ^
nihil Eustathio Berytensi profuisset,quod impera- , ^
toriis se lilleris munitum diceret, quac sibi po- * , ^
iestatem ejus rel facerent. Non enim allendebat ' wi
iissynodus,quae ab ipso dicebantur; sed in examine ,
caussB,cum praesides, synodum priusdiserlishisce *' fa*
verbis inlerrogassent: Placuilorbis saeralissimo oaw^

c domiDO,ne secundum sacras epistolas, aut S a n - , , *

, ***
*.
synoduSjanfassit.utpersacrampragmaticamsant ,
c ctionemalteriusjuraEcclesiaealiirapiantepiscopilf
tttaie kr*
c Sancla synodusrespondit.Adversuscanonesnihil
j oW* *
pragmaticumvalebit. CanonesPatrura ralisunto.
. 55 ** *^ *
Cumque praesides iterum dixissent: Jam tempus
. * **
est, ul a synodo erudiamur,an fas sit, ut secun. **

c clionespragmaticas,episcoporum negolia proce dant,sed juxtaPatrum canones. Dicatergosancta

VARIiE LECTIONES.
55 .

.
(24-25) Exslat ediclum 1. un. C . De metrop. Beryto, lib. n .

GRJECO-ROMANUM

577

878

dum sacram sanctionem pragmaticam jura eccle - siaeallerius,alii rapianl episcopi: sancla synodus
*

exclamavit: Non licet. Hoc praeter canones ad-

' .
. "
, -

mittitur. Est etiam lex, quae hoc ipsum Vult

hisverbis exposita: Pragmalicae sanctiooes, quae
canonibus adversantur, irritae sunt. Vide, ob-

c , .

secro, maxime imperator,quomodo per haecomnia

5, , - clarissime demonstratum sit,non debere principis

, - in hujusmodi rebus auctorilatem valere,sed eccle ,

siastica secundum canones peragi. Ac SUnt quidem et alii multi caDones coronatorum dmnitus

, - apostolorum ministrorumque verbi, et secularnm

, , deinceps sanctarum synodorum, hsec ipsa decla, , rantes ; quos huicscripto adjungere velle,stolidum
5 , ^ , fisum fuit,nec ab inutili ambilionelooge remotum.
, Nam cum ea, quae producta sunt, ad demonstra ; tionem sufficiant, CUr amplius laboretur! et
, , cum verilas elucere possit, atque omnibus inno . tescere: 1 multis opus est Verbis. Quippe .

rilas ad SUl palrociDium ipsamet Sufficit. Ilaque

. , , .

, , ,

ralione comiDuni, et generaliter bsBC dicla sunt.

Scorsum vero, et parliculalim, eiiam aliis quisque
munitUS esl juribus. Nam el is ipse qui certamen
hoc universum accepit, el verborum hoc alveare
commovit, religiosus, inquam, metropolilanus ille

AncyrantlS, inslrumenlo munilUS est felicig 1-

- moriae principis Ducae , qui episcopalum Basilaei

, , melropolitico jure donavit, quod instrumento san ,

cilur,ulhonoreniadepli njelropolilanimorte, dicta:

Ecclesia redeal ad stalum inferiorem episcopatus

c

cum valde prudenterbuncprincipem non pudueril

,
, ,
.

, , , 54, : -

lapsumetignoranliani suam lum palam spectandam

exhibere,tum corrigere ; idemque Tbessali adolescentis exemplo, et vulnus inflixerit; et benigue
humanilerque sanationem agnoverit. Praettr banc
bullam auream, munitus 6St alia quoque filii
hujus *, et imperatoris, quae priorem confirmat:
itemque monumento synodali, quod factis manu

, propria Sllbscriptiouibus est COnflrmatum ab omoi, - bus tunc vivenlibus metropolitanis, si pauCOS de-

. '
, , -

mas, quorum et major pars supersles est, universis sententiam canonicam seculis. Alter aulem
ille poniifex Heracleae, praeler jura communia;

, -

, , '
, -

profert ad Slii defensionem illud ipsum synodale

D

monumentum, et munitus est aurea bulla, cujus

auclor est felicis recordationis imperator Botaniates, qua sancitur, ul illius morle.qui nunc Madyti

, .

ponlificatum geriljUS ejus metropoliticum OXSpi-

, , , , -

rel, ac dicla ecclesia prislino more sub Heracleam

redeat. Praeter hsec, religiosissimus quoque metropolitanus Patrensis compluribus ac variis

munilus est juribus in hoc, Ul sibi abjunctos, et

, minime separalos, indivulsosque babeat episcopa, lus, ecclesiae suae a Nicephoro principe, qui ex ge ) - nerali procuratore factus est imperalor,attributos

VARLE LECTIONES.
54 .

Coiutantini. Michaelis Duca.

87

JUS CANONICUM

ejUS miraculi gratia, quod OCulariter factum fuit toyju,'ti

,**
, ; kmcp, ^
' ^
>
; *>->.
.

ab illo eximio primoque vocato aposlolo Andrea,

in Abarum eversione,qui totis ccxvni annis Peloponnesum obtinuerant,usque adeo ab imperio Romano avulsi, ut nemo Romanusin Peloponnesum
vel pedem inferre possel; tunc autem unius horae
spalio fueruntexterminati per solam apparilionem
hujus primovocati apostoli, etipsa regio tola Romanis restitula sceptris.
Ac primum quidem profert auream bullam iodicali principis, qui et hanc ipsam sanctissimam
PatrensemEcclesiam ex archiepiscopatuad metropolis gloriam evexit ob illius eximii prodigium apostoli,qua6 diximus; et tres episcopatus ei largitus

$; k
, ;
, ?*
, otot *
,
est, Methoiiensem, Lacedffimonium, etSarSQCOro- , ,
nensem : deinde alteram huic consonam, Leonis , c
ei Alexandri augustorum : ac lertiam ;Romani, ^ftiax*,
Christophori, et Constanlini, reliquarum vestigiis , , /
inhaerenlem ;itemque praelerhas aliam,Nicephori * ,* >
Phocae : quintam denique Botaniatac illius, qui , *
paulo ante rerum potitusfuit,quae recensilae omnes ^ *>
obsignantur. Neocaesariensis quoque simililer mo- . 6 ^;
numenlo domini Michaelis pairiarchae, beataB me- ^ i
moriae nititur; et aurea bulla domini Michaelis Du- , , 'jprswte
cae. Inveniuntur et acta,quae traduntquodepisco- . xa >
patus,quicunque ad melropolium dignitalem pro- , ^ ^
vehendi erant, non aliter id assequebanlur; nisi . ** '
publicas utililatis id suaderet ratio, et synodus , ; ?*^
assentirelur, et ecclesiae honorem accepturae me- , , I |>
tropolilanus remunerationes se dignas ex impera-

>

toris manu consecutns, ea quae gererentur, ap- , -

probaret. Tot igitur atque talia cum adminicula

sint, tam universis communia, quam singulis peculiaria : mihi sane, meique similibus videtur,
humanissime princeps, esse factum hujus modi
et iniquum et enorme, conlraque sacros canones,
et decretis spiritualibus ac legibus adversum ;
nec satis habere virium, qusB ab adversaria parte
opponatur. Nam neque sacra pragmatica sanclio,
veluii superius est declaralum, adversus divinos
canones valebit: neque condemnatio, quae contra leges canones lendit, laudabilis esse poterit.
Quamvis enim scriptum a constiluia divinilus
majeslale tua subnolalum, artificiose atque ora-

^. * frf *
, , ^*
, , oitaV*
, ^ * '
, ^.
**
^ >
.
, 1&**
, , m **
, . *
, 0* **
, ^'
,

lorie faclum est, ac vulgofidemmereri videtur : , ***,<

non tamen et leges atque canones everlere polest,

at verilatem succutere. Nam argulatio et ratiocinationes, ex iis sumplac,quae hominum opinioni
consentaneae videnlur,cum non sinl; longeabsnnt
a vero atque scienlia. Nec longa consuetudo efiGciet unquam,ut id,quod ab initio subsistere non
potuil, locum babeat. Tunc cnim longa quoque
consuetudo vim legis obtinel, quando praeterquain
quod curatione oon pugnat, nec legcin everti.
At cum hoc modo sacri canones evertanlnr, quanam ratione consueludo, quae sic irrepsit, admittetur ? Nam audi legis verba : aQuod non cum
ratione introductum esl, sed per errorem et coneuetudinem obtinuil in similibus valere non debet.

. , ,
, ,
. ** oi* *"
, ,
. *
, ^**
, . \ fein ^
,
; '
|
, ^
. ^*
' *?* ^*
|todiV|
w

881

GRiECO-ROMANUM.

882

*
Neque ignoramus acerba isthaec verba, quae
, a nonnullis proferuntur quibus probare nitun. , , tur, ecclesiarum ad altiora provectionem, munus
, , esse imperalorium ; quod rescindendum negant,
, ralione ingraludinis non inlerveniente. Nam si
, ' , homini largiens aliquid imperator, inquiunt, non
. , aliler beneficium suum revocat, nisi causa ingra . titudinis inciderit, multo magis id locum habet
, in sacris sanctis ecclesiis, quas ingratiludinis in , . simulare velle, absurdum fuerit. Atenim primum
, non ad occlesias, sed ad civitates hoc imperato, , . rium beneficium speclat. Quod si maxime quis
, ' ponat,per vim extorquens, esse donalionem. Re.
periet injuslarn, el legihus velitam. Quippe leges

probibent injustas preces, ac faciles donationes, in aliorum petitas deirimentum, concedi. Praeterea
non debenl aliorum honores aliis esse damnosi.
,

Quapropter hac causa tam diligenter exami-

, , nala, oportet omnino, divine imperator, morem

, absurdum et injuslum sallem in posterum abolere,
* - sacras mansuetudine tua sanctiones proponcnte,
, - quibus edicatur in universum. ne deinceps locum
- habcat : ac de iis, quae anle haec conligerunt, pro
, sua singubri et heroica prudentia, disponente.
. Quolquor efiam ecclesiae jus episcopale prius ha , bentes, et ad emincntiam metropoliticam evecl,
ciirainlerturbationem ullam praeteriere lerminum
, , longac prasscriptionis annorum triginta : in eadem
. - condiiione maneant, et sanclae magnaeque Dei
. * - Ecclesiai subdicae sint. Quandoquidem hoc eliam
, , episcopale privilegium est, et exstant canones,
- C q u i permittunt, Ut epiSCOpuS alteriUS eaclesi
* '
prserogalivam dictorum annorum decursu sibi
.
, * vindicet. Inquit enim canon xvn synodi Chalce , , - donensis,ruralesvel provinciales paroecias siogu - larum ecclesiarum inconcussas in eoram episco , , porum poteslatem manere, quieas possideant: ac
. prasertin),si eas annorum triginta spatio, nulla
interveniente vi, possidentes, adminislrarint. Si
, - vero intra illos annos 30 vel inciderit, vel incidat
^, aliqua deeis dubitatio ; licere dicenlibus,se passos
. *12 injuriam, ut de his apud synodum provincialem
aganl. Quem sacrum canonem sancta quoque sy ' . , nodus in Trullo palalii habita, canonu xxv est
, , - secuta. Quibus autem hoc conligerit. si tempo-

. ris adminiculum nullum habeant; citra conlra~* ~

*'
diclionem ad suaruin melropolium jura redeant.

, ,
,
.

,

, .
,
.
,

, ' ,

Neque vero prapoienlem sanctamque majeslatem

luam ea lurbet absurditas,quae specie tenus praetentiitur, nec contumelia, quse videtur Ecclesiis
irrogari; cum infamia quasi notarivideantur, dura
inelropolica dignitas ei adimitur.
Non enim probrum est legitime quidpiam araitlere : sed e contrario polius illud altcrum, quod
more novo,et praeier leges comtnittilur. E l deprehensuin esl aliquid tale factum de sentenlia synodali ei imperalorio decreto corroboratum. Nam
cum episcopalus Rhceiaei sub Caesareae pontifice
fit, et archiepiscopatus fuisset aGermauo, confessore acpatriarcha; subque principe qui Germani

883

JUS CANONICUM.

tempore prafait imperio : ducentis post annis, Sub , ^

celebri patriarcha Theophylacto, JUSSU Romani^ , *>
?
senioris imperaloris, preces offerente Nicephoro 63, , quodam, pastore principe Neocaesariensi, consti- ,
tutum est tribunal mistum ex pontificibus, et , , * doctis viris senatoriis, eodem patriarcha, quem , ^
diximus, praesidente. Quo iu judicio secundum
metropolitanum est pronuntiatum. Hoc manifesto . \*
parel ex illorum snbnotatione, qui de causa co- , *
gDOverunt; deque monumento dicli patriarchae, , **&,
et aurea bulla imperatorum, Romani, Ghristo- , , .
phori, et Constantini obsignante judicala. Nec abs . , .
re quidem benigne imperalor. Nam quod factum , .
est male,corrigendum est bene. Sic equidem sen- . , ^^;
. Sic pronunlio, doctrinis a majoribus quasi per *manus acceptis sanctorum afflatorumque divinitus ,
B

, :

Patrum insistens,et sacrosanctoscanones sequens , ; , \ \

Nec enim sanctum, nec justum duco; quod juste >. >
sancleque faclum non est. Non etiam multorum , tecr.
opiniones metuo, qui me volunt concessae mibi divinitus Ecclesiae privilegiorum rationem babere, , .
nec ea vel negligere,vel lemere prodere.Non enim ,
hoc pontificum est, ut necessario putent ecclesiae ) ^;
snae privilegia sibi citra discrimen tuenda, lam *
justa, quam injusta : sed quae justa sunt, invio- , * a&xm
labilia praeslare debent; injustis vero cedere. ).
Nam qui sermonem veritatis recle secare de do- T\C
clrinis sermonis Dei Servalorisque nostri Jesu i*an
Christi, qui veritas ipsa est, omnino jussi sumus, ,, non plane apud Deum expertes erimUS Clllpffi. C i ,
si ob animi nostri affectum haec lucra seclabimur. . - pr
Ac nus quidem, a quibus necessario flagilatur, ul divinis praceptis et Iradiiionibus Patrum, nihil , '
ducamus antiquius, sed ea pro viribus nostris , , a
illibata servemus ; sic et sentimus,et decernimus. . '
Yelim vero, tua quoque pia serenissimaque ma- , fc-r*
jestas rem consideret, quodque facto fuerit opus, , , *
faciat: atque hoc modo majestas tua id, quod , Jxromnino et reprehensionis et scandali expers erit, .
tam ipsius Dei, quam sacrorum canonum respeclu, senret.
.
L U C ^ (25).
x l 0

Ne clerici auferant ea quoe ad ecclesias vel epi- <

,

scopos monentes pertinent.

I
}

. >
, , , ^
Hensi Martii die x, feria i, praesidente sanctissimo domino nostro et universali patriarcha, ;domino Luca.in dexlris Alexiacis catechumeniis, , *
assidenlibus in concilio magnae ipsius sanclilati , &ycav*\
sacratissimis ponliQcibus Caesariensi, Heracliensi, , , *
Amasiensi, Melilenae, Thessalonicensi, Neocaesa- , , ,
riensi, Hyrensi, Mocisso, Oetensi, Trajanopoli- , , **,
tano, Hierapolitano, >Eni, Dristrae, Nazianzeno, , , , *.
Abydeno, Milesio, Selybriae, Bizyae, Maroneae, , , , Parii, Cii, Apro, Nicae, Gotthiae, Malrachorum, , * , , *

.
(25) Cognomeuto Chrysohergis, de cujus aetate lib praecedente dictum [col. 769).
#

GRJECO-ROMANUM

885

886

, , , , SugdophulloTUm, el " HercullS : astantibus et

' , , , , religiosissimis dominicis magistratibus
, *
.

SanctissimuS archiepiscopus metropollS TheSSa-

,
,

, ' .
,
3 -

lonicensis Constantinus iodigne se clamabat,

quod diversas metropolis suse res,itidemque pertinentes ad melropolitanum decessorem suum,clerici quidum sibi subditi diripuissent. Et interrogabat in synodo, praesidente mediocritale noslra,
quid agendum esset in eos, qui tam nequiter ad
ejus modi facinus exorbitassent. Responsum est

. ,

quod, cum ex diversis canonibus et legibus, qua-

, , oi

rum inferius in hoc scripto fiet mentio,talia com-

mittentesconvenientibus poenis obnoxiisint; eliam

' , -

Thessalonicensis Ecclesise clerici, accurato prius

, ,
,

examine habito, et veritate COgnita, si talibllS

facinoribllS obnoxii reperiantur, prout ejusmodi

, . legibus el canonibus coninealur, rei paragendi

, - sint; canonum vero,el legum,quarump<nas incur,
runt hujusmodi facioorum auctores, haec est sen-

lentia.
'

Canon LXXII sanclorum aposlolorum : Si quis

clericus aut laicus ex sancta ecclesia ceram abstulerit, vel oleum segregator; et praeter id, quod

' .

accepit, sesquiquintum adjicial.

'. V -

Canon vii synodi Gangrensis : Si quis fruclus

,
, , ,


, ^
,

eCclesiastlCOS accipere voluerit, aut dare extra 6Cdesiam, pFSBleF sententiam epiSCOpi, V6l 6JUS, qui
talia COmmUsa SUnt,nec agere CUHl illlUS Voluntate
velil : anathema Slt.

'
, , ,

Canon synodi Chalcedonensis.Non liceat clerico, post mortem episcopi SUl, res ad eum pertinentes deripere : quemadmodum priscis quoque

. ,
.

canonibus esl prohibitum. Vel qui hoc faciunt, de

gradu Slld periclilentur.

;
Canon xxxv synodi Constantinopolilanse, in
' Trullo pa'atii celebratae. Non liceat alicui metro,

> * ,

polilano, Cum episcopilS throno SUO SubdilUS morilur, ejus res atque bona, vel etiam ecclesiae

* , -

ipsius, auferre, sibive vindicare: sed sub ejus

' -

ecclesi cleri CUStodia Sint,CUJUS in prseses eral,

, - qui diem obiit; donec alius episcoptlS praficia, , D tur *. excepto, Sl nulli sint in ea ecclesia clerici
. superslites. Tunc enim metropolilanus ea noD

derainula servabit,ac ordinando episcopo universa
,
.

1\ ', ', '

resliluet.

Liber Basilicorum LX, titulo XLV, capite i, thematio II. Crimen peculatus inlenlalur ei, qui 8-

, , ,

ripit e templis,aut sepulcris,autpecuniis publicis,

/.

vel eas in USUS SUOS COnvertit.

. ',

Ilem cap. , ejusdem tituli et libri : Crimine

, ,
, .

peculatUS tenetur, et qui sacras, vel sepulcro

pecunias, vel Deo dicatum quid accipit.

VARLE LECTIONES.
y officialibus.

889

JUS CANONICUM

GEORGII XIPHILINI (46).

2\
Dejuribus territoriorum.
.
Mensis Februarii die IV, feria ll indictione XV,
', ', *
praesidente Sanctissimo domino nostro, et univer

sali patriarcba, domino Georgio, in Thessalo, , *, *

assidentibus in COOCilio magnae ipsius sailCtitali , ^^
sacratissimis pontificibus, Stephano Amaseno, , *Joanne Melilenae, Michaele Tyanensi, Theodoro , , *
Gangrensi, Euphemiano Philippopolilano, Theo- , ' ?
phane Madytensi, Theodoro Abydeno, Romano , , ' >Aproico,ManuelePhiladelphiensietProtosyncello, , ' ', *(
Conslantino Pyrgii, Joanne Cii, Georgio Nicensi, ,
*Basilio Lemnio,Joanne Anchialino, Gregorio Der- , , ,
COO, astantibus el reverendissimis dominicis ma- , -, -*
gislratibllS.
, **
.
Comparens hodiemo die COram mediocritale
^
noslra synodaliter praesidente jreligiosus epiSCO- ^ ' *
pns Limnae Michael, llUJUSmodi proposuit quae
. '
stionem. Mansiones quaedam, inquit, et oratoria, * * s ywl, , ->COndita SUnt ab initio Sub Stauropegis patriarcha- >.
libus. Ad ea perlinent DOSSeSSlones quaedam im- , *
mobiles, Sltae in episcopatus sanctitatis raeai ler- ^ . *
ritOTio. E l qui habiiant ad ea sacerdotes, neque
, > nomen meum referunt, cum sacra peraguntur, , , ^
et in aliis divinis hymnorum carminibus ; neque
< , *. L*
dant mihi canonicum illud, quod ex more pon- tiflcibus universis SOlvitur. Simul obsecrabat, Ut
% * *<*. ocftf.vr
ad haec sibiresponsumanobis daretur. Et audivit * * . *
a mediocritate nostra, et sacrosancta synodo, c
*
^
ty*>
, ^
licet ipsaB possessiones immobiles Sub aliorum *< , =3
ponlificum dominio sint, tamen eos, qui domici- , * 5u3>s
lium ineishabeant,sub provinciae pontiflcis, veluli , squi pastoris JUS babeat, gubemalione positos ??esse. Propterea Videri canonicae Subtilitati con- -idi;,
Sentaneum esse, Ut nomlnis ejus poiltificis ejus re- - *
latio, qui provinciaepraeest,ab iis peragatur, qui in *
ipSlUS territorio domicilium habent, eosque ab , * ipSO Ceu paslore regeildos. PraUerea SOlutionem . " *
canonici, quod more pontificibus praestalur, , c a
ad proviucialem epiSCOpum spectare. Nam hoc . Sanctissimo CUJUSque temporis patriarcbae Con- , m.
8lanlinopolis, novae RoiBSB, COncessum est ut ' ,
in SltlS ubi VIS locorum territoriis reverendissimi ~
nominis ejusfiatrelatiOjtam inmansionibus,quam ^ /, ,
:*;
SacriS OratorUS, quae sub Stauropegiis patriarcha- ', * ;
libus ab initio et ipsis a fundaraeniis condila fue- . [* i
runt. Non haec vero solam.sed etiam sacras rene- , oV, t*
rabilesque domus, ilidemque nionasteria, quae de
fundamentis exstructa sunt quocunque in terri- , , ^ torio, Sub jure ponlificis alterius SJlO, Siquidem ^ PX P^ >
^
>
SUbslauropegio patriarchali ab initio condi cepe- , x-r^-;
runt; in iis illlUS sanclissimi et Ulliversalis pa- / o^oux
triarch,qui pro tempore praeest,nomen referetur.
Sin eorum StniCtura eo processit modo, plane ,
pODiifex is, qui tempore gubemationi praeerit,
?3
in eis referetur, canonici quoque praestationem , ^ ^

lvc

NOTJE.
(26) Vixil sub IsaacoJ Angelo et Alexio fratribus. Augg*

ie

8*9

GRJECOROMANUM

890

. ol , sibi vindicans. Quinetiam sub territorio pontificis

, alicujus degunt ii, qui domicilinm habent in su0\> - burbanis, quae jure dominii pertinent ad sacra
- quaedam monasteria, et oratoria; nisi forte ab
. initio SUb stauropegiis patriarcbaJibus exstrUCla
, fuerint. HC de diumis synodalibus adnotalioili - bus excei*pta,et Sllbscriptionem ac Slgillum verendissimi a cbartularii et Hypertimi domini
, Joannis Camateri, confirmata; dala sunt menKe
, ,* '.
bldiclione SUpra SCriptis, anno VI CID I3CCV.
c .
Snbscriplio.

Joannes chartularius sanclissimae majoris eccle, ', .
S l , et HypertiiliUS, Camaterus.
iQANNor .
JOANNIS CAMATERI (27).

, Decretum synodale, quod prohibet unum et eum

dem SubrtnOS dMS, UXOres ducere: OUOd ffia ,
gi* sequendum liceUjudices civiles nunc ca
sum in proxime sequenti decreto prohi.
beant.
Joannes miseralione Dei arcbiepiscopus Cons, ', , tantinopolis, novae Romae, et universalis patriar , cha, di/ecto in domino fratri et comministro, eanc ^, tissimo et bouoratisaimo Dirrachii.metropolilano,
.
ilemque religiosissimo epiSCOpO Deabolis.
, Dilecte in domino frater et commimster, sanc ^ , tissime Dyrracbii metropolitane
hypertime,
, luque religiosisssime Deabolis episcope, cum Ale* XIUS Capandrites sub decessorenostro sanctissimo
' patriarchacomparuissel coramsacro consessu san, , - c l synodi nostrae mense Februario, pralerita
, - prima indictione: narravitse matrimonio legitimo
# fuisse COpulatUIIl Elldociae, OTt ditione Dyira ^, - china, sorore germana venerabilis illius Sebasli
, - domini CoDStantini Boioaniiis, quae amiserat prio, , re consorlem suum,prsBsidem illum Dyrrachit m,
, - Bardam Macromatum : et hoc nomine confecta
' fuisse consueta instrumenta matrimonialia. Prae. - terea preces sacras tam sponsalium, quam nuptia * - inlerveilisse. Verum post seplem meoses a
' , - tali borum vitae societate, memoraluro Sebastum
, - Bojoannem invitasse pcr simulalionem in domum
[] , - suam lum ipsum Capandrilam, tum sororem suam
, germanam,ceu dictum esl,illius CODJUgcm SCCUn , , , Ddum leges fadam, velut excipiendos COnvifio,pro
.
IDOTe affinium. Qui CUm ad domum ejuft acceS , sissent, Boioannein a se quidem vinculis constri , , - ctum ferreis in custodiam dedisse, diremptuin ab
, - illa conjuge sua, spolialumque preterea rebus iis,
* - quas secum atlulissel : at illam conjugem suam
, . invitam alteri C0pubiSS6,vi adhibila.Quibus recen , sitis etiam inslrumentum iosinuavtt tuum, religio , sissimi Deabolis episcopi, quo signiflcabatur ex
, coDseDlienle magislraluum Coloniatarum confes - sione, qui et nominalim eo in inslrumento expri, - mebaolur, cognatura illum suum Capandritara
mortis iniervenlu amissa UXOre, qiUB primo ipsi

Nom
(27) Successit Xiphilino, eodem Alexio imperante,eaptamque Constantinopolim a Flandris vidiU

891

JUS CANONICUM

89!

m&trimonio joncta fuerat,COpula(om esse secan- ,

dis nupliis, nulla interveniente VI, mulieri COm- iils
memorata: praetereaque adorandum edictum i m - ,
peratorium, quo ?sanciebatur, siquidem indicata , , ;
EudOCia nulla intercedente vi, per sacras preceg , ' * ,
ei COpulala fuisset; Ut nemo modestias auderet exhiberedicto Capandritatae. Secundum igiturhsec .
Omnia, synodale tunc instrtimentum factum fuit, , '
quo juxta Capandritae petitionem pronilDtiatum ^,
est, ac decretum, quid ia ea cauaa esset agen- . *$
dum. Atque hllic inslrumenlo synodali eliam - , ,
ductae (ceu dictum est) a Capandita Chartffi, vide- , >
licet adorandum illud edictum imperatorium, et , ,
illSlrumentum abste, religiosissimo Deabolis epis- , xsti
copo, profectum, ad verbum erant inserta. ^ * . |
nunc rursum mediocritati nostrae relatum est , ;
parle mulieris istlUS, Sororis SCllicet venerabi- ,
lis illlUS Boiannis, quod CUm prius legitime junc- ,
tUS ipsi maritus, primicerius ille Bardas Ma- ^
cromatUS, liaturae debitum persolvisset; ipsa , quaestoriam verila protestatem, quod talia SaeplUS , in rebus hujusmodi evenire soleant, ad tempus in KoWiac
ditionem Coloniensem migraverit ad COgnati CU- ,
jusdam sui domum, deferens eo secum res suas ' * *
potiofes, et ad transportandum f&eiliores, quas- . 0
cunque potuisset avehere. Tum Capandritam
hunc paUClS armatis hominibuS COactlS , , ^ ,
praedonis i n morem advenisse, raptlimque SUl , frj
COmmisisse, abatis etiam rebus US, quas seClim , ,
habuisset; atque ita de loco i n locum eam tranS- , postasse, Captivamque traxisse qilOCUnque vellet, ;, ^
Cum ne quidem et permilteret aspicere sorores , .
Suas gemanas; quae hoc facto COgnilO, ad eatu * nrc*
quaerendam venerant. Hec modo Capandrilam per , ,
vim contraque leges ei fuisse copulatum haudqua- ,
quaquam consentienli, lum propter ipsius absur- , {*
dilasem facti, tum quod accurate ipsa nosset SO- . ,
bringm suam fuisse prierem Capandritae COnju- ' , j
gem, quam morte amiserat. Ideoque ipsam OC- *
casione captata, maluisse fuga CObabitationem , ' ejus deserere,nedamnationem animse scienspru- , **
densqiie Slbi SOnciliaret ex tali vitaeconsorlio,pro- p*v ( ) . *
pter sanguinis cum ejus priore CODJUge propin- > fy*
quilatem, quae Eudociae sobrina (velut ipsa prae- , ajf
dical) fuerit. Quibus expositis per quemdam ex ^ .
8U1S interrogabat mediocritatem nostram, i n con- , )
cilio praesidentem, quid de COnjtlgio in hunc mo- , , *
dum contraclo faciendum essel. Responsum est . *
tum mediocritate nostra tum sacro coetu fra- ,
trum; siquidem ila comparata sit rei verilas, ipso , favfaclO diremptum esse matrimonium sic COIltrac- , *****
tum. Et quidem, qui vim inlulit, omoino ea , 3?
perpeli meretur, qu sacrae piaeque leges Sla- ^*
luunt, ahnoscens el illas poenas, quae per sacros . x**ta
canones irroganlur iis, qui scientes ac pru- , . Ote*
dentes cum duabus sobrinis COpulantur , cum 18 ,
gradus ex sanguinis conjunctione sextus eese , 85 ^ '

VARIiE LECTIONES.
88 .

GRJECO-ROMANUM

893

814

* , - deprehendatur : hC , qu propter bujllS

* ? modi causas ab eo divertit, nullum prajudicium
, - sustinebit. Quamobrem vobis etiam significamus,
. ' ^ , - utramque partem arcessalis, et annbobus corara
* .
constitutis, accuratum examen babeatis eorum,
quae ab eis dicuntur, et exposita sunt in synodo : ac ulra tandem in parte \eritatem evidentem
inveneritis, secundum pronunliatam de ea synodalem sententiara agetis. Valete. Hense Eebruario,
indicatione n.

DECRETUM JUDICIUM CIVILIUM.

, - COgnatione, CUIYlduaS quidam sobfinas W $0 .

cietatem matrimonii
ascivisset. Et hoc quidem
, ab eis permissum
fuit, verum synodo
prohibi .
ttltn.

Ex parte SUa illustrissimus dominus AlexiusCa
, pandrites habuil primo legitimam uxorem, flliara
. domini Theophanis illus Provalae. Post ejus
, ' - vero mortem, sese commiscuit, interveniente 1, . gitjma precum COnceplione, CUIT) ejUS sobrina.
, Scire cupit ex nobis, an dictum matrimonium ex
. j
ralum sit acfirmum.Ilaque nos ei respondi ,
u S , quod lex in libro Basilicorum XXVlll, t i l . V,
' , . ' , . ',
ap. l l . dkat : Nupliae prohibitae SIC COgno , - scuntur : I n ascendentibus, et descendenlibus in
, b , infinitum nupliae sunt probibiUe, licet ipsae . sonae non sini ex legitimis nuptiis ortae. Quippe
, , , - non potest aliqois suam dicere filiam, vel nep, , tem, vel malrem, vel aviam : sive naturales sint
filiae,sive adoptivse.Itidem inter personas ex trans. , verso probibitio quaedam est. Non fratris mei, vel
. ' 803 me8B filiam, fas est mihi ducere
. ^ uxorein. Nec etiam horum neptem. Simililer nec
, , . filiam patrui vel avunculi, aut amiUe vel mater' , tera, hoc est, consobrinam meam. Nec item fi , ', , ', , lius meus eorum neptem qui sobrini vocantur.
* - Rem lib. LX, lit. XXXVII, cap. 73 baec verba le, , guntur : Qui juguntur matrimonio, vel alioqui
, - carnaliter copulantur consobrini, et qui ex eis
, - duntaxat nascunlur liberi, vel pater et filius cam
, niatre ac filia, vel duo fratres cura duabus soro,
ribus vel duo fratres cura matre ac filia, vel fra, tns SOrorisve flllUS CUHl muliere patniO avuncu, . love nupta, vel patniUS avunculusve CUm mu - Jiere nupta sui fratris sororisve filio, praeter di , , vorlium verberibus quoque caeduntor. Praelerea
, , in parte SCripti, quod est sanclissimi palriarchft
, D Sisinnii, hae sunt prohibitae nuptisB, videlicet cum
, . fralres consobrinas extraneas dncunt, vel duobus

fratribllS consobrinae duaenubunt; vel cum pat^uus
, , - et fralris ejus filius ducunt Sorores duas, aut
, , - duobus fratribus amita fratrisque filia nubunt.
* , Quinetiam ex synodalibus actis et COgilationibuS
, . sanctissimi patriarchaB, domini Lucae, alque im*' , peratoriis edictis, in iis, qui sunt ex tranverso
, gradus septimus est prohibitus : in afOniiate jun * clis, aliquando sextus permittitur, aliquando pro . - hibilus est. Quippe cum ex una parte Slint duo
86 ; gradus, ex altera qualuor; veluti cum duo fralres
u

V A R L E LECTIONES.
88 .

JUS CANONiCUM

995

matrimonio COpuIari VOlunt cum duabus COnSObri- ;, eVciv 6 , ). ' *

, ,
,
; , i U i
? *, [4
!
, , *
),
.
' & . w
et ad septimum ex affinitate gradum removelur), .
decernimus atque dicimus hujus modi malrimonium DOD esse vetitum ; quando gradtts ex
septimus, indistinctus esl, ac oranino non prohibelur. Haec ad eupra commemoralum.

nis: prohibitae nupliae sunt. Sivero patruus avunculusve, ac fratris sororisve filius, copulari velint
cum amita materterave, ac fralris sororisve filia,
diverso genere nalis : matrimonium licitam est.
Enimvero cum proposilum ab eo inlerrogatum et
quaestio, non numeretur nec referatur inter prohibitas nuplias, quoe supra recensentur, sed spectet ad gradum ex afiinitate septimum ( nam
sohrinse sexto sibi gradu jungunlur, el quae copulatur bis persona, gradum alium constituit,

Sabscriptiones.

Judex Veli, Gabriel Splenarius, decretis assen , ,

tiens sabscripsi.
, .
Judex Veli, Joannes Apolyras, decretis assen . ,
tiens subscripsi.
, .
Judex Veli, Nicetas, primus ac supremus ille
, .
Nobilissimus ,Hispanopolus, eadem sentienssub- , 57, opow,
scripsi.
.
.
Item lergo.
Joannes, judex Veli et Circi prdefectus, Dishy
, palus, assenliens et ipse decrelis inlus expositis, , , ?
subscripsi.
, .
PHILOTHEI.
.
, #,
Sanctissimi palriarchw, domini Philothei^refuta-
'*.3
tio scriptarum apud Harmenopolum (27 ) ex3.
secrationum.
Cum perilus sis hujusmodi reruip, venerabilis
, ^
Nomophylax et judex generalis Harmenopule,cur , ?
non boc quoque scriptis adjecisti, quod videlicet ,
propter aureas el sanctas leges illius magni lu- * ^'
minis Ecclesiae Joannis, ab aurea lingua dicti , *
Chryboslomi, quibus prohibentur analhemati sub- , *
jici Chrisliani, quam diu reclae de Deo sententise , >
adhaerenl, esse desierint in usu illi lomi qui de- , r/;
functionura auctores, ct imperaloribus perduelles ; i
anatbemati devoveni ? Hoc enim tradit erudilus ;
ille Noniopbylax, el consiniilium luis studiorum , irakparticeps Balsamo, tnm in legibus quam cano- ,
nibus maximam adeplus scienliam atque doc- , oVip
trinam qui el magna itlius Antiochise patriarcba ' .
e

tandem designatUS fuil : id quod ne te quidem

, . fl^

ignorare dixerim, virum doctum, et bujusmodi ; ?

rerum in primis sludiosum. Aut igilur et ,
illa ascribenda erant iis , quis' bisce abs te . * * ?>
dicta sunt: aut haec pulcherrimis et accnratis ***^
illis scriplis tuis nequaquam inferenda. Verum , ' csarr*
ego jam complere volo, quod amici scriplo deest: ,
meque minime onerosuro, nec superfluum fore .
arbitror, dum necessaria et aequa, sic ipsa poscente necessilate, suscipio.
VARLE LECTIONES.
57 , male.

Dignitatis PalatitKe nomen.

(21) ln epitome juris civilis.

GRJBCO-ROMANUM

897

PraedictUS igitur AntiochenilS patriarcha, sa-

, pieni ille Balsamo, dum sacros exponit canones,

liaec io praefatione exposilione canonum synodi
*
Gangrensis dicit:

Prsesens ista synodus pro occasione illalorura
, ab Eustalhio inaloruin , ratione quadam con traria recte salulis ab Ecclesia catholica, cum
, Eustathio senlientes anathemale feriendos de.
cernit.
. 1
El pnulo post.

At aurea praditus dle lingua,orbisque terrarum
, ,
doctor, dum anathemate perculi velat hominem
, # fidelein, veibis diserlis haec aii: Quid igilur est
C , , ; ' illud, quod dicis anathema? Nimirum ut devo , veaiur iste diabolo,nec salulis amplius sitparli . . : ceps.Fial alienus a Chrisio denique.Et quisnam,
; - c quaeso, tu es? Majestalis haec scil. magnaeque
. , $$ peteslatis sunt. Quippe tunc considebit rex, et
, - statuet oves a dexlris, hsedos a sinistris. Cur
. : < tantam ipse libi dignilatem usurpas?Et paucis
.* b . inlerjeclis,idem ille Chrysostomusinquit: Enim 0 c vero duobus dunlaxat in locis Apostolus hanc
. vocem necessario videtur expressisse.nec tamen
, - modoquodam definitivo eamproduxisse:dumin
epistola ad Corinthios ait: Si quis non amat Do , , minum noslrum Jesum Cbristum,anathema sit:
* , . et,Siquis evangeliumvobis tradat praeterid,quod
; - accepistis, anathema sii. Quid ergc? quae illorum
, , , nemo fecit,qui potestalem sunl adepti,nisiduntaxat is, qui eain accepit, illa tu audes facere
, -

;

. .

C contra mandattim Domini, et ipsius regis judi-

c cium anticipas ? Nimirum boc anathema homi nem aChristo abcindit. Doceto in mansuetudi ne. Et quae sequuntur.
Alque haec quidem verba sunt Patris Chrysoslomi. Subjicit autem Balsamo : Propterea,ceu credi
par est,desiit esse in usu tomus ille synodalis, factus sub imperio domini Conslaaliui in Porpbyra
nati, cum esset patriarcba dominus Alexius, de
feriendis anathemale defectionum ac tumulluum
auctoribusetadversus imperalores arma suscitantibus ac tyrannidem molientibus. An vero poliora
debeanl esse, quaeabhoc magno Patre doctorque
nostro Chrysostomo scripta sunt, tam decretis a

] .
, ,

,
,
', ,
,
.

, , D Cbalcedoneosi, quam Gangrensi concilio : dicendum illis omnino reunquimus, qui talia recte dis
,
,
, , ^
.
, .
, '
, ,
, , . ,
$
,

ponendi potestatem habent.

E l haecquidempalriarchae Balsamonis verbasunL
Ostenditaulem per ea, quaedicit, priraum quidem
ab illo tempore,vel potiuseliam ante suam setatem
esse in usu desiisse praedictum illum tomum, sub
Porphyrogennela el Alexio patriarcha factnm. Dicit enim : Desiit esse in usu.Eo vero ceu fulcro vel
fundamento quodam subruto, etiam olii duo tomi
postea facti, lum dominiManuelis Commeni, tum
Palaeologi lempore, necessario cum eis corruunt.
Deinde praeter hoc, etiam illud iunuit; quod videlicet ne illarum quidem synodorum auathematismi
valeant, licet magnis et necessanis quibusdam in

899

JUS CANONICUM

900

negotiis promulgati sint, siquidem comrauni PalriAxxfoic ,

Chrysostomo,et aliis sanclis doctoribus obsequen-

" ,
m . .
.
~ " * dum sit, qui eadem cum illo sentiunt ac docent, , ,
maximaeque Christi clementiae potius patrocinan- ,
tur.Sedenimdehisquidam haec,alii fortassediversa .
prolaturi sunt,conciliis illisseraetadjungenles.Ego , , ' ,
vero ea missafaciens(non enim in praesenliaalter- , 8* cari volo), saltem boc aio, clare ac dubio procul (
hactenus esse demonstratum, et copiose quidem, ), , ;

quod primus ille tomus,tanquam non consentiens ,

cum Ecclesiae scopo,maximeque cum illo commu- ,
ni doclore Chysostomo,inquam, et cessaverit et in , ,
usu desierit,secundum sapientem illum Balsamo- , , pxui*
uero : quod nobis etiam proposilum eral ostende- , ,
re.Illius autemusu exspi- ante,cafcteri quoquedein- . " ,
Ceps facti necessario robur SUUm consimili modo ' emiUenl et exspirabunl, uti jarn anlea diximus.
,
v

INCERTORUM PATRIARCHARUM.
Eputola
scripta Constantinopoli ad Martyrium
I
episcopum Antiochenum explicans, quo pacto
sint recipiendi hceretici ad sanctam universa lem Ecctesiam accedentes.
Collocutus est quaedam mecum religiosissimus
presby ter Antonius de iis,qui ab baereticis desciscentes se recte sentientum coetui, eorumque consorlio,qui salvantur,adjungunt;quonam eospactorecipiamus.Cuilicetcoramexposuerim.quidquidhicse*
quamur,et in more posilum habeamus: tamen etiam
veslras sanclitati necessario significandum duxi,
7

Palri videlicetPatrum,elsuccessorisanctiJoannis
Theologi,qui vester archiepiscopus fuit; qnod nimirum Arianos.el Macedonianos,etNovatianos,qui
seipsos appellant Puros ac Puriores, et Tessares
decatitas sive Te(radilas,et Apollinaristas recipiamus,sident libellos, et omnem haere3im exsecrentur, non ita sentientem, uti sentit sancta noslra
calholica Ecclesia, cujus lu praeseset caputes, vir
beatissime.Prius tamen eis wgnatur sive inungitur
frons unguento sacro, et nares,et aures, et pectus,
elomnesseusus : atque inter signandum dicimus,
Signaculum donationis Spiritussancti Secundum
haec tanquaro egregii laici ad eum gradumordinantur. in quoprius apud suos erant: sive presbyteri,
sive diaconi,sive Subdiacooi,sive psaltanagnostfle*.

Eunomianos, qui una mersione baptizantur; et

MoQtanistas,quiappellantur hic Phryges el Sabellianos.qui Palris et Filii docoot eamdem personam,
aliaque gravia quaedam comraiUunt; et omneshaereses alias, quando complures hic sunt, ex Galalarum praeseriim regione venientes: omnes ergo,
qui ex hisad veritatem volunt accedere, tanquam
paganos recipimus. Acprimo quidem die facimus
eos Christianos, altero Catechumenos.Tertioadbibemus eis exorcisraum, ter emittentes afflatum in
facieroet aures eorum:atque ita resposcimus abeis

' ;
,

^
".

?*
, $ ;
, *
. >5
.

,
,

,
ap^tzmwsn
, , ,
, *
,
, , ;
, ,
*, ,
, %
, (&, ,
, "
.
, 8 * ^ *
fttXzt , , ^&,
. , &

,
,
,
,
, ,
,
* '
, " ^,
*, . *1 ^

VARLE LECTIONES.
e qui canunt hymnos, et lertores sunt.

GILECO-ROMANUM.

901

902

, dictata, et in ecclesia commorari permittimus, ac

, ,
. . , , .
' , c ,
, , ,
^

,

*
.

Scripluras audire. Deindebaptismura eisimpertirour. Haec, tanquam vester, sludiose verbis significare volui.
II. Brevis patrianhulis de qnodam, qui matris
$u3B sobrinam uxorem duxerat, deque pcenis
illi irrogandis Joannes Chartularins, lonopuli
filius exposuit.

, *
, , *

Avvji
^ ,
' " ,
,

Lampudius hic, ortus e vicinia tua Chrysopolitana, vir religiosissime, nobis exposuit: se matrimoniali contractum junctum esse cum Anna,
Theo iotae matris suae sobrina, intervenienle jamdudum sacrarum precura benedictione : ac interrogavil, concessumne sit tale malrimonium, nec

, ^

ne. Responsum tulil, eum, qui lege matrimonii

, cum sobrina matris suse copuletur, non dirimi

, quidem ab uxore sua, si reapse tales nupliae jam
' - conlractae sint: pcenis tamen subjici tam ipsum,
, . quam mulierem ei copulatam. Propterea litteras
, ' hasce scribenlei, sanciitatem tuara uionemns, ut
, , perscruteris, an ita se gradus cognationis babeat,
, . ut ipse narrat, et an peraclae sint nupliae. Quodsi
- veritatera haud dubie sicse habere depreheoderis,
, ^ * - matrimoniuiii quidem in statu suo relinques ; at
3 , pcenae subjicies luin ipsum, tum mulierem ei copu , 8 Jatam, nirairura ut a carnis esu loto biennio semet
, - abstioeant, et quarta quinlaque feria ne vinum
.
, Q quidem bibant. Commumonistamenparticipessint,
. , his duntaxat diebus, qui Domino sunl sacri. Scias
, , - enim, ejusmodi nuplias prius quidem, quam coii * , trahanlur, non penmlti; post vero, quam contra, . ctae sint, non dirimi quidem illaa, sed poenis tamen
/ , eubjici. Attestaberis autem universo tibi subdito
, , - populo, ut cum matrimonium contrabendum erit,
' quod omnino nonnihil ambiguilatis habet; nequa quam absque jussu tuo quid faciant, sed ad pieta. , ^ , , lem luam de negotio referant. Atque hoc modo,
, ^ vel lu quaeslionem solves, vel, si dubms haeres, ad
^ . , nos referes; alque hinc rescriptum accipies.
Siendum vero, quod cum ii, qui septimo sese
, gradu affiaitatis raiione continguot, matrimonio
' ' ,
copulanlur : eadem poena in illis quoque locum
' ' sint habiturae, quae hoc decreto suntexpositae; sed
.
* ad unam dunlaxat annum.
9

'.

,
,
,
,
,
, , -

,

III. Synodales responsiones ad interrogata

densis episcopi.

Si-

Posteaquam decretum quoddam, sacro et imperatorio jussu promulgaium ab illustrissimo Curopalata et quaestore, Basilio Pecule, ad interrogationes varias ab hujus temporis sancitssimo Sidse
metropolitano propositas, dedonatioribusquorumdam immobilium,deque localionibus et emphyteusibus. atque eliam de forinularibus donaiionibus
annuis, ab ipsius decessore, Theodosio illo metropolitano defuncto factis ; mediocritate noslra, et
in concilio assidenlibus ei sanctissimis melropoliianis audientibus, hodierno die perlectum esset:
indicatus SidaeraetropolitanusNicetas pelebat, u

903

JUS CANONICUM

alia quoque sententia de iis, qu decretum illud

accepissent, ferrelnr. Itaque pronuntiatum a no- . ,
bis est, Ut de donalionibus Suburbanorum, vel SBdificiorum, exposila per scripturamad aliquosab * !*,
ipso instrumenta, nullis ducantur eam ob ' ;
causam. quod illas nec augUStaB leges, nec sacri , 5.
canones agnoscant. Annuarum donationum ,
assignationes,quaepariicuIareSSUnt, necadmodum , ,
metropolim gravant, si factaB sint ad nonnullos, , quos in confesso sit, esse dignos comraiseratione, , ,
sivequod prorsus inopes silli, sive quod praestan- ,
dis metropoli serviliis, aut ipsi melropolitano,

prosint ; itidemque semiruiorum localiones, quae , ,

temporariaB perpetuae sint, locorum cseteroqui , >prOTSUS inulilium metropoli, siquidem et ipsaean- , ^
nua donalione, prout sacris leglbus COnlinetur, & * ,
expositae sint, nequaquam revocandas staluimus
.
IV. De Iratislationibus episvoporum.
'. .

Hagnusille Paterel lumenorbis, sanctus GregO !*

rins TheologUS, CUiT) Sasimorum fuissetepiscopus,
6 , factus est etiam Nazianzenus antistes. Deindeinse- , .
cundasynodoGLsanctorumPatrum,regnanleTheo- ' , *
dosioMagno,inpraesentiaponlii5cum,Dalmalae,in- , , *
quam,papaeRomani,TimotheiAlexandrini, Melelii ,
', *AnUocheni, et Cjrilli Hierosolymilani, eidembuic , , 'magnoluminiconfirmalUseslepisCOpatUS Constan- ,
tinopoliianus, episcopis illum invitum in patriar- ,
cali solio collocantibus adhibila Vl, qiJO in Solio
y
conspicuus fuit annis xn, annoxm imperii Theo- ' . '
dosii minoris, Arcadii filii, magnus ille Proclus , , 6 ^
ordinatus eqiscopus Cyzici, Sub Sisinnio patriar- , , *cha, admissus, in Olio vixit. Post depositio- , *. 5
nem Nestorii, decretUS ei quidem estepiSCO- , pafus Conslantinopolitanus, sed in solio est , *
Collocalus, ob invidiam pontificum, qui potentia .
Sua lunc abutebantur. Postea , cum ordinatus ;,
isthic Maximianus diem obiisset; nec dum sepulto , ! ipsius Cadavere, arcessitus est, et in solio Collo- , * Kfcatus, etiamCoelestino,papaRomanoassentiente.ac
', * * r
episcopatum ei decernentibus magUO illo Cyrillo , ,
elJoanne Aniiocheno. Anno secundo iraperii Ar- **,
temii, qui et Anastasius et Dicorus fuit dictUS (28), ? ,
metropolllanue Cyzici, magnus ille GermanuS , translatUS est in solium Constantinopolitanum. . * 7?**
Herniias Sozonieni filiusscribil episcopum Trape-, " ZUnlis Anthimum factum esse" patriarcbain Con- , . *
Stanlinopolitanum SubConslantio.MeletiusepiscO- 58 *>
pus Sebaste, in Armenia, translatus est Antio- .
Chiam, Alexander episcopus civitatis CUJUSdam , ^**
CappadociSB, translatus esl Hierosolyma. Eusta- .
^ * ^
thius episcopus raagn illius BerrhCBSB, sive , *Chalepi (29), translatOS est Antiochiam Syrise, . Bwamm,
Perigenes ordinalus episcopus Patrensis, au- , ,
Ctoritale Pap, nec receptus, cum mansisset ,
c

VARLE LECTIONES.
38 .
NOTJE.
Quod ditersi coloris pupolas in ocuiis haberet. Coostant. Manasse auctore.
(29) Vulgo nunc Alepo vocant.

GRJECO-ROMANUM.

05

906

, * vacans, translatus est a Papa Corinthum, metro .

polim tunc episcopo vidualam,quamque diu vixit,

,
. * ,
59*60, .
, . 61 68.

. ,
) 65. ', 64 ,
. , 65
.
, -

ei praefuit Ecclesiae. Antiochenus episcopus transtulit Tarsum Ciliciae Dositheum Seleuciensem

episcopum. Rebenus episcopus , cum Phceniciae
praeesset,iranslatus est Tyrum. Joannes episcopus
Gordi Lydiae, translatus est Proeconesum. Palladius episcopus Heleni, translatus est Apponem.
Alexander Helenopolitanus traslatus eii Adranos e. Theosebius episcopus Apameae in Asia,
translalus est Eudoxianopolim Calabriae vocatam .
Optimus a Gdamaba Phrygiae, translatus est An(iochiam Pisidiae. Hierophylax episcopus Trape*
zopolis in Phrygia, translatus est Plotinopolim
Thraciae. Imperante Constantino Barbato, cum

, -

Agareni Cyprum occupassent, data est metropo

* . Hs Cyzici, cum episcopatibus ejus, archiepiscopo

, , Cypri. Post seplimam vero synodum, sub imperio
, ' Irenae, praesentibus et pontificibus, Adriano papa
, , , Romano per locura tenentes, Alexandrino, Antio , , cheno, multisque metropolitanis, lamOrienlalibuS
quam Occidentalibus ob ordinationem patriarcbae
Tararii, prius Protosebastt
, Constanlinopolilani
facius est ab omnibus Alexandrius patriarcha,
, , qui Thessalonicensis erat metropolitanus, sicut
. 66 narrat Theophanes confessor, magnus ille Agri
, . praefectus. Polycarpos episcopus Dexanlapri , stensis f in*Mysia,translatus est Nicopolim Thra ciae. Imperante Basilio Hacedone, Basilius ept, scopus Cretensis translalue est Thessalonicam
. C ab Ignatio patriarcha, SlCUt 1 ejusdem Ignatli
Vitascriptum est.Joannes episcopus Baimae,trans , latus est Alexandriam, ut esset patriaroha, sub

, imperio Leonis Pbilosophi, et Photii patiiarchse.
, , Gregorius episcopus Syracusanus, translatus est
. , . Nicaeam. Et Joannes Larissenus, translatus est
. Synada. Et Amphilochius Cyzicenus, Nicaeam.
, Episcopus Macrse Theodoms, translatus est Lao*. diceam. Et ejusdem civitatis episcopus Nico,
, translatus est HierapoHm. Etin Graecia silae Nico. , polis episcopus Daniel,translatus est Ancyram Ga
laliae. Et Siraeon Neopatrensis episcopus, transla , tus est Laodiceam. Imperante Romano Lacapeno,
, - flactus est patriarcba Constantinopolitaous Sle-

o phanus ennuchus, Amaseae metropolitanus. Et

D

, 67
,
.

,
, . ,
,
,

inclytus imperator ille, dominus Nicephorus Phocas,Phlamiade * deductum Euetathium episcopum,

communi deereto patriarcham magnae illius Antiochiae fecit. Imperante Basilio in porphyra nato,
datus est metropolitano Patrensi episcopatus Corinthius, ulscribit episcopus SebasteaeTheodorus.
Et Leo Synadensis. Sub ejusdem imperio,tempore
defectionis Scleri, sicut idem ille Theodorus me-

V A R L E LECTIONES.
. 61 . 64 . 65 ,
0. 60 '
. 64 . 65 . 66 . 67
b

al. Reverenlius episcopus ab Arcis Phanicix, et crz/. $. Eudoxiopolim, qux Salabria

dicitur., al. ab Agdamia. t
Polycarpns ex AntaprMis r ol. Flaviaie.
PATROL. G R . G X I X .

29.

90

JUS CANONICUM

907

moriae prodit, Agapius archiepisCOpUS Seleocea, ,

**.
civilatis ill Pieria silae,factUS est Hierosolymorum , > t i T T r r p m patriarcha : qui hanc in urbem profectUS, mini- ,
Sterium Sacmm obivit una CUm bealissimo san- Upq . ' Clissimoque patriarcha, domino Nicolao, et CUm ' '
eacra synodo. Celestinus papa Romanus scribit , , *
episiolis Iribus ad Cyrillum Alexandrinum, Joan- , *
nem Antiochenum,Rufiim Thessalonicensem,nullo
,
modo CanonibuS adversari translationem epiSCO- , '.
pomro, ab una Civilale in aliam, quemadmo , OJ ^ .
dum Sozomeni fillUS Hermias ail Quippemigratio *
prohibita est , non Iranslatio. Svanus ille mi- , . 6 b
raculorum opifei a Philippopoli TbraciaB transla- , tUS est Troadem. EudoxlUS Antiochiam translatUS , Kcuotatva*^,
Germanica, factUS est eliam patriarcba Con- *Stantiuopolitanus. Joannes Codonatus a patriar- , 68 ! *
chatU magnae illlUS AntiocbiaB transIalUS est ad , .
metropolim Torensem Aliique plures ad aJiaS
atque alias. In diebus autem sancti Palris noslri , >Nicetae patriarchaD Constantinopolitani, monachus , *
ille Penlaclenes et Penlailas, primum a Rosianis * IranslatUS esl ad archiepiscopum Lemnium : . '
deinde data esletiamei Maronea.ImperanleAlexio , ;Comneno, Sabas episcopus Caesareae Pbilippi, , ^
faclUB est Hierosolymonim patriarcha et huc *
)
profectUS, obivil millislerium sacrum una CUm . , sanctissimo palriarcba Nicolao, et synodo. Nico- * , >
laU8 Muzalo, CUm erat arcbiepiSCOpuS Cypri, re- *?<> ** &,
nuntiavit ei throno : dataqoe esl ei mansio COS-
*
B

midii,cui praefuit annis... deinde factus est etiam

**

palriarcha ConsUntinopolitanuS. Sub sanctissimo c , , >*

patriarcba, domino Michaele, prsesenttbus eliam
*
, , at
Alltiocheno, et Hierosolymitano, et imperatoriis , , ,magislratibus, in synodo, Micbael qilidam renun- ,
tiatus episcopus Araaseae, qui deinde tanquam , ,
vacans acceperat Ancyram, loco illius Gerasunlem . *
transIatUS fuit, CUJUS throno potilus est, ad infe- .

^
rioradelruSUS.NicephorusmetropolitanUsGangrae, , factUS Cosmidii, tanquam vacans, accepil et '. metropolim Amastrim. Leontopolitanus accepit, &*.
Ut Vacans, Arcadiopolim. EpiSCOpuS Alhyrae ac- .
cepit Sergenlzam J. Axiopolitano vaeani, data 70 ,
primum est Abydus : postea vero, etiam Apros. ' , '. ***;
EpiSCOpO Alaniae daU est Soleriopolis. Petrus . ^
MongUS mandatO Acacii palrian hae Conslanlino-
, politani, translatus est ab EuchaiUS ad patriar-
Cbatnm Alexandrinum. Narci^SUsHierosolymorum ,
patriarcha, ex episcopatu Fladiadi 1 qui subest 71 ,metropoli Navarzae,abduxit Virum sanctum Alexan- , *^>,
drum et Hierosolymorum palriarcham ordinavit, ,
iraperante Aiexandro Mamaeae fitio, SlCUt inquit , s o ^
EuseblUS Pamphilides SUlS in bistoriis ecclesiasli- >
CIS, ac non in libroDemonslrationisecclesiaslicffi.
,
Ex eodem episcopatU Fladiadis dominus Kice- .
pborus Pbocas, commuoi decreto per auream 6 kt

VARLE LECTIONES.
, 9 . 70 . H , forte .

h quam sponte quis instituit.

Flaviadi*.

Tyriensen. j Sergenitzan.

Alexiopoltiano.

Flaiiodu * r *

GILECO-ROMANUM.

909

910

- bullam suam, deductum episcopum Eustratium,

,
,
,
.
.
,
, , , . .

curavil ordinari patriarcham Anliochiae magnae;

cum is episcopatus avulsus esset ab indicato
episcopatu Navarzae, atque unitus Antiocheno pa
triarchatui.
OFFICIUM ET DEFINITIO PATRIARCEfi
Ex libro de jure, gui est Basilii, Constantini, et
Leonis, lit. u, cap. i.

, '
Patriarcha est imago Chrisli viva et animata,
* operibus et verbis in se ipsa veritatem exprimens.
.
, ,
Scopus patriarchse propositus, est primum qui, - dem, ut quos a Deo aocepit, in pietate ac hooe. " stale vitae COnservet. Deioide, Ut omnes haeretlCOS
, - JTO virili sua converlat ad rectam verilalis sen . lenliam, et unitalem Ecclesiae. Vocantur autem
, baeretici lam in legibus quam canonibus qui Ec~
, , clesiae calholicae societate non continentur. Pra , , - terea ul infideles quoque claris, et illustrissimis,
, el admirabilibus factis suis stapefaciens, imitatores fidei reddat.
.
*
Fiois patriarchae, creditarum sibi animarum
, , - salus, et Cbristo quidem vivere, mundo vero crucifixum esse.

" , ,
Propria patriarchse, facultate docendi pollere,
, , atque erga universos tam sublimes, quam humiles,
. aequabiliter absque animi contractione semet ge, , rere. Ac mansuetum quidem esse erga omnes ee
. * , ' convenienles, etiam in docendo : atin redarguen , dis contumacibus, acrem. Pro veritate, acaequi
, , - juslique conservalione,proque pietate, coram imperautibus loqui, nec erubescere.
*
,
Cum respublica ex partibus et membris, ad si, * mililudinem corporis humani, constet,amplissim
, . hujus maximeque necessariae paries sunt, impe rator et patriarcha. Ideoque subditorum pax atque
, felicilas, tam animi ratione, quam corporis, est
imperii atque pondflcatus in orani unaniuritate
.
.

, -

consensus.
SERIES EPISCOPORUM 1 (30).
Primus ille maguus aposlolus Andreas, cum
Byzantii doctrinam [christianam] praedicasset, ac

, D domum precum babendarum ad Argyropolim

, regione urbis ConJidissel, eidem urbi Stachym
' * , "'.
ordinat episcopum, cujus meminit apostolus in

epistola ad Romanos. Itaque Stachys praefuit

annis XYI.
, '.

Onesimus, an xiv.
1

, .

PolycarpuS, an XVIII.

, " \
, *.
, '.
, '.
, ',

PlutarchllS, ao XVI.
Sedecio, an. IX.
DlOgeneS, an. XV.
Eleutherius, an. VII.
Felix, an. .

, * '.

Athenogenes. an. . bicalteram domum condi-

NOTiE.
(30) Qui demde sub ConsUntino Magno Aug. facti sunt patriarchae.

JUS CANONICUM.

911

dil, eo loco, qui Elaea dicitur; ibiqoe convenlos , . " -j;

.
boflHBam habuit.
,
Eoioios, an. xvi.
, ', " .
Laurentios, an. x i ,roens..
, ' , * .
AJypios, ae. m i , meos. vi.

^
Periioax consularis e senata Romano, an m .
Hic aiiara exstnixit eccleetam in loco marilimo, . h
quem Sjcas * vocant, eique Pacis nomen indidil. , oba* rpw

.
, ' .
Olympianos, an. xi.
. * ' .
Marcns, an. x m .
, " .
Cyrtaeas, an. x n .
, '. &,*
Castinus, an. vn. Hic intra ipsum Byzantiam,
ad PetiiaiB (id Domcn loci est) eistruxit orato- , ; E^ju;
rium sancUB Eepbemi, qus tunc martyr facta , .
fuerat.
, ', "*.
Tratue, aa. , roens. n.
, , ,
Domilianiu ,frater imperatorisProbi,aD. .
'
raent. vi.
, , '.
Probus, ejaedem Domitii filiue, annis xn.
, ^, %
Me4rophanfls,frater ejusdem Probi,Domitii filii,
qai, regnanie GoBgiantino magno, factas est ab fct*tft^*
eodem iroperatore Palriarcha Constantinopolis. ' **
, '.
Praefuit an. x.
, , '.
AJexander, imperante ConsUntino, an. xxui.
, , . ^, c
Paulus, confessor, an. x. Hic ejectus, etinjcon .
fesaime roortuue est.
6 ', , ^Eusebios Arianue, primo Beryti, deinde Nico
, .>, .
madiae, poatea Constantinopobs, aannis XII.
, ^
Macedooiuft preebyter ejesdem Ecclesi, sancti
C , '.
spiritus oppugnalor, an. xii.
ftudoxiusAjrianus,Germaniceae, htncAntioeheae, ', , 'Arofywc,
postea Constanlinopolis, imperante Jiriiano, rur- >, ,
, .
sumque Joviano, an. VIII.
, ,
Demophikis Arianus, Beroae in Thracia, postea
, , .
Censiantinopolis, annis xi, mensibos v.
, ? *
Evagrius orthodoxue, ordinatus ab Eustalhio
Antiocbeoo, confestim aclus est exsilium a Va- ', , , >
.
lenle, am ponliucatum gessisset an. iv.
, 2 ^
Gregorius Theologus, cvm anlea Sasimorum
fuissel episcopus,Theodosio magno imperhim ob- , &
tinente, renuntialus estantistee Constantinopalis; ,
conGrmaio ipsi tbrono auctortiale synodi, ut qui , *ty**>
lanoree susliouisset graves, et ab haeresium lepra U&*
liberasset eam Ecclesiam. Gum autem nonnullos . * f X ^
ponlifiees iBgyplios inteliexieset vir bealissimtis ^
invidere negoUo sue, pronuntiaia de componendts ,
rebus oratione, tbrono urbie imperatricis ultrt , ' fyl*?
,
cessit, cum pontifex annis xu fuisset.
, * ^*
Neclarius magistratum gerens, a CLPatribus simul et baptizatur, et ordinatur; Arcadio quoque , ^
regnante, pontificatum gerens, an. xvi, mens. vi. , "', ' .
, ".
Joannes Cbrysoslomus, an. v, mens. vi.
* , ,^
Arsacius presbyter, Nectarii frater, an. n.

Atticus presbyter Constantinopolitanus, impe , '.
rante Theodosio minore, an. xx.
1

VARLE LECTIONES.
7* .

hodie Pera, iive Galala. al. Domitius.

913

GRiECO-ROMANUM

,
9

t .
, <
/ , , ,
.

914

Sisinius presbyter ejiisdem Ecclesiae, an. I ,

mens. x.
Nestorius hominis cultor, presbyter Antiochenus, postea Constaatinopolitanus. an. m, mens u.
Hic justa de causa dopositus, in Oasim deportatus
fuit.
Maximianus presbyter Constantinopolitanus,
an. ii, mens. .
Proculus,a Sisinio Cyzici episcopus ordinatus, et
noa admissus, vocavit. morte vero Maxioaiani,
factus est antistes Conslanlinopolis, cum illiuscadaver in diacono jaceret. Prajfuit sacerdotio
primo an. XII.
Flavianus presbyter Constantinopolitanus,an. n,
mens. . Hic a dioscoro fuit ejectus in Ephesino
lalronum eoncilio.
Anatolius presbyter, apocrisarius Alexandrinus,
tara imperanie Marciano,quam Leone magno'pontificatum an. vm, mens. vm, gessit.
Genoadiiis presbyter Constantinopolitanus,
an. xiii, mens. n. Hoc pontifice, Studius aedera
sancti Joannis Praecursoris exstruxit, et raonachum e collegio sommo abstinentium in eam constituit. Erat tunc imperator Leo magnus.
Flavitas presbyier sanclae Ecclesiae Sycenae, imperante Zenone, mensibus 111, diebus vii.
Acacius presbyter, heereticus,imperaQte Auasta, an xvn, mens. ix.
Euphemius presbyter Coiistantinopolitanus, et

,
\ \
,
, , .
, , , * .
, ,
"\ - .
, ,
, ' , ' .
, \ ,
^ '.
,
. '
.
,
, '.
' ^ , ,
', ' .
, .
, , - ^tochotrophus Neapolittnus, ejeclilS est ab Ana
stasio cum gessisset pontificalum ann. xvi,
"

meds. vn.
Macedonios, ejectus et ipse.
, .
Timolheus presbyter Constantinopolitanus, et


, , "\ vasorum custos,ia>perantibus Anastasio et Justino,
an. vi S.
.
Joannes Cappadox, presbjter et syncellus ejus ^ , , ', dem Ecclesiae,regnante Jusliano, an. i, mens x.
<
Epiphanius presbyter Conslantinopolitanus et
'
Syncellus, an. xvi, mens. m.
, " , .
Anlhimus, primo Trapezuniiscpiscopus.deiade
,
, ' . Conslanlinopolilanus, mensib. . Depositus fuit a
fconcilio contra Severum coacto.

- ^ Menas presbyler Constantinopolitanus et Xenodochii Sampsonici praefectus, an xvi, mens. vi.
, "', " .
Eulycbius presbyter et monachus io Amaseno

monaslerio,
an xn, raens. v. Hic expulsus fuit a
, , .
Jusliniano anno imperii ejus xxx.
' .
Joannes presbyter Antiochenus.quondam patro ,
nus
causarum,an.xn,mens. vi. Praefuit imperante
, , *\
Justino fllio [adoplivo] Justiniani, et Tiberio.
, ;.
Eutychiusolim antislites, iterutn restitutus, eo , ,
dem
Tiberio regnaate, pontiGcatum rursus an. iv.
' ,
mens. iv, gessit.

Joannes diaconus majoris Eccleeiae, cognomine

,
jejunator, imperante Mauricio, an. xiu, raens. v.
, , ' , '.
Cyriacus presbyter ejusdeto majorls ecfclteiaeet
#

JUS CANONICUM

915

(ECOnomUS, eodem imperante Maniicio, et PbocaA , , Mxipx^i,

, ' .
tyranno, an.
*1>
Thomas diaconuset sacellariusMajoris Ecclesis,
regnante Phoca eodem,pontificalom gessit an. m, , ,
'.
mens. u.
,
Sergius diaconus ejusdemEcclesia>,regnante He , ' , ' .
raclio augusto, an. xxvui, mens. vn.
fum^
Pyrrlius presbyler ejusdem Ecclesi, monachus,

, Xproa.
et praeses monaeterioram, et abbas Chrysopolitanus, seditionc commota, renantiavit: cum pontifex , , &;
', ', '.
fuisset an n, mens. ix, diebus ix.
, >
Paulus ejusdem presbyter Ecclesiae,et cecono, , '.
mus, Heraclio regnante an. XII.
, *.
Pyrrhus iterum restitutus, mens iv.
^

,;,
Pelrus diaconus et oeconomus ejusdem Ecclesiae, regnanta Constantino Heraclii nepote, 75, ,
' .
an xii, raens. iv.
'&
Thomas diaconus et chartularius ejusdem E c , ', \
clesiae, an. ix, mens. vn.
>^;
Joannes presbyter et chartularius ejusdem E c ,
' , '.
clesiae, an. v, mens. ix.
;
Constanlinus diaconus ejusdem Ecclesiae, vasoruroque cuslos,et (economus, eodem Consiantino , , *>
imperanle, cum pontiGcalum an. n, mens. m, 74, ', *
.
gessisset, ejeclus est.
, ,
GeorgiitB presbyter,syncellus,et vasorum custos,
,
, *
eodem Constante imperalore et Constantino, Constantis filio, coguomen Barbati gerentis, an. ni, , , b | |',
' .
mens. m.
,^
Theodorai presbyter ejusdem Ecclesiae, syncellus, et yasorum custos, annis n, et deinde pulsus. , , ', .
*0 ttsnTheodorus idem, Barbato eodem imperante, re,
b ; ',
stitutus in integrum, tanquam, verus palriarcha
' .
pontificatum gessit an. i, mens. x.
,
Paulus, ex laicis, primus a secretis, eodem ira,
"*, ' .
perante Barbato, an. xi, mens. vm.
, *,
Callinicus presbyter, et custos vasorum in Blachernis, imperante Justiniano, Barbati filio, nari- , , (kvtf|4^
'.
bus mutilato, an. xn.
, ~ V
Cyrus presbyter, et monachus ex insula Amastride, eodem Jusliniano imperante, itemque , , ^
, "', .
an. vi, deinde pulsus.
,
Joannes diaconus, et cbartularius domus oeco0

nomi, eodem PhilippiCO imperante, ac Artemio,

primo a secretis,qui nomine mutato dictusest

Anastasius, an. III.
Germanus magnus,anteaCyzici episcopu3,deinde ConstantinopolitanuSjimperante autem Anaslaeio,et Tbeodosio Augusto, et Leone, cognomento
Conone, cum pontificalum gessisset an xv,ab hoc

irapio Leone Aug. ejectus est.

Anastasius presbyteret syncellus, vir impius,
eodem Leone regnante, atque Constaniino Caballino, an. xxiv.
Constantinus monachus et episcopus Sylaei,

, , *
, **
' .
,
, *^**
, , W ter
, u ,
'
, &'
, , *
, '.
S^i*

VARLE LECTIONES.
73 . 71 .

ConstanU. ComtatUe.

 i7

GILECO-ROMANUM

18

, 6(, Acapite plexus, iraperante Constantino Caballin

'.
an. xii.
, , ,
Nicetas, ennuchus, Slavorum gente natus, SS.
- *>, , Apostolorum presbyter, et praeses monasteriorum,
, , regnantibuseodem Constantino,ejusquefilioLeone,
- , ' , '.
qni Chazara matre fuit editus. an. xin, mens. .
, ,
Paulus Cyprius, diaconus, et alter cognomento
i i t i , - misericors, eodem Leone regnante,et Conslantino
, , , ', "'.
atque Irena malre, an. v, mens vi.
, '
Tarasius,unusex secretariis praeses vn. concilii,
, , regnantibus iisdem augg. Constanlino et Irena,
.2 , itemque Niccphoro, quondam Generali, pontiflcatum gessit an. xi, mens. n.
' , '.
,
Nicephorus, ex secretario factus monacbus, sub
, , ejusdem Nicephori aug. etSlauracii, et Michaelis,
, , - et Armenii Leonisimperio, poDlificatum gessit an.
, ix, ab hoc impio Leone pulsus.
.
Theodotus Melissenus, cognomento Cassileras,
, , simulacrorum eversor, eodem Leone regnante,
, , " \
an. YI.
, ,
Anlonius episcopus Silaei, cognomento Casima , , tas, eodem Leone imperante, itemque Michaele
, ',
Balbo, et Theopbilo an.xiu.
, , Joannes,qui et Janes,virirapius,et simulacrorum
, , hostis, imperante Thophilo, et Theodora, et Mi . , ' .
chaeledepositus est,admioistralo pontificatuan. iu.

,
Methodius monachus et presbyter, faclus epi , , scopus Gyzici,ac deinde Constanlinopolis,regnan&

xwr>t , , ', Q tibus iisdem Augg. Theodora et Michale, an. IV,

'.
* ,
, ' , '.
,
, , ',
.
, , '.
, .
,
, '
, ,
'.
, ,
', .
, ,
, ', "'.
,
, , "
, ' ,
,
, ', '.
, ',
,
,
' .

mens. 11.
Ignalius, vir sanctissimus, iisdem Augg. Theodora et Michaele regnaniibus an rv, mens. n.
Pholius ex secretario factus monachus, imperantibus Michaele, ac Basilio Maeedone, an. ix,
el ejeclus a Macedone.
Ignatius iterum, eodem Macedone regnante,
an. xi.
Photius iterum, reguante Leone Phllosopho.
Stephanus, Leonis frater, sub imperio Leonis
ejusdem, an. 111
Anionius Cauleas, eodero Leone imperante,
an. n.
Nicolaus, anleamysticus(3!),eodem Leone regnante, an. xi, tandem solio dejectus.
Euthymius monachus, antea syncellus, imperanle Alexandro, an. v, mens. vi.
Nicolaus mysticus iterum, eodem Alexandro
imperante, et Conslantino, et Romano Lacapeno,
an. xiii
Stephaous metropolitanus Amaseae,potienlererum eodem Romano Aug. an. n, mens. xi.
Trypho. mooachus, imperante Romano, pontificatum administravit ad cerlum iempus, donec
Theophylactus, imperalorisfilius,aetalis justae modum aitingeret. Prsefuit an m.

NOTiE.
(34) Noroen dignitatis palatin.

$19

JUS CANONICDM

9S0

Tbeophylactus, Lacapeni filius, imperantibus ,

Crastantino in porphyra nato, et ipso Lacapeno, , *
', ' .
axmis XXJII, diebus xxv.
, *,
Poljeoctus, eodem Conslantins iraperante, ac
Nicaplioro Phoca,ilemque ad xxxv diem a desi- , *
gnaio imperatore Joanne Zymisce.Praefuil omoino ,
'.
aa. xrv, mens. v.
, ^ ^
Basilius Scamandrenus,eodemZymisce regnan 3'.
te, an. iv.
, , * *Afltonius raonachus, Studites, eodera Zymisce,
ac Baeilio in porpbyra nato, fratreque ipsius Con- , **,
, " .
stantino imperanlibus, an. vi.
,
Nicolaus Chrysoberges, iisdem Auguslis, cum
Ecclesia pastore caruisset ad annos iv S. Praefuit '
, ', ' .
an xxii, mens. vui.
, , ' .
Sisinius magister, iisdem imperantibus, an. m.
* ovran
Sergias abbas Manuelicorum, iisdem iraperanti'.
bus, an. xx.
;
Eugtathiue primus presbyterorura aedis aulicae,
, , .
regnantibus iisdem Augustis, an. iv.
.
Alexius ecclesiarches mansionis studianae, sub
usdem Augustie, et sub imperio solius ejusdem , ,
Consiantini, et Romani Argyropuli.el Michaelis , ^Papblagonis, et Micbaelis Calafatae, el Constantini ' , ^
, *Monomacbi, an. xix.
, ' .
, Michaeel Cerularius, sub eodem Conslantino
Monomacho, et sub Theodora in porphyra naia,Q , * 0
et sub Michaele sene, prius Straliolico, et sub ,
, *<,
domino Isaacio Comneno, an. xv.
' .

, *>**
, ' .
,
, ,
, , ^ ' ,
" ' .
, .
Cosmas Hierosolymitanus, ejusdera Michaelis,
et NicephoriBotanitatae, et Dommi Alexii Comneni , *
temporibus, pontiflcatum gessit an. v, mens v i ; , \ *=
" ' , .
deinde renuntiavit.
, Eustratius,cognomento Garidas,ejusdera domini
Alexii tempore, an. m.
', ' .
Nicolaus monacbus, grammaticus, qui Lopha , ^
dium incoluit, ordinatus a Deo pontifex, ejusdem , '
domini Alexii tempore, an. xxvn, mens. m.
', '
Joannes hieromnemon (31*). cognomento Chal ,
cedonii,sub eodem Alexio Comneno, et Joaane in , ,
pcrphyra nato, an. xxiu.
, ' .
Leo Stypiota, eodem Joanne in porphyra nato
, Qatregnante, an. viu, mens. vm.
, , ^ ,

Conslanlinue Lichudes, ejosdem domini Isaacii

Comneni, et domioi Constantini Ducae temporibus,
an. . S.
Joannes Xiphilinus, ejusdem Constantini Ducae,
ac DominjeEupoci, Romani Diogenis, Michaelis
i)ucae filii temporibus an. xui,[mens vi.

Micbael monicbus,exerciLalionum(32) studiosis-

, ,

.
(31*) EcclesiasUci nofflen officii, de quo infra.

(32) Monaslicarum scilicet.

'&.

921

GILECO-ROM UM.

922

, * simus, Olites (33) , COgnomento Curcuas, Stlb

, ', ' ,
Manoele Comneno in porphyra
mens. YIII,
b ,
Cosmaa Atticus, cam sub eod6m priricipe pon ' $* ttficalDm meas. x adminislrasget ejectus est: et
'.
Ecclesia vidua rcansit mens. x.
, 6 , ,
Nicokus monachuSf Muzak), sub eodem impe
, ratore, factus archiepiscopus anlea Gypri, cura
, , renuntiasset, ut plerique dicebant, ipsi pontifica ! , - tui; ut alii, soli rerum adminislrdtioni, jamque
, xxxvii an. vacalionem habuisset : tandem ad
, Ihronum Gonstantinopulis evectus est : in quo
, ,
exeguset annos ni, mens. iv, iterum renimlia ( - vit ambigue, coactus vi divulsorum ab ipso,
' , , qui multi erant, et quorum al.quos ipseraet ordinarat.
.
,
Theodotus monacbus, et abbasraan&ionissan, ctae Resurrectionis, sub eodera domino Manuele
, . . .
Comnenu, an
Neopbytus, ioclusua, ex mansione Evergelidig,
, , an
, . . .
Constantinus Chliarenus, diaconus, et sacelli
, , praefeclus, an ....
, .
Lucas Chrysoberges, an
6 , . . .
Michaei diaconus, et sacelli ptofectus, Aachia , ,
linus, et summus philosophorum, an. vui.
* , , ' .
Charilo monachus, mansionis Manganorum,
, ,
mens. xi.
'.
Theodosius monachus, oriundus ex Antiochia,
, 6
, qui longo tempore monasticam exercueratin oolle
sancli Auxentii an
tandem renuntiavil,
, . . . ^.
Dominus Basilius Camaterus, tharlularius, at
',
. , - hyperliraus, quo deposito, evectus est.
.
Dominus Nicetas MunUnes,raagnussaceIlarius,
, 6 .
qui renuntiavit.
^.
Leontius buic successit* qui monachomm in
' ,
collis sancti Auxentii mansione sanclorum aposto , 8 lorum abbas, ei Ecclesiae diaconus fuit. Cumque
, &
, - mens. vn exegisset, renuntiavit.
.
Posl bunc dominns Dosilheus monacbus,Hiero ' ,
, , , - solymorum patriarcba, translalus est ad patriar , , chatum Constantinopoliianum,dispensalionc prin , cipis, domini Isaacii Angeli,Concillo etinm assenexegisset, deturbalus esl,et
. ... . so. Cumque annos
subslilutus in ejus locum.
'
Georgius Xiphilinus, magnus vasorum custos,
I .
*', , , qui cum an. vi, mens. x, praeclare ac religiose
. vixisset, adDominum migravil. Et quoniam aberal
', '- peregre dominum Alexius Aug.,domini Isaacii fra, , ter.in expedilione occidenlali : caruitsuo Iriarcha thronus mensibus n.Poslea faclus est.
'. .
Joannes diaconus el charlularius, Camatetus,
,
^^ eodem Alexio impcrante, praefuitque ad captam
', *, . * usqueurbem, an. y, mens. vm, dieb. vu Yixit et
f

.
(33) Ex insula Oxea, quaeroooasteriumhabebat.

JUS CANONICUM

923

914

post capUm urbem annie I I menaib. I I , dieb. XIV. /

'*
Shtm
Et capta fuit urbs (34) indictione septima, die ', ' -*'

n

' , ' ,
anno mundi VICIO IOCC. XII, qiioniara bic palriar- , ;
cha in Didymoticho diem obierat, vacavit tbronus *' , annum unum, mens. x, postea factus est patriar- , ,
. ,
cha.
,
Doroinus Michael Saurianus, magnus sacellarius,
in oriente designatus ab imperatoredomino Theo- , *
doro Lascare. Aabuitque sedem Nicaeae, curaque *
ponlifex fuisset annis
mens
diebus ....de- , ... ...
cessit. Ac vacavit Ihronus mens. S, propterea, . . . *>
qtiod imperator in agrum Thracensem profcctus ', , * ti
esset. Die vero xx septembris, indictione n, feria . ' ,
prima, renuntiatus est.
g \, , .

Aprilis. Post urbem vero captam, quod accidit

X0

Dominus Theodorus Irenicus, chartularius et

9 X P ?^* *y*

supremus philosuphorum,qui et Gupas, curn anno

uno pontificalui prsefuisset, ac mensib.iv, dieb. m
deccssit, cum imperator iu regione Thracensi degeret. Mandatumque fuit magistraiibus 9 patriarchae, caeterisque pontificibus, ut in scriptis sententias exponerent. Alque hoc jussu designalus
est .Maximus, abbas mansiouis somno abstinen-

, , , *, ,

, '^ ,
, . Ei
,
.

tium. Cumque princeps eliam advenisset, ab illo

quoque renuntialus est, die xvn roensis Potius

*, ' ry

-
,****

pontificatu mensib. , quem excepil.

Dominus Hanucl Cbaritopillus, annis

Inde vir sanclus, Arsenius Aulorianus, quo ex-

. . .
.

pillso, faotUS est.

Nicephorus, antea pontifex Ephesinus. Quo C

mortuo, rursus Arsenius evectus ast, ilerumque

, '. , * ^ * , HAfr.
10

.
pulsus. Hinc patriarcha faclus
Germanus, episcopus Adrianopolilanus. Quo
,

ejecto, thronum ascendil.
, ^ **2
Josephus a!bas balesii, viret admirabilis vitae,
,
elconfessionis corona ornalus.
.

OFFICIA MAjORIS ECCLESLE.

Ordo 1.
1 Hagnus oeconomus
SMagnus sacellarius.
3 Magnus vasorum custos.
4 Magnus charlularius.
5 Sacelli prefectus.
6 Primus defensor.
Ordo 4.
7 Protonotarius.
8 Loguthela.
9 Gaslrensis.
10 Referendarius.
11 commentariis.
Ordo 3.
12 Hieromnemon.

.
'.

'

'

"

6 ,
,
.
.
.
.

'.
.
' 6 .
.
.
.
6 .

VARLE LECTIOHES.
q

oficiariis.

.
(34) Flandris et Venetis.

925

GRyECO ROMANUM

6 .
6 ,
,
* .
\
,
,
,
,
.
'.
.
,
,
6 ,
^ .
-'.
.
.
?6 .

.

926

13
14
15
16

Suggestor.
Doctor Evangelii.
Doctor Apostoli.
Doctor Psalterii.
Ordo 4.
17 Agenibus minister.
18 Praefectus judiciorum.
19 Profeclus supplicum libellorura.
20 Praefectus sacri consistorii.
21 Praefeclus secretorum.
Ordo 5.
22 Praefectus monasteriorum.
23 Praefectus Ecclesiamm.
24 Praefectus Evangelii.
25 Praefectqs antemensalium.
26 Praefectus luminum.
Ordo 6
27 Orator.
28 Primus ostiarius.
29 Secundus ostiarius.
30 Nummorum dator.
31 Primicerius palriarchicorum oolariorum.

02, 20,

RESPONSA, E P I S T O L . E ,
SENTENTl/E
ALIORUM EPISCOP0RUM SANCTOIiUMQUE

PATRUM.

' C Epistola domino Adriano Romoc missa
ad $anetissimum arclriepiscoputn Thessalo , nicensem, dotniniim Basiiivtn Achridenvm,

,
de unienda Orientali Ecclesia cum Occiden *
Uili.
.
Adrianns episcopus, servus servorura Dci, vr , ,
, neranJo fratri Tbessaloniccnsium archiepiscopo,
salulem et apostolicam benediclionem.
, .
x quo per invidiam hoslis antiqui Constanti'
[] nopolitana sedes a sacrosancta Romana et apostoquod sine lacrymarum inundatione vix
( - lica
<> ) , famur, Ecclesia seipsara separavit, et hominis
inimicns proprium malitiaB venennm effudit, et a
, " * malris obedientia liberi secesserunt, unitatisque
%

928

JtJS CANONICUM

locum binariussubiit: laborem multumet Studium

qui 08 pracessemnl beali Petri SUCCeSSOreS adhi-
buemnt, ut SChisma de medio tolleretur, et U l l i - , (
tali Ecclesiae, qui se ab ea separarunt, redde- ,
rentur. Quamobrem et I10S,qui hoc tempore apo- <

Stolicae sedis curam SUSCepimus, ilt Deo placet . 4 Omnibus EcclesUS,quae Slltltiutra terrarum orbem, /
COnstituere ; quimVis beati Pelfi virtulibus par
nihil babeamus, mitliSterio tamen fungi COgimur. , Adid credidimus attendfcndum,ne COnnumeremur ,
(quod absil) iis, quos per prophelam Dominus r e - . ; prehendil, dioens: -Quod ejectum est, i h t r o -
<* (8
duxistis ; qnod infirmum, non sanavistis et quod ) 4
periit, non quaesivistis; et quod conffactiiffi, non , , * ,
obligastis. Ideoque ad inlrodaclionem libei*orum ^ , *
in Jocum Ecclesiae et unitatis , invenlioneraque , 7 1 .
amissae drachmae properemus: et aposlolico prae-
CeptO incitati , in eos qui dodrinae Sermones 78
aspernantur, Ut persuasum habeamus Itioderafi, ,
et fidelium admonilionem tempestive inlempestive , 79
factam. Et illlUS eiemplo edodi, qui erat gloriae , 8 ,
Dominus,et omnia in sua poteslale habens, incli- > [ ] 81,
nare fecit COeloS, et descendit : acceptaque servi ,
forma Seipsum exinanivit, Ul OVIS amissa SUO gre- , $ ,
gi restilueretur. Unde, frater in Christo, dilectio- , ,
nem tuam his litleris admonemus, ul hanc rem *0, tva | ^ diligenter cures. Nam unasolaest Ecclesia.eluna . ,& ,
SOla Santtiicalionis arca, in quam unumquemque 81
fidelium e diluvio smari oportet : et Circa unie- , ,
nem ejus modis omnibus labores: tuaque COgitetc
***, prudentia ut Ecclesia Dei possit divisa con- ,
sislere, ut omnem animam viventem e praesenlis
*
diluvii procellis , inlra unam arcam * Ecclesiae " COngregari oporteat ad bealum Pelrum omnium fidelium gubernatorem. Traditum est quonam
modo sancti Patres divino spirilu i'luminati,
omnium Ecclesiarum primatum sacrosanctam 84 *
Romanam Eccbsiam absolute oblinere jus>erinl, 83 , tw>
el ad ejus sententiam onmium jtidicium referri , ,
praescripserinl. Et ad lollendam de medio divisio-
,
*Exnem, ad unionem Ecclesiae, ad CODJunCtionem
divisi parietis, propter Dei dilectionem, propler '


animae salutem, et propter fruilionein glorise,qusD *
marcest it, vigilanier adverlc. Primum apud *
leipsuin, deinde i n aliis, qualenus d vina gralia , ,
largitur,da operam ut grex cum Ecclesia unialur ^ ,

et qui seipsae Domioicas Oves GOniUenltir, ad gre- , ,
gem beati Pelri revertantur, qui Domini jussu ) \,
eoram curara 9uscepit. Nos quidern in boc non ; * ^,
temporariamlaudemspectamus,nonpraetereunicm
,
86
(

VARLE LECTIONES.
76 . t7 . 78 . 79 . 69 . 81 ,
. 8 i ^ . 85 . 84 . 85 ) . .
87 .
r

liberorum ad uuiiatem Eccleiim, inventionemque. tum apostolico pracepto impulsi, quo iis, qm
doctrince perba negtijenter cutant, instare hortatur, et admonitionem urgere tempe$Uoi intempc*Uve
tum illius exemplo. venerabitem. udongregari oporleati quo modo bealo Velro^ gutHMutori
omnium fideliufo, Iraditd $\V quonafn modo sancii.
9

GRUCQ-ROMANVM

989

930

3? , , '
gloriain quaeriraus, qui pascendi suscepimus offi ' ! cium\ Servos nos omnium Dei servorum conflte , - mur.Sed cum Domiuum et Magistrum nostrum,
, ul unuro inorluum resuscilarel in corpore, pro . feclum fuisse ,et lacrymatum legimus ad sepul , crum, et dixisse : Lazare, exi foras : judicamus
^ , indignum, si Domiai retineamus talenlum,et quos
. possumus, iu anima resuscitare negligamus. Quod
/. ' superesl, dilectos filios nostros Balduinum et
, - BaJdilzioninum praesentes tabellarios * ad dilec5 0f
87 tissimum lilium nostrum Eraraanuelem imperato , rem Coustantinopolitanum a religioso coetu rais , sos, dilectioni tuae sludiose commendarans : ro , ganles, u( per dilectionem Dei bealique Petri, et
. , sedis apostolicae et pietalis cultum , aspectu gra , lioso in eorum necessitatibus consolationem adhi , beas. De lua Valetudine CUpimuS Htteras fleri
- certiores.
, /i ^
, ' , ,
, 88^
.
x

cm

BASiAEior AXpiAHx\s>r.
BASILII ACHRIDENl.
*. 89 I . ResCtiptUtn 8(111 Clissimi urchiepiscopi TkeSSU,
^
lonicensis, domini Basilii Achrideiii ad papam
, ' Romanum, dominum Adrianum.
vov.
, ,
Legimus luam epistolam, sanctissime papa, ex
^ qua perspeximus ingeuii lui siibliinitatem,buraili*
, , tatis profundilatem, laiiludinem b luae erga Deum
* * dilectionis el affectionis, per quam non coangus , tatur apostolicum cor tuum, quiu potius viscera
dilalantur, ad suscipiendum acquirendumque
. omnium Ecclesiarum Chrislianos. Yocem luam
agnovimus per lilleras, alloquentem nos ad aures
. inenlisqueintima Audivimusloquenlemutpalrem,
, , . ut pastorem, vel polius archipastorem . Nam
' , quasi pater, filios, qui a (e abalienati videntur,
, sub palernos sinus luos cogis, eorumque sollici, * * tudinem habes : quasi pastor autein,utoveserran, tes, revocas; quasi pastorum paslor, pastoralem
^ - tuam et divinilus infusam scientiam nos doces, ne
^ greges negligaraussed totis viribus prospiciaraus,
, $ , j ) ut ei, quod male habet, sedulo medeamur. Audw
. viinugrevocantera ad seipsuro, et ad vocem tuam
, conversi suraus. Plane si alienos a lua sanciitate
. filios nos ipsos existimassemus, aut longe a pasto[ ] ^ , rali cura Uia separari voluisaemus, aequaquana

, agaorissemusutpalernam vocera,nequead pasto*

rem r^ceplui canentem cooversi fuissemus. Naiq
- juxta verbum Domini.nemo unquam ooscetextra. , neorum vocem, sed polius ab ea fugiet. Quid igi , tur ad #QS erraotis ovis siipilitudo, sanctissime
t

VARM6LECTI(W>ISg.
88 . 89 .
1

pascendi munusguscepimttsexoffkio. longum iier confecUse. ' Baldtizionem, latoreshQrumlilterarum. ut propttr. rcverentiam. amphtudinem. pastorem prvuipem.
ut pastore receptui
canenie.
1

932

JUS CANONICUM

931

papa? quid imago araiss drachmse? Nos enim e . *< ^

sinu tuo excidisse negamus, et flliorum appella- ,

tionem, aut pastoralem curam refugimus, ut ; !

lale convicium nobis exprobelur. Tuto aulem ac .firmiter, Dei gralia Stetimus in beali I'elri Con- , 3
fessione. Etquem ille COnfessus est,el praedicavil, , * COnfitemur el praedicamus; nihil ex synodalibus , ,
sanctorum Palrum decrelis innovantes, nec adji- 91 ,cienies evangelicis el aposlolicis verbis, ad unum ,
apicem USque, vel iola unum. Didicimus enim a
genlium praecone, quam gravis impendeat iispoe- ,
na, qui talia audent.Etsi enim egO, (inquit) velan- ,
gelus de CCelo annuntiaveril vobis praelerid, qiiod , .
accepislis, analbema estO. Hoc meluentes, vivifi- cam el incruentam hostiam , Ul qui acccpit a . ()
DominO nobis tradidit,SIC exhibemusf : Juilaicam *
quidem bumilitatem, et legis umbram superas- , . ,
C60dentes ; cum Jesu aulem, et ejus discipulis in Sllblimis graliae palatium conscendenies :el panem , COmedenles, adlictionis, (ut lex ail), Sedlaei- ,
ti, el COr revera COnfirmantem. Quod Sl Ut pa- ,
Slores illi desipuimus, (quod absit, nec tantum in :
nOS possit malignu*) de quibus Jeremias propheta
>lamentans ail: Sacerdotes non dixerunt: Ubi est , , ^,
Dominus?et qui legi adhaerebailt, nesciveninl me: , 6t pastores in me impii fticrunt. Si tales tibi vi- . debanlur,sanclissime Pater, quonam paclo posses (
nosaliter nominare, quain oves errantes,etdracb- ^ ) 'mam perditam, et multorum dierum mortuum in p**c ,
SepulcrO jacentem ? Verum ne eam de nobis opi- ; , * nionem COncipias. Neque enim aliud novimusfun- *
damentum, quara quod Substructum est. Eadem- , ,
que tecum, prodicamus et docemus egO iique ^ X C ,
Omnes, qui ad magnam aposlolicamque sedem , Constantinopolitanam pertineraus. Et unus, qui
; .
in Ulrisque EcclesUS personal, sermo fidei: idem- ,
que sacrificatur agnus, qni tullii peccata mundi ^ *
GhristUS, inter OCCidentales antistiles, qui Sub
tuum principale CUlmen agunt, et nos, qui ab *
orienle sole sublimi Conslanlinopolitana sede
sacerdotli accepimus splendorem : quamvis p a m ,
quaedam offendicula in melio interjecla nos sepa- , , rarini,eteX uno eodeiQquespirilumullosfecerintJ. , ,
Quae omnino lollere de medio, el velut lapides,
juxla propbeticura sermonem,e via projicere,uni- k UtemqueEcclesiarumsineoffendiculoCOnstituere, 1> *
tU sanctitalis e r i l : quae Chrisl! exemplo velut e ^ , COelo prospiciens, distantia in unum congregare , >Tnlt * et potest. Nos enim pauci sumus, et parvo . " h , &
gregi prasumus, mediocremquidem,, et Utgultam ^, *^
dicendi facultatem habentes, vitutis autem /, 'nequidquam participes *. etiam si tua sanctitas , ,
[contrarii] persuasione decepta, maxima quaedam ,
f

VARLE LECTIONBS.
99 , 91 ,

$tamiu. tsacrifieium. t sic perfitimus: tramcaidentes: ^ qui ad solem

i et mullos effecerint, qut unius et ejusdem spiriiui sumus. * dirempta denuo coputare vult.
h

pani.

933

GRJECO-ROMANUM

934

: 9* de nobis suspicata sil, ex dilectione quorumdam

. ,
qui hic peregrinali, nos alloculi sunt. Tua autem
, integrita^ , undiquc perfecli Chrisli, lam sede,
, quam perilia,el vilaesplend rejmaginem et sirai - liludinem refewns, polerit omnino dissidio cau, - sam praebeutia scandala removere, et Ecclesiis
, , - unionem solidilatemque reslituere. Habet autem
. , / ad lmc sanctitas (ua unanimem et adjutorem
polenlissimum, el inler imperalores maximum
* , ac summum pielate,qui et viribus iuexpugnabilis,
et prudenlia excellens, ei inler omnes bonos qui
, unquam admiralioni fueruiil celeberrimus, cujus
' . nului et nos parebimus, el servi Dominicae volua 85 tati obsequemur.
, , 94 ,
, ' '
' /^.
'. -
.

I I Retponsio adintei rogatadequibusdam nuptiis.

*0 ,
,
. ,
. '
,
. '
.

, ; .

*
, (-^
^ ,


. , . , ,
, .
, ,

.
,
* .
95,
,
. 6 ,
,
* avr/,,
(
, ,
)
, , .
, ,
, *

Pelracas genuit Archontissam et Calen, uterinos : Arcbontissa gennit Xanthen : Cale genuit
Symeonem : Xantegenuil Sophiain. Duofralres ex
alio genere consanguinei el uterini, Julianus et
Joanna.Qui Julianus accepit in uxorem Sophiam
Xanlhaeflliam.An Symeoni Cales filio licent Joannam uxorem ducere, necne? Quffiro igitur ab
amplitudine tua boc apertius scriplo cognoscere.
n

Ad quaestionem hujusmodi, responsio talis facla

est: Cum lua manifesla sitinterrogalio, piissime
Dyrrachita niagne sacellarie an duobus fratribus
legitimo connubio jungi liceat cum priore sobrina et consobrini palruelisve lilia. Jure licet:
neque nefas P, neque prohibititm. Illa enim prohibita dkunlur q, nefaria, et injusla, in quibus cognationis jura confunduntur. Id esl si palruus vel
avunculus e$d, ob ralionem conjugii cohabitalionisque cum uxor*, futurum est, ulfratris sororisve filias appelletur. Et rursus si uxoris frater,
accidet forte ut congener dicatur * et alia, quae ex
hujusmodi confusione el lurpiludine. Nam secundum theophylactum magnum Basilium , in nuptiis
non solum quod pennissum est quaerimus, sed et
quod honeslum. Idemque alibi, iu quibus quae
sunt cognationis confundunlur, ibi nuptiaeillicilaB.
Quodigilur neque turpitudo bicemergit ulla,neque
generis confusio; (ex una namque parle quintus
gradus, ex altera secundus, proindeque sepHmus
afflnilalis nominatus) licitae tales nuptwe, legitimaeque nec vetitae.Affinilas autem, secundum juris
conditorem, est personarum propinquitas per
nuptias nobis conciliala, exlra cognationera. Et
r

Y A R L E LECTIONES.
9 iv. 95 . 94 . 9 .
9

perfectio. * Joanno. Joannonem inmtum. * et incetta, et nefaria, in quibm.

vinitug custoditum.

illum di

JUS CANONICUM

935

936

differentia nulla erit agnalorum et COgnatomm,

qui videlicet per mares aul feminas descendunt,
# ,
eeptimo affinitalis gradu intermedio. Talis igilur
.
COnlraciUS fiet, necprohibetur, iis ralionibus, , *quas legibus et canonibus innixi diximus. Mense ' , Seplembri, indictUS Basilius bumilis , Thessalor . , 0*
nicaB.
.
f

N I C E T J E METROPOLITANI HERACLEiE.
RespOHSa ad Consiantinum episcopum.

.
.

Interrogatio. An qui ad se^undas COnvolat

nuplias, accipere possit bigami precationem a regionis antistite.
RespOllsiO Exacta quidem disciplina bigamos
coronare non novit: magnae aulem Eeclesiae conSlietudo hiBC observal,sed b'gamiseliamsponsalitias coronas imponit : nec ullus unquam
cam causam incusatus est. Ideoque calumniam
non fonnidabit quisquam, si lales coronaverit.
Nisi quod annum unum aut alterum a sacrorum
mysteriorum communione arceri debeanl : nec
eum, qui precalionem concepil, simul cum iis
cibum sumere oporleat .
Inlerrog. An puellam oporteat accipere alium
virum, Ctim vir ejus esl in extraneam regionem
profeclue, ibique concubinam naclus, et ipsa viri
redilura tribusannis exspectavit.
Resp. Hic quidem a concubina discedet, nec ab
uxore separabilur : sed nec ipsa ad aliae festinabil nuptias. Libera enim est, ul inquil Apuslolus,
Viro morluo, non autem eo vivenle.

.
.
.
,
*
OJ . " /
, .
>
nc *
,

B,c

. , ,
, *
.
. ,
.
^poc .
( ) ivipx,
, .
Inteirog. Puella qufiedam virum accepit, et
. ,
sponsaliorura facla est precatio et benedictio : , . '
curo carnalis non intervenisset copula, vir in suam .
SOCmm prolapsus est, gravidamque fecil. Quid . :
faciendum est?
Resp. De hac specie et prius respondimus C
. *
nunc aillcm quod suppetit, respondebimus : licere ,
viro suam UXOrem habere : sed procul a SOCru re- .
movendum esse, cb malam Consueludinem, ne , amplillS ab ea pelliciatur.
,
.
lnterrog. Siqua mulier parlu edito, calumnie . , &*|
lur sacerdotem, quasi ex eo pepereril, quid f a ^ U p s a , , ,
ciendumsi probationura sit inopia?anjusjuran- ; *.
duQl pn&ltabil mulier, Ut sacerdos periculum , ;
gradus subeat ?
Resp. Crimina nou calumniam aut exse ) !
crationem diluuntur, sed inculpat vilae tesiium , ^ VOCejurejurando COnfirmatademonSlranlur
Mer .
retrici autera nulla fides habenda : sed relinqua- * 6 ) tw
tur sacerdos judiciO Dei, qui Statim ultionem est ,
facturus.
*
lllterrog. Vidua quadam, germanam babens,
. ,
c

V A R L E LECTI0NE8.
1

humilisepiscopusThetsal. nuptiali eorum cmviviointere$st.*nmperjuramenlum de calumnU,

neque per aknluitm juramentutn. * probantur.

937

GRiECO-ROMANUM

#*,

938

qu peperit duos fillOS mares, 8andO bapti-

.
,

.
.
,
,
.
.
. ^
.

, ,
.
.
96, .
.

smate Constanlinum militem suscepit. Maria viduae soror uni filiorum conatur filiam Constantini
nuptui accipere.
Resp. Non prohibetur Haria filiam ConsUntini,
quem ejus germana e sacro baptismate sustulit,
filio suo conjungcre, et fiat bujusraodi contractus.
ln lerroyatio.Anpossit,quinatus estex bigamia,
sacerdos fieri.
Resp. Qui a bigarais, aut trigamis, vel polygamis parentibus procreatus est, si vitara honeslam
agat, non probibetur consecrari ; parentes enim
ei non praejudicant\
DEMETRH CHOMATENI *,ARCHIEPISCOPI
BULGARLE.
I. De gradibus cognationis.
Ratio quidem, quam petiisti, reverendissime
domine, et inter veros cognatos in primis eximie
et optime, non facilia, nec expedita, sed ex diligenli legum perscrutatione, eiperenlia, et cognitione, ad diiucidam perspicuitatem et exhibitionem , muliam potius scientiam, propter suam
varietatem et mulliplicitatem, requirit. Unde factum.ut rem aggredi diu dislulerim. Sed postquam
tibi obsequentes esse semel nobis proposuimus,
cum propter inexcusabilem cognationis propinquitatem, tum ob divinam praeceptionem, quae
1

, , ,

, (&4 ,
,
, , ,
,
x
' . "
.
, *

, ,
97 C quidvis pelenti dare jubet: hac sane de cauea
^. confldenles verbo Dei, qui el insipientibus et i l litteratis intelligenliam, perfectamque sapientiam
, praebet, et in oris apertura sermonem, ad tuam
petitionem non baesitamus: aperte scientes, si
quis ob eloculionis deformitatem simul et medita , tionem imperfectam non imperitiae audaciaequeac, , ' cuset, vice versa nobis veniam daturura, quod Don
, a nobis ipsis ad hunc conatum incitati simus, sed

arclae cognationis sincerique affectus peragamus

. * - officium. Sed in his quidem orationis prooemium.
. * Qnod autem ad pelilionem atiioet, initium sic
, 8 - sumenilum est: discere vis a nobis,quonam modo
, per gradus numerentur generis personse,quaenam
, ex iis ad nuptiarum prohibeaatur socielatem, et
%

, . D quae rursus conjungi extrareprehensionero permit tanlur. Itaque secundum eam, quae nobis inest,
^,
*
,
, ,
. , ot
, ,
,

cognilionem et experientiam,Deo euggerente vires,

ex legalibus fundamentis, quse dicenda sunt, decerpentes; haec respondemus ad hunc modum :
Cognaiionisvinculum tribus conjungiturordinibus,
ascendentium videlicet, descendentium.el eorum,
qui sunt a latere. Ascendenles sunt genitores,
avique et proavi; desceotes autem , filii, et

VARLE LECTIONES.
9 .

97 .

sacerdos ordinati. * nam parentum causa nullum prajudicium sustinet. J Chomatiam. > declaralioncm hand gravate pelitwnem admitlimus.

PATROL. G R . C X I X .

30.

939

JUS CANONICUM

940

qui ex iis nascuntor nepotes, pronepotesque, et ol , *,

abnepoles. Qui autem sunt ex Iransverso, palrui , , .
vel avUDCuli , filii fratrum SOrorumve , Conso- , xotvWsv
brini, et caeleri. Ascendentium igilur, et descen- .
dentium, ad nuptiarum SOCietatem COnjundio ill , , , ,<
infinitum lege prohibelur. Patri eilim vel avo, vel -, ^
proavo, aut matri vel aviaB, proavia, nuplias , , , *
CUm filio vel nepote pronepoteve nullo modo COIl- *;,
trahere licet. Nec rurSUS fllius, vel nepos, aut ^
pronepos, palri vel malri, aut avo vel aviae, aiU . ^ ,
proavo vel proaviae COnjungilur.Ordoaulem eorum, , qui Suntex transverso,ad septimum USque gradum prohibitionem habens, exinde COnjungi VOlenti- .
bus permissionem a lege Sumil et llbertalem.Por- , tx
gradus a COgnatica Stirpe inilium sumentes, ( . $
dicti SUnt ad simililudinem gradliuro SCalarum.
Nam quemadmodum gradus de plano initium su- , ,
mentes, et ad ulteriora progredientes, ascensum d
et descensum terminant: sic et hi gradus,utrami por.w
quidam simul nati a radice primi geniloi is proce- , >
dentes, cognalionem perficiunt. Singulae ergo ge- *. ' :.
nerationes unum gradum faciunl,Paler igitur ad , s*filium nullo modo gradatur, propterea quodradix . 4
hujus est et principium,unusque gradusfiliuscum . 3 JApalre esse Censetur. Duo autem germani, quia ex , , **\
duabus progrediunturgenerationibus,duOSquoque . ,*
gradus faciunt. Qusaque ehim generatio (quemad- ( ) . **
modum diximus) gradum unum facit. Patrueles ,
vero et consobrini, quarti sunt gradus, et simililer ** ' *.
sobrini eadem ratione servata,sexti gradus connu- Q , www
merantur. Eodemque modo OClavi, sobrinorum .
filii. Talis igitur COgnatio VOCatur ex sanguine : . ' opiovpitf*
hinc et probibitionisterminumad seplimum usque
gradum SOrtita esl, Ut SludlOSUS discere potest ex
legum voluminibus el synodalibus constitutioni- . *
bus. Lex enim 5 titulo 28 libr. b sic ait : Inler eas ' ' ,
personas, quae sunt a lalere, est qusedam prohibi- .
tio.Nam fralris vel sororis filiam uxorem ducere brp*
non licet, nec eorum neptera : simili modo nec ,
patrui avunculive, amitae malerleraeve flliam, id
est, consobrinam meara: sed neque filius meus , . &*
eorum neptem, qui sobrini appellanlur. E t ita ,
quidem COllSobrinorum fllios, nimirum SobrinuS, . ,
qui SUnt sexli gradus, prohibitarum nuptiarum , &*{&
limitem, Novella ipsa posiierit. Septimus a u l e m ^ o u ,
gradus, quia silentio praeteritus fuerat, locum . *
acceperat, nec ad nupliarum societatem velabatur. , , ts. 6
Verum synodalis cognitio, facta tempore sanclis- . rwAw>
simi illius palriarchae, domini Lucae,ut turpem et , inbonestum, hunc septimumgradum,propterper- , ^
sonarum proximitalem, probibitis et illicitis adju- , oti
dicavit, et ex Christianorum abscidil republica. ,
Hanc aulemsxnodalem actionem Novellaconstitu- ,
**
tio imperatoris inclytiet Porphyrogennetae domini . >*4
Manuelis subsecula est, et quae decreta Sunt san-
Cle, confirmavit.
, UevW,
.

VARMS LECTIONES.
b Scilicet Basilicorum.

GR/ECO-ROMANUM

941

42

" Exinde igitur ad hoc usque tempus, vetiti gradus

- sanguinis ad septiraum gradum desinunt. Neque
.
enim /icetsobrino sobrini suifiliam accipere, cum
, - sit hajus ,. Quod nalura jnstum est, decens,
. et honestum velut frenum quoddam, lex nuptiis
, , adhibuit;nt bis detenli contrahentes,non ut equus
- aut mulus, quibus non est intellectus, ad genus
, , ; , suum binniant. Quse vero deinceps personse sunt
, . post seplimum hunc gradum, sine prohibitione ad
nupliarum copulam procedent. Nam ad sanguinis

. cognalionem(ut superius positum est)septimns gra , dus nuptiarum societatis prohibitorius terminus
6 - apparuil.El haecde sanguinis cognatione.Quoniam
. autem et affinitas juxta legalem disciplinam , per, . sonarumpernuptias conjunctarum propinquitalem
c

sine cognatione conciliat,neque hanc sine deflni-

, , tionereliquit exactalegis disciplina.Aitenim in3c.

. praedicti5tituli 28 libriquae sequuntur : Socrus est
' * mater, el avia, et proavia uxoris me<e; nullamque
' , ^ earum accipio.Et nurus dicitur filii, et nepotis, et
, , pronepotis uxor, Elprivignadicilur,exaliosuscep . lafilia,neptisque,el proneplisuxorismeae:elmillara
, , earum uxorem accipio. Tales igilurpersonaBquarto
, gradu comprehensac, non habent juxla Novellam
, ' nuptias permissas. Quemadmodum autem in san . guinis gradibus seplimus,(ut superius dictumest)
"/
<
propier decorumetboneslatem,tandem vetitusesl:
, .
sic in gradibus affinitalis, quintus et sextus post
( haeca sanclo palriarchaSisinnio censurae subjeclus
) c est: ut aperle declaratur in ejus deeisione ,quae de
bis exposita est.Atque ita ad sextum usque gradum
prohibifce inter affines nuptiae conprehenduntur.
Elenim fieri non polest,ul duo fralres duas conso ' * brinas,aut vice versa duo consobrini duas sorores
uxores ducant.Nam consobrini sunlquarti gradus,
. germani autem , secundi: et propter personarum
, propinquilalemad nupliaruiu socielalera venirene quaquam permissisunl.E duobus enim etquatuor,
, . sextus gradus tei minaiur, el e converso: ob eam, , quecausam velitus esU Eoderoque modo patmus
, seuavunculus, etfratris sororisve filius, cum so - roribus alterius cognationis connubialem contra. ctum inire probibentur.Ex his enim personis quin, tus gradus conficitur. Nam patruus seu avun culus ad fratris sororisve filium, tertium gradnift

obtinet: duse autem sorores ad se invicem,secun. dum.Sic igilur etin cognatione affinilatis, ad quin . tum sxiumque gradum usqne,prohibitorius sletit
. - lerminus. Gaeterum alius eliam est ex affinilate
, . gradus, aliter collectus : quem permissum esse

omni modo, nontantum prffidiclse legis silentium,

. sed et constituliones imperatoriae,etactionessyno" dales notum omnibus fecerunt. Palruus enim seu
; avunculus,etfratris sororisve filius,lerlio exsislen ^ , , tes gradu,cum amila materlerave, et fratrissoro
, risve filia per nuptias copulati, nequaquam poenis
d

VARLE LECTIONES.
subtilitatem. icripto, quod. generis.
A

943

JUS CANONICUM

944

obnoiii8ont;nonenimjudicatorUlicitushujusmo- . , tpb*
di contractus, quod ad sextum gradum externis , ^
porrigatur. Neque eadem fratrum proximilas,quae ,
patrai avunculive cum frairis sororisve filio, et .
consobrini aliorumque cognatorum. Sed ex uno ,
quidem fonte prinii geniloris procedunt, paulatim . autem ab invicem elongaatur, veluli in diversos , 1
ecissi rivulos. Est et alia species cognationis ex * ,
afflnitate, quae gradibus quidem non continetur, ,
propterea quod trium generumbabetcomplexum. , ik
Prohibitarumautem personarum tantum lex nomi- . "

natim mentionem faciens,sequentes extra prohibi- ,
tionem et accusationem sivit. Etenim 4 c. 3,tit.28 ,
lib. sic ait ad verbum : Neque eam, quae fuit uxor *
,
pmigm mei, accipio, neque noverca virum quon

> E v

dam suae privignae, accipit. Et haec quidem b a b e - ^

* ' '
- m
de COgnatione Sanguine, et affinitate : et Ut ''
equidem arbilrorjuxtaexactamjuris disciplinam: , quamvis plurimae canouicae et civiles sanctiones,
quod in multorum versuum scripta diffundantur, . ;
siot prsetermissae. Quod autem et raajor cognatio * , , ax spiritali cousequentia nascens, inter nos pios * xxvo ,
iotercedit, de ea eic summarie tractandum.
, . "
: , ,
Canon 56 Synodi 6, de hlljusmodi COgnatiooe
"* "' ;
hC promulgat: Quoniam spiritalis necessitudo,
*
S6U affinilas, COrponim COnjunclione major est:
nonnullis auttm locis COgnOvimilS qU0Sdam,quiex ,
SanctO et ealutari baptismale infanles SUScipiunt,

pOStea quoque CUm matribus illonira viduis matri- ,
mouium CODlrahere : Stattlimus, Ut i n poslerum

'
nibil fiat ejusmodi. Si qui autem t per prasentem ,
canonem hoc facere deprebensi fuerint,ii quidem . *
primo ab hoc illicito et iojustoraatrimonioc desi- ,
*
stant: deinde et fornicatomm poenis subjicianiur.
Cum igitur proseos canon majorem vocet spirita* , *
lemcognationem,quamcarnalem: necesse habent, . * (
qui per eam deviocti sunt,in tot gradus veneratto-
nem ejus et decus obsemre, quot et ex sanguine , ;

cognationis. Nam Deo, inquit, per baplisraainter-
cedente,eorum aniraae conjunguntur,et unus homo , *
fit,qui ex sacro baptisraate infantem suscepit, hu- ,
jusque naturalis pater. Unde et consequenler eo- , , , ,
rum liberi, fratres nominantur,quemadmodum ei , ,
illi, COmpatTCS : similiier et qu ex his deinceps^o/ , ,
producUDtur personse COgnatlOUis CX sanguine SOT- . " ,
UuntUT appellationes.
, , ,
, .
Suntque vere, et nominantur cognaoli. Sancti

enim spirilus uniendi potestas omnes conciliavit ,
in veram propinquitatem, quse conlraclibus illici- . *
lis confundinonpoiest.Prohibitoriusergo terminu ^\
in bac,ut in sanguinis cognatione,usque ad septi- , * \f&P*
mum gradum obsembitur. Est et alia cognaiio . "
c

VARLE LECTIONES.
latum kunc po$t canonem. * ab hae nefaria cohabitation*.

45

GRJECO-ROMANUM

846

tixouv $ - peradoptionem,quameodem planemodoobsenrare

, , debemus,quoeteara,que est ex sanguine,et quaelex
. divino lavacro.HasenimutSUperiuspOsilum esl, ex
, sacris canonibus, religiosisque legibllS accepimus
, . observandas.Quaeaulem peradoptionem fraternilas
, , COIltingit, ut imbecillis et incerta, nec COnsentanea
, , nalurae, et lege rejicieada , nulluin prorsus ad
. nuptiales cohabitationes impedimentum prastat.
' ' ' Ait enim 35 c. 13 tit. libri, sic ad verbnm: Nec
* ' apud peregrinos, qui extra Roraam habitant, fra . temitas adoptionem COnsistat : et 81 quis as , , - SUmptUS Utfrater,hffiTes SCriptUS 3lt, excidat ab
. " baereditate. Unde cum sic a legibns fraternitas
- adoptionis reprobetur, neque ad malrimoniales
, COnventiones prohibitionem habet ullam, tltpote,
, extra eam cadens qu ex sacriscanonibus est,et
* ' ? - religiosis legibuS.Ycmm Sinit ha8 procedere, Ut
, - nulla ex parte probibitionem aliquam, vel repre. . heosionem attraheotes.Adoptio eaim imitatur na , turam : natura autem (ilium nofit pep generatio . * nem, fratrem nequaquam. Quod si fratrem natura
, , procreare OOD potest, nec adoptlO igi(ur,Ut imita, . - trix naiurae,adfaciendamfraternilatemvalet. Liciti
, , - sunt igitur,nec accusationi vel reprehensioni Sub - jecti COnlractUS,qui 08 8UDt, qU0S SUperiuS
, , , diximus Sanguine, affinitate, utraqtie affi , - lialione, lam qtl& Sacnim baptisma, quam
, . ' , qu adoptionem.Et neque fratrisadoptio ' ; & , nem,neque per alian\ causam prorsus evertentur.
. o a - qu per legis silentium deprehendantur effectuin
. ' baberd.HaBC libi a DoblS tn petitioois impletio,
, - pretiosissimum mibi 6t charissimum caput.Qu 81
" ' - propositum finem pertingat,Deo sitgratia, qui hu, , man imbecillitati suam virtutem COpiose elargi * tur : quod si a debilo longe absit oflScio, etiam
, sic gratia cuique, qui ad id, quod COnducibiJe,
. dat* spiritus manifestationem.Nam neque omnes,
, , , - apostoli, aut doctores, aut prophet, juxta ma, . - gnum ApostoIum.Nobis autem venia omnino dabi lur ab US, qui Suam orationem dispODUDt CUID
, , judicio seu CODSideratione, JUXta eum qui psallit :
, , ' - quod noQ audaciae,vel oslentationis, sed obedien , - tiiB et spirituaJis dilectionis, carn&lisque proiiini . talis proposuerimus debitum reddere. Tua D rentia in luce praeceplorum Domini perpeluo am , bulet et nos tuas propitiatorias preces, asse , - quamur a dextris ejus ordinem et loCUm,CUm US,
, ' qui ab electi SUnt. Cui COmpetit gloria,
. , honor, etpotenliatema,aunC 6i 10 infiniium 8 , Clilum SSeculoriim. Amen.
. .
h

V A R L E LECTIONES.
rqicula. 1 . 7. C. de hmred. instit. L 57. D. eod. J sacrii canonibus ei piis legibus ianota.
* gratia et, qui cuique ex u$u suo dat spiriius. ituas ratimesadminUtrantcum
judicio.Hveducretione, ui cum Psalmorum auctore loquar.

94*

JUS CANONICUM.

947,

c
, 9^

^,
,,
.
' , , *
Obedientiaet pigritianseu timiditas adhaeserunt
mihi repente,divinum mihi et sacrum caput, post- , ,
quamadmissi tuae amplitudinis dignilatem oad me
de quibusdam interrogationibus paulo ante fre- > .
quentantemp. Quod neque mibi lirebat boc recu- , , $
sare,ut probescienti,inlerrogatioiies responsioni- ^bus consentaneas ex necessitate <i procedere: sive **;
ut decuit sive sequius forte prolatae sint.Etita .
borum utrumque a meipso, ut iacerem, vehemen- , , *>*ter contenditr: ita ut iis conterminusfierem,nullo , -

II. Beatissimi ae sanctissimi achiepiscopi Bulga-

nV, domini Demetrii Chomateni , acl Constanlinum Cabasilamarchiepticopum metropolis
Dyrrhachii, responsiones.
m

videlicet faclo,vel exaudito.Obedientia enim inira- g vov, H ,

biiis exsistens partus humilitalis,ad diguitalis me

permovebat coraitatem benignamque susceptionem : dubitatio suadebat,ut ad conatus magnitudinem et difflcultatem respicerem, et ita horrerem, desponderemque animum : cerle etiam ad
impudentissimum reprehensorem suspicerem,quoraodo soleat etiam ea, quse langi non debent, contrectare.Hinc ego amborum hujusmodi extremorum novam mistionem demonstravi, qi emadmodum ex timido et audace Aristotelis compositus

*
1
*

,
^
,
' .



est Atque ita neutrum in se servare . ^
in solidum periclitatus sum, telutad obedientiam . *
pigrescens et pigriliam per obedientiam exsusci- , . *
tans n. Cum vero nali suis patribus similes esse ( Soleant, en nosterhic fetUS, tu videlicet pelitio- Q , | ,
nis impleraentum, ut se babet, prodit: consis- , ,
tentiam7 quidem aut substantiam ex obedientia, ,
formam autem ex cunctatione sortitus : ab ea enim , ! . Krv. ***
ad pallorera est coloralus, ul eorum more qui . ^
timeat, c&veat revocare gressum * a iacie eorum, , W ^
qui in oratione y et in utraque sapientia maximam *,
propositarum quaestionum vim sortiti sunl. Quod , . os ;
si qua fortc laus ex improviso palloris defurmita- */tem in ruborem huic mutaverii,ul pulchra facieet ^, * *
gratiosa conspiciatur, et Gduciae convenientis par- , , ,
ticeps,aequi bonique consulamus. Quem enim pa- , .
trem (ut sapientis Salomonis verbo ular) fdius non ( )
oblectat formosissiraus et sapiens? Sed si perman- * \ ! !
serit (proh immutabiiis deformitas) necesse om- ( ),
niao erit, ad palernum hunc converti * sinum, ut ,
:

illic de medio Sublata, quod non cemalur a, tur D ,

piludinis saltem opprobrium abscondat.
.
lntetrogatiO. An Oporteal eum, qui eledus est,
. , -

et suscepit dignitatem, amplexusque est, Iransferri in aliam episcopen.

Res.. Hoc canonicum quidem oon est, neque

, , *
v.
. , ,;

VARLE LECTIONES.
0

99 .

1 .

i Chomatiani
cunctatio. tnce perfectionis petitionem. haud ita pridm missam. * nece*sario eotiOenierUes responsiones ad interrogationes requiri: atque it: horum ulmmque tekement*r*i
suas mepartestraducerecontendit: ut in confinio quasi tandeinhcEretemneutriaddttlmac ntuinp*
ren$. ad petitionis me permovebat admissionem, benignamque
cunciatio velut obtdicnti*
cunctabundam efficient, et cunctationem per obedientiam abolens. ortum quidem * cautus *ii
gresium revocet. J doctrina. reverti.tublatus ex eo quod non cernalur.
*
fc

GRJECO-ROM ANUM.

949

950

* SCript$,atlt 11011 SCriptae eccclesiastics traditionis.

, , Fit autem saepe, jubente principe, per aliquam
. dispensationem publice conducentem: el factum
est tempore inclyti imperatoris domini Manuelis
. Comneni PlOphyrogennetae.Cum enim sapientissi mus illeEuslathius.qui,secundam Florum, magnse
, - Ecclesis diaconuset rhetorura magister,in Eccle ^, siam Lyciorum Myreoruui electus esset, et elec , , - tionem admisisset, amplexatusque fuisset, jamque
, - ad ordinationem paratus : jussio beali principis
, illius ad synodum prodiit, qua pr&cipiebatur, ut
, - EuslathlUS ad inclytam Thessalonicensium me, - tropolim, quam SUSClpere reCUSabat, accederet,
, ulpote tunc vacantem.Sola igitlir, ut diximus, im , . peratoria JUSSIO mutandi haec innovandique
, ', lestalem habet. Imperator enim ul communis Ec*
. clesiarum exsistens et nominatUS,
, - Synodalihus prccest SententUS, et robur tribuit.Ec , clesiasticos ordines componil, el legem dat vitae
, politiaeque eorum,qui altari serviunt: hoc ainpllUS
, judiciis d episcoporum clerieommque, et vacan tium Ecclesiarum suffragiis e.E minore etiam ho , ad majorem reducit, ab epiSCOpo videlicet
. in melropolim,vel viri virlulem vel civitatem or , - nans.Hiec aulera omniam studioso facileestdiscere
, . ex sacrorum divinorumque canonum comprehen ^ - sione ,et Jutinianea novella constitulione &, posita
, in loto libro tertio Basiiicorum. Qui qu SUIlt de
, epiSCOpis et clericis, eorumque privilegUS, et vitffl
8 siatu,et causis crlminalibus et pecuniariis,fuse
, disputat.Et (ut uno verbo dicam) solo sacrificandi
, ' , - excepto ministerio, reliqua pontificalia privilegia
- imperator repraesentat, quando legitime cononice. , , - que facit. lnvenilurque decimo nono libro Judai, - carum anliquitatum Flavii Josephi,subscriptio im ' perialis sic habens: Tiberius Claudius Caesar Au. ' gustus, Germanicus, pontifex maximus, tribunitise
, potestalis, CODSul crealus ilerum. Quod igilur
, unctus Domini sit et is, qui pro tempore est im 9, , - perator propler unctionem imperii: ChristUS a u , . " tem, et Deus noster, cum aliis, et ponlifex noster
, factUS est, et pr&dicatur? merilo et ipse ponlifi , , calibuS decoratur gratiis.
, , .
. - Interrogatio. An consenlaneum sit g in purpu , - reis pontificalibus vestimentis poni, quemadmo * , dum et in albis : in quidem flumina,
in autem cruces. Et an ptipureus sacCUS
.
fieri
debeat.
. Res. Consuetudo Ecclesiae purpurea pontificalia
, indumenla simpla vult esse, et sine praedictorum
- fluminum cruciumque adjectiooe. SacCUIH autem
b

VARLE

LECTIONES.

* .
b

propter aliquum rationem. ut reciperent Enstathium illi renuntiantem, et perducerent ad

inclytam Thet&alomttnsium metropolim, tunc vacantem. * litibus. electionibus. * volumine.
f legislatione. r* opus sit. palla perula.
b

951

JUS GANONICUM

purpurenm nequaquam novit,quandoquidera sac- *

cus in triboe duntaxat anni celebribus Dominicis
festis euum praebet, nimirum magoo Paschatis /
Doroinico, Penteeoste, et Natali Christi. Hoc igi- , , ^
tur satis plenaro fidem facit, saccus ut sit purpo- , .
reus, necesse non esse : cum etiam sint luctus / tlrr,
insignee purpnrea hujosmodi veslimenla. In solis .
enim jejonii diebas, et mortuoram memo- , . ;
, ;
riie.
.
.
Interrogatio. Qao jore censenlur consecrata a
Latinis azyroa, profana, an sancla ? ltem eorura , ,
ministerio senrientia vasa,et sacerdotales amictus , ,
et si quid hujueraodi,etancoDseDtaneuro sit annu-

lum ab iis gestari.

. 6 XL
/top.Lanctorum quidem apostolorum 70 canon,
et 37,et 88 Laodicenae synodi,et60 Carthaginensis, 6 & , 4
azyraorum raeminerunt Judaicorum, et festivica- ,
tum ,qu fidelibus mittuntur ab haereticis.Et baec , *^
eumere fideles debortantur, simulque cum iis * ^
festum cetebrare. Latinicorum auiem azymorum ,
nullus canon meminitusquam,quippe quod poste- . xiw
rius (ot probabile est) eorum mos Romanae Eccle- , ,
siae se luxuriose insinuaverit. Ex quo vero lalie ' *
moe emersit, multi nostrorum, eximio affectu .
ducti.suis scriptis per se hoc, ut alienum, repro- , ,
baverunt. Neque id modo, sed et quod de sancti ' tw*
Spiritue processione a Latinis traditur, absonum . ,
diesentaneumqae omni modocoarguerunl:etmul-
, ^ urtitas eorum alias consuetudines,ut catholic Eccle
B

eiffi non convenientes, abominandas reputaveruntc

^ ^
*>\*
*,
, f&tati
el rejecerunt.Nonnulli tamen benignius rem exci
pientes i,quodad alia quidem,in eamdem eum iis , . ' \
seDtemiam descenderunt, duritiem et superbiam , 4
cognoscentesnationis,et frequentem barbaricorum , 3<
morum conlagionem. solo aulem articulo de ,
eancli Spiritus processione nequaquam adstipulali ,
8unt, aut consenserunt. Quorum unus est et sa- .
pientissimus Bulgariae beatus Theophylactus, qui , ^iiv <>
in oratione a se missa ad Nicolaum diaconum et 6 ; *
Castrensem, qui postea fuit Melesobse episcopus, ,
postqoam eos reprebendit,qai indistincte eisadbae- ,
rent, et eorum sacra omnino rejiciunt m: et post , *;
enumerationem apparenlium defectum, persequi- ,
tur et hac in hunc modum: Ego autcm horum OOXDJVTM*

aliaquidemnullaanimadversioneindigerearbitror, ^ , '
aliaautem mediocri, etquae possit, si qoidera per- &^
fecerit quispiam, parum Ecclesiseindulgeren : sin , , , *,
minus, neque damnum afferre, quod imperfectum , el ** , )
remansil. Quod autem maxime mihi videtur Lali- .
norum societatem beoesentlentibus exsecrandara ^
reddere, et quod non emendatum, magnum conci- ,
liatdamnam filii hseredilati, quam in gentibus *"
aecepit: hoc tibi ostendam,et demonstrabo,quan , . m
-r
~
) i

i .
tum in me erit. Et paulo pOSt : Est igitur maxi- , . ' *

V A R L E LECTIONES.
k

i aliauam ratUmem habeat, quod annulum. gestant. et festicorum. rem oggresti.

judieio ad Uto$ accedunt et sua prorsus abjiciunl. largiri. conciliabit.
n

953

GRiECO-ROMANUM.

954

, mum illud erratum, et, ut Salomonis ular verbis,

, # ^, incurrere faciens in laqueum inferni, innovalio
* - in fidei symbolo,quam fecerunt, promulgando Spi, ritum Patre et FiHo procedere. Et post mulla.
. * Quoniam autem et de azymorum oblatione multis
tnagnus est zelus, at igne ardenlior, quod aiunt,
6 , , et prius aninias amiseriot, quam opinionem dehis
, suam desiilaerint. Quidam autem et proprio blan diuntur affectui, et laquens diaboli Paulo videlur
, \ Quae in hos dicenda SlJIlt, posterius profuremus :
aliorum quidem immoderatum zelum punientes ,
, , , aliis aulem abjectum oslendentes quod non est ab , jectum q TUrSUspost mttlta : Et OCcidentalibuS
. " - igitursi quid indogmale peccatur,quodde Patrefi , dem CODCUtiat (quale,quod in symbolo de Spiritl)
, sancto adjectum,ubi peiiculum maximum),hocqui
digntim COtTectione COncesserit, venia indi * gnusietsi alhronoverbafaciant^quemsublimemsu , blimes proponunto.el si Petrieonfessionem profe ranl, et si ejus bealificalionem circumferant, et si
- clavesregniminaciiernobisquatiant Etrursuspost
, * tnulta: (giurneque propler azyma, nequejejunia
. obdurescemus contra rigidam gentis pertinacian,:
* , (Hoc enim est leslam testaeconglutinare,sinibil na turaBflexibiliorisinterponas, quae forsilan glutino . - samvimhabeat):nequefere propltTreliqua enuine
, 3 - rata,qu8B se obsorvare confitentes, 33 Suffocali
, ' . esum(hujus enim neque nomen Latinis temperanli bus (olerubile ,sicut nec nobis;neque fornicalionis
, - c el jejupii,etiam si ferini el bestialeshominesidslu ( diose colanl) videntur multis ea, qu83 veniam
, ' , - merentur,peccare.Quorumverbisnonassentirhviri
, est, ut opiuor, in ecolesiaslicis hisloriis exercitati,
) qui didicerit, non omnem morem ad divellen . ^iiv dumal>Ecclesiava)ere,sed qui doctrinamin conten, , , .~ tionem deducit.Mores* autem omnino SUllt et b&c
, . *12 apild illos prse. laros judices crrata : alia quidem
, ex religione, ul exhibere oscula sacris pavimei lis
. ' , (non enim sane admitlamus salanicam illam c a < lumniam, nempe ul Lalinis nonadmiltendaima , ginum Yeneratio) alia aulem ex dispensatione, quae
( . - infirniitalem regit *, forsilan quidem el aiiim,
, O J - omninn autem COrpuralem ; ut munacllOS in a2gTO ) \ - tationibus sumere carnes: idque sobrie, el revera
, , - spirilualiler Quod Sl qui id accumulent rebus in , - diflerentibus, alius hic in istos sermo, non in eos,
* , qui priinum illud ralione dispensarutll , el alia,
, . qu83 quibusdam aliis r.dionibus Ecclesiis occiden , talibus snnt infixa. Quorum nihil dislrahere nos
, - polest.Neutiquam : si quidem judices habeal, SPll , ' tentiam ferentes paterois legibus consentanram.
'. liv E t nisilonga mihi fulura essel Oialio, et ad liisto

V A R I i E LECTIONES.
.

* coercentcs. abjectiesseanimUostendentesnollehumiliari.rquodapatribu&acceptamfidem. qui

corrigi petens t throno ra*iones aflerunt. * aliis prcetulerunt. Lalinis hominibus modetli*
est tolvrabile. * consuetudinem., conswludines. Latiiws adorationem imaginum non admiltere.
qum cum infirmilate dispensat. Quod si qui licentius agendo nimis hoc pervulgatum facianl.
q

955

JUS CANONICUM

956

riam accedens antiquorum Palrum mores libi ^ . * fostenderem iDDamerabiles in fraternarum anima- /*
ram acquisitionem cedentes. Noverant enim illi .
non Slbi ipeis placere, Sed unusquisqu proximo, , , 5*
in bonum etaedificalionem. Verum nunc: (heu fa- & ?Stum hydropicum !) Et quis est proiiraUS meilS , .
ioquimas : et stanlium decem millia dejicimus d,
' , *
Ut nOStram impleamus voluntatem. Deinde gravi- 3 .
ter insectatur eos, qui indistincte et impudenler ( !)
Latinicos mores reprehendunt,eosque maximis et ; , rejiciendis eiTOribuS adscribunt. Sententia igi- , 0tur bujUS Sapienlissimi SCripti, viderc esl, in omni . *
gente,qua& Christi pr^dicalionem SUSCeperil,mini- * Item,
IllOS morum ipsomm defeclUS observandos esse. xai Eossane, quia fidei arliculis alietli et dissidentes, . "
valde despiciendos fugiendosque ut gangraenas s, ,
quarum divus Paulus meminit, et ut alius generis
malos inveteratos morbos. Quandoquidem mores , 6
non eam vim habent ab iis divellendi, quam , w
dogmata perversa. Unde neque consecrala a L a - , , :
tinis azyma, neque basc suscipientia el sacriGcio , * ,
servientia b corum vasa, el consequenler neque . ^
sacras eorum stolas, neque hujusmodi quidpiam, , ^
immundum pollutumque exislimabimus.Quo enim . *
pacto ? eum Dominici nominis invocatioeis signura , *
imprimat, divique Jacobi fralris Domini, sacra ,
cantica, hosliam, ul didicimus, eis consecrent? ,
Caeterum si quisdicat,si quidem Latinorum azyma , . ; profana non sint, nullum nobis fore praejudicium, ,
81 ea SUmamus : 1S audiet, quia, quem idinodum C
'/
superius diximus, cum aliis et hicazymorum mos , , ^occidenlalibus Ecclesiis inhaesit sicut nobis fer- .
roeuia offerre et consecrare : impossibilis erit in , ^utriusque propriorum morum transgressio : nisi W
quando altera pars ad alteram transire maluerit, , , /
communionem ejus amplectendo.Eo excepto,quod
quemadmodurn iJii quae a nobis consecrat.i ,etnos , **pariter quaeab iis, sanclaaesiimamus. Neque falli- , '
mur. Elenim haerelicorum quoque ordinalionesab * ?
ortbodoxis recipiunlur, juxta Patrum Iradilionem, si orthodoxi sinl vel fianl,qui ab iis ordinanlur. , ,
Annulum autem ferre, iis quidem, qui secundum * , **
spirilum ambulant, spiritabler accipilur. Quem- ' , * **
admodum enim Christus Ecslesise, mundarumque .
et virgineamm animamm nominalur Sponsus: SIC ,

vt
qoi ubiqoe sunt sanctarum Ecclesiarum praesules, ,
-*
-J-A-*^--.
*
>
*
i ~
Tc
sponsi appellaniur, annulo accepto, ul Spiritussi- .
gillo. Quod et Salvator in digilo, id est sancto , & '
Spiritu, se daemonia ejicere incredulis dicebat Ju- . ' 6 * ^
daeie, qui eum convitio, quasi Beelzebul haberet, , Ifjrp*
consectabantur.El prodigumfdium rcversum aureo ,
annulo exornavit,tolum videlicet bunc faciens spi- , *
ritualem pro caroali. At Latinis non spiritualiter, ,
C l

VARIiE

LEGTIONES.

et insiar histarix. * infinilos etiam slantcs prosternimus. siue discretione acprmism ip**
minime. * Dogmata tamen Oeregrina, nec veris similia, valde habenda suspecta fuyieniaqu* <**
gangrma.
sacris perageiiais. vervmtamcm ut illi qucc nobis sunt eonsecrata, sic noe
ipsis, saneta.
e

957

GRJECO-ROMANUM.

. 6 ,
,

, .

sed carnaliter,neque 8upramundane,sed mundane

annuli appellationem accipientibus, studio magno
affeclalum esl annulo gestare, utpole Eccleeiarum
sponsis. Ideoque neque hoc illis notam inurit.

^
,

958

>,

, ' ,

, , , '

,
* . -

Interrogatio. An praejudicium antistiti, ingredi

Laiinorum ecclesias, et ibi adorare, CUm ab U8
evocatus fuerit. Et an iis fraclionem i distribuet,
cum in sancta Ct catbolica Ecclesia sacro ministe interfuerint.
Res. Latinorum quidam, Otnnino a nOStris
moribus, lam dogmatiois, quam ecclesiasticis,dif-

' .

'

* , ', ferre COinperiunlur : et sunt (ul dixerit quispiam)

, ' - . eo ancipiles . Quemadmodum igitur US

,
luclari, qui prOTSUS a nobis dissenliunt,prd3Sertim

dogmale de sancti SpiriluS processione, COnve, - niens esl et sandum : sicin idem Ctim non UlibllS
, , - deecendere et convenire , non praejudicabil a n , tisliti, qui Creditam dispensalionem convenicntem
k

animarum gubernatoribus exercet. Quamobrem et

hic in ecolesias eorum accersilus, sine dubiiatione
. veniel. Sanctarum cnim imaginum sunt et hi cul , ' lores, et in suis terr.plis eas erigunl.Etaccedenti . bus iis fractionem prompte largielur, CUm 1Q
, Ecclesia catliolica aderunt. Hujusmodi enim COn . sueiudo potestalem babet paulatim eos omnino
- C altrahendi ad sacros IlOStroS mores et dugmala.
- Repletur aulem etllalia divinorum apostolorum et
. marlyrum templis. Inter qua? summum obtinetlo *
cum Romse inclytum Pelri apostolorum coryphaei

templum.In qunostratesiligiedienles, tam eccle . ' - siastici ordinis, quam laici, vota faciunt ad Deum,
- , - et sanclis, qui 10 eis colunlur, debilam venera ,
lioi.em el ) exhibent. Nec prajudicium
inde ullum sustinent, cum videlicel in Latinorum
, ' sunt templis. MeminilTlUS autem interrogationes
. faclas esse ante multos jam annos a Marco sanctae
memorise patriarcha Alexandrino.et ivsponsiones
*. '- ad eas, Theodori Balsamonis, beati palriarch
'
Antiocbiae Quibus inserta erat et de Lalinis capli vis interrogatio : an oporteal videlicet eos admit D tere, si se in catholicis ecclesiis repraisenlent, et
, - quaeranl divinarum sanctificationum participes
, , - fieri, et consequentcr ad hanc facla responsio, in

,
universum interdicens,ne praedicli Latini per ma , - nus noslrorum sacerdotum divinamcommunionem
mereantuT.Quae sane responsio propriam rationem
* . allegans ex sacra Scriplura, Dominico illo usa est
" verbo : Qui nou esl (inquit) mecum, COIltra
, - est : el qui DOD COlligit mecum, dispergit. HuiC
(* * () ' , ' autem respODSO prfficlari mulli viri tUDC DOn Slint
' , . suffragati, ut quod multum duritiei et acerbitatig
- haberel, nec convenientis reprehensioni Lalinica

. '

VARIiE LECTIONES.
^ panem fractum.

neutrales. sic non talibus semel accommodare. sacramentorum.

JUS CANONICUM

959

9*0

rnra formarum et moram.Et quod (inquiunt) h s c A p * , xil

synodaliler decreta non sint, neque ipsi, ut haere- , vk*n
lici, publice rejecti fuerint; s<d et simul nobiscum . " ()
cibum SUmant, et prec^nlur. Et \ Otest qtiis (in- , * , ,
quiunt)raliocinalionemhnnc probecolligcreexxv

canone ConsUntinopolitanae sai.Ctae -ynodi, qoae . , , *
prima el secunda appellata est. E l quod Latini ad ['
nos aceedant, petanlque, Ut a nobis fermenlatam
sanetam oblationem accipiant : manifestum facit, . eos,nisiazyma COnlemnerent, et parvi facereot US , COIllenti esse, ad divinorum mystrriomm, quoda ,
nobisfit, Sacrificium accessuros. Ralionem ,
autem suam et hi Evangelio confirmantes.quod , a divo Joanne dicitur Domino, proposuerunt: - * vlmus, inquit, quemdam daemonia ejiciente n in
. >
tuo nomine, et prohibuimus eum, quia gobiscum , )
non sequitur. Et dixit ad eum JesiiS : Ne prohibea*
lis. Qui enim COnlra nos non esl, pro nobis est. () Quod autem Subjecerunt illud : Qui nonestmecum, - ,
COnlra me esl : aperte el simpliciler adversus ' .
diabo'um a Salvatore dirigilur, quemadmodum . * ,
sane indicat, quaB lbidem esl, Evangelii clausula. . ,
Ulenim hostis est ab inilio Salan, et a malilia ' * , ;dimoveri non potest, prorsusqiie poenilenlia SpoliatllS est, in eo CUin sit 011 m Domino,
conlra ipsum exislens, et est, el nominatur : quod . *
crealuram suam atriet et inducat : illius autem ,
oderit el dispergal. llludautem, Quinon est con- , ,
tra nos, pro nobis esl, ad hominem dicitur, qui , * bn
Jesum quidem SCquilur, Sf'd eos aemulatlir, Ixuqui ipsum sequunlur, el in nomine PJUS daemonia ^ , ,
ejicit : atque ila potest; qui a longe ambulat, ad . , " '
sequendum facile niutari. Solius enim humanae , ,
imbecillilatis Sllbsidium, conversio poenitenlia, et , deterioribus in meliora mulalio. Profcrebant , etiani in hoc Theophxlacti sapienlissimi Bulgariae . , archiepiscopi sentenliam, Clijus ill alia nostra , !*responsiono proposuimus compendium, prseclara . jbv
exponens cle assensione el dispensatione lau- , ,
deque digna. Hinc qui, ut dicLcm est, COlllradi- . &
Cebaiit. recte et CUm raliune insislere jllilicati , ^
8Unl, velull protervilalis propouentes dispensa- h$pa
tionem , ad non perdendum, sed sensim paula- ,
timquelucrifaciendumfratrcs.proquibuscnnimunis ,
ServatoretOominusnostersangiiinemsuumeiTudil. . ,
> , , *, , * *
.
n

JOANNIS EPISCOPI CITRI.

IUANNOT
Responsa ad Constantinutn Cabasilam, Dyrrha- Au^
chii archiepiscopum.
fah*
.
ftUffTO^<iO.Hicconsuetudoest,utin extraneam
. ,
regionem azyinita* sacerdutes a noslratibus antisti-
tibus ordinentur : recipiendum illud est necne 1 . , ;
. Non scriptam Ecclesiae consuetudinera, ut
. , vo>w

VARLE LECTIONES.
eatenus. quod ipse quidem figmenlum suum amet et coUigat^illeveroeioderi^et. **
accommodatione. 4 veluti qui pervicacice anteponcrenl dispensationem.

661

062

GRiEGO-ROM ANUM.

, 6 legem, oblinere; Iuminare mundi magnos siacivit

. ' Basilius. Quandoigilurhujusmodi ordinationes lex
^ , Ecclesia; non agnoverit, ob eam rem neque nos
- possumus slaluere, ejus consueludinem tanquam
. flrmam obtinere. Etsi enim forie longa est, nesci , ' mus vere num synodali applausa judicio eonfirmata
, fufrit. Illam enim longam consuetudinem firmam
esse leges jubent. quae judicio contradiclo probata
, corroborataque fueril.Quae aulem lalis non est,eam
. plane rejiciunl. Inquirendum est igilur,num prae
.

dicla creandorum sacerdolum consuetudo syno dice disceptata et firmata fueril unquam. Et, si

hoc factum sit, valeal eliam in poslerum. Sin mi. , nus, ad sacram magnamque synodum de ea re , $ ferri necesse esl, ut quod ei placuerit fial. Nara
^, quae s nodice condderala et cognila sunl, me. - liora et iirmiora Sunt US, quaB ab UDO decer, Qunttir.
yat .
/nlerrogatio.Orlhodoxi Romani in Latinicis ec'. '
' clesiissepeliunlur, decanlati a Romanis et Latinis
. , simnl.Itera Latini morientes, a Romanis et Latinis
' una carminibus indistincte celebranlur : censurae
hoc obnoxium est, annon ?
. , ;
Res. Duo sunt manifesla ei inagna : quae inter
.
. nos et Latinos faciunt dilferentiam. Primum et
, * majus,*dociriua de sancto Spirilu. Secundum au , , tem, nec tanti momenli, azymorum oblatio Scri. , pturae aulem leclio, veleris et nuvae, item precatio , , C nes el musici canlus, et divina templa, veneralio, , nesque pretiosa) crucis sanctarumque lmaginum,
, illis sunl nobiscum commuoia. Non est igiturdis . , - senlaneum, neque pielatem ulio modo offendens,
, Lalinos sepeliri in Romanis templis,et ut a Roma , - nis Lalinisque sacriGcatoribus Romanurum et L a * tinorum mortui unanimi concentu celebrenlur.
'. Neque enim locus facit mortuos apud Deum reji , * ciendos : et Latinorum de iis psalmodia non est
* , pagana,sed ex divinis , noslra sententia,Scriptu, * * . ris. Quod si quis forte rem hqjusmodi absurdam
, putel,bancraiiocinationemvanam iilico comperiet.
> . Qui enim quondam impietalis imperium suotera pore t oblinuerunt, muliasanctorumcorporamis cuerunt besliarum morticiniis, et in loca cueno
, - plena projecerunl.Sed datasanctis gralia inde illae
^ * , samansit. Eorumqueest superius Jerusalera, pri . mogenilurum metropolis, mitium terra.dilecta la, , bernacula. Impiorum autem regum sepulcra, eliam
, . in nostris sanctis templis inveniuntur, ut aposlatae
Juliani, in lemplo sanctorum et benediclorum apo* , slolorum, prope Constantioopolim : el aliorum
, perversae fidei in aliis templis, quibus illic sepul, tum fuisse non prodest.Eorum enira mancl impielas,
- et eorum esl ignis seternus gehennse \ Resiat
igitur esae irreprehensibile Christianorum in Lati

VARLE LECTIONES.
r

nanice unanimiter canantur. ex nostris sacris Scripturis. Qui enim qvondan impietate
pagana regnante imptrium obtinebant: Constantinopoli. * supplicii.

964

JUS CANONICUM

963

nis templissepultorum fanusiquandoquidemeliam ,

illic pretios cruci8,divarumque effigiemm erectio . ' !;
etveneratio. Non ineleganterhuicresponsoadjici-
~
, %
tur illud quod in Evangelio scriptum est \Sine mor-
tuossepelire wosmortuos.Sermone op\uors\%mf\- . cante corruptionem esse, illorum sepulturam. Ut , %
v t ob id viventibus supra mundum * vel exqnisilis ,
exsequiis * mortuos in sepultura prosequi necesse ,
nonsit, aut hujus gratia delectos exquirere locos. , . *
, /.; .
Itlterrogatio. Si UXOrem habens sacerdos, vel
. , ;,
diacODUS, vel lectOI*, tundeatur : maneat aulem , , */, {
ejU8 ConjllX i l l mundo : an qui tonsus est possil , '
ad sacerdotilim, vel pontificatum proinoveri, licel B , ^
uxor ejus tonsuram noo admittat?

. , ;
Jtu.Divins * piaeque leges,causasenumerantes,
ob quas nuptiarum dissidia fiunt, bis divortium , /
propter tonsuram annumerant, quam occasionem , *>inculpatam et irreprehensibilem nominant. Esse ' . ' Sjuusane morti similem, prudenter censuerunt, velut . Hv tai
pro alia vita aliam viam eligenke eo, qui ad solita- , ,
riam vitam sese destinat. Si igitur tale divortium ' *
est legitimum et irreprehensibile,ob tonsuram; et . *
si uxor tonsi polest, si velit, cum alio viro sine ; *
crimine coutractum inire: eiiam depilatus vir ,
ejus, utin mundo morluus semel factus, potest, si , ! , '
dignus reperiatur,ad sacerdotis vel antistitis digni- *^
talempromoveri.Hocnonesseprohibi(um,discerec , * ? *
licet ex texlu octavicanonis Neocaesariensis synodi, , , , ^
expressim haec sanciente. Si alicujus uxor, cum
esset iaicus,adu)terata fuisseconvicta fueril: ii non . , **
potest ad minislerium accedere. Sin autem eliam *
post ordinationem adulterata fuerit, debet eam di- , $*'
mittere.Quod cohabilet,non potesl sibi comrais- ' $
sum ministerium exsequi. Si igituris, qui uxorem oj
suam dimisit, juxiacanonis conceptionem*, utpote ^,
adulteratam post ipsius ordinationem, sibi datum . ,
sacerdotale ministerium sineimpedimentorelinel: . El I raulto magis certe,qui justa occasione a sua nxore , ,
disjungitur, et sacerdolalem et pontificalem susci- ,
piet dignitatem.
, kj**
, **,
.
lnlerrogatio. Quinara praeferuntur i n creatione D .
epiSCOpi ? Protopapa, et qui sunt poet eum sacer- ;
dotes,an diaconi habentes principalia ecclesiastica ,
officia ?
;
Resp. Vacantiura ecclesiarum suffragia b se . *
cundum exactam rationem convenienler iocis et
ersonis procedunt. Non enim si locus esl cele- . J^'
ris, et pastore perito disertoque opus habens, , '
cujus et vita sermoni congruat, persona aulem , *tempore forte vel voluntate ponlifictliadinsigneoa , 6 (^
gradum ecclesiasticum provecta, snfficienle expe-
k

fc

,|,,>

VARLE LECTIONES.
uUramundane. ytnodulis* itaerm. senten(iam.
el$ctiones.
t

AAA

GR/fiCO-ROMANUM

965

, rienlia,eloquentia et scientia careat, oportet hunc

propler gradus praerogalivara loco celebri renuntiari.Hanc ob causam, ne propier ejus simplicitatem pontificia vilescat dignilas, et ne civitas
pastore idoneo et curatore privatamaneat, deligi
debentpersonlocisconvenientes,etconsenUne\
ne religionis ecclesiasticaeque condilionis ordo fiat
inutilis et confundatur.Digniorum enim,nun gradu
altiorum et potentiorum, sunl Ihroni. Hoc autem
el 123 Justinianea Novella posiia cap. 8 tit. 1
lib. III Basilicon, pie e! sapienter fuse exsequitur.

, | , ,
, ?
*

("

. ,
, .
' ,

Juxlahanc ergO rationem, praedictarum persona

' ' ' -

rumquaequead compelens suae efficaciae et virluti

,
. , -

amplius suffragia ecclesias/icos magistratus respi-

cienl *, quasi per delectum et examinationem ad

episcopeum poliorem referetsententiam .Non

- dignilatCS oilicialium provectuS 1 SlCUt ecclesiastica

. - Villl et civilis.
, '
, .
.
/iUerroyflitO.SuSCepit quisexsanctolavacrofilium
. * alterius. Vultsuofilioconjungere iiliam fratris patris
. ejus,qui susceptus est.Licet hoc fieri, annon?
Hesp. Cum piae leges et sacri canones aperte
, ;
. censuerinl, spirilalem cognalionem carnali esse
, , poliorem : igilur neque prsesens contractus proce " - dere permitletur; propinquilas enim inde orilur
- consobrinorum. Carnalis enim consobrina susce.. - pti, propter spiritalem cognationem, etiam filii
. susceptoris consobrina ceosetar, quasi per ba, , plismum fratris eflecti ejus.quera pater ipsius sus-

, , C cepit.Nam et uxoris frater,item viri invicem: ille

quidem viro uxoris frater,hic autera uxori ille vir
nominalur propter propinquitatem. Facta aulem
patriarcb
, ' , esl actio synodica tempore sancti
, , Conslanlinopolilani, decernens, consequenler 53
, . canoni sanclae et oecuraenicae synodiin Trullo, et

sexlo lhemali,10 c. 5 tit. 28 libri Basilicon, iisdem
, gradibus circumscribi spiritalem cognationem,qui ' bus naturalisseu carnalis definitur. Quamobcau , sam conlractus, de quo interrogalio facta est, non
' ' , permilletur, utpote ad quartum ex Iransverso
gradum perveniens.

# ,
.

, , , . ,
, ,
an potestcompatris sui fi. Interrogatio.PmiereA
, , , liam,sororem ipsius susceplitii exeistentem,ducere
, , - uxorem filio suo, vel fratris fdio, vel consobrino
;
Resp. Eadem sufficiet ratio ad prosentis dubi .

.
.
, "
.
d

tationis solutionem.
Interrogatio.ilumiUua nonrecipieudum,utquis
maneat perpeluo intra divinum templum, ibique
cibum sumat,roaximesi non sit adituus?

VARLE LECTIONES.

idque hane ob causam. propterea deligi. aptx. ad compeientm episcopatum ekctionii prctrogativam habebit. * enimero ad ecclesiastieos officiageimtesplerumque resptcere solent elcctione
c

97

JUS CANONICUM

Retp. Habitare difinuro templam solis xdituis

licet, iam propter necessilalera ufficii, quam fu
rom insidias, vel effractorum, aliorumve eceleralorum. Cui autem laliscura non inci;mbit,oullo
modo id coocessum est. Cibum vero sumere inlra
templum,non solum quodie, sed nec per vices, ne
ipsi qaidem aedituo permitlitur. E l haec perspicue
declarat lex ecclesiastica et civilis. Ecclesiastica
qnidem,in variis canonibus : sed in primis in caDone 74 cecumenicie sexlae synodi haec edicit: Nou
oportet in Dominicia locis, vel ecclesiis, eas quae
dicunlur agapas, id est charitales. facere, et iotus
inaede comedere, etaccubilus sternere, Quiautem
boc ausi fuerinl, rel cessent, vel segregentur.
Accubitum aulem dicitur omnis lecti apparatus io
altum erectuset mollis. Accumbo emm apud L a l i DOS jaceo. Similiter et in nonagesimo t* caoone
baec. Eos.qui vel cnm uxore cohabilanl, vel alioquin indiscriminatim f* sacra loca ccmmunia
f a c i u n t e t contempiim in ea afllciuntur, et sic
in is permanenl etiam ex iis,quae sunl in venerabilibus templis, caiechumenorum maosionibus
extrudi jubemus Si quis aut haec non servaverit
eiquidem sit clericus, deponatur : si vero laicns,
segregetur.Lex autem civilis in capite undecirao,
titulo primo,libri quinti Basilicon haec ail. Usque
ad ecclesise terminos, qui sunt ante forum publicum securitalem habeant, qui profugiunt *, inlerioribus utenes lavacris, aut hortis aut habitationibus,veI slabulis, aut porticibus. 1'robibeaniur

. *
,
, &V , t\ **,
,
. ;
, * , * ta
, ' " . ^,
, , .
' " *
, , b
,
, .,
,
B

*60.
>.
, , . *
" w>, *
, X J W
, ^ , .
. *,
, * ,
.
,
opw

, ", , oixVjuautem ialemplumcibnmsumere.veldorniire.iSed^aiv, ,
et Novella septuagesima lerlia imperaloris,doiuini . ^ cr;
Leonis philo?opbi, similiter punit eos, qui conce- >
dunt vel in catecbumeniis habitationem. Ex con-
ceptione ** igitur hujusmodi constitutionum . ^
omni modo interdictum est, intra templura cibum
, , Wi>
sumere, et habilare.
.
. ^^
lnterrogatio. In dignitatibus ecclesiasticorum
ofGciorum, quis primus est, et quis secundus, et , , *
j
quis tertius, et quis deincepe eorum ordo?
. ;
Res. Ex antiqua tradiiione primus est magnus
dispensalor Secuudus, qui' praeest magnae sa- , b
celta, id est, magnus sacelIarhis.Terlius,magnus .
sacrista . Quartus, chartophylax . Quinius, qui ,
. - ^ * , ;'
praeest parvae sacellse, id est sacellarius. Sextus, , , b
primarius aclor ',qui el exocalaceli dicuntur.Pri- , I *
marii autem auctoris officinm cumanleaesset inter .
inferiora, postea in aliurum ordinem statulum est ,
a beatae memoriae patriarcha Constantinopolitano ^
Georgio Xipbilino.Hanc aulem actionem subsecula
est praclara senlentia sancti meiropolitani Thes- .
salonices Euethalii, id laudans el exlolens, ut j u -
ste et extra reprehensioncm factuin;cum quidam, ,
qui actionem non admiltebant,tunc contradicerent , .
a

VARLE LECTIONES.
k

t* *eptuaj/c$imo nono.
promkcue. *"* profanant. *$talionibus. *qui
adecclesiamcanfugemi
sententia. aconomus- J vasontm cu&tos. * cliartulurius.
prinrns defensor.
1

GRiBCO-RQMANUM.

9 6 9

970

- Post exocatacelos, primus $( protonotariuS : S6cundus, actuarius : tertius, logolheta: quartus,

.
6 , - castrensis : quinlus, sacrorum memorialis: sexlus,
* , ' , - referendarius : septimus, a genibus : octavus, a
, ^- sacro ordine
: nonus, memoriam suggerene :
, & , decimus,a secrelis : undecimus,a judiciis: duo , 6 dccimus, secundarius diacoDorum. Post eos oslia, , rii ires magistratus Ecclesiarum. Creatio autem
* , 6 * secundarii diaconi non iil simplicit^r sed babito
' 6 ' delectu. Hujusmodi naraque officium requirit vi . rum aptum et idoneum,qui convenienliaministeria
, inculpate adimpleat. Ejus enim est principium et
' . anlistitum post ingressum benedictio, in supplica - tionibus Evaiigelium portare, connexiones et
. repetitiones in eis facere :tempora absente archi diacono dare diaconis, qui amboni serviunt 4, et
in aliis quibusdam ^vicem ejus supplere. Ob eam, que causam dicilur secundarius, non quod in or ' , dine diacouorura sit secundus. Talem igitur offi , ciorum ordiuem et stalum antiquior habuit tradi .
tio.Sed cum borum sigilla pendeant ex voluotate
, antislitum , quorum senlenliaeel volunlates diffe . runt, proplerea vetas confusus esl ordo. Indeque
- nec oificiorum conditio in suafirmilatemansit,
. sed juxla pnesulum placitum labefactala fuit,
, coniusio autem ipsa in eorum multis vigorem tan . dem legis oblinuit. Quod autem in iis inveniuntur,
. qui utcunque sunt ecclesiasticae experienliae par
, ticipes, eminentioris quidem ordinis officiain prom

^ .
" ,
., . '
,
,
* ,
$
, , ,
* . '
,
" , ,
,
.
, ^
' .
, , '
,
8<*> . ,
, 6 ,
, ,
- . ' , .
> , , ,

prio Slatu seu firmitate manere SinUDt: inferio-

ns auiem, elsimulent, tamen non sine justa causa

id facere deprehenduntur, virluti puta honorem
babenles, vel dicendi periiiae , vel alii laudabili
facullali. Qui vero experienliae omnino rudes ei
imperiti, quaesursum, deorsum agere comperiuntur: el proverbiumiisconvenit,fluvioruminquiens
fonles sursum recurrere. Item Judaeorum secunda
prinia sabbata, et gravium , sopbislarum prothysteraz. Frequentati ergo unores a mibi sine dubio
sequendi videnlur. Quod si quid in bis innovare
necesse sil, justis de causis non pro singulorum
arbitrio id faciendum. Sunt autem et alia officia,
quae sacerdotibus maxime congruunt, catechista,
orphanotropseus, quatuor defensores, luminarius,
nuinmidator, et circitor . Lectorum oificia haec :
doraesticus dextri cbori, domesticus sioislri : populi coactor similiter : domesticus canlorum, a
quibusdam appellalus protopsalla : primiceruslectorum, praelectus contaciorum , protocanonarchus, el chariularii magnae sacellae,armariique vasorum. Theori autem, [seu observatores] et
deputati, et camisati, non sunt officia, sed ministeria iis ad altare sacrum injuncia. Theoris enira
x

V A R L E LECTIONES.
0

m prmfectus sacra gtationis. prafectus secretorum. liluniis. collectas et prices. q qui

sunt in suggestu. r confirmationes. pontificum. statto* mutata. in sua statione seu
sessione.
doctrinot. * acutorum. priora ultima. > Frequentiores eigo comuetudines. r i sttator. colkctor sive congregatou *pugillarium.
n

PATROL. GR. C X I X .

31

971

91!

JUS CANONICUM

CUSlodia et^obsertatlO sacronim vasomm et Oper- , h

culornm ' credita est, pneserlim si lapillis el mar- . "0 lyupnrfea;
garilis f sinl exornata. Deputati autem pallia fe- ', *renles,cum lapidibus praeunt sanciumEvangelium , (quando in ambonem f lectionis causa afferlur) el , , ,

sacra dona, in iogressu ad sanctam raensam, et

regressu ad eomm propositionem. Reliqui autem,
nimirum camisati, in circumferendis ad allare
carbonibus ignis,etsacris cacabis calefacieodis occupati sunt,ut illinc raore solito aqua fervens sacris poculisiempestive infundator : aliisque sirailibus ministeriis. Suni etiam, qui appellantur
palriarchales domeslici : quod officium est lectorum. Ministerium aulem hujus est, in ingressu
patriarchae, dicere. In mullos annos, domine!
h

i)Ja

,
>
, *
, ;
2. , p v W
, 2
, apoW
, , ^
,

, , , ;
, ;
, .
, . , *
, , !
Jnier. ArchidiaCOnicum officiuin CUJUS est ordi- . ixa *
nis,et CUJUS gradus : el ail prae^t omnibus diaco- , * tr>
, , bouv
nis,quasi el ipse ar< hidiaconus sit ex officiis eccle - "
i

n
siasticis : et an praeferlur omnibus in divinorum
sacramenlorum assumptione. Et an licet antislili * 1?'
supra eos, qui priores ingressi sunt, nihil autem *babuerutit officii i, aliquos prseponere, qui neque * , 5 **,
ipsi ullum habeant officium, sed piciacio k solo et ' , &
jussu praerogativam acceperint. Qiiae autem est . IV
poteslas sacri memoris, et an diaconus debeat , c &4
, .
esse vel sacerdos.
. ,
Res. Arcbidiaconorum offlcium non est magis,
, *
teriale \ nec ex liberalitate pootificali, ut magisterialia,sed est circumvolutionis imiliorum solium ' $! *
terminus. Ideoque ut temporis et proprii laboris .
t

donum arcbidiaconus habet inter omnes diaconosC

praerogativam
sive officiis quibusvis ornati ,
sint, sive non sint, ei tam in templo, et sancto , , , JK*
altari, quam in divinorum sacramentorum per- , ^.
ceptione. Praeponere auiem aliquos olTiciis per , ow*
chartulas , etiam si offlcia babeant, supra eos, qui , , "
priore loco ingressi sunt, nullo modo est rece- * .
ptum,ut et manifeslo iniquum. Ordo enimel condi- :
tio introitus diaconorum tcmpore componilur . , , : . V
firmaturque et esl iminobilis P. Iisautem^quibus oVcu> , honor prae aliis concessus est, suflb il sacrificanle , *
anlistite in iniroilu et in communicalione, tunc *>tantum praeferri aliis, qui priores sunt ingressi; , * , >.
non ob aliud, quam quod officiis decorati sint. , *
Sine antistile vero, nullo USquam modo hac prae ^ . xa
latione fruenlur : cum si nec oflicii jura habeant, , . *
major sil iniquiias. Cur enim simplex diaconus
alii praeferelur simplici diacono, qui introitus ; * *i'

V A R L E LEGTIONES.
.

velaminum. t gtmmis et unionibus. f suggestum. pro essione. of/ici(UimeedesUutit^

rum.
Ucet nullum habuerint dignitatem ecclcsiasticam. * brcvi duntaxat etjmsu di*ii&*
ex officialium dignilatibns; nee tribuilur ex libr. pontif. ut officialium dignilates. eimmtti*
breves. stutio diaconorum pro tempore introiius regulatur. immutabili*.
h

973

GRJECO-ROMANUM

\ ,

974

praerogativam habuit ?Nisi iniquitatem amat prae-

. * , sul, idque facere inconsiderate non dubilet. Sed

, - ejus nulla habelur ralio magis quam vocis incan . tanlium in aures aspidis, juxta illud Psalmi.
- Sacrimemoris autem officium ad diaconum neces*
- sario perlinet Nam hic simul cum caslrensi servit
- ad induendum sacra slolapontificem, cum sacriti. 6 , caturus est. Quod si sacrimemor est sacerdos,
, , . nudo,utsic loquar, nomine sacra memorat. Neque
? enim ei licet in pontificalium ornamentorum mi, nisteriis, diaconi ordinem servare. Sunt autem
- aniistites, qui per ignoranliam scriptas deposilior
, nes testium, quae de iis fiunt, qui sacrari volunt ,
, commitlunt sacrimeinori, nec animadvertunt se
.... aperle injuriam facere charlophylaci. Hujus enim
.
B
* cobaeret ofiicio etiam talis rainisterii poteslas, nec
, allo modo ex eo conculitur, sicut nec sacrarum
precalionum.
.
Interrog. An liceal antistiti, chartophylace pra>
. ' , , ' sente*, alii cuivis commillere vel in perpeluum
, ' - sigillanditpoleslatem, vel semel boc faciendi. Et
. cujus linguaesildomestici appellalio : etin quibus
, ecclesiasiicis ordinibus potestatem habeat.
.
Res. Sigillare quse usuveniunt, chartophylacis
.

- dignilali inviolabiliter inipressum est : unde prae*

8 , senle illo, nullo modo bcet antistiti commiltere
- aliiquamlibel subsignalionem: nisiproplertoiiguro
. iler, et causam ex loco emergentem, fieri eam

. ,
,

.
, , *

.
*

, , .
, ,

, '
,

necesse sit. Tunc enim quem delegerit anlislites,

jure suo mittet, qui causam observalurus sit, et

sigillo firmaturus jEgrotanle vero chartophylace,
aut absente, promulgalio et leclio regestorura
secreti charlophylacici actuario permissa est.
Domeslici aulein appellalio, secundum Latinos,
ducem , prapositum, praefeclum significal. Sane
quemadmodum in imperaloriis ordinem praefeo
turis dicilur donieslicus in partibus orientis el
occidentis y, ilem stbolarum : eadem ralioneet in
ecclesiasluis ordinibus donieslicus appellalur,
fidelicet prxcenlor, et canluum cantorumque
praileclus : ut in numerum et ordinem tam eos,
quam canliones componens. Idque ipsum pulesialem habel in universalibns vigiliis auspicaliones
x

. D faciendi, dicendo ad anlislitem vel prsesentem sa-

, ,
,
, , , ,
.
,
,
.
. *
, ^

cerdolem,Benedic, domine. Talia autem pervigilia

fiunt el aliis quidem temporibus, sed piaecipue in
quinque diebus primae bebdomadis jejuniorum
post dimissionem sacriiicii
praesanclificatorum.
b

Inter. Antimensia an libere fianl in aliis provinciis ; an in sola ejus, qui ea operatur <, non

VARLE LECTIONES.
Qao casu, nulta locum habet ratio, non magis, quam vox. sacerdotes fieri. offxcio chartularii
non vacanle % signandi vel notandi. ISotare. * subnotalurus. principem. ducm, prcefectum.
f sigillatim tum orientis, tutn. modulvrum. *Munus ejus est, tum hocipsumagere, tum in generalibus pervigiliis. b post absolutionem consecrationis. an libere perciviantur. perfeeit.
q

JuS CANONICUM

975

extra pro?inciam. Etqnidhoc Graece significet, et , * . *\

qoomodo scribendum sit, per an per . Si

, '

fi

penuria sit unguenti, an liceat inventum per olei * El , t^nm j

mistionem augere.
. , &
Resp. Antimensia sacrificaloriae participantia
facullatis, quam seplem dierura consequentia , in u
consecrationis de novo exslructorum templorum, ,
positae in eo allari, quod illic est, per sacrificium ,fepwprju*
inducit, ubi horum usus est, sine impedimento , bnb
dislributionem admittunt: nec hac vel illa provio- * b ?
cia,cujus jurisdictio [forte] obligerit, circumscri- , ,
bontur. Etenim extra terminos facta, sicul et . ,*
sacrum ungueotum, aliaque sancta, suum usum , , ,
extra reprehensionem habent, solum consecrata , Upwprrfc
juxta Palrura de his posilam Iraditionem. Appel- ^'
lalio aulem ipsa deducitur a mensa, quod secqn- ,
dum Graecos signiOcat lancem *, el secundum , ' " hfc*
Italicam linguam venale popinatorum edulim. '
Hac enim ratione et in mensis explicatae mappae, . ^
mensa)iadicunlur,ad ornatum pula mensaemensa- pimk *
rumque posita. Vulgari aulem sermone antimensia , * >
dicunlur,ut in vestimenlis antipana , etquaecun- . *
queab effectu talem >in bis appellatioDem sortita , avstw,=
S U G L Haec autem in sanctis illis ponunlur mensis, , iwr
quas consecralio noa sanctificavit. Nam ex anti- kv . b*iu
mensiis, ipsa nobis consecrala mensa, el sacrifi- , tte
cata oblalio, sanclificationem sumunt. Quae enim . .
sanctificAta est, ex seipsa sanctiflcat dona, cum ^
per se nou sint sencla. Idque Dominica vox in . t *
Evangeliis testatur, majora donis et auro dicens c , ' . !> ^ &
altare et templum, ul uno quidem dona, al- . f, J*=tero autem aurum sanclificanle. Si igitur non , fy*
dedicatum est templum, quod ei deest, sanclifi- , , ' *
catoria antimensii vis implet. Ideoque in non , consecrato lemplo sacrificium sine anlimensio , iw *
iacere nunquam licet. Quonam enim modo altare

eanctificabit donum, si sanctilatis non fuerit particepe ? Et sacerdoti qui boc ausus fuerit, poena .
eril depositio. Per iota autem scribitur, propler , r*?*
gentilitatem, nam juxta grammaticam regulam, ; ^
gent\litia ueque productiones J, neque regulas , '
habent. Solent autem grammatici per iola et omi , ^*
cron ei epsilon gentilitias voces scribere. KuIIo , 6
autem modo receplum esl ul aliler antimensia ' (*[~
fiant , quam in novi lempli dedicatione. . '**
niinadverlunl,qui alio modo eorum confectionem ' *
innovant, sc iradiiiones ecclesiasticas Iransgredi, * 1&*>>
ct dona non dona,ncc juvantia (ut ille ait) olierre. *
Nec lilml considerandum, an de novo simul et -
tn
roconter aidilicaluni sit ttMnplum.ut ejus dedicatio
, ^ vjitib**
liat. Kl.si 1'iiini (|Uml pi.nn j . u n pi
liflC
e

r ;

nqici iatur, quud rousoci .ttn

banc mercbiiur saiu-tifkaluft

sino reprehensionc su
unguonli bit paucilas
1

' ^
,
, ,

-flexionts talem. Uiedkettoifr

>77

GILECO-ROM .

978

, - templorum COnsecratione, aliove ipSlUS USU; e i ,

^. El CUJUS pauxillum invetllum est, COmmiSCere
, , COnceditur : Ut ita SUpplelum, HS qui OpUS habetlt,
^ , sufficiat ad sanctificalioncm implendam.
\ ' , ( .
. Inter. An liceal Armeniis, i n qitibus agunt
, ClVitatibuS, Hbere ffidiGcare ecdesias, et an
. , ? - prohibendi sint, an prout voluerint focere, St,
nendi.
*Ap. Res. Ab iflitlO quidem indaltum 6St, Ut i n
, - ChristiailOTum regionibus el civilatibllS divers
, , , - linguaB et religionis homines habilarent, utputa
; , ^, Judaei, Armenii, IsmaelilaB, Agareni, et alii ejus ; , . modi promiscue tamen, sed seOTSim. Unde
* , etiam harum Iribuum cuique inlra civitatem, vel
e ? , , " - extra, loci determinantur : Ut his cSrCUmscriban, tur, nec ulterius habitation6S extendaotur.
. IUud autem a veteribus principibdS eXCOgilatum
. , . , eSt, tribus, Ut opinOT, de causis. Una qtlidem, Ut
%
- ex habitatiotiis augustiis et deOnitionem , sensum
<, ', Capiant, se propler h&resim rejicieildos judicari .
' ' . , ' Alia auiem, Ut propter frequentem CUDd Christia , , nis consueludinem paulaiim ad mutationem con * , veriantur : si omnes, aliqui Saltem, qQOS saluS
, . dilexerit. Terlia eliam, Ut industriie ipSOrum
, ' fruclUS referani, qui iis ad vilam opuS habent.
. Armenii ergO, si quo loCO tircumscripti SUtlt,
, , , templa aedificant, et faciunt quse ad haeresim ipso<1 , - r u ^ pertinent, exlra calumniam * roanenU Idem
, c enim et Judaeis licet, el Ismaelitis, qui Christiam , cas civitates incolunt. Quod si definitse sibi h a b i . talionis_ egrediontur terminoS, ipsi tantum
, - probibebunlur, Sed et sedificia eorum, qualiaCUll , - que fuerint, diruetitur. Indulgentiam enim taliuni,
, ' . . Ct liceilliam, jampridem amiseruM.
^ ^ >, .
. ^
Intetrog. Quid SlgniOcat Servum
SouXov - ^ [id est, in libertatem, proclamare] quod
.
inslrumentis emptionem servomm tabelliones i n n

serere solent.
* .
Res. Hominum, qui in mancipio sunt, servitus
, - adeo pOSSessoribuS inhSBret, Ut servi tantum
Cf6ai 1Q ipsis ServitUtis momenlis VOCem lngenuis et
, D liberis convenientem adversusdominos tollere non
, , ' ' , pOSSint, Sed nec i n liberlale donati Slllt, (alem
, unquam recipiant vocem. Ideoque liberse vocis
> * - hujus poenam l i b e r t i n i sortiti 8unt, dum i n servi - tutem revocanlur. Leges etiam id testantur velc. , res et principium sapientissiminovellaeipssBConsli , tulioneS,quae servos dominis igDOraotibuS CleilCOS
- factos, et venerabilem sacerdotiidignitatem induJVJS ,
tOS, aut monasticam Vltam ampleXOS, (qliod
- ., ^, majus eet) ad episcopalem gradum proveclos,
x

VARLE LECTIONES.
^md

nlim.
agris. nationum. q secretione cognoscant. pro reticulis haberi.
*titunl. non tantum durantibus servitutis spatiis vocem.

extra

JUS CANONICDM

979

980

priori servitutis ordini iterum restitui definiunt :, , *,

nihil videlicet adjutos ex hujus modi ordinationi- bus, aot habitu monaslico, ad vilandam servitu- .
tera. Servos autem fierijubent liberos, qui ser- , ,
vilibus personis sunt conjuncti, cum persona .
libertate ornata non potesl solulionem spondere pretii, quo subjecta serviluli pars ab ea in liber- , tatem absolvatur.ltidem in servitutem redigietiam
libertate quidem donatam parlema domino (cum , '
videlieet ambo servi essenl), sed quae parlem reli- .
clam sollicitando, occasionem propriaeremissionis ' &>
sumat ad suum vilae statum evertendum . Ncque (
solum ex bac procacitate nihil efficere, ut vim ),
habeat ad tribuendam alleri libertatem,sed eum , *ipsum ab honore, quem accepil, excidere, el rur- * 6

sus servitutis jugo submiUi : utpote qui mala , * > !
mente contumelia aiiecerit bonam beneficamque , >
sui domini volunlalem, et ad improbitatem amens ,
judicio illius abusus sit,cui reverenliam et obser- , ^
vanliam exhibere debebat. Hamm igitursanctio- *
num tenor suificit ad significationem )- ,
* ignorantibus aperte elucidandam. Ut vero , ' summatim dicam, et servus et libertinus poteslate .
^
;
clamandi libera omni modo privanlur.
v

. *2 ' ,
.
Iflter. Quid Eignificat diclum illud Evangelii,
08 autem dicilis. Qui dixeril patri vel malri,
Dontim quo a me juravi possis.
Res. Cum Servator ChristUS essel inGenezaret,
descendenles Hierosolymis ScribaB et Pharisaii,

^ -

'Kp. . ' *
P^PS .
, * , ^
accesserunt ad eum dicenles : Cur discipub tui , >^,
Iransgrediuntur seniorum traditionem? non eiiim ^.*
j :
lavaot maous, cum panem comedunt.
, .
,
Nam Pharissei et omnes Judaei nisi frequenter,
inquit, manus abluant, el e foro nisi balneo utan- () ,
tur,non comedunt,seniornm tradiiionem (eneotes. , ;;
Dominusautem maliliam cordiseorum et perver- . 1 r%
Sltalem COgOOSCens,et CUmavari essenl, promplOS ^,
esse ad aliena prodigenda : discipulis inflictam ab ^
iis reprehensionem verecunde * in eorum redar- , ' ^
gUlionem retorsit : aperte OSlendens eos legis Mo-
^,^
Saicae violatores, et Utrarumque harum transgres-
Sionum COmparalione, gravem in eos COndemnatio- ,
airpczkz.
nem pronuntiaDS. Quid enim seniomm traditio ad
*\=3.
Mosaicam legem,qufle honorare palrem elmatrem, . .*
et eum,qui palri vel matri maledixerit, morte vi- . *
lam finirejubet?Proinde manifesto osleodit, eos, , >^
dum propriam traditionem conslituunU, Deiprae- , ^ ;
ceplum irritum facere. Traditio autem erat, Qui
^
dixerit palri vel malri,Donum quo z a me juvare- , , ^
ris. Haec autem habet interpretationem hujusmodi. . , -
G

V \ R L E LECTIONES.
.
e

in tervilutem vero liberos etiam homines abduci jubent. * *ed quce ex occasione liberiatisstict rrtV
quam etiam partem eripere in conditione vilce suot sit ausa. igniminiose. y stabiliunt. * Dim%m
e$t quo.
y

981

982

GRJECO-ROMAN UM

, - QuOsliberorum MnveniebanlPharisaeiopibus abun. \ dantes, aut ex laboribus propriis, aut liberalitate

- fortunae, aut aliunde, pietatis prsDteitu, docebant
> , eos ut totam suam substantiam, vel maximam
, , ejns partem,Deo tribuerent. Et licet inopes essent
- parentes eorum, indigerenlque liberorum provic
, . dentia, inslituebant , ut parentibus dicerent,quasi
, justum quidpiam et inexcusabile, et quod illos
, possel revocare, Corban (id est, munus est Deo
, , reposiium) quod requiris a me percipere, id esl,
d
, 8 , lucrifacere . Ut ex eo parentes quidem,qui Deum
, scirent praeferendum esse,animo dejecto reprime , . 2 rentur : Pharisaei autem licenter deinceps, quae
, - reposita erant, devorarenl ( utpote qui liberos dec
* ciperent, persuaderentque sua Deo dedicare ,at

que ita parentes inopes conlemnere, simpliciorum

/.



facultates ad Se attrahentes VOCe Corban.

b

/, , ,
.
,
Inter. bealo r patriarcha Anliochiae Theodoro
, , cognomine Balsamon, factae responsiones ad inter rogationes (35) Marci, sanctissiini Alexandriae pa , - triarchae,comperiuntur quasdam Iransgressiones *
facere in canonicis et civilibus constilulionibus :
. . an iis adhaerendum sit, necne ?
;
. , ,
Res. Divinusille vir, Anlioebisepalriarcha, ma 7 gnusquidem erat civilium et canonicarum conslitu, - tionum veteralor,etabomnibuse* in his celebratus:
. , ejus autem scripta, quae ad canonica et civilia po-

, C stulata h edita SUnt, non ominibus, quod mirum

, *
, ' , , ^

.

,
, , , ,
.

,
,
8 , -

est, accuralionem babere cernuntur : sed veluti

ex oblivione maxime et inconsiderantia procedentia,alibi etiam in seipsis divisa.Nec de eo dubitet,
qui diligenter considerarit, inveniens ejus scripta
diligenlise non respondentia. Ego autem eliam
illo vivomullos audiviConstantinopoli legisperitos,
qui quasdam viri illius upiniones J reprehenderent, quod noa essent recte emissae in canonum et lpgum interpretationibus, et aliis bujusmodi voluminibus. Reslat igiiur, ut verisimili
ratione dicamus, prsedicta scriptaab eo legioporlere.qui exactejurisprudentiae multiplicitalem novit, et in variis canonicorum textuum anfractibus
(iocte exercitatus est. Talis vir accurate sciet,
quid extra reprebensionem,quid non eo modo scrik

. ptum appareat. Eum sane, qui tali non glorieluT

, - experientia, nullo modo cum iis congredi opor . -

, *

tet , ne rudium mercalorum , in auri et 3!

genti speciem habentibus,et subaeratis,ac stanneis

VARtiE LECTIONES.
7 .
1

8 .

liberos. eos docebant, ul pietatis pmtexiu totam. tamen tic eos midiebant, ut. et i r recusabite, quodque posset eis ablegandis suflicere: Corban est id esl, munus Deo dedicatum^
quod cupis ex me commodicapere. dedicata. beatce memorito. * digressiones. tractabat ille
quidem subtiliter leaum et canonum slatua, el est ab omnibus. lemmata. > sublilitati viri. i sententias. * prolalm. ' in eis versari oportei.
9

0.
(35) H sunl uliimo loco posite in boc ipso libro (infra col. 1034).

984

JUS CANONICUM

983

negOtianS, sqilO CUm aiireis et argenteis pretio ; , W

, * , n
damnum et in ipsa sorte sustineat.
, , 9,
.
. TJV
Inter. Despondit quis sibi puellam sine consuetis sacris precibus, sed per consensura et inslru- , ^
mentorum scripturam : licet ei conjugi cum ger- .
mana bujus puellae praemortuae, necne? Alius , , , {
autem quidam eodemraodouxorem sibi, desponsa j * ,premorlua, aliam duxil : an hic bigamus cense- , 4
, *
bitur, necne ?
. .'
Res. Duaepiorum principum novellae constitutiones,prior quidem, Leonis philosophi, posterior ,
aatem, Alexii Comneni, quse sunt sponsalium et , , , i
nuptiarum, sapienter et religiose ad c
Christianse ornatum declararunt, implentes etiam *
velerum legum, quae de his ialae sunt, defectum ; , ?
nec eoim ut bas omnino reprobarent abrogarent- ,,
que> suas illi ediderunt constituliones. Sponsalibus /,
igitur et in septenni aetate robur illse tribuerunt, .
consensu solo et inslrumentorum scripturae. Nec amplius quidquara io iis caverunt. Scriplae autem ;,
novellae m tempus aetatistam sponsi,quam sponsse, wtrp
ulterius producentes finierunt : sancientes. raa- f^uu;
rem quidem debere decimum qnarlum annum, , *
feminam autem decimum tertium complere : et " , > *
eponsalia non aliter, quam sacra precatione, con- , , *
firmari constituerant; ut inde juxta nuptiarum , .
privilegium,firmitateindissolubili glorientur. Quae , ' 1*
autem Sponsalia SIC processerint, irrita, et v e - . ' irzlut non facta censeri.Verumtamen neque praxiicta , * >
septennis aetatis velerem constituiionem cessare ,
omnino, sed effectum etiam hanc ex parte babere , .
statuerunt, non ul perfectis adaequentur sponsa*- ' :
libus,sed tantum confirment conven liones de spon- , *
salibus factas, velut hominum placita simpliciter ofy tf^
slipulationibus munita. Hoc amplius, ul definilas ,
et declaratas cognaticas personas ingredi prohi- *0 , *
beant ad separatam sponsam sive ad septimum *
gradum, sive ad decimum tertium annum, ratio
sponsalium, eorumque disjunclio q constiterit.
^
, , ' tjrp,
.
Sponsi igitur, de quibus quaeris, primus qui- D , ;, *
dem, 81 puella erat 8eptennis,aut provectior, CUm , :",
sponsalia solo consensu inter eos facta sunt, pro- *
hibelur ex lege germanam ejuf uxorem ducere, , /,, ;
morluavidelicetilla.Sinauiem eralminorseptenni, , V*"
(natali tate nec per solum consensum sponsalia .
prorsus consislere dignoscuntur)sine reprebensio-
ne et crimine ei conjungetur. Annalesenim legum ), opiur>.
terminos nec novare, nec egredi possumus. Se- . / / cundus autem, quia sponsaliorum consensum ,
C

VARIiE LECTIONES.
^ .

10 .

fupra dicta veronoveUa* neque de protdiclaseptenni. ut efliciat ptena sponsali^ieiif

tum confirmel. q accedere prohibeat ad separalam divorlio sponsam. sive septimo, *ite dtfi*
tertio anno sponsalia coniracta sint, et eorum secuta diremptio. snpergredi.
r

985

GRJECO-ROMANUM.

986

, ' solemnis sacrorom celebratio, ut reeitatio, se , cula est ; nequaquam bigaraus habebituT.Nuptiai
, enim non verba constituunt, 8ed nec apertus vel
. clandeslinus concubitus (scortatio, enim haec eat)>
* sedsacrarumprecum carmina ,qu8ehisconsequen( \ , tia. Quonam autem modo aut aestimabitur biga . mus, aut dicetur, qui est eipertUS nuptias
, , - bac praerogativa exomatas ? I n univerSUITl au, ; tem solae conventiooes (ut in summa dicam) et
( ) ad COnstitulionem Sponsalium, et nuptiarum SO , hitionem, Supra COmprebensis novellis COn - SfitutionibuS VireS Uullas habent, licet atltiquiori, bus legumlationibus robur acquisiissenl *.
.
HAior

E L I ^ E M E T R O P O L I T A N I C R E T J B (36).
t RepoilSU ad Dionysium monachum, dcdiverstS
,
intcrrogationibu$
,
Ingetiii quidem imbeciililas el inopia, irater
, spiritalis, linguam cohibuit meam ad ea, quae a le
* - cum dubitatione proposila SUnt et manum ad id
*, torpentem babuit, et nequaquam ad scribendum
. mobilem.Qui autem humilibus el morigeris lumi , - dedit gratiam y et in Oris apertlira SUO implet
* , ^ spiritu, imbecillitatem meam confirmavit, et lin , gn vincula dissolvit, maniimque antea torpen tem, ad scribendum iocitatam ostendilx: unde
. *' per le Deo in te loquenti obtemperans, ad luas
, me prostemo jUSS10nes,et lU18 precationibllS COD ^, , fidens, 08 aperio, metu qui eum COhibebat 6XCU8 - fo : et ad ei, q u a le proposita SUnt, loquar,
, C non verba, mei felum inteilectus, sed ejus,
, qui C8eC0S illuminal, et StultlS dat intelligen, .
tiam.
, Quoniam autem ante ea.de quibnsdubilas,quae siisti iuterprelationem septuagesimicanonis magni
, , Basilii, qui diaconum labris pollutum, et eatenus
, ' se peccasse COnfesSUIIl, arcet a Sacro ministerio,
, Sanctificationum c autfm fieri participem Cum dia * coois sinit: consequentur certe et iios canonis ub , SCUrilatem dissolvemus et dubitationis Solutionem
. faciemus.Quaecunqae igiturquidam canonem hunc
, , interpretari conantes, occulte significari dixerunt
per labiorum poliutionem, silentio nunc praeterire
, , decrevi. ulpole quae non tam aedificare, quam de, , - j>struerepossint auditores.Quod autcm mibi dicere
. - lutum, et canonis obscuritalem ex se conjeclare
potest, id dicere conabor. Auxiliabitur autem mibi
ad hoc el quod i n EvangelUS dicitur a DomiDO.
- Qualenam boc? Respiciens (inqurl) mnlierem, ut
vov. ; () concupiscat ipsam.jam moecbatus est eam i n corde
, suo. Si igitur eum,qui ad concupiscentiam tantum

VARLE

LECTIONES.

sicut esi in facti narratione, non est secuia.

recitationes.
his privihgiis.
ex indicatis.
x robur habuerint. lumimrium dat. reddxdit.
*tuis mandatis.
qui et obstabit.
sacramentorum. d tecum conciliare.
t

(36) Eliae Cretensis episcopi subscriptio extat

in Actis n synodi Nicaen, alioqoi n i . Ergo sub
Irena et ConeUnlioo Augg. vixerit. Ejus com4

mentarius in Naziantenum, nunquam aniea Grce edilos, exslat Palrologice tom. XXXVI.

J L S CANOMCLM

991

9tt

tspeiU mOtiertm.mctthitum etseia cordc soD >- *&* '^. - ** *

misef promuitiafitqood io corporalibos taelioDibas /, * 1<?K
el eompleiibuf io ea pecealun perfecerii; mnllo , xxl rsptxixi"i
mjgie ettm, qui noo ttsqoe ad speclra modo, ted /ZTt a> * miu*
, ^^;
ei per corporalera Uclum, labioram, ioqoaiD os-
euli,)ndeqoe factae ioqninaiioois peccalum veinti , , >ioeorpora?it, lalis inquiualio ul inoechum coodem- , > ^,
nabit. Consequeoter igitur doctori < Christo, ina- * *\
gnus Basilius diaconum his pollulum remotet * *: quidem a sacro rntms(erio.sanctiOcaiiones aulem oiaxw
curn diaconis parlicipare permillii: quodei adbuc -,, * &
desit ad perfectionem peccaii, el corporalem c ** :*. * eu ~
iTaisioremquc fnislionera : qua ficlus diaconus / . ,
non amplius eurn diaconis commui.ione iruelur, : 4 ,%1;
ed in laicorum lucum expukus 'ut ail rursus idem ,
wagnus Basilius), bouigne i lic hujus esse parli- , ' .;,
cip permillitur. Jam fero*ei dc iis, qu&solutio- , *
*
ne indigent, dicere aggrediar.
^
.
,
Quaesibti, an oporleat tiribus omnino defectis,

, 41 *:,
et tcnue quidem adhuc spirantibus, sed qui sinl
omnino tdne eensu et neque btbere, neque edere , , ^
possint, largiri divinas eanclificationesjam ani- , *>.
mam efllaturie. Et dicimus, cum canon diviuilus *, -j *>
inspiratorum patrurn.quiConstantinopoIi imperan- ,

,
^
;,
le Jueiiauo convencrunl, expressim vociferetur
f

Nemocorporibus morienlium Eucbaristiam largia ^ ' :

: fcriplum est enim : Accipite, manducate ;
- , &,^
^
morluormn nntpm
rnrnnr* nnr
manrinrarA nor
,
mortuorum
autem corpora
ncc manducare,
nec
/
*

ouvipsfti,
accipere poesunl mibil nos prailerhaec diecreposc,quia nec adjectionem detraclionemve ullam in , \&
facris canonibus romminisci \ Quoniam autem ii, * . ^
de quibus inierrogasli, suorum negligenlia (ut di- ' , V,
xisliyrninislrorum fxtrema hora ad hoc per mor- v#t>
bum redacti eunt,ul respirent quidem adhuc.sen- ,
su autem careant, et neque accipere, nrque man- ,
ducare pogsinl: sed et quod offertur, ob insensibi- ^ ' , ;
litatem,aut alio quo modo exspuant: necesse est sacerdotenu qui eo tempore praeso fucrit, non ,
slupidum eese,sed consilitim sequi,per quod et , ' 8
anctis muneribus reverenlia conservetur^tapgro- ,
tanti acquiranlur securitas, quod non sil prorsus , *
bujusmodi eubsidii leorum qui sic trans- .
mutantnr. Fiatque illud, si labra el lingua tenueD >
**} f ** *
adhuc spirantis, nec omninoexstincti, perlactio- ,
nemetunctionem sacrarum sanctifi ationum sigil e f J *
Ientur: antpotius si ad infirmttatem ejus collatio ,
harumtemperelur.Sicenim, utdictum esl, utrisque *
utraque conservabuntur, etreverentia sanctis re- . , , *;
bus cum SBgrotus ex bis, qtuB diximus, ea non ,
respuat.Sic enim et sua eril slabilitas canuni, qui , (
C

xoG:o

z i

99

VARIiE LECTIONES.
,

* .

*igitur ad exemplum doctons tsacramcnta. tetiam magis adhuc corporalis et crassior.

et de solutione vocatorumindubium. sacramenta. j quod nec adjeclionm, nec detractionem wjj^
canonibusexcogitorelicct. * mcdicorum. dum non prorsus expcrs ' a l M a l t c i r ^ f r i i l e T r t n i i ^ '
percontaciumctufutioncmmnctorum*acramentoru
1

tf

989

090

GRiECO-ROMANUM.

. iis, qui adhuc pauxillum spirant, interdixit

! - participatione; sed mortuis corporibus. Mortua
, . enim, ioquit, corpora neque sumere, neque edere
() , . possunt. Morlua autem sunt, a quibus anima jam
, .
avolavit.

De eo qui ad mortem usque extranecc mulieri
.
cohabitat.
,
Secunda interrogatio hujusmodi esl, an ei, qui
- ad extremum usque spiritum cum extranea rau , . liere,turpem transegit vitam n, sint largiendae di ' inae sanclificaliones , necne; proplerea quod in
. . proprio peccato a falcifera mortedeprehensussit.
; Talis esi igitur inlerrogaiio. Quaenara autem de
, - boc nobis oralioP est? Si quidem qui ad exlremum
; ipsum halitum redactus, ad conscientiam veniens
, , uon fallacium raliociniorum, futurique jodicii,
, , publicaverit peccalum, et professus sit se, si
* reviviscat, ad id non reversurum, et conlritione
cordis ardentius postulaverit Dominici corporis
, et sanguinis communionem mererii : mereatur
, . per divinae clemenliae fldem. Id enim arbitror
' - eM3canonem Palnim, qui Niceae conveneruut,
, ad finem significare, cum ait: In summa aulem,
. - de quolibet excedente, et Eucharistiae participa, , tionem petente.episcopuscum examinatione obla tionem impertiai. Quod si nihil tale, vel eo tem. ' , ' pore (quod absil) ostenderil); qui ad id advocatus
, ( ) fuerit sacerdos, procul revertalur: memor Do , ^ , mini Chrisli,dicentis io Evangelio : Ne projicialis
, C SQHCla CQIlibus, nequc mittdtis margaritas dUte
, porcos: el praelerea magni Apostoli, velantis, ne
. quis cum alienis peccalis communicet. Qui autem
- hujusmodi sentenlia damnatus erit seipsum a c . - cuset. Dictum enim a Deo est per prophetam, In
, . quo te invenero, in eo te jtidicabo. Iuventus a u : , , tem hic est iu proprio peccato. Neqne mihi quis
. raagni Gregorii per miracula celebris proferat
. - canonem,qui (oto vitae suae temporeexcommuDica - tione damnatos, in tempore exitus communio, ) nem participare benigne permittit: non enim de
, iis loquitur, quos peccati non poenilel; teddeiis,
. qui quidem a peccato jam recesserunt, placare
', - autem Deum per hanc longam poenitentiam
, damnati fuerunt.
.
0

, - oporteat eum, oui cum extranea mufiere

- *
-
'
-
- -
b \ t a t , p o s t vxons suoe morlem, ud binubivel
trinvbi gradum suscipi.

,
.
Quaesiisti adbuc, quonam modo vucandus sitis
,
qui.
postmortem conjugis ex piimo mairimonio,

, - habilat cum exlranea, et cum ea coinquinatur;
. *3 - item qui post obilum secundae uxoris ad extra0 1

VARIJE

LECTIONES.

*3 .

* stupri consuetvdinem habel. sacramenta. nostra ratio. consequi: consequalur, idque per
fidem in Dei benignitalem.
GeneralUer autem, ei de. abscedat. ad placandum autem.
1

991

JUS GANONICUM

neam divertit. An ille btaabus, trinubus\aft , . i*\ *

simpJiciter scortatores. Et miror quid in mentem , , , .
tibi venerit,ut de his adeo perspicue differentibus, ,
quasi indifferentibus quaesieris : cum magaa sit , tpl
bigamorumcum scorUtoribusdifferentia,et horum , * ^ *
rursus cum illis. Quod oranibus manifestum est, , *
el maxime non perfunctorie audientibus magnum . '
Apostolum, qui bigamiam certa ratiooe reperitur
concessisse, scorlationera vero nequa(|uam. Cui , con:ruen$ magnus Basilius sic ait in sacris suis * , l i
canonibus: Quae in viduitale polestatemsui ipsius , !;
habet, ut nubat, exlra crimen est, cum Aposto- * ;
lus dicat: Sin autem vir mortuus fuerit, libera est ,
cui velit nubere,raodoin Domino. Hoc autemad- . ,

didlt, SCOrlatorios vetans affeclus et COngressus, , . *

quales sane SUUt exlranearum mulierum. Et bi- . ,
*;

gamia quidem precatione consecratur: scortalio , . *

autem nequaquam: aut scortatio non essel. Et ,
quidem bigamia(quemadmodum magnus ail Basi
. .
lius) neque raalrimunium est, neque matrimonii. (> )
principium.QuDd autem bigamia sil raatrimonium, ; , ,
ex ipso nomine liquel. Et bigami quidem duobus . ,
annis vacant communione, quibus impletis, eam , %
merentur. Scortatores, si quidem a scortatione , , : ?wf**|
cessenl, jper annos septem integros exeommuni- , *
calione damnantur, post quos ad coimnunionem , '
admitluntur. Quod si scortari non desinant, in se /. , '
ipsi excommunicalionis sentenliam ferunt.Ei baec ; . S
de differenlia nuptiarumy, vt scortatorum : cum *
quibus collocantur etiam qui ^ CUin extraneis ITIU-C ^

lieribus habitant.

De eo, majoribus * plectantur scortantes, , >

.
quam trinubi.
' , * *
Hoc ampiius, et trigamia a scortalione, et trigami a scoi latoribus diiferunt. Idqueex his mani- . 1
festum est IIIi enim cum sordium purgatione, . ' **
etiam cauonico rigore, precationem merentur : ,
hi autem} scortatores viJelicet, nullo modo. Illi . , , . p
quidem poslquam quinquennii excommunicatio- ^ ( $
nem, non a canone, ut magnus inquit Basilius, ), *
sed majorum Iradiiione sustulerint, deinde poeni- :,
tentiae fructum exhibuerini,incommunionislocuin , ^
restituuntur. At scorlatores, si a scorlaiione re- . , *
cesserinl, octavo anno eam merentur : si non re- j)pvtUt, , *?
cesserint, nequaquam. Raliocinando igitur collige , . ?
has diflerentias, et non dubitabis, sitne scorlalor , .
an lunubus,qui posl secundas nuptias sinepreca- *
tione cum quapiam muliere turpem vilam agity. . ' *,
Rursus quonam modo jura trinuborum reganlur, , prf<n
ex unionis decisione disces aperlissime. Neque : ^
enim nobis ouum est, in ejus distinctionibus im- ,
raorandi.
x

De eo, qui animadvercit suum filiufn scortantm

tp-

> tti?*'

Quantum autem ad illud pertinet, an oporteat

VARIJE

LECTIONES.

.
digamorum. * tnter auo$ rtfenmtor el qui.
amen impetrant. stupn coniuetudinem habcl.

licet praler accuratam

ex tomo unionii.

cawumtmte*twji**

GR/fSce-BOMANUM

993

994

4 9) {, tWiw - sacerdoles suscipere oblationes patrum illornm.

'< , ( quibus scientibus Glii inpolestate positiscortanlur,
) necne (haec eniin est inlerrogatio tua quarta),aio:
) , Si scortantium, nec a scorlatione recedentiuin,
, oblationes admiltendaesunt;patrum etiam omnino,
. , quorum permissuliberiscortanlur.Nam non vetare
, . * scientes, sed lacere; permillere procul dubio est.
fctlvQ, ; Quod si non illud, hoc quonam modo? Atquiscor . - tanlium non sunt admiltendae : nec igitur eorum,
. , . qui conscii participant. Consciura au em el parti * , cipem esse patrein, perspicuum est Eo enim illud
' - pertinel: Si conspiciebas furem,cnm eo concurre. , bas; et cum moecho partem tuam ponebas. Et in
5 * 71 canone magni Basi!ii,qui his verbis pronuntiat:
, , Conscius cuin unoquoque delinquentium,noncon
' , , fessus, sed convictus, tanto lempore sub poena
, erit, quanto is, qui est mali auclor, emendatur.
. Qu inqnam hic in filio qui, seiente palre,scortatur
, plus quidpiam conspicitur,quam de quibus dicium
' . est.Adeo enim subjeclisuntpatribu Glii,ut neque
, '' leeitimse uxorisineillorum consensu conjungipos sint.Nuptia? enim sine iis,qui babenl in poteslate,
. ( coeuntesful ilerum magnus ille inquit 42 canone),
) - sunl scortaliones. Neque igitur, patre vivo, neque
, . , domino,quicoeunt.suntcriminisexsortes.ConveQ, , , tiones enim eorum, qui in alieoa potestate sunt,
. ' nihil firmilatis babeni.Si haec igitur ita se habent,
, quis horum palrem pcena scorlanlium eximet?
; Ideoque et bic, quemadmodum filius, eritexcom * , municatus; quia cum po>set prohibere, aut aliter

, - legitimo elocare matrimonio, nihil borum fecerit.

. /, - Quonam autem modo non magis Deum exacerbabit,
, qui cum peccali causam non pracidat,oblalioni ; bus et precationibusplai ari Deum arbitratur? Idem
Tjcoutv ^ , - euim facereicum iis,qui iniquilatemcommiserunt,
, thy et injuste parla possideni;sed maleflciorum remit . ti sibi poenain a judice munerlbus deprecantur. Illi
, enim talia deprecantes, acerbiorem omoino sibi
, *3 potius reddent judiceia (nisi is nomen suum
! , , ementiatu)r,ethiDeum,qui non aliter ad pceniten . , tes, quara per poenitenliam, fleclitur.Audiant igi . tur, ut raeretricis mercedem aon paliatur mun - dus i . Valeui enim et pro peccatoribus oblatae
. '' , D justorum preces,sed effectui lradilae.Id est, si, pro
, - quibus oUeruntur, poenitentia ducanlur, conver \iv & - tanturquea peccato; quorum nihil hic facium vi^ , , , deo, cum scortans scortatur, et pater lacens, uec
^, .
c .
(
) ^ * , ^
\
-

ftoercem, permitlit.
De suuxptoribus.
Susceptoree (de his enim tuum quinlura est interrogatuxn) si probe nosseot, quae a magno Dionysio definitasunt et qualenus curam exigunturet
eollicitudinera ejus, qui per spiritale lavacrum regeneralur, et ab hie euecipitur: aegnias quidem ad

VARLE LEGTIONES.
45 tl .
1

capere partem de menttU merelricis eum, qui purus esU

995

JtJS CANONICUM.

99

eusceptorum minesterium prodirent,etiam arden- vov, '

tius invitati. Cum vero ignorent, videamus autem ,
quotidie et raulieres sine differentia susceptorum , * u
onus recipientes; quid vetatjuxtaconsueludinem, ; ro>
quae hic oblinuit, viro peregrinante, qui primoge- , ^
nitum horum parentem filiolum suscepit, illius , *uxorem invitatam suscipere eura, qui eisdem pos- * , *,
tea fuit natus ?
> ' *&
;
Sextum autem,quod de infanle qua&nlum est,ut
, fyrji'
paucis dicam, est hujusmodi :
,
Infans, inquisti, morbo correptus, et jam morti
() , &
proxirrus, sacerdoti cuidam oblalusestpersacram , , \ ; 2Dei generationem regenerandus. Hic. cum exilem .
spiritum eum ducere videret,el veritus,Ut solemni- , ?
busprecibus et adjuralionibus non decantatis prae- :
riperetur, antequam baplismatis regenerationem , *
esset adeptus: precalionesantebaptismum decan- * tandas, et adjurationes prsecidens, initial illum , *
triplicidemersione.H triplici Patris, Filii et Spi- , *
ritus saocli invocatione. Quid posl bsec ? Conva- , , iyi
lescit infans.abeuntemorbo.Accedit iterum sacer- ; ,
dos, adjurationes, quas praelerierat, et preces im- . 6 *,
pleturus. Quod restat, quaesiisli discere, liceretid * , ir
facere, necne.Et puto ea,quae baptismum praece- . ,
dunt, post baptismum accinenda non esse ei, qui , . , , *
jam baplismo initiatus est, per triplicem immer- sionem, el trium personarum invocationom, in
quibus est baptimus.Nusquam enim ab ullo sacro- , ,
rum canooum tale quid definitum invenimus E t c ^ . '
47canon divinitus afflatorum Patrum,quiLaodice& ^'
convenerunt,de iis loquens,qui ob necessitatem in ^
morbis baptizantur,nihil horum meminit,neque ut , h *
preces dicantur, nequeut adjuraliones posl bapli- , hpr
sma fiant: sed illius modo, quod fides ediscenda , , * p
sil etiam post baptisma, ab eo, qui morbo prohi- *
bitus esl, antequam eam disceret. Ail enim, eos, , ,
qui in morbo baptizati suni, fidem ediscere opor- ,
tere, et agnoscere, se divina largitione dignos ha- , **,
, , auf**
bitos esse .
.
' * : *
Septimam et ultimam interrogationem hujusmodi proposuisti. Puella quaeilam,quintum agensan- . , ,; &
num, inimpubere aetate despondelur cuidam viro, ^ , 0;

qui propter aetatem impuberemjure eamrepudiat.
" -,
"
- ,,.
Haec autem rursus septimo aetatis anno despondetur .
alteri: qui ilerum eamdem causam habens cum ?
priore, dissidium cum ea facit. Quid tum deinde?
Tertium decimum agensannum \ultalii virolegi ^ . ; **
time conjugi, et benedictione sacra initiari. Haec ^^* "
per narrationem expooens, quaerebas, prohibita . ^ * ^
essent, necne. Et dicimus, non prohiberi eam ; , , . &
tum quod praeter aetatem desponsata sit, et hujus- , , * &
modi sponsalia nullo connumerentur modo spon- , 0*
salibus novella conslitutione cognitis : tum quod $ *
praedictl sponsi (si quidem sponeos vocarioporteat , , ^
0

VARLE LECTIONES.
1 6 .
* quod divinum

munus adepti

$int.

_ A

997

GRjfiCO-ROMANUM

998

( eos, qui per illicitum appellationem emenliiti sunt)

, , - jnre jairi ab ea discesserint. Nam et si quiseorum
) . sponsalia vindicel ,suificial puellaeauxilium adeum
, ^ repellendum, quod videatur COOSentire, , pter setalem pupillarem.
, .
.
NtCEPHORI CHARTOPHYLACIS.
* EptStolu Chartophytacii domvii NicephoH dd

monachum quemdam Theodosium, et inclu,

sum Corinthi, continens quarumdam qucBslio.

num soiutionem.
c

Exstat inter Opera Nicephori CP. patriarchae, Patrologix tom. C, col. 1061.
NIKHTA MHTPOflOAiTor -

NICETJE

.
c ' ,
, ,
, ' )-

METROPOUTANI THESSALONICES.

SuggestlO monachi CUJUsdam CappadoCtS, BasilH

nomen h(lbenti$ ud eptSCOpum ThessaloniCOZ,
dominum Nicetam Mitylenczum, de servis, ut
%

sacrce preces eorum nuptiis adhibeantur.

, " '
Sanctedominemi,inmundobabitationemfaciens,
, - et adeunUUlll me COnfessiones SUScipiens,reperi ex
, , iis aliquos.qui sei vos elaucillas haberent,et servos
, eorum sine sacra precatione, SCOTtatuTum ,
. conjunctos. Cum autem legissem secundum magni
, ^ Pauli prsecepluin, dicens : Quod Sl elhnici sit SCr *7 , - YUS, doceahir placere dominO, senno calum , ' . niis d appetatur.Si igihir habel uxorem vir,autuxor
*8 , , - virum, fioceantur seipsis esse contenli. Quod si
*9 , innupti sint,discant non scorlari,sed nuptias lege
, . contrahere. Quod si dominus ejus, qui iidelis sit,
, , , sciatque euin scortari, non det ei uxorem, aut
, , mulien virum, excommunicelur. Cum, inquam,
, . ^, , , id legissem, admonui dominos, ut benedicerentur
, eorum servi. Prseceptum eliam eis OStendi. Qui
* - praeceplumquidemprobaruntAposloli,utsancfum,
. , et Deo graia continens . id vero pro defensione
, *0 - causabantur, se vereri, ne si precepto pareanl,ut
, , - servi benedictionem accipiant, liberali per bene , dic(iouem,eorum servitute privenlur. Cum hC i l l i
,
, dicerent, nram rnrsus in cerlamine ad propositum
**, dubius : multuque tamen adhibito studio, inveni
, eliam ter beati imperatoris domini Alexii Novel , *3 lam, jubenlem, ut ser\i benedicaalur, rursusque
, - D post benedictionem servi maneant. Eam igitur illis
, OStendi. Qui ilerum defendebant, esse hanc
. . constilutionem beati iilius principis. Cumque ne, sciam quid opus facto sil, sanctiiatem tuam rogo,
. , - ut si vere ea noveila ab eo facta sit. a tergo fir , ' metur subscriptionis tuae auctoriUle. Subscriba , * *4 turque tsancta manu tua, ad probalionem certitu, , dinemque eorum, qui iili fldem non habent, etad
, multorum Utilitatem.
.
c

VARLE LECTIONES.
*7 . *8 . 19 . *> . **
, xdt . . *3 . *4 ' .
c

ex eis spomalia secum asseral esse contracta et/amsi pagani servussit, hero tuo placere discat,
ne doctrina c. plurimum laudandi. firmelur per adnotaiionem tuam et subseribatur.
f

J T 3 cjksesmsx
- Vnnrn

d*r o* :V*<im habcnt MTRUD st

^Hm <pu m taauua habeat jermm : et osn

^ -ras. r^a. rxx ^ . m

HbvUoe wrxztnr, VM
aeciuam hab^ac *
qma fomiaoa *ermm ^ n t p m r e pn ^t^^r(etor *wUur. Pe*o et me team insataiiunem to JK>*fccAtewa*jpdttiamt/\a eauHulaauir ^iferre

re* oblatfvftes fermeafa*eruu~

ttftrs u,m *=^

XR

TfgWlffT

"> ^n \
tiv avotuQM * x x i xgxr
^= > ssisr > 'E*x*3vstxc

.
C JL^cc^ ,. ^ 53 1**

, ^ , - tnpira,
QDHI ln, amiii, qoi b bvago ei >nlerfalk> ia.^-, ^* sav , ; t
terroga*, %**IM* ; qai
le ud*rim, oee teonn
*tm toWotaUn Qmit aotem erraia c/>mprebuia zjrfyet ZTVL ' *\ i s , i ^ J i >
adffxnnim fea*, *ete**ano tvyrrig^tvU itjat.iaam- -^ yyx> r. , s u d W s x ^.

> ospi ^, >

^** , *.
^*.- ^ , ^
, r z i * ^> * e: -
CTOX*K
5* % ^ ^ ,
. , / - **
, 9 c & ^ t
* *, "y*
, , , 3
, ^>. -pr
' , >,
' 5, im*r
,
rop*j&&
& cora*
, ir
, m
, *
* *
, >
, - ^
, ,
&
. %
iajreceperunt.Elreliquuii),ne SCurtentur , rece- D 30 ^ , r>
ptum eit, ul tacra pnxatione serviles initientur ' ,
perwna, iterumqua in servilule maneant. Nec *, ^
ullam cauiam habent domini, quin suoe servos . ^
lervli inulieribui,et ancillas servis viris, cura sacra ^
precalione legitiineconjungant.Quod nisi fecerint, 91 ,
oanonioii obnoiii tunt pooni, exterminationibus
.-.
tidelicei, el excommunicationibue. Eorum autem ,
neque oblationei accipiende, donec CQrrigantur. , ^9 ***-

qvi deminft taserrioot, m e scni aiol, w e liberi,

et potio smifjst (nooino eonHitau potesfate,
in (Urtmmn coofcraeUir, eurum correcuooem
awto eoreiUEi qaidem *ini laleatia.raiionfn Deo reddet.qoifecit: s>n aailem aperta,palerfamiliat ipte; qui eiitmeccletizloci hxc declarare
toflelor, ui episcopot, et qoi illic lacerdotes,
e monathi/Jeeorooi correctionediKepleoLTooc
tnirn paterfamiliaf fti quidem admi/fiitus id tteglexerii, n#e fecerti ad effiendationero,quidqoid in se
increpindui e*l pro aui ordiois qoalilaie, et
6*t6rfaioandui, Cum igitur ter? etaocill& cujatpMfnteorianlar eiaccepta ejusnotiliadominos DOD
coerctHollo modoUle peccaiuro, necpenniititeos
benedictionem accipere: excomtounicatiooedigonj
e$ t, juiU sacroi at difinos canone e,quemadmodam
tu eiquiiiU; comideraili Illud autem frualra iorniidaot domini, na fi fenri* concedatur, ut cum
legiliinif uxonbue acria benedicaolur precibu^aat
incillaB cum virie, suos servos amittant: quasi sacrarum precuin recitatio eos in libertatem rapiat.
Hanc eniin funuidinem inclyiua imperator,donnnus
Aloxiunuilulit, per novellam, quam eiiam Eccle-

VARLE LECTIONES.
^tt . * 0 . 9 7
* i .
. W < . 50 . 51 iouW.
W .
t eognoscere cupio consilium tuum.
nt $*m tcorltntur.
segregationibttt.
1

stiggestio

patres familias. i segregandus. * Ideoq*

1001

1002

GRJECO-ROMANUM

. ! ! ,
* . ' 35
, ,
,
. ,
,
, 54
, '

55
, 56
,
* 57.

Sed et quiadeaobsemndaemendandaquedeputati sunt ,nisi id fecerint,sacris canonibusobooxii

erunt. Quod si cui sit facultas habendi servum
unum, vel ancillam, desit autem fucultas alterius
comparandi,uteos conjungat ,et obidindulgetei ,
quem in sua potestate habet: sciat ipsosnooideo
liberari ab ecclesiastica et canonica censura.Sed et
ipse omnino teneturdocereservum suumcontinenter agere,aut omni modo scortationem prohibere p,
nuptiis utcunque conjungens scortantem personam ; atque ita extra culpam esto <i.
0

Subscriptio : Nicetas" metropolitanus Thessalonicae.

, Interrogationes et responsioncs diversa, variis

antistitibus factae ad dominum Nicetam char,
tovhylacem, quifuit archiepiscopus metropolis
.
Tliessalonices.
. [
Interrogatio prima. Diaconus officialis, accu, , satus, quod per collusionem amiserit rem E c ' clesiaeimmobilem,censurae ecclesiaslicae subjectus
, , - est a metropolitano : obiit metropolitanus,succes * - sit alius, qui eum in poenis esse sivit. Qusero, an
* .
hic a nobis paena absolvi possit.
*> . , ,
Inlerr. 2. Clericus uxorem ducens, precatione
, tantum sponsaliorum suscepta, cum ea congres, sus est : deinde creatus est sacerdos, credens
, sponsaliorum preces ad nuptias sufficere, cum
, , ^ ^. antistes ignoraret perfectas nuptias non fuisse
. contractas. Postea nuptiarum etiam precationem
, accepit. Quaero, an debeal sacra celebrare, aul a
H 58 , ceiebratiooe desistere, aut temporalibus pcenis
.
coerceri.
' . **
Interr. 3. An deputatus, qui secundas nuptias
conlraxit, debeat tempore inlroitus siinul introire
.
cum antistite.
. ,
Responsio prima. Qui incasatus est,sive sirapli', citer,sive secundum leges accusatione instituta, ob
, collusionem de praedioEcclesiaefaclam,non tamen
, , - etiam convictus, etsisub poenis (cum isqui pro - pler talem accusationem eas irrogaverat, sit mor:, ' tuus) relictus fuerit, et a duobus, qui posl illum
fuerunt, antislitibus, sitque haclennssub iis: laraen
> , ^ si nunc nulluseum convincat, nec fateatur prodi: , titonem, potest a suoantislite, qui nuncest,absol, , vi; et esse in proprio ministerio, officioque suo
.
fungi.
*.
Resp. 2.;Glericus au(em,quicum suasponsaante
, nuptiarum consecrationem colit,licel non censeatur
> , 8 - clandestinas contraxisse nuplias, quia eufficere
exisiimet sponsaliorum conjunctionem ad sponsae
' * copulam : quia tamen omnino ignoravit ea, quae
r

V A R L E LECTIONES.
8 3 ^. 34 , . 35 , 36 . 37
. , . 38 .

m inspiciendaque. mandatum habcnt. patitur scorlari eum eamve, quem quamve in sua poistate habet.v prottibebit.* addeiidum Mense septembri, indictionexi. * furtivas.
11

PATROL. GR. GXiX.

32

Ui^irr^i^r..
:

: ^ i i : e L

tiL.

IiJti

~'1**

S L ^^,.

r^w. -

r i r i " . . . ..fT

;: L L ^ I C

" *-

TL^:^

. ^ : - ~ *. l r -

*= ^

= TT~_^r

"-...-^.

rrz.;w

^rr-

C^HT:ir-M

TL -- ?LI

.-.

JT"^trrrr

i.r..

i-L^.. . i j r

T C . cezr^c 53

VAKLE LECTIO>XS
17. aitmatcmtui m w i / <
niatienum trmisfrr; ijMedaMtmtfemrri
iirruLin, rs:. cmcmm.
5

1005

1006

GRJECO-ROMANUM

'.
Itlterr. Si quis CUDSecratuS t>, aut eliam laiCUS
, ,
deprehensus sit incantator aut veneficus, aut
;
etiam triviorum circulator, cui poenae succidel?
. >
Besp. Haec sunt paganicae consuetudinis, non
, Christianae reipublicse, et rainus orlhodoxaeEccle . - siae. Unde qui de his studiis et maiis artibus con , victus fueril, si quidem sit clericus; deponilurj,
, , eldeEcclesia ejicitur, juxta canonem tricesimurn
, "' * sextum Laodiceoae synodi. Similique modo laicus
prorsus ab Ecclesia expellitur.Pcenilenliamaulem
. ' agentes emendanlur per sexennium, aut quin, - quennium : tribus quidem annis prostrali, et re , , liquis comprecanles lantum, sine oblalione, juxla
, . vicesimura quartum canonem Ancyranae. Atque
, , ita ingenue poenitentes, vel ut antistes ad eorum
( poenitentiam onimadverlerit c (habet enim po ), - leslatem etiam minuendi temporis), divinam com.
municationem promerebunlur.
. ?
Interr. Siquissacerdotatus d cum prseside pro , vinciae potentalumhabere studeat,indequedenun , * ^, tiaverit quidpiam de aliquibus; et presidem in eos
;
excitaverit6, quid secundum canones patietur ?
.
Resp. Sacerdos templo assidere debet,et eccle, - siasticis occupari ministeriis,non potentatum simul
6 , gerere cum mundanis potestatibus et magistrati . bus. Ex legitima aulem denuntiatione non laedilur.
, si quando id faciat, nisi contra Ecclesiam, fiat
- falsa et calumniosa delatio. Tunc enimautut im. pius, aut calumniator convictus, damnatur. Certae
. - autem sunt canonicae horum poeuae.
.
'. , - C
Interr. Si quis sacratus, praeler decorum indua> , , tur vestem, etmundanis amictus deprehensus sit,
cai (& , et tela ferens f , noctuque vagans, quonam modo
;
coercebitur ?
, ^, , 8
, .
.

, - * ' , , , , 4*
-\ , ,
', ,
. ,

Resp. Indui non decentihabitu,et telum fferre,

nocluque vagari, ut prima specie videlur, laudabile non est. Nara de eo, qui sic agit, boni nibil
suspicari licet. Post admonilionem enim hqui id
facii, deponeiur omoino : nisi per necessilatem
aliquam, aut infortunium, vel paupertatem, aliamve quam jusiam causam, aut etiam loci ferocitatem, et insiabilitatem, ac barbariem, ad utilitatem
suam, vel allerins cuju>piam, non ad animae damnuin Tunc enim ei venia dabitur, ut qui non sit

, -

inficiatus promissum, neque contemptui habeat

. ,
.
'. ' ,
repoj , , ^ ' ,
i ;

habilum, neque ullis aliis insidietUT.

. -

Interr. Si quis sacralus promiscuum vulgum excitet adversus suum episcopum, vel
alium quemlibet simpliciter, et turbas congreget,
ac molialur in eum, quidnam a canone pali
debet?

VARLE LECTIONES.
4* , 4 i .

t> sacerdos. vere acta pcenitentia, vel prout pontificividetur^habitap&iiitentiot ipsorum ratione.
in sacerdotio comHtutus. incitaverit. t fustes gerens. fuslem. ergo. qui professionem
uan non negel.
e

991

JUS GAXONICUM

neam difertit, Ao ille Mbebmi, Me tnaubtrt ae , ) ^.* .

-J ^
eimpliciter acortatores. Et miror qnid m mmvtm , , , Ij ;.
tibi ?enerit,ut de his adeo perspietie differeatibas, , ttfl *
quasi iodifferentibus quaaierie: cera nugea stt / , 6c n i
bigamorumcum fcortatoribasdifferentia,ethoniiii , ? * . *
runue cum illis. Qaod omnibut manifeslum esi, , * #
el maxime non perfuoctorie audientibus roagoum . " xxi u>
Apoftolum, qui bigamiam certa raliooe reperitur *
coneensisse, scortationem ?ero nequaquam. Coi , con,ruens magnus Basilius sic ail sacris stiis * , f l &
canonibus: Quae in viduilate polestatein sui ipsius , ;
habet, ut nubat, extra crimen esl, cura Aposto- '
lus dicat: Sin autem vir mortuus fuerit libera t*st ,
cui velit nubere, modo in Domino. Hoc aulemad- . , * ^
didit, ecorlalorios velans afifeclus et congressus, , . ?
quales sane sunt exlraoearum mulierum. Et bi- . ,

gamia quidem precalione consecratur: scorlalio , xai 1

autem nequaquam: aut scortalio non esset. E l ,
. . **
quidem bigamia(quemadmodum magnus ait Basi
lius) neque matrimonium est, neque matrimonii ( ) ,
principium.Qmdautem bigamia sit matrimonium, , , *
ex ipso nomine liquel. Et bigami quidem duobos . ^.
annis vacant communione, quibus impletis, eam / ,
merentur. Scorialores, si quidem a scorlatione ' , : : spoj
cesscnl, jper annos septem integros exeommuni- , * *
caiioue damnantur, post quos ad communionem /^ , *
admitluntur. Quod si scortari non desinant, in se . , x i t f
ipsi excoinmunicalionis sentenliam ferunt. Et liaec
; . U
de differentia nuptiarum y, vt scortatorum : cum * Kopw
;: ^*
quibus collocantur etiam q u i cum exlraneis mu- C '
lieribus habitant.
.
B

, ! >
.
, <
Hoc amplius, el trigamia a scortalione, et Irigami a scorlatoribus diflerunt. Idqueex his mani- . U
festum est IHi enim cum sordium purgatione, . ' ,
etiam cauonico rigore, precationein merentur : ,
hi autem^ scortatores viJelicet, nu.lo modo. III . , , .
: O J X (< *;quidem postquam quinquenmi excommunicatio-
nem, non a canone, ut magnus inquit Basilius, ), *
sed majorum Iradiiione suslulerim, deinde poeni- :, mfc&F"
tentiae fructum exhibuerimjncommunionislocuin , tooov
restiluuntur. At scortalores, si a scorlaiione re- . ,
*:
cesserint, octavo anno eam merenlur : si non re- 0 ,

,
.

btyX
cesserint, nequaquam. Raliocinando igitur collige
has differentias, et non dubitabis, sitne scoriator , O J X . **
an ttinubus,qui post secundas nuplias sinepreca-
tione cum quapiam muliere turpem vitam agily. . ^"*
Rursus quonam modo jura trinuborum regatilur, , ^
ex unionis , decisione disces apertissime. Neque ^ aofA^
enim nobis ouum est, in ejus distinctionibus im- .'.

De eo an majoribus poenis plectantur scortantes,

quam trinubi.
9

raorandi.
De ro, qui animadvertit ^uumfiliufnscortantem.
Quantum autem ad illud perlinel, an oporleal

n^

ft

VARLE LECTIONES.
*4 .

iigamorum. ^ inter quns rtfemniur et qui. licet prater acct

tmen inpetrant. f Huprt con$uetudi*em habet. * ex Umo unumu

993

GR/BC0-ROMANUM

94

, > - sacerdoles suscipere oblationes pairum illorum.

, ) ( quibus scienlibus Glii inpotestate positiscortanlur,

) necne ihaac eniin est interrogatio tua quarta),aio:
, Si scorlantium, nec a scorlatione recedentiura,
, oblationes admittendaesunt; patrum etiam omnino,
. , quorum permissti liberiscortantur.Nam non vetare
$, . ' scienles, sed tacere; permillere procul dubio est.
, ; Quod si non illud, hoc quonam modo? Atquiscor . - lantium non sunt admittend : nec igitur eorum,
. ; , qui conscii participanl. Conscium au em ei parli * , cipem esse patrem, perspicuum est Eoenim illud
* - pertinet: Si conspiciebas furem,cum eo concurre. , bas; et cum moecbo partem tuam ponebas. Et in
& & * 71 canone raagni Basilii,qui his verbis pronuntiat:
, , Consciuscum unoquoque deIinquenlium,noncon' , , - fessus, sed convictus, tanlo tempore sub poena
, erit, quanto is, qui est mali auctor, emendatur.
. Qu-mqiiam hic in filio qui, sciente palre,scortatur
, plus quidpiam conspicitur,quam de quibus dicium
' > . est.Adeu enim subjectisuntpatribu*Glii,utneque
, leeiiim uxorisineillorum consensu conjungipos - sint.Nuptiae enim sinc iis,qui babent in poteslate,
. ( coeuntesfut ilerum magnus ille inquit 42 canone),
) - suot scorlaliones. Neque igitur, patre vivo, neque
. , domino,quicoeuDl.suntcriminisexsortes.Conven, , . (iones enim eorum, qui in alieoa potestate sunt,
. ' nibil firmilatis babenl.Si haec igitur ita se habent,
, 6 quis borura patrem poena scortaatium eximet?
; Ideoque et hic, queraadmodum Glius, eritexcom * , municatus; quia cum po>set prohibere, aut aliter
, - leghimo elocare malrimonio, nihil borum fecerit.
. , - Quonam aulem modo non magis Deum exacerbabit,
, qui cum peccati causam non prcidat,oblationi ; bus et precalionibusplarariOeum arbitratur? Idem
& , - euim facereicum iis,qui iniquitatemcommiserunt,
, et injuste parlapossideni;sed maleficioruin remit . ti sibi poenam a judice muoeribus deprecanlur. Illi
, enim talia deprecantes, acerbiorem omnino sibi
, *5 polius reddent judiceia (nisi is nomen suum
, , emenliatu)r,elhiDeum,qui non aliter ad poenilen . , - tes, quam per poenitentiam, flectilur.Audianl igi . tur, ut raeretricis niercedem non paliatur mundus t. Valeut enim et pro peccatoribus oblate

. * , Djustorum preces,sed effedui tradilflB.Id est, si,
, - quibus oUTeruntur, poenitentia dacanlur, oumr , ^ - tanturque a peccato; quorum nihii bic bciam n, , , deo, cum scortans scortalur, et yater
coercens, perniitlit.
, .
Dc
sutufioribus.

piores(de
liis
enim tuum qoia
(

tum)
si
probe
nosseot,
qum a r
)
finitasunl.et qtuteDUS cutm
:

dinem ejus, qm^tvnbkt

~t;
^
;
ur,
etab hissasdpittf:

VARI/
19
II/

rvlrii

IES.

995

JUS CANONICUM.

susceptorum minesterium prodirent,etiam arden- vov, ^ ' tatra^lius invitati. Cum vero ignorent, videamus aulem ,
quotidie et mulieres sine differentia susceptorum , '
onus recipientes; quid vetat juxlacorisuetudinem, ; Srx>
quae hic oblinuit, viro peregrinanle, qui primoge- ' ,
nitum horum parentem filiolum suscepit, illius , ;
uxorem invitatam suscipere eum, qui eisdem pos- * , dj>
iea fuit natus ?
^ ' xr^b
*
, *
Sextum autem,quod de infanle quaeeilum est,ui
paucis dicam, est hujusmodi :
,
Infans, inquisti, morbo correptus, et jam morti
() , %
proxirrus, sacerdoti cuidam oblatus estpersacram , , ;
Dei generationem regenerandus. Hic cum exilem . hsi>
spiritum eum ducere videret,et veritus,ut solemni- ,
busprecibus et adjurationibus non decantalis prae- xposvxr
riperetur, antequam baptismalis regeoerationem , essel adeptus: precationesante baptismum decan-
tandas, et adjuraiiones praecidens, initiat illum , /
Iriplici demersione,ft triplici Patris, Filii et Spi- , ;
rilus sancti invocalione. Quid post haec ? Conva- , ,
lescit infans,abeunteraorbo.Accedil iterum sacer- U. ; ^ w
dos, adjurationes, quas preterierat, et preces im- . kpw,
pleturus. Quod reslat, quaesiisli discere, liceretid *6 , */
facere, necne.Et puto ea,quae baptismum praece- . ,
dunt, post baptismum accinenda non esse ei, qui , . , ,
jam baptismo initiatus est, per triplicem immer- pwiaeionem, et trium personarum invocationom, in xrcxi>
quibus est baptimus.Nusquam enim ab ullo sacro- , ,
rum canonum lale quid definilum invenimus E t c . ' . 47 canon divinilus afflalorum Patrum,qui Laodicese *^
convenerunt,de iis loquens,qui ob necessitatem in & *
morbis baplizantur,nihil horum meminit,neque ut ' , *
preces dicantur, nequeut adjurationespost bapti- , *>
sma fiant: sed illius modo, quod fides ediscenda , , * *
sit eliam post baptisma, ab eo, qui morbo prohi-
bitus esl, antequam eam disceret. Ait enim, eos, , , .
qui in morbo baptizati sunl, fidem ediscere opor- , fa
tere, et agnoscere, se divina largitione dignos ha- , ;,
bilos esse .
, , *
(

Septimam etultimam interrogationemhujusmodipruposuisti. Puella quaedani,quintum agensannum, inimpubere aetate despondetur cuidam viro,
qui propter setalem impuberem jure eamrepudial.
Haec aulemrursusseptimosetalis anno despondetur
alteri: qui ilerum eamdem causam habens cum
priore, dissidium cum ea facit. Quid tum deinde?
Tertium decimum agensannum vultalii virolegi
time conjugi, el benedictione sacra initiari. Haec
per narrationem exponens, quaerebas, prohibita
essent, necne. Et dieimus, non probiberi eam ;
tum quod prater selatem desponsata sit, et hujusmodi sponsalia nullo connumerentur modo sponsalibus novella constitulione cognitis : tum quod
praedictl sponsi (si quidem sponeos vocarioporteat

.
'
. , ; n
, . 0;
, ,
.
fcip?
; ?
^ . ; **
*
. fak*
, , . &
, , ^
,
visa
. , ^

YARLE LECT10NES.
16 .
* quod divinum munus adepti $int.

997

98

GRjCO-ROMANUM

( eos, qui per illicitum appellationem emenliiti sont)

, , - jnre jam ab ea discesserint. Nam et si quiseorum
) . sponsalia vindicet ,sufficiatpuellaeauxiliumadeum
, $ repellendum, quod non videatur consentire, pro
, pter aetatem pupillarem.
, .
.
NICEPHORI CHARTOPHYLACIS.
* Epistolu
Chartjphytacis
domxni Nicephori ad

monachum quemdam Theodosium, et
inclu,

$um Corinthi, continens quarumdam

qumslio.
num solutionem.
c

Exstatinter Opera Nicephori CP. patriarchse, Patrologioz tom. C, col. 1061.

1 - NlCETiE METROPOLITANI THESSALON1CES.
.
povayoO , Suggestio monachi cujusdam Cappadocis,
Basilii
, ,
nomen habentis, ad episcopum
Thessalonicoe,
, ' dominum Nicetum Mitylenoeum, de servis, ut
.
sacrce preces eorum nuptiis
adhibeantur.
, ^ ?
Sancledominemijinmundohabitationem faciens,
, et adeuntiuiu mcconfessiones suscipiens,reperi ex
>, , iis aliquos.qui sei vos elaucillas haberent,el servos
, eorum sine sacra precatione, scorlalorum more,
. conjunctos. Cum aulem legissem secundum magni
, ^' Pauli praeceplum, tlicens : Quud si ethnici sit ser , - vus, doceahir placere domino, ne sermo calum , ' . niisd appelatur.Si igilur habel uxorem vir,autuxor
*8 ^, , - virum, doceantur seipsis esse contenti. Quod si
*9
, innupti sint,discant non scorlari,sed ouptias lege
, . conlrahere. Quod si dominus ejus, qui iidelis sit,
,
, sciatque eum scortari, non det ei uxorera, aut
, , mulieri virum, excommunicetur. Cum, inquam,
, . , , , id legissem, admonui dominos, ut benedicerentur
, eorum servi. Praeceptum eliam eis oslendi. Qui
prseceplum quidem probarunl Apostoli,utsancfum,
. , el Deo graia conlinens . id vero pro defensione
, *0 * - causabanlur, se vereri, ne si praeceptopareant,ut
, , servi benedictionem accipiant, liberati per bene , dicliouem,eorum servilute privenlur. Cum haec illi
, 21 . dicerent, nram nirsusin cerlaminead propositum
**, dubius : multuque tamen adhibito studio, inveni
* , eliam ter beali imperatoris domini AlexiiNovel , *3 lam, jubentem, utservi benedicaatur, rursusque
, - D post benediclionem servi maneant. Eam igituriliis
, ostendi. Qui iterum defendebant, non esse hanc
. ' . consiitutionem beali illius principis. Cumque ne, sciam quid opus factosit, sancliiatem tuam rogo,
, ut si vere ea novella ab eo facla sit. a tergo fir , ' ' metur subscriptionis tuae auctoritate. Subscriba , * *4 turque fsancta manu tua, ad probalionem certitu, , dinemque eorum, qui illi fldem non habent, et ad
, mtdtorum utilitatem.
.
c

VARLE LECTIONES.
' . *8 . 19 . 30 .

, . . *3 . *4 ' .
e

ex eis spomalia secum asserul esne contracta

et/amsi pogani servussit* hero $uo placere
ne doclrina c. plurimum laudandi.
firmelur per adnotalionem iuatn et subsenbatur.
f

discat,

JUS GANONICUM

999

Uocamplius discere velim a tua sanctitate, quid " , ,

de US faciendum sit,qui unum habent servum.Est ,
enim qui unum tantum habeat servum : et cum , %\
emere non possitancillam, servus extranea et vaga 25 , 4!
libidine seorlalur. Est qui ancillam habeat, quae, 2 , .
quia dominus servum comparare non po'.est,scor- , .
tetur siiniliter. Peioet me tuam institulionem do- , fepem
Ceas , et quse sil taliumraedela; et an dominis, * }
qui post Ecclesiaejudiciumnonemendantur,oiTerre *D e o
m u n u s sil fas;
et an liceat sacerdoli homm , *
munera accipere : maxime, cum SCOrlaiiles mulie- , u
res oblationes femientaverint.
, .
RespotlSUm eptSCOpi ThessalonicensiS, domini
f , Mtriv
Nicetoe Mitylencri

*
Quis tu, amice, qui haBC longo ex intervallo in , , , ,
terrogas, nescio ; qui nec te viderim, nec tecum , , >
sim CullocutUS. Qua aulem errata COmprehendit , k>
admonitio tua , necessariucorrigendasuntjluam- , . esoaque de iisinierrogalionemaccipio.l-eccalaeorum,
, ^
qui domillis inserviunt, sive servi sint, sive liberi, , &
et potius servi,aut omnino eonstituti in potestate,
* , , &
dominos conferuntur, si eurum COrreclJuncm , 28 t : pi
nullo raodo CUrenl.Et Sl quidem sinl latenlia.ralio- 29 , ! C
nem Deo reddet.quifecit: sin autem aperta,pater- , ^
familiasipse :quietiamecclesiaelocihaecdeclarare
, 6
ienetur, Ut epiSCOpus, el qui illic SUnt sacenloteS, ,
acmonachijdeeorumcorrectionedisceptenl.Tunc
, , , f
enim palerfamilias si quidem admomtusid negle- .
Xerit, nec feceril ad emendalionem,quidquidirise , , ^
est, increpandus est pro sui ordinis qualitate, et ' ,
exlerminandusi.Cum igitnr Servi etaucillaecujus- , ^
piamscortaQiur,etacceptaejusnotitiadominosnon *,
coercet ullo uiodotale peccatum, necpermutit eos 6 *
benedictionemaccipere: excominunicationedignus ,
estjuxtasacros eldivinoscanones,quemadmodum , m
tu exquisile COHSiderasli. Illud autem fruatra lor- , * midant domini, ne Sl servis COncedatur, Ut cum * ^
legiiimlsuxoribussacrisbenedicanturprecibus,aut , \>*
ancillae CUm viris, SUOS Servos araitlant: quasi sa- , &*
crarum precum recitatio eos in liberlatem rapiat. , * ^ .
HancenimformidinemiDClytUsimperator,dominus Alexiussustulit, per novellam, quam eiiara Eccle- . &'
siaereceperunt.Elreliquum,uescortentur , rece-D 30 , , **
ptum 6St, Ut sacra prccatione serviles initientur ' , *
person, iterumque in servitute maneant. Nec 5i, poWs,
ullam causam habent domini, quin suos servos . o&p
Servismulieribus,etanciilas servisviris,CUIBSacra ^'
precalione legilimeconjungant.Quod nisi fecerint. 31 * ^
canonicis obnoxii sunt poenis, exterminationibus
^
videlicet, et eicommunicationibus. Eomm autem ,
neque oblationes accipiendae, donec corrigaatur. , ***

e l < I t v

VARLE LECTIONES.
25 . * . V W *
*8 . 19 . 29 < , 50 , 51 *.
82 .
cognoscere cupio consilium tuum.
ne $ervt scortentur.
segregalionibus.
1

suggestio.

patres familias, J segregandus.

Idcop

1001

1002

GRJECO-ROMANUM

. ,
' . ' 33
, ,
,
. ,
,
, 34
, '
*
35
, 36
,
37,


.

Sed et quiadeaobservandaemendandaque*deputati sunt ,nisi id fecerint,sacris canonibusobnoxii

erunt. Quod si cui sit facullas habendi servura
unum, vel ancillam, desit autem fucultas alterius
comparandi,uteos conjungat ,et obidindulgetei ,
quem in sua potestate habet: sciat ipsosnonideo
liberari ab ecclesiastica et canonica censura.Sed et
n

ipse omnino tenelurdocereservumsuumcontinen-

ter agere,aut omni modo scortationem prohibere p,

nuptiis utcunque conjungens scortantem personam ; atque ita extra culpam esto i .

Subscriptio : Nicetas' metropolitanus Thessalonicae.

, Interrogationes et responsioncs diversot, variis

antistitibus factce ad dotninum Nicetam char,
tOOhylacem, qui fuit archiepiscopus metropolis
.
Tnessalonices.
. [
Interrogatio prima. Diaconus officialis, accu, , satus, quod per collusionem amiserit rem E c
clesiaeimmobilem,censurae ecclesiasticae subjectus
, , - est a metropolilano : obiit melfopolitanus,succes * - sit alius, qui eum in poenis esse sivit. Quaero, an
' .
hic a nobis paena absolvi possit.
'. , ,
Interr. 2. Clericus uxorem ducens, precatione
, tantum sponsaliorum suscepta, cum ea congres, sus est : deinde creatus esl sacerdos, credens
, 2 sponsaliorum preces ad nuptias sufficere, cum
, , ^ ^, antistes ignoraret perfectas nuptias non fuisse
. contractas. Postea nuptiarum etiam precationem
* , accepit. Quaero, an debeat sacra celebrare, aul a
38 , celebratione desistere, aut temporalibus poenis
.
coerceri.
4

' . "
Interr. 3. An deputatus, qui secundas nuptias
conlraxit, debeat lempore inlroitus simul introire
.
cum antistite.
* . ,
Responsio prima. Qui incasatus est,sive simpli , citer,sive secundum leges accusalione instiiuta, ob
, collusionem de praedioEcclesiaefactam,oon lamen
, , - etiam convictus, etsisub poenis (cum isqui pro - pler talem accusationem eas irrogaverat, sit mor:, ' tuus) relictus fuerit, et a duobus, qui post illum
: " fuerunt, antistitibus, sitque hactennssub iis: lamen
, ^ si nunc nullus eum convincal, nec fatealur prodif|V , titonem, poiest a suoanlistite, qui nunc est,absol' , , vi; et esse in proprio ministerio, officioque suo
.
fungi.
* . .
Resp. 2.;Glericus autem,qui cum suasponsa ante
, nupliarum consecrationem colit,licet non censeatur
< , 8 - clandestinas r contraxisse nuplias, quia eufficere
exiblimet sponsaliorum conjunclionem ad sponsse
* copulam : quia tamen omnino ignoravit ea, quae

V A R I ^ LECTIONES.
5 5 ol ^, 34 , . 35 , 36 . 37 eVca
6 . , . 38 .

inspiciendaque. mandaium habcnt. patitur scortari eum eamve, quem quamve in sua po$taie habet.v prohibebit.* addendum Mense septembri, indictiontx\. * furtivas.
PATROL. GR. C X I X .

32

JUS GANONICUM

1003

ipsum uon ignorare oportuit, ob eam causam prse- OJX , ,

* ! **
. , !
' u

. , ,
, .

judicium patitur, et si post ordinationem, benedictionem nuptiarum susceperit.Duo enim ignoravil,

etsolamsponsaliorum precalionem non suffieeread
copulam, et posl ordinalionembenediclione conjugali non initiari quemquam. Dicam et tertium,
neminem qui cum sponsa anle nuptias congressus
sit, ordinatione dignum haberi.
Resp. 3. Depulatus vero,qui secundas contraxit
nuptias, servans (ut opinor) binubi priorem poenam, quae ei canonice imposita est (videlicet excommunicatus anno uno aut altero, prout ipse
judicaveris), postea rursus benigne restituelur ad
depulati ministerium.
Interr.Cum donatum essetcuipiam monasterium

. ' . Vcow,
, , ',
>
' , * ^
' .
. '
a quodam eorum, qui ante me fuerunt, metropo- , litano ; facta est monaslerio et possessionis ad ! ' F
meam metropolim pertinentis eoncessio. An boc , * *
possit iieri, et possessiones metropolilanorum
monasteriis, concedi, nomine tanlum sic appella- , ,
.
tis, non re.
. >.
Resp. Possessionis ad metropolim perlinentis
monasterio facta concessio, etsi monasterium me- , stropoli dominice subsit, aut velul domus sit , h^imetropolitani, aut nullo modo donari possit, aut , ^
reditusadmetropolim proveniat (ut plerumquefil),
recta ralione nec cognila est, nec recipienda. ( ) ^*"
multo aulem magis, si nihil borum fuerit. Mani- * it r
festa enim alienalio aut fruslra et inconsideraie . ' , f, ,
a metropoli in monasterium possessio translata mvidetur . Quod ailtem fmstra e l i n vanum Mt, necC 39-40 . *
rationi nec legi est consenlaneum. Cujusque enim , . * <
raonasterii peculiaris esl administratio, etad pro- , *
priam constilutionem spectans . Verum etiam , |^
peculiaris ipsius metropolis, nisi ex s) nodica dis- , , oatws^
pensatione ad utilitatem Ecclesiae tale quid da- ,
tum sit. Al vero alienalio sine synodica cognitione oj
fieri non permitlitur.
.
Interr. Si quis sacerdos, aul etiam laicus, de. ,
prehensus sit conlra propriuni episcopum, aut , ,
magislratum, aut privatum simpliciter, et vulga- , *5.
rem hominem cruces in charla manu propria fe- , ***
cisse, aut eliam insidiasin ipsos, vcl coetusy po- ' , ,
puli meditatus, cui pcene subjicitur ?
j
Resp. Qui tale quidpiam perpelrant,etab exlra.

neis legibus, ut lu ipse scis Deo charissime, ,

pleciuntur,velut crimins conjurationis et sodalitii , * *
rei . Multo autem magis ab Ecclesia emendationi * ti..
subjiciunlur , juxta decimum octavum canonem , *
Cbalcedonensis sanctae synodi. E l si quidem cle- .
rici sint, de proprio gradu excidunl juxla trice- , ,
simum quartum conc. Trull. canonem : sin autem , asV*
laici, excojrimunicanlur. In quibus enim clerici . , *
deponuntur, laici excommunicantur.

VARLE LECTIONES.
89. 40 .
1

* pradii.
metropolinm. domicilium.
Nam alienationemmanifesiumessepareU qua t(**
ciiraque rutionemprwdium metropoli ad mona$teriumlransfeit.Quodaulemtemere /ii. * Cutuenrt
nem spectans. lUdem et metropolis administratio pecularis est. J concursus. faclionis, pmwt%
t

1005

1006

GRJECOROMANUM

.
, , ;
. ^
,
. , /
, ,
, " ' *

. '
, " , ,
, ' . ,, ,
(

),

lnterr. Si quis consecratus b* aut etiam laicus

deprehensus sit incantator aut veneficus, aut

etiam triviorum circulaior, cui poenae succidet?
Resp. Haec sunt paganicae consuetudinis, oon
Cbristianae reipublicae, et minus orlhodoxae Ecclesiae. Unde qui de his studiis et malis arlibus convictus fuerit, si quidem sit clericus ; deponitur.,
etdeEcclesia ejicitur, juxta canonem tricesimurc
sextum Laodiceo synodi. Similique modo laicus
prorsus ab Ecclesia expellitur PoBnitentiamaulem
agentes emendantur per sexenniuro, aul quinquennium : tribus quidem annis prostrali, et reliquis comprecanies tantum, sine oblatione, juxta
vicesimum quartum canonem Ancyranse. Atque
ita ingenue poenitentes, vel ut antistes ad eorum
poenilentiam animadverterit
(habet enim poc

- teslalem etiam minuendi tempuris), divinam com-

municationem promerebunlur,
.
.
Interr. Si quis sacerdotalusd cura praeside pro , vinciae polentatum habere studeat,indequedenun , ' ^, tiaverit quidpiam de aliquibus; et pnesideraineos
;
excitaverit8, quid secundum canones patietur ?
.
Resp. Sacerdos templo assidere debet,et eccle, - siaslicis occupari ministeriis,non polentatum simul
, gerere cum mundanis poteslalibus et magistrati . bus. Ex legitimaautein denuntiatione non laeditur.
, si quando id facial, nisi contra Ecclesiam, fial
- falsa et calumniosa delatio. Tunc enim autut im. pius, aut calumniator convictus, damnatur. Cerlae
. - autem sunl canonicse horum poeuaB.
.
. , - C
lnlerr. Si quis sacratus, praeter decorum indua , , tur vestera, etmundanis amictus deprehensus sit,
|$ , et tela ferens *, noctuque vagans, quonam modo
;
coercebitur ?
. Resp. Indui non decentihabitu,eltelum fferre,
, (, , noctuque vagari, ut prima specie videtur, lauda , . bile non est. Nam de eo, qui sic agit, boni nihil
. suspicari licet. Post admonilionem enim hqui id
41 , - facil, deponelur omnino : nisi per necessilatem
* ' , - aliquam, aut inforlunium, vel paupertatem, aliam, , , 42 ve quam jusiam causam, aut etiam loci ferocita , , tem, et insiabilitatem, ac barbariem, ad ulilitatem
, , suain, vel alterins cuju-piam, non ad animae dam . , num Tunc enim ei venia dabitur, ut qui non sit
, - inficiatus promissum, neque CODtemptui habeat
%
~
*
*
"*
- i - - . - habitum, neque ullis aliis insidietur.

,
i
.
Interr. Si quis sacralus promiscuum vul . , gum excitet adversus snum episcopum, vei
, , ^ ' , alium quemlibet simpliciler, et turbas congreget,
ac moliatur in eum, quidnam a canone pali
;
1

debet?
VARLE LECTIONES.
4* . 4 i ,
b

saccrdos. vere acta panitentia, vel prout pontifUiviietur^habitapQ^iitenticz ipsorum ratione.

* in sacerdotio cons'itulus. incitaverit. t fusles gerens. * fustem. ergo. qui profesnionem
mam non neget.
b

1008

JUS GANONIGUM

1007

Resp. Responsum, quod ad primam inlerro-A

. -

gaiionem factum est,etad haac sufficiet, nec plu- ,

.
ribus opus est verbis.
. *
Interr* Si quis sacratus edoctus fuerit, quomodo omnia, quse sunt secundum canones, fa- ,
cere oporteat, quae autem praeler ecclesiasticam
institutionemetlraditionem,aversari :et poslquam
vel nullo modo, vel ad tempus paruerit, rursus ,
aliquando ad suos depravatos mores revertatur, ,
el praeler canones ecclesiaslicamque traditionem
alienis i majoribus, et pro sua libidine utatur, cui * ;
poenae secundum canones subjicietur?
. **
Resp. Quod conlra divinos canones ecclesiasticamque tradilionem iit, aut emendandum est, aul , , ^
prorsus condemnandum : et transgredienti pcena * *
.
a compelenti canone definita est.
Interr. Si quis sacerdos donum sacranienlo. '
rum communicantibus non gratuito largiatur, qua ^ >
censura emendabitur?
;
Resp. Si hic post unam vel alteram admonitio.

nem non corrigatur, benigna ratione exeonimu- - ;,
nicabitur. Quod si postea absolulus excommu- .
nicatione coeleste donuro non venale vendere per- ,
severet, deponetur. Donatio enim Dei, donalio , .
non venalis . Si qdis aulem ei sponte oflerat, , . / *
in solalium iorte paupertatis, vel honoris causa, ,
vel in modum liberalitatis ; accipere. et pro offe- , C
rente Tota facere non prohibetur.
, u>
k

lnteir. Si quis sacerdos salem benedicens, g . 7 ,

aut ovibus et bobus preces fundens iuvenialur, ,
eorumque pecluscula et coria recipiens,aul etiam , ,
columbas ad mortuorum sepulcra et memo-
rias mactans, cui pcenae subjicilur? An liceat .
autem ei et convivari in memoriis, et festis ;
diebus, et nuptiis, cum laicis convivia haben- , &,
tibus ; ad haec in eo quod interea responsum erii, , *.*
, *
acquiescam.
.

Resp. Animalia et oves in ecclesiis offerre, ul

maclentur a sacerdotibus, qui velut eorum portiunculam accipianl, veteri more, pectuscula ei
coria, item columbos ad sepulcra mortuoruni
sacrificare, Judaicum omnino est, et Graecum 1,
et censura correctioneque dignum.Ralione autem
carentia dignari sale,et oves ac boves, ad ulilitatem assumeniium , sanitalemque ipsorum et
animalium, nihil habet absurdi : quin potius
etiamfidei estillud.Ut animalia eliam sacerdotibus oiierantur ab aliis, sive viva, sive mactata,
in honorem aliquem el expiationem, praeterrationem non est, sed et pietate plennm : modo
ne ad altare, vel inlra ecclesiam. Ideoque pectuscula ei coria allata sacerdos omnino citra reprem

.
, ,
, , , , '
, , . *,
, *
, ^
, ,
.

, , , ,
, . , . ,

VARLE LECTIONES.
43 .

peregrints.

salem.

Nam donum hoc Dei, donum est: non re* venalis. paganum.

honori* et devotionis causa.

percipitnHum,

1009

1010

GILECO-ROMANUM.

- hensionem accipiet. Qui enim totum exhibet, !

, . - probibetur partem sacerdoti exhibere, el quidem
8, partem pinguissimam. Ne dixeris boc esse legis
, . 8 Mosaicae. Non enim lex prorsus abolita est, et
. in melius, sed et sublimius transmutata, Sacri , ' Gcia enim animalium fieri desierunt,ad tempus tunc
. - permissa : at oblaliones, quae sacerdotibus fiunt,
, non velantur. E l quod Christiane fit innato ,
. quodam more, vel eliam ex rusticana liberalitate,
, ut Judaice factuni non censebitur. Quod si in
, ' morluorum memoriis columbse animalium gran -.. - diorum vicesacerdotibu3 exhibentura tenuioribus
- in eorum alimoniara, nou per rationem sacrificii,
, , - neque ut ad sepulcra mactenlur, hocnemo prohi, , , g buerit. Oporteienim sacerdotem ex sacerdotio ali,
el honorari a laicis, el alias omnino P, proutquis
. polueritexhibitionibus isecundum facultates faclis.
, , Si bovem iDtegrum offerre non possit, partem
, , offerat, vel petusculum, aut quidpiam aliud, vel
. corium forte solum ; si neque hoc, columbam,
, , f, - aul aliam avem aliquam : non quidem Judaice aut
r
.)
#w%v
. Graece , sed pie ac religiose. Enim vero eliam sa, -, " serdotes simul cum laicis coeuam et cibtini sumere,
, ac convivari in feslis, et nupliis, modeste, et
. ^ cum decenti gravitale, Deo gratias agentes, non
prohibentur. Nisi collalitia sint convivia, aut se
! , , cundae nuplise'aul aliqua in his ludicra inducan , , tur : nam quae ex collatione fmnt convivia, prohi. 44 , bentur 55 canone Laodicenae. Et in secundis
* , nuptiis convivari sacerdoti non permillilur; sed
* 45 -C si quando in primis nuptUS COnvivetur, festivilati
' - intererii,donec Ihymelici, juxla quinquagesimum

. - quartum canonem Laodicenae synodi) et ludicra

* - inlroducanlur. Qui praeter haec facit, excommuni , catur, et canonicae SubjlCltur censur-e.
( ' ) , .
, .
Interrogasti,religiosissime,de Tryphona quodam
. , ,
, qui sic vocabatur, eum sciJicet despondisse sibi
* , - imperfeclae aelatis puellam, eamque nondum se, * cuta benedictione vel copula discessisse, et Try , , pbonem aliam duxisseuxorem, quae peperitfiliam.
Ipsam Tryphonis fdiam conjungi cum puellae illius
, - consobrino, qnae prius Tryphoni desponsata in im, ! - perfecta SBlale obiit. QuaHSUSti discere, an vetitus
, . sit lalis contractus. Et rescribimus : si sponsailla
D

,
, , ,
, '
,

non fuit viri potens, riecdum nuptiarum capax,

injusta esse sponsalia et pro nullis baberi, nullumque obstare ei contraclui impedimentum, quin
Tryphonis filia licile nubat illius comobrino.
t#

.
VARIJE LECTIONES.

44 . 45 .
e

provincialup cum aliis cmnino rebus.

t ex collecta.illegitima
fuiste sponsalia.

tumoblationibus.

payano more. secundo

nubentium.

10U

JUS CANONICUM

1015
laANNor T o r ZUSAPA.

JOANNIS ZONARJ5.

Magni quondatn drungarii viglx^ et primi ,

setretis, Oratio ad eo$, qui naturalem temini* ,
.
fluxum immunditiem exi&timant.
Noli justas esse multum , neque regula ipsa
rectior.^Hs sunt sententiae prastanlioris el noslra
sapientiae. Quod si extraneorum quidpiara eis
assueodum sit (nec enim quae illorum sunl, omnia
rejicienda):Nequid uimis.Quorsam aulem hoc mihi
preludium est, quamprimom dicetur. Multi enim
eorum, qui exactiorem monachicam disciplinam
gectari videntur, el veluti ad spiritalius inclinant,
ut immonditieoi aliquam, naturalem seminis fluxum arbitranlur : non solum quando cum imaginalione aliqua contigerit, sed et si absque imaginatione. Atque adeo pollutum exislimant eura,
qui id pasSUS est; Ut eum raodo arceanl a
sanctificalionum parlicipatione, sed jam aliqui
aitingere ipsum divinam imaginem prohibeant y.
Ita iramunditiem judicant, naturalem serainis
excretionem. Disputandum vero cuni his, deraonstrandumque, hunc affeclum nequesemperinculpatum esse, neque indistincte, qui eum passus
est,puniendum. Illod enim exbortatio ad libidinem : reliquum autera, viae praeparatio ad desperationem. Si enim qui non sua sponte necessitali
naturae subjectus, et sine perturbala a affeclione
passns excrementi egestionem, immundus judicatur, et ex sentenlia exactiorum doctorum repelli

, ^
. :
. .
( >
), . ' , (. *
>
, ( *^
, vw ;
. ?.
, *
^
,
, ' . &
hts. , , vr.
, * 4 twr
, , &*
* , *.*
. ? ;
, ;

, ,
, '
, ipzxzx
(

l l i r a SanCtificatione : quomodo propriara ^ , *

desperaverit salatem, qui libidinis impetu in , -ix ~
simile vitium inciderit,vel sponte in commistionero j , , tyi
collapsusfuerit? Si igitur, boni viri, excanonam * ,
ignoranlia, haec vobis constituta et disposita sunt : , ,
docere, et ratiocinia accipere, et peccaloribus * n^
irrogare poaoas, vobis non convenit: quemadmo- * , -^
dum nec raedicari, artis medicae imperito. Quod , 5 ; ^
si scienles, ubi canones genilale profluvium pu- , 5 "*
niunt, et ubi non puniunt, eos lamen velut , ; ~
Platonicas leges, sinitis negligi, a vobis aulein , ' ' '
ipsis poenas irrogalis iis, qui vobis subjecli sunt, , *;
et legislatoribus contraria sancitis, divinisque et rporrrrJ.
sacris Patribus adversantia facilis : non modo ;*^
animarom curationis privatio vobis irrogabitur, * ; vemm etiam canonicis poenis Subjiciendos esse ,
V08 decemetur, JUXU Sacras de hlS COnslitutioneS. . , &
1

Nec enim quidquam US addendum est, juxta

, * ^ '

diviliam Scripturam, et ab US demendum nihil. ^

MagDUSautemPaulusanalhemateeliam COndemnat ' / ^
eum, qui praeter id, quod accepimus, evangeli- . , ;
zaverit quidpiam, etiam si angelus essel. Vos , )
autem, quamvis ad virhitis videamini pervenisse . * '^
^'"
fastigium, longe ab angelica dignilate distatis. T.I^L
Quod si angelos aliud quidpiam inducenles praler , ojoiv )^^ ?
ea, quae tradila fuere, anathemati subjecit divinus * , .
Apostolus, nihil equidem orainosum dicara : vos ; , ^
, r

VARLE LECTIONES.

nimium.

sacramentorutn.

% sacram.y

usque

adeo.% excitatio.*

$ine vitma.*

confes**

GR/EC0-R0MANUM

1013

1014

( autem, sat scio, intelligitis, licet non exprimam

) Quod aulem canonibus adversamini, cum imagi , natos a sanctificationibus c iadifferenter arcetis
, , (mitto enim el divinarum effigierum contactum),
, * - ipsis sacris canonibus adjeclis, qui quidem scitis
. , , ipsos, bovem in lingua ponentes, ut est in prover , bio, tacebitis: quiautem ignoratis, discetis. Cano . nes nutem sunt delectorum d Patrum, et quos
, synodi roborarunt, piique imperatores legum
vicem obtineresanciverunt. Sexta non oecumenica
, synodus in Trullo palalii coacta, enumerationem
, faciens canonum,quioblineredebent,etdivinorum
sacrorumque Patrum, qui eos ediderunt, cum
aliis eos etiam Nuniine afflatos Patres enumerat
' , qui de praesenti quaesiione inlerrogati, responde , , * ^* runt: magnum videlicet, et in divinis sapientem
.
Athanasium, et Dionysium, et Tiraotheum, qui
, - Alexandrinae praefueruntEcclesiae. EtsecundaNicaa , nasynodusgeneralis^IibenterdivinoscaDonesdicens
' amplectendos,eosquiadivinis sanctiSpirilusbucci, , , nis,sapienlibus,inquam,apostolis coinposili sunt,
etquiasanctis et oecumenicis synodis*, praeterea
, etiam a provincialibus : addens autem, et a sanctis
( Patribus nostris (ex uno cnim omnes illuminati
, (] SpiriLu, definierunt, ioquit, conducibilia"), subdit:
), " Et quos anathemali quidem transmiltunt, nos
, quoque anatbematizamus : quos vero depositioni
, nos quoque deponimus : quos aulem segregationi
* nos itidem segregamus:quos autem poenaetradunt,
, .
nos quoque simililer subjicimus.
2 Cum ihitur hi numine aiHati viri a sanclis syno , dis simul cnm reliquis approbati sinl, celebris
/ quidem Dionysius in sua adBasilidem epislola haec
.. constituit. Qui in non volunlario noclurno fluxu
, fuere, propriam subsequantur conscientiam: etsei , , ' , - psos sivediscernantf, sive non, iutueantur. Ut is,
*. '2 , , qui de cibis.Discernens (inquit si comedcrit, con, , . demnatus esl. Et in bis boua praedilus conscientia,
:, nec oblrectalor iu propria cogitalione esto,
, . omnis qui Deum accedii. Divino auteni numine
, inspiralus Timotheus ad eum, qui quaBsierat, an
, , qui libidinosis stimulatus est somniis deberet
' , comraunicare, necne, tale responsum dedit. Si
' , quidem mulierisdesidcriosubjectusest non debet.
- Quod si Salanas ei.m tentat, ne hac occasione a
, , divinis alieneiur sacramenlig,debetcommuoicare:
, ' , quoniam calumniatornon desinel illi struereinsidias, quotempore communicandum ei est.
, .
Magnus autem ct sacer Alhanasius ad Amum
"
, monachumdehocsciibenSjlongam fecit epistolara,
\ cujus nos commenioraiites ea, quae ad rem perli , . nenl, reliqua raetermittemus. Sic autem ait :
' . , Omnia quidem munda mundis : immundorum
autem et conscicnlia per omnia pollutaest. Miror
. ' , autem impostmam diaboli, quiacum corruptio sit
, - et pernicies, cogilationes tamen suggerit, ut videD

VARLE LECTIONES,
c

tacramentis. reccptorum.et

universalibus sex syn. t an ambigant, necne. * Ambiguens.

1015

JUS CANONICUM

10*6

tur, munditiei. Id vero quod fit, insidi magis , , . " oc .

sunt, quam examinatio. Ut enim athetas avocet

a consueta et salutari exercitatione, et vincere
videatur, pariter talia quaedam 6xcitat bombycia.
Quidenim, dic, araice, peccali habel, aut iramunditiei, naturalis aliqua excretio ? perinde ac si
quis vellet in crimen verti mucum per nares
emissum, et oris stupum, hoc amplius, ventris
excrementa. Quod si Dei manuum opus esse credimushominem,juxtadivinasScripturas,quomodo
potuit a munda potentia opus aliquod inquinatum
fieri? Etsi Dei progenies sumus, secundum divina
apostolorum Acta, nihil habemus in nobis ipsis
immundum. Tunc enim solum polluimur, quando
impiissimum committimus peccatum. Quando
autem naturalis aliqua praeter

, " ^
, ,
. ( ,
^;;
12 ' h
,
, .
mrux , , *
vtvufe
; ,
, &
. *

voluntatem flt , >

excrelio, tunc naturae necessitate cum aliis et id

patimur Et post alia: Dixerit autem quis probabiliter: Naturalis ulla excrelio non subdit nossupplicio. Et fortasse medicorum filii pro his causam
dicent, quod animali datae sinl necessariae quaedam
Tiae, per quas membrurum, quae in unoquoque
nostrum coalescunt, superflua mitlantur, ut capitis excrementa, pili, et quae e capite mittunlur
aquosa, tt alvi dejectiones : igitur et meatuum
seminalium illa superfluilas. Quod ergo est adversus Deum peccatum, cum Dominus ipse animal
finxerit, feceritque haec membra tales habere
decursus ?

, Sj)*n
. V >
. ,*

, !
, ixir^
oUi,
, , -/
, *.
reptr^it
, &*
,
;
(& ^Sed haec praedictorum Patrum tunt institula.
Quid autem vos, summae puritatis exacti (ut . ' , **
arbitramini) custodes, qui etiam imaginatione ( ) , *
libidinosa carcntem fluxum punitis, et naturalem , * *
spermatis excretionem, impurilaltm existimatis ? /-*;
eosque qui id patiuntur, nullo animi praecedente , , ?
motu, a sanctificalionibus repellius** ? et inlerim , *
non erubescitis magno Atbanasio contraria sla- ffftiwtuentes in praesenti enim caeteros praelereo), (
iisque, quae ille scripsit, contraria facientes? Cujus ; Uu ^
seraones et magni Patres, quique ad suramum uv
externa sapientiae, et divinae atque nostra, pro- , vecti sunt: orbis terrarum luminaria et doctores, ,
in quibus nostra stabilita estfides, pro definitioni- , ' ' , **
bos el sententiis acceperunl.Ovecordiam vestram . 42 -**
G

'

el Stoliditatem, etUlveriuS dicam b, iraperiliam ! " , , obuutocNeque intelligitis, meo quidem judicio , vos judai-
zare, at Yeleris Teslamenli renovare insiituta, , '*
quae Servator noster homo faclus inania reddidil ? ,
Ulius enim jus est, seminifluos immundos censeri. ; , ^ &*
Vos autem, ut opinor, eum, qui cum uxore sua ' >^
concubuerit, poslquam surrexerit e lecto, judica- , ^ '
bitis imraundnm: nec ad orationem admittelis, sed , , *
eiiam ei valvas iempli obstruetis. Nec cogitatis ,
l

VARLE LECTIONES.

* taeramentis. h vel insulsitakm et imperitiam, ut verius dicam. in hac quidem tente

1017

GRJECO-ROMANUM.

1018

. ' 8 6 , - Adictum, Duptias 6886 honorandas, 6t lectum sine

, * ' inacula : sed quia el illic seminis fluxus, majori
, ^, cum voluptatej conderanabitis insontem; et eum,
* qui cadaver attigerit, non verebimini dicere
* polfufum. Etcujus in corpore lepra effloruit, e
, . civilate expelletis. Verum agite qui in somnis
' , , excernil genilale semen, eum non crediiis mun, - dum?Quid vero de iis videtur, et conslitutum est,
, , - qui exsuscitati ejusdem fluxum paliuntur? hoc
; enim vilio multi laborant,vel cum urinam sequiiur
, sperma, vel cum solum sponteque fluit. Nam si
, . hos a raundis separatis, manifesto Judaeos imila , - mini: ii enim quos semiuifluos nominavit Moscs,
. - et immundos existimari consliluunt. Quod si hos
, - admitlitis, nec pollui per excrelionem putatis;

48. ,
, , *
' ,
,
' ,

; , . '

,
' ^ , ,
*
; , ,
,

qua ratione 60S, qni seminis fluxum absque libi-

dinoso speclro passi sunl in somnis, arcetis a

sanctificationum perceplione : vigilantes autem ,
qui eodem sunt affecti vitio. extra poenam esse
sinitis? Etenim utraque excretio est naluralis, et
ulraque prseter volunlatem accidil. Quod si hominum quispiam haec de iis dixerit, qui absque
somnio libidinnso in seminis fluxum inciderunt:
quid de iis dixeris, qui in somniis tactionem
mulieris imaginati sunt, aut aliud quidpiain,
sascilanscarnis inflammationem, vel ad spermatis
fluxum usque pervenenint ? Num tibi prorsus hi
polluti esse censebuntur? Siquidem is, qui hoc
passus est, adversarie , praecedentem habuil affectionem libidinis et cogitationibus aluit muiieris
k

Q concupiscentiam, eamque animo versavit, atque

, ' - ita imaginatio in soranio eubsecuta esl, nec ipse

, " . hunc innocentem judicavero. Sibi enim ipse pne , cipuus est auctor mali, et inquinalus est, non cor ! , pore, propter seminalem excretionem (non enim
( immundilies est hujusmodi cxcrementum), sed
), , cogitatione, prop ter carnalis dcsiderii assensionem.
. ^ Quod si io eo, qui genitalem fluxum passus est,
, 3 nibil tale pracessit,neque cogitationem hujusmodi

dedilam affectioni babuit; sed imaginatio ullro
' , incessil, et seminisfluxio,vel eliam ex improperio
1
, satanico illata est, secundum divos Palres, ini , mico alhielis insidianle : non imilabor in bis tuam

irreligiosam religionem.Caro enim polluta nonest

D excrelione seminis.Bona enim omnisDeicreab.ra,
. et Christo bonus odor sumus in iis, qui servantur,
, juxla magnum Aposiolum. Quod si eliain cogitalio
, . imaginali somnium libidinosum, exlra concupi

, scenliam fuit, eril et ille impolluius. Quid igilur
, . huminem a sanctorum adilu arcebil, si nec
; cogitatio libidinoso desiderio, nec caro excrclo
, semiue aspersa, inquiuala est? Videris inihi si
0
lecli
^ - fluxum tiic passus, in imaginalione fuit
.

, mulieris viro conjunctae, eiiam adulterii eum

VARLE LECTIONES.
46 .
i

qui quidem majore fit voluptate. qui

*
vigilantes.

concubitus cum mtdiere viro cotyuncta.

ex feittatione satanica. $acrarvm

rerum*

1019

JUS CANONICUM

damnare, et velut adllltero homini pcenam irro-

gare : etill eum, qui in somnis sibivisus OCCldisse ,
,
quempiam, homicidii sententiam lerre,ethomici- , k
darum poenis subjicere, vel etiam magistratui tra- , , xpivm,
dere puniendum. Et rursum, conversa sententia, ,
eum,qui in SOraniis pietale cerlavit, CODMl- ; . ;
merare martyribus : et qui in somnis congressum ,
impudicum effug!t,COronareut Conlinenlem. Quod , '
si lisec decusnon merentur, nec illadedecus Aut , ,
enim a'tera pars injllria afficiatur, si et Oplimum , . **,
apparens et pessimum.non Ut somnium reputetur, ' . *
et ut phantasma contemnatur ; aut similiter eliam ,
alterum quidem ut bonum honorctur, alterum , ,
aulem puniatur Ut malum, licel Utrobique Som- wfo
Ilium fuerit.
*

.
Non inelegans autem, ex historia etiam aflerre.
;
sennoni monumentum aliquod. Historia haec est: . ' * Quidam ilisano amore libidinosam deperibat
mulierem. Mulieris nomen erat Thonis, quaeama- ( ^ . *
lorem non facile admittebat. Hic autem amplam ^ fx> yMkyj'
mercedem SC daturum promisit : ea autem . ,
dationem contemnebat. Ille vero ainore incensus,
, . ' fa*
munus augebat : illa rursus mercedem depri- , . %
mcns , nihilominus aspemabatur. Cum in his , 4 terereiur tempus, amalor sibi visus est in somniis **nc , ; *
COngredi CUm muliere, indeque amorisflamma . , ,
exslincla est. llla cum id rescivisset, promissam ^ , ,
petebat mercedem. Quam cum aller non daret, . ,
magistraluitl adiit. Bocchoris nominabatur, quiC , .
genli i 11 i prseerat. Qui priusdeperibat, mercedem - , ^
negabat se debere, quia congressum amasia tunc . * , ifs,
recusasset. At in Somniis (inquil) VISUS mecum
,
CODgredi, amore desiisti : idque factum esl, quod / 9**
COmplexum eventurum fuisset : ideoque . * & %
8 mercedis debitor LillS aulem^arbiter mulieri
*
omissam mcrcedis nomine auri quantitatem in . piwv
medium afferri peliii Cumqne allata esset, Cru- * . *
menam, qua continebatur, buo cl illuc agitari in , bm
COnspectU radiiSOlaris jussil; et utumbram mulier ** , ^ ;
caperet, sapienter pronunliavil; quippecum ama, w5
tor nibil amplius umbra per somniorum imagina > *;
tionem percepisset. Umbra enim prorul dubio .
veritatis est phantasma. Et neque si quid boni ^ . '
sic visus sil fecisso, laudabitur homo : neque si & , tp^mali quidpiam.condemnabitur. Non nosli carncm **.
concupiscere adversus spirilum, spiritum a'item * * * , ;:?
adversus carnem?ut ad Galalas scribcusaitraag
nus Apostolus. Spiritum quidem.spirilalem bono- . tx^
rum COgilaliones , quaB Spiritalia imaginalur, et , ,
divinis occupataest: Carnem aulem, carnalem et , w tap^
materialem, etiniis versantemquse quidcmetsibi , , <
invirem opponuntur. Nam carnalescogilaiones,
* .
came innatam habcnte inflammationem, absurdas , , *
cupidilates inducunt. Spirilalis autem considera- ^

VARIiG L E C T I O N E S .
mercedem graviorem poscens, etiam sic hominem (upernabatur,
mrn, qu<B.

spirituaUm

apptManiCOj^^

1021

1022

GRJECO-ROMANUM

, , tio, imperatrix nobis a Deo dala, carnis reseca t

, - impetus, qui per OpposiUs COgitationes in ea
, exsuscilantur, ut in f,amo 6t freno maxillas ejus
, constringens, Stolido3 ejus reprimit fremitus. Si

. igitur carne inflammata, et a ratione constricta,
, - nec permissa frandere adversus aniinam, non la, lantes ei habenas, sed lotis manuum viribus ejus
, , impetus refrenante et coercente,velut equi immo' rigeri et effreitis : sic aolem coacta et tilillata 1,
, vel eliam maligno insidiante,is qui carnis praeliura

- subil, imaginatus fueril in somnis quidpiam,quale
, , aifecta libidine COgilatio SUggesserit, quam Spiri' - talis salutarisque expulit, et cum imaginatione
, , semen effluxerit, quam condemnationem feret ab
, - bomtne judicium babenle? tlisi quis ipsum quoque
cogilationum incursum culpet. Divini autem
; p tres neque luclam sub aecusationem vocant.
. Cum enim quatuor sint, quae dicunlur in peccato
* , accidere, incursus et lucla, inquam, assensio et
- actio: ea quidem,quae duorum sunt praecedentium,
, , divinitus afflatis Patribus extra culpam posita :
assensio autem sub accusatione , velut menlis
, peccalum inducens: actio aolem snb poena etiara
' * , t. Q j
t
has ambas Salutari COgitatione
. , vincente effugit, cur condemnationi subjiceretur ?
.
, Si enim cogitatione impressionem faciente, et ad
, - obscoenas impellente libidines, is qui hoc passUS
; - esl, libenter accepit quod anirao obversabatur, et
, .
n t e m habub huic immorantem, ac veluti deli |, iantem, meditantemque ea, quae ad id pertinent;
, q
homine sic affecto, phantasia noctu invase, j t . crimine non vacat, licet forte et seminis ex , - cretionem evaserit. Cogilalio enim non exlra
, affectum, sed incursionis jaculo vulnerata est, et
^. d menlis peccatum, perpigriliam mollila r, pro, , lapsa est. Quod si cogilalum incursionem quidem
^ fecerit,verum statim ignominiose repulsum fuerit,
. ^
l eliam sub luctam cadentibus ambabus cegita, # ' , - tionibus, et veltili in trulina liberaiis, melior pon - derosior fiat: deinde per carnis necessilalem, et
- inimici DOSlri improperium , imaginalio nocturna
* - mOvebit carnem, et fluxum efficiet spermalis: qui
, * ,
t passus, inquinalus est. Quo enim
, modo, qui cogilationem ab assensione inlaclam
* . servavit ?
, ^
j
Assenliellir aulem mihi ad hoc,et suffragabitur
, - prophela et Dei pater David, inquiens : Cogitalio
> , - hominis confitcbitur libi.et reliquicerogfiationum
. diemfestum agent libi.Siemm cogiUtio(inquii)ma() > la homini irrepserit.et in ejus menle sedes fixeril,
, - capta voluptale consuetudinis ejus el perficiente
, , intelligeutiae peccatum ,poenilentia opus est et
! ' COtifessone, ut eas cogitationem pnrget a
a

e s

a u

e m

m e

a l

u e

e s

VARLE LECTlONES.
9

q sic autem carne vim adhibente. ac Utillationem sentiente.

perficiente peccatum cogitalionis.

per ignaviam laxata * tentalionwn-

1023

tOM

JUS CANOXfCUM

sordibus cootraetif fer

mqmrauomem peccati *, *

Oiavotav 4 %-

infellifesti*. Qood si i i m e f eogilatio derelicta

fuerit,r<jecta nddicet foerit, et ineffieax maaseril, non conlaminans mentem; ejos desertio Deo
pro festo babebitar,eum meosimprobani conside-

5* i | W . t : ^ , xpo&s*

&,

^,

. "* *>, tof \

/

ratiooem a se tabmoTet.Nihil enim adeo Dominam obleclat, qoam mondities: nihilqoe mando
manditieebarias. Placet enim Deo supra vitiilum

juniorem, ci sopra omne sacnfleium, et iocenso-

nim b^ne odoratorura oblationem,et preliosornm

uogijentorom. Magna* etiam Paler et summus
philosophu* MaximtJS,CDm allegorice eiponeret il-

jxoVyov vio-#, czozv fcjcir, tr

%,

OJST -

*, &
.

6*#

-> ,

' >
>

lud : Non retribuet Domtnus mque ad tertiam ei , ,' !;

quartam generalionem, et occultforem sensum i n - ,

terpretaretur.incursionem quidem e> laclamimpu-

nem esse ait.assensi onem autem et act onem pro

/&

rpa;iv ^
ta/ar
merari relribntion m. Harum enim qualernio, di- ~ ---vino huic ei sanclissimo Patri in generationum fhiy * D*p< ^
quaternionera excepta est. Quod si is, qui pravam ,# ** . w *
animi conceptionem ratione uperavit, in somnio i-Ajji^JtoK,
aulem libidinoso imaginatus est, et genilale serren
excrefit/mdignus libi existimatnr,qui incrueniam ' 6\
parlicipet Yictimam : etiam tibi occasio* esljeju- " , >
nantem, ?elut sanctiGcationes participaturom, si '/, ^,
carne aJirnentum requirenle, in somnium ei fueril , oblatum, cibi et potusopinionem invebens, utnon , , , (
jejunum arcer.di a parlicipatione.Frrqucnter enim .
asuvenil, ut is qui sitit, ad arjuas stare videatur, ' ,
elfex iis haurire, implereque ventrem. Isaias , | . St>
hujue rei tibi iidem faciat, dicens: Quemadmo- , " rx^
dum somtiiat sitiens etbibens, et experrectus sitit , ; ~
adhuc. anima autem ejus in ?anum speravit; sic 3^, w *
erunt et omniam gentium divitiae. Ego veroin . - '
sacrorum Palrum quemdam incidi, quem inveni > , ;
manyribus adaequantem eos, qni cogilationibus ,
pugnan! y, nec vi earum succumbunt. Tyrannis . ; ^
cnim eimiles libidir.e concitatas cngiiationesz. Et '
quemadmodum illi a se captos libamina ferre ' ; *
idolis coegerunt,siccogitationes illicitisaclionibus , **
succidere compellunt. Etquemadmodum lyranni . *
martyribus non obtemperantibu3omne mali genus
inflixerunt,iic etinvisibilis lyrannus non cedenti- , *
btis impetuispiritualibusathletis omnem afflictio-

, ,;
nem inferl, per carnis titillationeset inflammatio

ncm.Etulillise D0U8ubmitUentes,irarlyr busan- .

numerati sunt, licet non p< r gladium vel ignem, ,
velornamentamorlenisubierintfqualesfuere marty- *
rosmultii eodom plane modo et iis,qui in incursu ( ) * ^ '
conunotarum libidine cogilationem non cesserunt
contentionis constanlia, testimonium conscientiae ,
factum estb.Quod sicubi (inquil) inflammationisvi . () *
superatus terga dederit, el assensione metitis ,
w

peccatum operatUS Slt; de in SUi COmpos factiiS,et

quo feratur COgnosr.ens, ab actione abstinuerit, et

tW

, *

VARLE LECTIONES.
* cogitationis. * cogitationem.
tempvs est jrjunantem>ut sacramentapercipiat. * (fuicmccsj^
tionibus collvctantur.
comparabatvitiosascogitationes.
succumbere^etabulis qu%mai^^
vitiosarum cogitationum
decontrvtioneobstandimlremiserunl,consdmtiamartyrvtmeUpi^^

GR^CO-ROMANUM.

1015

1026

, cogitationem confirmarit ad pugnam, et mcntis

, , conceplum expulerit: neque bunc conscientiae te . stimonio privari dicit.Nam necqui tormentorum
' , dolori cedens, saerificaturum se promisit, deinde
, - ad aram adductus a sacrificando abstinuit, mar,
tyrum privabitur pramiis.
,
Verura aiunt aliqui eos, qui haec insiiluunt el
, docent, dicere, quod et magnus Basilius de eo
interrogatus, tales prohibuerit a sanctificationum
. parlicipatione. Videnlur autem mihi, qui sancli
hujus Patris nssponsione ad sua3 inslantiae consti , tutionem utuntur vel volentes ad verilatem con , - veuire, el mentem responsionis non inlelligere.
. * - Necesse aulem est interrogationis verba hic ad , } scribere, el ad eam factd3 a sapiente illo divinoque
.
Palreresponsionis.Plane sic se habet interrogatio :
Si consueta et naluralia cuipiam acciderint, an
, oporleai in communionem sanctorum admitteree?
. Responsio aulem in hunc modura:Melioremnalura
ei consueludine ostendit Apostolus esse eum, qui
in baplismo cum Christo sepultus est: nuncqui , - dem dicens,veterem nostrum bominem simul cru^, , ciflxum csse, ul solvatur corpus peccati, ne am * plius serviamus peccalo alias aulem praecipiens:
, Mortificale igitur membra vestra, quae sunt in
* , , , , lerra, scorlationem, immunditiem, affectionem,
, , . concnpiscentiam pravam, et plus habeudi cupidi' taiem *, quae esl idololatria, per quae venil ira Dei
in filios inobedienliae.Alibi aulem lerminumx epo. ,
nens, dicendo : Qui autem Jesu Cbrisli carnein
. cruciflxerunt cum artectionibus el concupiscenliis.
Dei
, , , Ego auiem scio haec etiam correcla fuisse
, , gralia,etin viris, el in mulieribiissincera in Dominum fide.
.
Eum aulem, qui esl in iramunditie *, appropin ovca
, - quare sarictis, etiam ex Velere Teslamento ter . , - ribilt docemur judiciuin. Quod si hic plus sa . , cro, lerribilius i videlicet. Docebit autem nos
0 , Apostolus, dicens: Manducans etbibens indigne,
. judicium sibi manducal el bibil Itaque ex verbis
responsio oslendilur, quod magnus bic Paler de
, - fluxu cilra imaginationem faclo noo locutus sit,
, , neque de eo, qui imaginationem quidem babuit,
sed animi perlurbalione caruil, et concupiscen
, * , - D lia eam non praacessil : vel etiamsi forte prae, * - cessit, ejecla fuil lamen, cogitalione bona vin. cenle, adeo ut intelligenliae> eccalum perfectum
^, , non fuerit. Qu enim in sermanis testimonium
, , . profert Apostoli verba, peccali nieminerunt, el
, immunditia?, et concupiscentiae pravaB.Subjicit ille
, , . deinde suam sententiam, inquiens: Eum aulem,
qui est in immunditis, sancti appropinquare, el
- quae sequuntur. Non autem dixerit quisquam,
. . - magnum Basiliura immunditiem nominare semic

(:

V A R L E LECTIONES.

*martyrio.
probationem.
huncet sacrarum rerum perceptionem.* snperiorem ti fortiorem
* avaritiam.
perfecta fuisse. Accessionis autem ad res sacras, qu<zfit consUtutoin
itnmunditie,
eliatnl plm quam templum, eo esi terribilior.
affectione. ut cogitationis.
h

10

JUS

GANONICDM.

nalem excreliotiem, absque affectione faclara". , ,

Hoc rnim fuerit carnis calumnia. Multas vero , , &
et pulcbras inservil rationes quibus osienderet, . '
Don malum esse, corpus neque mali principium : , ,;
quemadmoduni honnulli opinali sunt Nec putet , xa
quispiam, eum manifeslo adversari magno Alha-
nasio, dicenti de hac spermalica excrelione, quae >
superius alicubi scripta sunt. Cujus sermones re- . ,
tt
gulam et perpendiculum exactae disci, linse omncs , :
sacriPatres in omnibus pulaverunt. llluique prae , ^
terea consideraudum esl, hos ambos Spiritu sane .
plenos Patres,unoeodomquealflatosspiritu,locutos
fuisse el scripsisse. Quo igitur modo verisimile, j , ,
sibi invicem adversatos fuisse, qui a sancto el
bono impulsi sunl Spiritu. Hinc manifestissime , trostendilur, magnum Basilium immundiliam n o - *
minasse non seminis txcrelionem, sed pravam ^
concupiscenliam. Qua praeeunte inenlis ciiam ' , .
peccatum per assensionem perficiiur, alque ita , wi
imaginatio fit io somnis, ei seminis effluxio. Sic
eoim neque ipse sibi repugnare videbilur; ut
dicens malum el immundum esse corpus neque . , 8s *
magno Atbanasio contraria praecipere censebitur.
, ,
Sed et ex eo quod dicit, Ego autem scio haac , , t&p*
correcia fuisse , Dei gratia, et a viris, et mu- , 3
lieribus: illud apparet vel potius plane deraon- ,
slratur, de seminis excretiooe facta cum imagi- , . **>
natione, eum loqui, quam animi pracessil motus, ' , ^ * .
el inlelligenliae peccalum Ho< enim emeudatum . -"
n

fuit^, qnidem n0U COnCUpiscere, quod e s t ( ), 3,

non imputuni facere cogilationem r (hoc enim , , utfi ^
estnalurale),sed non succumbere concupiscenliaa, .
nec assentiri cogilationi, nec perfici menlis pec- (*.; 5
catum.Nequeseminis fluxum nonfieri, correcium ,
fuil (hoc enim esl naturae opus expellere, velut ), *,
excremeoia),sed nonlibidinoso affectu excrelionem , , ;fc>
fleri, ex imaginatione, quam prava fingit concu- . , ,
piscentia, ex qua inlelligentia t inquinala est. ' **r
Heus lu, cogitalio assensione foedata est, excre- , , meoii autem spernialici dejeclio, non e^limmun ' ' 5
da.Fabricalor enim corporis, Deus: eorum autem, . \
quse a Deo fabricata sunt, nihil est iinmuodum. , Quibus genilale profluvium exisiin\atur immundi- . *
1

tia, in suspicionem venient Manichaeorum seclae, ,

aud quod Bogomilorum (37) haeresis sint parti- , .
cipes. Nam el hi, quod duo inducant principia, et *
corpus mali creaturara dicanl, manifesle raani- , , ty&'
cbaizant. Reprimendi ergo illi sunt, qui *emi- , *
nis fluxum inquinalionem arbilraiitur, et esse , '
dicunl, ex quo Deus optimus arcbiteclus carnem . , 1 *
Bostram concrescere instituit : ne profana hac
secta infecti esse videantur. Nam si iromundum oi *
VARLE

LECTIONES.

absque
vitio.* rogitationis.
<> prastita fuissc*
cogilalionis.
prcestttum fuit, quibu$m
prastitum e$t. quod est eogitationem non adjieere:
neque pr(Bstitum fuiL ut seminis 1lusu$**
fieret.cogitatio.
Faeessanl
crgo, qui.
r

NOTJE.

(37) Qui sic fuere dicli a perpetuis precibus. Bog enim Slavonica lingua, Deus esl et milu,
mgnus, quasi perpeluo dicerent, Benigne
Deus.
#

1029

GRiEGO-ftOM .

, ^ *
, , ,
! , *
,
, , . ,
. !>
, , ! , .
: , . . ,
, ,
' ,

.
'
,
, '
.
,
, .

est geoitale semen, et qu83 ex eo concrevit caro,

erit omnino immunda. Et quemadmodum ex turbido COCnosoque fonlC unda manat pura,
sed Sordida 6t lntulenta ! SIC si Semen pollutum
esl, el caro, qu33 ex ea substanliam accipit,
polluta est et immunda : et vice versa, si semen
immunditia esl, et illud immundum, ex quo evacuatur. Alque ita plane corpus nostrum creatura
mali censebilur. Nihil enim eorum, qu33 a Deo
creata SUilt, malum : pollulum auteill malum :
si nialum, non Dei creatura. Colligilur ergO, Sl
hffiC COncedamus, Carnem esse opus mali : quod
Ut diximus) est ManichdBOrum s e c l : qua eliam
Bogomili SUDt iinbuti : a quibus et ampUUS quidpiaiD inli oduclum est, et impium magis. In II
luTDis imaginalionibuS DUganlUT daemones libidinem exercere in corpora bumana, vel agentes in
eos, qui imaginationem subeant libidinis, vel ab
iiS palienlCS. EoS i g i t u T , qui seininis excretionem
ecelus exislimaut i , si qui hujus abominandae opinionis dixorinl esse participes ; a reclo judicio
non procul abesse videbuntur.
* , Verum (inquiet forsilan aliquis) cum eos, qui
, - inquinalionem essepulant seminis fluxura, vehe ^ - menler incesseris, et Jongum de bis prolraxeris
, ! sei inonem, addidisti. quid iis faciendum, aut
, . , quomodo emeudandi sint >, qui in lalia facla
- - inciderint. Reprehendere quidem, est in arbitrio
, .
cujusvis : erranlem autem dirigere , est oplimum.
" ,
Ne igilur locum demus cuipiam haec objicienti,
^ - dicimUS US, qUiC jaill dida SUnt ; id niaxime COn, lineri, nocturnarum quidem imaginalionum esse
, ' aliquas exlra crimen, aliquas aulem esse poena
. - dignas. Exprimetur autcm et ruTSUS apertius.
, QuibllS ergo seminis excrelio sine imaginatione
, est, nalura deirudenle excrementum : et quibus
, boc CUil) imaginalione contlgeiil, COgitatioae i m , perlurbala manente*, nec antea inquinaia per
*
assensioncm,affectioexlrapoenamcst,etreprehen , sionem.Neque hi ab incruentSB victimSB parlitipa * tione arcebuntur, secundum dlVOS Palres : naque
, . ut inquinauonem passi repulabuntur. Si enim co , > gilatio iis inquinata est, vel mala animi con ^, , , - D ceptione non inruenle; vel, si irrueril, non ad * , , ' missa; vel, si admissa iit, non permanenle, sed
, , - derelicta, juxla Meloduma, sublata Vldelur de
* : medio el amandata corpus autem per spermati ( cam excretionem contaminalum non est (neque
, * enim caro malum, ut Dei crealura; neque ea,
, ), - quffi eo defluunt, et eam ConstitUUUt):emenda , , tio b vel, parlicipalionis sacramentorum probibi ; ' lio, quam ob juxtam rationera flel ? Quibus antem
, - ante inerat affeclione coromota cogilatio, el mala
, animi conceptio impetum faciens admissa fuit, et

VARLE LECTIONES.
T

at quidquidpollulutn est, malume*t e$se pollutionem exittimant. quomodo cum eis agendum,
vttii experte manente. * psalmorum vel canticorum auciorem.
irrogatio.
y

qui.

10

JUS GANONIGUM

1031

permansit, et inanimo libenter versata ost: eoque , ) &*>,

' *deliciala illus dispulalio, at jom intellectus pec
catum formatum s i l : haec aulem nocturna imagi- , )^
nalio secuta esl, el seminis supervenit fluxus: hi-
eliam erunl accusationi el censurae obnoxii , non , ,,
propter seminalera defluxum, sed proptermer.tis ,
peccatum et cogilationis contaminalionem. Licel .
enim nec imaginaiio nocturna eis supervenerit, , , &>
nec genitalis seminis proflnvium; nihilominus cu- , gitatione inquinati sunt, el emendalionem e non .
effugient. Esi autem qui el cogitatione non praece- ,
dente, quae affectione fsil incitala, neque peccalo , avtaatek,
mentis perfeclo, in somnis speclrum iniaginatus, , spermatico excreineuto dejeclo , non est extra . ;
culpam. Qualis vero hic? Qui ex cibi etbi etpotus * , . *
, '
intemperantia ventrem oneravil, et mentem confu-
dil, et morlis fratrem somnum dormiens, in ima- 47 ,
ginalionem incidit,semenque excrevit.Hic enimet . ipse sibi propler ingluviem, phanlasmalis auclor. ' ' 6 * -
Et qui eum gubernat, prout homini conferre co- , , ^ .
gnoverit, emcndalionem inferat.
eEOAupor .
THEODORI BALSAMONIS RESPONSA.
Interrogationes
cananica sanctissimi
palriarchce
Alexandrice domini Marci: et respoma ad eas
' .
sanctissimi patriarch&Antiochice^domini
Theo' ';,
dori
Balsamonis.
.
\ ) , ^,
Dei quidem speclalor el propheta Moses: Interroga (inquil) patrem tuum, et renunt abil tibi: , , *
seniores tuos, el dicenl libi. Sanctissiinus aulem , . '*
Alexandris palriarcha, dileclus frater, et nostr&c , *
mediocritatis comminisler, dominus Marcus,Pater ,
exsistens Patrum, Dei gratia, et presbyterorum , , ,

,
presbyler, indeque nec ad se direclum habens
boc prophelicum elegansverbum, inquibus lucla-
batur multis ecclesiasticis interroalionibus,aliud , '
ex eadem cithara spiritus vaticinium suscepit, , ' *
inquiens : Ecce vero. quid pulchrum aut jucun- ^, *
dum est, quatn fralres in idem consentire! Quam- > , ' ^
obrem quemadmodum psalterium aliquod, instru- J ,
menlum musica cura indigens, scriplam edens , &*
interrogationem, eam noslrae mediocritali por- ,
rexit, rogavitque, comprehensas in ea proposi- ^
tiones canonicas et questiones in commune pro- ) Iferri, et hunc fraternse responsionis eleganter ^.
exarari codicillum. Scriptum igitur ab ejus sanc- .
lilate compositum, hsec expressim comprehendit. .
' , , *
In nomine Palris, et Filii, et Spiritus sancti.
Inlerrogaliones ad quas responderi desiderant . *
Chrisliani, qui Saracenorum regionem, et sub '
eoram ditione babilant, facl a Marco palriar- ,
charum Alexandrise minimo, in diebus imperii
piissimi etChristi sludiosissimi imperaloris nostri, ,
domini Isaacii Angeli, el tempore saoctissimi et
aecumenici patriarchae domini Georgii, quorum , *
c

111

VARIiE LECTIONES.
47 .
h

cogitationis, * hi et culpoe, et potnce obnoxii erunt. poenam. tqucs vitiosa fit. c pctnam.
Alexundrino,
patriarcharum.
c

Mvtf

1033

GRJECO-ROMANUM.

. tfv

1034

Aannos augeat Deus indiertim longitudineiD.Hense

6 . Februario, indictionis 13, anni post incarnatio ', nem Doinini, et Dei, et Servatoris nostri Jesu

.
.

Christi, 1203.
Jnter. I. Qu8B in partibus Alexandriae et -

, solymorum leguntur liturgiffi, et COnscriplae dicun

- tur fuisse a SaDCtis apostolis, JacobofratreDomini,
, , , et Marco, recipiendae sunt a sancta et catholica
,
. *0 ,

Ecclesia, necne ?
Re8. MagnuS apOStolus PaulllS, sancUmm Dei

. -

Ecclesiarum orator et doctor, ad Corinthios scri-

^ * ,
,

bens, ait: Fratres, obsecro vos per nomen Domini DOStri JeSU Christi, ut idem dicatiS omnes,

, 6 * ,
. ,

nec sint in vobis dissidia : sitis autem compositi eadem mente, eademque voluntate. Dicimus
igilur, nos neque a sacra Scriptura, neque a
1

, canone Synodice edito, edoctOS fuisse SaCTUm

, - ministerium i a S. apOStolo HaTCO traditum. So ' lus enim 32 canon sancUe et oecumeoictt sjnodi
COactSB Trullo magni palatii,ait a S. Jacobo Dei
, iralre mysticum sacrificium fuisse COmpositum.

Attamen 85 canon sanctorum et omni laude cele&. ' - brium Apostolorum, et 59 canon Laodicen
, ' - synodi, enumerantes Yeteris Testamenti et Novi,
,

' ipsosque apostollCOS libros, qui in USU nobis esse

, ,

debent, nullam sacrificii sancti Jacobi vel sancti

Harci mentionem faciunt. Neque etiam catholica
C

sanctissimi et (ECUmenici throni Constantifiopolis

.
'

Ecclesia ullo modo eas liturgias agnoscit. Pronuntiamus igitur, non esse has recipiendas. Et si enim

' . .
. ,
. '
,

ab iis facl sint, ab omni USU Vacare jubentUT,

Ut et alia mulla. idque manifestum est ex 85 c a DOne Sanctorum et benedktorum apostolonim, et
2 canone sanclae et oecumenicaB synodi inTrulio
magni palatii COact : aller eoim, apostollCUS

'
,
, ,
,
. , *

videlicet, definit duas Glemenlis episiolas, et

dispositiones 1 OCto librorum ejus, legi quidem,
verum non evulgari, ob arcana qua in iis sunt
recondita: alter autem vult eas neque legi, propterea quod iis spuria quaedam multa et a pietate
aliena interposita sint ab baereticis. Quamobrem

omnes Ecc.

* Dei sequi debent morem DOV

, Romae, nimirum Conslantinopolis, et sacra cele .

!

brare juxta traditiones HiagQOrum doctomm 6t

luminarium pietaiis, sancti Joannis Chjsostomi

' , * -

et sandi Basilii. Ait enim 41 capilt, 1 tit. 2 lib.

Basilicon: De quibus schpta IIOQ esl, ,

quo Roma utitur, servari oporlet.

. '
, , ' .

' '.
Inter. 2. Varii reperiuntur libri, in orienta bbus et meridionalibus regionibus: et alii nomi , nanlur Prsecepla sanclorum apostolorum : alii,
, * . - Visiones sancti Pauli. Quaero an hi nobis legendi
;

conglulinati.

sint ?

VARLfi LECTIONES.
sacrce carimonise.

I sacram OBremoniam.
PATROL. GR. C X I X .

praoeptioncs.
33

JU8 CANONICUM

1035

Res. Cum Dominus et Deus et Semtor nOSler

.
JeSUS ChristUS in EvangelUS dicat,Videte ue deci-
piamini: multi enim venient in nomine meo, di- Wjut:
centes, Quia ego sura, et tempus appropinquavit: , , " , ;
pronuntiamus et nos, Dei Ecclesiani nosse et , ;,
confiteri apostolica praecepta, et visiones, et di- , '&.
SCiplina librorum,quae 85 apostollCO canonede- ' MW.
clarantur,et Dei praeconum vocesiis essecreditas. , ** >
Praeter hos alium nullum novit apOStolicum com- .
mentarium Obsemndum igilur, Ut ab haerelicis . *fida aversemur mendacia. Absinthio enim ama-
riora, licet nominum saoctorum apostolorum . , u
inscriptionem mellitam referanl placentam.
-
.
Itlter. 3. Sexaginta Basilicorum capila ad ' . * Bwslras regiones non pervenerunt: ideoque quantum
ad ea perlinet, i n tenebris versamur. Quaerimus, . &|
an ob eam rem damnemur.
, .
Res. Quaecunque lex ait, iisaitqui in lege sunt,
. ' 6 , vdpp^
Secundum magnum Apostolurn.Qui igiturob vilam .
gloriantur orthodoxam, site ex oriente sint, sive , , ')>
Alexandrinorum plaga, sive aliunde, Romani , , ' , m
dicuntur, et secundum leges vivere COgUIltur.Non >
astringuntur lauienlege, qu ait, Noil oportetRo- , ' 4*
manum virum leges ignorare. Ii enim soli, qui . V
habitant Romam, regiam videlicet civilatem, quae , , >
similibus estmunitapropugnaculis,etmultisabun- , ^**dat jurisperitis, horum ferreis tenentur pedicis. , &
Ideoque si hi legem ignorare se allegenl, veniam . k#*
COnsequuntur, sive manuales sint operarii, , , <
Sive circumforanei sint aliqui, et litlerarum impe- , '^
rili : ut qtli possint a Sllis civibus legum discere *
tenorem. Qui autem extra Roman agUIlt, agre- !>. ' ,
stesP scilicet et reliqui, multoque niagis Alexan- , , 'hkfrr*>
drini, legem civileni ignorantes. veniam meroniur. . *
Bonum ergo est, Ut hi quoque interrogent, et ?, '
legitima pracepla discant.Quod si est diiflcile,ve* , /*
niam SUnl COnsecuturi.
.
Inter. 4. An exlra pcriculum, sacra, itemque
'.
laicifenorident pecuniam, an potius sitiis exilio- ,
SUm ?
;
Res. Mosaica quidem lex,Non fenerabis, inquit
. , **argenlum tuum fratri tuo: civilis autem agnoscit , tv
UStiras cenlesimas et trientes. Definit enim ui se-
, * ^
natores accipiant usuras trientes, nimirfim in sin- .
gulas libras nummos quatUOT. NegOtiatores autem * tr
vulgares*, el caeteros, dimidiam centesimse, nimi- * ' . ^*
rum io Singulas libras nummos sex. Eos vero,qui , , . *
raarilimum fenus conlrahunl , pro singulis libris ' *\
V
BUmmos duodecim. Quonain autem modo cente- , vV*-'
Simae vocentur ustira, cum librae quanlitas non '. ' *, '
perveniat ad solidos centum, sed ad septuaginta p
duos ; est dicendi tempus,ne opus fiat praBter ', *'
opus. Et hseo quidem de laicis. Sacratis vera fe- . *
neratione prorsus inlerdietum est. Ail enim haec *
m

;f

VARLE LECTIONES.
m

agnoscere.
tuo dant.
I

*doctrinas.

smptum.

vrustici.

ilaieos.

qui irajecticiarn

pectpito**

4037

GRJECO-ROMANUM.

1038

' * nomioaliin 44 sanclonim apostolorum Canon :

, - Episcspus, aut presbyter, aut diaC00US, usuras ab
, , . iis exigens, quibus muluum dedit, vel dcsinat, Tel
' '- depoaalur. Et 17 caaon sanctae oecumeilicae 1
synodi haec : Quoniam multi, qui incanone recen, sentur, plura babendi sludium et turpe lucrum
, , - persequentes, divinae ScripturaB obliti SUOl, qu
, T6 \ dicit: Argentum suum non dedit.ad usuram ; et
, fenerantes cenlesimas exiguol: aequum ceasuit
, Sancta et magna synodus, ut si quis*inventus fue 8pov , rit pOSt hoc Statutum USUras mutUO SUOiere, vel
, ( - eam rem aliler persequi, vel sesqui alteras exi, , gere, vel aliquid alius excogitare turpis qu&StUS
, - gralia, e clero deponatur, et sit alienus a c a . ' none. Eadem et 4 canon Laodiceose synodi, et
,
alii.
'. ' Inter. 5. orthodoxi Syri et Armeniis,
, , , necnon ex aliis regionibus aliquifidelespropria
, - lingua exlra periculum sacra celebrenl, an vero
COgantur prOTSUS CUm braeca SCriptura sacerdotio
;
fungi ?
. *Re$. MagDUS apostolus Paulus ad Romanos
* ; scribens inquit: Ad Judaeorum taelum Deus?Nilm
; , - et gentium ? certe et gentium. Qui igitur recle in
, - omnibus de fide sentiunl, et si sint Gr&cae linguse
, - omnioo experles,propria dialecto sacra conflcient,
, exemplaria consuetarum sacrarum precum haben, - tes non evariantia, Ut desumpta ex COIllacilS gWB ).
canicis litteris eleganter descriptis.
". ^ ,
Inter. 6. Desponsavit quis sibi mulierem, et
' , C priusquam cum ea per benediclionem,sicut consti, , tuluni est, iniliaretur, et cum ea copularetur,
; decessil : an ea impune nubet hujus fralri,

necne ?
. , *$ Quod bonum, non boDum est, nisi beiie
. , #,
& Spoosalia et arrhabonis datio
fecta sillt juxla dispositionem novell COnsUiutio , nis inclyti imperatoris, domini Alexi Comueai,
- CUm Consecralione SoIilarum Sanctarum precum,
, - femina evcedenle annum duodecimum, virum au , tem deciraum quartum, non ducet eam uxorem
^ . frater ejus.Itaque eoini perfectus arrhabolegitimis
^ . nupliis in omnibus assiinilatur.Quod si juxla coo . , suetudinem,quaB (ut didicimus) obtinet in omoibue
, D fere Austri et Orientis partibllS, pramortuus aliter
, b ^, sibi superstilem despoosaverat: hujus germanus
0 .
ei legitime conjungalur.
*( .
Inter. 7. Ausiue praejudicio diacoaico etsacer dotali gradu digQUS babebitur, qui cum mortua
, , ipsius esset spoasa, alium COOJUgem duiit, an
.
velut biaubus prohibebitur?
*. ^ Ret. Si quidem juxta praedictae novellae formam
^ , despoaderat sibi niortuam sponsam,postejus morixipq. , tem alii UXori CODJunclus -COnf equetur ullum
oOx . - allaris gradum : binubus euim censetur. Sin au*
. tem praeier ejus teoorem cum morluo sponsa

VARIiE LECTIONES.

peructione.

1039

JU8 CAN0NK3UM

conlractum iniverat,sine impedimenlo sacrabitur, ; ^

, .
ul qui bigamus non censeatur
' ' . , ^,
Inter. 8. Si sacerdos tonsus fuerit, concessum
, j
erit ei post tonsuram sacrificare, annon ?
. p ty*
B$s. Gum aecundus canon sanctae etoecumenic
syiiodi coactae in sanctissimo tbrono Conslantino- *>
potis hsec nominatim pronunliet: Eliamsi huc
usque nonnulli antistites, qui ad monacborum ba- ,
bitum descenderant, ut in episcopali fastigio ma- , *
nerent, vim adhibuerunt: et cum boc facerent, ,.,..,.. ' ofo kjt
neglecti sunt: sanclatamen et universalis haec sy- , pAfim
nodus, hanc negligentiam quoque corrigens, et ad , ;
ritus ecclesiasticos hanc inordinatamactionemre- ,
digens, statuit ut si quis episcopus, vel afiquis
alios ex pontificali dignitate, voluerit ad vitara &
monasticam descendere, vel poenitenliaB locuro im- , , vr
plere, ne amplius antistitis dignitalem usurpet. .
Monacborum enim professiones, subjeclionis et ^
discendi cupiditatis rationem habent, non autem , '
doctrinae vel primalus : nec alios pascere, sed se , b r ^
pasci profitentur. Et ideo, quemadroodum pneJi- . , , ^
clum est, decernimus ut nemo eorum, qui in ttnt>
eprecopalem pastorumque catalogam relatus esl, *
ad orum,qui pascuntur et agunt poenitentiamjo- .
cum se dimittat. Si quis anlem hoc facere ausus w*
fuerit,post demiiitialiouem el declarationem hojus .
edrt setrtenti,tpse qui seipaum episcopali gradu , *
privavit, non amplius ad priorera,quam,factis de- , 1*=
spicatui habuit dignilatem revertetur. Comprehen- *
ditur autem et ante hujas promulgationem, non , , bv***
SOlum eos, qui allari serviunt, SUbdiaconos fide- , V=
licet diaconos et sacerdotes ; sed elanlistites ipsos .
etiam post lonsuram sacrificare. Cum igitur anti- * * ;
stites cum gravitaie canonica a sacerdotio abalie- , ^
irali sint,propterea quod post lonsuram ad locum , ^
discipolorom et peenilentium venerint, indeque ,
alieni facti fuerint dignitate doctoria sacerdotes * *
omnino, et qoi simpliciier allari serviunt etiam *
post toosuram eitra impedimentum operabunlur . * ?
qu ad ipserum gradus pertinent. Nam et anle ,
tonauraro pariter, ac post eamdem fuerant et sunt .
discipuli et ssbjecti.
Inter. 9. Si laicus ia somnis imaginatns ftierit,
' '. ,
meretur eo diedivinantm sanctificalionem partici
*
pationem,necne ? Et an sacerdos, qoi idem passtft ; , *m
est, sacra couficiet, necne ?
'
~ ,
- - &
- ;
'

Res. Antisliles (inquit sacra Scriptura) dona et

. ( 4 W
hostias ofiferene, ad hominibiis accipii, et quemad. , ^
nrodum offert Deo pro populo, sic et pro seipao. , *3 *
Nam et eum premit carnalis infirmilatis pondtn. $>(
Veruro et per Mosem dixit Dominus, Mundi mun- . * **
dum adeant. Haculam autem habenein anima,sub 6 , ^ **~
velum meum non ingredietur,necad altaremeum */, 4
ne'
appropinquabil. Undc et tres sanctissimi patriar- , ***chse tbroni Alexandriao, sanctus Dionysius videli- \ ^
cet rescribens ad Basilidem episcopum,et magnus >, h
Albanasius,regulam prascribens monacbo euidam , ^
Amam cognominato, el sanctus Timotheus, de r* , ^
hHjusmodi respondentes quibusdam, qui ipsosin- , , Tyfa
G

GBLiEGOBOMANUM.

1042

- lerrogaverant, olim ea, quae sunt de laicis, conse, quenter divinis his Scrfpturis expedierunt. Ait
. enim sancti Dionysii responsio : Siquidem subjici , El piv tur mulieris desiderio, non debet. Quodsi Satanas
, eum lenlat, ut hac occasione abalienel a coramu , nione sacramenlorum, debet communione frui.
, Quoniam tentator eo tempore nondesinet ei strue. ' - insidias. Quamobrem et 08 eadem de laicis
vov . deflnientes, in episcopis, diaconis, et sacerdotibus
, , imaginationem passis per satanicum soluro impro5 perium ,eamdem formaro oblinere non novimus :
, operationem enimsacriiicii eis potius occludendam
, censemus solo somnii libidinosi die, propter sacer: dolii reverentiam, nisi forte mora periculosa sit,
: , propler dici Cclebritatem, Vel UtiHtatem ,
- Noctu enim frangi queat laqueus tenlatoris, exal), , tari autem sacrificii potestas.
: . JYap ,
.
' '. *0
Inter. 10. Qui CUJTl legitima SUk carna ,
liter conjunctus fuerii, an eo die dignus habendus
, ;
sit participatione sanctiGcationum necne ?
. , Res. Dei praeco Paulus,magnus Ecclesise dottor,
^ , () , Examinet (inquit) unusquisque seipsum et sic
, pane comedat, et calice bibat. Et mrsus,
. * , () privent, inquil, seipsos conjuges, nisiex consenso,
, , quando ad sanclae communionis precationem ac: . cessuri sunt.Et Davidem eosquequi CUIH eo erant,
Lai , quserenles comedcre ex panibus propositionis,
, caute prius]inteiTOgavit pontifex, BUm mundi es, , sent a COOCubilU mulieris. Sed et in MosaiCO
Exodi libro,haec nominatim inslituuntur
*:Etdixit
* ,
DominusadUosem,Descendemcontestarepopulum
, hunc, purifica 08 hodie t\ CTU8, et abluant Vesti^ . menta 8ua,et parati sint in dietn tertium.Kam ter , - tio die descendet Dominus in montem Sina coram
. universo populo. Et mrsus, DesceitdU Moses dt
; , . tnonte adpopulutn,et sanclificavit eos:
abluerunt, c que vestimenta. El dixit popu/o, Estote parati die
6v,

tertio el ne congrediaminicum
tnttiiere.Sanctissi*.
, - raus aulem Alexandri patriarcha Timotheus
, . - de hoc inlerrogatus, dixit: Non debent conjuges,

qui carnaliter conjuncti sunt,promereri divinarum

, , - sanclificationum participationem per ipsum diem
: D Carnalts eorum complexus.ltaque nos hasc SIC defi
, ' nila seqaeotes, dicimus non esse COnjugibus . mittendam sanctificationum perceplionem,quo die
, carnaliter copulati sunt. Addimus autero, quod
- Cum ipse magnUS Timolheus illterrogaluS, qUO die
v , ' - hebdomadis continentes esse debeant coojugas,
. responderit: Sabbato et Dominico, proptereaquod
, magis etiam in eis spiritalis hostia Deo offeratur.
>
, Ac necessario debent conjuges a mutua communi, , catione separari quo die divinas sanctificationes
. assumuot, non modo ante minislrationem ipsam,
j> sedeiiam posteam.El optamus corrigi, quod praft

V A R L B LECTIONES.

* tentatUmem. uripia leguntur.

1043

JUS CANONICUM

10U

ter divina instituta et praecepla circa sponsae de-

ductionem in nuptiarura auspices malefit. Nara
postquam sacra precalione initiati sunt, et divinas . ^;
sanctificationes promeruerunt, ad carnalem fesli- , ' / *
nant unionem, in nuptiarum deliciis lascivientes, \^
sacra benedictionis vim non considerantes, et
sanctiflcationum contemptionem. Conjuges ergo . >2
quo die divinas sanctificaliones participaturi sunt, * ajbk,
non tantum ante earum assnmptionem, sed et .
post eam citra excusationem continenter se gerere *
debent. Quod sinonfaciant.gravioribussubjicien- , ^ *
tur poenis.
. o i -^
1

, n
,

.
,
.

. 14. An, si sacerdoslavetur,'possit eodem '. * ,

die sacrafacere ? et an laiCO liceat, postquam -

'

neril in baIneum,eodem die sacramenlaassumere? , ^^

Et e contrario, an sacerdos peraclo sacrificio, vel ; , i i ^ laicus sumplis divinis sanctiGcationibus lavelur, ,
, , ;
aut venaB sectionem patiatur, necne ?
.
/tes.Galenus medicorum doctissimus.Bdlneum,
inquit, et sol, et gymnasium ad molum excitant, , , !*
qu&antequiescebant,excrementa.Itaque nihil eo- .
rum, de quibus interrogasli, fiel. Venarum enim . *
sectiones, horum ostendunt vitia ei proprietates, ,^,
juxta Hippocratis praecepta : inlerdum quidem atfs^discussionem parientes, nonnunquam autem con- c

strictionem polius. Quid igilur?exspectatum forle

malumsalutari sanclificationum participationi connectemus, et salutis nostrae lumen socordiaobumbrabiraus? cum jusla ralio sacrificanles tam ante,
quam post sacrificium, compellat cum omni coiripunctione et reverentia ad Deum genuflectere, et
gratias agere ob Dominici corporis ei sanguiuis
aasumptionem, nec deliciari mollitiis, el aquarum
calidarnm aspersionibus. Quod si venae incisionem
morbua urgeat letalis, propter salutem aegrotanlis
ea perficietur.
Inter. 1%. Si quis post sanctam assnmptionem vomuerit, per quam traditionem emendabitur?
Res. Sancle, inquit, cusiodiens sancta. expiabitur et sanctiflcabitur : gratiam autem prodens,

! . > ^

: :
,
j , -

^^*

, r>
, ^::*
^ . Ei ~
,,

. -^
, j

. () e^
~
inquinabitur *. Si igitur ex ingJu>ie lapsilS est in D , . vomilum is, qui divinas sanctificaliones assumpsil, j t f t r
gravioribus poenis emendabilur.Sin autem per in- ,
cidenlis forte aegrolalionis infestalionem, episco- ^^ ^
pali judicio moderatius coercebitur. Et boc enim , ^
desertionis est opus.
.

.
. *
Irtfer. 13. An sine periculo sacrificabit quispiam, aut divina faciet baplismata in navi, vel , ;
T

domo non sacra ?

, . < ' U s r
Res. Dixit quidem Deus per Hosem ad Israel,
Hierosolymis et non alio ulio loco feslum celebra- ^ i t - ~ ~
VARLE LECTION.ES.

pixu evadet. * profanus fiet.

1046

GRiEGO-ROMANUM

1045

. bis Paschatis Domino Deo tUO. Inde clare innuene

* Judaici Paschatis plenam vocationem, propter loci
, . ' singularitatem. Canon autem 59 sanctse etoecume nicae synodi coaclae n Trullo magni palalii, et ca , ' 84 synodi Carthaginensis, depositioni Sub ^ , - jiciunt eum, qui in oratoria domo divinum
perficiunl baplisma. Statuunt enim baptismala in
. - catholicis EcclesUS debere fieri. Sed et 31 canon
. * synodi in Trullo, et 12 canon synodi coactae in
, templo sanctorum apostolorum, constituuot ut et
, in oratoriisdomibus baptismatafiantcum permissu

.
, ,

episcopi. InclytUS sane imperator dominus Leo

pbilosopllUS, videns orthodoxam fidem exuberantem ut viiem, et crescentem ut olivarum palmiles

in circuilu mensae ecclesiarura ejus, definivit

, - 4 1 1 5 Novella, tantum in calholicis ec , * clesiis, sed el in oratoriis domibus indistincle sa-

' ^ cra ministeria, el baptismata fieri. Quamobrem

juxta harum tenorem, qui cum antimensio sacra
.
,
, ,
' ,

fecerit. aul baptisaverit in oratoria domo,

consecrata per inilialorias dedicaliones, et solemnem throni inaugurationem, quin et per sanctarum reliquiarum tumulum (hi enim sunl catho-

, -

licarum Ecclesiarum tbesauri et exaltationes), sed

in domesticam orationem fideliura separata,aut in

), *
* , ,
,

navigii alicujus domunculu Deo deslinata, el sanctis imaginibus ornala,uon palietur praejudicium,
perinde ac si canonum transgressor esset, nullamque eorum rationem babuissel.Sic enim el clerici,

qui SUnt in imperatorum COmitalu. in campis SO-

,

,

c litariis sacra riiefacere censentur, sub solo bom bycino, quod cst ecclesiae destinatum, tentorio.

'. Inter. 14. An sine periculo sacra vel vota simul

, faciet aliquis cum haereticis, Jacobitis videlicet et
, , Nestorianis, in eorum ecelesia, vel etiam in no ' *

slra,aut communem cum iis parlicipabit mensam,

atil faciet ex sancto lavacro susceplorem, aut mor-

tuorum celebrabit memorias, aut largielur illis

*
;

divinas

Sanctificatioiies ?

Nam

loci

augUStift

. multa hujusmodi faciunt. Quaero quid facien.

dum.

. (
), '

R e s . Ne delis sancta canibus, (inquit, Dominus

el DeuS noster) nec projiciatismargaritas ante pOT-

. ' - ^cos. Qna de causa et sexagesimus quartus canon

, Dei praeconum sanctorum aposlolorum ait: Siquis
clericus, aut laicus, orandi causa ingressus fuerit
,
- in synagogam JudfiBOrum, vel haereticorum, depo. 6 ' , natur et excommunicetur. Et trigesimus tertlUS

6 ' 6 ' cauon Laodicenae synodi, item sexlus et trigesi ,

, . " ,

mus quartus,baec ait de venia danda baereiicis in

sua baeresi perslanlibus ingrediendi domum Dei :
quod oportet UDa Cum hseretico vel Schismatico orare : Quod Oportet ullum Cbristianum

* , . Christi martyras relinquere,et ad falsos martjras,

.
%#

hoc est haereticos, ablre, vel eos, qui priush&re-

. - lici fuere. Hi enim sunt a Deo alieni. Sint ergo

, anathema, quiadeos abeunt. Eam ob rem et DOS

1047

IOW

JUS CANONICUM.

censemus,nonexcommunicalioni tantum et depo-

Sltioni subjiciendos laicos et cleriCOS VOta simul *
facientes in orthodoxorum vel haereticornm eccle- , ,
sia, aut ubicunque vota CUm eis simul facientes , feprt.
Solemnia, et sacerdutali more, aut etiam cibum , * *
Simul SUmentes, verum et gravius coerceri, juxta , ($
divinomm canonum praedictorum tenorem. LOCO- . &
rum eniraaugUStiaeethaereticorum multiludo, - ju>
thodoxao fidei non mutant integritatem.
.
Ititer. 15. Gaptivi Latini et alii ad nostras ac '. hcedunt catbolicas ecclesias,et participes fieri po- :*
8tulailt divinamm sanctificationum : SCire velim, , *
an h0C eis COncedendum sit.
.
, ^
.
Res. Qui non estmecum, contra me est, (inquit,
. ' , ' h
divinum EvaDgelium) et qui DOn Colligit mecum, ) ' 6 * .
dispergit.Quoniam igitur anle annos multOS,OCci- , .
dentallS EcdesiaB (RomaB, inquam) celebris COD- ( ', <
T6Dtus diviSUS est ab aliorum qnatuor Sanctorum >
patriarcharum spiritali communiooe, et ad mores xotvwix.
instilutaque diverlit, a Catholica Ecclesia, et ab *
orthodoxis aliena: quam ob causam neque Papa in *. u
divinissacrificatiODibus y COmmuni palriarcbalium
^;,
nominum relatione dignus babelur : non debet

^
Latinicum genus manu sacerdotali divina et 6 ,
immaculata mysteria sanCtiOcari, nisi deponat >
prhlS, 86 a Lalinicis lDStitutis et Consuetudiuibus ( ^
abstenturum, et secuildum canonCS instruCtUS fue- xaiwtfcj>
rit, et orthodoxis adaequatus.
, opftoifc
.
/^. 16.DivinanimsanctificationumaSSUmptio
"'.
arbitraiia est monachlS omnibus.clericis etlaicis, ^.
qui SUnt probibiti : Ut quotidie fere eam
Sanctificari pOSSint. An Ut Sub pondere libratur * * :
raunus ? Sed et in US,qui ad COngregationem COn- ; V
veniuilt, necessitatem babet boni partitipalio, an *
arbitraria 6at, et sponlanea ?
**
;
Ra. Quemadmodum legestatutum est , dignis
. * ^ .
dari dignilates, Sic'sancta, sanctis. Quicunque , . "';
igitur Vltse in(egritatem,viam Sibi ad divinam
participationem COmplanarunt, Sine impedimeiltO ,

:
admitleiltur, Neque enim bi omnino eam, Ut rem
quamlibei aliam, ^ggredientur, si gratiae altitu- , ^
dinem considerent, et sacramenti magnitudi- ,
nem.
Cogiautemquemquamdivinassanclificationesas ^
SUmere, non plaCllit. Et Sl enim aliqui aposlOUCO .
9 canoil USl, (SIC inquiente, Quicunque Gdeles ' , ( **
ingrediantUT et Scripturas audiuilt, in precatione **-*
autem sacra COmmunione Oon permanent, Ut
&
EcclesiSB COnfuSionem afferenles, Segregari opOT- ,
'"
tet) Velint eOS, qui in ecclesiam COnveniunt, etiam ), >*
iavitOS COgi diviaaS SUmere sanctificationes nOS iuorx
tamen canonem non sic interpretamur. Et enira * 8~ *^
fidelee quidem ad finem USque divini sacrificii, et
B

VARLE LECTIONES.

* in tacrti cQurimmit. [joelut ad Umcem ponderatur.

* more receptom e$t

1040
<

GRiEGO-ROMANUM.

100

ultimaesacriikantis precationis renumerationisque

,
, *
.
,
. ,
^ ,
'
'
,
,

*
,

participationis, interesse concioni debere censemus. E l iis, qui sic non faciunt, canonis indignationem vibramus : participare aulem eos
non cogimus, ob conscienliae tormenlum. Animadveriendum igitur, juxla praedicti canonis lenorem, ne qui convenlui intersant, inordinate a
sacrificio revertantur. Sed cum ipsum ex Veleri
Novoque Teslamenlo pari modo magnificetur, et
ad recitationein quidem usque sanctorum EvangeHorum, Davidicae cilharae carmina sacramenti celebrent polestatem: posleaautem incruenUebosliae
aperiantur vestibula, anlistilibus permittenlia superhumeralem amiclum deponere, qui agni figura

eleganter fabricatus esl, el tractare veri vivifleique

, Agni sacramenlum : si quidem ii, qui in congrega tionein convenerunl, statim posl sancla Evangelia
* sponte discedant, non culpabuntur : sed si post
, , - incruenlae mysticaeque viclimae principium,utinor dinati et offensores juxle excommunicabuntur.
,
.
' .
Inler 17. Qui cum pontifice vel sacerdote com , ministrant diaconi, debent citra excusalionem
, ;
communionem assumere, annon 1
.
Res. Canon 8 sanctornm aposiolorum sic ait :
, , , , Si quis episcopus, presbyter, vel diaconus, vel
, ex sacerdotali cataJogo, facla oblalione non com/ , . inunicaverit, causam dicat: elsi probabilis fuerit,
, . , eniam COnsequetur ; SID minilS, segregetuT,
, , ut qui populo offensionis causa sil, el suspicionem
dederil adversus eum, quiobtulit, quasinon digne
, obtulerit.Observandum igilur,ul subdiaconi,etdia , com el potiussacracontreclantes,divinassanctifica
-

liones assiimant, vel cerle causam dicant, ob quam

* eo bono abstinuerunt. Id cnimsinon faciaot, juxla
. , prsedicti canonis tenorem excommunicabunlur.

.
.
Inter 18 Ansine periculodivinarum sanctifica
tionuni distributio el assumptio fianl curn frigido
vino et aqua : an siue exeusalione aqua f rvens
participationis lempore in sancla sil mitlenda ?
j
. ' ^ Res. Cum32 canon sanctseeloecumenicaBsynodi,
coaclae in Trullo magni palatii, depositioni subji - ciat eos, qui divinum el sanclum poculum non
consecrant ex vino et aqua; hxresioUe al.qui nun
, patiuntur calidam infundi in sanrtum el diviiiuin
' () poculum, Quia, inquiuot, de eo nihil canune
- . , compreh<nsurn esl. Audiirt autem, fcrvenlem
" ' sancto sanguini additam, unionein aquse el viui
sancti calicis non mutare, quia practer aquain
. nihil est aliiid. Infundilur aulem, ul vivifica sse
constet, quaefluunte sancto lalere Domini, et Uei,
et Scrvatoris nostri Jesu Christi, lempore salutaris
, passionis ejus, sanguinem videlicet ettaquam,
, quae ferventia effluxerunt, velut ex vivifieo deifi, * ^ - cato corpore vivifica. Qui sic igitur non faciunt,
c

JUS GANONIGUM

1051

nec inde miraculi magnificant magnitudinem, sed

aqua frigida vinoque uluntur in divinar um sanctificationum parlicipalione; non credunt eliara
post salutarem Domini mortem sancto corpori
ejus inesse deitalem, sed ab eo abscessisse,
esseque cujusmodi nostra corpora. Qu magnae
b&resis est nugatio. Magnus enim inter sanctos
Joannes Daraascenus. ln sepulcro, inquit, corporaliter : in inferno autem cum anima, ut Deus :
in paradiso vcro cum latrone, et in throno fuisti,
Cbriste, cum Patre et Spirilu, omnia implens,
quiincircumscriptuses.Quiigiturdivinumpoculum
aquafervente non consecrant, ut haerosiotae e sorte
orlbodoxorum expelleotur.

iOSi

. 01 * ^
; , x&vufc
! &
,

,
. " olpwuk
. i
, () * $
, , . ,
* , ,
, 6 ;.
teto
, , *>
.

lnter. 19. Sacerdos saecularis reclene confes '. &

siones aliquorum bominum cum pennissu episcopi ,
;
suscipiet, annon ?
Res. Divini canones, qui confessionem reconci . xrliationis sacerdotibus cum episcopali venia *
commillunt, mullo antiquioressunl sancto Pacho- , *<
mio, qui dignus habitus est, ut per visionem ange- , * ; ?
licam monachorum habitum videret. Quamobrem . !
monacborum nusquam meminertinl, sed presbyte- , )&.
rorum simpliciler. Episcopali ergo judicio laicis kp*v
sacerdotibusjusconfessionispoteslasconcedetur , **,
et per eam reconciliatio poenitenlium.
.
. pjwij*
Inter. 20 An sine praejudioio transeant monachi
ex monasteriis, ubi detonsi sunt, in aba, necne? ,
b

Res. Si is, qui apud hominem deposuit propriam

confessionem, implere eam cogitur, quonam
modo qui apud Deum deposuit, cogitur suam depositionem infirmare ? Idcirco ct juxia quartum
canonem sanclae et cecuiuenicae synodi coactae in
templo sanctorum apostolonun, appellalae 1 et 2,
nominatim haec pronunliantem, Si quis monachus
ex proprio fugiens monasierio, in aliud transierit
vel in mundanam habitationem petulanleringressus
fuerif, pariter et qui euni exceperit sit cxcoraraunicalus, dunecisquifugit, revertaiur in monastcrium, a quo perperara def cit. Si vero episcopus
aliquos monachos, pielalis el vitaehunestalis testimonium habentes, in aliud inonaslerium ob ejus
compositionem voluerit tiansferre, vtl in mundaDum domicilium ob salutem inhabilanlium constituere, vel alibi plaruerit pracesse, horum neque
susceptores, neque monachos culpse reos facit.
Qui igitur sine episcopali petmissu transeaot in
alia monasteria ex iis, ubi lonsi sunt, muHoque
raagis in mundanis domibus conversantes, et qui
eos suscipiunt, exterminati et excommunicali
erunt, donec in monasteria, in quibus conventiones * fecerunt, (uerunt reversi.

exhortalione.

efficaciter concedelur.

. *
, ,
'
, oter
* * *


' ' ,
^
^*
,
, "
, 6 $ '
. 6 hdsvf^
'
tn ,
bmou**
, **
, "**
. *
/^ '
,
, , *
, ^
***

pacta vel sponsiones.

1053

GRiEGO-ROMANUM.

1054

\ " InterrogatXO J l . An possit quis in diversis ec , ;

clesiis clericus ordinari, necne ?
. 6 ,
Res. Dixit in Evangeliis Dominus, Nemo potest
. , duobus dominisservire. Nam uni adhaerebil elalte . ' ' rum aspernabitur. Unde et canon 15 sanclae et
oecumenicae 7 synodi baec ad verbum expnmit:
(& , - Glericus ab boc deinceps tempore in duabus ec . ' clesiis oon collocetur : hoc enim est negoiialionis
, et turpis lucri proprium, etab ecclesiasticaconsue . ; tudine aliennm. Ab ipsa enim Domini voce audi , vimus, non posse quempiam duobus dominisservi * , :> re : vel unum odio habebit, etalterum diliget; vel
, unumamplectetur,etai(erumnegliget.Unusquisque
. ' ,
ergo, utvox est apostolica, in eo, in quo vocalus
, fev , est, debet manere, et in una Ecclesia assidere.
. ? , Quaeenimproplerturpelucrum fiuntinecclesiasji * cis negoliis, ea a Deo suntaliena. Ad bujus autera
, - vilse usum sunl diversa sludia. Ex iis ergo, si quis
. - velit, ea quae sunt corpori ad usum necessaria, com . ti paret. Dixit enim Apostolus, Usibus meis, et iis
. ' qui mecum sunl, subminislraverunt manus meae.
. ' Observandum igilur, ut hic canon inviolatus con . servelur : magna enim fuil hujus contemplio.
.
'. * Interrogatio 22. Velus consuetudo in Alexandri*
, norum regione ubtinuit, Ut mortui sacerdoles et
, - ponlifices sanclo ungerenlur linguento, et ila sepe - lireulur. An illud exlra praejudicium Sil, discere

CUpimuS.
. , Re8. Evangelicum esl pneceplum, semel eo$,qui
crediderunt, baplizari in nomiue Patris, Fil)i,et
. Spiritus sancli. Ob eam rem et 47 canon sanctorum
apostolorum baec inquit: Epscopus vel presbyler,
, eum,qui vere habet baplismum.sideintegro bapti , - zavcrit, vel si eum, qui ab impiis pollulus est, non
, '- baptizavrril, deponalur, ut qui irrideat morlem et
* c rucem Domini,et non discernat sacerdoles a falsrs
, . sacerdotibus. Et 18 canon synodi Carhaginensis
6 - haec exprimit : Si quis clericis ordinetur, dcbel
, >, - admoneri,uL servet decrela; et ul morluorum cor * ' poribus Eucharistia non detur, necbaptismus. Qui

igitur unguento deliniuul mortuos sacerdotes, ct

. ' ponliflCCS, aut allOS quosvis, et SIC Sepeliunt, ma , gna sunl casligalionc digni, vel ut contemnentes
, tbodoxos, qui eos baplizarunt; vel ut plenam
- non babenles testificnlionem, qucd bi cumoilbo , , doxis fueiint parlicipes, et anie judicium con , - demnanles.
.
' .
Inter. 23. Mancus aut tuonoculus babebiturne
; grodu sacerdolali dignus? aul qui post sacerdotium
, mutilalus est, permitteturne postvitium s.uriiicare
, ;
annon ?
.
Res El alibidiximus,bosadsacerdoliumMosaica
* lege non promoveri. Canon aulem77 sanclorum et
benedictorum apostolorum haec a t : Si quis vel
' , oculo orbatus vel femore oblseaus % episcopalu
t

VARIiE LECTIONES.

vel eruec latus.

1065

JUS CANONICUM

autem digOUS Slt, fiat. Non enim COrporis damoum , fcxwxtntric,

eum polluit, sed aniraae inquinatio. Et 78 canoa . , iHi
eorumdem sanctorum apostolomm sicloquitur: . ' * (&
Qui autem est Slirdus et CSeCUS, ne sit epiSCOpUS, , ,
non Ut polllltus, sed ne ecclesiastica impediatltur. * , Tvt
Quicuoque igitur morborumaliquorum probi- . " *
biti fuerint sacerdotalium graduum jura exsequi, ^
ordinatione digni non habebunlur. Qui autem post ^
ordinationem SIC male affecii SUUt, sacra facere . %{
morbo non impediunlur. Et itairabecillaconsliluti , ,
Valetodine, libere Sacrificabunt. Dei prseconibus ^ , enim placuil, per mulilationem corporisa sacrifi- . **
catione prohiberi quemquam. Quod simorbi . $
debitumofiSciosacerdotii$i(impedimentO,exercere fytr
desinetaegrotans, adignitaletamen nonalienabitur, , 6 , 8
quin potillS D\iserandus erit, ac priore quidcm *
honore fruetur, babebit autem etiam quae ad vilam , %
SUSlenlandam sufiiciant, et reliqua, juxta priorem , , w
COnsuetudinem.
.
Inter. 24. Ansacerdos, vel diaconus, sine peri' \ ;
Culofiatnummularius, vel COmmerciariuS, vel me- , , , ;,
dicus, vel asirologus, necne ?
< ;
Res. Canon sanctorom et omni laude beatorum
"'
apostolorum, haec inquit: Episcopus, vel presbyter,
, &el diaconus seculares curas SUSCipiat: alioqui , , *
deponatur. Nemoeilim polest duobus dominis ser- ' , . he
Tire. Et 81 cannn dicit : Diximus, non oportere . ' , otiOjyji
episcopum, presbyterum, seipsum ad publicas kadminislrationes demittere, sed in ecclesiasticis , *
negOtiis versari. Nemo enira potest duobus domi- . * f
nis eervire, secundum Dominicum verbum.
C , .
Vel ergo ita non Jacere persuadeatur, ?el de , **^
ponatur Et canon 6 synodi Carthaginensis de- "' fccp
finit, ex infami vel turpi negolio sacratos v i - *, ^ wc
Ctum comparare. Et Canon 10 ejusdem sy- . ***
nodi ad instituliones puerorum et Scriplurarum
lectionem debere paratOS esse cleriCOS definit, vk
et non mundanis et saecularibus curis occupari. ,
Est etiam jussio inclyli imperatoris, do- . " 8 *
mini Manuelis Comneni, edita mense Novembri, i i W
indict. 15, ad quorumdam clericorum nummula- , ffoqr
riorufai suggestionem, insinuata in secrelo dome- , ',
Slicoram *, mense Novembri, indict. 15, elh&C )
eipressim prsecipiens : Ad quoscunque pervene- , , hwpr
rint ex emptione tales nummulariarum mensarum * s
>

^
^'
taberuae, imperium meum potestatem dal Iransfe- * *
rendieasin honestam etRomanam personam, quaB ,
occurrerit. Vobis enim, sacralicum sitis, talemar- ?>
tem exercere non licel, quia nec poteslis conve- * .
nienticastigatione coerceri, si qudpraeterpraefe- *
Ctoriara definitionera facialis, cum sitis sacrali. , w
Quicurqueigiturvestrum emptione, Ut diclumest, ,
( *****
has acqnisierint, dignas ad praefectum adducaot , etvei tyr
personas, tum ut admittat eas, Inm ut menstilarios . " , ifyn^
pro ipsis graiis et absque consuetudine daliooeve ,
^
B

6 w

ts

VARI/E LECTIONES.
cdictum,

f relatum in secretarium rerum

privafarum:

GiLfiCO-ROM .

1057

1058

m% -Aulla sigillet b. Sane 36 caaon Laodicenae syoodi

' , haec ait: Non oportet eos, qui suat sacrati, vel
. clerici, etse magos,velincanlatores, velmathema"' , ticos, vel astrologos, vel facere ea, qu dicuntur
, amuleta, quaequidem suntipsaruin animarum vin , , cula : eosautem quiferuntejici ex Ecclesia jus " - simus. Et22 cap. 39 lit. 60, lihri Basilicorum baec
. , - habet: Geomelria qnidem publicc docetur, ars
. autem matbemalica damnatur. Et Vetus inquit:
' Malhematicam dixitastronoimam. Clericiergo, et
* , multo magis ii, qui allari ministrant, si publica . * rum j servitutum functiones ausi fuerint suscipere,
, - corporatorumofficium et administrationem merca , , - ri, fiummularii forte facti, vel prandii distractores
, - ^ vel vini vendiiores, ipsi etiam astronomi, spon , sionefidem dabunt, se ab his illicitis artibus abs, , , lenturus Quod si QOD pareant, deposilioni subji, , - cientur. Ars autem medica, Jicet a pbilosophis
definialur sanitatis esse conciliairix, id tamen ne " , - cessario non fit. Faliacia enim sunlbominum con, * , * - silia. et multorum judicia prava, juxtaveteremsen , tentiam. Curigiturabscedatclericus, mulloquema' . gissacerdos et diaconus, ab altributo sibi minislerio
, irreprebensibili etfirmo, etad id,quodlubricuraet
, . ambiguum, saepe etiam periculosum, se conjiciat ?
b , 6 ,
, , ^
^ Inter. 25. Monolheleta sacerdotalen habens
\
, ' admonitionem , per poenitentiam ad nostrara or , , fbodoxam fidem rediit, et susceptus est ac sanctificatas. Paulo autem post, ad proprium reversus
,
, , ' , C vomitum, haereticus (ut aDtea) factus est: sed rur
-*
- - ,
sus, ut inquit, cum apud se esset, et peccatum in, *
, , , telligeret, ad ortbodoxamfideraconfugit, et admis - sus est, inraodurrropportune redeuntis prodigii;
, cum aulem sacerdotium ambiat, quserimus, quid
faciendum sit, discere.
.
Res. Nemomittens mauura suamad aratrura, et
. ' ,
, retro coQ?ersus, aptus est ad regaum coelorum,
, inquit sacrura Evangelium. Quamobrem, juxta 14
' canonem sancta el oecuraenitae synodi Nicenae
( (hc comprehendentem ad verbura, Decatechume
, nisetiisqui lapsi sunt, visum est sanclae et magnsa
, sjnodo, ut ii tribus annis tantum audientes,postea
, - orent cum catechumenis), sufficit huic lam perdite
_ - . ),
1

2._^.
_.r.
^..
lanflA ttt
atque
ttnna illuc
illnj* agitato,
omtitn si
juxta
U I * I A canonis

lapeo,
el huc
) i.
$

$, ^, .
.
'& **.

, ,

*.

,

h
m

amjlrmet.

pro/essionem.

tenoremadmiUatur; nam sacerdoliumnon promerebitur.

Inier. 26. An episcopi, monachi, ei clerici sine
periculo fiant admioistraiores publicorumofficiorum et ministeriorum, etcuratoresnogotiorumad
magislratus pertineutium, necne ?
Re*>. Qui Chalcedone convenerunt sexcenli triginta sancli Patres et sanctatn quartam synodum

VARLE LECTIONES.
* ab eruditis.

qui hac gestunt. fhcaHtm.

Qui unam in Christo voluntatm

1099

JUS CANONICUM

cffilestem fecerunt. in 7canonesub haecdeiis no-

' atov

minatirri eleganter scripserunt: Eos, quiinclero , fa t>

semel ordinati sunt, et itidem monachos statuimus
oec ad militarem expeditionem, necad saecularem , if/wb'
dignilatem posse venire. Qui autem hoc audent , , |
et oon poenitenlia ducli ad id reverluntur, quod 8 , .
propter Deum prius elegerant, anathematizari. . '
Et 83 eanon sanctorum apostolorurn baec ait : , , \
Episcopus, vel presbyter, vel diaconus, exercitui , ; *
vacans, et utraque obtinere volens, Romanmn , ,
scilicel magistratura, et sacerdotalem administra- , .
tionem, deponatur. Quse sunt enim C&saris, Cae- , .
sari; etquaB suntDei, Deo. Fient igitur in mona-
cbis, et reliquis adeo bene se gerentibus, ea quae ^ .
hujusmodi canonibus definita sunt.
Jnter. 27. Conjuges communi forte consensueta _ '. \ ^
placito animseconducibili, monasticam vitam ele- ^gerunt. Quia autem rursusin eadem domo agunt, ' $ , ioseodem victu, eademque mensa utentes, discere , ^
.
velim quid faciendum sit.
. *>
Res. Divi ni canones sanctae et oecu menicae sy nodi,
coact in lemplo saoclorum aposlolorum, appel-
latae I et 2, deflniunt: tonsuras in monasteria sic , ' , ts
fieri, oe recusari possint, etconventiones eorum,
qui tondentur, afldejussoribussuscipi. Qui igiiur , tw &
nondeguot in monasteriis, in quibushabitu muta- . k
runl, et tonsi sunt, sed in mundanis diversoriis ; *
compelleDlur a dioeccseos episcopo, cum excom- , * , xawttij*
municatione et acerbissimis poenis redire bene,

^
unde male exierunt
11

C .
' . ;
, ^>
,
^
,

, ;
. , ,
. &'
, . ^ , ^*^
, , IV**
. ' V
, vsf *
.
***
"**
. ^
,
6 ^
. ^
, *
,
, , , *
, ) r , ,
.'

Inter. 28.Pontifices, qui diaconos, veljsacerdotes ordinant, item qui perdivioum lavacrum pueros ortbodoxorum, autaiiquos haereticos sanclificanl; pariter qui aliquibus ministrant divinas
sanclificationes, si inlaboris praemium nummarias
aliquas summas ab iis exigant, rectene faciunt,
annon ?
Res. Milites, inquit, propriis stipendiis non
aluntur. Et per Mosen dixit Deus, Mon constringes os bovi trituranti. Si igitur per mediooem
dationem aliquam, et arbilrio ordinati, vel aliler
sancliflcati, solatium accipere quaerunt sacerdoles
et pontifices, qui ordinant vel baplizant, nihil mali
faciunt. Nam solemne esl per consuetudinera, ordinantes accipere solatiuai. Quod si hujusmodi
solitas niunificentias non requirant, sed majora
dona, et quse ordinati facultales coangustent, non
tantum non exaudientur, sed et deposilioni subjicientur. Ait enim 2 canon sanctae et cecumenic
synodi: Si quis episcopus propter pecunias ordinalionem fecerit, et non venalem gratiam in venditionem deduxerit, et propter pecunias ordinaverit episcopum,vel chorepiscopum,felpresbylerum,
vel diaconum, vel aliquem eorum, qui in clero
annumerantur, vel propter pecunias promoverit
oeconomum, vel defensorera, vel paramonarium,

VAKIifi L E C T I O N E S .

* tponsiones.

39&

GRiEGO-ROM ANUM.

1061

1062

* , omniuo aliquero ex canone, turpis qosstu

, gralia, qui hoc lentasse COnvictus fuerit, de pro. , * prio gradu in periculum veniat; et qui est ordina , ' tus, ex ordinatione vel promolione, quae inslar
, - mercatorum venundaiur, nihil juvetur, sed sit a
. l dignitate vel Curatione alienus, quam pecuniis
, ( , adeplus est. Si quis autem sequester ei interces, , SOr a deo lurpibus el nefariis lucris apparuerit,
* , hJC quoque, Sl sit quidem clenCUS, proprio gradu
* ' - excidat; si sit autem laicus, vel monachus, ana
tbemalizetur. E l 23 canon sanctse el oecumenkae
, synodi in Trullo magni palalii coacte haec perse , , - quitur : Ut Dullus, sive episcopus, Sive prcsbyter,
, - sive diaconus, immuctlatam praebens commimio, , , nem, ab eo, qui comuiunicat, ejus participationis
. - gratia, obolos, vel quamvis aliam speciem exigat.
,, - Non esl enim venalis gratia, nec pro pecuniis spi, - ritus sancliiicationem impertimur : sed ea iis, qui
. - digni suni, absque ulla esl calliditate communi canda.Si quis autem eorum, qui sunt in cleri ca , , talogo, ab eo, cui immaculatam imperlit commu - nionem, ullam speciem exigere visus fuerit, depo(
natur, ut Simoniaci erroris et maleficii aemulator.
'. *
Inter. 2 9 . Qui per verara cognilionem ad OT , , - thoxam fidem accedunt, Nestoriani Yidelicel,
, , , Armenii, Jacobil, et alii haeretici, an solo sancto
, nnguento debeant initiari, an vero etiara divino
;
lavacro
. \t ,
Re$. Canoa 95 synodi Trullo secutus 7 ca ' - C nonem sanct el oecumenic 2 synodi, haecad
' , verbam compleclitur : Eos, qui recUe de fide sen - tentiaB accedunt, el partieorum, qui ex haereticis
', - servanlur, juxta subjectam consequentiam etcon , suetudtnem recipientes, Arianos quidem,et Mace , donianos, el Novalianos, qui se [id est
, , - purosj appellanl, ettessaresdecaliUs seulelradi, , * - ditas, et Apollinarislas,recipimusdantes UbelluS,ei
, - omnem haTesimaaathemalizanles.quasnon sentit,
ut sentii sancta Dei universalis et apostolica Eccle sia : sanclo primum chrismale eifronlem,et ocuioe
et nares, et os, et aures imprimentes, dicimus:
, , Signaculum doni Spiritus sancli. De iis autem,qtli
, , . Pauliaoi SOCtam secuti sunt, deiade ad calbolicam
, , . Ecclesiam confugeruni, statutura est ut ii omoino
, rebaplizentuT. Euoomianos quoque, qui in unam
, , - demersionem baptizant, et MonUnistas, qui hic
. dicuallir Phryges, 6t Sabellianos, qui Filium idem
, esse Cum Palre existimani,el aliad qusedam grafia
, , faciunt, et Omnes alias taereses, quouiam multi
, - bic sunt, et maxime qui ex GaJaUrum regione
, profecli sunt: omnes ex iis, qui ad rectam de fide
, senlentiam voluotaccedere,recipimusut Graecos .
, * Et primo quidem die, eos Chrislianos facimus,
, ' secundo autem, cathecumenos, deinde tertio, ad * juramus,simul eliain ter in faciem et aures inspi, , rantes : et sic iniiiamus, et diu in ecdesia versari
#

VARiE LECTIONES.

fraude.

rpagano*.

1063

JUS

1064

CANONICUM

et ScripturaS audire facimus, et tUIlC ip80S bapti- , ^*

zamus. Quin eiiam Manichaeos, et Valentinianos, , < * *
ei Marcionislas, et Similes baireticos. Nestorianos

, -

autem oporlet libellos facere, et baeresim suam , *

anathematizare, et Nestorium, et Eutychen, et . ,
Dioscorum, et Severuil), et reliquos talium hsere- 48 ,
seon principes, el qui eadem, quffi illi, sentiunt, et , , *
omnes praedicUs haereses, et SIC esse sandae , ,
COmmunioois participes. Itaque juxla canonis hu- , , ,
jus tenorem alii quidem haeretici lavacro sanclifi- , mwtw
cantur, alii autem sanctO duntaxat unguento con- , ,
f

secrantur.
" . , o\i jb>
; , .
48 .
Itlter. 30. Si haerellCUS sacerdos vel diaconus *. ' , , ,

dignus habitus divino el sanctO baptismate, vel

sanctam unctionem sanctiGcatUS sit, licebilne

, ;

ei sacra facere cura priore ordinatione, an vero , , &

si sacra minislrare velil, ilerabilur ejus ordinalio? ^ ;
RCS. Caoon 80 sanctorum aposlolorum eos, qui
. '
ex pagana vita ad orlhodoxam fidem accedunt et
baplizanlur, episcopalem etiam dignitatein prome- ,
reri definit. Priore igitur sacerdotio pro sacrilego . ,
habito, et pro non facto, si cum canonica disci- ,
plina judicatus, qui sic fuerit orlbodoxus effectus, b *
et cum esset aliquando profanus sacerdos, in po- , ,
steriore vita sua indemnabilis apparuerit, dignus ,
censeatur non sacerdotali soluni digniiate, sed et , , &
episcopali,perconsuelos omnino gradus ad docto- tyt
Q \.
riam promotus sublimitatem.
'. b"
lnter. 31. Si haeretici, qui ad orthodoxorum
fidem accessit, uxor et liberi, vel etiam alii ejus , , |
familiares et domestici, non fiant orthodoxi, sed , hfl&inhaereani priori haeresi, an prohibebitur is, qui ' ' , a
(ut diximus) baptismate initialus est, ad sacerdo- , ,
talero vel episcopura asceoderegradum : an vero ,
ropter illorum malitiam et ipse tali bono priva- * *"*
*
itur?
"' **
Res Canon quidem 39 synodi Carlhaginensis
ait, ut episcopi, etpresbyleri, et diaconi non ordi- , ,
nentur, priusquam omnes qui suntinsuis aedibus,
Christianos orthodoxos fecerint. Canon autem . ?
72 sancl et cecumenicae in Trullo synodi haec in ^
parte deilnit expressim : Si autem aliqui, q u i (5, ? *
adbuc 8iiDt infldeles, et in orlhodoxorura gregem ,
Dondum relati sunt, inter se legitirao sunt matri- , 7**
monio conjuncti: deinde hic quidcm eo, quod &
est honestum electo,ad lucem verilatis accurre- , * i *
rit: ille vero erroris vinculo delentus fuerit, no- , ,
lens divinos radios fixis oculis intueri. et fldeli * ^
placeat cum infideli cohabitare, ne a se invicera , 6 *
separentur. Ex divinienim Pauli sentenlia, sancti- , ficatus est virinfidelis in muliere,etsanctificata est ), & &
mulierinfidelisin viro. Gontrarietatem igiturduo- . , **
ruro canonum, quee esse videtur, canonice sol- tx*

vmm
48 .

quod bonum est.

1ECTIONE6.

GRjfiCO-RQMANUM.

1 0 6 5

1066

, 8, - ventes, dicimus eum, qui cam natmute ortho , - doxus esset, cum baeretica multere conjunetus eet,
, , dignum non censeri, q u i in clerum allegalur, nisi
* domesllCOS SUOS omnes GhristianOS fecerit Ortho - doxos : quia e l ab ecclesiastica esl remotus com, munione, utpote qui Cbristi partibus pa<xatricem
. sortem implexuerit Qui autem, bsereticus cum es, , , set ab incunabulis , orlboxam Gdem delegerit,
, - jure, nisi quse justa causa impediat, ordinalioaem
, , sacerdotalem consequi possit. Quid enim (inquit
6 , magnus Apostolus) nosti, si fidelis deducat infide-
; l e m CODJUgem ad fidem? Recte igitur, qui ad thodoxam fidem venil ab haereticorum supersti, '.- tione, sacerdotali secundura canones honorelur
, dignitate, licet uxor et liberi ejus orthodoxi non
.
g fiant.
. ' .
ltlten*. 32. All extra prsejudicium iofantium SUS , , - ceptiones fiunl a Latinis, Armeniis, Honotheletis,
, * Nestorianis, e i c&teris ejusmodi, an potius odio
;
dignum atque deteslandum ?
. ' ' '
Resp. Thema2, cap. 10,1, lib. I Basilicorum :
' ; , Haerelicus, inquit, esl, et legibus, quae de haereti, , CIS SUOt, Subjicitur, qui paulum ab orthodoxa fide
, - deciinat. Cum igitur ii omces, qui hac interroga. lione enumerati sunt,non parvo,sed longo spatio,
, et quod difficile superari queal, ab orthodoxorum
- Ecclesia prorsUS exsulent : nOQ COromunicabunt,
, nobiscum graliam suscepliouis liherorum spirita ' Hum, per sacras preces e l sancliflcationes multaS
, - intercedentis ; ne et excommunicatione condem * - nemur, juxta canonem dicenlem,Qui coramunicat
, , , - CUm excommunicato, est excommunicatus etipse.
, .
. '.
IntCfT. 33. Orthodoxae mulieres CODJunguntUT
, , - forte per nuplias cum Saracenis Vel baefeticis,VO, , , - luntque,utbenede fide senlientes,quemadraodum
* constanter instituerunl, parlicipes fieri divinarum
G

.
sanctificalionum. Quaeriraus quid faciendum sit.
. o'
Resp. Canon 70synodi in Trullo haec ait: Nonli cere vero ortbodoxo cum muliere heerelica con , ) jungi, neque vero orthox cum viro haeretico co . * pulari. Sed et si quid ejusmodi ab ullo ex omni , bus factum apparueril, irritas nuptias existimari,
^ , . et nefarium conjugium dissolvi: neque enim ea,
, ovDqu^e non suDl miscenda, misceri; nec ovem cum
, lupo, nec peccatorum SOTtem cum Cbristl parte
. ' conjungi oportet. Si quis autem ea, quae a nobis
, . *H decreta sunt, trausgressus fuerit. segregetur.Quae
, - igilur per llicitam hanc CUfD bSBTetico SOCietatem,
^ , ;
, ,

exlerminataexcommunicataqueest,quonam modo

habebitur divinis sanclificationibus digna ? nullo

.
prorsus, nisi a malo divertat, el canonicis emendata sil correclionibus.
.
'.

lnterr. 34. Quaedam muliebriuin monasieriorum

praefectae episcopalem requirunl veniara , ut sibi
* , subditaruin monialium raliociaia susripiaul.Quaer

rimus, an illud admilti possit.

VARLE LBCTIONES.
r

permiitione confmiones.
PATROL. GR. CXIX.

34

J U S GANONICUM

1067

Resp. Alibi etiam diximus, solis tributum esse . ,

Sacerdotibus, COnfeSSionum SUSCicere ratiocinia * dtfi %
Cum episcopali permissu. Si igitur sacratus .
xipraefeclus nec CUtn epiSCOpali permissu id facere **
potest, multO minus id prsefectse COnceSSUm erit : , ,^
elsi VirtUS C|US SOlem Splendore fuperet,
,
.
Interr. 38. Divini canonss diconissarum me. \ bm*>
minerunt. Quserimus, quale sit earum officium.
. *
.
Resp.0\im aliquando ordines diaconissarum ca'. * ,
nonibus COgnili fuere, habebanlque ipsae gradum ,
ad altare. Menstruorum autem inquinatio minis-
lerium eamm a difino sandO allari expulit. In ioSanclissima autem Ecclesia sedis Constantinopoli- *
tanorum diaconiss deliguntur, unam quidem ,
COmmunicalionem non habentes ad altare, in ,
multis autem habentes COnvenlum, et muliebrem , kakCOBtum ecclesiastice dirigenles.
.
Itlterr. 36. An Subdiaconus et diaconus legiti. ". ' oW.s*
me possit CUm muliere COpulari necne.
, ;
Resp. Et canones, eC leges variae vetant sacra. **
tOS post ordinationem mulieribus COnjungi. Cum
*
aulem (ut videtur) canonicum hoc contemneretur . xipfj*
interdictum, inler imperalores inclytus etsapien- , , 6 fauuse^
lissimus dominus Leo Novellam sanctionem , fcnvitium emendavil. Inquit enim haec i n parte ex- . * ^ '
preSSim tertia ejus Novella : JubemuS Ut ad vetus Ecclesisesupemelraditum prescripium creationes )\
procedant : neque enim dignum est, ut qui Spi- . 0i '
rilali ascensu supra corporis abjectionem evecti , awjtf^
Slinl, hi rursus ad camis SOrdes delabanlur; sed **
diverso, Ul divinum ministerium ex corporis *
sordibus tanquam in altum aliquem gradum cons- * *
cendat, convenientius fueril. Quamobrem nemo
eorum, qui altari serviunl post. ordinalionem au- . fc*
dacter lege COnnubii mulieri CODJungetur. Idque < * ic
Sl fecerit licuit, quod post eam adeo male fuit
auSUS.
. ' ^
*
.
Intetr. 37. Licitum eii saceadotes prffifectOS
. '. , *
exsistentes, vel prirtiopapas *, et ponlifices, SU- , , ^'
permanicis et eupergenualibus insigniri, an est
*
vetitu m.
D .
itesp.Supermanicarumetsupergenualiumsacra. *H ^
tissimus amictUS SOUS pontificibus attributus est, *
vellltfiguramoblinenlibilsDomini,etDei,elServo- ,
vatoris nostri Jesu Gbristi: indeque peccata etiam * ****
hominumremittunt.aliaque majoraad imitationem ,
Christi faciunt, quse sacerdotibus data non sunt. , *
Quaereneque supermanicarum.nequesapergenua- . ^
lium merebuntur amictum. Nam supermanicae
. * *
flgura sunt manicarum, quibus erant conslrictse Un^
manus Domini, et Dei, et Servaloris nostri Jesu >
Chrisli,quandoad voluntariampassionem conten- ^
B

VARLE LECTIONES.
* qui abbates n f , vel protopapades.

1069

1070

G R J E G O - R O M ANUM.

. debat. Supergenuale autem,figuraest lintei,quod

, , induit Dominus, CUm discipulorum pedes lavit.
. ' Quemadmodum igitur quae patriarchis per indu - menta gratiae tributae sunt , ulli alii non dantur
-/, episcopo, sacCUS videlicet el cruxmultiplex (eos
( , enim hisce decorari placuit, utpote relato ad ha bitabilis Orbis extrema) : SlC nec epiSCOpis COn cessa privilegia sacerdotalibus dabuntur, ne pri ' vilegiuTum ecclesiarum COnfusio fiat, et Creatori
, dicat creatura, Exsequor tibi.
.
. ' .
lntCff, 38. Vetere provincise COnSUetudine qui OTthodoxorum IlOStrae regionis ecclesiis
. sepeliuntur. Quaero igituT discere, an hoc Cltra
.
praejudicium fiat.
. Hesp. Magna differentia est inter ecclesiascon , secratas per initiatorias dedicationes, et tbroni
/ , inauguralionem sanctique unguenti unctionem, e l
, , sanctarum reliquiarum marlyrum indigitationem;
. el eas quae sic sanctificatae nan sunt, obtinentque
, oratorii locum.Ideoque in quibus videlicet marty , ricae reliquise reconditae sunt, et sancti unguenli
( ' - intervenit unctio,humanum quaelecunque cadaver
' ' , 110 Sepelietur, juxta 2 caput, 1 tit., 5 lib.Basili . cornm inquiens : Nullus in ecclesia sepeliatur
, - tuus.Et secundum veterem , extra eum posilum:
, ) licet sepelire quemquam inecclesia,ubiscili ) celniariyriscorpus deposilum est.Jn sanclisautem
, oralOTUS appellatis, quae ila Consecrala non Sunt,
,

reliquiae silie periculo sepelientur.

.
. '. ,
lnterr. 39. Quarumdam paroeciarum incolae,
, SUOTUm ponlificum ordinationes respuentes, alia , 1 dioecesium et Ordinalionum episcopos ade . Uilt prout quisque Vult: ac tuto faciant, quffiro di, .
SCere.
.
/tesp.Lectores quidem,qui suorum episcoporum
, ordinaliones spreveruot: et inaliis provinciis ma - joremgradumper episcopalismanus impositionem
, consecuti sunt, excommunicationis poenaB caoones
< , subjiciuut,nec eos modo, sed et eos, qui ordinave:

, runt.quemamodum exprimitur canone 54 synodi

' Carlhaginensis, baec complectenle ad verbum :
^ , - Clericos in ecclesia agentes,ul jam definiimus,non
' , D jicere ordinare in alius civitatis ecclosia, sed con , tentos esse illa,in quaab initio ministrare merue, r u n l : iis exceplis, qui amissa sua patria, ex ne ' -- cessitate in aliam ecclesiam migrarunt. Quod si
, quis episcopus post hanc definitionem, clericum
. EV , susceperit ad alium episcopum perlinentem, plapov , cuil excommunicalum esse, iam susceptum,quam
, - suscipienlem, donec qui migravit clericus, ad pro ^ priam ecclesiam reverlalur. De Jaicis autem simul
^ . quaesilum est in sancla Conslantinopolitanorura
^ EcclcsiaB synodo,palriarchatum oblinente t>anclis> , simo inter patriarcbas ei Sapientissimo doiDJHO
Michaele Anchialo,et mense Novembri, indictione
l

VARIiE LEGTIONES.
1

per tupellcctilem beruficia tributa mnt. polystaurium.

idavera. * scilicet, interpretetn.

quorumnomina refereniurin sacris ad.

J U S cANomctn*.

1071

quarta, Sjnodalis est facU subnotalio, ex vario-

rum canonum allegatione excepta , ex aequo puniri eum, qui ex aliena provincia ordinat laicum,
praster episcopi ipsius sententiam,ipsumque etiam
ordioatum.

* * ul f*
, 1\
, 24#
*
hlm
, # &
.
. *.
Interr. 40. Possunt diaconi praeter archidiaconorum vohintatem sacerdotatem consequi gra- ,
tiam, annon?
U 5;
. Re$p. Hujus rei providentia per sacrosancti
Spiritus gratiam episcopi tributa est. Quare et
cum eorum consensu diaconi sacrabuntur, archi- .
, , , *
diacono, ut confratre, solum praesente.
j
. *. , teInterr. 41. Laici, qui secundas contraxerunt
nuptias, alias nuptias, tertias scilicet, legitirae , , ,
contrahent, annon ?
. k
/tesp.Vetu quidem lex et tertias nuptias,utlegitiraas, agnovit, et ex iis procreatos. hseredes, et , ,
in potestate habuit parentis. Canones autem divi-
norura el sanetorum Patrura, uon solum lertias , h
nuptias non agnoscunl, verum etiam secundas ^^, **
poenflB moderataesubjiciunt. Quia autem imperante ^
inclyto priucipe, domino Leone philosopho, dissi- ' *
dium fuit magnum inter omnes mundi Ecclesias, ;
qnod prioceps non sohim terlias contraheret, sed , jtoiva
etiam quartas, synodicusfactusestconveidusom
, ,
nium fere,quae ubiquesunt dkecesiumantistitura,8 xm*
iudictionc anni 642*3. Et disputatam est,qui nuptia- i *,
les fugiendi siiil contractus,el qui permiUendi,ve- "* . ,^
lut legitimi,imperantibus incly to principc Constan - ,
tinoPorphyrogenneta,etejussocero domino Roma- , * w '
no.Postmultasaltercationes,et exactam disquisitio- ^
nem,decisi synodicaeleganler scripta est,confir- , Pwp**
raata etiam prin< ipis solita subscripiione: quarlas iptff'
quidem nupiias respuendasesse,aec permittendas: , , *^
terlias autem nunc permittcndasesse,nunc nones- ,seDefinitenimbinubos,etsimul orbos,qui quadra- , awft**
gesiraum annum nondum impleverunt,contrahere , * ^
etiam lertias nuptias ad orbilatis remedium, nisi . , *
quod per totum quinquenium censura emendantur, , ,
ne divinas assumant sanctificationes.Finilo autem , *,
quinquennio, ter in anno assmmant. Sed et trice- . *^
nariis, quanvis liberos babentibus, tertii connubif ^ ' , ^
potestae facta est, propter tatis infirmitatem :
et hi per quadriennium esse non dabeani di vinarum . *
sanctificalionumparticipes: quo peraclo,terinan- , ^
DO difina pariicipaturi sint sacrameuta. Iis autenv , *
qui quadregesimum annum excesserunt, nullo rao- "
do tertias esse concedendas nuptias divini Patres , & b*
oracuio pronuntiarunt. E l baec quidem unionis ea xm ****
decisio definit.Cajterum Ecclesia tandem nostra . *
atate iertii malrimonii contraclum non permisit. , & tpone ^
* fota*
* cv*
.
z

VmM
confecla. * Umw.

LBCTIONES.

GRifiCO-BOMANUM

1013

1074

'. \ ?
- lixtevr, 4 2 . ID concubinatu agentibas pcrmit , tenda est divinarum sanutificatioimm participatio,

necne ?
. Resp. Magnus in anstitibus Basilius, in variis
- canonibus suis nondatscortantibus Jicentiam divi . nas sanctificationee assumendi.In 80 autem cauo * , , ne definit, scortatricem, qu scoriatione disces - , , sit, noo exinde, sed post triennium, divinarum
.
sanctificationum participem fieri.
. ' .
Interr 43. Consoceralus compalrum ad quotum
;
usque gradum prohibetur ?

Resp. Canon quidem quinquagesimus quartus
) sanctse et oecuraenicae synodi, in Trullo magnipa - latiicoacta, velat susceptores connubio jungi cum
KUtribllS infantium e sancto lavacro SUSCeptorum,
. et post discessionem a malo, subjicit scortantium
, . ! poenae. Ullimus autem versiculus 10 c. 5, tit. 28,
libro Basiliciov, alterius puntitionem extendit.Sed
' quoniam et declaralu* canon, et supra scripta lex
. * \- spiritaalem cognationem dicuut majorem conjun ctione corporali: factafuit synodica subnotatione,
, terapore sanctissimiilliuspatriarchae,domini Nico . lai, mense Haio, decimaquinta indictione, ad in , ' terrogationem perquam honorandi illius domini
, - Gregorii Xeri, definiens iisdem constringi et ex , . plicari terminis b spiritualera,qwe per compater nitatem contrahitur, cognationem; quibus corpo , - rales coguationes circumscribuntur.
,
Interr. 44. Alexandrinorum regio multisgene. '
H ' - rationum myriadibus populosa est et amplificata,
, , Christianis autem orthodoxis coangustata. Quaeri ... , mus ergo discere, ao permissum sit et intra sex " tum gradum nuptias cootrahere, propler rei ne , cessitatem.
.
Resp. Divini et sacri canones,et leges, nuptia.
- Kum coDtractuumcausa in omnibus consenlientes,
, et Deo gratis intervallis et praeceptis nuptiales
, - contractus circumscribentes, nullo modo eaegredi
' siverunt : sed inter ascendentes quidem et des cendectes nuptialem copulam prohibitam esse
definierunt.Eorum autera,qui sunt ex transverso,
cognationcm ad septimum usque gradum jure
. - coangustarunl: cognationem vero,quae per affini, , , Natem, vel consoceralum conciliatur, post sextum
. - gradum obsoluerunt. Debenl igitur et Alexandrini
, - nuptias in huuc modum contrahere, et paucilalem
orthodoxorum Cbristianorura ad peccali juslifica . tionem noo proponere. Dislrahiiur ergo, quod
* - praeler baec factum fuerit, conjugium; et moecban < - tium poenis, qui illicitum conlraxerint, subjicien. tur. Quiaaulem sanctissimi etiam palriarchaB illius,
domini Sisinnii decisione, duo patruelesse con , sobrini, sorores duas non accipiunt, et haec, con, Iraclu deduclo ad sextura affinilalis gradum,disce
, quaa in ea conlinentur : ne, per oblionera, Eccle - siae consuetudini cum animae detrimento adverseris.
6 ^.
9

VARLE LBCTI0NES.

1075

JUS CANONICUM

1016

Interr. 46. Siquis scortatus furit cum muliere

.
."'.

^>
captiva Christiana, pariterque orthodoxa, sine pe- , xra
rkulo Ut servam eam vendet ?
, *
;
Resp. Potestatem habel dominus a se constu. '
pratam ancillam suam vendendi, ejusque pretium ,
lucrifaciendi. Tunc enim libertalem promeretur . =
ancilla, quse CUm domino simul corrupla est d, ^
quando ad extremum USque Spiritum, nullum ejUS , ; .
divendendSB rraebuit argumeiltum. Ait enim 2cap. . * ?
19lit. 48 lib. haec nominalim : Si quis non ha- ' ' * ^'
bens uxorem, in suo concubitu aucillam babeat, (5 # ^ ! - et CUm ea ad morlem USque maneat, Sive ea , , ' >.
SUSCeperit, SlYe et de ea nihil in teslamento , , *
SUO dixerit : Slt illa libera.
^
.
Interr. 47. Si orlhodoxus scortatussil C111 J11. . u-~
daea, aut Agarena muliere, censura emendabitur, , *
an rebaptizabitur?
, ;
Re$p. QuadragesimilS septimus quidem canon
. ' > *
Sanctorum et omni laude celebrium apostolorum
hflBC ait : EpiSCOpus, vel presbyter, Sl eum, qui -.
vere habet baptismum, de integro baplizavoril, ^
>
vel Sl eum, qui ab impiis pollulus est, nonbapli- ^, , ;
zaverit, deponalur, Ut qui irrideat mortem e t c r u - , >
cem Domini, et non discemat sacerdotes a falsis . "
3 !: sacerdotibus. Forsan igilur dixerit qilispiam, -
^
thodoxum, qui CUm impia SCOrlalus esl, pollutum , w c l
esse, et rebaptizari debere. Quod verum non esl: < . - *^
1S enim ab US polluitur, qui sponle abluendo ,
exuit divinum sandumque baptisma induitque ,
baptisma impiomm. Judicio ergO epiSCOpali . ' * r r - graviorem poenam emendabitur, et ut scortator,et , -,
Ut satanicae COmmunionis CUm impio factUS parti- - *
ceps ; verum non baptizabitur.
.
Interr. 48. Quot annorum mas aul femina ad. '. 3%
mittatur ad confessionem ?
;
Resp. Leges quidem delictis impuberumcondo. ^ * rT
nandum esse dicunt.lmpuberes aulem SUht mares .
, 5?r.
quidem, qui decimu/n quartum annum irapleve- ,
runt : feillinae , dliodecim annorum. Forsan ! , ^
igitur dixeril aliquis post duodecimum etdecimura
' , **
quartum aetalis annum eos debere peccalasua de- >> oc^>
clarare ; Utpote dclictorum judicium SubeunleS, , - SJ
et capaces SCOrtalionis, aliorumque quonimpiam &.,
2
peccatorum eifectos. Nos autem ab ipsa experien- . *
tia, sed ab iis, quae talium quorumdam causa per > - 3 varia tempora synodice prolata sunt, consulimus; , , -**^
Ut potesl sexum annum mares e l f e m i a per COIl- ^
fessiones emendari et sanctificari debeanl.Quia et '
CleriCUS quidam obligaloria SCripla, desponsa . " 3ery
UXOre Septenili, et pOSt ejUS mortem alii COIl- ^ '
irrxjUDCtUS mulieri, synodice non impelravit, Ut ea- ;
nonicam consequerelur ordinalionem , uipote

bigaraus. Ait enim sancta Constantinopolitana , . ^ - ^

SynodUSy Septennem feminam amoris esse capa- * ~
c

VARLE LECTIONES.
c

stupri consuetuJinem habuerit. d stupri consuetudinem habel.

1077

GR/ECO-ROMANUM.

1078

- , cem, exindeque stuprum pati, el scortationis argui

. ratiociniis. Quod sihsec de femina juste tractan> , tur, mullO magis in mare sciscentur.
.
. '.
Iiiterr. 49. In vespera prirai diei Dominici e si
, - CODJUges camaliter implicenlur, censura COerCO , ;
buntur, ut transgressores legum, annon?
. ,
Resp. Et SUperiUS dictum 6St, in SabbalO ei
Dominico conjuges abstinere debere carnali so - cietate, quod in eis spiritalis hostia offeratur Do - mino quemadmodum magnus inter sanctOS T i motheus Alexandri palriarcha, ad e0S, qui de
hoc inteiTOgabant,respondU. Qui igitur his diebus
. conlinenter non agunl, quonam modo iunc com, - muni vacabant (ul magnus et Aposlolus) COIlgres ( ) SM Cum Deo etorationi? Nullo plane modo. Ita ; - que qni sic deliquerunt, poenis moderatioribus
. ' - emendabuntUT.
.
. '.
Interr. 50. Si per Quadragenae jejunium con , - juges continenter non agant, digni habebun , tur divinarum sanctificationum communione,
, j magni Paschali mundi salulari festo, festS, an f;
non ?
. ,
Resp. Si neque pisces edere docemur, neque
* , simpliciter jejunium solvere totam sanclam
, , / Quadragenara g, mutto magis a carnali complexu
- abstinere COgentur. Conjuges ergO, qui SlC tirans. - gressi sunt, et in satanicam inconlinentiam
, mutarnnt salutarem poenitentiam, quae jejunio
- est, et liberatione cupiditatum camalium, quasi
( tolius anni CUITiculum bis SUfllciat ad SUaS
, explendas libidines : divinam et sanctam partici ) pationem in die sancti magnique Paschatis non
promereblltur : quinimo polius poenis emenda^ , ' buntur.

. '. \>
Intetr. 51. Sine periculn est,die Dominico in , gredi balneum , et Calidis lavacrifi ablui , an, ;
nOD ?
. Re&p. DieDomilHCO debere ab omniopere abstl , fideles, et divi Patres docuerunt, et 54 No ' vella imperaloris domini Leonis philosophi, JUStO
^, *
oraculum edidit, baec enim ait in parte :
-^ Statuimus nos etiam, quod Spiritui sancto, ab
, 6' - ipsoque institulis apostolis placuit,ut omnesin die
* - sacro, quoque nostra integritas instaurata est, a
^ - labore vacenl; neque agricolae.nequequiquam alii
', - in illo illicitum opus aggrediantur. Si enira qui
^ . umbram quamdam atque figuram obsembant,tan , Sabbati diem venerabaotur, ut ab omni
\ , prorsus abstinerent : quomodo qui grati
, lucem, ipsamque verilatem colunt,bos eum diera,
, qui a Domino honore ditatus est, nosque abexilii
dedecore liberavit, non venerari est ? aut quo, modo cum septem diebus unus in Domioi hono

V A R L E LECTIONES.
domino denminaii.
(n parasceve.

pcenis modicis. % per totatn quadragerimatn, et qmmvis quaria feria, et

1079

JU8 CANONICUM

rem con&ecrfttus eit, nos aliorum ad opera usu ; *

tra

contentos esse, neque illum Domino eximium

et inviolatum conservare : sed ipsum etiam vulgarem facere, nostrisque operibus applicandum putare, religionis non est prorsusdissolutse?Quapropter dicimus et nos, omni operatione (quemadmo
dum dictum est) cessante h, cum et ipsi ruslici
negotientur, et omnibus coactis versari in ecclesiis,et glorificare potiusDeum die Dominico,|quod
fideles qui sumus, in ea viderimus justitiae Solem
resplenduisse i.Neque igitur qui balneorum prsecensoria lavacraque etreliquafaciunt,bis ministrabunt, neque fidelis ullus veniam merebitur,qui ab
oratione abstinens, ei a multum celebrandis glorificationibus praceptionibusque diei Dominici

,
, ^
, btivr,.
, ^
; ti
, , tr
, , , u
^>
,
, |;
*
,
,
* ;
recedens, aquis calidis adhaeret et occupatur: sed
, xit
episcopali judicio eraendationibus corrigelur.
j
.
. '. , ,
Interr. 52. Jejunium solvens carnibus, caseo et
pvo, diebus Mercurii et Veneris totius anni, venia
, ;
dignus, annon?
. >
Resp. Sexagesimus nonus canon sanctorumapostolorum ait: Si quis episcopus, vel presbyter, vel ? , , ,
diaconus, vel lector, vel cantor, sanclam Paschae , ,
Quadragesimam non jejunat,velquarlum diem,vel , , , *
Parasceven,praBter quam si propter imbecillitatem * ' ^. i
corporalem impediatur, deponalurrsi sit autem , . ovrj
laicus, segregetur. Qui igitur sine corporali infir-
mitate dissolvit i dies Mercurii et Veneris,punitur , **
juxta canonis hujus tenorem. Quando vero propter Q " ' irabecillitatem coaclus fuerit dissolvere, piscibus , w
vel oleo m oderabitur grotationis afflictionem. Car- ^ ^. *^
nes enim vel caseum, aut ovum altingere non fuerit , *>
concessum,licet extremam efflet animam,nequein , ,
magna Quadragena^eque in qualicunqueMercurii
vel Veneris die.Sufiicil enim ei,qui necessario per "3.
aridorum esum magnificare debet dies Mercurii et / , t
Veneris, per.oleum et pisces morbi acerbitatem . ,-mitigare. Excipe mihi dies Mercurii et Veneris, , *carnisprivii, septuagesimse, renovalionis et duode- 49, *
cim dierum. In his enim per carnes etiam, citra *
periculum jejunia frangimus : quia circa dodeca- 8 bemerum jejunant Armenii propter Ariziburium,in * *
hebdomade prima carnisprivii, propter Ninivitas : , *
f,

&

et in hebdomadelyrophagiTelradilaBhaerelicijejU-DxaTa .
nium magnum observant. Nos igitur contraria iis . *r
facientes, frangimusk, ne videamur cum iiscon- , , ,
sentire, eo, excepto, quod illud fiet, si quis cum . )''
Tetradilis aut Armeniis habitet. Alioqui enim, si , *
in regtone degat, ubi nullus est ejuscemodi, degu- . *> '
stabit tantum in carnibus, vel caseo, et suspicio- , , '
nem attenuabit per continentiam, non per inglu- * , *.*
1

VARLE LECTIONES.
49 .

b cum omne opus negotialorum, et ipsorvm quoque agricolamm cesset, ut dictum / , o***t*
tti ecdesiis versari. resplenduisse: ne quidem eo$, qui balneamm (Bstuaria ei lavacra, tt t w
tractant, his operas suas facluros J violat violamus hoec.
k

108!

GRiECO-ROMANDM.

1082

/.
- viem. Hebdomade aulein aiUipascbalis sine peri 80 , culo carnibus vescemur ia ejus Mercurii die et
, .
Veneris. Nam pro uno die Dominico habetur hoc
.
septem dierum intervallum.
. \
Interr. 53 Jejunia diei fesli Sanctorum Aposlolo, x a ' , , et NaUlis Christi, et Obdormitionis sanct
, , Deipare et Semtoris, inexcusabilia sunl, an per , ;
mittenda et indifferentia ?
.
* >

Resp. fonstanlinopolilanaquidemsanctasynodus
diebus sanciissimi illius patriarchae
inlerro
- gata, an oporteat Augusti mensis jejunium perfi , cere : respondif, id jejunium mulatum esse, ne
, cum paganis jejuniis quae eodem tempoie fiunt,
- concurrat. Multi lamen homines id jejunium adhuc
. observanl. Nos autem eum ea. quae ad hoc perti . *: , nent, consideravcrimus, defendimusjejunia ueces , , - sario praecederehaQC quatuor fesla: nimirum festum
* Sanctomm Aposloiorum, Nalalis Chrisli, Trans , formalioni? Cbristi el Dei nostri, el Obdorrailionis
, sancbe Deipara, sed tantum septem dierum. Unum
, enim esi quadraginta dierum jejunium sancliet ma * . - gni Paschatis. Quod si quis plusquam septem die , - bus circafestum Sanclorum Apostolorum etfestum
. - natalis Christi jejunet, seu sponie, seu a fundato ria regllla impulsus. non vituperabitur. Quoino , doautem,elpropler quidanle unumquodquehorum
, , quatuor festorum jejunare debeamus, deciaraiuro
. * - in synodali decisione, de CO a nobis fada. Qoi
igiiur non jejunant ante unumquodque horuraqua , c tuor festorum>ine ulla omnino excusatione magnis
* emendabunlur poenis.
. ,
' .
. ' Interr. 54. Qui llis jejuniis COnlinenler agunt,
, adbaec el diebus Mercurii etVeatris aridis vrscun , lur, sinentur per secundariam mensam curare cor poris indigentiam, annon ?
, ;
. , 8
Resp. Proprie conlinenlia, jejuuium est; quia
, . et affeclicida, non homicida vocatur, Si f rgo, qui
, continenter VlVUIit, ad corporis SUStt ntatioiiem
,
- secundaria mensa indigeaul, prsBJudiciuin non
. ^ palientur. Nam nec hi tola die conlinentiam infa , . mabunt per inconlitienliam noclurnam . Id enim
, .
si fecerinl, f oercebuntur.
. \ lnterr. 55. ln cxpectal one rcsun edionis a
, muTluis justi Lnzari, et in feslo Sanclorum Qua , draginla, sine pericillo sacrifli ium quispiam pcrfe , ; ' ctum celebral it, ar.non ? Pariler et lola ^arula
- Quadragena licet baplizare, aut bcnedieliunes
, , nuptiaru? sponsaliorumque facei c, annon
}
. * '
Resp. Quinquagesimussecunduscanon sanclae ct
1

V A R I i E LECTIONES.
90
0

* Augusio inense, jyunium senaret: seu muniapoli quodam decrelo. Omnino tamw nec ipsi
tota die continualam Umptrantiam, per vespertinum tntemperantiam deformatmnt.

JuS CANONICUM

1083

OBcumenicse eynodi, in Trullo magni palaliicon- w*,,

gregatae, hc ait: In oranibus sanctse Quadrage- * TmrtSimaB jejunii diebus, prseter quam SabhatO, et , & Q
Dominico, etsanctO Annuntiationisdie,fiatsacnim , qc*:,
pnesanctificalorum ministerium. Et 49 canon ^.
Laodicenae synodi haec rnuntiat: Quod non oportet '
in Quadragesima panem offerre, nisi SabbatO, et , '
SollS Dominicis. et 51 Canon ejlisdem
Synodi .
ejus
inquit: Quod non oportel in Quadragesima mar- , Ttra
tyrum natales peragere, sed sanctorum martyrum , ;
facere commemorationesin Sabbatis et Dominicis, ! &
Et 52 ait: Quod non oporlet in Qnadragesima nu- . ' , *1
ptias, vel natalitia celebrare. Ejusdem synodi 45 . *0 .
compiectitur : Quod non oporlet post duashebdo- & pra
madas Quadragesimae ad illuminationem admitti. ta
Qui igitur contra borum tenorem faciunt bapti- .
smata, vel nuptiales benedictiones in tota sancta , , &^,
magna Quadragena, vel perfectas hostias sacrifi- ,
cantes, excepto solo Sabbato, et die Dominico, et . * ?
cvangelizatione P,injusteagunt,ctgravibusemenda- , , buniur poenis, quod ea commiserint, quaa veniam , kfr^f
non merentur. Canonibus sane definituin est, in . limr
magno Sabbato baptisinata fieri Quod si vilae . *
exilus urgeat divini baptismalis initiationem, \
lavacrum exhibebilur, etiain alio die Quadragense. , cti >
Nam et iis, qui ad extremum coercentur <i, et per- {
petua excommunicatione damnali sunt, morlis !
auxiliatur mjsterium, ad sanclorum mystcriorum .
participationem.
. "'.
*"
Inteir. 56. Sinepericulo fiuntordinationessub
diaconorum, diaconorum, sacerdolum, et poillifi-
, ,
cum in sancta et magna Quadragena, antion ?
, ;
. ( * Resp. Canonibus statulum est (ut superius diximus) ne perfecta sacriflcatio fiat t to 40 dierum OV *?
jejunio, exceplis solis Sabbatis, et Dominicis, et ,
tVsto Evangelizalionis. His itaqr.e diebus, quando , ^**
mystica consemta victima pcrficiur, ordinationes , &
citra ullum ciimen fiunt: cacleris autem jejunaio- , ^
riis diebus, quando perfecta sacrificalio non fit, ! ^
4iec ordinatio ullius eorum, qui altari minislrant, , "
multoque minus episcopalis perficietur. Ordinatio , . &
enim est publici convenius tempus, et glorifica- .
tionis Dei, dignis elargiens spirilales digni- , *
. ^
tatcs
. v i ^ ' to*
Interr. 57. Quaein sanctis Dei Ecclesis ab ali quibus offerunlur res qualescunque, vel ctiam ! * edulia, ad ullo accipientur , et eorum tribue- , , **^'
tur licenlia? Iiem quae, et qualia sunt canonica, ; , * ~ ~
quae sacerdotibus et poptificibus quotannis dan- , *?%ufto# ***
3

13

tur?
Resp. Aurea quidem et argentea, quae Deo
offeruntur, vasa eC supellptlilia, sine domino
sunt , et per episcopos Deo cmsecranlur. Esculenta aulem, et potulenta, quae juxta morem,
1

. , , *
*

j 1

VARLE LECTIONES.
r

adbaplismum. etknnuntiationis. ^quiextremcpuniuntur.*num ctordinatiOtjmbtia&**

est occasio, et celebralionis Dri.quonam accipiuntur et reiinebunturf ^innullius f
1

1085

1086

GRiECO-ROMANUM.

- , SanctOTlinf) rreinoriis, mortuorum COmme;a morationibus inferantur in templum, etqaae pro: , animalibus trajectionibus ecclesiis ab aliquibus
, ; offeruntur, episcopis dari canonice statutum est,
et ab his distribui in cl< ricos peregriuos hospitio
, . exceptos, et alioquin inopia pressos fratres, prout
ipsi judicavcrint. Citenim lerliuscanon sanctorum
apostolorum haac expressim : Si quis episcopus,
vel presbyter, praeier Dominide sacriOcio ordina , , , tionem, alia quaedam ad altare aUulerit, mel, vel
, , , lac, vel pro vino siceram \ vel confecta, vel aves,
, ,
* vel aliqua animalia, vel legumina, prseter ordina* , . tionero, deponalur : praeterquam nova legumina,
, ^ tempore opportuno. Ne liceat autem aliquid aliud
, ad altare olTerre, quam oleum ad luminare, et
ineensum, tempore sanclae oblalionis. Omnis
, - autem allUS flMCtliS domum miilatur, Ut sint
, . primiliae episcopo, et presbyteris. Clarum autem
est, episcopum et presbyteros diaconis, el reliquis
. ' clericis distribuluros. Et 7 et 8 canon Gangrenae
6 ' - Synodi ha3C praecipit: Si quis Vldl fructus ecclesiae
, oblatos accipere, vel dare exlra eccleeiam, praeter
, , episcopi sentenliam, vel ejus, cui cura eorum
, tradita est, et non cum ejus sententia ea velii
. . agere, sit anathema. E l 72 apostolicus canon hsac
, a i l ; Si quis clericus, vel laicus, a sancta ecclesia
? , ceram vel oleuin aaferat, segregetur. Et 73 canon
F . ' ' ait: Vas aureum, vel argenteum vel velum sauc ^ , , tificatum, nemo amplius in suum usum convertat:
>' . hoc enim fit praeler jus, et contra leges. Si quis
5i ', '-^autem deprebensus fuerit, multetur. Canon aulem
decimus curaenicae sancUesynodi,congregtaB in
, templo Sanclorum Apostolorum, eos quidem,
qui allarissacracontaminant, depositioni subjicit:
eos autem, qui extra altare exsistenlia sacra vasa
, in profanum usum convertunt, excommunicat:
, . eos vero, qui diripiunt, ul saerilegos condemnat.
Porro magnus Cyrillus in epistola ad Domnum
* scripta, haacail: Unusquisque nostrum propriorum
. , temporum raliones rcddet Judici omnium. Va soruin euim Ihesauros, et possessiones immobiles,
, 01 - inalienabiles ecclesiis conservari < porlet : iis
, autem, qui per tempus divino furgunlur sacerdo . ' ' , - tio, adininistralionem sumptuum erogandorum
' - flducia pracdilam esse *. QuiCre el llbri 54, tit. 3,
, cap 2. De quanlitalo a ;tem, qu33 pro Canonario
canoncs quidem nihil defi , danda est a plebiis
niunt : verum jussio inclyti imporaloris illius,
dominilsaaciiCuinneni.furniamdesignatmiiUorum
. quorumdam, qu;e episcopis daniur a laicis, qui
sedes in eorum dirccesibusstabilicrunt . Quoniam
( autem rerum irregularitas ci indulgentia horum
!> ), occultavit descriptionem(niultesitnain enim eorum
partem cpiscapo dat nemo), contenti sumus eun .

suetudine, et danlium libcralitate.

VARliE LECTIONES.
qum nominediitribulionumspiriiualiumecclesus:*
siceram factitiam,velgallinas * eragandorum
cum hduaa comtnitti. * qum canonici nomine prxslanda est laicis. qui habens tn eorum Urrtioriis aomicilia. * et inopxa.
1

JUS CANONICUM

1087

1088

Interr. 58. Orthodoxus quidam ab Agarenis cap- . '

tus, ei per vim orlhodoxam fidem ejuratus, ac ,
circumcisus, absque intermissiune fere imraund- , , &
tiem deflet, et clam cum orlhodoxis conventt, ,
invocalquesalutem. Quiaauem vult sacraaento- ,
rum ueri particeps, quaerimus, qaid sit facien- .
, .
duro.
. ,
Resp. Cerlantium sunt coronse, et Dominus ac
Deus nosler Jesus Chtislus : Si quis me confitea- .
tur, inquil, coram hominibus, et ego confilebor , , ,
eum coram Patre meo, qui inccclisest. Immun- , , h
dum ergo vas, ad susceptionem unguenli, qua '. *
mentis alienatione admiltelur? Quamobrem con- J
solationem quidem episcopicam, et aliud spirilale
colloquium ille sic poenitens, et bona mutatione , , *
B

mulari volens, promerebitur; sed sanclis sacra- ^ o " ^ " , 6 *

mentisdignusnon habebitur. Debetenim impietatis .

sordes abluere, el ita admilti: et post pnestitulum ,
tempua sanclffi etiam comrnunicationis (iel parti- *
.
ceps.
.
Interr. 89. Vicanorum turbae eum, qui ipsis
videtur esse dignus episcopali, vel sacerdofali di- $ fcpxgnilate, mibi exhibeut; peluntque ulsine repulsa * renunlutur ordinelurque ponlifex, aui sa erdos, ,
vei diaconus. Qusero igiiur, an acclamationes .
.
populi sequi compeilar .
.
Resp Olimaliquando ordinalionescpiscoporum,
et reliquorum sacris inilialorura ordinibus fiebant '
per electionem inu)(itudinis,eorumque, qui simu' 6
b

imperabant. Decimus terlius aulem canon Laodr *v , 6 '

cenaasynodi, ei 3 canon sanclaB et cecumenicae ' ,
c

7 synodi, hujusmodi ordinaliones ab ecclesiastico

rejecit statu. Ille enim ail, lurbis nnn rsse permitlendum eorum, qui sunt in sacerdotio conslituendi, electionem facero. Hic anteni pronunlial:
Omnera eleclionem, quae fit a magistralibus, episcopi, vel presbyleri, vel diaconi, irrilam manere:
ex canone dicenle. Si quis episropus faccularibus
magistratibus usus, pcr eos ecclesiain obiinuiTit,
deponatur, et segregetur, et omqes qui cum eo
communicant. Oporlet enim eum, qui est promovendus ad episcopatum, ab episcopis eligi, quemadmodum a sanctis Palribus Nic< ae decrelum est,
in canone qui dicit: Episcopuni oportct maxiine

.
*

" ,
, , ^ , , , *
,
, ' ,
,
.
, "
*,
.

quidem ab omnibus, quisontin provincia,COn>ti-]) tui : Si autem hoc difflcile fuerit, vel propter < , *

urgentem necessita'em, veJ propter v'm longiladinera, tresomninoeodem convenientPS,iisquoque

qui absunt, simul suffragium ferentibus, etasientientibus per lilleras, tunc facere electionein.
Eorura autem, quae a se tiunl, confirmalionem
dare unicuique metropolilano.
Interr. 60. Liberi ex secundis nuptiis procreati,
et qui ex ancillis, ac concubinis, sacerdotio digni
judicabuntur, annou ?
ftesp. Secuudarum nuptiarura liberi nulla ratione

, ,
,
,
.
' ,.
. '. ,
, .
, j
.

VARLE LECTIONES.
an voces poputaret scqui cogamur.

1089

1090

OR^COftOMANUM.

. *0 - velantur sacris ordtnibus initbri. SyooiKca enim

decisio. facta tempcre imperatorfe domint Constantini Porphjrogennetae, primisnnptiissecundas

in omnibos exaquavit. Ideoque ei sui h&redes
sunt patri. Sed et qui ex ancillis natr, et doaati
libertate, parique modo,quiex conctthims geniti,
non vetantur sacrari. Matres enim eorum pcems
scortantium sncciderunt , ipsi autera nihil deliquerunt: quamobrem nec pcenis subjiciuntur. Ut
reliqui igitur homines, qui nihil peccarunt, honorem sacerdotalemsecundanrcanoneseonsequentur
et ipsi.
Interr. 61. Leclor potestate a priore aeeepta,
adminislrandi possessiones monasteriales, vult

;

. ! , , >
,
, ,
. ;
,
.
.
.

,
r

<

- - -

,
.
.
. .
,
, '
, ,
, ' ,
.
.

, ,
.
0 ,
,
,
,
.
' "'
.


,

pracedere sacerdotes, et alios clericos illfc exsf*

stnnles, et in sanctissacrificiis post pnefectum seu

priorem , commemorationem gui fleri. Quaro an
recte de eo contendat.
Resp. Ordo coelestia et terrestria conlinet.
Ideoque Dominus noster Jesus Cbristus inanis
gloriae vanitatem reprimens, Cum vocatus fueris,
inquit, ad nuptias ab aliquo, ne dtscumhas ad
primi accubilus tapeles, sed recumbe in ultimo
loco: ot audias ab eo qtri te invrtavit: Amice,
ascende superius. Et ita erit tibi gforia multa.
Lector igitur volens ante sacerdutes sedere, el
post praetectura'comraemurari, Uominicis adversatur praeceptis. Qood si, queraadmodum narras,
, lectorfin regione peregrinalur, praefecti tocum *
'implens, sine periculo, vel polius merito, ccmtendit ante sacerdotes sedere et coramtraorari, veluti
locum obstinens ejus, qui mandavit ei munus.
Idque ostenditur e caoone septimo sanctae et oecumenicaa sextae sjnodi, congregatae in Trullo magni
palatii, haec in parte persequenlis : Io noonullis
Ecclesiis diacones officia ecdesiastica babere
didicimus: el ex hoc nonnullos eerum, arroganlia
et licentia fretos anle presbyteros sedere: statui-

mus, ut diaconus, etiamsi in dignilate, id est, io

quovis sit officio eeclesiastica, ante presbylerum

ne sedeat: praeierquam, sil proprii patriarchse, vel
melropolitani vicem gerens, adsit in alia civitate
super aliquo capite. Tunc enim ut locum illius
implens, honorabitur.

, , , . ,
, .

Interr. 62. Agrestior sacerdos si teriii malrimo-

nii sacram benedictionemsciensfeceril, pumetur,

an, ui rustfcus, veniamraerebitur1

, , , , j
. ,
, *
, .


,
( -

Resp. Qui faclumignorat qualiscuaquesiljegibus

excusatur : qni autem legem ignorat veniam non

consequitur. Quoniam autem Novella constilutiene
inclyti imperatoris, domini Constantini Porphyrogenneta, tertiae nuptiaa partim sunt venia dignae,
partim roinime (nam qui ex priroo, it\ secundo
matrimonio babent bberos, etqni quadragesiraura

VARiE LECTIONES.
obnoxia fuerunt.

ab abbate. po$t ahbatem. ahbatem. abbatis nems gerens.

%

1091

100!

HIS GANONICUM

t a t i s annura excesserunt, tertias contrahere , fciv

possunt): dicimus sacerdotem, quihujusmodiveti- , )*
tarum nujliarumbenedictionenifecerit,deponen- 1
dum esse : ejus enim crassa est legis ignoranlia. , Rustici autem si subtilitatem legis ignorent, inter- . 01 ,
dum excusanlur, non lamen, si oronibus manife- , #
; .
sta jura.
. .
Interr. 63. Mulierqusedam a proprio patrecoacta
legilime conjungi viro, et videns obligatoriis scri- ,
ptis conjugium a patre munitum, indicavit, quod *
recte faclum crat, cuidam amatorie erga ipsanri ,
affecto. Hic autem, ut perdite amans, nihil cuncta-
tus, cum nonnullis rei ignaris familiaribus suis . , ,
nocte quadam in mulieris domicilium irrupit, cam irss^
? /
,
,
. ;
>
. fc .
. V } /tesp. Terlium capu(58tit lib 60 Basilicon, hsec
ait nominatim. Ne nubat rapta rapioru Sed et si ( tali conjugio parentes ejus consentiant, exsiliocir- * u
cumscribuntur. Et27 canon sanctae et oecumenicae * {
quartee synodi haec inquit: eos,quinomine conju- , . ' ;
gii mulieres rapiunt, vel opera ferunt ac consen- '
tiunt iis, qui rapiunt; statuit synodus, si sint qui- ' ,
dem clerici, proprio gradu excidere : sin autem , *",
que Volentem rapuit, abduxilque domum SUam,

intra fines alius territorii sitam Quaero, an qui

talem raplum molili sunt, possint persacrambenedictionem canonice conjungi: maxime, cum puellse
parentes illud modo fieri velint.

laici, anathemalizari. Quamobrem el nos haec legi-C , ,

tiine canoniceque constituia sequentes, dicimus :

si res, ut interrogatione tua proposuisti, ita se
habet; neque nuptias futuras inter raplara el raptorcm, et si pater illius rem approbet: neque
raptus poenas effugituros, qui ejus fuerinl conscii,
sed eliam ultimo affeclos iri supplicio.

***
vojiqu*
, *
^
, ;
, 6 ^
, , 7
.
.
'. ^
Inteir. 64. Mulier quaedam gravi morbo laborans,
nocte mali afflictionem ulta, seipsam in mortem , ,
projecit, et mortis hausit poculum. Vir ejus, cum , i f
lector tunc esset, hodieque sit, quaerit, an ob (, . '*&
eam rem sacerdoialem dignitatem consequi non , ,
possit.
, opxtm
.
Resp. Si, quemadmodum narras, ita sejreshabet,
. *
D

lector sine impedimeotO sacrabilur. Ut enim d i l i -

gentem pigriiia noodaedit negligenlis,ex divinorum

canonum sententia : sic leclori praejudiciura non
faciet uxoris ejus peccatum. Unasquisque enim
propriis
catenis (ut vulgo fertur) coercetur .

.
11
^ , fttta
,
>

, , wq
.
,
OFFICIUM E T DEFINITIO EPISCOPL
Ex libro de jure, qui est Basilii, Constantini et , *
, ' ^**>
Leonis, titulo v, cap. i .
*. '.
Episcopus est inspector et curator oraniura ad
i e q u i i l ^

VARLE LECTIONES.
h

comtringitur.

1093

1094

ORifiCO-ROMANUM.

, Ecclesiam pertinenliura animarum, quae in ejus

, * , provinciasuDt;habens poteslatem initiandi presby, , , , terum, diaconum, Stlbdiaconum. lectorem, canto .
rem e( monachum.
" , * Proprium episcopi est, erga bumiles S 6 demit, , tere, ac superbos despicere; et faclis ac verbis
. elatorum spiritus ad humilitatem deprimere :
, - itemque pro grege adire pericula, et eorura angu(, # , Stiam, dolore SUO ducere.
.

.
KESPONSORUM
LIBER
^.

SECUNUUS.

INTERROGATIONES.

' 6 , Quas solvit reverendistimus chertularitis dominus

,
Petru8,idemque diacoilUS MajorisEcctesixfiS)
, "\
Det, antlO mundi VI CD.I3C.
".
Interrogatio. Intra quot tempus baptizari debet
; . , , infans? Resp. Sisegrotet,terminumnullumhabet,
. , sed confestim baplisalur. Sin recte valeat, intra
. . ' , diem quadragesimuin./wterr.Licelne cum unica
; . oblatione liturgiam peragere? Resp. Si nulla sancti
, , , memoria, nulla mortui existat, nihil esl impedi . , menti /nterr.Si vinum non reperialur, cum ace ; . . tonefaciendaest unio?i?e6p.Non:est enira bocpaga. ' , - num./nterr. ufasest monachum nupliisbeoedi ; . , ,. cee?Rc 5p.Ncmonachum,necinraonasteio./ne/ .
. 2 c Si vir habeat mulierem in hospitio suo non bene , - diclam (39) num fas est cblationem ejus accipere?
: . - Resp. Ex ejus domo non oportet oblatiooem acci , , pere, nec ceraro, nec oleum, nec incensum.
, . . ' - Jnterr.Esl ne fas, monachum suscipere puerose
, baptismo, vel fraternitates per adopiioiiem facere,
, *. . vel habereserta? Resp. Hffic praetercanonem sunl,
, . . et prohibentur. Jnimv Simulier, quperipit,dies
, quadraginta Iransierit, nec precalionem consecuta
, - sit, an par est, ab ea fleri oblalionem Rcsp. Non
' . . ' , quidem ab ipsa, sed ab alia quadam persona.
. . /nierr.Sisacerdosimaginalionemlibidiniscarna lem habuerit, eane die liturgiam peraget, aut si
, ; . mundanus, an sacra percipiet ? Resp. Si ex daemo'

niaca lenlatione arceanlur a bono, prius conflte, , j) bunluT, alque ila sacerdos quidem sacnim m i * 6 . nisterilMl obibit, mundanus autem parlicipabit :
,

NOTiE.
(38) Nimirum S. Sophiae. Constantinopoli.

(39) Scilicet per sacras nupliarum preces.

1095

1096

JUS CANONICUM

sin ex lqxuria et potatione nimia, nec hic,AEt , ,

uec iile. lnterr. Qui captns a gentilibus, et am- ' . . 2 ,
plexus religionem paganam, atque in cubili pollu- , , tus necdum tamen factus est Musulmanus (40), 5*, : an unctionis 61 particeps ? vel qui ?ota diraa man- , ; . ducationis accipit, an etiamcommunicat?/tesp Qui , *
dirse manducationis faclus est particeps, Christum , , negat; nec confeetim adrmtli potest, sed post ali- , ' ,
quod tempus, dignis poenitentia peractis operibus . .
ut unctionem consequatur, ac postea communicet. - ,
lnterr. Siecclesia locum certum non habeat ad ; . *
eflundendum aquam baptismi, ubinam hanc debet , . .
effundere ? Resp. Ubi mundus est locus, qui non , , ; . ,
proculcatur pedibus.lnterr. Oblationes merelri- ' ' !, ova
cum accipiendaene sunt, annoitfitop. Nequaquam. . .

Nam sabcensurasunt,necabeisoblatio necincen-

**,

sum accipietur.IntBTv. Sacerdos si tonsus fuerii, , an fas erit eum sacra peragere? Resp. Siquidem et , . '
antea dignus erat, per tonsuram non prohibetur. , , ,lnterr.Est ne fas lumina sanctorumTheophanio- ; , ,
riim, aliorumque festorum facere quocunque lubet . .
io vase? Resp. Sacrorum luminuro vasa solis istis
luminibusdedicatasunto.Ynterr.Servoscumservis , t -
copulalos adominissuisabsque benedictione, nuro * aVowv j

participes sacrae coromunionis fociemus, vel ho- .

stiam eorum suscipiemus? Rasp. Quoniam coitus , ,
absque sacris precibus, est scortatio, sive servus , ,
sit, qui benedictionis expers est, sive liber, nec ad .
oblationem muneris est admitlendus, nec ad pre- , cationem in domo Domini. Quippe divinus eiiam . ol ,
Apostolus ille nec vesei cum eis, nec consuetudi- * ,
nem habere praecipil. Quineiiam ipsi domini cum ,
auctores sint interitus servorum, dum eosad illum ,
coilum invitant, quem inbibere poterant, domiuio ,
eervorum exciduni juvta novellam sanctionem in- , . , '
clyti principisnoslri,domini Alexii.Inlen.kn fas / >,
est e baptismo suscipere liberorum suorum libe- . , vmros ? Resp- Ncque lex, neque princeps quisquam . . 4>
hoc probibet.Inlerr. Licetne sacerdoti, suum bap- : , . .
tizare infanlem?itesp. Hoc minime prohibitum est. , , ,
Interr. Si fuerint fratres duo, vel tres, vel pures, , ' J . .
et unus e baptisms susceperit infantem, anomnes . . , ap ellabuntur compatres?/te$p. Non, sed is dun- ,
laxat, quisuscepit. /flfcrr.Si mtllier paratasitad , ; . ^
nupliarum benedictionem, eique acciderint con- D ^ *** * * l ^ ^
suela, uuiu parlicipare debet? iH^.Purificationem , exspectabil, atqueita lam sacrarum conceptiopre- . /
cum, quam sacramentorum participatio succedei. ,
lnterr. Si vero indigni sunt ambo,qui participent, , * ,
an parlicipare propter benediclionem debent, ac ^ .
deindecensuraesubjici/^p.Prospeciediflerentia- . . **
que peccali, sequetur et dispensatio. Interr. Si , ovi .mulier partura ediderit, et quidam in ejus domum ; . ingressi fueriot, quandiu per censuram a partici* ^
paliune debenl arceri ? Resp. Abluti postridie non . . ,
c

YARLE LECTIONES.
51 ^

.
Turcue, acoedente circumcisione.

&RiE00-R0MANtJM.

1097

^ , arCehQnturaSMramentiS. J f o f ^ K t a p t t a f a S f l i t
6; . , ififons, an lactari a matre stm debet, adhnc im*
. . munda? /tespOmninolactabitinfantem, ne pereat.
; . Interr. Anbonumest,confiterinospec(tanostra
, , - virisspiritualibus? Resp. Bonumest ac talde ntile :

sed non US, qui experti, et nldeS sint,
, harum rerum : ne quis per alienam a ratione comi\ passionem 6t dispensatSonem, vel intempestl
, ^ - vam et imperitam intentionem panarum fe con * - temptorem, aut desidem, aut dissolutum reddat.
, * - Ilaque si vinom inveneris spiritualem et peri, , , tum, qui medicioam adhibere tibi possit absque
< , . . yerecundia, et cum fide, confltearis e i , tanquam
, - ipsiDomino, noohomini..At Sl homi, ; . 1)60) inveniam, qui m i h i satisfaciat COnfl , , * teodo, quid faciam? Resp. Confitere Doo privatim,
, * , , temetipsum damnans. et ad exemplum publicani
, - dicens : Deus , tn me SC1S 886 peccatorem,
. . et indignum orani veoia. Vemm salva me, propter
*( , misericordiam tuam.Jnterr .Cum autem Deucon , ; . - , an mentionem faciam et enumerationem
, ^. Omnium peccatonim, qilSB COmmisi ? Re$p. Nequa quam; maxime, si corpore deliqueris, etscortando.
, . , Quippe dum mcntionem facere vis bujus aut illlus
* , peccati/polluitur anima tua. Proinde bonem est
9

ad exemplum publicani dicere : Deus, propitius

esto mihi peccatori.

,
DEMETRlI SYNCELU, METROPOLITANI
K r z i K o r , .
C
CYZICENI DECLAMATIO (41).
Spe nobis hos mirari viros ad animum accidit,
^, , quid landem cogitantes, et quibus legibus divinis
WOVK , vel humanis satisfaeientes nulla in nuptiis prohibi
, tione digna fortasseque nec dubii quidquam ha ^ , - benlia, sub lam prolixas et tontinuas quaestiones
, * revocent: haud SCimus unde infixo eis tanto Ielo
, ac fmore,utsimpliciterliberosduorum parentum,
nulla se cognatione tangentium, sacris precibus
- , ' - intervenientibus copulatos, quique jam liberos et
^, , ipsi susceperint, disjungere coneotur, eorumque
, , Cohabitalionem dirimere, permissu et ConseDSU
, , duorum quoque metropolitanorum contractam, qui
' , fortassis eliaiP de horum sententia dignilate de< %* . " jiciendierunt, quodrem adeoillicitampenniserint.
, Ut autem perspicuum Stt, quod dicimus, etiam
. , , - ipsa illorum, qui cogoati perbibentur, apponenda
TTK, . , , - nobis nomina. Demetrius, aiont, et Joannes suot
< , 6 fratres. Rursus alia familia, Maria et Nicolaus,
|>. * fratree, Mariae Joannes matrimonii lege juogitur.
& - His copulatis frater Maria Nicolaus, secundum
Subtilitatem juris, nequaquam Demeiriumappella
, bit COnsocertJf!) : quum lex illos duntaxat agno* - , , scat COnsoceros, qui COpulatomm parentes 3U0t,
-roo^ . El - et eorumdemadscendentes: nisiqois forte eonsuel**voc, tudinem vulgi sequens, nomine consoceronjm et
\***&% . - i n h b abuti voluerit. HoC modo CUm bis appella^
jui,* ,
COgnatic deficiant, quinam YOCabk aiiquis
D

<

NOTiE.
(41)

Hoc scriptum nota, ceu valde necemrium et uiito.

PATBOL. G R . C X I X .

35

JUS CANONICUM

1100

hisprognatoe? NamDemetriusquidemMariara, ( , 4
Nicolaus Plotinam procreat. consobrinos inter , ), ; '
se ? potins sobrinos ? Atqui parentes eorum, : ; *
nequefratressunt,neque consobrini. NuiQ alterum , , . '
patruuro, allerum fralris filium ? Enimvero fieri , , ; * fy
nequit, ut quispiam cognatlonis appellationem eis n
fingat vel accomraodet nequidem si portentuosior , ' sit iis, quiScindapsos etTragelaphos(42) commini- . ^Uv VJT;
SCUniur. Quomm propinquatis appellationem ,
nalura prorsus ignorat, ita Ut ne nudum quidem , vxishK
nomenhinc eis indiderit; eos post procreatos eliam ,
liberos a Se iuvicem dirimere velle, ac matrimo- * , ;
nium eorum solvere ceu prohibitum, non modo , 12
nos abolilione legum et canonum, verum etiain , . *
magna vi ac tyrannide ducimus. Quod Sl quis , ^forte ferveiltiOT sit,dixerithoceliamManichaBorum , *
haeresi esseaffine, quilegitimas nuptiasinjustedi- . riraunt, velut eas abominantes. Quippe sunt ejus- , ,
dem absur JitatlS ambo, prohibitas permiltere nu- . '
ptias, el non prohibitas SOlvere : quod sane parum *
abfuit, quominus et modo factum fuerit ab iis, qui *
quidquid ipsis est visum, lum facere, tum dicere $*moliuntur : Disi singularis illa cautio prudentiaque , taV
perspicacissimi Palris noslri, eommunisque do- ' >
mini, quem divinus plane calculus Ecclesiis orbis , cum
terrarura adinstaurationera sacrarumlegum atque .

canonum prafecit, ad synodicam deliberalionem negotium relulisset.

Atenim, inquit adversarius. bic avunculusami , , ** t>
tam ducere deprehenditur; et fratris filius, fratris , . ^
filiam. Nam his verbis audilores, aut judices, se 3
circumscripluros putant : qui an dialecticas m e - , **%
thodos atque SOphismata, vel simpliciter ipsas de- , , >
flnitiones, et propositiones, et quae COllficiuntur
, fr**
indeconclusiones, calleanl;dicerenonpOSSUmus.In !> *
j
qnidem praesenli vebementer SOpbismalis nos .

Circumvenire nituntur. Avunculus, inquiunl, ami- b , *

tam duxit, Joannes SCllicet Mariam, quae amila . *0
propriePlotini est, tanquam filii fralris ejUS. Quod , . , S+
ipsum continuo apud nos etiam esl excusabile. ' ,
Sed et fratris filius, fratris duxit filiam : Mariae ; , /
scilicel fratris filius, Plotinus : at cujus fratris , . 7*
fdiara ? si quidem ejusdem Mariae, fuerit hocexire- , rjm
ine absurdum, et canibus sacris prohibilum. ,
Quippesuam CODSobrinam ducere, nobiseliammul- MojSia *, *
to magis exsecrabile damnandumque videtur, et D , , yjvwuek;
omni dignum supplicio. Sin duxit eam, quae Ma- ' , *
mantO Joanni fratris eslfdia, quis hoc prohi- , , ^*
bet Canon, aut , aut tomUS synodalis ? Enim- , ,
hicreliquum est eissophisma, vitiumque non ' *
COhflerentiOm Syllogismorum, et magnus quoque , *
BasillUS in medium productUS, passimquecilatus, npfosn'
ac imperita inlerprelatione corruplus: dum quas ' , "
ripuj^\
ab ipsodealiis admodumaccommodaledictasunt,
W - v
hiad indicataspersonastrahere salagunt. Pralerea , b
perilludetiaindictum, Erunt duo incarDemunam; <fo* {
audent jactitare, Joannem se necessario Plotini , <*fxV

NOTJE

(42) De his Eliaa Cretenais in comment. in Naaanzenum.

1101

GILECO-ROMANUM

. avunculum proprie loquendo appellare : quenf

, ' - transverso, per modum affinitatis, familiae Plotini
, , - necessitudine junctum, nulla unquam lege avun.
culum ejgs dici probatur. At vero ex illalione consequentisid raliocinari velle, quod silentio tegitur,
ut cum hoc ipso theologo loquar legislatoris est,
non legem allegantis.
Nam hoc quidem modo licebit malitiose agere
, ^^ volenti, etiam ad remotioresgenerehancorationem
, \ extendere, atqus oranes pariter a consuetudine
. - malrimoniali excludere, propter hanclongius pro , tensam infinitamque lineam et scalam : quo sane
' ; quid fieri pOSSlt injustius presertim CUIT) in fine
- hic idem paler legilimis nuptiis latam aperiat viam
, . - elevidenter huc invitet.Subjicitenim : Haec eorum
' , ulv est SUmma qtiae dicla SlWt. Si quis lege ducitUT
, ol- ad nuptias, ei lotus orbis apertus est. Quid autem
. , - magis ebt legitimum, quod oeque JUS Civile,
. , neque sacrura aliquem canonem probibuisse paret,
tl ^ ; tametsi diserle non permiserint ? Quippe non ea
quse concessa sunl, comprebenderepromulgatores
, - harum rerum solent : sed duntaxat enumerare
, ^ probibita et quorum transgressio maximam iis
. ' noxam parere consuevit, qui ea coramitlunt. Pe , rindeac si medicus aegroto noxiis rebus inlerdixe ril, non omnino ei necesse est etiam parliculatim
. omnia recenseat, quae natura nihilnocent. Verum
, age tandem, qui sacra falso exponis ad verbura,
- interpretare qU3B in illius magni Oratoris epistola
, scripta sunt, mente prius ia sententiam et scopum
. Q eorum qu dicunlur defixa. Quo facto, fortassis
. , ipse temeritatem aliquando tuam reprehendes.
, ' Nam et regula juris est (43), Ut DOSli, dunlaxat 1Q
, ' . ' iis legum valere statuta, de quibus prolat sint.
- Qua etiam ralione (44) omnis regula juris, prseter
. ' , ' alia,fragilisessedicitur. Proplerea siquid ex his
sequilur, quae ab homine divino sancita sunt,
, ' . , orannio de iis accipienda erunt, de quibus tunc
- - fuere prolata. Manifeslum estautera, eo spectare,
* ne vir unus et idem duabus sororibus matrimonio
, , jungalur. Sicuti rursum quae ab illo tempore pa , Iriarchali lomo sunt inserta, robur in iis obline , - bunt, in quae lomi desinit affeclUS : nimirum, ut
* \ , neque duo fratres duas consobrinas ducant, neque
. ' - ^ palruus etfratris filius duas sorores, ac vice versa:
, , - licel haec mullis interjeclis digressionibus ita con3 , texanlur. Sed ut revertamur ad id, quod institui-b , - mus dicere, magnus hic nosler Basilius, prohibens
* , , unius viri copulationem cum duabus sororibus, et
, - damnabile facinus hoc Clilpans, uti quod omnino
, - sit alienum a pieiale, nec religiosis auribus tole , , ^ - rabile ; simulque, dioto illo, ingredieris ad
| - quemvis necessarium carnis tuae, ul deducus ejus
rvy***, reveles, e sacris Litteris dehorlandi causa pro3^8 - lato, dum probare vult, dictum illud hanc quoque
?, . propinquilatis speciem complecti, quodque

NOTiE.
(43) 96. D. de reg. jur.

(44) Omnis 202 : D. eod.

1099
e& hisprognatos
Nicolaus Plotin
se ? An potius
nequefralressi
patruum, alte;
nequit, ut qui
fingat vel acc
siliis, quiScir
scuntur. Quo
nalura prors
nomenhinc
liberos a st
nium eorn
nos pro abt
pro magna
fortefervf
haeresi es
rimunt, \
dem abptias, et
abfuit, <
quidqu
moliin
perspj
mini,
terra
cano
*
tan
fili
cii
tli

GRiBGO-

1106

^ * facere personarum eam erga alias rationem ha benlium, de qua modo agimus: nec horum quid! * , quam ab eis reprehenditur, aut in dubiqm vocatujr.
; - Quibus, ut apparet, perfectiores adversarii nostrl
quamvis necdum contradicendi, nec suaro i n j u , * diciis sententian proferen^i occasionem locum.. , , ve nacli, haud scio quonara impulsi malo ; etiam
. , exlraneos quibusdam circumscriberefinibu?co , nantor : licet haud ignorent, ne ipsam quidem
^ , cognatienem initio nuptiarnm ex transverso pro - hibendarum gratia, sed alias ob causas excogita " - tam. Leges enim civiles, ut quidam all, civium
sive subditorura sinceram inter se affectionem
>" .
dilatare vokntes, nec artiscognaiionem includere
tiuplias inter eos, qui sibi sunt ex transverso, contrabi veiuerunt; ut necessario cum constitra cognationem suaro copulati sincera eosdem aDimorum aflectione ac benevolentia complecr. Quibns consenlanea comroemorat et oralor ille praeditus aurea lingua*, in orationibus suig
librum de ortu rerum enarral.
01 b Caeterum postulat nnnc orationis series etiam
, de divisione cognationis extrariarum legujn meji tionem fieri ;]ut hinc quoque dempnstretur eorum
j-, - vanitas et pertinacia, qui nulli vacant alii rei,
. quamut aliquid insolens ac imporluDura proferant
. , - et audiant. Ait enim jurisconsuHus (48): Cognaxl . tionis nomen, in tria difiditur : in ascendentps,
. * in descendentes, et eos, qui $unt ex transverso.
, /- Horum veroquilibetordo, diversos gradus babet.
, Sed in ascendentibus quidem, ac desceodentibus,
, in infinitum prohibilae sunt nuptte. Nec enim est
. * aequum, utquod procreatiqnu est causa, procreato
- seee submittat: id quod etiam bruta pleraque
.
animalia facere recusant. In iis autem, qui sunt
- ^ ex transverso, llltr& Sexlum gradlim prohl , ' - bilio sese porrigit. Sequitur, Ut afficiamuS 6( illas
- . , personas, quae per legera ratione afQnitatis a so.v, iadt
cietate nuptiarum arcentur : qua quidem ex affi, . '
' nilate nullanf COgnationeiD patitur. Est
, enim affinitas, inquit, necessiludo personarom per
;

i O J nuptias nobis conjunctarum, citra cognationem.
, , Sed lamen et buic magiiam honesti rationem ba* , - bens, inquit: Non possum ducere privicpam
( , - meam, vel nurum ; nec consocrum meanj, vel no . , vercam meam ; nec flliam uxoris, quae a rne d i , . vertit, posl divortium ex alio marlto susceptam.
jvov , , - Patris mei, vel fratris mei sponsam, ducere non
A).k * . possum. Non solum patris uxor, sed etiam ati,
, . noverca dicitur; easque ducere probibeor.EUagisi
> , pjures pater habuit, nullam eis duCO. NeC m a /^ / . irem sponsse quondam mese. Nec privjgni qpoadapi
mei CODJUgem. Mec noverca Dllbit . (foi privign
. ; - ipeiUS maritUS fuil, privignam fralriS mei duC6M
, : - poseum, nec item flliam privign m dttCO.
.
* , - Qu si quis singulalim inspidat et COnsideret aC , curaie, mignam in eis legielatorufn deprehandet
f

VARIifi L E C T I O N E S .

* Chrygo$tomu8.

miM.

(45) i, Insiit. De nup. et Ergo non omnes. Instit. eod.

H07

JUS CANONICUM

1106

COntinentiam ac religionem dirca nuptias illicitas, *

et provenientes inde commistiones atque confu- , ui
.
siones.
'
Praterea dum leges hasce, quae in usu reipublicae nostrae sunt, princeps inter alios religiosis- ,
simus repurgavit; operae prelium omnino duxit, , 7

,
eas cum sacris sanclionibus et canonibus conci-
liare, prorsus ut consentientes iis efficerentur: ne , Jtva ,
quid ab eis discrepans, elperegrinum, etpugnans , ,
cum eis, adeoque alienum a statu Christiano, his ;
inesset: quo respectu sacris etiam canonibus
edicto publico, vigorem earum subdidit. Eaquede . !
causa quihactenus id accurate dederunt operam, , *
ne quo contractu generis necessitudo pollualur; ,
nequaquam personas indicatas silenlio praeteriis- .
sent, si quid eas putasseilt indecori et inhonesti *
,
committere. Cum ergo legumlatores personoram , \;
affinitatisratione contrahereprohibitarum enume- , 6 *
rationem instituerint, etprohibitionis fines ad has , >
ipsas usque duntaxat extenderint : omnino is, qui , rlrr
et alias ob affinilatem prohibitas excogitat nu- , , opowW
ptias, quarum illi legumlatores haud meminerunt, , " r i ^
suam amplificat ex auctoritatis usurpatione glo- , r
riam, nou leges sequitur, astipulantes sibi, vel re- tupugnantes : aut etiam suorum desideriorum ac . ' *&
studiorum lucra caplatimprobesub larva quadam, , honesti scilicet ac decori depravalo praetextu. .9*
Quamobrem et dictum illud, avulsum a recta le- ,
gum sententia, cujus haec verba sunt: Affines inter 55, '
se tam ascendenlium, quam descendentium vicem ,
obtinent, ideoque nefarie copulantur : tanquam . . ^ *
inexpugnabile quiddam perverse allegat Temere ,
scilicet inflatus, eiephantum se tenui filo colliga- , *
turumait. Est illud quidem juris axioma. Sed co- Jui*.~
natum borainis haec proferentis ipse textus legis ,
redarguit, clarius hanc sententiam exponens, et . 9jfpe*
personis duntaxat enumeratis prohibitionem defi- ttk*
niens ; ne inhis etiam nuptiae in infinitum prohi- , ijiw ~*'
beantur. Quam enim, obsecro, videre estcognatio- ; '' \
,
nem vel necessitudinera sanguinis inler me fra
tremque conjugis fratris mei, propter quam ex me , ^
nata filia cum ipso contrabere prohibeatur ? Sed ,. *1?
praetexiturhic ab istismaliliosis hominibus confu- , > t f *
sio quaedam et permistio, cognaticorumque nomi- , .*
num permutatio. QuOS sane abs re quispiam , * ', ovqii'
confusionis auctores dixerit, qui tam manifeslo
--
~ -
*
-
-~
*"
tanlam confusionem non modo rerum, sed etiam , \ ; tj*nvocabulorum inducant, et easquidem, quaefratri- ( */ I] ***
busnuptae sunt, sorores ac nurus appellare cogant, . Et
ex hoc admirabili nexu complexuque mutuo; vi- ,
ceque versa, fratres dicere mulieris (babae, quae * #>
isthaec mutatio, quae confusio!) qui mariti mulieris ' >; *^"
fratres sunt. Quod si nobis etiam confusiones ho- j \ '/
rum oppugnandae sunt, quanto secundum ipsos ,
&quiusme]iusfuerit, etiamduorum consobrinorum *'.
cum duabus ex aliafaroilia consobrinis conjunctio- /

fcr

VARIvE LECTIONES.
<(,

1110

GRiECO-ROMANUM

09

nem probiberi ? quorum tamen comraercium in

; , hodiernum usque diem neque lex, neque canon

, ullus vetuit; sed citra prohibitionem, et impune
54 . * res quotidie peragitur. Nihilominus hinc magna
manifestaque confusio et permutatio nominum co. ' - gnationis exsistit, cum illimet ipsi, qui prius se
consobrinos vocabant, post initam hanc curo illis

. conjunctionem sese congeneros appellare cogan* j tur. Pari modo et ipsae feminae tum consobrinas,
tnm fratrias se invicem nominabunt. Eamdem no, (5 , minum confusionem videre licet etiam in fratribus
* qui prognatis ex alia familia sobrinis copulantur.
, * , Etquid, quaeso, dixeril aliquis de sobrinorumquo . . que liberis ? quibus lex repromissionem malrimo . - nialem non modo non probibitam reliquit, sed
,

etiara diserte permisit, quum ait : QuaB sub con, , ditione inatris est baeres scripta, Si sobrini filio
, nupserit(4&), oronino conditionem impleat. Non
. - enim lurpes sunt nuptiae. Nisiforte per ipsum ste-

terit, quominus fiat. Si ergo hi copulenlur, non

modo se tori consortes pro sobrinorum filiis, appellabunt, verumetiam patres suos tum minores
patruos avunculosve, tum soceros : ac parentes
vice versa nominabunt eosdem lum patruelium
liberos, tum generos. Et quod magis est dignum
admiralione,sibi succedunt invicem,quum septimo
distentgradu, propioribus sed gradibus exstinctis,
sicul et lexdesuccessione confirmal (46 ): Reraedium Unde coguati, sex gradus cognationis complectitur, et e septimo personas duas, quae procreantur ex sobrino et sobrina. Quid his rursura
confusioni propius ? Legislator tamen eurodem tura
socerum nominare, tum minorem patmum, et

. conditione irapleta haeredem ejus facere, nequa quaro putavit esse confusionem. Quamobrem ?
, quoniam huic rei nibil omnino illiciti videbat
inesse. Quo fil, ut cum nullus unquam sacer ca , non, aut lex aliqua nova, nuptias inter personas

hujusmodi contractas excluserint , hi tamen per
, omnia semet ingerant ac vagentur oon magnam
. , confusionuro rationem habentes. Sedenim que , madmodum in iis, qui sunt ex transverso, ad so ' brinos usque delioita prohibitione, remotioribus
. libere coeundi poteslatem lex fecit: sic etiam re ' , D censitis persOQIS ratione affillilatis prohibilis,hanc
, , ipsam enumerationem eis veluti septo quaedam ac
. * limites constituit, matrimoniali c&teris consuetu . dine permissa. Quibus sane qui lata quasi lege
. ^ , conlraria statuit, et manifesto familiis injuriam fa

cit ; etiam tacile sancios Patres ac patriarchas,

, ' , qui hactenus talia neglexerint, reos peragit: qui
quidem omnino, quanturo in istis est, exira peri ' . culum constituti non erunt, quominus exsecrabi ,

/, , ,
. ,
,
^
,
. ; ' ,
, , . :,
.

, ^ , ,

VARLE

LECT10NES.

54 .
i vel rectiuSj coaffines.
NOTJE.

(46) I . i i , C . De instit. et substitut.

(46) 1.1. Hxc autcm, D. Unde cogixati*.

JU8 CANQNIOOM
lp feriat,i*l> Ecclwia exclu, licet iastar lu- < Bav&ctot, 6<1 Owifunt,
roinarium splendaerint. Unum proter baec, et , *
paucie quidem verbis, tdjiciemus. Si quidera illa de confusioae verba, incogitanter ipsorum injeeta
sciipto, etiam $ine defectu i a magni Basilii epistola posita probaveriut: concedatur saae, ui
ipsorum aet eenteatia, eapius indicatarum persoDanim conjunctio eit illicita. Nam sic habet oc*
ac magnus Ule Basilius, qui el spiritus profundilates, ut Gregorius Theologus ait, scrutalnr.
BasiliUfi ergit da nuptlis quibusdam illicitis *,
queUS, OOIoyeildiariam probei notaill, qua iliicitae , ^
nupli * kgitimis facila secerni pOSSint. In qui- ($ * %
bue^nqaU, gnerisappeliationesCOnfunduutur,in , *, ,
bia neforiasunt nupti. Hac illi tomo verba SUQt 6 . '
inoerto. Verum epistola cum de iis differat, qui ex **
uno viro et daabus feminis sororibus nascuatur, *.
niiul aliud positum invenire est, quam haec ipsa *3*
verba : Qliaoam, inquit, COgnatione 81C natOi . , , **
appeUabaiU ? Num fratres inter se dicent, an COIl- ^ ; / *>
SObriaOB ? UtraqUO certe COmpeteilt eis, propter ;

COnillSWHera. Quamobrem CUm verba lomi, ab i n - . *
terpretisrerum divinarum Basiiii verbis tantopere
diwrepent, tum ipsomm verborum, tum Sensue , *
ratione; CUmque adeo remota sint a Se invicem, , *
Oi aefflO BOn illa tomo COmprehensa Vano vaeifigmeato duntaxathabeat: quisquis sane lanquara , 6 ) wW*.
geaeraliquadamregulatemerevolenthisuti,totque
, Oatt&isionee inde matrimoniis invebere/seipsum , 4*
imprudeoa decipit, dum falsis ex principUS, ceu , , &
dici eolet, opinioues suas probare nititur.
, .
Restat, ai ad ipsorum honestum, bonesti praa- ,
textum ae fulcrum, paucis differendo respondea- , tm
mus. Hi #Dim homines Citra discHmen ullum alia^ . ,
aliis proferentes, deque aliis pronuniiata mali- , , fcip
gne 8uffuraniS, tHaaressimpliciorumdemulcendo
,
OOmimpente^y dictum istud : nuptiis ooasolum , , ^
quid eonceetUCa, eed etiam quid honeslum sit, , , ,
quarimilf : SUrsum, deorsum allegant. Enimvero * ,
qui jara vel paulum ioapeciitavit, omnino nequit . ' 4*.
ignerare quemadmoduminpauloailtepra&cedenti,
, ?
eiXLX qnoqye Cdpite, de oaturalibllS liberis Ot , , ', **"
adoptivis, quique a serris descendunt, et a servili , *
afBniUle, deque aliis quibuedam lex disserat: ita , , **
parvulgatam istud bonesti capitulam regulae CU- ' >
juedam instar legis auctoritate promalgatum esse ioiW
d# Uberis COnstitutonim in dignitate, deque palro- * '
nis: Uthiquidem Mbertinis, illi personissce- * , ^
nicia mttrimonio COpulentur. Et quidem hoc ^'Capttlexp08itumeS8peCUliariter,adprobibendum , . nr
CODJUBdionem illonim, qui senatorii SUnt ordinifl,
CUIB libertinis, aut SCeDicam factitantibU8 : ipse
teitue legie 81 lectUf faeril, OStendet. ronjun- , tkxax
CtionibllS miptiarum, inquit, Solum COnside- . *
raoda SublilitaS 6et, Terum etiani BUm sU hone- () , &
elim^ewiagibir. A ^ M h u j u f rgulobecuntatem , ' cpxr^*
expKcaH8 Staphinai, 6t qnibae COngruat CasibtlS, . docens: HoC dixit, inquit, capite XVI, CUJUS i n i - , ' <*tium, Smatoris filia: quasi diceret, clarius isthlC 06 ' () "'
expodtum esse. Deinde apponit ipsa etiam verba, , * ,

>

VARLB LECTIONES
t H idpiu.

U .

1113

GILBCO-ROMANUM

1414

* . , Aunde SUmpta sint, et quo Spectent. Ea SUllt hujllS * , . modi (47). Neque filia, vel neptis, vel proneplis
, , , senatoris, liberto nubere polest; vel ei, qui arlem
, - senicam exhibuerit; vel cujus paier et mater ar , , tem exercuerit scenicam. Et baec quidem de his
. lingua legum (48) Stephanus. Al pronun . Tb tfata de aliis, et quae valere duntaxat i n illis de * | bent, ad alia trahere quseque manifestam inler*{ , ' , pretationem habent, delorquere praeter senten - tiam legis, id scilicet hoc ipsum esl, quod revera
, confusionem gignit, atque etiam falsi criminefor , tassis incautOS obslringet.
.
, , Quemadraodum ,ergo non idem est, eumdem
( virum duas sorores slupro polluere (quod a magno
), illo Basilio recte prohibilum fuit) et duorum affi - nium liberos inter se COpulari : SlC neque procre - atOS Demetrio etNicolao liberos, COpulari quis, . quam ullo modo velabit. Ideoque de senlenlia
divini magnique Basilii, cum ex praescriplo legis
, ad roatrimonium progrediantur, palet eis ad
. , hujusmodi COncessaS nuptias aditUS. Et CODCesSSe
, sunt, quia non prohibitSB. Non prohibits, quia
, b - neque canon vetus, neque tomus ipse probatur eas
, tollere : CUm COnclusionem uuiversam i n eis COi, , ligal ac tenilinel,lantumque duos fralres a COHSOoVSo , brinis duabus ducendis arceat; et palruum cura
, * filio fratris, a duabus sororibus el qu vice versa
& , . fiunt: nihil ulterius vel inquirens, vel pronun , ^ c lians Quam rationem secutus eliam beatae memo , *- r i patriarcha Sergius, in his rebus USU mu-to
- exercitaius, contractum Romani, Genesii pairicii
, filii, cum piarum aedium oeconomi fllia, CCU mi , nime prohibitum CODcessit: licet ille niullo magis
, lubricus essel, quam qui modo COntigit, veluti
8 , revera cognaiione non carens. Sunt enim ibi duo
, - germani fralres, et alii duo consobrini, Agatha
, ' . - videlicet, ac Romanus: quorum hic, copulalus
' !, est Agalhae, illorum vero, Agalhse consobrino Ro fiv 3? , mano juucla iilia: quo nihil vel ipse fateri cogeris
, inhoneslitlS, cum Omnino propius ad id accedat,
, quod lomi SCriplO probibitum est; idemque Slt
6 , propemodum ; ac si duo fralres duas consobrinas
, . * < ducant: siquidcm magis una caro sunt paler el
$ Dfiliu8,quamduo fralres, secundum hllerpretatio , nes tuas. Tamen, nec legibus quibusdain alque
^ , - canonibus Ecclesiae causam pneheniibus ad horum
, , $ dirempliom in, nec ipso quoquc ; malrimo . nium bujusmodi locum habui(, et contrai lum fuil
et mansil a nemine oppugnatum, per univcrsuin
.
imperium publicaluni ac manifestum. Adeoque
reperial aliquis vel sexcentos hujusmodi conlraclus in bac bene constiluta urbe maxima fieri.
^, Quapropler intra tomum ipsum consistes,
, , eumque ceu limuera tibi stalutum non trausilies,
^, - neceocuriosior ac (enacior eris,nec roagis legiti
9

NOTiE.

(47) d. 1. 45. D. De rit. nupt.

(48) Hoc est, interpres. Hinc Glossa legum dictae.

1115

1116

JUS CANONICUM

mus quam ipsae leges, nec canonibus sive regulis Axrpo;, , *

rectior, nec ipsis Palribus qui barum auctores *

sunt, in sanandis ac repurgandis animis peritior, . . " ;
quicunque tandem sis. Ubi vero novas coegeris , ^,
synodos, novosque tomos composueris, adjunclis ,
eententiisfmperatoriis: tunc fortasse nos etiam te **,
sequemur in iis, quae postea conlingenl : sed ita *;,
tamen, ut eos qui jam legis aucloritale copulati , sunl, ac liberos procrearunt, nequaquam separa- , , -.
turi simus; ne malum malo sananles, et ipsos , , ,
digamos efficiamus, el procrealos ex eis liberos , , '
exhaeredes, et mendicos, et Iros,et ipsius denique , *
naturse probra. Donec aulem novus quispiam , ! .tomus haud prodieril, et ea&dem leges alquc ca- , ounones vigcrem suum oblinuerinl, nec ficri po- . ' , *
terit, Ut aboleantur : mtilto minus fieri posse
srias,ut hoc modo conlracla malrimonra diriman-

, ( jir,
olv , ^ tf,;

tur. Sed enim, vir oplime ac gravissime, quique ), 1*/ .^ , !

legum novarum esauctor (cave excandescas, dum , *
ipportuneveritas liberius tecum agit), coerce lin- , . *
guam, cocrce paululumsipoles; taudem aliquando >, i
prisca pariter ac recentia Palrum decreta reveri- ' . , itus, quorum terminos ne moveas. Exspecta '* . *
dicendi et contradicendi locum atque lempus, ; aaoapaulo post obventura tibi. Parum adbuc spalii , ;
restat, et in solio seniorum laudabis Dominum. ..
Cnr ante Ihronos, munera tbonorum ad te rapis ? , , *
cur onera portatu difficilia colligas, quae nec digi- , **,
lo moveri possunt? Ubi paulum adbuc temporis , ***
abierit doctoris te thronus excipiet. Oculos , * *"
undique luos circumfcT; ac vide quemaJmodum . '
haec ab bac, illaec ab ista parte metropolis , ^
exspectans supinis te manibus excipiant; altera , ^*^*
invidens alleri, dum utra ducem doetoremque le . ;
sit babitura conlendunt. Tum nimirum et com- , ,
modius trades. quae visa libi fuerinl; et loges & ?#*
majore cum ronfidentia feres, et vicissim magis , ^ <*'
adbuc nova promulgabis, et alios clamore vinres. 7 *
Quin eliam elatu supercilio, torvum eos inluebe- , ^ *****
ris, ac titanicum in morem; nasumque lotum in . , #
eos expandes, et fortasse moderatiores ne quidem . ' . *
mussitare sines, tametsi canitiei et aetatis digni- .
* tate prsestent: quando jam temet adversus seniores efferens, eosque loco gregariorura (quod aiooi
mililum babens, condemnationeni ipse libi cutnulas, quae libi ad diem illura compensalionis t&
exspectanda. Sed frustra haec Tu ipse libi quod superest, adjungito.
1

RESPONSIO

Ad CUm, qui prohibitas aiebat esse nuptias inttr

personos ex tribus divevsis 'amilm.

^
. , >
. ,
Caniclei quidem praeses obstinale, alque etiam
inconsideratefut lene quid dicam),insia(, nefarias , cl>u
inquiens esse nuplias inter personas Iriuin di- . '^
versarum familiarum. Temere vero id dicere : . ^
convincitur. Quippe nihil affert ex jure, quod Io~ . I *
cura habeal. Ego vero servus tuus, quod diserle , *^
*
non vetitum esta lege, nequaquam ex conjecluiis ;.
admittere possum, tanquam expressum. Lexenim ; *
de personis trium diversarum familiarnm quaa , ^, w
contiahere vetantur, discrtc verbis hisce disserit: . tepte*
w

1117

GRJ5C0-R0MANUM

1118

privigni quondam mei duCO. Nec

\ , noverca nubil ei qui vir privignac ipsius fuit. Quae
. - sane propetnodum primi sunl gradus, si quisin his
, , . etiam gradus inlroducere cogat. De caeleris ex
trbus farailiis diversis, velut ad qucs nulla prohi. - bilio perlineat, nihil omnino iex esl complexa.
, , - Quo fit, ut nullus unquam judex ejusmodi nuplias
, , oppugnarit. Itidem in Sisinii tomo, quod diserle
, * prohibitum fuit, veluti qu d sexli gradus esse
, deprehenderelur, a nemine tentalum mansit: quod
, * . autera omissum, veluii quod minime velaretur, a
# - nemine deinceps prohibitum fuit. Id vero est,
, quod ex utraque parle quamdam habel aequalita iem : uti cum palruus et fratris filius, amitam et
. . fratris filiam ducunt. EquideiT) annis XVII bonffl

memoriae Mystico servii, curn quaestor esset: ac
. ' ejusfflodi causae complures tam in urbe imperalo , ria, quam foris, sunt moUe: de quibus ad illum
* . judices perscribebanl. Movebantur eliam in Quae storio complures ejusmodi causae. Sed gradus ille
. nunquam probibitns fuit. Etenim in cognatione
xoXc , 8 - naturali gradum seplimum non praeterimus. Quippe
, . , nec ipsa nalura concedit, ut vita morlalium ultra
, . gradum hunc purrigaiur. In iis autem, quae sunt
" ex affinitate, triumque familiarum conjunctione
. , nec< ssiludines, observari debent, quaecunque lex
, diserte slatuil Nec investigandum curiose, quam , . obrem : Nec inquirendaB causae. nam et ipsa lex
, inquit: Non omnium, quae legibus traditaic sunt,
,
Cpetendaesl ratio. Quippe leges pleraeque nullam
-

tiabere causam inveniuntur. Atque hoc sane jus et ex Digestis, et vetus est, et aute monarchiam pro
ditum. Quaecumque vero non diserte prohibila sunt a legibus ea tanquam exira numerum vetitoruin
sese porrigentia, fiunt impune.
Rursum advcrsarius, veluti magnum quid nobis
, objiciens; In nuptiis, inquil, non solum quid con, , cessum, verum eiiam quid honestum sit, quaeri
. debet. atque fretus hoc dicto, potiri victoria niti , lur. Verum solutionem continuo lex infert, et
^. omnem defensionem retundit. Quippc sic illud
^ . intcrprelalur, ut ad oos referat *, qui a libidine
, naturali nefariasad conjunctiones progrediuntur,
. cura ait: Naturalis paler filiam vulgo quaesitam
" . non ducil uxorem. Quod enim natura justum et
D honestum est, in nupliis spectatur. Eadem et in
. servili cognatione servanda sunl, nec absque ra , lione. Licel enim cognatio locum ineisnon habeat
. , - proplerea quod capite non censeantur, tamen haec
, . quoque propler honestatem servenlur. Et verba
, '- legum valere in iis debent, de quibus Mint pro. . - nuuliata. Velleautem lorquere leges, vel ex oppo, , ' sito respondere, hominis est, ab earum sensu aber , , rantis. E l qui contradicunt, nec scriplas leges
. sequunlur, sed alia quaedara de suo proferunt: non
. locum judicum, sed juriscondilorura vindicare
, sibi conantur. Ab inilio quidem homines interse
. sine discrimine copulabantur. A( postquam diserle

V A R L E LECTIONES.
1 . 2 0 / ) . ielegib.

/. 14. $ Unde. D. De rit. nupt.

JUS CANONICUM

legum auctores et prohibuere, qusa videniur , ,

illicita : citra probibitionem ceetera procedunt. . *=,
Ideoque non opus est quasrere, quisnam diserle .
permiserit aliquid fieri: sedpotius, quis lieri pro- , , *
hibuerit. Qnod si prohibuit nemo, necesse est ejus- ;
modi contractns succedat. Neque vero nos primi . r%
statuemus hoc extra prohibilionem, sed procedii ^*
a tempore, cujus memoria non exslat: quando-
quidem causani probibitionis non babet. Nimirum *
rectus judex mentem deflgens in id, quod a lege , ,
pronunliatur, velut ad regulam quamdam : cselera
quae hanc exlraregulam sese porrigunl, veluti non . >6
prohibita permittit: nisi quis vel arrogaulia, vcl ,
odio ductus, circa leges praeclare scriplas, et re- ,
ceptam a majnribus consuetudinem, rixari velit , *
Superiorum cerle memoria lemporum, hujusinodi ; J
mulla matrimonia conlracta fuere, ncc ab Eccle- .
sia, nec ab aliquo judice prohibila rquac quidem recensere velle superfluum fuerit, cum adeo prspicua sit, et omnis expers dubii, proposita nobis questio.

BASlUi
THESSALONICJE
ANTISTITfS.

BASIAEIOV T o r .
Quoniam emergitquaestio tua,religiosissimeDyr ,
rhachii magne Saccllari, nuni dno fralres admit- ^ ,
lantur ad legitimum conjugium cum amita conso- ,
brini, etsobrina nata ex alio consobrino, respon- ; TJW~
demus, id fleri licere. Nec enim illicitum est, nec , . 3*
prohibitum.Illa namque prohibita dicunlur,elillici- , . '
ta, et nefaria, in quibus genera cunfunduntur: hoc , , ,
est si periculum sit, ne qui patruus est, propfer . , ,
cohabitationem cum uxore dicatur ejus ex fralre ", lay
filius, ratione copulalionts cum muliere: ac rur- . ,
sum, si qui frater uxoris est, eum forte coaffinem ,
dici contingat. Atque alia hujusmodi. Tale quiddam . . *\, ^
est haec confusio, et hoc indecorurn. Quippe se- . *1
>

Clindum divinum illum Basilium, in DUptUS Q '

modoquid concessumsit, verumetiam quid deceat, . ** ;
quaerimus. Et idem alibi : In quibus generis , 6
appellationes confundunlur, in bis nefariai sunl .
nuptiae. Sic igitur bic nec inhonesti quidquam , . *>
emergit,necconfusiogeneris Alteriusenim partis, , , .
quintusesl gradus; alleiius, secundus: alque ita .
gradus ex affinitate, quem vocant, septimus conft , ,
citur. Quod sane matrimonium et licitum est, et . .
legilimnm, elprohibkionisexpors. Affiniias auiem 88^ *rpfc*
jnxia jurisconsultum, esi necessitudo personamm .
pernuptiasnobisconjunctarum,citracognationcm. , ^ ,
Neque discrimen quoddam erit agnalorum, et . *
cognatorum, a masculo videlicei, ac femineosexu , ^ provenientium ; cum gradus ex affinitatc eeptimus , ' , *
intervenil. Ergo locumhabebil bujusmodi conlra-. .

ctus,minimequevetabitor: quemadmodum legibus

et canonibus innixi oslendimus.
Subscriptio :
Basilius humilis Thessalonicm metropolitanus.

VARIiE LECTIONES.
58

itti

dlLOCO-ROMANtlM

,
" .

1492

SUGGESTK)
Adanlistitcm ThessalonicoeNicetam IMUylen&um,
de servis, ut iiUervenieirtc benedictione copulenlur*
Sancte Doroine, dum equidem inrotradodomicilium habeo, el accedentium ad me (49) raliones
exploro, quosdam ex eis reperi, qui servos et
ancil as babent, cosquesinesacrarum precum conceptione cum scortandi licentia copulatos. Ego
vero perlectu magni illius Pauli secundu pneceplo, cujus verba sunl: Etiamsi pagani servus
sit, sic instiluatur, ul domino placere velit, ne
jpsa doctrina probris exagitelur. Ac si quidem
uxorem babel, aut mulier maritum; doceantur
eis esse contenli. Sin matrimonio copulati non

,
,
, ,
' ,
:::.
,
^, ,
3 , "
. , ,
*
, ,
c . ;
, , a scurtando discant abslinere, ouptiasquede
$ 3 , , legis praeescripio conlrahere. Quod si dominus,
, * ^ ( ) alienus a iide cum servum scortari norii, non
, , ; dal eiconjugeni, vtl maritum mulieri, separator:
. *. hoc igitur (ut dixi) perleclo, inonui domiuos, ut
, , benedictionem servis suis imperlirentur, bsc
, - ipso praecepto eis ostenso. Verum illi praecepto
, , -: Apostoli coniprobato tanquam sancto, et Deoacce , pta proferente; nihilominus hac ulebaatur excu , . satione, quod vereri se dicerent, si pracepto
, beuedicendi servos parerent: ne illis ratione be . , nediclionis emancipatis, ipsi jus suum in sertos
, amitterent. Que cum illi dicerent, rursus in re
* , pruposila anxius haesilabam. Magno lamen adhi, bito studiofelicissimi memori iroperatoris, do&. . x i X i v m i n i Alexii Novallam iuveni, quae servis bene, dictionem impertiri praecipit, ea lege, post ipsam
. , quoquc benedictionem ut servi maneanl. Quam
, cum eis comruonstrassem, illi vicissim praelerie ' , bam, legem illam ejus imperatoris, bealae memo3 , , ota riae, nequaquam esse. Quarc cum quid agam,
, non habeam, feanclilalem tuam obsecro, ut si , . quidem ea novella revera illius imperatoris esl,
*> , illara et inscriptione sanctae tuae manus, et sub [] . scriptione ratam facias: ut el confirmes, et cer , tos reddas eos, qui fidera ei non habent, et plu ) , - ribus prosis. Pratcrca discere abs tua sanctilate
, \> - cupio, quid de iis agendum mihi sii, qui tinicum
, servum habent. Unius enim servi dommus si fa. , cultalem eroendi aneillam noa habeat, libere serm

r\

'

V , dominus,
VUS extra siconjugium
ilidem non
ancillae
facultalemSCOrUlur
euendi :servum
ha beat, consimililer et ipsa scorlatur. His ego eon** , mlium tuum cognoscere cupio, et quodnam hia
xjrt , remedium sil adbibendum. An iiem fas sit horum
, dominos, qai postjudicium Ecclesiae nullam emen.
.
dalionem institottinl, Deo munee offerre : mimque liciium sit, ul horum dona sacerdus suscipiat,

pnesertim cum oblalionea fermentantur ab iis quse scoriatione se polluunt.

VARIifi LECTIUNES.
89 .

recUns, fidelis.
NOTiE.

(49)Tanquam pater spiritualis, de quo infra sub fin. hujus libri.

1123

JUSCANONICUM

l 4

,
. c
, , , 6 bi
Quisnam sis, mi homo, qui magno ex inlervallo
de his interrogas, equidem igno : cum te nec , , *
viderim, nec allouilus sim. Errata quidem illa, .
quae suggestio tua continel, corrigenda veniunt, , .
tuamque de his interrogationem probo; quando- , *
quidem eorum peccala, qui dominis inserviunt, ,
sive sinl servi, sive liberi, vel potius si servi, aut , ,
prorsus alterius iu pole. tate, conferunlur in ipsos , *,
patresfamilias, si quis omni studio de corri- .>- Kxi
gendis eis non cogitel. Quod si nec manifesta , *'
sunl, Deo rationem reddet is, qui ea committit: ! , , * >
sin manifesta paterfamilias: qui quidem ea loci- , " >
ejus ecclesiae palefacere debel, ut tlim episcopus, 3
tum illic conslituti sacerdoles ac monachi, de >. ,
corrigendis illis solliciti sinl, Quippe lunc loco , *
suo castigandus esl paterfamilias, et ab ecclesia ,
separandus, cum admonibus negligenter se gerit, , . .
nec ad emendationem delicli facil omnia, quae ab , &~
ipso requiruntur Itaque cum alicujus servi et , <:
ancillae scorlantur, dequehoc factuscerlior eorum , 60 dominus, non omni modo peccatum id corrigit, ,
utque sacrae benedictionis participes fiant, per- , ^**.
mittil segregalionis poenam meretur, juxtasacros ,
ac divinos canones, uli tu quoque peraccurate !
disserendo commonstrasti. Fruslra vero meluunt , ,
domini, ne si polesas facta fuerit servis, ut *
intervenienle benedictione legitimis cum uxori- .
bus vel cum maritis ancillae copulentur lpsi^ *
mancipiis suis excidanl, ac si conceptio pre- , . &>
cum sacrarum eos in libertatem raperet. Quippe , *
melum hunc eis abslulit inclytus imperator ille, , *
dominus Alexius per novellam ab Ecclesiis ap- . 1\
probatam. Ideoque ne *ervi scorlentur, receptum
est, ul benediclione sacra personae serviles copu- , &
lentur, ac nihilominus serviiu'i sint obnoxiae: .
neque Domini causam ullam babent, quominus , ,
servos suos legilime cum ancillis uxoribus, et .

Solutio Niceta Mitylenai Themlonicoe anlitlitis. <

ancillas cum servis maritis, intervenieftte sacra , $ ! , benedictionc, copulent: adeoque, ni faciant, pcenie .
canonicis obnoxii sunt, videlicet segregationibus ^, ,
el exclusionibus a communione sacra. Talium .
quoque personarum oblalionos recipienda; non ,
sunt, donec corrigantur. Quin etiam ii, quibusD -n^Oai ,
est commissum, utisthaec observent et inspiciant, , ,
nisi faciant officium, poenae sacrorum canonum ,
sese reddunt obnoxios. Quod si quis unum ser- *
vum, vel unam ancillam possidet, et propter
inopiam coroparare nequit alterum, vel alteram, , 61 ,
eorum copulandorum causa, ideoque scortandi ,
licentiam coocedit ei, quem quamve sua in pote- . , *
slate habel: is sciat, idcirco se non liberai i ab ',
eeclesiastica et canonica poena : scd omnino ah ipso requirilur, ul servum suucn ad castiUteiD
condocefaciat, vel omni modo scortationem impediat; persona, quae hae se polloit, ad CODJ<V
legem astricta. Sic enim culpse expers erit. Dalum mense Septerobri, indiclione xi.
SubSCriptio :

x

Nicetas TheSSalonicae metropolitanus.

VARIJE

60

61 .

LECTIONES.

125

1126

GIUECO-ROMANUM.

, Beatissimiarchiepiscopi tottUS Bvlgaricc Domifli

jr

,
DEMETRI/ CHOMA TIANI scriptum, de hu.
TO\
jusmodi quoestione
,
,
Gloriosissime ac dilectissitne fraler germane,
, , domine Slephane, per litteras tuas uos inter* , ^ rogasli, num (as sit ei, qui cum aliqua muliere
& ^. rem babuit, matrimonium cum ejus sobrina
, , contrahere. Quam nos ad quaeslionem, in hunc
modum respondemus : videlicet hujusmodi eon , traelum re^nante Dumino Manuele imperatore;
, 8 * nalo in Porphyra, et deinceps quoque maximani
, in controversiam intidisse : dumnonnulli tanquam
. - illicitum inlenlicio prohiberent, aliis minime
, vetanlibus tanquain legibns consectaneum. Qui
, , probibebant, cum aliis argumenlis confiob-bant
. id, quod ab ipsis, asserebaiur ; tum ex eo quod
- slaluerinl, maritum tt uxurem in uno et eodem
, - gradu consislere Atque ila sextum sobrinorum
, - ^radum manere iutegrum concludebant, ut ne , - quaquam per accessionem ipsius viri scilicetquasi
. scinderelur ascendendoadgradumseplimumquem
, . ^ non prohibitum sacrae leges agnoscunt. Imo
, etiani divini sacrarum litterarum dicli auctorilale,
. , cujus boc praeceplum esi. Non ingredieris ad
( ) - querovis nccessarium carnis tuae, ul ejus ignomi. U ^ niam revele^: sobrinam mulieris, cuni qua (ceu
dietum est) rem prius habuerat, ratione camis
. ^ viro propinquam nunrupabant. Quo sane dicto
%

, * c Basilius eliam, inagnum illud luminare mundi,

> ,
, ,
, ^,
.
, , ,
' ,
,

,
,
j
\
, ,
, , ,
, , -

nefarium conlractum \elans, ebt usus. At vero

qui concessis boc conjugium annumerabant, septimi ex affinilate gradus esse colligebant: quando
sex quidem gradus unius generis esse deprehenderetur, aKerius aulem unus. Alque boc modo,
quie a vetantibus hoc malrimonium proponerentur, velut a proposiio aliena, minimeque con-

sentaneacancellabantur. Quippe si omnino necesse

esl, aiebant, duo genera diversa inter se convenire
ad efficiendam afflnitatem, et ambolus ex hisce
generibus si gradus coiliguntur, alque ita vel
prohibiti, vel permissi contractus eluceot: qui
fieri possit, ut juris accurate peritus ratiocinando
colligat, unius esse gradus marilum ctim uxore ?
Hinc enira leges inter se discrepantia quaedam, et

* , absurda Statuere deprehendenlur; quasi secundi,

et terln, el quarli, ct quinli, atque etiam ex qua-

, / tuor ct duobus contracla sexti gradus matrimo-

nia, velut illicita prohibeant; quae vero gradus

uoius sint, fieri permittant: quo sane quid esse
possil absurdius ? Alioquin etiair, cum ex generis
linea gradus nasci coosueverint, qualibet genera , , tione secundum le^es gradum unum conficienle;
, , necessario marilus ot uxor vel tanquam pater et
. */- iilia repulabunlur, uli sub unum gradum scilicet
, redigantur ; et consequenter, vel tanquam frater et
. soror, vel tanquam palruus et fralris iilia, vel
, , tanquam consobrinus et consobrina, quaeque dein , ceps sequuntur. Unde personae hujusmodi li . - bere, velul a meta quadam, ad nefariarum nu-

, >
,
, ,

JUS CANONICUM

11

11

ptiarum contrtctus progredientur. At Vero CUm , .

inter .maritum et uxorem nulla intercedat co- >,
gnatio, prorsus ineptum est dicere, virum et uxo-
reai tei unius esse gradus, vel duorum. Nam co- .
gnatic dunlaxat personae,ceu dictum est, g adus
gignuut et constiluunt. Qu cura omnium confes-
sione ila se habeant, sequitur in eliam lucum , % /
non habere, quod uxoris sobrina pro mariti necessaria carnali sit habenda. Caelernin illius e , '
sacris Litteris dicli senlentiam, a magno ct divi- , o&cu fcnitus afftalo Patre Basilio argute ac breviler expo-
silam, beati Palres sanclse illius el universalis sexlae synodi perspicue expiicanles et declaranles,
LIY canonem confecerunt, qui circ medium sic ' , /* \
ad verbum sialuit : Quia vero ex ejusmodi

Sllentio, et parum

explicala prohibilione nu-Bvov, ,

ptiarura illicitarum, confusio naturae qusedam

est secuta : nudius baec exponenda slatuimus, ,
adeoque decerninius, deinceps eum, qui cum , ,
sua consobrioa malrimonii societale copulalur,
aut palrem et filium cum malre ac filia, vel cum . > ,
duabus puellis sororibus patrem atque filium, ' *
vei cum duobus fratribus matrero et filiam, , ,
vel fratres duos cum duabus sororibus poanam , * ' onar
canonis septenniu circumscriptam incurrere; , .
nimirum et ipais a nefario matrimonio diverten- :
tibus. flc cum sacri canonis verba sint. nulla **
sane inentio fieri apud eum peraonarum, quae ,
er^a se invicem sic comparalae sunl, et matri-
monium indicato modo conlrabuut,deprehenditur: , * ,
nec omnino quidqiiam horumsub culpam reialum C ' , ,
fuit, aut sub divortii poenam cecidit. Cumque ralionibus hujusraodi et aclis deinceps
Constantinopolilana synadus moveretur, habita tempore Theodosii, pi recordationis
CoDstantinopolitani patriarcbae, scriptum quoddam Juld mensis die Irigeslmo, indictiooe deciaa,
exposuit: cujus baec ipsa verba sunt,
Sanctissimus Aprous metropolitanus fratei* el ,
consors ministerii mediocritutisnostra, Homanus ,
ille Arlabasdu^scriptum in synodo protulil,quodad ', **>
verbum hcec continebat. Puella qy<gdam,cujusno-, ^ , nt
men Irena, precibus sacrts interveiiientibus eum
,

^
Joanne quodam sponsalxa coniraxit cum annum *
(Btutis decimum ageretMoec sponsalia cum essene-.
nyi^iw
fariapronuniiatum fuisset, tanctutn estseriplum ,
synodalepermUens inter personas haacedespansas

,
divortiwn^proptereaquodessent ip*a iponsalia ne- , tW^
faria ceu dictum fuit. Vult ergo nunc Irena Ugiti- , *
mecopulari cum Theodoro, quiJoannisestsobri- > &rtx
nus.Hocinmatrimonhcontrahendo nunquM
'. ,
pedimmUsitjnterrogo.PeliitigituramcdtMrUa
US/..
^
..-..
. '

te noslra,et sacro conctlio /ratrum; uU,num con- , , patetv t t n p

traclus illescripto comprehensus, aliqvod habeal ,
obstuculum intelligeret. Responsum nobis est.ela , . "& mi
fratrum calu
pr(B8ente conlvactumeju8modipror- ,
8iis ab omniprohibUiorieimtnunemesse.Cufnenim ^
sponsalia cumJoanne contracta,veluliqu(z constu- * * *
re non possint, propteratatem Iretuz impuberem, , , ^
solvantur: recte 80brino ejxu Ivenaseeuiidum ma- , oW*
trimonii legem copulabitur. Quippe Theodoruspro <
per8ona Irenm Cognata non habetur, nec affini- . ^
y

1130

GRJECO-ROMANUM.

1129

, tatis ulllUS vinculis atque termitlis

OStringitur
8 , propterea quod extra gradum affiniiatis positus
sit.
.
Talis ergo sententia synodi cum pronuntfata
, sit de contraclusupracoramemorato, nonimpedie , tur is eliam, qui furtiva cum aliqua muliere con& soeludinera habuit, quominus sobrinam ejus
, legilimis nuptiis uxorem ducat: tum quod scor , , ' talionem magnus ille Basilius nec esse matrimo " nium, nec inilium malriraonii; serf peccatum
8 poenis ecclesiasticis obnoxium, decernat: tum
, quod ejusroodi contractus in gradum ex affinitate
, septiroum desinat, sicut illud etiam matrimonium,
, quod contrahi solet ex gradibus quatuor et tri , bus nirairum consobrinis ex uno genere, ex altero

4, , ,

amita fratrisque filia: et quod ex quinque ac

duobus, id est consobrino ac consobrini filio,

duobusque gerroanis fratribus et simili modo, de
sex et uno ; sobrinis scilicet et eo, qui cum his
ex alio genere copulatur : tum denique, raagis
etiam propterea quod inter conjugia prohibita,
lanquam illicita, secundumid, quodrecitato supra
quinquagesimo quarto universalis sextae synodi canone continetur, non referatur. Scortationis quidem commiss causa debet is, de quo loquimur,
faciis ejusmodi se purgare ; quaa beoignum illum
Dominum, qui poeniientiam agentes recipit, et ob mortalium afflictiones aliam ipse mentera induit,
placare possinl.
, ,
,
,
, '
. ,
, * ,
,

.

3,
L I B E L L U S ABDICATIONIS,
" G StV6 renuntidtio sanCttSStmi HeraclienstS tnetropolitanif Domini Tkeodori Critopuli.
,

. >
Sanctissirae mi here, doraine, ac universaltepa , <^ , , , triarcha, vosque, saocu Domioi, fratres et consor, 8 tes in minislerio mei: quo equidem modo voca, tionis auctori me submiserim, et Evangelii jugo
, , cervicem subdiderim, ex imperitia ne, an humatta
' , cupiditate qn <dam, id acciderit, mihi, sane dicere
. ' non possum: saltem bocfateor, accidisse raihirem
, , periculi plenam. Posteaquam vero paulatim me , ' - ipsum considerans, et humililatem meam et ofticii
, , dignitatem inspiciebam, tantum a se iovicem di, , , , slantia, quantum coelum et terra : meipsum stul ; " titiae damaans: Qusenam esse possit,inquam, socie

, ^tas inter me humi affixum, et accedens prope ad

,
8, *
, * * * ,
, ,
' .
, ,
;
, ,
6 ,
, , ,
*, ,
* , %h .
PATROL. OB. C X I X .

Deum sacerdotiura ? Cum autem magni etiam illius

Pauli deOnitionem in ore haberem, quaa speciatiw
pontiiicis quasi forraam delineat, et illius relegerem colores, pietatem, integritalem, puritatem,
eosque mecum ipsiusexpenderem,cumhuiiiilitate
faciem demittebara,et exemplo Manoae claraabara:
Perii: non quod Deum aspexissem, sed quod simulacruui boc supra vires meas esset. Nam quid
tandem esl mihi cum ejus defioitio communc,nisi
nuda socielas appellalionis, et ad vestem usque
lalarem species ? Quod si sacras eliam LJtteras
lectitans, eas coraminationes lingua percurrerem,
reddendasque pro qualibei anima rationes. quas
incutiebant mibi prophete, lex, Chriatus Etange
9

36

1131

JUS CANONICUM

1!

lium,apOStoli : tum litteraB gacra3 ampllUS , *,

verba mihi duntaxat esse videbantur, sed clavi ,
iantum non in me defixi, nec aerera verberanles, ~ .
sed mea praacordia. Haacigituromnia dudum con- rJXtfo,
siderans,spiritiimequidemsalutarem parluriebam, . ' *
nimirum ut habitum poenitentiae induerera, solita- , , * iwdw
riamque vitam adirem. Et nunc adeo felu per , ^:
inspectionem Christi vivificato, peperi quod partu- ' , , '*^**
riebam. Ideoque scriptum hoc abdicationis expo- , Xpuwi
nens, noncoacte, sed sponte; non incogilanter, sed , **
per otium, et supplicatione ad Deuro instiluta : ,
*>
Maneat, inquam, aliis haud ablala ponlificalus di- . ,
gnitas, qui sacerdotio functi sunl secundum ordi- (&, , >
nem Cbristi, aBterni pontificis : aliorura io solia . &
collocationes nulli obnoxiae mutationi sint, in qui- , , . I*
bus illustratlO SpiritUS sedemsuam fixit. Mihiquae- , h fls
ritor obedientia, vestisque pilis constans, et la- . 1*
crjma poBnitentiaa, quo abluantur facinora mea. , , , *:
Renuntio sedi, et dignilati, et sacerdotio. Simul , *
hisce verbis tum illum exhortor, qui me olim ex- . ;
bortabatur; tum quem Spirilus ille consolator ad , **
apostolatum suum segregabit. Salve, pastorum , . trt
deinceps et Pater patrum : precibus me tuis de- ,
ducito, tuoque sive pastoricio, sive paterno pedo ' . &
rae fulcito. Quippe non tam ego pastor sum am- ,
plius, qui munere pastoris imperile fungebar sed ovicula, sed filius. Atque ulinam addere liceat, . * '
auctus divinis benedictionibus tuis, et in senecta . *
proficiens vigore perfectioneque virtutis. Salvete, , ui i*
vos etiam, astites mensae mysticae, acinhodiernum ^ ;
usque diem socii et consortes mei. Poslhac non * twt* $
bibam vobiscum de hac vitae intellectili. Memen- . ** =
tote mei vestris in precibus, ut, tamelsi a consor- , ', *
tio vestro atque ab illa jucunda et spirituali con- , '
versalione nunc avulsus sim, vobiscum lamen in . , . , # *>
regno ccelorum eo potu recentiori fruar. Anle , ,
omnia vero, et supra omnes, salve, lu quoque, fide- .
B

lissime rex, a Deo misse, cujus subliroe bracbium est. Induas regiam albo ab annis ad annoiaflud.
et pacatum imperium, pacata Ecclesia Dei sit, in spiritu ac virtute Christi, qoi pacis est prioco^
MANDATA QVJE DANTUR
METROPOLITA- t ENTAAMATA 0
NIS.ET
ARCHIEPISCOPIS ETALUS CUM
, *
ORDINANTUR.
, .
Epistola patriarchot.
C . #
Sanctissimis episcopis, religiosissimis presbyte , ***
ris, amantissimis Dei diaconis, et universo sacro , , tovc *
clero : gloriosissimis et clarissimis municipibus
et incolis custoditaa divinitus urbis N.
;
f

Vult spiritualis ordinis lex atque regula, quae

secundura evangelicas et apostolicas dirigitur gratias, ornandaa sacrae dignitali destinalos, in statu
decenti et inculpato conservare : ut tam Ecclesiae,
quam reipublicae corpus, per religiosam gubernationem, in tranquilla pacataque serenitate secundum volunlatem Dei regatur, atqueomnisalieno-

.
*,
/* *, **
I* *"*

, ^^
, ^

VARLK LECTIONES.
.

5 al. .

1133

GILECO-ROMANUM.

1134

9 rura dogmalum inquisitio ac tempestas repellatur,

, \

' ....
..
*
|jgj
turbinum ex hostili haeresi se com , . moventium tenebra dissipentur. Quippe lalera
, oportel eum esse, qui populo praefuturus sit, et
, doctrinae fidei curam habiturus, quique futurus
, , , - sit oculus, el auris, et mauus, et pes gregis, ui
, bonos ducat atque custodiat, malos et aliter affe , clos abigat ac subvertat. Itaque cum acceperiiuus,
. religiosissimum urbisvestraegregemadhuc pastore
' carere. poslquam is, qui hactenus ejus pascendi
, curam gessit, ad alteram vitam migravit, et coeli
, roansiones ingressus est: minime committendum
, - pulavimus, ut Ecclesia veslra marito suo spoliata
64 ' recloreque destituta, diu cum viduitatis incommo* , . ' - dis conflictarelur. Ideoque cum piissimum presby ^, terum N. selegissemus, eique inlerveniente Palris
, ante omnia principiiexpertisinvocatione,anDuoute
, simul cxperte principii Filio, cooperante consub , stanliali ac principe Spiritu, tanquaro nemini et
, ' indigni manum imposuissemus, et rite quae ad
, - ipsum pertinerent, expedivissemus, eum urbis
. , , vestrae, divinae custodiae comraendatae, pontificera
^ * , designavimus. Lubentes igitur, et hilares, toto
, - corde atque animoillum excipite, ceupatrem, re , veremini, ceu vocantem ?os pastorem unanimiler
, , agnoscite, ceu ducem ad salutemvos impellentem
> ' * sequi/nini, ceu captam a vobis prsedam fovete, ceu
, filiorum ipsi loco consliluti obedieotiam praestate:
, , scientes eum, de illius magni doctoris Pauli sen . \ tentia, pro vobisinsomnibusoculis vigilaturura, ac
' > , C studiose salutis animarum vestrarum rationem ha . biturum. Nara cerla io spe sumus, per euro vos
, ' apud Deum prastanlissima quaeque, et ad salutem

,
* perlinentia, consecuturos. Qaippe si aurem ei ve , stram inclinaveritis, et animum iis, quae ab ipso
\. , , proferuntur, adverterilis: in spe positanobis bona
nanciscemini, quaeque vices in altera vila repen duntur, earum cumipso participeseritis. Caaterum
' ante haec, et per omnia, preces intentas et inter , , cessioues perpetuas pro salutari potestaie colloca 65 torum divinitus in illustri loco magnoruraque im , * peratorum nostrorum, habere ne desinatis : ut

* Dominus ille, qui Deus est, quique coronavit et
, propugnat, et victricibus serenum ipsurum verti , DC6m prosperilalibusceuserloredimit,magisacma> , . - gis eos progressibus adyersus hostes exaltet, cu - stodiens et conservans in gubernatione non
, , - interrupta coronam eorum, ad totius mundi salu , tem ac felicitatem : mediocritatis etiam nostrae,
, eeu par est, recordantes. Caelerum qui desigoatum
. pontificem vestrum ipsi gregi exbiberet, eumque
, , sacro in solio collocaret, religiosissimum N.able , gavimus: ut hoc munere rile obito, ad nos oppor, ^ , tune recurreret. Omnipoleos autem, et solus ille
, DeusDoster,quiinTrinitatepersonarum,etio uni, , - tate esseniiffi adoratur ; qui disiantia colligit, et
e t

c a

D O s a B

VARMS LECTIONES.
64 .

65 al. .

JUS CANOmCUM.

1136

procul remota f&Clt 6886 propinqua ; qoi denique , , *

gregis etiam nostri reliquias servavit incolumes ; , *
benedicendo benedicat,mulfiplicando multiplicet, ,
augendo adaugeat domos vestras, et futuras ve- , ' .
stras, etresad vospertinentes; benignecompascens
.
cum pastore vestro, et cum illo vos ad vivifica pascua, ct ad aquam requietis animonim eoutrie&&

Amen.
Mandatum,

quod dari SOlet melropolitano

chiepiscopOy CUtn ordinatur.

et ar*

"
.
1. Curae benigni Dei, qua genushumanum com'. plectitur, cum alias multas adipiscendae salutis , ;
OCCasiones ei SUppeditat, ac diversis beneOciis in- ,
vital; tum imprimis eximia bona recte lata- , ;
rum legUID et sanctiones canonicas, devotio- *nem erga sese illomm in animis, quieasobservant, *>
prOvidentereicitat.PerhasenimagnoScimusipSUm . principem legum auctorem et Dominum ; dumque
divinis ejus proceptioDlbus quasi manuducimur,

absque offensa viam voluntatis ejus CODficimus; , perhaspnraeatqueillibataBfideinostraB raonuraenta

COnsemntlir, et ejusdem in recta doctrinae sen- , .
tentia nativa venustas elucet ac fulget; per has
rapinee, circumscriptiones, et eorum qui poteslatis * *,
abllSU vim proximis afferunt, libidines retundun- **tur; per has tum COntentiones, tum rixae coercen- ,
lur et inhibentur, ac pacis et concordise bonum ,
sumit incrementa. Enimvere, quemadmodum per . ''
has cum aliabona perficiunlur, tum vita et oralio , fbrmatur, in hominum VulgO virtutum opes incre- (, mentasumunt, justitia pacatam remm laciem tue- , tur, et admiuistratione 8Ua consensum ab omni ,
aliennm discidio conservat : ita CUm ab his C ,
manuducimur, injustitia et avarilia, maligni libi- , ,
dinisinexplebilis fetUS, in vila mortalium nascun- , ,
tur : bellam inter nos implacabilesuscitatur; om- '
nis de salule nOStra Spes in periculum el difficul- ^**
tatem conjicilur. Itaque si liberationem a tantis . )
malis divinarum legum disciplilia nobis COnciliat, , :
et ejusdem privatio contrarium huic effectum ba- ,
bet, SUpinis manibus lua pietas divina et aposto- 6.lica oracula, CUm saltlliferis et spiritualibus do- , 6
Ctrinis atque praeceptis, excipere debet; quasique , ,
tabulas divinitus SCulplas, lum in prelio habere, '
tum s e m r e : similiterque legum civilium doctri-
nam amore complecti et venerari, ac in omni , \
aclione constanter has sequi ; quidquid occurrit, ^ , *$*
ad eas dirigereetaccommodare : Cum ceilonoril, &, *
eum Dominum, qui rerum universitati praeest, a 67 ,
dextris nobis adesse; quidquid agatur, perspicere; ^, -* **respondentia factis praemia Iribuere.
6 .
2. Debet tua pietas, quae per divinam vocata est
' . &
gratiam etjUgumilIudevangelicumcollorecepit,ex , ' EYangeliipraBSCriplOgregemvobiscommendatumac 4*
traditum ab opifice rerum Spirilu regere : vitam propriam pro ipsis ovibus objicere : in caligine ,
peccati ambulaules ad lucem deducere: pro iis ,
B

VARliE LECTIQNES.
66 a l . .

67 .

1137

GHifiGOROMANUM

H38

, , - qui afficiuntur injuriis, obire pericula : consolari

, eos, qui affliguntur : egenis afferre solatium, pro
, ; - viribus, apostoli exemplo, infirmis se praebere soveTv, , cium infirmitatis . Cum US, CUl offenduntur, com ' muoi dolore aifici : ab omnibus denique pro vir, - tutis et ordinis boni , efficacem
, vivendi rationem agnosci; ut lex vestra coram
.
bominibus luceat, et Pater vester, qui in coeiis est,

gloriGcetur.
'.
3.Debettua pietasjejuniis etsupplicationibus ad
, Deum vacare, noctu et interdiu pias ad Dominum
* - manus exporrigendo : et creditarum nobis anima , rum causa vigilax esse, atque ccelitus eis salutem
, exposcere, veluti quae illarum nomine rationem
, redditura sit, quod ipsum ante nosmagnus ille do cet Apostolus, hisce verbis : Obtemperate iis, qui
, , , . vobis pr&sunt, et obsecundate. Nam ipsi vestrarum
6 , auimamm causa vigilant, ianquam rationera red. , diluri. Quippe si non fert impune, qui carentibus
, ralione pecudibus praest, ubi earum vel una pe , rierit : multo magis qili animam negligit, reiD SU, .
pra mundi rcs alias maximi pretii, culpa carere ne1

quit.
'. , 4.0porlelteminimedefatigaridocendo,sedcon - tinuo commendatum tibi populum iniis, qu&ad sa ' , ' , lutem spectanl, tum teipsum erudire, tum
*
alium,quiejusmodimuneri8atisfacerepossil:nene , - gligeater te gerens severitati canonicae temetipsum
. , , - reddas obnoxium. Sic enim illa Statuit: EpiSCOpilS,
, autpresbyler, quiclerumvel populum negligit,nec
, eos pietatem docet, segregator, et perseverans Ifl
{, .
negligentia, deponitor.
'.
5. Oportette nonproplerdigoitatemofficii prasi,
, di8elatum,adversustibicororaendatosinsurgere,ne
pariier ct humilitalisfelicilatione careas,et inflato, - rum crimen incurras; sed potius teipsum exhibere
* spectaotibus, exempium humilitatis, et eos ad im , ' - plenda Domini mandata fuctis ipsis excitare. Di * 8cile inquit.exme,quoniamtnxtis sum,ethumilis
, , ' , COrde. Ilem, QuisqUlS VOS prilDUS eSSe Vult,
. ,' sitomnium ultimus.
, .
~' , 6. Debettua pietas laudedignam suscipiens hu , mililatem, nihil indignum exislimatione ponlificia
' D inier subditos commiltere : sed quandocunque bo - ruin aliquis invi>endi causa accedit, nonex insania
, et inflalione hominis aspectum et allocutionem dif ' ferre : sed eum statim admitlere, proque more
, * prodire ad ipsum excipiendum (qualis ei nostra
(' . mediocritatis esse solet aflectio erga pietatem
) vestram), tum accurate norit, tamebi ratione pr , fecturaemajor ipsa sit; illum tamen alterum natu, ' , rae dignitate parem, ?el etiam instituta Spiritus
sancti efficacitatis comparatione, DuUiliS respectu
, ' 68* - discriminis inferiorem nobis es&e.
9

VARLB UBGTI0NS.
68 .

66* .

1139

JUS CANONICUM

1140

7. Debet tuapietas, siquidem malas vilare suspi- '. ,

ciones velit, iis, qui clero accensentur, rerum ad , rainistrationematquealiasfunctionesecclesiaslicas , *
in manus tradere. Hoc enim et a canone sacro .
praBceptum est, et omni vos offensa liberat: uti , UtS
scilicet administratio rerura Ecclesiae testimoniis , .
non careat, ut nuila prorsus ex parte sacerdotio *,
convicii labes aspergatur.
, .

8. Debet tua pietas, si quis episcoporum vitam

. , cum morte commutarit, omnino nihil ex rebus ip- , ,
sius auferre: nec bonesto nomine consuetudinis, ,
prohibitum rapinaeviolenliaequaefacinus obvelare:
sed universis denuntiare, futurum,ut omnia salva

COnserventur, et secundnm ipsius met dispositio- 0 , ,
nem quaelibetreliclse species adminislrentur : in , *
primis quaecunque vel ab illo tempore, quo pra- *
fectus episcopatui fuerit, acquisiverit; vel ei post- , , ^
modum a cognatis accesserint. Quod si morle . * subitanea vitam finierit, ne sic quidem facultates , *
ipsius diripi auferrive debent; sed si qui cognati
ejus exstent, illis res ipsius propriae attribuantur : " ' "sin nulli tales supersint, tunc siquidem inops est , *
ecclesia cui praefuit, atque horum indiga, facul- ,
tales ejus accipiet: si locuples et opulenta, saltem * , ,
ut in pauperes ejns bona distribuantur, operam * ,
dare debet; non speciequadam dominicae auctori- , outatis et poteslalis inv^deudo, res ipsius auferre. , -
Quippe si quid a vobis ejusmodi tenlatum fuerij, , ^
' *, cr
tum id quod ablatum fuerit in duplum restiluetur; c
tum ipse non exiguumad tempus excommunicatio- ' ^^-, &;~
nis poenae subjectus eris.

. , * 9.Siquis episcoporum, tibi subdilorum, ad altcram vitam commigraverit; pietas tua longe se
removens ab omni cupiditate bumana, vel potius a , /*
simoniaco vitio liberam sese demonstrans, et orani ,
raodo atque omnibus viribus gratiam Spiritus san- ,
ctiminime venalem senrans, Deumque solum in- ^
spectorem cordium nostrorum intuens, eum homi- , nem ad gradum episcopalem evehere debet, qui , , ^
testirooniavitaehonesl5e,doclrinae, ordiniset studii ,
spiritualisbabeal, etritesecundum canoneselectus , : $*
sit: ut magnailla ponlificalus dignitas imraunis a , '
cauponatione COnservellir, ac tum ipse 0 3 ^ ,
sanctionibus non conderoneris, tum ille suis pro- ,
batus boc modo ad episcopatum propria virtute * provehi, liber ab omoi sit offensa; nec spirituales , ' **:
in leges impingens, nec ioeviiabile Dei judicium , *
' .
adversus sese provocans.
' ^ -* *10. In omniactioneatque tractatione, prorsus a
muneribus continere tedebes, etcerto scire, pecca- , ,
lom quodlibet simplum perpeti supplicium : ad * *. ->
istam Simonis haeresim, duplam in ea depraehenso *
condemnationem afferre. Quapropter haec oranino . *
exscindenda venit, ac neconsuetudinibus quidem,

VAHliE LBGTI0NES.
0

testamentum.

1141

GRJECO-ROMANUM.

4142

elaoWtv . ai quas vocant, aditus et fenestra palefacienda est :

,

, Etenim hae, quae dicuntur consuetudines, uticum

, avaritiae morbo irrepserunt, ila non minus quam
, , haec, siquidem non etiam magis, ad condemnatio ; nem pontiflces, qui harum participes facti depre'. henduntur, pertrahunt;quandoquidemsnb honesta
, - l a m Simonis haeresis exercetur. Famosum nam, , - que facinus, Jicet honesto vocabulo veletur, omni
modo vitandum etaversandum est ;adeoque magis
, - eliam, quara id, quod aperte scelus ipsum prse se
, , <fov fert. Latentia nimirum ulcera difficilius sanari
soient, et absurda facinora, quibus inest subdola
. quaedam nequilia, longe se facilius in vulgus insi,
nuant, quam quae manifesta sunt. Ut ergo nec litis

, causa, vel civilis, vel criminalis, in universum ali, , ,

, , ( )
, , ,
* ,

. , , -
,
, , , ,
,
, , ,

quid accipias,interveniente Spiritus sancti potestate

mandamus : nec item propter abbatis, vel arcbimandritae, vel legati (50) praefectionem, imo nequidem propter inslitutionem ceconomi, vel majoris ; quod horribilius denique, non propter ordinationem diaconi, vel presbyteri, vel episcopi,
quidquam prorsus ullo modo, nec ante ordinationem, nec post ordinationem sumere convenit. Hoc
enim quam sit absurdum, ut equidem arbitror,
eliam sacrorum canonum imperilisest raanifestum.
Quapropler omnino in omnibus indicatis, et iis,
quaB fortassis omissa sunt, manus puras servans,
el quidem anle manus, ipsas cogitationes; ita sci-

, - C licet muneris pontificii legem Subire debes, et

, certa cum animi persuasione scire eum, qui hasce
, praecepliones atque mandata flocci faciat, non ad . - monitiones nostras nihili facere : sed divinorum
( ), sacrorumque canonum contemptorem esse, nec
, condemnationem ab eis irrogandam effugiturum.
' , - Atque hanc ob causam statnimus, ut inthronisraus
. (51) qucm vocant, non ei, qui ordinat episcopum
, (absit ut hoc fiat), sed pauperibus clericis, vel
' , - alio quodam ecclesiastico munerefungentibus ra , - tione facultatum ecclesiasticarum habita, detur.

Quippe si locuples sit episcopatus, nequaquam

probibemus, quominus' in eos, qui ministeriis ecclesiaslicis inserviunt, et inopem vitam traducunt,
velut ex beneficeotia, munuscula quaedam conferantur.
'.
11. Debet tua pietasanle omnia, elinter omnia,
) - se ipsam ab avaritiae vilio puram et iramunem ser0 , - vare suisque facultatibus esse contenta; neque
- ullo modo res alienas iuvadendo sibi vindicare,
, - neque servilibus imperiis subditos aflligere, vel
,
, ,
,
'.
' .

-, , -

pcenis gravissimis non obsecundantes vicissim

ulcisci : quo scilicet abs te saeerdotii dignitas
faclis ornetur, atque etiam ipse tum divinaB, tum
humanae coudenmationi nequaquara sis obnoxius.
12. In omnibus rebus, ad canones spectantibus,
accurationemsummam adhiberedebes,et ubi quidam accusationes instituunt, et io canones pecca-

NOTiE.

(50) Hoc est, vicarii, sive suffraganei.

(51) Sportulae quasi quaedam, quae pendebantur ab episcopo, cum in solium collocabatur.

1143

JUS CANONICUM

44

tum 6886 prsetendunt, rem omiiem invcstigatione ^, ^

diligenli perscrutari, et quae commissa sunt, ita ' ^
corrigere: ut pari quidem benevolentia parlw ,
utriusque raliones expendas, atobservationum ca- ,
nonicarum lancem sequaris, iisque singula dirigas .

et fioias.
13. Debettua pietas sacris cimeliis maximam
adhibere curam atque providentiam, utea scilicet
ad ornamentum ecclesiaedetrimenti omnisexpertia
conserventur, vel incrementum quoque, si fieri
possit, capiant: ilidemque csetera praedia, quae ad
usum ecclesiae conferunt, non alienata servare :
qiMB nonnullis emphyteulico jure concedi solent,
cum nostro consensu administrare: quidquid inde
colligitur, ad Ecclesiae stabilimentum expendere.
NametsacerilIecanonapOStolorumsicait:GujUS-B
libet genlis episcopi scire debent, qui sit eorum
primas : neque supemcaneum quidquam absque
illius eententia facere. Idem habitaquoque Venethalis sancta synodus afQrmans, decrevii: Ne quis
metropolitanus etepiscopus quidquam agat absque
illo qui Ihronum aposlolicum gubernat. Quin
etiam canonis alterius haec verba sunt: c Similiter
placuit,ut presbyteri preter sententiam episcoporum suorum, ejus ecclesiae, ad cujus sacerdotium
ordinati sunt, rem minirae distrahant. Quo etiam
inodo non Jicct episcopis ecclesiae pradia distrahere, ignorante synodo.
14. Debet tua pietas, si quem ejusabbatem rebus

' . ^
,
,
, ,
,
, * * , %
1 ^>

.
* c
,
.
, c *12 *
,
, a w
* ,
, . <>*
*
, .
. , i o V

humaDis excedere COnlingat, primum quidt-m rCS *:

c

eas, quaeapud ipsum existunt, ad ejus functionem

scilicet spectantes, vcl etiam si quse exstant aliae,
citra ullara ionovationem omni modo serare;
neque consuetudinis prsetextu nefario, manus
injustas eis inferre. Deinde vero eum, cui testimonium pietatis et prudentiae monachi tribuunt, ad
hujusprofecturaegradum provehere: nullis scilicet
donis inlemnientibus, quae capi citra periculum
pontificis nequeunt; et ei, qui ea dedisse depraehensus fiierit, absque commiseratione poenam canone decretam afferunl.
15. Exhortandi sunt,quibus tradita monachorum
est prafectura, ut eis qui solitariam ad vitam accedunt, interveniente consueto temporeatque explo

, , , * ,
b>>
. " ' :*
,
*
, ^ xfvoj^
, ;

*
'. :. ^, .
py

ratione debiU, tribuathabitumaogelicum,etpleae , r/,-

tondeat: quo perexercitationem diuturnam niores , =*

eomm perspiciantur, atque habilum consecuti,
, ;
constantes in bono permaneant.
16. Cum aliasolitariae vilae convenientia, secundumsanctiones Patrum regulare debes: tum senes
et castos ennuchos quaerere, qui mulieribus in
eemneis (50) sacram institutionem ad intelligeoda
mysleria suscipiant: ex iisdem tum commercia
promiecuaeque lurbashominum mundanorum tollere, lum duplorum (qua vocant) monasleriorum

.
" \
, ;
t t ^

, ~
***

VARMS L E C T I O N E S .
(51) Hoc w t , locis ad exercitationes graves et lonestas deilinatis.

1145

GILECO-ROM ANUM.

H46

, - siquidem eo loci sinl, conjunctiones et nefarias

. 0$ . conversationes removere. Atque h&C quidem in
, hunc modum. Quo si quid aliud tibi vel ipsum
tempus, vel necessitas oflerat, id si laudabili, de, - cenle, religlOSO Studio perficies, Oinni temet * ! , praehensioRe et condemnatione eximes, Ecclesiae
, ornamento eris, gloriae Christi veri Dei noslri, qui
, sanguinem pro Ecciesia suum profudit, servies
* (uti iuturum speramus Cl optamus), cum magna
^ - spe denique ad illam sanclis repositam beatitalem
. - ablegaberis: ubi requies exoptata conlingal uni , . versis, ih CbrislO JesU Domino nost- quoniam
, ipse bonuTUm largitor est el absolulOT*, Ctli par
, . e*t tribui honorom alque gloriam. nunc el sa;culis
'.
jjiniinilis. Amen.
t " .
Mandatum quod legatis (52) dari solet.
*. , 1 .Debettuareverentia,quaepraBfeciuram elcura tionem palriarchalium monasleriorum a nosira
60, - mediocrilate nacta est, cum laudabili COIiSCientia
mullum diligenlia; ac sluiii susciperc, uli quas
, uon solum nobis boruni debeal raliunem reddere,
, vernm etiam anle nos, inspeclori omnium Deo : ac
, neque gratiam neque inimiciliam, neque donum,
, , neque preces,nequequidquam aliud iarebusbuma, nis respiciendo, ininisicrium ejusmodi obire: sed
, - orania secundum canonicas leges, el inandalum
nostrum agerc,citraque gravamen et onusaliquod
, , - aliorum, visilalionis muiiere defungi, cum USUS
, poslulat: ne SCllicet illi propler COinilUin mullitu
' -C dinem, et majores sumptus, atque etiam propter
, , importunum advenlum, fuluri commodi loco,
;, praesens el urgens damnum se videant percipere.
. Qnippe si corporale quoddam ex prxsenlia tua
> - detrimentutn senliant, nec aniini salutem polli , cenli tibi fidem babiluri sunt. Pralerea te purum
. - et impollutum ab oinni caplatione muneruin per 70 petuo sembis, ac neque consucludinibus quas
vocant, nilllo modu conlaminaberis ; neque alius
, oflendiculo eris. Non eilim vocabuli honeslas im - pietalem faeli CXCUSal; Scd rei SCeleritas, ipsius
- eliam appellaliouis boniiatem deminuit. Nimiruin
, qui pnecipit alliis, Ut juslc se gerant ctiam ipse
. - vel ab omni suspicione injuiiie purus essc debet.
, - Ellim vero si pr#tcr ha!C injunct l i b i pcr Scriptu . ram (quod absil, neque Dominus iieri pcrmiserit)
^o , diversum quiddam fueril actum, et a l k l M l S e.\ his
) , inandalis attcntata violatio ; !i;a.\ime, si conbuclu , dines*veUeil)elipsiimexig-'re,vel alium quemquam
, - CX coitiilibus tuis comperluin fueril; aliudve delri , tiieiiluin quoddam eis inferri, qui revoreutiam
luam excipitint eo nomine, ut animi corporisque
* damnis libcreulur : quisquis igilur in hujusniodi
, - vilio depreheilSUS fuerit, ob hoc ipsuill nefarium
- facinus, sciat, primum quidem Se sacris a mysleD

VARLE LECT10NES.
00 al. .

NOTiE.
(52) Vicarii* sive euflraganeis.

i!47

JUS CANONICUM

1148

riis arceri, et ab ecclesiasiico repelli conventu: , , *3deinde mox eliam futurum, ut ab eo poena quoque ,

civilis exigalur. Nam qui sanctioneset leges eccle- 3
siasticascontemnit, nequeformidabilepulal earum
,
supplicium, ipsemet sese poenis civilibus subjicit, *;,
His a nobis iu exordio collocalis, ad ipsius mi- , nisterii mandalum procedat oralio.
.
h
,
.
2. Debet reverentia tua sacrorum monasterio ' . k p i
rum praefectos, qui superboquodamcontemptu et ,
1*arrogantia reliquos erga solitarios Uluntur, ora- ,. ps.
tione el admonitionibus efficerc modes OS et hu-
*
miles ;atque erudire, Ut monacllUS SUIS mem- ,
bris agnoscanl ; ncque dunlaxat eOTunr animas g ,
SUIS viribllS Sed COrpora qnoqiie Clira Slia 3 ) '
complectantur: et agere debet omnla, quac 70'
nioraenli alicujus sunt, cum eorum consilio : , , * communem cum eis viclum, cum caelera vivendi , :

-
ratione habere: cuncta immobilia non alienata ,
servare, quique percipiunlur ex eis fruclus ma- ,
nifestos omnibnsfacere. et idonec administrare ; : ,
ut ex eis greges ipsorum in bono slatu conserven-
tur, atque ipsi monachi causoe nihil habeant .
f

adversus niagislros suos alque doctores.

3.Debelreverentiatuavilam monasticani exercentes, quipaslori suo noluntobtemperaresed ordini
solilario conlrariaincedunt via el reliquae multitudini oflendiculo sunt, obsequenles et morigeros
efficere, etoratione ac spiritlialibus inslruclionibus
eos obedienlia domini docere atque ita for
mare, utex dignitale professionis suassegerant;
neque volunlatibus suis obsequendo, neque rebus
propriis, sive peculiis (quai vocant) curam adhibendo : uti facilis aversalionem vita. b rrenae
asserentes, a commissis peccalisliberationem invenianl, el bonorum in omnem aBlernitalem duranlium participes iiant.

'.
"*
, * , x p i r
, G

, kr
6
^
, 71 , ,
' 5

,
^
, ,

'. 4. Debet revereulia tua conlroversias, quaecunque mooachorum adversus >bbates, et vice , ^

*
versa abbatum adversus monacbos incidunt, tum
,

,
^
invesligare, Inm dissolvore justiliopque auxilium
adhibcndo, recte componere : oflensaniomnein de , ^ . >
medio tollere, vicissimque paeatum reduccre \ * ,
slalum : vivendi Jenique ralioncm in eis planlare, ,
%

quai religiosos homines deceat.

5. Debet reverenlia tua monachos, qui dc via
recia deflerlunl, etinobedieniia laborantcrga sibi
prafectos, ac peccalum ad niorlem commilunl,
uti divinus ille Joannes loquitur, pro quibus
preces et

obsecrationes

vim magnain

babent

.
'. *
, 1 >-4

: , ^
,
, -

hos ergo velul oratioui doctrici non oblemperantes, poenis convcnieillibus subjicere debet;
uti per eascastigati, ad salulcm facientia discant;

., , -

atque alii por casligaiionem magis sobrii spiritualem ad Culturam reddantur.

V A R I J E LEGTIONES.
70* ,

71

*
*

1149

GRJECO-ROMANUM.

1150

(, Upov 6. Percipere tua reverentia debet, ut quotquot

habitus monasticicoelibusaggregantur, sacrosan- , ctum psalterium edisrant, nec illorum infelicium
, 3 servorum culpae fiant ad fine.% neque totum in
, - rerura terrestrium culluram expendant, propler
, , imperiliam praefeclorum, vel inobedientiam ct
.
socordiam subditorum.
. ^,
7. Monere tua reverenlia debel, ut abbates eos
, monachos perquirant qui ordinem deserunt, atque
* ipsos ad obedientiam suam reducanl: qui hoc
^ , , - recusant facere, siquidem ex cerla ratione, in alia
*.* tradant monavteria religiosisquibusdamabbalibus,
. qui timorem divinum docere possint. Nam Dei
72 , metus oninino quiddam estejusmodi, quod traili
, , . docendd possit, quemadmodum Yales ail: Adesle,
.
fllii, audile me: limorem Domini docebo vos.
8. Auctor esse reverentia lua debel, ut qui mu .
, lieribus in monasteriis sacram obire debenl
, % functionem, senes sint et eunHcbi, ne virginmn
existimaio lacerclur ab iis, quibus volupe est proximos conviciis proscindere.
.
9. Dcbet tua reverenlia mandare abbalibus ut
6 . , /,- eos, qui aliis in monasteriis pacta convenfa el
, confessioncs fecerunt absque illius sentenlia, qui
, capillos eorum totondil, non admiltant: sed
onineii) adhibeant diligenliam alque sludium, ut
. ipsis persuadeanl, quo suam ad mansionem recur , , ranl. Eos veroqui praelerrationem admiltere lales
audent, punies atque segregabis, veluti par cuiu
,
B

C plagiariis criinen commiltentes*

10. Abbalibusreverenlia tua prsecipere debet, l
sibi subditorum per urbes in publicum prodeuntium obambulationes proliibeant, alque omnemin
eis erga cognatos et amicos propensionem. quasque compaternitale vocant et conversationes
alque promiscua cum mulieribus commercia,
penitus exslirpcnt. Nun enim hae monaslici sunl
ordinis tesserae.
'. ,
11 Exhortari reverentia lua debel omnes,ut jeju niis atque precibussecundumpalritoselspirlluaics
, ritusvucent, non vitae vulgaris vestigia sequanlur:
, allerumproptcrsuam, allerumpropler commmiem
' aliorum ulihlalem : utquepro viribus, secundum
^ , illud evangelicumpra3cep(um,indigentibus neccs * / sariasuppcditent, ad majoremaniinanirn prosperi.
X) talem et acquisilionem.
. ,
12 Debel tuareverenlia conlestariad universos,
"*
,j qui sacrorum ut phronii>tcrionim curam habeanl,
- ordinali sunt, ne monacbos aut monaslrias anlo
, triennii tondeant cxplorationcin ; quo pralmlo,
^ mares quidempostdecimum quintumaelatisannum
, . . tondeant * feminas, vero postdecimum septimum.
. Hoc enim patritis estsancitum legibus. Nam quod
, - praler haec iieri contingit, plerumque confusionis
.
et lurbarum causam esse conslat.
13. Debetreferentia tua monereuniversos, qui'. ,
'. ,
.
,
*
.
.

V \ R L E LECTIONES.
78 oiSaxxo;.

1151

JUS CANONICUM

buaanimusestsacrapbrontisleriade novo struere, Ipi ,

ne in lacis ea parum honestis aedificent, vel quam , , ^ proxime apud vilias ; nec in illu, ubi non adest , ' idonea copia suppeditandil eis resnecessarias. A l - ,
ternm enim corruptelam animisexpedilam oiTerre . 73 ,
solet, alterum eis manifeslum affert interitum 8

prius eliam quam excolantur.

44. Dcbet reverentia lua, sicubi patriarrhalis
monasterii praeses (ceufiericonsentaneum est) di m
obierit, eum quiab universiseligilur,ad nos ablegare : nonaliurn,quem ipsi monachinun poslulant,
sed quern elegerint omnes : ul ila manus inipositionem consecutus, gregem sibi subdilum pascat
15. Debct reverenlia tua, sicubi poscat usus,
omnia monasleria describiTe,quaijurissunt patri-

. , %
, , ,
3\
, ^ , * u
* ,
/ .
' , * '^,
*
archici. lina CUm rebus ad ea pertilienlibu, et ,
cum vasis sacris : eamque desciiptionem nobis ,
.
niillere.
^"\ *:;
16. Revercntia tua debel eos, qui diverlunt in
monasleriis, ac novis ea gravant oneribus, ei alias , , ;
importunas injurias atque detrimcntainfcrunl,pro ,
viribuscoercere lanimiquecogilaiioneseodirigerc, oaxoMfir*
ul illic semelexercentes, a dainnis immunes sint, ,
el in religiososludio nullis molcstiis iir.ped antur. .
. tA >

17. Drbet reverentia tua quolibelin monasterio,

quod libi erit adeundnm, hoc ipsum datum libi , ^
prasceptorum instrumentum a principio ad finem
usque perlegere, cum ojus rei mamlalum ab omni- ' , ftfij
potenli Deo scilicet habcas: ut noslram de ipsis
ordinalionem inlfelligant, ac to vebili palrem ct , -rrji
COrrectorein COruni, quae neglecta SUIit, nonvi(da- , * /
lorem et vastatnreni, excipianl: adeuqnc (uis ' #6*
admonilionibus alacrioreseldiligcnliores elfician- .
ov

lur.
His (e ctim in rxordio, Imi buc eliam loco muiiicndum pulavimus, condemnalionem divinain
formidantes. Tu si cuoslnseril IUJJUS ordinationis
nostrsc, vices tixi coclitus Deus ipse laboribus iuis
respondenles el jam rcprndet, el in judicio mortuorum. Sin esse pracepli no*tri violalor invcntus
fueris, el qusedam corruperisac innovavcris, anle
stippliciuin bumanum, ullurein cxperioris ipsum
Deum, qui poenas el nunc exigit, et cum pricmia
cuiquc pro suis factis Iribtiil.
Maudatum pt eo, qui patcr tpi/itualis fieri debri.
Decessor noslcr, sainlisiimusille palriarcba N.,
perlillerasmandalum conlincn:cs, reverendissimo
monaiho elabbatevenerabilisrnonasteriisuccessorum Ammoniaci Dosilbcu permisit anle boc teinpus.utillorum raliunesat.direl,quieumceu palrcm
spirilualem accedcrent; nec illorum duntaxat,
verum etiam constitulorum sub :ie monacborum:
atque uli ad eos perlinentia, studio quodam accurale examinaret. Quia vero nostra quoque mediocritas invenit huncvirum oinnispietalisstudiosum,
et conditionis ejus participein, quae t ere monacbum

: , *
, .
' " , i W
* , / f>
. \ ;
, -
, *,;
, 1
,
.
D , t
" ^ , * . i
^

, / ovs-jaor^
: * > *,
' *
. '
,
, * rpcrW , '

VARiE LECTIONES.
75 '.

GRJ5C0-R0MANUM.

1153

1154

<5 ) - decel; ac breviler uti res exponatur, adeomuneri

, ' , huic idoneum, ut quisquam alius esse possit: I r a , dil et ipsa diclo abbati cjusmodl ministerium, per
' - hoc praesens mandalum suum: quo etiam potesla&*yji
, tcm ipsi lacit examinandi eos, qui ad ipsum acce , dunl,el eogitationes illorum in imo recessu per , scrutandi,el actionescognoscendi;ut tum principia
( ) ^, el causas, quantum ejus possit, inhibere
studeat, ac prorsus resocare: tum fines el aflecla
. .., , secundum canones corrigat. Ad habilus lamen et
, - disposiliones, ct vinssaccedeolium, Ct qualilate?,
, (5, - accommodare se ratione quadara harum babita
, , debet,atque omnibus omnia fieri: nunc inhibens,
'. = ~ nnncremillens:nunc austerioribus utens rcmediis,
w v , 6 - nunc aliquam dulcedinem admiscens: alias redar. " , - guen?,increpans; alias rursum obsecrans, admo, * - nens : Oinni denique modo dispensans ea, quae ad
- salutem animaruiiuurai suae credilarum pertinent.
. ' - Nam proplerea ligabilintersubdilos sibi,quae liga* , * 11; rursumque solvet, qilSB solvi merentur : et
8 ; migranles ex hac vila cum remissione delictorum,
- ad allerius vita) tTibunalia iliimttel. Eidem COtlce '
dimus, ut illis lonsuram imp<Ttiatur, qui eam vel
, in vila sua, vel etiam in extremis respiralionibus
- expelunt: ita lamen, Ut ubservationes monachicse
- professiunis nun omittantur; puranimirumconfes , , sio, valedictiones, cooptationes, et deposilum i l , , lius, qui tondelur, ad SU>ceplOrem. Itaque prae . senlibnshisce lilleris mediocritatis noslrae, quibus
- mandati formula continelur, majoris certitudinis
- causa diclUS abbas DosilheuS utetur.
.

" .
Mandalum, quod abbaiibut prioribus datur.
*0 ,
Ecclesiarum i le doctor, qui ad ierlium usque
, , coelum ascendit, et audivit ineffabilia verba, alque
hinc divinam sancli Evangelii doctrinam bausit,
6 , quam in omnes gentes effudit, ad sanctum Titum
, * scribens, haec verba posuil \ Constituito quaiibet
- in ecclcsia presbyterosetpraesules,quemadmodum
, . , - ego tibi praecepi. Hanc ergo doclriuam sequens
, - mediocritas nosira (53), prafecit reverentiam
6 stram indicato religioso monasterio : cujus tu pos, , sessionem accipito, cum omnibus superiorum
, (emporums juribus; curam cum aliorum omnium,
, - tum adminislrationis ejusdem monaslerii sic ge - rens,ut primum consuctam celebrationem aclau dem Domino Deo noslro sursum iniltas, una cum
, , ....74 subjectis libi wonachis, tam mane, quam vesperi,
. * lucernis accensis, aliisque compelenlibus huris;
, deinde quantum saiis esl luminarium ocures,et
- si quid religlOSSD domui opus eril ad refectionem
. " , aedificiorum aliarumque rerum. Omnem eniinsol .
liciludinem libi nunc imponimus, utiqui dilitfenter universis prospicere debeas.
9

VARLE LECTIONES.
74 .

0
(53) Verba patriarchse

1155

1156

JUS CANONICUM

Faciendum maximo tibi Studio, ne qui tonden-

x o u l lur, in alia quamvis monasterii funclione prius
versenlur, licet ad aliquam harum idonei sinl, ) ,
quam recte psalterium edidicerinl, una cum uni- ; , > *,
versa reliqua serie rerum earum,quas cilraexcep- , tionem el excusalionem scire qnemvis monachum , ;
convcnit; et quarum cum ignoratione non exi- , - ;
guum ordini solitario periculum est conjunc- .... 75
.
tum.

Pra3terea selectis quihusd.im sub le monachis
universos monasterii reditus et expensas per
scripluram notas facere debes, et ita subditostibi ,
solilarios omnes in officio continere. nullum ut
peculium habeant: ac robur dabit vobis Dominus 6 ,
Deus, qui omnes homines salvos esse vult, ut opera ,
reiigiosa, et ipsi gratafacialis, U n a c u i l l universis, ,
qui VOblSCUin SUIlt fratribus. Memineris eliam . pauperum fratrum noslrorum, et cum universa in
"
' , *
) ~
Christo fraternitale pro nobis preces fundito.

Littem commendaliii(B^qu(B apatriarcha Cons- ,

tantinopulitano, recens ordinuto, mitti solent.
9

Quoniam slatutuni ecclesiasticum obtinuit, ut qui

recens cum dignilate pairiarchali evcctisuntad
Ibronum Constantinopolis, ethabenas admiuislralionis sacr sibi sumpserunt, populo Domini eis
commisso,priusornatispastoriciadignitate patriarchis per litlcras, de rectis dogmatibus significent,
tanquam exploraloribus cl arbitris probatae fidei
suse; ut inde societas ejusdem religionis illustrius
elucens, conjunctionem in Deo slrictiorem efficiat;
palrum consueludini parentes, lilteras bascecommendatilias exaramus, quae compedium quoddam
tain actae a nobis vitae, quam sententiae de doclrina noslrae, contineant.

.

,

, *> , , '

, *-
,
, '
, *>
%-$
, *
, o r f

.
,
, . *** .
, , , *
. ,
* ,
* .

Majores nobis fuere pii parentes in eadem cum

illis sententia: hsereditas.accepta quasi per manus
fidesorlbodoxa. Nullus enttn in nobisexstilitamor
rcrum caducarum.Inslitutum animi,vitatranquilla
mercatus doctrinae, virlute praedilorum imilatio.
Secundum haac monim mutalio vitaeque solitaria
studium. Tantum satis,ad exprimendam quasiformam vitae nostrae.
D
*
Quod attinet doctrinamfidei:Credimusinunum
Deum. Et qure sequunlur (54): Unam deitatem , . , *
agnoscimus, quae Iribus in personis glorificatur, , $,
naturaquidem indivisam,seddislinctam proprieta- , . *
tibus. Amplector sanctas vii synodos universaJes, el ' , * *
ab eis statula recipio et acceplo omnia : primam ^ *
quidem veluti quse Arium dejecerit, cui a furore , , ;
cognomen fuit inditum, cumaiienum facereta na- ,
tura Patris Filium : alteram, veluti quae insanum ,
Macedonium damnaverit, blasphemias de Spiritu ,
VARLE LECTIONES.
75 deest .

,
(54) Vide confessionem sequentem.

1157

GRiECO-ROMANUM.

1158

, ^- sancto prolocutum : terliam, veluti quaeimpium

, - illum Nestorium rejeceril, qui per delirium trade , * - bat, Christum esse nudum hoininem, et omni divov , gnamlaudeDeiperam inliciabatur:quarlam, veluti
, ! , quae infelicissimum Eutychem (55), et alastorem
illum DioSCOrum prostraveril, qui duasill Christo
, naturas conversas in unam garriebant, et earum
, ^- confusionem Iradebant: quinlam, veluli quie ana , Ihemali subjeceril dira dogmala Nestorii et Theo ', , , - dori MopSUGSlani praiSUlis, elOrigenis, et bidymi,
,
:, et Evagrii, paganassenleniiassequentium,qui gra , , dusdeitatis finxerunl et animorum praeexislenlias,
,
et appropiliquationes.et (iuem Supplicii, et dscmo, *, num in inlegrum reslitutionem : sexlam,veluliqu
, , - Honorii,Sergii,Macariisectatoresrejeceril,homines
, insanos et porlentuSOS, qui unam voluntalem et
, unam duntaxat actionem Chrislo, naluris duabus
.
COnslanli, ascripserunt: Scplimam, veluli quae
. iurorem icononiachicum proculcaverit. Haec fidei
, ineea? confessio. Hanc velutin tabula lilteris exara
tam misimus vobis, Ul pietalis noslriB sinceritas,
, , quaB jam vobis innotuit, nos amplius ad unioneni
, colliget, et fidei parlicipeseliam charitatis parlici , pes reddat ; omnem occasionem scandali el offen . - diculi lapidem e medio lollens. Qui vero disjuncta
, , - COnjungil, idem nos et pascat, Ct Compascat, et ad
, ,
caulam SpiritUS deducai. Saluta sanclam apud le
. synodum. Quie noblSCUin synodus est, in Domino
.
te Salutat.
c c

.
, ,
,
, ,
, , ,
,
, , *
- * ,
,

, ,
, ,
,
, ' ,
? , ,
,

, , ,
, ,
. . ,
. .
D

Symboli caulio, quce pro more prcestari solet religiosissimis mttropolilanis cl archiepiscopis, tempore
Ordinationis.
Credo in unum Deum, Patrem omnipotenlem,
opificem Cffili et 33, aspectabilem omnium el
inaspectabilium : el in unum Dominum Jesum
Christum,Filftm Deiunigenitum, ex Palregenilum
ante omniasecula, lumen de lumine. Deum verum
de Deo vero genilum, non factum ; consubstantialem Palri, per quemomnia facta sunt: qui propter
nos homines, et propter salutem nostram descendit
de ccefis, et incarnalus est de Spiritu sancto, ex
Maria.Virgifie, et homo factus est; qui cruciflxus
est pro nobis sub Pontio Pilato, et passus est, el
sepultus, et resurrexit die terliasecundum Scripras, et ascendit in coelo, et sedet ad dexteram
Patris,etrursum venturusestcumgloriajudicatum
vivos elmortuos,cuju8regnum finem nonhabebil:
et in Spiritum sanclum, Dominum, vivificum,qui
Patre procedit (56),qui cum Palreac Filio simill
adoratur, siraul gloriQcalur, qui prophelas
est locutus. Civdo in unam sanctam universalem et
apostolicam Ecclesiam. Confileor unum baptisma
ad peccalurum remissionsm. Expectoresurrectionem.morlUOTUm, Vltam fulQri SSecuIl. Ameo.
Prater haec recipio sanclas et universales septem
synodos,quconservationis sanctorum dogmatum

0.
(55) Qui Latine, Ftlix.

(56) Graecus error, illi genti peculiaris.

JUS CANONICUM

1159

sauca fuere coact, proniittens me Stalutosab eis * *&.

canones amplexurum el servaturum : ilideraque Tjtsanctascons(itutiunes qu8Bcumquesanctis a Patri- , ' Wbus noslrisproniulgalae sunt, diversisoccasionibus ,
el teniporibus: oinnes, quasipsi recipiunt, cum eis , .
recipio ; el quas aversantur, cum eisaversnr. Prae- * "
lerea pacem ecclesiastir.am spondeo me conserva- , ,
turum, nec loto vilae meae tempore quidpiam illi , .
adversum in animo habilurum : sod id omnibus ,
obseculurumelconsensurumNicolaos.inclisshnu et '
universalipatriarchaB.Pulliceoretiain,mein timure , - :
Domini ctmenle religiosa reciuruni gregcm fidei ^
meae commendalum, servando meipsum ab omni !
prava snspicione purum, quantum quidem a me ^ *
prcestari poteril. Scripla sunl haec manu propria *
N. presbyleri, ac designali ppiscopi civilatis ,
N. quae divinitus servatur, mense.... ac indi- , ,
, ...
clione. . . .

}

.
, *SaDclusillcDeus,quiex haereditatc sua e.\iinia,
inde usqueab a!vo inalerna ele^il tc iu imperalo , *
rem uuiversi corporis alque coclus Christiani, et
supra divinum sanclumque capul tuum coronam ,
praeliosis gemmis adornatam imposuil.idque sancto sno inunxit oleo, solus ille bonus, in misericor- , , ^dia et abysso benignilalis opulentus, coronate , *cusloditeque divinitus sancte imperator, qui eliam , *
ex popuio suo peculiari deligil ponliilces ac sacer-C , 6 5&
dotes, ut pro misericordia, vila, vicloria, perenni , , *^
tate, pace, valetudine, ac salute majestatis tuae , , , , / *
Chrislum amantis, et pro ignorantiis populi, in- ,
cruentasipsis hostiasoiTeranl ;meam quoque servi
humilis, in hac bora preeatiouem hanc exaudiat, , ;
el auguslos sacrosque pedes luosin lato spatioso- , *
que collocet, subjiciens eis omnes alienigenas et ,
barbaras nationes ; easque ceu pulverem a ' ,
facie venti dissipet, ac bosles tuos internecione ,
deleat: ul in profunda pace sortem haeredilatis ' *
tuae tibi subditam, gentem illam sanctam, regiom ,
sacerdolum gregem,regia cum dignitateacmagni- , ,
lice regas, plenasque gratiarum aclionis voces ,
sursum adDeum mittas; quidiemsupradiem pr- , *
polenlisanclaBque majeslati tua3 adjiciat, et annos ^ * ,
luos conservei in generalionem el generationem, , x d leque regnare velil usque ad fines prsesenlis sse-
culi, ac semen tuum in perpetua successione paci- ,
fice conservet. Etiani iiat, Gat, omnipotens Deus, . , ,
et cum hoc terreno regno coeleslis quoque regni ^ , tui parlicipes eos rfficias. Quoniam ouane donum . ' . ;
perlectum apud te solum Deum est, qui nostras
etiam preces perficies : cui compelit omnis gloria, ,
honor, adoralio et imperium aeternum, ad iniinila , , , atoWiov, k
usque sajcula. Amen.
. .
Precatio, quce r.oram imperatore lcgi solei metropolitano recens ordinato.

61

ORJJCO-ROMANUM.

4162

THEODORI BALSAMONIS
P A T R I A R C H i E ANTIOCHENI

MEDITATA

SIVE

RESPONSA

Sanctissimi patHarchte AnttOCheni TheodoH ,

ditetUtn,
Stve respoilSUtn
de patHarcharum
.
privilegiis.

, Venit in conspectum meum petitio tua, san, , , . ctissime, et admissa receptaque,per roihi placuit.
^ , Quippe non inhonestis erat indumentis amicta,nec
* , indignis liberali sapienlia tua: sed honestis potius
, , , .

et decentibus, qualia texere sacerdotalia labra

Solent, qiWB justitiam profemnt, et veritateiD qu-

'
. *

runt. Quapropter accipe, quod per eam voluisti a

nobis consequi, responsionis amicae talenlum.

, - Peliisti, ut SCripto COilipIeclar, unde, et quomodo

, , sanctissimorum patriarcharum numerus quina ( , rius exstiterit; quae privilegia consecuti sint; et an

. ,
* *> '
, , 6
, ' , 6 . -

sit inter eos discrimen aliquod, uti quidam perbibent. Scribimus ergo sanctitali tuae, caeteros ante
palriarchas omnes, a sancto Petro apostolo fuisse
ordinalura magnae illius Antiochiaeantistitem,Evodum Antiochenum; el paulo post, ab eodem pracone divino, episcopum Alexandrinae praefectum
Ecclesiae, sanctum Marcum; Hierosolymitanae,
sanclum Jacobum; Thracensi, sanctum Andream.

, 6
,

Post annos quasi trecentOS, magnus inter

Palres, et sanctus vir Silvester, a sanctO el apostolis pari, magno illo Constantino, qui rectam doc-

" ,
,

trinam recens amplexus fuerat, solii priscae Romae

papa fuil appellatus; queroadmodam bistoria reii-

. , ,

giosa, CUm Cteris historilS ecclesiasticis Iradit.

MagMlS autem thronus ille Conslantinopolis,

( - c
) . 6
.
, . *
'

pariler ac nomine famosus, Perinthiis subjectus

(est autem Perintbus, occidentalis Heraclea) episcopo parebat Necdum enim urbs magna,vel Constantinopolis appellabatur; sed oppidum et Byzantium Cum autem imperii SCeptra 6X veteri Roma,

, ,
,

divina et ineffabili Providentia, tanquam ex

oleastro in olivam, huc translala fuissent; qui tunc

pontiticia cum auctoritate throao hujus ecclesiae

.
,

praerat, sanctUS ! Melrophanes, episcopo,

nomine mutato, VOCatllS fuit archiepiscopilS. Etenim idciTCO priina sancta eynodus Uimerealis,

PATROL. OR. C X I X .

37

4463

JUS CANONICUM

IHt

mentione throni Conslantinopolitani facta, RomaAoeou>xev ', J

veteris illi honoraria jura tribuit, propterea quod () ',

esset (ut ipsius terbis utar) Roma nova; quemad- *
modum hsec secundo et tertio synodi ejusdem , " * :
canone declaraDtur. Ut autem bonus ordo, res *
omnium pulcherrima, in Ecclesiarum quoque , ,
capitibus periude, servetur, atque coelestibus in ordinibus, dhina et universalis sancta synodus, , \
in Trullo majoris palatii coacla, quae quinta ei , .
sexta dicitur, hsec disertis verbis decretit.
>
c
Renovanles ea, qua eenlum quinquaginta
sanctis Patribus, in custoditadivinituset impera- , &

toriaurbeeongrestis,et sexcentis ac triginla qui
'
Chalcedomconveneimnt.sancitasunt^ecernimus,

;
ut thronus Constantinopolis oequalibus honoranis ,

fruaturiuribusquibusveterisRomuethronus;utqu
*
paremcumillo ecclesiaMicisinrebus ampltludinem ,
,
obtineat, et ab illosecundus sit: post quam, ma-
gnce urbis Alexandriruzthronus numeretur.dein- ' ' \;
de Antiochenu* : et post hunc, urbis Hierosoly- *
mitaruB fAronus.Propterea secundumid, quod hoc * ,
canone continetur, ex eo tempore huc usque,san- .
ctissimorum istorura quinque soliorum magnos , *
pontifices per orbem universura hocmodo venera- *
mur.Etenim juxta pap veteris Romae ab Ecclesiis .
abscissio, minime ordinem canonicum abolevit. *
Praeterea primus adversus secuudum sese non ,
effert, neque secundus adversus tertium : sed ,
cum instar quinque seosuum capitis unius (qui tot ,
esse numero dicuntur, nec dividuntur tamen in c
* %partes) apud populum Cbristianum babeantur,di- , ^
gnitate nihilominus pares sunt in omnibus; et , dfeaotv ,
cum capita sanclarum per universam orbem E c - '*
clesiarum Dei jure dicantur, locum in eis discri- , ^*
men ab hominibus slatutum habere non potest : ,
neque de sententia quommdam non magni mo~ ' , **
menti res afferenlium, papae Romano propterea **,
fit injuria, quod ipse propter litteram R (57), si
litterarum collationem respiciaraus, tertius in or- ^ dine sit; et eadem ratione Gonstantinopolitanus , jt^>
per C litteram honoretur,ac priorem locum conse* , l&ovpsv
quatur. Nec offensioni aperta fenestra fuit inter ' ^***
Alexandrinum el Antiocbenum, proter lilteram, **
felut eorum quolibet locum sibi priorem vindi- , >cante: sed quemadmodumquinariusillesensuuro, ,
architecti et conditoris Dei formalioni respondel, * * ' - Stwc *
y

nec aspectus (verbi gratia) odoratum, nec auditUS

Uctum VCl gUStatum hosliliter eam ob causam
invadit, quod eorum nomina forte tali serie a nobis

xorfU*
,
' .

proferantur : ita nec sanctissimorum patriarcharum aliquis, cui per Jivinos canones priiras allribaJ*
est locus, adversus secundum, el proximum ad hec, arroganter semet efferU
Quia vero nonnulli dicunt,non esse permissum
,
Alexandrino vel Antiocheno, verbi gralia, Ul cum , *
lampade face patriarchali faciat ite ad urbem . 3imperaloriam, in aliam dioecesin; exceptis , *,
illis proviDCU8, qufiB canones eis aUribul . .

VARIiE LECTIONES.
(57) Qu prima ef I in voctbulo Roma.

1165

GRJECOROMANUM.

1166

, , , SUIlt. Quippe fax, ioquiunt, ad officium dodoris

* , spectat. Eltra provinciam docere, UOn ' missum est pontifici; eecundam canonem XX
. habitae III Trullo sancUB atque UHiversalis
, - synodi. Et ad confirmandam scilicet hanc ra/ , * tionem suam, evangelicis quoque verbis bisce
. , Utuntur : LllCeat l u i Y6Stra COram hominibtlS.
Audiant hi, tam ad amplitudinem imperatoriam,
, quam patriarchalem, officia docendi perlinere,
* propter Unctionis sacrsB vim atque potestatem.
- Hinc enim USUVenit, ut fideles principes et impe , , ratores catechetico CUm populo CbristianO
. - ColloquantUT, aut Sllffitun faciant Sacerdo ( ) - tum,etcum Cera duplici obsignent.Yerum hacsola
, ' de causa facibus, qtise argenteis et aureis (ut ita
dixerim) COITollis cinctflB SUIlt, non Utuntur in
pompis: sed etiam, quod instar ccelestis illius
' , gigantis (58), boc Ceiltrum OrthodoxSB doctrinaa
* radiis collustrent.quodque luceat, eorum egTOSSio
. ab extremo ccelo, et occursus ipsorum ad alteram
- coeii tendat exlremitatem : cum interim nemo sit.
, qui ab calore 86 pOSSlt abdere. Nam 81
> - duntaxat propter dignitatem officii docendi, facum
. ^ ejusmodi SpeClOSUS ritus OXCOgitatuS esset : CU . jusque temporis iraperatrix expers hujusce pri - vilegii foret,ac facibas non abs careret. Quippe
. - sancitum est, ul taceant mulieres, ac minime do - ceant. Attamen his quoque videmus eodem cum
imperatoribuS ritu faces &. Regionum p r a (, , terea pontifices universi, consirailiter tumpontifi Cales,(am alias in pnblicum processiones institue, - r e n t : ac videret aliquis episcopum Athyrensem,
vov, - verbi gralia, vel etiam I onge quempiam hoc iafe . , , peditem illum quidem 1Q provinda 8Ua
, ; prodeuntem in publicum, et haec illac itantam;
- sedfaculse lamen patriarchalis honore tumentem,
, , quandohi eliam episcopi oflicio docendi fruuntur.
, - Quo sane quid dici possit insolentius ? V6i rectius
, , ut loquar, quid lDJUCundius? At 81 nunquam
quisquara hoc fieri vidit in aliquo vel metropoli * , - tano, vel archiepiscopo, tantum abest ui in epis copos cadai , OXCeplis quibusdam archiepiSCO , - pis, qui caput ipsi SUOrum SUnt; Bulgari, in*6, , quani, et Cypri, et paucis qilibusdam melropoli ( .
D tanis; qui ex imperatoria speciali muDificenliajue
b o c oblinuerunt: sequitur, solis imperatoribus et patriachis per gratiam Spiritus sancli, et acceptam
antiquitus consuetudinem atque ordinem, ju$ hoc propttr indicatas causas esse concessum.
' Qui imperatorum auxilium ad illuminatio - nem et Stabilimentum 8686 tam animi, quam COr , poris porrigit; amplitudine patriarcharum ad
( - animi duntaxat utilitatem constricta iperexiguam
), quippe Curam gerunt hi de rebus ae COrpomm
COmmoda Speclantibus), et COnsimiliter impera - tricis cura et sollicitudo de Sllbdilis, duntaxat ad
^ ( vitiC COrporalis prosperitatem extenditur (nulluni
), eniroanimarum a mulierculis exspectandum auxi

NOTiE,

(58) Solis videlicet.

H67

JI)S CANONICUM.

11

limn) : idcirco faoes iraperatorum geminis * t i ^

cinguntUT corollie, cum qu patriarcharum et kvi :
imperatricis eunt, uno quasi sepimento circtim- . ' * " * 3*,*
dentor. Sed dicet quispiam : Sit ita, sane.Conces* oW
eum esto,lucernas patriarchales accendiper ignem . *
tot traditionum,veri speciem habentium.Sed unde , * >profectumest,quod eisdem ex argento vis quaedam ; '
accedat? Sufflciebat.duntaxat ecclesiarum capiti- , *=
bus per lampadas raajestatis aliquid accedere, at- ,
que interim eos, qui vagantur in exsilio, et pau- . , & p*>
peres sunf,eam ob causam non vexari. Responde- , ,
mos, piissimos imperatores, et sanctissimornm
patriarcharum quinarium, esse similes agricolis, , U
consietentibus in area frumenti largitrice, ac ven- , *
tilabro unctionis vitiositatem ceu paleas exter- * *
minare, et Virtutam C6U grana COlIigere : Vel

$ vjyV
similes esse normis recla circuli superficiera
*
*
'
"
' '
librantibus et sanctrum per justitise radios col- , ^>
lustrantibus : vel maritimi navigii malis ac velis, ,
dum imperatoriis consiliis, et preceptis spiritua- ,
libus cymbam mundi hujus incolumem eervaat. *
QQO fit, ut cum exiguia magna comparantes reli- , , oWpi*
giosissimi imperatores,atque inter sanclos Patres, | eiimii quique necessario statuerint, ista ratione ,
comitandoi esse magnos pontifices, parique roodo
tam opuleDtum, quam pauperem habendum : ut
nectte quidem doctrinae sectatoree, dum magnam ,
illam et augustam pompam solis imperatoribus et **
palriarchis exbiberi vident, con?enientem graiia-
HimacUonem inslargraUsuflatug^fferaDtDominOjC^
* **
qui intra centrum m u n d a o pulchriludinis defen- ,
favum
sores ejus gloriflcat; utque flexo genu petant a ,
Domino, quo tropais imperaloriis universa sub * |eole tellus coliustretur, et patriarchicia precibas ,
terren res irradientur: at vero diversa sententiae ( *
sectalores, qui polentia sua nituntur, et suis se ), *>
jactant opibus (simulacra namque genlium sunt
aurum et argentam) ad i d quod cernilur, c a c u - , :
tiant: et excusorum opera vana atque inutilia . :
existiraent,mundanque opinionis munera.Et haec (&, , ,

quidem delampadibus patriarchicis.Quoniara vero 76 , wd

baculne, et saccus, et cruces plurimae, plenaque ,
tunica figuris gamma litteram reprasenlanlibus, \ patriarchalem saDctilalem solara nobilitant, ac , *noonulli volunt, quosdam ex palriarchis nonnun- . , , quam aliquibus horum non exornari: age, de his .
eliam breviter disseramus. Inclina aurem tuam, , ' ,
eancliesime, el me audi. Non enira in parabolis .
aperiam 0 1 meum,sed qumtiones ab origine proferam, qnaa divorum Patrum gratia me docuit.
(
Sanciiisimos quinque palriarchas (adhuc euim
ot hedera quercui,sic ipse concordwe papaeRomani ,
qnasi mordicus inhreo,et ob separationem illius , / animo laceror, atque quolidie conversionem ipsiue , #
egregiam exspecto) pro solo capite corporis ora- ) *
nium Ecclesiarum Dei agnoscimus, quemadmo- ,
B

V A R L K LBCTIONBS.

1169

1170

GRJBCO-ROMJLNUM

* dum et supra dictum fuit: et qui crediraue 608

, , per unctionem sanctitatis perfici, unctoe Durnini,

,
6t eanctissimoe appellamus, ac referentes eo in
^ , numeramsanctorum etdmnitusafflatorumPalrum
, nostrorum, et amanter ipsos amplectanteF.certi
- sumus, fores regni coelastis per eos nobis tum
,
occludi, tum aperiri, et per ipsoruro labra Deum
. velut ore proprio futura proferre. Non enim caro
, et sanguis, sed coelestis ille Pater ac Deus noster
4|, 6 * (qui dixit: In diebus illis effundam de Spiritu meo,
, - et senri mei vaticinabuotur), revelat eis tam
. prasentia, quam futura. Sic enim et Saul inter
. , , prophetas, et Caiaphas invitus oraculum hoc
, * protulit : Expedit unum perire pro populo et
1

&6 - pro hac universa oatione. Nam per unctionem

. .
regiam incalescebat, hic per gratiam pontificatus*
, 6 . , Eral enim, inquit, ejus anni pontifex maximus.
, . Propterea nostri patriarchae, tanquam obtinentea
, locum ChristiDeique noslri,non abs re voluntario*
, ipsius cruciatus, et probra salulis nostra causa ei
*\ ante crucem et resurrectionem ab ingratis Judaeis
illata, cum graviiate repraesentant.Quae autemilla
, sint, audiat tua sanctitas. Nam tametsi videam
. me laborem subiturum,donecingrediarin fanctua> , riura Dei, quaeque in eo suntf et circa ipsum,
, ' intelligam : nihilominus sancti Spiritus graiia in
- patriarchis praefigurata, in prophetis anta denun, , tiata, in apostolis fundata,in martyribus absolula,
, , - in hierarcbis decorata, subministrabit oralionem
, Q in apariione 18 mei.
<{ .
,
Sanctorum pairiarcharum epimanica, Domini
, manicas celebrant, quas volens sustinuit ob salu ,
tem nostram, cum inetar verberonis ad Gaiapham
, , duceretur. Collaria, lorum illud, quod vitam ad
. mortem traxit. Tunicaefluvioshabeotes, sanguinis
, et aquae rivos, qui ei divino latere distillarunt.
, . Genuum amiclus, ejus lintei docuraentura, quo
, - pedes apostolorum Dominus extersit. Sacci,
, * 6 * pallium illud contumeli atque opprobrii. Hume , > . raKa, priraitm transitum ab inferis ad coelum.
, $ Multis ingnilae crucibus penulse, venerandae cru . , cis universalera gloriam atque potestatem. QUSB
- sunt in his triangula, lapidem illum angularem
t

. , ' , Chrislum Deum noslrum, quidisjuncla conjunxit

, .
fSioooi ,
.
. & ,
, : .
* 7
, .

,

, * , '

Baculi, arundinem illam, quse salutem generis

humani egregie depinxit. Testis in coelo fidelis.
Patriarcbis ergo tam preclare nobilitalii, ei in
simulacrum veri Christi ac Dei nostri constilutis,
quis adco temerarius et audax fuerit, ut jut aliquod sacerdolale quocunque modoadimatf omnino
nullus . Audiet enim a Cbristi patre Davide: Tu
autem repulisli et annibilaeli unctum taum, el
sanctificationem ejus profanasti. Quemadmodum
ergo nemini dicere licet de uno Christo Deoque
nostro, quod aliter iu hoc orbis tractu sit prssens
et magnificetur,aliter in illo glorificetur; netesa
ni exlremaB ream se faciat, et ftd irapieUtem
exorbitet: sic etiam nemo pttriarcbalem aaaram

1171

JUS CANONICUM

amplitudinem dividi (lebere diierit, Ul vel majora ^, -

vel minora habeat privilegia. Quapropter eiiara

statutum est, ut in quavis ecclesia Dei, sive ad
Euphratem, sive ad Tigrim, sive ad ipsum pertingat Oceanum, coDJunctim eorum nomina referantur. Acceperunt enim, uti scriptum legimus, regiones gentiuro; et eorum throni sunt instar lunaa
perfectae, ac solis instar coram me sunt.

,
? , *
.
, '.
, , ^
, .
,
, > , ! ^ , .
' '
Sed dicet aliquis: Cum divini et sacri canones
velut arvipeodio quodam patriarchis qualuor orbis **
partes distribuerinl, quifit,ut ipse semel statuta ,
transgrediens, velis eas instar unius haberi pro-
vinciae, quaeque divisa recle sunt, male confun- , -

dere ? Ad hanc objeclionem respondemus, posse ;

pariter et haec vim suam obtinere, quiunadmodum

a sanctis Patribus sancitasint,ettamen identitalem
unionis non confundi. Opifex ille hujus universi
Deus,qui bomioem suam ad imaginemfixit,etregem terrestrium constituit, qui ccelilus regeretur,
praedicatur ille quidem cum propter reliquam
figroenti hujus eximiam compagem ; tum quodex
immorlali partira, parlim morlali tnislura, vas
illud apte fluxerit: quod sane cum loco circumscribatur, ratione crassitici carnalis,mentetamen
ea spectal, qu vel apud Gades exsistunt. Neque
minus ei majestatis ex eo tribuitur,quod hominum
Titam per quinque sensus regi voluerit, quoruni
quilibet vim sibi peculiarem vindicarel, cuminlerim societam muluam non abnegent. Licet enim
aspectus,verbi gratia,munus sibi divinitus injunctum etiara pro sua parte duntaxat obeal, ceu debitum quoddam perso)vens,in quo minime cognatis a sensibus impeditur, nequaquam tamen ab
liorum societate avellitur, sed vult eos dignitatis
soa pariicipes esse, mutuasque conferre cperas
instar fidarum ancillarum,"ad curandum id corpus, cui seasus hi dati sunt. Prseterea meretur
admiraiionem, quod quem libet horum geminaverit; ut tametsi perire contigeril unum, tamen rereliquus illius etiam vicem impleat, nec adversus
eum insolescant sensus adhuc integri, sed potius
ei condoleant, ne ludibrio paterfamilias ipsorum
habeatur. Quippe si contigerit alterutram aurem
inulilem reddi, nonamplius homo,creatuni longo

pulcherrimum, perfectus et incolurais, et qualem

Deus condidit, esse dicitur; sed iosiar abortus
babetur,cum a reliquis quatuor sensibus,licet inincolumessint,auxilii nihil habeat.Quemadmodum
ergo quolibet sensu muuus suum implete, cterorum usum non inficiamur, nec dainnamus eos
tanquam foedos et inutiles,propterea quod gemina
ratione non sint efficaces, quemadmodum erant
conditi, sed potius eis favemusfquippe si unus ex
eis,uti dictum est, in universnm defecerit; totum
corpus inulile redditur, et ab homioibus haud
aliter habetur atque si non exsisteret), sic etiam
quinarius patriarcharum recte atque ordine sese
gereU Nam quilibet horum adminislraUonem sibi

&-

, -*
,
. -
' *,
/ ^
, ;
,
, : *
>%^
. *>
,
, ^
,
. |*
^ toe
;

* , * , *
, X O I W K K .
w
, ^ *
, zisn*
.
, *:
, ^
, * * J , * *
, , jn
. ^ *
, : ^
,
, *
^*
<
, , ^.
'
, , "
, ?\
, w ( , ^
, , *&
)* ./<*
, **^
,
, **^


6 0

1173

GfLECO-ROMANUM.

1174

, - tributam obibit parte $ua, SaDCtarum eccle. Et , - siarum privilegia confundantur: nec tamen honore

concesso divinitus, dative antiquitus patriarchali
, sacrae amplitudini juribus, quispiam spoliabitur.
, . , Quippe si tale quid usuvenarit, et Alexandrinum
, . )- (verbi causa) in urbe imperatrice commorantem,
, , privilegiis patriarchalibus propterea quispiam spo. , , - liaverit, quod non degat in pnmncia sua; capul

! ipsum inutile reddet,tanquam surdum,vel cacum,
et quatuor,aut tribusduntaxat sensibus praeditum.
, , Ob hanc ipsam causam, ceu credi par est, jam .
dudum sancitum est, ut haud dubie per ele-

ctionem instituantur eiiam ii patriarchae, qui caeteroqui sacros sibi destinatos ihronos, ob paganorum
hostiles incursus, haud possident: Anliochenus, inquam, et Hierosolymitanus.
, Quavis enim gloria thronorum SUOmm Vim
* , , - exciderunt, taraeii spiritualis gratia, secundura
. ' Davidem, non exolescet. Imo potius veniet Deus
. noster manifesto, nec silebitur ; ut colligat sibi
, sanctos suos, qui testamentum ipsius disponunt.
. - Itaque complectendi sunt amanter ii patriarch,
'/ , qui sanctissimis ecclesiis suis spoliati sunt, et
- exsules in alierius patriarchaediocesi degunt, mi, . - nimeque contumeliis afficiendi. Quippe sancitum
, canonibus est, ut eos consoleraur, et omni cura
, susceplioneque dignemur; non injuriis afficiamuf
, , ob rerum humanarum inconstantiam, quae lacry^ . mis potius est digna, quam ut insolentiam gigne - re debeat. Cseterum cum sacra Littera, Patrum ', ^ Iraditiones, episcopum Romanum appellent

papam; itidemque Alexandrinum,et ipsum quoqae
, , Constantinopolitaoum, ac Hierosolymitanum, ar , . - chiepiscopos; solum vero Antiochenum patriar , cham : qui fieri potest, ut Antiochena ecclesia non
, ; patiatur injuriam, quse intelligat, reliquos etiam
, - publice dici patriarchas? Omnino flt hoc propter
idenlitatem honoris, et quod hi quinque patriar , chae vicem unius capius universi corporis obti-

neant, sanctarum videlicet Ecclesiarum Dei.

,
Quia vero quidam perhibent,nihil esse impedi uiento, quominus ubWis conslituti pontifices,
. eodem cum patriarchis honore amplitudineque
, , fruantur, cum et ipsi docendi dignitatem nacii
, sunt, et exemplo Mosis et Aaronis in sanctis san . , \ CloruiB COnsistant, incruentamque victimam

ranl: respondemus per divinos sacrosque canones,
- . solis palriarcbis esse concessos orbis terrarum
, tractus.Unde fit,ut alius quispiam suo jure pro * vinciamnon habeat, vei aliud quodpiam jus sacer~
, dotale: sed in ea dunlaxat parte dioacesis munere
. sacerdotali fungitur, quae ipsi a sacra patri&rchali
, - amplitudine concessa est. Unde veluti qui miltan , lur a patriarchis, et Yicem divinorum sanctorumque
( aposlolorumimpleant,apostolica quidem privilegia
' , consecuti sunt (lingant enim el solvunt per se, ae
, ) ordinationesfaciunt, et incruentam hostiara offe . , runt), at patnarchalia jura non obtinueruot. Nec
enim vel saccos.vel penulas multisinsignitascruci . , bus induunt.nec tunicas frequeoti littera gamma,
triangulisqtie depictas. Hc autem i U fiunt, qood
D

1175

JUS CANONICUM

SanCtorum apOStolorum divinUS COBtUS rtiartyrii Sta- , .

dium decurrens,manicis quidemac loro Subjectus , **
ftierit, et discipulorum pedes absterserit lioteo, , '*
atque AaroOlS exemplo induerit humorale, t u n i - , , ,
Cam talarem.Ephud,quibuS illa prisca pellis Ada- miaeaa masea denotabatur: verum sanguis et aqua
6 latere defluxit,quorum vicem gam
(5,
matia (59) tunicarum implent. Nec conlumeliae . S&u* t
pallium induerunt.NeC eorum quisquam lapisan . *5
gularis VOCatllS fuit, SlCUt DomiUUS ille Deusque , . ;
noster. Nec fidei talentum per quemlibet ipsorum ' *
in universum orbem terrarum dilatalnm fuit, sed , * *^, #
hic Romam, ille ad Indos vel Brilannos, alius ad , &Gallos doctrinae latices derivavit. Solus ille Chris- .
tUS ac DeilS noster aderat ubique, atque liniversa *,
gaudio implebat. Unde fit, Ut Sanctissimi patriar- . * ,>
Ch, qui Sanctarum ecclesiamm capitis Dei vicem '*
implent, SaceoS induailt,lunicasque fluviis ac t r i - , ,
angUUS, penillas mullis crucibus depiclas; ac pari- , >
ter in Omnibus Ecelesiis nomiDatim referantur. ,
IdembaCldOjperindeacarundine ChristUSDeusque . ,
IlOSter, Spectabiles sese reddunt.Caeteri pontifldS , ^:^
etantistites, perinde ac Aaron illa virga, quae ma- , ^
gni mysterii significandi causa floruit, vel instar ? ^ magni illius apOStoli Petri, qui ipso Deo audi- , tfcvil, Pasce OVes meas. Et quoniam est simile, , ,
quempiam inteirogare, quffl vocabuli papa signi- . ! , ;
Catio Slt, qU3B patriarchaB, quae archiepiscopi; et , ,
quamobrem horum quinque capitum facullas ** ,
atque privilegia sint eadem, Uli declarallim fuit, <*cum eorumdem nomina sint diversa : necessa- Q , , ^
rio putavimus horum quoque velut apicem lail- , gendum.
.
Apud LatinoS papa dicitur Pater. Et apud Jtl .
dfflOS patriarcha dicitur princepSSivePaterpatria- ,
hilr^
rum. Similiter archiepiscopus, erit episcoporum
. , hwwPater. Licat ergo papae, pairiarchae, et archiepi- > , / ,
SCOpi significata, linguae ratione diversa SUnt, X * *

nullo tamen modo potestatO differunt. Quamob- ' *
, */rem omnes eliam communi nomiue patriarchae *
* * < *
dicuntur. SanctUS quidem ille Silvesler, qui pri- . *
TOUS Romae pontificalum obtinuit, et qui primus
* , !
AntiochiflB pontifex ftlit Evolus, abs re Patres
, U i appellati fuere. Quippe necdum erant patriarchae, . , *
qui a Patribus instituuntur. Similiter et Alexan- , ! '^*
drinus propterea focatus fuit papa quod sanctus D * ,
llle CyrilluS in tertia synodo privilegia pap ** ,
Romani, Coelestini scilicet, acceperit. Cum autem !, , 5*
religio jam pervagala fuisset fines orbis terra- ,
, Ut Urbs fere quaelibet epiSCOpum obtiDUlS- , ^.8 : ipsa pietalis ratio poscebai, Ut Hierosolymis >7,
etiam honos habererur, ob crucialus sacrosanctos hy**
et Sepulchrum Domini noslri Jesu Christi. Nam . *>n,
magna isth&C urbs Conslantinopolis jam ante , **"
honorem Obtinuerat, Uti SUpra dlCtum fuit, pro- ' . 5^

VARIiE LECTIONES.
77 .

78 .

NOTiE.
(59) Figura litter gamma.

1177

GRJECO-ROMANUM.

1178

ol , (- ptereaquod in eam imperiiRomanisceptrafuissent

*
iranslala. Itaque mutatis nominibus harum ponti-

. , - fices dicti SUnt archiepiscopi, veluti principia et

.

- Capita mullomm episcOporum. Quod idem erit, ac

. ,

si dixeris, Patreset patriarchsc. Unde nullum exi-

, Stit inter eos discrimen. Nam Pater hujus illiusve

' . , - gentis, tatn sacerdolalis, quatn laicsB tribus est

Pater, sicut Jacob duodecim tribuurn Israclis. Et

, - princeps episcoporum, necessario Pater est lum
, '

'

episcoporum, lum laicorum. Gollhi quidem an-

listes non proplerca vocalur archiepiscopus, quod

episcoporum princeps et ordiuator sit, Sed lan-

quaro principium episcoporum. Quippe sanclis a

ot * Patribus est sancitUITl, ut e dioeceses, quflB multas

' habent urbes sub episcoporum gubernalione con^, * Stitutas, a metropolitanis adminislrentur, quos

, -

, , ,
' ,
, -

etiam ipsi canones appellant primos : quse vero

sub se habent urbes aliquas, episcoporum regimini subditas, archiepiscoposhabeanlpontiGc< s:
Utinferiores hiB quidcm sintmctropolibus, at epiSCOpatibus superiores. In hunc modum, hoc etiam

, ambiguo solulo, V(debaut equidem dicere, quainob-

, , .

rem papa Romanus appelldur universaiis Papa,

Similiterque Constantinopolis archiepiscopus, uni-

versalis palriarcha: cum reliqui patriarcbae, licet

- ejusdem sint ordinis, appellaiionis el honoris, ila
, proclamari soleaiit. Sed quando papam Ro - manum malus ambilionis ille genius a reliquorum
( sanctissimoTum patriarcharum C(Elu avulsit, et in
C Occidentem duntaxal COarclavit; CUm intcrim V I -

, - deant Constantinopolitanum nullo papae privilegio

, ' semet ornantem (quippe nec regni coronatur
* , fascia, secundum id, quod sancli Constantini sta ,
, ,

tutum esse putatur, nec cum COCCineis calceis, ut

ibidem Sancitur ; velut in Speclaculo semet exbi-

' , '
)
, , .

bet; nec aliud deniquc Romae vcteris papffi privilegium usurpat: ideoquestant pedes ejus in recti
tudine, et caput ejus omnigena prudentia, quemadmodum Davidcs loquilur, incanuit. Idem ne

, - Subscripliones quidem suas magnificas facit, lan/ quam pater universalis ; licet a nobis ila VOCetur et

. , , ' celebrelur (equidcm de hoc disquisilionem, velut

^ infrugiferam, instiluere supersedeo. Facere lamen
Dnoo possum, quin iis respondeam, qui audacter

, . - praedicant, adignitatepatriatrbali rcmovendos A n . - tiochenum et Hierusuljrailanum.Quippecanonibus

statutuin est, inquiunt, ne quidein ifiter pontiflces

, -

recensendos esse, qui non vel extremo cum peri-

culo se confcrant ad throuos suosa Barbaris occu-

( ' patos, nec marljrii coronam praeripianl. Nimirum

) . " , si laici sunt, qui talia veluti slolidum quemdam

, - abortumadversus sacra sancta capita parturicrunt,
, * -

veniam merebuntur ex singulari quadam nostra

.
moderalione. Caeleroquin enim scriptum est: Ho * ( minem Romanum ignurare leges (idem et de canonibus dicendum) non oportet. Qnippe Iicet aliquis manuarius sit opifex, et ex iufimafaece plebis, quin
ieges aot canones per se norit, veniam inipelrare non potest ; cum qui leges et canones, instar industriorum argenti exploratorum, investigant, in bac urbe regia tot sint.
Quot folia et flores nascuntur tempore verno:

1180

JUS CANONICUM

1179

qui quidem cuivis ad manum sunt, tanquara Hbe- ralequoddam et nullo constans pretio epulum : ,
neque dubium est, quin horum doctrinae mulso ,
dulcescere possil istorum ignorationisabsinlbium.
Sin aulem sacro pontificum catalogo continentur, .
bab! quonam modo quis horum condemnationem , ! ^ expresseril ?Quam enim merebitur is veniam, qui ;
cumsecanonesdocere profiteatur,canonum tamen
cratissiem non videt, quae ipsum prope montem , ,
j
Alhon superat ? Oranino nullara. Imo polius ex
omnipotenti Deo audiel. Tu rejecisti juslitiam, et * *
ego rejiciam te, ne mihisis sacerdos. Quapropter ,
omni de hoc contentione omissa, scripto prsesenti . ad tollendum omne scandalum inseramxxvxii ca- , **
nonem coactae in magni palatii Trullo sanctae ac
universalis synodi, quae quintael sexta dici solet:
qui sane canon ilasonatad verbum : Quia diversis %temporibus Barbarorum impressiones acciderunt, , " c
et urbes hinc plurimoe redactcesunt in potestatem
impioTum, ita ut deinceps hujus talis urbit prxscs *
post ordinationem suam non potuerit thronum ,
suum accipere.atque in eo pro conditione sacerdota- '
li collocarij et usu recepta cvnsuetudine lam ordi- &,

,
nutiones, quam alia omnia, quct ad episcopi perti-
nentofficium perficere atqueexercere: nosdignita- ,
tem
etvenerationemsacerdotiituentes minimeque , ,
volenieSyUtinjuriapuganorumjuribus
ecclesiasli- , ' *
;
cisdetnmentosil, in hunc modumordinatis, et ob ,


causam supra positam thronos suos non poisidenti-

buSy JHSSUumabsqueproejudicio sic conservandum C

,
detrevimu$,utetordinationc&dirersorum
clerico ,
rum juxta cunones xn$tiluant et aucloritateprcesi- ? ,
*
*
dentia serundummodum fruantuv^ac denique/ir-
ma etrata sitomnisab ips/s profecia administralio.
Non enim accurutione pernecessitatis tcmpus ctr- , &
cumscripta, lex dispensa tion is inanguslum cogetur , *
' ,
, 6 ; .
Prfflter hunc Vero canonem, SCriptO praesenti
lectores moneo, etiam edictura quoddam estare *,
memorandi imperatoris, domini Alexii Conineni,
mense Novembri secundaeilldiclionis publicalum, ,
ac liscalibus et ecclesiasiicis secrelis illSertum, D ^ ! ^ ^ , *
quod Slatuit (60), SOlum detere cilra ulluin , iinpedimentum eugi pontifices in orientales Eccle-
sias, a paganis possessas, licel ii, qui ad eas ,
renuntiantur, quos sorliti sunt Ihronos accipere ,
nequeanl proptcr maliliam paganorum: verura
etiam quod post ordinationem habere debeant, ,
quaecunque ante illam Conslanlinopoli habebant 8
jura: nimirum abbatias, adelphatorum anno- . ,
nas (61), et reliqua. Atque nos qtiidcm bacc ita , *
rogali perscripsimus.Caelerum Dcusille pacis, qui , . ^^
per Davidem prophctam clixil: Si populus meus , * *
praecepta mea servaveril, in virga visitabo inimi- , !>
cos eorum, et in flagellis iniquilales eorum; , >>

.
(60) Vide Novellam sextam Alexii Commeai.

((H) Quae proportiones fralnini sant, Qti t o c u t .

1181

4182

GRJECO-ROMANUM.

misericordiam vero meam dispergam a dili , * gentibus me, nec profanabo testamentum meum:
is ergo paganorum quidem infidelitatem dissipel,
, veluti pulverem ex area aestiva, sanctos autem
, . suos colligat, et paganorum eis det regiones ac
* tribus. Et dicat populus universus: Benedictns
. , *
Dominusjn saeculum. Fiat, fiat.

t , , , .

.
, .
,
' 79 ,
,
,


,
,
,

^
*
,
. ' *
,

defensor Slbi COncessis esse contentus, et

deces-

sorumsuorumvesligiisinsistere: quorum plerique,

sicut et ipse, per Dei gratiam omnigena fuerunt
ornati doccrina, supremasque sanctissim Dei
majoris Ecclesiae dignitates gesserunt, atque etiam
aliqui genuinorum in raorera pullorum aquilinorum alas sumpserunt, et ad magnum illum Conslantinopolis Ihronum pervenerunt: minimeque
dare debeat operam, ut annis hominum prope
niemoriam excedenlibus confirmata, mutarcntur
uno die, sepiarum in morera ;atque ita periculose
iam offendere, quam offendi: sed velie potius
pacem supra populum Dei, el supra sanctos ejus.
Verum quia nescio quomodo mularibus excitantibus scandala praeteritis, atque itidem iis, qiue

( Q canonice sialula sunt adversus

), , , . , ,
,
^ 3
,
, , , , ,
.

, ,

EJUSDEM
Meditatum, de duobus illis officii chartularii
scilicet, ac primi defensoris.
Cum magnus ille doctor Ecclesiae, divinusque
praecoPaulus dicat, non sibi quempiam honorem
sumere, sed a Deo vocatum ; sane debebat primus

inconsiderate

violantes quamcunque diuturnara consuetudinem

ecclesiaslicam (nam et illani perinde ratara esse
debere sancilum est, alque sacros canones) et
transcenso denique horizonte,privilegiacharlularii
conculere vult, el cum functionibus defensoriis
conjungere, more quorundam, qui diversae naturae
corpora sibimel inserendo copulant: curaque
instituti sui probandi causa, sanctaeet universalis
quartae synodi canonibus utatur, ac praesenti
verbis quibusdam ex libro, qui servatur in secrelo
sacri defensorii: proferam et ipse hoc prsesenti
scripto, quemadmodum a me petitum est, quae os
huic non abs re, meo quidem judicio, sunt obturatura; et vere cuivis pro tenipore chartulario
veneralionem concilialura, Igiturex canone xxiu

, Dsanctorum Patrum, qui Chalcedone convenerunl,

. flculnum piaesidium sibi defensor quaesivit, quasi

, judicet ipse de iis, qusuutofficiimonachorum et
, clericorum, quasique de boruraperegrnationibus
, - inquirat, easque veluti mancipiorum aufugia con, demnet. Nimirum annis paulo plus minusve
/,, cenlum anle clarissimum illum imperatorem
. Justinianum, qui hanc ecclesiam laudabiliter
, quasi quodam coelesti opere construxit, is canon
; publicatus fuil: quo tempore nullus eral sermo

, de defensoribus ex ordine sacro, sed ecclesiis

.

semper laici deiensionis causa dabantur. Atque

VARLE
W .

LECTIONES.

 83

JUS GANONIGUM

1184

-, hoc manifestum est ex LXXV canone concili Car- ,

thaginiensis, cujus haec verba SUUt: De defen&ori-

,
bu$ Ecclesiarum, qui ab imperatore peli debent,
est Ulliversis, petendos ab imperatoribus,

propter afflictionem pauperum, quorumgravami- .

indesinenter Ecclesia molesiatur: ut defensores m , tnterveniente providentia episcoporum, c&fffln/ur adversus opulentorum tyrannidem
'
^ Ilidem parethocex xv novellaimperatoris Justiniani, quae exstal libro vi Basilicorum, tilulo xvui , " '
in hanc sententiam : Defeosores ex incolis cujus- , ' , , tV&tou;
libet urbts per vices eligi, licet illustres aliqui - sint, el clarissimi: atque qos duntaxat biennio ,
defensionis munus sustinere. Quare cum defenso-
res et eligantur, cen dictum est, et eorum munus
certo temporis spatio definiatur : nugantur sane, , ^,
qui ex indicalo canone slabiliri perhibent id, quod , , *
a primo defensore asseritur. Verba vero libri de ^
officio primi defensoris, quae propemodum hujus- . *?modi sunt: flportetvos, si quisprwsbyierorum et , ^ *
diacoiiorumcutnaliquolitemhabebiC, eum quiac- C , .
cusatur, terlium ciiare, secundnm indicatum mo- , 80 *
rfwm, el non obscquenlem condemnare : haec, iu- -
quam, verba neque radicitus, neque vel rami, vel , /.
corticis reapectu, jurisdictionem chartularii in , ' .-, * ; ,
universes sacris iuitiatos evertunt, et ad defenso- , -
res Iransferunt.
, 6 Quippe non sic intelliguntur, de primi defensoris
sententia, quasi possit is cogere vel invitos eos, , ^
qui a diaconis et presbyteris quibusdam conve-
niuntur, fortassis ipsi laici, ut apud eum causam , \ ,
m

dicant, ob quam postulantur. Nam lemerarium C * - .

islhuc est, ac ne patriarchali quidem sacae am- , $ *
plitudini concessum, veluti legibus contrariura, , ' ,
quae actores forum reorum sequi volunt. Quod si
quis prirai defensoris mentem probans (nam et : ..
molitiose agentibus quod aiunt, interdum benedi- ( , . citur) vano cum fastu subjiciet, indicata veiba -), . , frrtfrzz
loqui de dtiabus partibus, quae diversis sludiis :
non distinguantur; sed quse communis sacerdolii , ' /
professione conjunclae sint: is audiet, hoc modo ^-),., 5 *
lemerdriam vacaiionem et justicium iudici non .,
chartularii duutaxat jurisdiclioni, verum etiam - ,
ipsiutpatriarchalis sacralissimi tribfnalis. Quippe . !*,
si hoc concessum sit, primus defensor jus dicet . ^, 8* audacter, imo suprema cum potestale, adAersus^ ^ , ,
pontiflcas, et diaconos, el reliquos sacerdotes, , ,
magni nonnunquam dignitatibus )ins gnes, quae - /., ipsius etiam primi dafeusoris jurisdictionem ex .
diametro transcendant. Quin et episcopianos sibi ^
vindicareconabitur, veluli qui episcopi ratiociuium .
sorlitus sit. Quod sane, quam absurdum sit, ne , . ,
dici quidem meretur. Caeterum quod quidam ait, *
eos qui a sacerdotibus apud defensoresob quam- /
cumque causam vel oivilem, ve! criminalem, in jus , ^ 4 t
rapiatur, per Ires dununtiationes esse arcessendos, , et coondemnandos si uon compareat (id eniro ( ,
prpnino fiat necesse est si concessum fuerit, per ^ *;

VARLE LECTIONES.
0 .

fl85

GRJBCO-ROMANUM.

86

xoO piSAfvj t>v * i&tav indicata verba libri de officio primi defensoris,
potestatem consequi primum defensorem, quavis
/ ), - in causa judicandi diaconus et sacerdotes, cum
j . eorum adversariis), idvero quo pacto sapientiam
! primi defensoris non indignum est ? Babse, quot
! illo concesso sacratissimae leges abolentur! quot
, orthodoxorum principum sanctiones! quotsancto
, [) * - rum Patrum decrela pariter et doctrin<e quse
, - ariis modis reis favent, dum eos per edicta tri ! ginta dierum arcessunt, et duabusappellationibus
, condemnationemeorumsuspendunt? Multae, haud
, dubie, atque omnen numerum exccdentes. Ilaque
- nullo interveniente animi affectu colligilur, emer gentem ex bisce verbis obscuritatera ambiguam,
- recte conciliari erid, quod in eodem libro dein
ceps perscriptum esl de libertatibus nimirum eos,
, quia presbyteris vel diaconis arcessantur ad reli , giosissimos defensores illorum causa, qui procla , - raant ad libertatem, vel in servitutem abripiuntur,
', si post edicla tria recusent comparere, una dun,
taxat parte prasente condemoari, propter sacras
, juris sanctiones, quae libertatem prope supra res
' , omnes fovent elinquiride hacjubent, exsimplici
etplano; nccita condemnalos quidquam ex eo sub. , - sidii caperevolunt, quod libertatis propugnatores,
, sacri sint ordinis homines. Quae cum ita sint,
, haud abs re primo defensori perraissum erit, ut
* iis quidem, qui opem ecclesiasticam libertalis
causa implorant, per jurisdiclionem suam subve ,
, nial: et reliquorum ad Ecclesias confugientium
,
causam tueatur, quemadmodum etubi legibusest
, definitum : adeoque potius his assistat, et defen . dat eos ab iuferentibus injuriam, sicuti no minis ipsius ratio postulat. Nain itasi se geret,
, ac sancte sancla servaverit, haud dubie venera- . tionem merebitiir.Ethaecquidem scriptasufficiant
. ad ea diverlenda, quae a primo defensorem profe , runtur. ac jura ronveliunt, in quorum inculpata
0 . - possessione chartularius est. Nunc de iis quoque
, , dicendum, quae pro chartulario faciunt. Vei dicat
, / ea potius ipsum veritalis os, et sol justitiae. Non
' enim ex nobis fabulam afferemus, instar illorum,
, , quibus aures puriunt ad orationem de eo qupd
,
ipsis expedit; et eorum more, qui ad aquam con , tradictionis examinaat rescontroversas: sed citra
,
fucum omnem ea simpliciler propouemus, quae
diutoraus usus longi temporis exercitatio, et sacrarum Lilterarura lectio nos docuerunt. Incipiendum
igitur, onde pnestat initium fleri: et a facultate majorem ad facultatem progrediendum
Caput sanctissimae Dei majoris Ecclesi, seeun
, . , dutn caput illud primum initio carens et aHernum,
, et infinitae potentiae, Dominum Deumque noslrum
, Jesum Christum, et spiritualis ille sponsue ejus,
sanctissimus cujnsque tcmporig universalis pa. triarcba. Cum autem ecclesiastica jura bifariam
, dividantur, videlicet, in ea, quae variis modis ad
, - ipsam Ecclesiam pcrtinent; et in ea, quaeper ca , nones peculiariter addicta sunt patriarchaB: opor , - tuit omnino principes nostros orthodoxos, qui
' - robusEcclesi&cgrtam legem dederunt,haec disptr*

1187

JUS CANONICUM

tiri in quinque secretorum religiosa raliocinia atque horum administrationem certis ministris . lt t i
commitlere. Nam minime conveniebat ipsum pa- , 9
Iriarcham, tam insigniter in omnibus speciem *>
sponsi prae se ferentem, occupari tractando rastro, , /^ k
mancipiisque satiandis. Indeigitur in hunc usque ,
diem, aquinque pracsidibus quos magistratus Exo- ,
cataccelos dicimus, tanquam a quinque scnsibus , , haec adminislrantur: nimirum amagno oeconomc, , .
a magno sacellario, a magno scevophylace, a , w>
chartulario, et ea praeside sacellii. Magnus oeco- ' , * ps*
nomus praediorum ecclesiaslicorum curam gerit : (
magnus sacellarius tam urbana, qu;im ulterius , ,:,
sita monastica cural (cum nrbis imperatricis de- * ecima tertia regio, sit ejus regio extrema), de sacris

cimeliis sollicitus est magnus ille vasorum cuslos

ecclesiarum in genere, atque etiam amphyteusium adminislratio, penes sacellii prafeclum
est.
Chartularius autem pro suaparte solus eadirigit,
quae jure pontificalus ad palriarcham perlinent. Et
quo quidein pacto cailerorum qualuor praesidum
institutiones seu electiones fieri debcre sancilum
sit, et quot nam quilibt* t horum cbarlularios laboris
coDSorlcs babeat, quotve suo in secreto ministros,
alienum hoc loco fuerit dicere. Non enim de his
loqui nunc inslituimus. Unde vero, et qualiter id
venerationis in signis chartophylaci tribuatur, ut
os et manus patriarchae nuncupetur, inquirendum.

xofioVcP

, -^-,
.

*0 >
, , ,.
*
, t&w;
ODXJ .
, ', **
.
. ' , &! *
, ) , . ' *;>

El quia nonnulli nomen chartophylacis ex eo deri- C

vant, quod meiubranas sive codices custodiat: ante

, ^
omnia tollendum, quod inde nasci posset, scanda- **.
lum. Chartophylax non est, utiquidam perhibent, , , ^ b ; ^
cuslos secren, et janilor (nam ostariorum vetns , ( *
eaprofessio est), sed idoneus jurium episeopalium ) * curator. Sic enim et nomophylacem, et scevophy- , . "
lacem castrorumprincipisdicimus. Quod si fortiter , .
hoc inficiaiites quasrant, qui fiat, ut aliorum sec e- , * totorum praesides,nondicanturcustodes,cumquidcm , *
rerum administralores sint ; cur unus, magnus ' * , $
vocetur oeconomus; alius, magnus sacellarius, , ' * *
alius, sacellipriefeclus: audiant, idem esse nomen ,
oecouomi, cuslodis, sacellarii el sasellii praBfecti. , , , **'*
Nam apudRomanossacellumabadministrationeet tlapa ' ,
custodia dicilur. Alque eiiam hincsacella patriar- .
chalis, qua maleflcicustodiuntur, non aliunde ap- , ft*
pellata esl; sicut et saculium, Sacellarius quidem , ^*dicilur monasteriorum administrator: elpraefectus , " **
sacelii deminutive, ecclesiarum ingenerecurator. , w
Caeterum ne bi quinque praesides unum duntaxat , "
haberent nomen, placuit diversorum officiorum ,
appellationibus eosampliores reddi debere.Quo Gt, /**
utactionumGnibusidemexistentes,officiorutn voca-
bulisdislinguantur. Hocmodorecte sublato dubio, , ^ .
quod adversus chartophylacem tacite nasci polerat , ^
reliqua etiamdeclarandaveniunt.Munuschartularii *~
varium el multiplex est. Idcirco sanctissimus pro , . ^
tempore patriarcha, velutalterura Aaronem, hunc , ^ ^ *
deligens, cum Mose dicit ad Dominum : Inspiciat ** *
0

11

1189

GILECO-BOMANUM.

90

, - DominuS DeuS patrum nostrorum, et univer&B

. carnis, hominem in hoc ccetu, qui egrediatur a
; , facie mea, el ingrediatur antefaciem eorum, et
, introducat eos ad me, el abducat eos a me: quibus
, 8 , dictis, manus ei suas imponit, et dat ei gloriam
, suam, utaudiant eum filii Israelis. Eliam ei porri git in manum annulum aureum, sicut et Dominus
' , , adMosem dixit: Et impones Ralionalesuper Aaro . nis pectus, et annulum facies aureum et accom , modabis eum labris ipsius Ralionalis, ut per eum
nomina filiorum Israelis describantur. Et quinain
, - idest ? Patriarcliale bulloterium, pro more suspen , suro ad chartularii pectus, receptaculum studii do , ' ' ctrinarum omnisgeneris, (dignisenim, quod aiunt,
. concedendasuDtdignilates),quointernecivosmunit
; , cum sigillo et gratia, peccatores convertilcum slilo
^, , etatraroenlo, gravatos afQictionibus defendit cum
baculo et iistula, dignos denique spiritus donis sa( , , ) ' cerdotalibus afficit: duni eos qui exlra gradum
constituti sunt, clericos facit; gradu compraehen, sos, perficit. Hoc patriarchalia describil et dat
, stauropegiaper universum prope terrarum orbem,
, ac multarum urbium ecclesiastica capita transfert
ad primi capitis regiam. Dal eliam chartulario
, , - patriarcba claves regni coelorum, siculi caro illi
. Petro, eidemque discipulo datae sunt a Doinino.
- Quippe sicut Dominus ad bunc, itamagous ponti, - fex ad illum : Quidquid solveris, inquii, in terra,
, - solutum eritin coelis: etquidquidligaverisinlerra,
. Q ligatum etiam in coelis erii. Etquod imprimis esl
, novum, nonsoium bic tantae potestatis largam con . , secutus est gratiam: verum etiam iis, qui graliain
^ , hancab ipso accipiunt.Facit enim polestatem mo ^ nachissacerdotum munus suscipientibus, audiendi
, . ralionea bominum, et peccalorum chirographa di- , scerpendi : quod alioqui solis episcopis a Spiritu
, sancto concessum est. Quod si videas illum in
. - synodo citra ineditaUonemeaproferentem^qusevel
^ , ipse, si dicendum ei foret, in medium afferrei
^ * Moses: itidemque silani in morem ea pronuntian.' tem, quae capitis ipsi verlex inslar nubis et aquae
. suppeditat: Aaronem videre non desiderabis, scri , - ptarum divinitus tabularum verba recitantem; ne, - que Barucbum, dexlre captivitatem Judaes descri< , - D bentem : sed contentus iis eris, quae cbartularius
J. . . .
^
1
'
1.1
*>

afraf
/ i i t / I I A Deuteronomium
I A * * n r m n m perficiunt.
n A*fi/*innt
IEstprae/ot n n m
aget,quaeque

<
terea quod mireris, cum sacri canones permiserint
< * urbiumduntaxatpontificibus auctorilalem docendi
, - populum ; nihilominus cbartularium solum more
, catechetico populum in ecclesiadocendi poteslatem
- sortitum esse : patriarchales eumdem cognitiones
, in litteras referre, suisque subscriplionibus el si gillis munire : magno praesidere tribunali, et jus
' * cum homini cuivis dicere, cujuscunque landem
, - forlunaesitacsexus in quaeslionibus ecclesiasticis,
' etanimi delictorum amendatione: tum vero sacer dotibus et rnonachis, in quavis criminali et civili
, / causa. Quippe vel ad ipsas usque Gades jurisdictio
, chartularii pertinet, si quis concesserit, eliam illic

1191

JUS CANONICUM

11

aliquos habitare, solio Constantinopolitano sub- . *

jectOS.
,

. ? ], *
.
Jani vero, quod praesidet ipse duodecim patriarchalibus notariis, eara ex sede fldem habentibus, quam habent duodecim nolarii lam
Veli, quam Hippodromi jndicum (mitto namque
dicere, bis duodecim : cum palriarcharum humanitas et submi-sio pelrabi se patiatur
ad everlendum ea, quae antiquitus i n USU SUIlt),
ac ratione COnsimili, quod praesidet ante metropolilanos in eleclionibus cpiscoporum ad vacantes
ecclesias, et iniis publiciscongressibus, qui extra
patriarchale tribunal fiunt, imo eliam in feslorum
publicis caerimoniis atqueconventibus, non solum
ipsas intra partes ecclesiae, verum etiam quovis
in loco, quod nulli concessum est diacono pterea quod diserlis verbis a XVIII canone sanct
acunWersalis primae synodi probibealur: quunam

; * , *. \
*
( , >

) , *>

* *

^
, *>
* * ,
, ' *
, ,
^ ^ ' xsJ
, ,
;
**

quaeso referes, auditor prudenlissime? Omnino fa- , leberis horum omnium poleslatem ei Iributam , , propterea, quod existimelur esse OS, et labra, ei * , " manus quodam modo palriarchae. Abripit me , proclivis impelus animi, nt dicam, el accurate
declarem, qtiam ob causam SUpra caeteros praesi- ,
des solus chartularius ordines ecclesiasticos ma- ** . " joris auctoritatis causa geminos habeat, episco- ,

pianoruin videlicet, acsecrelicorum. Sedquoniam
*
inslitulionis horum insigne quoddam f u n d a m e n - c ^ ,
tum CSt, ac rcs ipsa postulat, boc ipsum quoque (5 .
verilatis exhibendoe causa examinari : paulisper * , >
differamus eam orationem, qua supradictos in , ; ordines disquiremus, ac dicamus; quamobrem ,

.

praelerid, quod sacris canonibus COnlioetur, char- >tularius diaconomm in numero Consislens, ante ,
ponlifices sedeal. HC pervulgata qusestio roulta
diversis lemporibus excitavit SCandala, varieque
.
(Usceptata fuil inter Cbarlularium et ponliflces
SoliiConstantinopolitani. Cumqne COgDltio palriar- frJbiVchalis, pontificibusfavenS,eisdemobiterarrideret, , obindicali SUperiuSCaoonissenlenliam : prolatum ,
est edictum clarissimi principis, domini Alexii , *
Comneni, quo haec ad verbum continentur:
Ecclesiastici (62) decori curam majestas mea
gerens, et CUm i n omni civili Statu bonum dinemrequirens, tum hocinsludlOSUS incumbens,
Ut i* magis Ctiam sacris in rebus observetur ;
privilegia Cuique graduum ecciesiasticorum jam
olim IribuU, eumque Slalum, qui hactenus io eis
viguit, eliam deinceps imraulabilem subsislere ac

*:
,
,


,

permanere CUpit, et seqmim censel, Sanctissime

domine, velut a tot annis acceptum, et longO
jam spallO temporis observaiUTi, et perpetuis ab
uno teinpore itl aliud progressionibus hucusque
citra mutationem praeclare confirmalum ac Sla-

, , **4
, * * *
, ' ~
-

.
(63) Vide Novellam x Alexii Comneni.

1193

GRJ5C0-R0MANUM.

1194

^ . bilituin. Quia vero nunc majestas mea didicit,

, quosdam pontifices ambilione quadam impulsos,
chartularii dignitatem deprimere velle, perque
, - canones in medium productos contendere.non illi
, sessionem supra pontifices competere, quoties
, - eis alicujus negotii causa conveniendum sit, et
, una considendum in senatu, ante accessum ad
, , sanctilalem tuam : minime ferendum majeslali
, meie visum est, ut res tanto jam tempore proba , la, eta superioribus patriarcbis, ac pontificibus
, aliis, alque illis ipsis adeo, qui jam uon justa
/ ' de causa rixantur, diuturno silenlio admissa, u r , gente nulla ratione aboleatur, et quasi neglectum
, - aliquid convellatur. Quapropter quiddam ralioni
.
valde COnsentaneum et aequum Statuit. Quippe si
. adhuc pontifices immota non movere vellent,
, nec quae placuere superioris memoriae Patribus,
, et ipsismet longo silentio patientiaque ad hodierota , num usque diem comprobata fuerunt, ex incon , , slanlia velut oppugnare recte facercnt, et haben , , , dae ipsis gratiae, quod abjecto puguandi studio,
. pacem polius amplexi essent. At vero si quidam
, adhuc verba canonis usnrp&ntes, (quando a sen( ^ ) tentia longe absunt) libidinem suam probare
, OJ niiunlur, ordinemque nequiter in confusionem
, ? inordinalamcommutant: canonis quidem majestas
- mea contextum interpretari ac declarare mittit,
, - perceptu et intellectu facillimum iis, qui subtili , tate sunt imbuti, menlemque canonis altinguni:
veruin hoc in ponlificibus reprebendit, qu#d cum
, ,
,
,
$ ,
^ *


,
, ,

,
.

,

^ ^
,
. . , ^ -fl
,

,
,
.
,
,
- -

canonem nossent, ejusque verba peraccurate te

nerent, suam ipsorum conscientiam praeter r a tionem conculcarint,ttrejici canonem passi sint,
ac inferiorem se>sionem sub memoriae superioris
chartulariis amplexi fuerint.Ideoque prasacrorum
canonum conlentu, mercedem banc eis [majestas
mea] tribuil, ut suas ad Ecclesias abigantur; ecclesiaslici canonis etiam hac in parte vestigiis
insistens, et ad adversus canonum contemptorcs,
ipsos canones sacros in subsidium producens.
E l quoniam hoc promulgato ea, quae longa
consuetudinc invaluerant, per ipsius etiam principis edictum magis stabilita fuerunt: charlulan u s i n hunc usque diem sedet ante quemlibet

pontificem, licet dignitatem habeat ab ipso principe concessam, ut hyperlimi, vel protosyucelli.
Acluac quidein ambiguum boc ita solutum fuit.
Ego vero sicut imperatoris sanctioni, prout legibus receptum est, assentior : ila sententiam,
chartulario primam sessionem astruentem, per
solam non scriptam longissimi temporis consueludinem, quae legis (ul anlea scripsiinus) loco ducitur (63],miniine probo. Quippe lunc scio diulur
nam consuetudinem pro lege valere,omninolainen
in judicio prius examinalain, cum leges et canones

NOTJE.

(63) 1. 34 O.Delegib. et 1. 3 C. Qua sitlong. consuet.

PATROL. G R . C X I X .

38

H 9 5

JUS GANONICUM.

per eam non debilitantur. Igitur aio,chartularium , ntfliy

habereprimamsessioneni eliamsecunduin id,quod ; *..
Sacriscanonibu8COnlinetur:qUOdsane sacraprinci
. 6 ; *
piscircumspectio tunc gponlereticuil.Nam licelin- , j i r a dicatusille Nicaeni f>rimi concilii canon statuil, dia- *
' COnumnecparticipare, necsedere antesacerdotes, ' ' ^ orrt
septimtistamen canon sanclae ac universaiis sextae , -***
synodijubet,ulisquipersnnampatriarchae, velsim- , *
pliciter episcopi geril,anlesacerdotCSSedeat.Ideo- . i t>
que roagnusacsanctUSetiamCyrilluSjAlexandriniJS ; ,
papa, capiti fasciam circumdedit auream, quo , ; ; ,; %
tempore sanctae et universali lertiae synodo praB- ; . > -
fuit. QuippeCelestinilocum obtinebat ejus, quiRo- , ' ; ';
manam tunc regebat Ecclesiam; quemadmodum ;, * r w
Hquet adis ejusdem synodi terti. Et qua Ce- . lestinus Utebatur gloria, secundum sanctionem , : *JTapostolis aequaiis illillS sancti magniqiie Gonstan- , ;
tini, factam ad sanctuin Silveslrum, cum lmperii , .
SCCplra per Dei providentiam ex veleri Roma ' &,
transferrentur in hanc urbem urbium principem ; , \?>*.
qua Statuitur, aurea fascia tum ipsius sancti Sil- &*
vestri, tum SUCCessorum ejus, poutificum Roma- , ' 7, V*v
norum caput condecorari debere : eadem et Cy- , *rillus exornabatur. Quamobrem el ii, qui post , ' *ipSUlil Alexandriae pontificatum gessere, propter , * *
aBtemam memoriam PJUS, quod tunc decretum , fuit, eodem modo in hunc USque diem litulo SUO , * t t i ^
COhonestantur.Cumque omnes alii capilibus aper- . * <
tis 16S sacras pcragant, solus Alexandrinus pa- W J ^
triarcha rem divinam facit, fascia dicta capul ob- . i
VOlutuS. Quinetiam illos cardioarios Papae COnsimiliter videmus pileis aureis omalos (64), , **
veluti Papaepersonamrepraesenlantes,ejusquejura , *
fuicientes. Nam appellatione cardinis apud Roma- '.',
kor
nos poles forium veniunt. Itaque eonsentaneum . ; ^
est, eoshaud dubie verum dicere, qui perhibent, )**^
etiam cujusque temporis chartularium aurea ejus
IDOdi tiara, certOS ante anuos, in publicis quibus- ,
***
dam conventibus usum, qui non lantum pro more ' , t ' * v
haberentur in Ecclesiis, verum etiam in proces- , . *
sionibus, et foris publicis. Atque cquidem certO , *
SCIO, in hunc usque diem reposilum esse pileum , b ejus modi auro interspersum in arca charlularii : ***
neque longum intercedit, ac remotum ^ . wtkf*,
spatium, sed rei memoria recens esl. Nec ignobi- , *
Hs invidia, vel impenta SCllicet religio, niagnum . *
ejusmodi privilegium hujus officii aboleverunt. , >*.
Quippe per ipsam te verilalem obtestor, per cha- , **,
ritatem fraternam, peraniorem erga Deum, dic , *~
mihi, quodnam majus fuerit operas prelium,quam tf"**
chartularium videre nonnunquam fomm - , /vov ^, "
Cedentem cum auro interspersa tiara, qui mulo ** ,
vehatur, et more patriarchali ornalus silalbo lin- ^
teo,quemadmodum id quoque per indicatam san- ; 4 *
G

VARliE LECTIONES.
8* .

.
(04) Notte cardinales Ecclesis Rom. olim daodecim Aiisse.

4497

GRJECO-ROMANUM.

1198

, ctionem statutum est, et excubitorum habeat

. - satellitium ? nisi quis dicere velit, plus honoris
. ' deferendum capili.quam manui,vel alteri membro
, , corporis.Nam haec comparatio, ceu stulta, nonin - slituitur.Sed redeundum, unde deflexit oralio, et
' ! inquirendum, quaraobrem aliorum secretorum
. praebides secreticis duntaxat servitiis utantur :
5, - cum chartularius aucloritatis majoris causa gemi , nos habeat ministrorum ordines. Itaque dicimus,
. , in eo versari jura chartularii,ut animorum sordes
. expurget,acmorbis corporeismedicinam adbibeat.
, ' Ideoque siatutum est, baec esse dirigenda per ge , minorum ordinumadministros. Sive igilur jus di ,
cens praesideat, el judiciaros percolans inlelle , ^ 1 ctus, leges cum legum sanctionibus componat, et
, . canones cum tanonibus conciliet : sive causas
, , agens, propositiones et objectiones sub incudem
, revocet, et has quidem velut abradat per Lydium
- cognitionis lapidem, illas admittat; sive denique
. ^ - judicia notariorum partriarchalium ponderet, per
,

secrelicorum minislrorum decreta magnaro auclo , ritatem consequitur; praesertim cum solisinrebus
, * judicium lexit. Sin ita praesidet, ut segritudinibus
,
animiremedium adhibeal,et putridorum vulnerum
. ' - fceditatem inspiciat, ac nonnunquam ferro latens
, - vitii malutn adurat, nonnunquam mitia inspergat
, , - medicamenla, ordinis episcopianorum ministerio
. . utitur. An voro interdum sic jubente ac volente
, , patriareha usuveniat, ut aliquod horum privile tav giorum loco moveatur; equidemscire non possum,
. et veniam merebor, qui consuetudinem antiquam
, doceo.His igitur in hunc modum recte declaratis,
, , ut arbitror, necessarium mibivisum est, utjustam
petitionem ad cujuvis temporis chartularium in sliluam. Domine mi cbartophylax, talentum fidei
* tuae creditum ab omnipotente Deo, per ignaviam
, ) " tuam ne defossum sit; ne servus nequam et ingra . lus appelleris: neve magnorum bujus oflicii pri vilegiorum s, nimiaraansuetudinetua prodatur,
, sed inter nummularios distribuatur,et duplicetur.
. , , Alterum te scopum Deus episcopalem manum
; constHuit. Quo (it, ut ad os tuum omnipolentis
^ , & ^, ^ Dei domum omnes ingrediantur, et ad os tuum
,

egrediantur. Non ergo dixeris : Quid dari mili
, * , ^ possit, et quid adjiciad solliciludinem perpetuam?
* , Neve (acueris, nec demulseris, nec locutus fueris,
, - veluti qui hominibus placere velis, inquit magnus
. illePauIusapostoIus instar illius pravi mercenarii,
. , qui apud scmetipsum susurrabat : Deficiat, quod
, , d flcit, dispersum non colligatur, contritum noo
, , ,
, redintegretur. Suflicit namque diei afflictio sua.
, Sed potius apostolico moreveritatem inconspectu
. DeinraedicatoJnstaopportune,imporume. Redar ^ , gue,increpa, cohorlare, lolerans esto, facoffieium

evangelistac, niinisterium tuuni imple. Ac furtassis

- ita juvenililer absoluto pncclaro cerlamine, prout
, . , abs te poslulatum fuerit, et conservato ministerio
. tuo cilra insidias, ac minime deminuto, in nullo
, *0 huroiliabis adversantes, ac dices : Cursum absolvi,

4199

JUS CANONICUM

fidem COnsemvi. De Caetero reposita mihi est CO- , ;.

rona justitise Quae quideni dabitur libi ab omni- ' ( , tpro;
potente Deo tam in hoc saeculo, quam in futuro, . '
idque in Ghristo Jesu Domino noslro, cui gloria
et imperium in sseeula. Amen.
A r r o r .
EJUSDEM
Cognitio, de disceptata in synodo quoestione,numf ,
, , ltv*>
unus et idem duabus sobrinis jungi debeat.
.

^*.
Atheniensium tam iudigenae.quamadvenae.nulli

, , \
alii rei vacabant, inquit magnus ille Paulus,quam
ut aliquid novi tum proferrent, tum audirent. At . ' u
vero Ecclesia Dei, vel sacra potius regia sanclts- ,
simse Dei majoris Ecclesise, a sanctis PatribuSj ,
z^t
decreta corroborans, omnem superfluitatem novi- ,
tatis speciem habentem radicitus exstirpat, et eul- ^ *
mum veriialis ad ferendum fructum centuplum - *
vultcrescere.Proficit enim perDei graliam,inomni . , *
accepta Deo tam oratione, quam negotio. Quam- ) . *, &.
obrem etiam id, de quo non ita pridem quaesitum ,
est in synodo, num unus et idem duabus sobri- \
nis copulari debeat, minime voluit ceu novum ,
aliquid, in angulum aliquem cadere ncglectum : ' ? *^*
sed uti rem ulicujus momenli et utilissimani, ad , . w.
examen publicum proposuit. Et quia sanctissimus , x s v o n
ille sponsus ejus,et canonicarum tradilionum mc- , cr
dilalor vigilantissimus,nos quoque panicipes ejus , * :
boni esse voluit, dicimus aliquos lalam el oflen- ( *>
, *>
sionis experlem (ut ipsi quidem aiunt) viam ape
ruisse Demetrio, qui Mariae cujusdam marilusc ^ ^ *< **>
fuerat, matriraonio copulandi sobrinam ejus, no- , ,
mine Tbeodoram. Et interrogali, quamnbrem, et 8 , ffiyi
quorrjodo ad boc invilenl, aiunt, bunc contractum ,
ad septimum gradum perlingere,propterea quod , *
Demelrius et Maria, conjux ejus mortua.personas duas, et consequentur gradus duos constituant, , *
licet ob consensum et amorem mutuum pro una . * , * \
carne baberenlur. Nam Maria, inquiunt, sextum ,
cum Tbeodora gradum habuit, non ilidem Deme- , , ftdH'*
lrius,veluti qui ad personam septimam,et ejusdern . , ^
numeri gradumreferatur.Alsecundum thema /5) *?~
capitis xxxii tituli libri xxviu Basilicoriim, et , * ^
canon L I V coactae in magna palatii Trullu sanctre obioufi**aic
et universalis synodi, usque ad gradum sextum , '
malrimonia tam ex affinitale, quam cognaliooe r#*conlracla,constrixerunt.Qu8B verosextum sequun- . ,
tur, libere COnflari permiserunt. Ac lainelsi pu- >>.
blicatus sil rccens lomus synoilalis, confirmatus , , cais
etiaai edicto imperatorio, quu praccipilur, ne " *%
gradu seplimo conjuncli per cognalionem, matri- |/*
monia conlrahant: lamen ad hcc ii, qui eodem , . ^
gradu per affinilatcm sese constrigunt, non con- , ^
slringuntur. Magnum enim diserimen cst inter * * ^
necessitudinem sanguinis, et cognaticam simpli- , ,
citer propinquitatimi : ac magna inter baec stabi- . *%^*.
lila ratio est, alios copulans, alios dirimens. Etiam ,
4

NOTiE.

(65) Quod paragraphum nostri dicunt.

1201

(HLECO-ROMANUM.

1202

. - plerique horum syllogisticis argumeritis, et per

, abductionem ad impossibile,rationes suas fulciunt.
, Aiunt enim si concessum sit.Mariam elDemelrium
* , post copulationem unius fieri gradus, absurda
, multa concursura : verbi gratia, quod Demetrius,
, , < - qui Maria3 maritus esse perhibetur, et patris ejus
, " gener, ejusdem quoque filius, et frater Mariae,
, - propter identitatem gradus.sit appellandus.Atque
. boc modo dirimendum matrimonium, veluti quod
, , ad concubitum fralris cum sorore teudat. Addunt
, /, buic absurdo eos etiam successiones ab intestato,
>. tam ipsorum inter se, quam parentum, imo etiam
, propinquoram, sibi vindicare. Consimiliter ex una
parte duntaxat affines inter se copulari nonposse,
quemadmodum alfinitatis jura statuunt: sed idem
*' .
B

in his faciendum, quod in nuptiis sanguine propinquorum

Atqui dicunl, in consuetudine Romana,et statu
' ,
, , ecclesiaslico,contrarium bodie observatur.Patruus
. enim, et fratris filius, cum amita et fratris filia
, sine impedimento copulantur.quigradumexaflini , tate sextum oblinent: cum sanclissimi patriarchae
Sisinnii lomus consobrinos veluerit cum duabus
>
. - germanis sororibus jungi. Urgent praelerea, nec
, , inhonesti quidquam, vel quod nomina confnndat,
, ex eo irrepere, quod idem duabus sobrinis copu * lelur. Tunc enim, inquiunt, accurala ratio nomi , ^ uum babetur, el eorumdem confusio cavetur, cum
, cognationi fortuna servilis intercedit: iton cum
ex copulaiione conjugum iegibus adraissa, velut
* , > - ex radice quadam, rami convenientes procrean^- . - tur. Nani si datum fuerit eliam in his obsei vari

- nominum bonestatem, et declinalionem confusio , nis, velut in arciura redigetur etiam ex sobrinis
32 " ' natorum, et ordine sequentium licita permitlen , - daque conjunctio, ne videlicet contingat ex eis
, > . , . genitos appellari fratres simul, et prognatorum
^ , ex sobrinis filios, quod ininime visum est. Et haec
, , quidein illi. Nos autem prius considerabimus, an
*/ , ? , leges aique canones censcanl, conjuges pro duo. , bus gradibus babendos, ac proplerea permittendum conlractum, quo de agitur. Disseramus
.
igitur, et quasi repelamus ab ipso apice, quae dicenda veniunl.
Aiuat quidam vocem Domini, qua dicitur,
,
, - Erunt conjuges una caro, non de idenlitate acci , ; - piendam,sed de amore ac consensu.Quippe nisic
, / - oraculum Dominicum intelleclum fuerit, copulati
., : , */ conjugio vocandi essent fratres ac sorores, non
/, - conjuges.ac dcincepsquoque sequerentur iofinita
. : /, *. incummoda.qua&tionis absurditalem majoremeffi , cieulia. Audianl ergo, proposiliones falsas neque
, per syliogismos voritatein concludere, neque si
, deducanlur ad impossibile, subjecti naturam mu ' lare : sed ex confessis et errore carentibus solem
#* . ' vcrilaiis oriri. Nam verbi gratia, si quis dixerit,
4

WMJE
"8^ /.

LECTIONES.

1203

1*4

JUS CANONICUM

Omnis lapis anima praditus est : ac rursus ex , , *-*, Hca

altera parte, Omnis smaragdus est lapis : et con- . Oi; 2^
cludat,Omnis erga lapis smaragdus estaniina prae- ,..... ^,
ditus
colliget, extremumque mendacium. . vt>*afe
Unde fit, ut qui dicit per matrimonii copula- .**,
tionem esse factam personarum confusionem, et conjugium esse transmutatum in fraternilalem, , , *>
atque ita forte absurditatem conoludit; compe- , .
dem linguae, non veritatem colligat. Quod cum , jira
ita sit, cumque post conjunctionem sexus uierque ,
maneat integer, nemo tam sit audax, ut ipsos ,
conjuges appellet fralres,ad reprehensionem dicli . , *
divini, cujus verba sunt : Et conjuges ipsi non . ' ,
amplius erunt duo, sed unus. Quippe sicut olea- ,,
Ster propterea dicitur oliva, quod ramu? ^

ejus in olivam translatus s i l : sic neque palrem .
'
'
"
*puellie, socerum puellae vocabimus, Quo sane , ,
stabilito per demonstralionem certam, et cui
contradici nequeat, nostra quidem opinione, ne- ,
que vocari licebit alterutrum eorum ad succes- ^ ( ;
sionem defuncti, vel alicujus ipsi sanguine pro-
pinquorum (quo enim idpacto? cum possessioues ), ta i i accipiant ii, quibus legc deferuntur) neque repre- ,
hendi poterit, aut abominandum erit, si quis . sscs*
dicat, iisdem finibus circumscribi contracta . *
et affinitate et ex cognatione malrimonia. Sic , ( **}
enim canonibus est statutum. Quod autem pa- , i j &
truus et fratris filius, cum amila et fralris filia
copulentur, non est, ut aliqui perhibent, per ,
COnsuetudinem nonscriptam introductum,vel s i n e , *?*
traditione per etatum ecclesiasticum invectum : , ! r r
sed clarissimi principis, domini Alexii Comneni
sacrum edictum, prolatum ad suggestionem Bar- oft
dse cujusdam, qui Xerus appellabalur, et rcce-
ptum tam in republicae, quam in ecclesiarum ar- ". *
chiva et codices, ejusmodi nuptias liberas fecit, , *
pro ea protestate, quae coelitus est imperatoribus , ,
data. Non igitur accuratus Ecclesiae slatus calum- , , '
niandus est. Nam matrimonia ex affinitate, ad , {*7
sextum usque gradum et coarctabat semper, et , ***
adhuc constringit sicut etiam matrimonia ex co- *
gnatione : in quo tam legum, quam canonum , *,;
statuta sequitur, et tomum illius sanctissirai , , < 3
patriarchae, domini Sisinnii. Quod enim ad ejus .
eversionem ab imperatoria sacra majestate promulgatum fuit, ut in effeclum deduceretur, juslus il'<
judex minime voluit: quemadmodum norunt initiati, nec in errore versantur.
Alqui, Subjicit adversarius, ne id quidem,quodD
, , *
COnfusio et dedecus nominum introducatur, ob IttotV*.
graduum necessitudinem, quominus primae con-
jugis SUJB sobrinam ducat Demetrius, impediet. .
Hoc enim illis etiam sanguine propinquis usu- " <*
venit, cum inter se copulantur, qui vel octavo se ^, ' * ***
gradu contingunt, dum conjuges absque pudore , *;*
vocamus, quos natura sobrinorum filios agnoscit, ,
eorumque Hberos pro tratribus ducimus, cum a , k *
natura sint prognatorum ex sobrinis filii. Cur ergo . ^
novum et insolens sit, idem hoc etiam in prae- * ; ' ******
senti questione dici atque fieri? Sed audiant, ,
qui h&c ita colligunt, quod, quemadmodu n ea, , ?**

! 1 J

1405

GRiECO-ROMANUM.

1206

lyx * oJ
quae eis Gades sita sunt, accurate seiri ac describi
f-ilv * - possunt, cum quae ultra Gades sunt posita, pene Irari nequeant: sic etiam matrimonia, quae intra
! , sextum gradura contrahuntur, vel ipsa ratione
^, , *!- naturalis aequitatis et honesli damnentur: quae
.
autera extra gradus hosce suspendunlur, necdiriT 2

<. ! -^
,
taxvov , ol

, ,
,
, ,
.
, ,
, ,
. ", .
,

\ ( ,
/\
) *
, ,

' ,,
.
, * ,
. *
, ,
/.
.
.

! ,
; .
* / ^oJ ,
^,

,
-<tav .
,
rjxl

, ,

- .
.
,
, . * .
.
. !> '
, .
, .

\\W\M

mantur, nec releveotur, excepto solo ex sanguinis conjunctione septimo gradu.

Nam illumlam imperatoria sanctio,quam tomus
synodalis, sexti gradus malrimoniis exaequavit. Et
quando jam satis disseruimusde iis,quae nonnulli
bac in quaestionc allegant,sintne conjugesad unum
referendi gradura, necne : age proferamus etiara
id,quod de quaestione proposita nobis ad animum
accidit. Jurisconsulli, qui do nuptiis prohibitis
docet llbro Basilicorum xxvm, titulo, v, bifariam
cognatos dividunt: ascendentes et descendentes,
liberos scilicet ac parentes; et in eos, qui sunt ex
transverso, fratres inquam, et reliquos sanguine
propinquos.Etascendentium quidemacdescendentium.sive legitimi sint,sive naturales, sive adoptivi,nuptias probibenlininfinilum : eorum vero,qui
sanguine propinquisunt,ad sextum usquegradum.
Poslquam ista subtiliter exposuerunt,et oculis subjeceruntgraduumprofundam etpenetratudifficilem
obscuritatem (impeditissima namque ul ipsorum
verbis utar nec perceplu facilis est in iis, qui sunt
extransverso graduumioventio),disertisverbishsec
etiam adjiciunt: Sunl et aliae nuptiaD , non illffi
quidem propter jus cognationis,sed propter afOni~*
tatem non procedentes. Affinitas autem est necestudo quaedam personarum,per nuptias nobisconjunclarum, citra cognationem. Ergo quem sibi
gradom post initum matrimonium vindicent conjuges, pure illi quidem non docent: subjungunt
tamen, aliqtiem nurum suam, vel privignam, uxorem ducere non posse. Nec item novercam, vel
socrum : quoniam malrum loco sunt.Consideranda
igilur anleoniniagraduum ratio.Sic enimexaequari
poterit ipsa questionis velut acclivis ineequalitas.
Gradus cognationis dictisunt a simililudinegraduum alicujus scalae. Nam sicut illse principium
sumentes a planitie, sursumque tendentes, ad
descendendum vel ascendendum nobis serviunl .
sic et hi gradus, velut ejusdem naturae rami ex
radice. primo scilicet parenle procedentes,cognalionem perficiunt. Videamus ergo, quaenam radix
acprincipium intervirum etuxorem sic intercedat,
ut ad cam sil recurrendum, et ab ea ceu gradu
quodam ad ipsosveniendum Nulla prorsusexisiit.
Nun enim dicere quispiam potest, Petrus genuit
Dcinelrium. Idem et Mariam procreavil: quo fil,
utibiduorum graduum cognalionc junclisunt.Hoc
enim manifeslissimum mendacium est. Multo magis
cavebit aliquis,ne dical, duas persooastiniusessc
gradus.Quippeduae generationeseos produxerunt.

LECTI0NES.

Vide cclogam Basilicorum ; vide tit. de Gradibus cognationis, d. lib. Basilicoiwn. vide tit.
de prohib. nupl. d. Ub. Basili.

1207

JUS CANONICUM.

Nimirum qui dicunt, conjuges inter se vel unius, ; ; , t

vel secundi esse gradus, quique per gradus eos ita , librant, uti solent res illae, quae pondere, vel men- , , , * 2
sura, vel numero constanl; similes sunt interro- ,
gantibus,quOtupleiistudpavimentumlapisambiat, ; , . rc
etrespondentibus, duplex. Quippe cingituralapide , .-*prasinicoloris, et ligno cedrino circumdatur. Qua- . , &
mobrem apte dicimus, nec ad duorom graduum ,
necessitudinem referri conjuges (quo enim id ( , *ft>pacto? cum eamdem radicem et generationem non , **;
habeant, ac ea causa naturaliter non dividantur): ' ,
nec etiam unius et ejusdem esse gradus, propter , . ^;
unionem carnalem,utinstarmulsi commisceanlur, ; *
(qua enim id fieri ratione possit, cum personae , *
maneant integrae ?) sed propterdivinam ac saluta- , rera vocem Domini, etDei, et servaloris nostri Jesu , .
Cbristi, quidixitad discipulosipsuminterroganles, /,
liceretne homini divertere ab uxore sua, disertis ,
verbis haec subjungendo : Non legistis, eum qui ab , , /**
initio res condidil, maremelfeminamipsosfecisso:
qua de causa relinquel homo patrem suum et ma- , ' $
trem, et agglulinabitur uxori suae. El erunt hi duo > *
in carnem unam. Quare non amplius duo sunt sed , * ^,
una caro : propter hanc ergo vocem credere nos et , i * >.
confiteri,unumpropemodum unaminem hominem, , *
qui duabus in personis cernilur, pro conjugibus . *
matrimonii causa haberi. Sed enira permittendum, .
utrivusorationiseliam ad aliud quiddam opportune
currat.

Unigeniti Filii Dei incomprehensibils erga nos
demissio, et pignus salulishumani generis,cum ex , ^
aliis multis mysteriis magnilicalur, tum etiam non , *:
parum glorificaturexbenediclione nuptiali.Quippe , *
cum obnoxia peccato conjunctio in universam ho- . *
minum massam fuisset dedita posl draconis invi- *
diam, et mandati divini transgressionem, jamque , malum illud ad alia malamajoraprocessisset; cura? , :*,
beniguo Deo fuit regeneratio nostra et instauralio. >
Itaquecum unigenitusDei Filius homo faclusfuisset , /;inslar nostrum, propter nos, et omnem aliam ad- , ;
ministrationem implesset,uli nos beatitatem prisii- * , '
nam recuperamus: etiam nuptiisin Cana GalilsBse *, > 4jii*.
celebralis benedixit, el aquam desperationis in , 1**
vioum vera Dei cognitionis mutavit ; certiores , * ;
per hoc reddens homines, quod feminae non am-
plius in doloribus liberos pariant, nec qui pro- , - >creantur ex COpulatione matrimoniali amplius D ,
pristino more dicant, In peccalis concepit me ma- , * *
ter mea: sed Dei pnecepla servantes, quemadmo- , *
dum primus ille parens noster ea servavit ante , & -
transgressionem, eumdem honorem et gloriam , ;
consequantur, qua fuerint ornati primi parentes , "
.
anle inobedientiam.
, , ewrv
Honorabile namque matrimooium est, et lectus
impollutus, qui salulem largitur. Quae cum ita . *, *r
sint, et cum labulae divinitus scriptae dicant, Non
ingredieris ad quemvis necessarium carnis tuse, **yyut reveles pudorem ejus: cum primus ille parens * noster alibi respouderit, Jam magis uxor roea est . * I* *
G

1909

GRiECO-ROMANUM.

os ex ossibus meis, et caro carne mea: equidem

* dicere non audeo,conjuges alieriuset alterius esse
, * carnis, licet 60S in duabus personis video: meritO
condemner illorum more, qui scriplas et non
, scriptas traditiones reprobant, qu sanclarum
. Ecclesiarum el Salulis nostriB pignus sunt. Imo
- potillS StatUO, pro una came ducendos, el iisdem
oOat, - consiringiniaritum Iegalibus et canonicis pracceptis,
, quantumscilicetcopulalionem malrimonialematli , net, quibus Ct conjux ejus includilur : idemque
. vice versa locum babere. Aique hac de causa non
Demelrilim in UXOrem ducere Theodoram,
ooSpav , , quffl Sobrina ejus habetur, propter malrimo . nialem ipsius cum Maria conjunctionera.Assentior
tiam iis, qui matrimonialeni ejusmodicontractum
Demetrii prohibent legum ratione (66) quarum
, , verbasunt:In nupliis non solum quid permissum
- sit, sed etiam quid lioneslum, considerandum est :
, d
animadverto, inhonestissimum csse, ut qui
, - bactenus a sobrina vocalus fuerit offlnis, postea
. conjux ejus appellelur. Et quia noimulli Utenles
' , ' , - verbis scripti synodalis, publicati die xxx mensis
, - J | u indictione duodecima, CUiTl esset patriarcha
, sanclissimusille dominus TbeodoshlS,et nosofficio
, cbartularii fungercmur, quo in scripto circa finem
. haecverbalegunlur: CumenimcekbratacumJoan ,
sponsalia, Ceu minimc COIlStantid, SOlvatltur,

, propter (Blutem Irenas impuberem: rccte Irena $o

- brinoipsiuslegematrimoniali copulabitur.Qnivpe
. - nec pro persona cognata Theodorus Irettam ducit,
, , - nec affinUutisvinculit afque legibtis con&tringitur
, propteveaquodsextum ex affinitategradum exce
dat.
, His ergo verbis ulentcs, lacere nos volunt, qui
, jam conlraria staluimus: primum respondemus,
, cujusque temporis cbarlularium,qui os patriarehae
, esse ducitur, ea tuin dicere, tuni scribere, quae
. - capitis ipsi vertex inslar nubis et aquaesuppeditat.
Ideoque nec culpandos,nec laudandos nos pulabil
, - quispiam, qui vel recle praesentem causam, vel e
. conlrario male liUeris Complexi siinuS.Nam
" Baruchi,scrib;E munere functi nolavimus quaicun* , . que lamentando Hicremias lamentatus csl: et Aa D ronis more proloculi sumus,qiKCCUnque loquendo
, ' loCUlUS est Mnses Quod aulem illlcllectus nostri
iv ' , ' . le nuitati lunc remodio fuit in bac quaeslione, per , scriptum a nobis e.sl in tapite secundo lituli XIII
- Nomoeanoni. Quippe caput illud intcrprelanies
, , - diximus, % liarn edicto inq>ratorio prubibiluni csso
. , nialrimonium, quo de agilur, licel in acla rclattlH)
, fuerit, Cl Ecclosia proiliulgaliunem ejllS noii
85 , - sustineat. I)eindesubjicimus, quod cumnolaliones
priscsc profcrnnlur, et consimilia scripta ecclusia, * Flioa, pMVissimum et ipsa culiccm quaBSlionis hup o s s c

u m

VARIiG

LECTIOINES.

83 ,
NOTJE.

00) Semper. D. De reg. jur. E l 1. 42. D. De rit. nupi.

1211

JUS CANONICUM

1212

percolantia et iniquissimam hanc appellantia; oVVi; /, ncnio sane, qui ad evidentem rauonem non conni- : ' /,
voal.ila quidera velut abolila damnabil,pra3srrlim '., /^ ouvoouau
cum nec sublata sint diserlls verbis a pracsenli , **
synodali scripto; qua3 autem hoc continentur, .
canonis et legalibus doctrinis exaequabit. Itaque *
respiciens in auclorem et consummatorera fidei , , *
noslrae, Dominum ac Deum nostrum Jesum Chri- *
stum, rursus aio : quod cum magnus ille Paulus , ' * *
dicat, Mulier corporissui potestatem non habet.sed ,
maritus: ac similiter murUuspoleslatem corporis ' . *
8ui non habet, sed uxor: itidemquecum sacri ca- ^
nones et tomi cum vidua malrimonio copulatuir , pro digamo ha!>entes,ad gradumaliquem ecclesia- , '

,
sticura pervenire non sinant: ac ne defuncli qui-
dem sacerdotis conjugem ad secundas transire

,
nuptias permiltani,idque omnino propler identi-
tatem corporum ipsoruin,quemadmodummanifes- , , .
to liquet ex xxxi et xxxn capilo lituli primi libri , ' III Basilicorum, et XLIV canone sancli Basilii, ,
cujus in fine dici'ur, Nos diaconaa corpus, veluli , , *
quth consecrata ftieril, non amplius inusucarnali esse permitlimus : equidem judico canonicum et ,
legilimum esse, ut auctoritate probibeatur ecle- o-joi
siaslica, quoniinus unus el idem duabus sobrinis ,
copuletur, ac vice versa : sique clam ejusmodi , ,
quid factum fuerit, de induslria dirimaiur, et in-
terveniente pcana corrigalur.

EJUSDEM.
c ,
Epistola de inceiisis, quce patriarcha dmi
,
solcut eo die quo catechem habelur.

JUS

,
,

Tu quid.m, charissime fili,gloriosissime judex,

,

el pnefecte judiciorum, cum Davide psallens :
,

,

Inlerroga patrem tuum, ac dicet tibi; scniores te,
ac renunliab ini tibi; recte cognoscere cupivisti cx , *
nobis, qua dc causa dari populo suleanl a cujusquo ; ,
tempons sanclissimis patriarcbis incensa, post
liabitain catecbesin. Ego vero faces affectionis * . *
liauriens iu exsilio, cunclabar hactenus in respon- ,
dendo. Sed quoniam cuivis pelenti, el sempcr . ,
quidem, tam lingua, quam manu dare debere , didici, haic ad interrugationom ex teinpore re- '., .
spondeu.
D
*Celsissiinam sacrnrum imperalurum circumspeclionem.el patriarcbarum ampliludinem, inUr , ,
alia reddebant olim augusliurem etiain annuae /, ^,
rga3, ac baioruin largiliones. Juippe sedebanl 3 .
annis singulis cujusque tcmporis patriarehsc ac , *itnperatores, ct per bajc subditos ad benevolen- .
li.nn invitabaut Novil boc patrum conscript<>rum , \*
atnplbsimus ordo, ac forlassis etiain iMnnull,qui ' .
!
,

*
bac aelate noslra vivunt Non cuim anle tempora
Kucli iis prodila sunt gerris, nec somnianlium *
vclularuiu fabollsc sunt: sed usque ad imperiuin ^
domiiii Conslaiiliiii Ducae duravit augustus ille slyov
mos laia in ipsius Uei, quam imperaturum regia, , /sv *
ot uinnin bonum bocad nosquoque propagatnm ,
fuit, a mnjoiibus ad uepotes, a generatione ad . \ o^rsp -

1213

GRiECO-ROM ANU .

1214

, , generationem transiens. Sin, quod equidem DOn

arbilror, hoc eliam oblivionis gurgesabsorbuit, et
gratiosa isthaec aqua Castaliae providenltam supe, rioris memoriaa principum non praedicat: saltem
, membrana3librorumhisloricorum,etordinationum
aulicarum monumenta Stentoris in morem haec
proclamabunt. Tu quoque, qui cujusvis eruditi
, . scripti aculissimus es interpres, eliam in hac non
ievismomentiqusDstionecompluribuserissuperior,
, ac me senem in dicendo juvabis. Quinetiam im , - peratoris, domini Conslanlini Monomai-hi edicta
, sacr itissima, quibus ordinata sunt officia pnifecti
( Judiciorum, et nomophylacis, etqua3 slatuunt, eos
, , ^ debere singulos in annos, praeter alia, consequi
, , ^, ratione rogae, quemlibet auri talemac lalem quan ; , litalem, una cum consuelis baiis; non in coelo
, . sunt, nec trans marc, uti diccrc quis debcat,
Quisnam haecafferel mihi? Sed snnl in manu (ua,
. et in corde tuo, et in ore tuo. Alque omnino
, , rei veritatem ex his menlis acumine colliges.
, ~ Gum autem iroperatorcs et palriarchae magni , ficentiam ceu dietum est, suam demonstrent
, per baia ci rogas, sane par e.at, ut patriarchae,
qui priscamhaclenus consuetudinem consemnt,
1, . *
et aureos clericis nummos admetiuntur, etiam
, *
ipsisbaia darent, quemadmodum indicatum est
* antea. Sedquoniam bos, nescio quadecausa, non
, , amplius fleri videmus, sed iis diebus, quibus
, ' calecheseshabenlur, loco rugarum eibaiorum sola
populo dantincensa: considerandum ante omnia,
,
* quodnam vocis baiorum signiflcatuni sit, ctinqui
84 .
rcnda, propter quaoi incensa dantur in die catechesis, et roagna feriaquarla, cerei cum incensis; cerei denique cum crucibus ea Dominica, qua baia

gestantur
,
Enimvero cujusmodi fuerint ifla baia, quae ab
, . iroperatoribus et palriarcliis olim dabanlur, equi dembactenus ignoro. Nec enim ab imperatoria vel
( , palriarcha i manubaium aliquod cum rogamanus
* * , mca unquam accepil, licel ab eis alioqui tantum
. non quotidie collocupletetur, nec borum qualila
tem ex aliis intellexi. Palmarum tainen, ac myr , . torum ramos tenere manu bomines video, cum
,
diem celebrant, qua baia gestanlur. El cujusnam
" , . Dlingu vocabulum sil baium (|uainve signiiicalio
' nem babeatsccundmn RomanosetGnccos, indica , ^ - bilur. Baium lingua Romana uoque rainum signifi, ^ - cat, e.\ arborc caesum, ncquc iv*am cx roselo col 85 , , leclam ncque lilium : sed est animi buinani ab
. - una senlenlia in al ain Iraduclio, bona videlicet,
, vel prava. Nimirum liinc fit, ul pueroruin ma

^. gislros apellcmus baiulos, veluli qui puerorum
, animcs infantcs ad virililalein iraducaul E l
, praevaricatores dicinius eus cooperaiios, qui
variantur instar iridis, cl clienlt^ prcdunt. It,que
, rum Juda?ael Hicrosolyma facta fuisset Romano , ( ruin imperio Mibdila, solo rerum polito Julio

VARLE LEGTIONES.
84 : ,

85 .

1215

16

JUS CANONICUM

Csosare;isic eiiim faclum, ul Dominuin Pilalus * , *judicaret, acJudacam C&sar Augusluscenserct, ct 7"~** , >
Paidus cum damnarctur, dicercl: Sisli nic C^esari )
oporlet;) palerna Judajorum lingua cum Romana
commutata fuil. Quippe Jadaii cuin genlilibus per- ' . *
misti, eorum institula didicerunt. Cum ergo , . *
populi Judaici seniores, et scribarum caetus , -
vidissel Dominum Deumque nostrum, qui tcrgis 6
cherubicis insidet, perdemissionem asinino vebi , ;
pullo, cuinnihilominusmoreregioapraBcedenlibus /,
et sequentibussliparetur, acllierosolymae dignila- tem ainplificaret (quippe Sionis urbem Miper , ,
nniversa labernacula Jacobi dilexit) viderant etiam
turbas ad terram lunicas suas subslernenies, et ; ;
vias mollioresreddentes, pueris ramos gcslanlibus, , ,

! *
,
*/ ' , , ,
,
,
, . ,
*,
, * ,
*
.
, ,
, , !#*
, , ,
mini,populi, ac videle quo paclo mundus univer-^ .

sus pos;eum vadal. Ideoque gcstationemramorum ^* ,
'
non inlelligentes, furiosomiti niorc clamabant: , ,
Babae; sedurli sunt omnes, onmes inutiles faci .
sunt et doflcxerunt. Proh: leges et praecepta , , zojzirz
Mosaicapraeterexspeclationem baium faclae sunt, ,
hoc est, secundum ipsorum insaniam, redactio ad . , ~
inleritum. Ila jarn recle declarala, mea quidem , ^ *
opiniunc, baiorum voce, dicendum, quo pacto et
quamobrem samtissimis patriarcbisposl catethe- ,
sitiincensa dentur, diebaiorum gestationis, cruces ,
el cerei, rursus magnaferiaquartacereiet incensa , *
.
dic sancti Paschalis salutationes et tricipitia.
,
Dicimus ergo, quod cum natio Judacorum ad
lucemcaBculiverit, et salutein apppllaveril exilium, , velut indiralum est (solcl enim usuvenire, ut , , (
aurugine laboranlibus mei sit amarum), nos eis ),
contraria feuticntes et facientes, (quippe solein (
nonconnivenlibus ornlisinliieidur), cum r.nnorum ) ^ gcslationo oonvmlus celi>bremus el insauiani , , ipsorum velul in triumpho spcclandam exhiben- ), %
les iTactisunt enim spcc aculum morlalibus), con- ,
iilcamur, ac nequaquarn iufkicmur, nos quiJem ' , ' '>*%
esse faclus baium fidei; sed ex uinbra ad verila- *
tcni, sed ad immorlalilatem ex niortalilale : neque , . ,
nos pudet ramos illos appcllarc baia. In eadem , ^ *
cxsislentesopionefidelissimiprincipes,annuisrogis , TJVOV
baia miscebant argento puta vel auro exornata. .
Quippe congratulahant iis, qui hacc conseque- ,
banlur, velut orlliodoxis erga Dcum, et ipsos erga . %
principcs bencvolis Quia vero principuin quidem ' *#:/,

ac dicenlibus, Hosanna filio regisDavidis ! bene- ;

dictus es qui venis : non dixere cum prophelis,

Laudate, paeri Dominum ; neque,Gaude vebemen
ter iiliaSionis,praedica gloriam Rei Hierosolyma,
quoniam ecce rex tuus venit tibi itis ct servans,
etvectusasinino pullofiliosubjugalis Cumenimos
babeant, inquil ille, non loquentur : cum oculos,
non yidebunt cuin aures, non audient: quoniam
cordibus eorum velanien legis et igiuratiunis incumbil.
Nimirumulpeccatoresexrandoscebanl^taccendebanturira, et fremebant denlibus, et conlabesccbant,cum dicerent: Egredimini, genles,egredi-

GR/ECORQM ANUM.

14

1218

, rog baiorumque flores, qui cum rogis exorieban , tur,ante multosannos desierunt ex ea causa, quara
- indicavimus ; cum rogae patriarcharum adhuc
, in usu publico sint, quaeque pro more datur roga
( , die carnis privii, sic immutata sit, ut in anniversa, (, riam rogam ecclesiaslicam magnae feriae terliae
in< idat, quemadmodum antiqua Rogalia loquuntur:
( ' idcirco dant patriarchae populo post catechesin
, , incensa, locobaiorum; veluiadmonentea iilos,qui
, ' ea sumunt, ut rationem vivendi pravam relinquant,
. - sicut edocti sint, ac per conversionem paucorum
dierum sibi regnum illud aeternum comparent.
( Caeterum per haec incensa vilis prelii, more parco - rum hominuij) et avarorum, msyestalem spiritus
, non deminuunt, (quo enim id pacto facereot ii,

/
qui terrarum orbem universum variis beneficiis
; ) irretiunt, el omne arvumslerilesulcanl, opimasque
, * beneficenliae spicas melunt ?) sed occultam ejus
, diei vim indicare volunt, quasique docere per baec
, , eos, qui ea sumunt, qualis esse debeat animi sta . tusin eo, qui jejuniumobservat,qualeholocaus(um
. poenitentiae, ei precationis iocensum. Ac tunc
, - quidern ita jejunii curriculum dirigunt. At vero
, ( , , - laeta illa dieDoininica baiorumgestationis, seden,) tes pro more distribuentium pr&mia (quippe con ,

sedit, inquiunlLilteraesacrae, quijudicatjustitiara),

,
. victores in cerlamine jejunii preliosarum sancla ' rumque crucium lustrationibus, et cereorum
, *
lucentiuradonisexcipiunt.Quippe non cumumbris
^ , - c dimicare fideles volunt, fatuorum more, sed eos
, veluti jara aspicieries jusiitiae solem, qui novam

, Sionem per pullumilluoiinat, per baec exliortantur,

, utabsolutu Domiaico dierum quadraginta jejumo,
. , ei nubibus vilio ura espolsis, una cum boc gigante
(dicto nimirUiD so'e) e::orianlur. E l baia quidem
* roanibus proplerea tenent, quou Iraducti sint a
, vitiosa prufauaque forlasse vila, ad sub<imiorem et
; . vitiorum expertc n : cereos vero cum crucibus,
' quod cunuumine veritalis auclorem omnis mali et
, adversarium suuoi Satanara prordraverint. Et
/ ,
quodnam aliud donum iis, qui perconiineoiia nin
$ :, illo magno jejuoii certamine victores e .siiteriat,
; dari pretiosius possii oplatissima sacra cruce,

' ^quaeoaioiadeYoraUisinferoi genuiaos CO Pillinuit,

gereri viiae
vilae porlas aperuil ? oraDiao
t .
et humano geren
, nulluiii, ni&iquisdicerevelitJesum Christum Deum
?* **:* nostrum, quiper cruceainobissalutem acquisivit.
, , .;, Et quoniam regem mulloruoi dominaiuum sateiii , iio Siipatum sioe medio, vel cam siatu sordido
, ^., non licet eicipere ; Nunc quidem, inquil ma^nus
. j . . . illepofltifex, iuler pedem confereales nuaieremini,
/,, , ': fua( ilorum ordiue consislite, cu:n sa e illaiis per ' giie. cum geslaiitibus l-opaea procuiuoile. Verum
^' . - pest exiguum teuipoiis iotervaUunjipsa regiavobis
, VJXI : '- aperietur, ac videbitis coeli terncque Regem. nullis
. ^ circumscriptum termiois Dominum Deumque nos
*;
, Irum carnaliler justorum maoibus circuuii>cribi,
, ^ : 7 ; vitamquevobis finecareatem b orum loco largiri.
, - Ac laela qu;dem adieDominica venerabihs baio-

1220

JUS CANONICUM

rumfestivilalis, (ium populi cereos elcruces acci- ,

piunt, victoriam adversus morlem sibi certe dcs- pondent, et instar siderum illuminant expertem , astrorum spbaeram desperationis ; vel tanquam , **
servi fideles, qui faces geslant, per trivia circum- . ,
eunies, adventum sponsi splendidiorem reddunt, , 6
dequelepra seclariorum in caligmesedenliumqua, ' ,
si triumphant. Post diem ?ero tertium curator ille ,
humanarum animarum, videlicet ipse palriarcha, ( t6 *
quasi rationibus secum expensis, ne quis qunm , ,)
ipso salutaris passionis praemia tractel indigne . :
(nam ipsum mel quoque saepius dulcedinem suam , .
in VOITlilura con^erteresolet, si aliterquam - xi , , %>diat, SUmptum Sit), instar CUStodisvigilacis malu- *
rius surgens, incensi dat lnb iibus, indi are per . , ,
bC volens, et admonere, ne feslivo more, sed
pugilum ritu deinceps dierum curncu'um SUSCl- ,
piant. Licet enim, inquit, absque periculo magnum illud jejunii pelagUS a crucis velo Sublevati traje- ,
ClStis, et ad divinum portum sariCtorum Chrisli , .
Deique nostri cruciatum appulistis : tamen inslar
illius prudentis negociatoris, inaestimabilem illum , #, unionemconeecuti noneslis. Adbucenimpraedones
^.
ac lalrones Studiose domino per lenebras insidian- ,
tur, el reli qtiodam hoinicidii consuto, capiendi . ejus OCCasionem qusrunt. Igitur eliam deinceps , *
vigilemus, et cum Judaeis exrubias agenlibus excu- ' ,
bemiis. Ipsi quidem inteupbris mare vagabun- . ,
tur, imassum retia laxantes: nos autem ambule- .
mus indie,ac lucis operaconsequemur: ipsisudesC , hamis uncioabunt, nos praedam lucrabimur : ipsi .
unionem in lapide tegeut, nos eum ill teslaceis , *
vasis recoiidemus. Postquam in hunc modum data *
sunt inceasa, et populus rursum manus suas ad , **
jejunii pelagUS prospero cursudixerit, noctemque , (
sanctorum Ghristi cruciatuum faculis accensis
collustravit (nam in die ambulantes, ul eomm ,)
more, qui ambulanl in tenebris, nocturna faciant ) , ,
itinera fierinullo modo potest: lum vero sponsus ,
Ecclesiaerursus exoriensilistarmalutilliautvesper
tini Arcluri, die fausto sancli Pascbatis Dominico . *
velut alter divinus Mosessinu SUO Chrisi populum oTcv , *
excipit, quasique congratulans eis, qui omnem * ,
sceleritatera iEgyptiacam excusserint, el Pharao- , ? ,
nem persecutorem mari submerserint : Adeste, ,
inquit,aspicitevosmercatoresorthodoxaBdoctrinae,
qui cilra periculum pelagUS jejunii trajecistis, **
quonam invidiaefluctusvitaB thesaurum jactaverit : *.
ubinam insomnem illum unionein turbinis sestus
abreptum in sepulcro, tanquam in OStreo, caelave- , rit. Cumque videritis sanietn vi fulguris divini ,
commotam, elunionempropriapoieslate prodeun- , ee
tem, ac exposHumemptoribuscilraullumpretium;
.
accipile eum vobisque peculiarem facite, ac vitae , *?*
aBtemae thesaurum vobismetipsis acquirite. For- ,
tassis e/iam more patris liberum amantis, qui , *
n

VARLfi LECTIONfiS.
86

4221

GRjfiCO-ROMANUM

1222

, jam primum filios videtex longinqua et periculosa

, *-
JIV, ,
.

, ^
.

peregrinatione domum illaesos redeuntes, laetabundus eos rum osculo sancto salulat, et apertis
Ihesauris benedictionis suae, numismatiseos excipit, exiguis quidem illis in speciem ; sed magnis
ejus latione, quod inlelligitur. Quippe respiciens
in auctorem el consummatorem fidei, Jesum
Chrislum, verum illum Deum nostruin ; velut arrha data per haec eis pollicetur futurum, ul Spiritus
sanctus super eos veniat.
Haec nos veluti provectiores archilecli scripsi , , mus tibi, vir eruditissimu, ac fundamenlum salis. ^, factionis quasi digito commonstravimus. Tu velut
. , , alter Beseleel, verum superslrues. Quippe funda , , mentum aliud, ut ille inquit, nemo ponere potesl
. '.
praeterid, quod positum est, Jcsum scilicet Chrislum, cui gloria et iraperium in saecula. Araen.

EJUSDEM
c , Meditatum, de convocatloiie, quce fit ad sacros

moiiasierioruin cede$ per tria signa.

. >
, , '
,
,
* ( , ,

Quoniam video quosdam imperitos, et nullam ad

rem uiilem tdoneos, quam ut aliquid novi dicant
etaudiant slullam ac scandali plenam vocare convocationem monachorum ad sacras aedes, quse
tribus fit signis, celebrationes divinas audiendi
causa (Sufficiebat enim, inquiunt, uno duntaxat
* , eos signo congregari, nec praeberi causam suh sannandi etirridendi sanclasDeiEcclesias circum , dantibus nos impiis, ut parobola fiant inter paga , - nos, nec stalum monasticum velut in triumpbo
, - spectanduin exhiberi, quasiad unam commonitio ') nem se rectenon componat); equidem hoc scripto
, probabo, nec propter illas impiorum nugas, nec
, , propter monacborum morosilates excogitatum
esse, ut tribus signis glurificafiones divinae denun ; - tienlur: sed propter raagni momenti rationem
.
quamdam, ab anliquis saeculis per manus traditam.
'
Quippe cum Dei celebraliones, quae interdiu et
, noclu fiunt in Ecclesia, Ijuxta Davidiis prophelae
, * , \ , oraculum, cujus verba sunt: Vesperi, et mane, et
, ,
- in meridie narrabo, el renuntiabo, vocemque
* meanr Dominns audiet: cum igitur bae perficiao , tur ex duobusTestamenlis, Novo scilicet ac Veteri,
, juxta sanctorum et divinitus afQatorum Patrum
G

, iradilionem : ante omnia sancitum est ut glurifice

( ,
, )
,
,
,
, * ,

.
, ,

,
, ,

tur Deus per sacram Davidis citharam, (Aperiam

enim, inquit, in psallerio quaestionem meam) et
posl explicationem ejus, ut sacrum examen E c clesiaBsemetexerceatper Evangelicarum doctrinarum favum stimuio caliginem illuminaote ;
perque mel apostolicorum scriplorum, quoddulcedinem finibus orbis lerrarum offert; ac per narrationet denique de martyribus quee adininistrationem in carne Chrisli Deique nostri ampliflcant.
Ideoque propter set illos Davidis psalmos, et
reliquos, qui assidue in glorificatione niatutina
canuntur ante hagiopolitam ; et propter eos, qui
pro more canuntur, cum res divina peragitur, et

JUS ANONICUM

1223

in precibllS vespertinis,ante lectionesapostolicas,

et evangelicas, atque etiam versibus incliisas,

arcessUDtUT monachi Slgaum quoddam exiguum, quasique humilius el obscurillS. Nam quaB
Veteri Testamenlo veluti perumbras delineantur,
fi^ura futurorum erant, et Simulacra. Propter
divinorum autem Evangeliorum praBdicationem, et

, , ,
** . , , .
,

sacram reliquorum ad COnventuS publlCOS perti-

, ^

nenliumlibrorum leclionem, et propter universiim

Simpliciter hagiopolilffi ordinem, magnum signum
inventum esl. ln universam enim terram, etad

, .

. ; -

fines orbis terrarum Utilitas eis provenions

, -

penetravit. Quae quam ita niodo quodam Deo gratO

ac religiose peragantur, Oportebat populum l)0-

, *

mini etiam de futuro COmmonefieri judicio, CUJUS , ,

cauSa in genua procumbimus, acprocesfundimus. Haque Statutlim

est,

debere

Christianos

. ' , , &

signum aheneum illius ullimi diei admoneri. , ^ . Scriptlim est enim : Ascendit Deus ill jubilatione, , Dominus in voce tubaB. Ilem; Clangent angeli Dei ,
tuba, el mortui resurgenl, et t elribuetur cuique .

Secundum opera Sua. Quod autem in generalibus urbium ecclesiis plebes non COnvocentur tribtlS
signis, sed uno quodam magno : non ordinis ecclesiastiei subversio est. Gonvocatur enim popnlus
manuariis opificiis deditus, quique ligoni et aratro
vacat. Itaque boni consulere debet, si publico

, ,
.
,
.

inlersitcaitui,CUmNoviTestamentilectionesrPCitantur. Ac nobis quidem, qui per Dei gratiam

servamus immolam omnem Iradilionem eccie-

.

, .

Siaslicain, hunc ordinem Sequi visum est. LatiniS

male a nobis divisis, et quorum cor obduratum 6St a Satana, licel in sermoilibus oleo sint
moiliores, alia quaedam COnsueludo COnvocandi
populum sacras ad sedes est tradita. Nam uno
duntaxat Utuntur signo, campana SCllicet, quae a

' , !
,
, ,
.
,
, . *

Campo SIC dicitur. Quemadmodum enim Campus

()

cujusvis itineri citra, ullum expositus eslimpedi-

, -

mentum, sic el illitlS ahenei tinlinnabuli sublimis

VOX, universis accessu facilis patet. Ac pluribus .

saue signis Lalini ct Ilali propterea non indigent, ,
quod canlionibus hagiopolilicis non Utantur, sed ,
;

sola Davidis ciihara.

QiUECO-fiQAi)UM.

1225

M A T T I L E I MONACHI
QUiESTIONES

GAUSiE

MATRIMONIALES

t .

De gradibns in matrimonio.
, ,
DOS aCCUSaverit, , qui quidem
, - Sapiat, Veluti alienam agentes, Sl hoc loco
, - gradlllim matrimonii, qUOS YOCaitt, et COgnatioiHS
( , eorumdem tam propinquitatem,quam reiDotionem
exponamilS ! unde fiet, Uti qni aliqtnd had)6nt
. impedimenti, a permissis clare discerni possint,et
1( - deprehendi. EnimYero gradtis aliqui dictos perhi 87. benl a translatione gradnum scalae. Quippe sicuti
, - per eos ascenditur ac descenditur, i t a pef gradus
o? - cognationis tam ascendentes quara descendentes
. , inveniuntur. Qui 60 sic affecti SOnt, 6X
^ - transverso cognoscuntur. Caeterum graduS Ita
. - comparati sunt, ul secundum ordinem generatio . , 3 Dum procedant. Quippe receptum est, ut quaebbet
. generatio gradum unum absolvat. Deinde quidam
. in latitudinem, quidam deorsum extenduntur.Qui
, - in latitudinem, eumdem inter se locum servant.
* , , 86 Nara qui liberi sunt, primum omnes gradum i m . - plent: qui fratres,56Clindo S6 gradu jungun , tur, licet plures numero sint, quam decem.Quip . pe qui matrimonii lege inter se copulantur ex
, , eodem sanguine, necessario plures sunt
89 . quam duo. Qlia etiam de causa huS SOlos 6X fra , tribus C0nsideranles,8ecundi grados esse dicimus,
, , omnino dtiplicis eOTtim generatioDis.Colt , , eimiliter fratrum sororumve liberi gradum erga
, ' , patruos i avunculos tertium obtinent, consobriai
, . , quartum infer se, sobrini sextum, eadem in cte . , C risratiODe observata. Qui 86 porrigunt deorsum,
, - n*n omnes eumdera gradum habent; sed filii pri , , - mam; nepotes, alterom; pronepotes, l e r t i u m ; e , teri,COnsimiliter.Ideoqu6 secundum generatio . 68, Uti pricis placuit, sed Secundum H6C68Situdi . , generis propinquitatem, vel etiam 6)0. . tionem aprimo generis principio,gradushoSC6 n u .
raerari
praestat.Naminterpatremetfdium,exiguum
qnoddam interaiitun eet Majue inter avura et nepotem. Inter avum et pronepotem, adhuc majus.
fiadexn in ilUs etiam.obtinet ratio, qui sunl ex transverso.
\W&

LECTIONES.

87 . 88 . 89 .
* 1. 10, S Gradtu autem. D. de graditm et affin.
PATROL.

0ft. GXIX.

JUS CANONIGUM

1227

.
, *=
,
. , >,
, , , , .,
, . #
, , , , afcc.
. *>
, **.

. , * ,
. , vopia;*
. ,
repugnat.Quippeliberisdestituti,adoptionemCOm. 1, .
menti sumus, bonorum transmittendoruro causa .
Fralernitatem vero per adoplionem factam (67), , .
nulla ratio probabilis inlroducil. Jam si quae ra- .
Divisio cognationti.

Gum aulem generale nomen sit cognatio prima

divisione in duo scinditur: in cognationem nalurae
el arrogationem.Natura cognatus est pater, verbi
causa,filius,mater,filia,fraier, consobrinus, sobrinus,sobrinifilius,atquealii tales. Arrogationc vero,
socer,gener, frater conjugis. filius adoptivus. Rursum cognatio naturalis bifariam dividitur,videlicel
in procreatos ex nuptiis legitimis, et vulgo quaesitos. Arrogatio quoque subdivitur in affinilatem et
adoptionem. Affioitas est necessiludo, quaeprovenit ex matrimoniali copulalione. Adoptio,alicujus
in filium cooptatio, citra conjunctionem carnalem.
Fraternitas autem facla per adoptionem legibus

tiooem probabilem habent, ea lex eliam admittit:

quae talia non sunt, rejicit.
Rursum per subdivisionem, afflnitas vel ex duo> ' b
bus generibus consistit, uti cum patruus et fratris *filius, cura amita ejusque fralris sororisve filia *
copulali sunt; vel consobrini duo, cum duabus . *
consobrinis; quae proprie dicitur affinilas: velalia *
quoque personaduobus hisce generibus inlervenit, , .

el vocatur haec triura generura per affioitatem co- , ;

pulatio Et sunt haec partim prohibita, parlim non .
prohibita, eicut in sequentibus o^tendetur.
Adoplio vel fit per cooptationem infilium,suc- c *H csfcvy
cessionis causa; vel per susceptionem ex baptis- , $>
mate sacro, confirmationis et doctrinae, atque , , ^
etiam testimonii causa. Sed adoptio se porrigit ad . ' 90 ,
haereditatem adeundam. Uunc enim adfinemfac- . >
laest. Ex baptismate susceptio, duntaxatin gradi- . , * bus malrimoniorum spectatur. Et hsec quidem . iotogeneralior cognalionis est divisio. Deinceps etiam .
de particularibus dicemus.
.
.
De necessitudine per sanguitiem.

Gentilitas siveconsanguinitasdividiturin ascendentes et descendentes, et eos, qui suntextrans- , , .
verso. Ascendenles sunt, qui nos genueruut, verbi . *
gralia, pater el mater,avus ei avia, el qui sunt his , ,
>. , , .
superiores. Descendenles, quiex nobis sunt pro
:

Creati, verbigratia, fillUS, filia, nepos,neplis, , , , , ***;

nepos, proneptis, el qui bos ordine sequunlur. , . ' &,
Ex iransverso sunt,qui ueque nosgenuerunt,neque , procreati sunt ex nobis: sed ad eamdein originem , > *
ac progeniera nobiscum referunlur, verbi graua, , , , , .
frater, soror, patruus, amita, fralris filius et filia, , , ,
coDsobrinus, consobrina, et qui hos ordiue se- , .
9

quuntur, nimirum ex obliquo cognaii.

De ascendentibus et descendentibus (68).
Enimvero ascendentes a descendentibus, licel

' ,

VARLE LECTIONES.
90
.

(67} De fratemitote per adoptionem fecta, vide Basilic. lib. XXXY, lit. . et I. 7. C. Dihmti.
(68) 1. 23. D. De rit.

nupt.

**

1239

1230

GRJECO-ROMANUM.

, ' 6 legitimis nali Sint DUptUS,in infinitum & - centur. Non enim fieri potest, ut nepte sua matri . , - lege COpuIetur. Infinitum dicimus,eJQS
>>, O'J , .
ratione, quod fieri potest: infinitum natura.
Quippe genera non sunt immortalia.
'.
De gradu septimo consanguinitatis.
91
fts,
qui SUnl transverso , gradus OCtaVUS
, . matrimonium permittit, cum septimus ab 60 sus arceat.Quirpe non potest aliquis sobrini fijiam
uxorem ducere.Gaeterum antea gradus consaDgui 9* , nitatis septimus,si de eo consulerelur,prohibeba , , tur quidem : sed si quo modo 68 esset acta,
, non prohibebatur,poena tamen irrogabatur, idque
. proterea, quod silentio lex id praeterierit, quaB
, dunlaxat ad sextum (69) USque gradum prohibet.
. Legis haec verba sunl: Fratris mei, vel sororis
, , me filiam, ducere, fas CSt; nec ho !>, - rum noptem,qu&graduqiiartO CSt. NeC ilem patrui
. - filiam , qu consobrina est: neque filius meiie
, - eorum neptem ducit,qui Sobrini dicuntur. Sed
, quia nonnulli propter gravitatem poenarum clam
, hujusmodi nuptias contrahebant, relata res est ad
, Synodum, quo diviDUS ille Lucas patriar , ' - cbalem thronum regehat, ac deinceps definivit et
, , statuit sancta synodus, nequaquam ejusmodi nu , - ptias debere procedere vel consistere; sed si de iis
, . CODSOlatur, prohibendas esse; sin procedant,diri mendas, et segregandos qui coiitraxerint; ac sa cerdotem, qui precibus sacilS iaitiarit, nisi forte
. per ignorantiam surreplus fuerit, deponendum.
, -C Alque hanc remactam in synodo conGrmavit etiam
. constitutio clari inter imperatores Manuelis illius
, in porphyra nati. Hanc ob causam non permitti 99.
tur (70), uti quis sobrini sui filiam ducat uxorem
qua ipsi loco sobrinae est. Quippe ualorale jus, tt honestatem et pudorem, quasi frenum quoddam,
nupliis lex imposuit.
.
De gmdu COnsanguinitattS OClavo.
%
NupliaB,quae inter consanguineos contrahunlur,
, . si ad OCtavum USque gradum procedant, permis , * - sae sunt. Quippe nati ex sobrino tiliam, vel nep* .
tem sobrini ducere nullo modo quis prohibetur.
.
Dc VUlgO qWBSittS.
, , '
Vulgo qusesilinon idem omues nomen habent,
. - sed subdividuntur. Nam 81 qui mulierem in con 94 , ^ tubernio habenti, palam natus, sit filius naluralis
. , vocatUT, et secundum locum oblinet ab eo, qui
, - natura legitimuS est, et in SUCCessioiie prefertur
, - etiam ascendenlibus,nedum transverso consti. , - tutis. Sin manifestus quidem est, iamen ex
X O V T T K , .
muliere natus,quae in contubernio viri sit; nothus
, , - sive Spurius appellatur. Sin omuino incertus 6(
*
obscurus,tenebrosus dicitur,uticura Homerus ait:
c
'
mattr pepent tenebrosum ;
;

VARLE

W .

LECTIONES.

91 . 95 .

9 .

NOTJE.

(69) Ergo omnes. Inslil. De nupt. Basilic.

Ub. K v i n , til. 5.

(70) 1.14. Servlles. D. de rit. nupt.

m
ac de hbt iftriAm nulltlS ItoKis 5t SfttiilO. . >
enim rel ratione contractnm matrimonialiimi, ,
Te) saccessionis, ullom in talibuft est dubium. . *
Etfam lex aiit (71): Vti^go quafeifaim ororem ne- . , *>
moducit uxorem.Ilem, Quisctfrtatus est abquaeum , ^
muliere, siqnidein scortatio raanifesta est, ut no- , *
erctfm ejns dttcere probibeiur,Ha aftbrinam ejns .
dem ducere potest.
c .
De affmitate.

. *
Hactenos dictum de consanguinitate. Afftaifelis
aatem ratione magis sunt ad hweniendum variae. , .
Nam in bis graduum quantitatem otnnino non ^ 8
queerendam esse, visom est priscis; eed nupttas, n i
qiwe confusionem introducerenl in appellationege- , >
:

8, qoVe inhonesta essent, diserte vetantes; . .

B

reliquas minitne reprebensas reliquenrnt. Recen- , *.

tiores vero etmm gradus in his excogitarunt, el ***
quae gradOmsextum excederenl,locum babere vo- . \

laerunt. Atqui diserte mvenimus gradtiiti sextutt) *.
pennissum, etseptimom prohibitum : illdtn, velut * ' hx**exptrtem confusionis; bonc, tanquam confoetoni , 95. ,
obnoxium.Quo fit, ut in his gradus minime intflo- '
ducendi siot; sed quod diserte lex vetuit, fogien- . ^
dcm quod non vetuit, admittendtim. Vettrit au- , * ,
tem prisca lex (72) propinquiora. Sunt enhn jus . . >
hsec terba: Socras est uxorismese mater, etavia, , et ptdavia. Quarum trallam duco. Nurus eiiam di- . , *>chnr, uxor fitii, etnepotis, et proriepotis.Privigrta , ,
qaoque dicitar, et alio nata raarito uxoris me .
filia, et neptis, et proneptis.Quarum nullam duco. , . \Nec item novercam meara, licetj plufes pater tepu>v . , >^
meus babuerit. Quoniam raatrum loco sunt. Nec .
noverca nubit ei, qui privignse meee maritos fuit. ,
Nec filiam ffiulieris duco. qtrae medivertit, ex aKo . >marito post divortium procreatam. Tomue aatem , fem
Sisinnii (73) prohibet, ne duo fratres amitam et , . & haakm
ejusdem fralrisftliamducant uxores,ac viee versa. .
Praeterea vetoit, ne duo fratres ducant doas on- ,
sobrinas. In quorum primo quintus, in secando .
sexlos gradus spectatur. Igilur ad quintum usque . %*
gradum probibiUp sunt ob afBnitatem nuptise, si . , ;
quidem in his etiam nnmerandi sant gradus. Quae ,
vero sexti gradue sunt, ei rraHa interveniat coiifu- , .
sio circagenerib appellatianes, non prohibenttir **
Sinemergat aliquaconfasio, vetantur. Eas ctian . *o iknuplias, qaae contrahuntur ex uno et quinque gra- -

~*
96

*
dibus, omnes alii prohibent. At vero Tbessaloni- .
censis antistes ille Micliael Ghumnus,sua seutenlia ^,
pronuntiat mioime vetiias.Exempli gratia, si paler .
el filius, qui primo suat gradu, copulati iuerint , ,
amitse parvae, ac fratris ejusfiliae quaegraduquin- , . **
to se contingont. Sin gradus ex afflnitate sexlue, , { ?
quo de quwitttr, ex duobus et quatuor constat; . ^ *

VARIiE LBCTIONBS.
-^

96 .

NOTU.
(74) 1. 54 D. De ritnupt.
(75) 1. U . Itaqve socrus. D. De rit. mpt

(73) Proraulgatus anno A. 0. C. 6499.

1?33

GILEGO-ROMANUM.

1234

, ; - siquidemsitCOnfuaio,IUipti3e 08(60prohxben
. * tur.Namflerinequit,utduo germani fratres duabus
, consobrinis copuleniur,aul vice versa. Fiunt enim
. , loco fralrum, coogeneri yel coaffines;ethoc modo
. , nomioa cognalionis confunduntur. Ait autem sanc * tua et magnus ille Ba&ilius: Ia quibus generts ap .
pellationesconfunduntur,inhisillicitesuntnuptia.

Sin confnsio nollasil, eliamsextusnoBpFobibeiur. Quippenonvetatur,quominuaaYUBetaeposcopulentur

cnrn amita magna, elejusdemei fratre nepte; namboc quoque sextigradusest, atcoafusioniseipera.
* .
Rursus enira peractis nuptiis avi et nepotisloca
. servant. Quippe m^goam amitam et palruum ma , gnum, hoc est, avi sororem et fratrem, plerique
, aviam et avum Dominare soleal.Idcirco nec legibus
. hic casus est prohibitos, et a tomo Sisiimii per , imttitur, ceu miniroe vetitus : cum illud alterum
97 . Slt probibitam velut obooxium confiisioni. Sin 6X
98 . iribus et tribus coostai, siquidem confusionis
, , expars est, noo vetatar. Yerbi gratia, cum patruus
. et fratris ejus filius, amilam ducunt, el ejusdem
, . fratris filiam ; nulla fit confusio. Rursus eoira pa . trui et fralris filii locum servant. Propterea hoc
, ^ ^ plane non prohiberi, non modo legis indicat
, silentium, sed etiam principum sanctiones, et acta
. synodalia cunctis significarunt. At vero, cum pa . truusjara antea fralris habet filiam, patcuique
, ^ fratris filius cura ejus mulieris amita coirevultin
. matrimonium; posteriores hae nuptiae confusionis
, , . causa prohibentur. Quippe felut ipso jure patruus
- fil fratria filius,et fratrisfiliosfitpatruus: adeoque

. . - Q manifesla generis appellationum hp confusio est.

^ , Quin eliam malriraonium iater affines, ad septi , . mum ueque gradum sese porrigens, si constet ex
* uno et sex, prohibetur, Nam fieri nequit, utpater
. ! , et filius duabus sobrinis copulentur. Patrii enim
* , et filii loco, fiunt congeneri vel coaffines. Nequa $ $, quam hoc usuvenii, si e* duobus et quinque con . stet. Nam sive avus et nepos, f duo germani
, , fratres copulali fuerint cum amita parva, et fralris
. , - ejus filia, secundae nuptiaa viiio careot. Sin ex
. tribus et quatuor, rursus siquidepa confusio nulla
, * - intervenil, permitlitur. Palruus enim, et fralris
* ' - ejus filius, duas consobrinas cilra prohibitionem
. ' , - ducunt. Non item, si confusio quadam emergat.
* ,
eaim et pronepos, a matrimonio duarum
* 6 , consobrinarumarwntur,necongeneri velcoaffines
, haheanlur. Nimirum prius conlractum matrimo
. , nium,manet immotum : posterius probibetur,
, si jara processerit, dirimitur Qu vero naalrimo , nia graduni aflioitalis septimum excedunt, in ea
, * , , curiose non iaquireadum est, nec faciundae pro
, hibitiones,8icuti fieri videmus el in iis,qturatione
, consanguinitatis octawpm excedunt. Caierum noo
^ , ^ ,
recte Iraditura a nonnullis esl,raatrim.oniaaexli
ex afDoilate gradus, cum pareft utrinque gradus babent, non prohib?i: cum inopares, pwhiberi.
Ostensum est eoim ex indicatis superius, non aequalitatem ei insequaliUiera, aed coofc^ionem, et
confusions absentiani, vel pernjiUere, tel impedke conlractum.
D

VARIJE LBCT10ME6.
97 ,

98 .

1J35

JUS CANONICUM.

Eumdem non debere duas sobrinas ducere. # "

;
.
Prohibuit eiiam Ecclesia, ne unus et idem duas
U
sobrinas ducat uiores. Non enim hic septimus ex . toun*
affinilate, ceu plerique pulant, gradus colligitur, , , ^xiuic
sed sextus : propterea, quod maritus et uxor uno ' . *
gradu contineri ducantur. Hoc enim cum in con- .
sultationem venisset tempore Nicolai patriarcbae, ,
prohlbitum a Ecclesia fuit: siroulque promulgala . fuit sanctio clari principis Manuelis, quae slatuit, ,
ne tale quid unquam fiat. Sed qua de causa fit, ut . inter affines, vel duo diversa genera contractae 98*, ,
nuptiae, gradu splimoliberae sint?Quod unum est, , , vel est natura, vel arrogatione. Natura unum est, , <
verbi gratia, unus bomo. Unum aiTOgalione,utvir , > .

et uxor legitima, quos univit affeclio et conjunctio , . "

carnalis, sicuti prescriptum legimus : Et erunt bi ,
duo in carnera unam. Itaque cum necessitudo , . *' ik
exeislit ex sanguine, et ex eodem genere natura- , ,
lis est necessitudo et unitas : cum ex afGnitate, , .
ac duobus generibus, arrogatione fit unitas inter , ,
eos et necessitudo, a consanguinitalis necessitu- .
dioe diveraa. Proplerea mox inferiore gradu, et , *;
,
aote octavum, bujusmodi necessitudo et conjunc
lio solvitur. Quorum eoim strictiorest conjunctio, .
ea majoris etiam indigent intervalli ad hoc, ut exspirel: siculi minoiis, quaa minus untU
sunl.

De mutrimoniis ex tribus diversis generibus.

HatrilDOnia ex tribllS diversis generibliS, perti-

'

.
,

nent et ipsa quoque ad raliones afunitalis : sed ,

terlii generis ioterventu, facilius liberafiunt,quam , jifov
c

ex duobus conoexa. Quippe sicut haec gradibus , " ,

duobus inferiora sunl conlractis ex consanguini- ( , "
ta!e, quae gradu octavo libera fiunt, cum per affi- '
nitatem ex duobus contracta generibus nonnun- ), ; *
quam gradu sexto libere permittantur : ila rtirsus ,
ex tribus constituta generibus, eliam duobus gra-
dibus inferiora, quam qu duobus ex geiicribus ,
constant,principium in permissionisinquarlosla- , ,
tiro gradu consequuntur: licet in bis multo magis * *
graduura vitanda computatio, sed quaerendum, an , ? j s i
disertis verbis a lege probibita sint. Haxime vero ^ 99 .
probibitionis expertia sequitur quartus gradus. Cujusmodi quiddam esl, quod sub palriarcba Sftapt
ocatum in dubium fuit, et per sentenliam declaralum.
Quidam enim ConsUntinuS Uiorem duxit An- D

nam, Tbeodori cujusdam sororera gerraanam. Ea

mortua,raatrimoniosecundo duxii Ireoam, conjugis Tbeodori aororem. Quofiebat,ut Constanliuus
et afflnis esset Theodori, el coaffinis. Sunl autem
in hoc gradus quatuor. Tbeodorus cnim et Aniia.
gradu secundo secontingunt. Item uxor Tbodori
et Irena, gradu secuodo, qui gradu simul sunt
quatuor. Quippe lex duo dunlaxat ex trium gene*
rum inatrimoniis prohibuit, quae unius duntaxal
gradus eunt, non plurium: videlicet, quod ducere
non possum eam, qusB quondam privigni mei fuil

&soott~

. ;

. ' *
. , , . *
, *
. #
,
, . ,
,

YARLE LECTIONES,
98* .

99 .

***

1217

GR/ECO-ROMANUM.

1238

\ - uxor (74); nec ei Doverca nubere, qui prhignae

. . ' ipsius maritus fuit. Nam in his quoque trium fit
-^
h generum conjunctio.Sed quiaprivignus etprivigna,
, filii vel filiae loco sunt, erga vitricum vel nover , , cam; alque horum vel uxor, vel maritus, vicem
. nurus autgeneri oblinent; illicila sunthujusmodi
, , matriraonia. Nam summa illa duo genera, vir et
\* , ; . uzor, gradum nullum babent, nec inter se, nec
erga genus intermediura. Quippe viri cum rauliere
< , * conjunctionem ad gradum non referiraus ; sed
, * ( UDum quid esse ducimus banc, quando secundum
> , eeipsam consideratur : (fratris enim mei coojux,
, propter unionem cum eo summaro, secundo ame
)* - gradu est, quo cum subtilibus sane rationibus divini mandaii respectu conjungitur) cum autem ad

'u , - aliam ipsi cognatam personam gradus ioquiritur,
* , . non ita res habet. Nam fratrise soror, erga ipsam,
, quidem secundi gradus est: erga me, quarti.
. . Ejusdem amita gradus erga ipsam est terlii, erga
, , me quinti.Consimiliter et in aliis.Quippe fieri ne * quit ut, quemadmodum maritus, sic etiam frater
, ' ejus pro una carne habeatur cum fratria, et per
. , cogilationem praeter menlem legis alia ratio con , ' jungatur. Qui enim ex transverso sunt, primura
. *; gradum non habent, sed a secundo incipiunl. Lex
. * igiiur, uli diximus, raalrimonia trium generura
duntaxat ea probibuit, quae primi gradus sunt.
, Recepa vero consuetudo pro non vetitis habet
, . quseounque praeter haec sunt, et priraum gradum
, excednnt. Verbi gratia : Quidam uxorera habuit.
. Deinceps illa defuncta, conjugem patrui mulieris
. secundo malrimonio duxituxorem.Alius privignam
. fralris uxoris suse duxit. In his enim tres quidem
. , , gradus emergunt, sed nihihominus libere permit . tuntur ratione consuetudinis. Si laroen accurate
, rem consideremus, gradus in his, ceu diximus,
. , quartus requiritur. Quippe necessitudinem affi 3 nitatisin transversum nonnihil oportetextendi,al . . que ita liciium eril matrimonium. Verbi gralia,
conjux fralris uxoris meae propinqua necessitudioe
, jungitur inlermedio generi, siculetego ipsi. Hanc
, 8 . fraler meus, defuncto conjugis meae fratre,ducere
D.ooov , ' citra reprehensionera potest, vel ipsius ego soro3* V , rem ; sed non fas est, ut ipsa mihi nubat. Rursus
. affinem iianctus sum, sororis mcae virum ; cujus
, ' - fratriam, fratri scilicet ipsius quondam nuptam,
. uxorem ipse duco, citra probibitionem. Quoniam
, et quarti gradus esse deprehenditur, et longius
, . aliquanto removetur a necessiludine generis iuter . medii.Quae enim persona prope cum ipso conjun ' giiur,soror mea est: ipse vero sum ex transverso,
, et paulo remotior ab intermedia persoua. Rursum
* || , oactus sum generum, maritum filiae : eujus fra * Iriam, nuptara scilicet quondam ejus fralri, mihi
/ - quidera non fas est uxorem ducere, veluti prope
7

VARLE LECTIONES.
1

* . .

* .
.

(74) 1.15. D. Derit.mpt.

Cilnjttitolital tatrtttedfo fetieri; itorOfem . , **

ejtis fidW dtfCfo. Quin eliam genef et tttoris fra- .
te#; Si t i d u i ftelSsliK, amitametfratrU ejllS filiani **H&Jtiaqtfdm dtictfnt.CojUS aUteiTl defuilCta estOXOr, , /
p6fnrittit1ix*, &t UXOttm ducat COngeneri . *
cMffltlfe gfci tiOTOttXti: atqoe etiam filianl sobrin
ptbrh UtOTisi, hOC Ckt, COnsobrinam SOCniS SWffi. . >VdHlltf filiam COnsobrinafe prioris COnjtlgis dU- .

Cfetfc pfObibehlf. Ffatrem ei sororem earum m u - , lteftim, ) dtkobuS fratribllS nuptse SUnt, inter ,
COpultfri faS ^t.Seiltententia patriarch . ,
LdOrils Stypfc COtrtedit,ut genef elUXOrisfraterso- , ^
fotbti dUd3 dncant, Cttm gradus quintus constitua- , xxHvown
tofjdettl d6Cretofft,ae pi-gferea decretum Arsenli ' ? , *pS(tri*rch!B,statuUBt minime probibitum esse,quo- ,
mimis dttt> fratresducantnurum acsororem mariti . ,
6JIIS. PfctrtMs et IttarituS ffliffi fratris ejOS, , !
doaSdliCefe ndn prohibentnr Hcet, gradus sextUS . COtiSliftriUir. Quineliam gener et fraler UXOris, , , ,
duas CdtoSobfinas ducere non probibentur, licet , '
gradUS septimuS emergat.Micbaelis auiem patriar- . ch& 46nteiltia permillit,Ot Joannis fllia,etejusdem
. >
Uloris et ffatfe lieptis, fratribus duobus COpulen- 5 ^
tur. NonnuIH lamen quaedam indicatia hisce . " *
Ittiltrimoniii illicita pronuntiarunt ' Videlicet Ut .
congener deittceps sororem ejus ducat, qui conge- ,
ner ipSlUS fueiil: ac praetereafrateruxorisuteam , , )dntat, qute generi sui fratrem in matrimouio ha- . .
beat: fticut illud ertam, quod episCOpum Thessalo- ,
niefls Chumnum sententia sua solvisse diximus; vi- c .
dtlictt ot pater et filius ducant amitam minorem et fratris ejus filiam. Qoippe legis terba sirot (75) ta
ntipfiii non ftolum quid permissum sit, consideramus : sed et quid sit honegtum.
De Udoptione.
c .
Et bsBC quidem est ratio matrimoniomm CX tri 3 .
bU8 dWersis familiis. CflBterum adoptionis etiam, )-qai6SUCCessioniscausafit,perinderationem haben- ^ , ditm, Ut CODSangUinitalis; pet sacros caDOnes, r e - * *
H&iofcaft legeS edocti SOmuS : idque tum respecta % ,
gradaum matrimonialium,tum adeumiae parentum . *
hereditaUS. Legis enim hffiC verba Sunt (76): Non *pOSSOm Vel amitam, vel materteram, OXOrem d u - , '
cere, ficet per adoptionem mihi conjunctae sint, , ?.
qtlippe matmm ticem obtinent, CUtn ab avo scili- , :
Cet idoptatffi Sint, et patri tneo SOrorum loco fue- .
rint, ftlihi amitarum et materterarum. Nec pater, , &
qui filium adopUvit (77) filii adoptivi filiam, Vel , , ,'
Ueptem ducere poleet : nec flliU8 adoptlVUS, ad- , . t
Oplivi patris UXOrem,vel matrem,vel sororemma- ^ IrlS, tel lieptem flllO (78). Quod Si tutor, vel iwnpqui OUratOrflieri(,adoptareVoluerit maritumejus, , ,
ClijUS iQtelam vel turam gerit, irrita quideill est , & . , y j a
adoptio, tamen tiupliaa SoWuntur(79).Solmn- . * '
autem, Cdm quis generum Suum adoptaverit : , , mu)j*s

**

VARLE LEGTIONBS.
5 .
.
(75) 1.43.Derit.nupl.USmper.D.Dereg. jur.
(76) 1.17. lAmitam. D . de rit. nupt.
(77) 1.55. D . eodem. 1. 17. D . eod. et I . U .

eod.
(78) 1. penult. Sed etsi. D . ood.
(79) \SedH tu. Intt. ie nttpt, nbl TbwpM-

GRjfiCO-ROMANUM.

241

1242

- Caeterum Novellaxxxiv priocipis Leonis, cognomine

,
Sapientis, cum prohibet, ne qui adoptanlur, cum
* , liberis ejus, qui adoptavit, matrimonio copulenlur,
haec subjicit. Sed olim quidem non secundum ra, ;, tionera, nunc vero cum decenti r t jusla lege fiat
, , adoptio; sacroque riiu illi parentum, bi filiorum
in locum constituantur (80): non amplius ullare liqua ratio est, qua iilii adoptivi cum naturalibus
, liberis ejus, qui adoptat, malrimonio copulen , lur(81):nec ut fratium nomen, cum nomine
conjugii sic commutelur, ut fratrum loco generi
.
Tocenlur.
*' .
Eiiam Enuchos adoptare.
Cum autemlex dicat(82-83), a loptionem imitari
,
,
naturam, ideoque probibeat, ne (84) quem eunuchi

, ' adoplent, ut eorum in polestale sit : ejusdem prin-

cipis Novella xxvistatuil, uthoc quoquecitraprohibitionem nllam fiat.

Virgines etiam adoptare (85).
Ejusdem xxvn conslilulio virginibus quoque
, potestatem adoptandi concedit, et utadoptati, tam
\ , ' , filii familias, quam emancipati virginibus succe , dendi jus habcant: nec ad hoc indigeant principis
rescriplo, vel aclu judicum.
.
De susccptione ex sacvo baptismale.
.
Adoptio, quae fil per susceptioncm ex sacro ba * *
, , ptismate, nonad hseredilatemadpundamseporrigit,
' , , - sed duntaxal in gradibus matrimoniorum, ceu
,
.
.

" ,

,
, '

,
,
, . !
*
,
, .
, '
. , , ' 5 .
,
, ^
'
, * 7 -

dictum esl, spectatur. Quippe canon LIII synodi

sextae ait: Quoniam spirilualis necessitudo major

esl conjunclione corporum, statuimus, ut qui ex

sacro el salulari baptismate pueros suscipiunl, et
postea cum malribus eorum viduisin malrimonium
coeunt, primum a tali conlubernio abslineant,
deinde scortalorum quoque poeuis subjicianlur.
Quippe qui ab hoc malo prompte non semet absli
net, et confitelur tanquamincestis nuptiis pollulus
damnatur. Legis autein hxc verba sunl (86;: Qui e
sacro bapiismate quam suscepit, eam puslea malrimonio sibi jungere non potest, utpote quse ipsius
fllia facta sit. Nec ilem [ducere potestj matrem
ejus, ant filiam : imo ne ipsius quidein filius id
facere potest. Quippenullaresalia.sk paternam
affeclionem inducere potest, et justam nuptiarum
prohibitionem,ut bujusmodi nexus, perquem, Deo
mediantc, animse eorum copulanlur. Aflirmant igi-

tur aliqui, quod cuni lam ex canone, quam lege,

major esse ilta spiritualis, quam carnalis cognatiu
slaluatur; observare debeanl hac colligati prohibitos gradus, usque ad septimuin : lot scilicet
numero, quol etiam inconsanguinitatesoleaiitob-

VARLE LECTIONES.
.

5 ,

1 ' .

NOTifi.
(80) Abrogatio, 1. 17. D. de rit. uupt.
(81) Minorem. Inst. de adopt. 1. 15. D. eod.
Ilero 1. Adoptio, el 1. Adrogatio, et 1. 37. D.
eod.
(82-83) Sed et Ulud. Inst. de adopt.

(84) lllud D. eod. et horum abrogatio ex novella Leonis.

(85) Abrogalio Feminas. Inst. de adopt.
(86) 1. 26. C. Denupt.

1244

JUS CANONICUM.

1243

semri. Verum pluribus hoc minime visum est, . ,

sed ad eas duntaxat, personas prohibitionem per- ($
tinere, quse dictalegecontineantur. Gaeterumgra- . 01 dus utriusque adoplionis, diverso cum illis modo ,
numerantur, qui sunt in consanguinitate. Nam ibi .
patTerga fratres universos, omnino gradu primo , >
est: hic vero pater isle spirilualis erga filium, *
quem adoptavit, gradu est primo: sed erga carna- hp , ,
lemejusfilii palrem, secundo. Quippe fra er ejus
esse dicitur. Erga fratres autem germanos filii sui , . .
spiritualis, gradu lertio censetur. Non enim illos
quoque filios habuit. Filius autem, erga fratres , .
suos carnales gradu secundo est : el erga palrem ,
suum carnalem, primo ; sicut etiani erga pa;rem . /. ,
spirilualem. Idcirco licel ci, qui vull uxorem d u - ^ .
cere compatris suisororem Qui vero fiiium suum
ex sacro baptismate suscipil, ab uxore sua sepa- .
,
ratur.
.
De nuptiis qux pvohibentur eiiam cilra cogna- c
. >
tionem.

'
8

Nonnunquam eliam citra necessitudinem ullam
indicatarum omnium cognationum, malrimonitim 0 ,
prohibelur (87) Verbi gratia, qui accusatus est . , ,
adulterii, licet raanifesto non sil conviclus, nequit *0, .
eam mulierem uxorem ducere. Nec liberlus (88) OJOS ,
uxorem patroni sui ducit, post cjus morteui. Pra- . ,
bet enitn saspicionem, quod eliam illo vivo com- ,
, ,
miserit in eamadulteium. Nec tulor (89) pupiilam
prius ducit uxorem, vel fllius ejus, quam lutela .
sive curatio perimalur Perimilur aulem trigesimo .
anno. Quippe xxvanni sunl aetatis adultae, quatuor , ^ ,
in inlegrum restitutionis, et principio tri^esimi
statim obiigalio curaloris perimitur : ut potesta- .
lera ex eo tempore habeat eiri eo se copulandi, ^. ^
cujus cst cur.ilor; anlea vero, nequaquam. Mater .
aulem ejus (90), cujus negotia gerunlur, potest
ante hoc eliam tempus euratorifiliaesuae nubere. ; .
Quia vero simpliciter donies'.ici, qtii sunt in pote , ,
stale, licet servi non sint, nec aliquando fuerint, ,
loco libertorum sunl: ne hi quidom post mortein ,
domiriorum suorum, uxorcs eorum ducere pos- , sunt, nc suspicionem adultftrii praibent( .H), quod . , ^
prsccesserit Nec scenicus, hoc est, qui artem ,
lulicram publice ficil, aut filius ejus senatoris '. ,
filiam ducere potest Legis enim verba sunl (92): ,
In nupliis non solum quid permissum sit, sed el . , *
quid boneslum. considerandum esl. Nax in con- , ,
sanguin lale, et suscejtionc ex sacro baptismale, ,
et adoplione, gradus considerandi sunl. el matri- .
monia gradim in his excedentia septimum probi- , ,
#

VAHLE LECTI0NES.
8 .

9 .

* .

J i

NOTyE.

(87/ 1. 42. Qux adulterio. D. De rii.

nupt.
(88) 1. 62. Mulier. De eod.
(89) 1. 66. D. eod. et I. 15. D. De spons.

(90) I. 2. C
(91 1. 44. D

Deritnupt.

(92) I. 42. D. eod.

1245

GR/ECO- ROM U .

1246

. , bitione carent. In affinitate triumque generum

, , copulatione, quse diserte prohibila sunt, vel con , , fusionera continent, caveri debent I n i i s , quae
Ol 81 :, exlra COgQalionem posita SUnt, decori el bonesti
* , habenda ratio CaBlerum, quaa nefarias eonlraxit
, nuptias, solvere matrimonium polesl, et alii dein ceps nubere. Qui autem ex prohibilis nuptiis pro , , creantur liberi, uec spuriorum appellationem
. - consequuntur, nec ullis in bonis patri SUO SUC 6 . cedunt (93). Qui cum muliere libera, quaecorpore
- quaestum non fecerit, consuetudinem habet, non

. . concubinum, sed UXOrem habere videtur (94).

, Potest Curalor malrimonio copulare Oliam Sliam
. ei, CUJUS Curator est (95) : at (ilium SUum cum ea
- copulare, CUJUS nogotia gerit, absque ju&SU prin , cipis (96) nequit. Nam infamia nolatur. Nec pater
, tuloris, nec frater OJUS, qui adhuc CSl in pote, . *H slate, pupillam ducere potesl (97). Uxores eorum,
, - qui elugentur, inlra tempus luctUS nubere vetan 6cTv. , - tur, nisi jussu principis. At eorum conjuges, qui
. lugeri non solent, hoc est, qui majestatis damnali
, , sunt, nonprohibenlur. Quse luctustempore ulcrum
gerif, adhuc prohibt tur ad alias Iransire nuplias.
a& , Qiidb vero intra (empus luctus parlum edidil, non
eU , prohibetur. Nam dlias ob causas legilimum luctUS
. tempus est COnslitutum, ne videlieet seminis fiat
*H , confusio, ac propter revereniiam et honorem, qui
, , marilo debetur. Igilur eomm UXOres, qui non
digni sunt, ut legeaolur propterea quod in pubica

, C forle crimina lapsi sinl (98), post partum etiam
. intra tempus luctus nubere ;ion probibenlur Quaj
$ ante finitum luclus tempus secund.iS ad nuptias
, , convolat fnuMer, infamh notalur, et nullum ex
. priori matrimonio lucrum capil, nec ultra lertiara
;, partem patrimonii sui darc secnndo marito
1* .
potest, (99), cum videlicel liberos nullos babel. Si
post obitum raariti mulier nndecimo menso parlum edideril, faclum hoc mera scortatio est, ct ipsa
poenis eisdem tenctur, quibas ea, qua* circa teropus luctus secundas conlnhit nuptias : quod nimirum tam dotalibus, quam omnibus aliis mariti bonis excidat.
7 ,
AtS, qui abommatltur legitimOS nuptias,
, , .
viuilin, carws, et fl/fVl.
*0 ' ,
Canon LI sanclorum apostol >rjm : Episcopus,
, , " , inquit aut presbiler, aut alius quispiam ex clero,
* , ' > *3 qui non exerr.ilaliunis el cunlinenliaa causa, sed
, - abominationis. abstinet a malrimonio, el carnibus,
D el vino, Dcuin oblitus hominem fecisse masculuni
, , el femioam, alque omuia facta csse valde bona,
, , quique maledi?endo criininalur opificium DPI, vcl
', , ^ corrigilor, vel abdicalor, ct ab Eccbisia bingissime
, - removetor, ?eluti qui reclis ejiis dccrelis adverse . , lur. Quod si laicus incadem sentenlia sit, ab Eccle%

V A R I J E LECTIONES.
.

* .

/.
(93) 1. 24. D. De rit. nupt.
/94) 1. 5. D. De intcrdict. matrim.
(95) 1. 7. C. eod.
^6)1. 67. ISedciti.
D. eod.

(97) l . 10. D De hls qvi not. infam., cum se"

quentib.
(98) Novella 22, cap, 22
(99) Novella 39 iu fine.

1248

JUS GANONICUM

1247

sia segregatur. Qtiippe nnlia res dmnitus facta, .

mala est, sed abusus rerum nocet. Quod si haec , '

mali causa forent, noh essent a Deo condita. Quare . , h
6 )
qui Dei criminatur opera, maledicentiam suam .
ad ipsuin Creatorem extendit Primusautemcanon , *
coucilii Gangrensis analhemali addicil eum, qui .
legitimas nupliasimpuras csse putat, el cum marito , $ copulatrm huneslam et casiam uxorem abominatur , *%
propter consueludinem cum tori consorte, quasi ,
quae propterea regnum coeleste consequi nequeat. ,
Dioit enim Apostolus : Honovabile coujugium in
^ ,
omnibus et lectus impollutus. Ac rursum : Poste*
rioribus temporibus desciscent quidam fide per . *
hypocrmn falsiloquorum, quornm conscientia cau-
^9
terio recisa est, prohibentium conlrahere matri

monium,abstinere [jubentium] cibis, quos Deus , .

creavit ad parlicipandum.
Eamdem poenam quartus eliam canon irrogat ei,
qui examinans ambigit, nec parlicipare sustinet a
presbytero curn uvore copulalo, qui minister.um
sacrum obierit, quasi nuplias honorabiles abominelur. Eidem anatbemati canon cliam xn subjicJ
praecipit eam mulierem, quaeamarilosuosecedil,
quasi quae matrimonium pulet esse rem abominabilem. Enimvero Apostolus : Nefraudate, inquit,
alius alium, nisi siquidex consmsu factum /ueril.
Elrursum : Uxorproprium corpus nun htibetivpotestale, sed vir. Quod si desid^rio vitae sol tariae

.
**
, *
,

, ^
&
,
.
, , , , *
. *
, * .
' /,

secessionem amplectalur, reprebendi non dcbei. c

Eidcm novus eliam canon t adil eum, qui

virginitaleni colit, ct a vitae consortio secessil, matrimunii abominandi causa, non propler ipsum
virginitatisbonum etvenernlionein. Terlius aulem
el quinquagesimus sanctorum A\ ostolorumcanon.
Diebus, inquit, festis, Sabbato pula, el Dominica,
vel alia quacunque, non abstinendum a vino, et
carnibus tanquam rebus abominabilibus. Quod si
qcis ila sentil et facit, quasi aii cauterio recisa
sit cunscientia, et qui scaudali compluribus causani praebeat, si qnidem ex clero est, deponror :
sin ex populo, segregalur. Nisi forlequispiam determinato dicrum ambilu semet exercens, ilidem
ut aliisdiebus, etiam in Sabbat > el Dominica servaveril abstinentiam : canon vero xiv Ancyranse
synodi praecipit iis, qui abstinenl a carnibus exercitationis causa, duntaxat ut eas in convenlibus
publicis degustenl. Atque ita si manducaiionem
earum adniiUere nolint, sallcm olerum cuin eis
coclorum pcrceplionem non recusenl : ul bacratione omnem scandali occasionem adimant iis, qui
pulant ipsos abominationis causa carnibus abstinen\ Et quidem iniprmis eos vescicarnibusconveuit iis diebus, quiboS haretici quidam per jejunium ab eis abstinere solent: ne eis consentire
videantur. Prsesertim si fortc deganl in urbe, cujus
maxima pars hoc morbo laboret. Quod si canoni
non obtemperent, et clcrici sint, eos sacerdolio
spoliat

, ^
, , 4*
. *0 &
, ,
, ,
, ,
.
,
,
, ',
, * ;
, 7
.
,
, ^ ^ ' ,
,
/ *
^.
' , *
,
. / ,
*
* , >
.

^ , . & r t

VVRLfi LECTIONES.
U .

* :'.

4 249

GRJECO-ROBANDM.

125

I l t p l

De nuptiis clericorum concessis et.prehibitu.

.
*0 ,
Canon xxvi sanctorum aposlolorum, et sextus
; , synodi sexlae, et xvi concilii Carthaginiensis, per , * , , - miltunt iis, qui clerocontinentur, et adhuc lectores
, et cantores sunt, ul legitimas nuptias contrahant.
. - Verum non amplius, postquam provecti fuerint
, , . ad gradumsubdiaconi, veldiaconi, vel presbyteri.
- Nam iniliatos sacerdotio, qui ad matrimonium de - flectunt, statim abdicant. Etiam primus canon con
, ciiii Neocaesariensis presbyterum, qui legilime
** . ! " copulalus uxori fuerit, sacerdoiio exuit. Verum
sexti concilii divini Patres eam consuetudinem
, abolentes, quse in Eccles a Laiinorum invabiit, vi , - delicet ut sacerdotes et diaconi, qui ordinantur,
- prius fldem dent, quod omniflO post ordioalionem
* , abstinere velinl ab uxoribus, quae ante ordioatio, ^ nem cum eis copulalaa fuerinl: Nos, inquiunt,
- etiam post ordinationem manere firma volumus
, ' \ eorum matrimonia, qui digne sacerdotium conse , - cuti sunt, ne benedictas Domini praesentia nuptias
, , . conlumelia clanculum aiBciamus ; qui praeterea
pronuntiavil, liominera separarc non dobere quae
, . Dens conjunxerit. Quinetiam Apostolus honorabile
; . - dicit esse mairimonium, etlectum impollutum. Ac
, , , rursum, Alligatus es mulieri ? solulionem ne qure , . rito. Quamobrem qui diaconum, vel subdiaconum,
, 8 vel presbyterum conjuuctione cum uxore legitima

" , C privat, deponilor. Exceplo tatnen deOnilo quodam

. tempore, cum sacra sunt tractaturi: ut puri pu rumadeunles, preces suas obtineant. Etiam non , , nullis eorum,qui apudNicaeamprimumcelcbrabant
, - concilium, videbatur invehendam rera vituperabi , lem, ul episcopi, et presbyteri, etdiaconi, el sub. *0 , , diaconi, cum uxoribus suis omnino non cubarent,
, quas prins duxissenl, quam sacerdotiis iniliaren , tur. Verum Paphnutius, unius ad Thebas sit
, civiialis episcopus, qui vir a puero educalus erat
, - in loco piis exerciliis dictato, et omnem virtutem
( perfecte coluerat, ac in primis nomine castilalis
* ), celebrabatur; imo qui confessionis eliam corona
, , fuerat ornatus, quod alter oculus ei propter pieta tem effossus csset; banc sententiam probantibus
, - D contradixit, cum honorabiles esse diceret nuptias,
, \) et consuetudinem cum uxoribusappellaret castila . tem. Adeoque synodo auctor erat, ne legem hanc
^ promulgarent: quod hanc rem in mundo degenli . bus toleratu difficileiri diceret. Nam fortassis hoc
, *& tamipsis, quam ipeorum uxoribus, causain minus
, easte vivendi praebiluruin.Ex prisea quidem Eccle , siae traditione, quotquol experles malrimonii sa . cerdotalem in ordinem cooptati fuissent, non am, . plius uxores ducerc : qui vero post contractum
, matrimonium evecti esrentad sacerdotium, eos ab
, ucoribus, quas babeant, non separari. Et haac qui , - demPaphnutiusquanquaniipsemanitrimoniiexpers

V A R L E LECTIONES.
.

JUS CANONICUM

4251

1254

essel. Gollaudavit orationem hominis divini syno- . 8 6 , *

dus, nequede hocquidijuani promulgavit, sed rem ' h
arbilrio CUJUSVlS commiltendam, non Coactioni, , Staluit. Adeo religiosus eralistePajhnutiuS, , ut eliam admiranda quaedain prodigia per eum fie- .

rent. E l Constantinus imperator hominem magno babebal in pretio, el frequenter ad aulam arceasebat, erulumque oculum exosculabatur.

Caelerum synodi Ancyran canoni duodecimo
non allendendum, qui posse dicit diaconum uxo- ^ ,
rem ducere etiam post ordinationem, episc pi sui , .
permissu. Quippe Leonis, coqnoinine Sapientis, *
Novella dicit (1), taiuetsi ex consnetudine non ,
scripla licuerit sacerdolibui intra deccnniura (4*),
:
post ordinationem computandum, legilimas uxores , ducere : tamen hoc, lanquam prullibilum a cano- g , ,
nibus, valere non debeie. Qui experlem malrimo- . *, nii (2)ordinat, inlerrogeteum, an absquelegitima ,
uxore vitam castam agcre possit. Si hoc facturum . , se lestetur, hominem ordinet. Qui diacouo per- .
raittil, ut post ordinationem ducat uxurem, epi- , .
scopatu expellitor. Presbyter, aut diaconus, aut , , ,
subdiaconus, qui post ordinationem conlrahit , .
nuptias ; e coetu cleri ejicilur. Clericis est per- missum, ui legilimas habeant uxores. Cant >reset .
lectores nuplias legilimas contrabere possunt, at . , ,
subdiaconi, etdiaconi, et presbyteri, omnino [id , .
facere] prohibeniur Quo fit, ul quotquot eorum /, , .
matrimonii parlkip s fiunt, rxcidant sacer.iotio.
' .
Matiimonii deftnitio.
,
Matiimonium (3) est conjunctio maris et feminae, et omnis vilae consortium, divini el humani ,
juris communicatio : sive per benedictionem, sive , ' , per coronationem, sive per instrumentum contra- , .
hatur. Quae autem praeter hosce modos facta sunt, , .
pro non contraclis habenlur. Legitimas autem (4) ,
nuptias inter se Romani contrahunl, cum ea ser- vanl, quae legibus de nuptiis prsecepta sunt. Opor- . ^ ,
tet aulem mares quidem esse puberes, feminas . vero viri potentes, hoc est, illos excedere deci- ,
mum quartum annum, bas majores esse duodecim .
aonis. Hc aulem dicimus, sive patres fainiliarum , , .
sint, sive filii familiarum ii, qui coeunt in malri- , ^
moniuin (6). Nupliae non fmnt, nisi consenliant . tam i i , qui COpulantur, quam qui eos habent ^ ,
A

,
'
potestate. Nuptias non viri cum muliere concubi-
"
'
* "
~" tus (G) sed malrimonialis eorum consensus facit. . ,
Filius emancipalus (7) plenam agens selatem, ,
etiam sine consensu patris uxorem ducit. Luctus ,
ascendentium non impedit nuptias earum perso- . \**>
narum, quae lugent. Qui vivit in castitale (8), non lotu*
cogatur a patre suo coalrahere uuptias, tametsi , , y

VARIJE LEGTIONES.

' .

.
) Novella 3.
5) 1. 2. D. Jk rit. nupt.
(1*) . biennium.
|6| 1. 30. D. Dertg.jur.
(2) Novella Justin. 123, c. 44.
(7) 1.25. D. De rtl. nupt. et 1. 3. Si
(3) I. 1. D. De tit. nupt. et 1 Iuetii. Depart. cip. D. De bon. poss. cmt. iab.
potest.
(8) I. 11 prioc. D. De his qui noL infim.
(4) Instit. De nupt.

1453

1254

GRifiCO-ROMANUM.

, . filiusfamilias sil. Nemo secreto coronetur, sed

, . pluribllS pr&sentibus. Qui auteni fneril ausus id
- faeere, poena lastigalor (9) : ita scilicel, ut eiiam
, , a sacerdote, qui rebus iahonestis sertiel inleipo . Slieril, digna supplicia exiganluT, jllXla Canonum
, , , ecclesiasticorum constilutionem. Surdus, ei mu .
tue et caecus, nuptias conlrahere possum, et dolis
nomine lenenti.r.
f *9 , , De COnlruhentibuS SeCUTldus, tertidS, plures HUp .
tias; tam viris, qvam mulieiibus.
,
Canonis XVII sanctorum aposlolorum ViTba SUIlt :
, , ,
geillinas post baplismum COntraxil nuplias,
, , 1 SCOrlationem lapsus est, polest episco , , - P"s esse, vel esliyter, vel diaeonus, vel omnino
. 'B , sacri ConaOTtiL NaiTi postquam Spiritus sancti
' , g** pcr *a<:ri baptismaiis mysterium, quod nec
,, , - verbis exprimi, nec percipi mente potest, ab omni , - ^US SOrdibus eluit eum, qui baptizatur, et lucis
, capacem fecit, nihil amplius impediraento est,
. quominus idem eliam pura sacerdoiii luce exhila , relur. Verum post sacrum iilud lavacruin, nulla
, . peccatis reliqua esi hoslia, quffi sacerdolium
' largiri possit. HujuS canonis etiam magnus ille
, , , Basilius meminii in xii canone suo, cum ait: Eos,

secundas COlllraxore Iiuptias, omnino Canoo a
, ' - ministerio vocalionis exclusit, quibus verbis hunc
- innuii canonem. Caeterum xvni carion apostolorum
, , , , ait: Nec qui viduam duxit, vel ejeclain a marilo
, - SUO, vel lnerelriceni, Vel Servam, Vel aliquam ex
, , ^, quae artem ludicram exercent, ac propterea,
>. quod parum honeste vivant, non creduntur esseca 20. - St,potestepiscopusesse, velpresbjter,velomnino
, , , clericorum in COnSOTtio. Cum duobus llisce cano ' - nibus apostolicis eliam terlius sextae synodi canon
^, , ' consentit, cujus haec verba sunt: Nemo, qui secun . das adierit nuptias, ordinator presbyter, aut dia - conus : nec si mulierem babeal in contubernio,
, , quae virum suum reliquerit, nec si Goncubinani
. * habeat: sed dunlaxal is, qui vir esi unius casise
, mulieris, et quam virginem duxerit. Sin quispiam
, duxerit matrimonio priuscopulatara, vel concubi . nam sive manifesto, sive clam, coufeslim ordine
sacro excidat, et privalam vilam aget Sepluage, 8 , . sima vero et nona Novella principis Leonis cogno, ' - mine Sapieulis (10), clericos secundas nuptias
, - contrahentes nec habitum amittere debere, nec
, - functionem sacerdotalem, prcipit.Sunlenim haec
, * , illiusverba: Non probamus legislaloris veteris(l 1)
> , ' instiiulum, qui vult, ui presbyter, aut diaconus,
, ' aut subdiaconus, qui post factam manus imposi - tionem CUIO mullere COpulatUS fueril, prorsuS ab
, **.
boc habilu recedat, el ad vitam plebeiam reverlatur: sed decretum hoc abrogamus, atque sensimus, uti duntaxat eis pro poena aufficial ejus orf

81

VARLG LECTIONfiS.
a i

*0 .
. 22
, , .
.
(9) Basilii Novella sunt.
(10) Novella79,qnNovellam6Juelinianicorrigit.

(11) Hoc est, Justiniani. Locus est Novella, 6,

Coeterum si quis.

I2S6

JUS CANONICUM

1255

dinis cessio, quo in ordine ante contraclas nuptias coospiciebantor. Ad habilus aulem clericalis,
reliquae fudctionis in Ecclesiis privalionem, oon omnino condemnentur, quatenus ut eam obeut
fas fuerit.
De laicis ad secundas nuptias transeunlibus.
.
Enimverodivinnsille Apostolus viduisjunioribus,
' <
ut alleras ad nuptias transeant, siquidem ita ve- , , lintj permisit : earum nalurae lubricitatero intel- .
ligens. Divini Patres etiam viros, qui secun- ob
das nuptiaseligerent,minimeputabantinhibendoa,
, ! ,
quandoquidem libidinis carnalis impetum . O J
ignorabant. Non tamen hoc impune fieri permit- .
tebant. Qllippe primi canonis synodi Laodicens h8BC verba sunt: Qui legilime secundas ad nuptias , '
traosierunt, ubi exiguum temporisspatium in- , tercesserit, ac precibus et jejuniis vacaverint, , COmmunione per indulgentiam fruanlur. Sin prillS, .
quam legilimas contraberent nuptias, claodestino ,
concubitu coierint, etiam punianturceu SCOrlatio- .
nis . Magnus autem ille BasillUS in quarlo ca- , , , * I ,
none SUO : Quidam, inqilit, ad annum unuin, ' quidam ad duos arcent eum a communione sa- . ' , , ,
Cra, qui SecunJas nuptiascontrabit. Idem, Canone , :
XLI : Vidua, inquil, si proximis parenlibus careat, .
eliam ad secundas arbitraUi suo nuptias convolare ^ , ,
prollibetur. Nam ApOSloli verba Sunl: Si vir , . , mortuus fiierit, libera est, ei nubat, cui vul. , , Parentes autem vivi, quorum est in potestate, .
Si consenserint, nuptiarum COIljunclionem *H ) '
dirimere possunt. Quippe lexait (12*: Emancipala , $ minor annis XXV, secundas ad nuptias transitura, . de patris SeDtenlia nubat. Mulier vidua (12"*) tem- ,
pus luctusexspectarecogilur, propterconfusionem . ~
seminis, quod in viro locum non habet. Quse vero c

, O V T A nupserit ante quain CompleltlS fuerit annus a ,

morte mariti, etinfamia notalur, necultra tertiam , *
facultalum suarum partem alteri maritO donare , ,
potesl, vel in testamento relinquere, cnm liberos , , ,
Scilicet nullos habet : nec ipsa quidquam habebit *
ex baereditate, vel legato, vel mortis causa dona- .
tione : sed accipiunl haec illius haBC heredes, qui ,
ea reliquit. Si quid eliam reliquit ei prior mari , , ,
tilS, secum gradus decem personse capiunt, hoc , est, ascendentes et descendenles, et qui sunt ex , tranSYerSO, usqne ad Secundum gradum. Ab in- . testato autem, baeredes COgnatomm ipsorum usque , *
ad lcrtium dunlaxat gradum. Buia etiam omoi ,
dignitate privatur, et iis, quae a marito priori ad j>
eam pervenerunt causa sponsalium, vel secun- *** }
dum voluntatom defuntis. Principis aulem JUSSU . ^
potest mulier intra lempus luctUS alteruill sibi . *
Sponsum inducere. QilSC partum edit intra terapus ' i>
luctus (13), Slalim nuptum se collocare potest : . **, >
:

V A R I ^ LECTTONES.
25 .

*4 .
.

(12) 1.18. C. Denuft.

(12')l. ii.O.Dehisquinot.
cap. 22.

infam.NovellaSS,

(19) 1. t l . % fiempeniut. D . D$ AfcM mt.

mfam.

12S7

G R JECO-ROMANUM

158

-,
Nemo (14), qui sub romanorum ditione sit, binas
. Uiores eodem pOlest babere. Qui duas
' , - uxores eodem habet tempore (15), verberator: t
^ O t i a v , , , superioducta miriier ejicitor wia cnm natis ex ea
. liberis. Magnus BasiUUS i n quarto canone .*
, . Consuetudinem, iaquit, in contrabeirtibus ter , - tias nuptias accepimus, in quinqoieniHO segre^, , $ - gentur : ita tamen, ut ipsum matrimOHium aon
. dirimatur. Vocant ailtem has BOH ampfillS
, Ov , , , nuptias, sed nuptiarum pluratitatem, 1010 8COP . ' - latioiiem COercitam, boc est , non late dtffu , sam, sed coiitractam, et quse in ona muliere

. , , circumscribitur.Idcirco Dominus etiam ad mnlie , ' rem illam Samaritanara , q u viros quinque,
, - unum post alium, babuerat : Quem nunc habes,

inquit, tibi marttUS est.

Adeo q o u m

. ',

est, ut qui ultra mediocritaiem secuodarum nup-

, , ,
, , ^ . -

iiarum prolapsi SUnt, nomine mariti UXOris

appellentur. Oportet autem, mquit, prorsus
hqs arcere ab Ecclesia, sed Ha imiigari peenam

. eorum, ut in locis audientium duntaxat, el una

, ^
,

Stantium , COnsistailt ; etiam , qai

plorant. RursilS ioquit in Canone quinquftgesirae.

, .

De tertiis nuptiis nidla tex 6Sl, videlicet ecclesiastica. Nimirum ejusmodi lanquam Ecclesi

SOTdes inluemur. Publicis autem poenis 8ob-

, , ,

, , ' jicimus, veluli quae libera scoriatione magis atnt

, ,

optabilia. Non enim rem iia danraamus, ul ma-

trimoniuin ipsum dirimamuS : sed juxta tomum

, ,
, ,
28,

Unionis, quem sumus exposftari, et dtstiaCtiouem atque Sementiam ejdS, hasce nuptias
admittimus. MagQUS autem ille Gregorius, COgDO-

, , .
,

mine TheologUS : Primum CODJUgium l e i , inquK,

alterum permissio, tertium violatio. Quod ultra
hoc, porcina vita est, noc multa vitii habet exem-

.
pla. Canon autem tertius concilii Neocaesariensis : De iie, ait, qui plures ita contraxere nuplias, ut etiam ultra terdas progressi sint, definitam
tempus pbuie constat, vel potius incertura esl, cum a nemine antiquorum sit indicatum. Fidesautem,
et conversatio pcenitentiam agentium, tempus ipsora imminere solet, ioquit.
26 .
Dc tOtnO UfliOTliS.
-

Enim vero priscis legibus trina agnoscebantur

,
.

nuplise. Sed imperator Leo, cognomine Sapiens,

cum ad quartum quoque matrimonium progressus
esset, segregatiorii subjectUS fuita Nicolao palriar-

. ' * cha : quem deinde rogabat princeps,ut eo vincu , - , se iiberaret. Cum ille prorsus esset inexorabi, 27

lis, bominem ejicil extra Ecciesiam,el Ealhimium

, -

syncdlum , virum sanctum , patriarcham facit :

, -

qui Cum imptTator saucire vellet, u t etiam ad

quartas usque nuptias extenderenlur ab iis matri-

, ,

mooia, quibus ila luberel, eum omni studio iobibuit, affirmans cum pluribus pontilicibus, eUam

VARLE LECTIONES.
*5 .

26 .

27 .

(14) 1. 2. G. De ineest. et th rit. nupt.

(15) Correclio 1. Eum qui duat. C. ad 1. Jul. De adult.
PATROL. GB. C X I X .

JUS CANONICUM.

1259

tertias nuplias nedum quartas, illicilas esse. .

Qamobrem discidium exstitit in Ecclesia, eaquse , *
SeditlO duravit USque ad imperium filii ejUS 28 /
ConstaDlini nati in Porphyra, et Romani, hujus , 'Putuvsj
SOceri. Quo tempore publicatus est tomus, qui . &
unioilis dicitur, et qui IradH, quando, et quibus , ) , OIIAJU&terti nuptise permittendae sint, liberioribllS am- ^
nalium libidinibus egregium frenum imponens. Is
tomus mense Julio quotannis in ambone legitur, , >
et ad flnem haec verba COIltinet : EOS, qui anoum ' *
quadragesimum altigeraill, el tertias ad nuptias , ' *sese projiciunt, veluti qui Ecclesiae sint ioquina- , ;
menta, quinquennio COmmunionis exsorles esse , ;
debere 8ancimus; eoque lempore exspirante, se- , mel in anno ad coraraunionem accedere, venera- ^, , *
bili salutdris PascbatlS diejejunio diem illum pr- , Cedente, quaotUin ejUS fieri potesl semet expur- <* , *
gantes. SacerduS autem, qui praeter id quod a no- ' itr
bis est Slatutuill, ad sacram aliquam praeeeptio- .
nemeosaudetadmiUere,de gradu SUO periclilabi- , tof
tuT. HffiC autem dicimus, CUiD nulli SUIll eis liberi . , .
prioribus ex nuptiis. Sin autem, tertium malri- oapj
mouitim eis UOn permitletur. Quod si qui8 annos *l * , .
triginU natus, et haeredee prioribus COUJUgUS ,
habens,nihilomillUS ob carnalis libidinis intempe- ,
rantiam tertiaB COpulatUS UXOri fuerit : triennio
COmraunioillS eXSOrs estO. Alque ita deinceps ter in , . fcflf <w*
annopercipiat,dievideiicetpascbaliresurreclionis, , ovantet in obdormilione iromaculalae Deipaiie, et in * , festo Dalalitiorum Doraini: cum jejuniadies hosce , $
praBCedentia majorem partem exslinclffi iu ipSO la- *>
bis abslergere credantur. Sin liberis caret.veniam . Et
impetrat,quodliberorumprecreandorumdesiderio , . oV
tertias oplaverit nuptias; consuetaque poena re- ,
medium ei adbibebitur, ut Iribusannis a COiiimu- , *;
nione arcealur. Caelerum erudilus ille in omnibus ^. *oox &
BasillUS, OCtogesimo canone SUO : Nupliarum * * Brapluralitatem, iaquil, bilenlii caligine Patres obve- , , 8~
larunt, veluti beslialem, et alienam ab bumana
consuetudine. Nobis autem ad animuin accidit, . , *-*-*
hoc est, videlur et placet judicio nostro, magl3 . DOA/VXhanc castigandam, quam ipsaro scortalionem. Et , ***,
nupliarum pluritas est, cum lnuitis - , *.
miscue rem habere, eed euifldem plures uxores , * y
ducere, licet una et eadem vice. Nam liupliae , **non lantum sunl COOCubiluS cum muliere (16), *
SlCUt VulgUS hominum loqui solet, sed conjunciio , *
maris et feminae, et omnis vitae consortium,divini .
et bumani juris communicalio, quemadmodum , ; or
leges Iradunt. Non enim ex COUjunCtione dunta- . >
xal agnoscuntur, verum etiain ex illorum aflec- , **
tione, qui COntraxerunt. Dicit autem nuptiarum , *
pluralitatem a Palribus Sllentio praterilaiD, quia ,
terlias quidem nuptias lex agnoscit: al earumdem , * ^
B

VARLG LECT10NES.
28 *
.

(16)1. l.O.Derit.

nupt.

1261

GRiECO-ROMANUM.

1262

, . pluralilas tum legibus, tum canonibos 68t prohi

, bita. Omnis enim contraclus matrimomalis qui
, lertiarum nupliarum fines transit, nuptiarum plu ^ . \ ) ralitas haud dubio dicitur. Eamdera scortatione
, - pejorem non abs re pronunuavit. Nam qui scorta , tur, in se solum facinus hoc admitUit, dum sponle
, - sua semet in voraginera intemperantiae praecipitat:
8. , qui vero quartas aut quinlas contraxerit nuptias
, - is el sacros canones,qui eas prohibent, proculcat,
. - et germanos suos liberos afficit injuria, dum prae, , ter eos etiam spurios procreat.Propterea post ipbius facinoris omissionem,el veram confessionem,

. vult eliam gravius ipsos puniri, quam qui scortati
, fuerint.Hisenim septennium,illis annos octo coa, , slituit; si accurale mentem in ea,qu$ vir sanctus
. , - Statuit,defixeris.Nam si duorum duntaxat locorum
. poenitentiae mentione facla, quatuor in eis annos
, praeterire debere defioit: omnino in duobus etiam
, aliis, quos compendii causa veluli manifestos omi, * - sit, alii quatuor anni erunl exigendi ante sacra , ' - mentorum perceplionera. Legis autem hsac verba
, - sunt: Universis manifestum esto, quod si quis
- ausus fueril ad quarias convolare nuptias, quae
? ,
' /
- nupli& SUDt, non msdo fulurum,ut e DUpliflB
oi
.
pro nullis babeantur : sed ne liberi quidem ex eis
procreati, pro legitimis ducantur ; adeoque poenis etiam pollutorum scortalione talessubjicientur, ubi
primum a se invicem dirempti fuerint.
Dc muliere secundas ad nuptias trantire volente,
, , ,
muritus in peregrinatione, vel expeditione
.
C .
' . Canon Basilii magni : Mulier, ait, quae
, , , , - niarilo peregre profecto, nec adhuc comparente,
, * reditum 6JU8 exspeclaverit; nec ab iis, qul
* ejus negOtia accurale, 66 mortUUS
, , sit, intellexerit, atque ita nupserit alteri, adul . " ' - terii judicio tenetur. Item canon xxxvi. Uxores
, , , militlim procul aliquo proficiscentium, in idem
. * adulterii crimen incidunt : sed veniam tamen
, - aliquam propterea merentur, quod semper existi , , - mentur i n articulo mortis esse mililes, veluti qui
, :. - prseliis, et periculis, et C&dibtlS versentur.
*' Duobus hisce Basilii caoonibus assentiens etiam
, - sexta synodus, XCHI canonem SUUiD fecit, ipsis
^ , , oejus verbis usa, et deinde adjiciens : Miles, qui
, ex diulurna profectione revertitur, si voluerit,
, uxorem suam recipiet. Venia vero tam ipsi mu lieri, quam viro legitime cum ea copulato datur.
. , . * Non enim paniuntur, propter ignoranliam.Ejus
, - autem uxor, qui non esl miles, si reditum non
. exspectaverit, veniam non impetral. Quod si mu , lierreversi mililis contubemium repudiet, nec
- alteri marito, licet id expetal, cohabitare per. mittetur. Nam si voluerit omnino post reditum
, , niilitis, licet eam non admiltat, adhuc tamen co , , habitare secundo raarito, tanquam adullera pu . - nietur, et matriraonium statim dirimetur. Nam
VARLE LECTIONES.
9 * .

illas impetrare veniam tradunt Patres, qusBA^^; ,

prompte secundo a matrimonio discedunl, et ,

peccatum ex ignorantia profectum non approbant: ,
non quae repugnant, et aduUerii proposito inhse- , . '
rent.Si miles in expeditione degat (17), hoc est, $, *
in utilipubliceapparatu, quotcunque landem anni , , fuerint, uxor ejus bominem exspectet, lametsi . ,
nullas ab eo litleras acceperit. Quod si eliam de- ' . *,
functum audiat, ne ita quidem slatim nubat. Sin * . *praeter stalutum lioc nupserit, tam ipso, quam qui , ,
eam duxil, tanquam adulteri puniunlur. Quod si , *
probatum fuerit, eos qui de morte deposuerint, , .
menlitos, exauctorantur.Et qui reversus estmiles, I ,
licentiam habet uxorem, si velit, suam recipiendi. , .
De captivis autem novella Leonis, COgnomine Sa- , .
";"

pientis (18), sancit; matrimonium ex causa ""

~ ~ - " - ,
~
^ - ^ -
captivitatis non solvi: nec ei parti, quse libera
raanserit, licere; ut alterum ad matrimonium . , >torespiciat.Ouod si etiara alii se conjunxerit, licen- , tiam habere partem eam, quae reversa sit ex cap- , tWitate, membrum suum revocandi, et secundum $.
matrimoqiunl dirimendi
t
Quod presbyter, qui nuptiis benedixit allerum contra *.
heniis matrimontum, cum eo debtal.
,
tanon concilii Neocaesarlensis seplimus Aott putat debere presbyterum nuptiali secundum coti- 7*
irahentis matrimooium convivio interesse. Quem 30 . "*
enim objurgatuftis eit, et ad ktmi spatiurti sfiicra , ' ,
exclusurus percepliene , cum eo quioam fieri ,
potest, ejusdem ut tunc mensffi sit COnsors, etQ *;
apihionem de se prsebeat, quasi participes sil , xu^
ejus, quod agitur Post nuptias tamen vesci cum .
eo non prohibebitur

Christianos, qui adnuptias eunt, nondebere
.
ludicris intentos e&se.
'
Canon Laodicenae synodi LIII praecipit, utCbrisiiani, qui eunt ad ouptias gravitatem sibi conve- , :
nientem servent, et saltantibus, aut ludicras res , 1
agcntibus, animum non adverlant. Quod praecep- >.
.
tum canonis hujus modo neglectum jacet.
De virginibus pmter parentum tuorum volunta-
.
tem nubeniibus.

Canon Basilii magni xxxvm, puellasfilias familiarum, qu proter voluotatem patrum suorum ,
amasiis semet ia matrimonii consorlium tradide- *****
rint, tanquam meretrices punit Si taraen, inquit, , . C
reconciliati cura eis parentes fuerint, et filiarum , , ,
cum amasio et stupratore suo commercium proba- 3* *4*
verint, quod ab inilio contra leges fiebat,deinceps , $
parentum consensu corrigi et sanari videtur.Nihi- . fli^
loraiDus etiam hoc modo propler admissum prius
i\uMprnr
facinus, saltem post Iriennium, precibus inlerve-
nienlibus, communionem impetrabunt. Enim vero ' >.
tunc temporis nuptiaa solo consensu coibant. At ' .
B

VARLE LBCTTONES.
30 .

3i .

( ) Novella 117, cap. H .

(18) Novtdla 33.

1285

GR^CO-iW)MANUM-

13^6

6 ' 6 ', nostro tempore contrahunlui; absque sacris

, precibus. Praeterea canon XL, et jhiu ancillaH},
. quae citra domini sui volunlatem nubil, nihil ha , . ^ bere Staluunt, quod in meretricejB nofl qu^dret.
! , - Nam illorum pacta qui sunl in aliorum potestate,
. El - nihil ratum habent, Quo fil, Ut puptjae, quae Cltra
^ , dominorum Voluntalem COntrahuntur, SCOTta - tionib; S habeantur. Quod Sl qua foerit ausa lalefl
, , - contrahere nuptias,cujiLS dominus postea vel ipsas
, ,
duntytat nnptias approbet, vel etiam Hbertatem
, largiatur, ipSSB quidem DUptis Culpa Carent, at
, , prius tamen peccattlO), puta SCortatio, mefito
. - punietur. QllSB ancilla matrimonium
cuicunque copulata fueritingenuo,domino scient$,
. nec COntradirente, habebitur.
, Quippe silentium ejUS tum libertalem necessario
Iribllit, tum eam a peccato liber^t. Filiafamilias,
, vel filiusfamilia$, legiiime nuplias conlrahere non
. 3* pOSSUnt, Consentiente, CUJUS in potestate
.
'
sunt: nisi pater filiam sqam, quae xxv annos h n pleverit, viro copulare distulerit. Tunc enim ut
ingenue duntaxat copuleiur, non est prohibitum.
c De niiptiis nefariis, et iUicitis COgnatOrum.
.
,
Nupli, que legitime nOQ CODtrahuntur, partilQ
, , . dicunlur illicil, quales sqnt, quae Cum COgnatlS
, . - intercedunt, aut cum haereticis : partim nefa 9, veluti tutoris CUm 3 , Cujys tutelam jjerjS :
- parlim damnatae, uti quae contrahuntur cum mu, -C Deo consecrala : quas sacri canones duntaxat
. - dirimendas siatuunt:cum leges velinteorun) bona,
. ^ bona. qqi eas contraxerint, publicari; atque ipso*
33, , * relegari : quod si person sint humiles, etiam
, .
flagellis
caedi. Hae nuptlae (19) lin$ua latina dicunturnefariaB, damnalaB, incestap.
.
De clericis incestas conlrahentibus nuptias,
' , ,
Igilur canon sanctorum apostolorum xix : Qui
, , , duas, inquit, sorores ducit aq( eam, qU5D uxori
. SU36 sororis fSt fllia, cleriCUS esse nequit. Nam
, , omnes incesttt nupliae,sive COnsanguinitalpm,
, * , - sive affmitatem diriwuntuT: et qui eis sepol . ' - luil,non clero duntaxat expellitur,sed pcenis etiam
, - subjicitur. Quippe Basilii magni canon s a , * , - cerdolem, qui per ignorantiara in nuptias incestas
*, inciderit, uti qui forte sanguine sibi conjunctam
, 34, in domuin deduxerit; vel solitariam, qua habitum
sacrnm repudiarif; vel eam, CUJUS lutelam palpr
, - ipsius gesserit; hunc ergo solius inter sacerdotes
, sessionis participem esse vult, et a reliquis sacer ' , - cioiii muneribus abstinere, perpetllO piEnitentiam
* , - Deo el Iioiuinibus cum lacrymis agentem : Peo
. quidem,uti qui ppccatasolus remittere po$sit: hoZk , minibus autem, ul ipsi condon^tionera et v^niam
, ^ . - a Doniino pelant. Venim Ut benedictionem imper

VARIiG LECTIONES.
38 ^.

* .

34 .
.

(l9)Novella xii, cap. 1.

1467

JUS CANONICUM

tiatur is, quia propria sanarevulneradebet, neque ,

privatim, neque publice COnvenire dicil. At qui , ;
propteradmissum facinus ipsemethorumparticeps , ' ^
esse nequit , licet ignoranliam factUItl sit, * *,
quonam modo COmmunicare CUm altO possitf
Quod sane Sl Verum est, multo minus CurpilS .
Domini distribuet. Satis enim magna haec ipsi "' '
venia est propter ignoranliam,quod non punilus -, Slt, imo etiam cathedrae Slt adhuc particepS.HunC , ,
autem Canonem optime pronuntiatum arbitrali \>
sandi Paires synodi sextae, vigesimum sextum sibi ,
fecerunt, ipsismet ejUS verbis USi, hoc dunlaxat, , '
adjecto, quod ilicestum ejusmodi matrimonium ,
haud dubie dirimendum 8it, nec permittendum,ut , *
llllo modo Vir ea fruatur, propter quam functione - ,
sacra privatus sit. Quippe si matrimonium - .
Stum ftierit diremplum, neque cathedram ha- ,
bebit, atque etiara expelleluT ecdesin CUm ea .
quacum nefarie concubuit: et auctoritate magistraluum nuptse solventiur. Nam qui post agnitionem in peccato perseverat, haud dubie tanquam proprio sanguini se miscens punielur.
Dc Idicis inceStdS COntrahetltibUS nupttas.
t .
Epistola Basilii magni ad Diodorum Tarsensem

episCOpum,omnisapientiaplenaest etSuaSOriaora- ,
torum arte ornata. Tractat aulem ea, quae per , :.
Dei gratiam hodiemo die nulli homini Cbristiano , ! 55
in menlem Veniunt. Quippe Diodorus a qunpiam .
inteiTOgatuS, posset nedefuilCta UXore Sua, SOTO- ,
ejUS in malrimonium accipere, litteras
responderat, id minime prohiberi. Cum autem

,
,
magnus ille Pater BasiUUS ejUSmodi nuptias veta- .
ret, OblaU esl ei SCripta haec Diodori sententia. 36,
Quam CUm se graviter molesleque feiTe Vir s a n -
.

CtUS OStendisset, epistolam hanc magna refertam , Ulilitate COmposuit,qua nonhas tantum,sedetiam , *
Omnes illicitas nuptias evertit. Quippe generali , *
appellatione impurilalis USUS, omnes hujusmodj . [
nuptiasbreviterestCOmpleXUS. Caeterumin canone , :.
XXIII: De US, ait, qui duas SOrores ducunt, quale ' , , , ;
Slt DOStrum judkium : epislola pcr brevi, a , nobis dictala,cujus exemplum reverentiae tuae mi- ,
Simus, recte intelliges. Quibusin verbis hanc ad . * *
Diodorum epistola significat, quam ipsam quoque ,
ad Sanctlim Amphilochium raibit. Et , inquit, . Tty -.,
SU1 qui fratris UXOrem duxerit, pi illS poeni, , *
tentiae locasdabitur, quam ab ea diverterit. HujUS / , .
epLstolaequinquagesimusetiamquartussynodi sex- ' wvo$ov
UBCanOD meminit, CUmait: Tamelsi pailCasexpro- , * *
bibilis nuptiis virsaoctUS enumeraverit, ei SllentlO ,
COmplures earum praeterierit, ne SUam orationera , ' *
profanis VOCabulis SOrdidarct, generalem dun- , taxat impuratatis appellationein nefariis omnibus
nupliis indicatis : nos tamen definimus eum, qui . ' /,
CUm CODSobrina SUa nuptias COnlrahit, vel patrem *,
6t filium CUm matre ac Glia, vel patrem et filium , ,
CUID dliabllS SOroribuS, Vel dllOS fratres CUm dlia- , ^
bllS SOroribus, Sllb canonem septennii cadere; SIC ,

8 6

& .

3 7

VARIiE LECTIONES.

1269

G&ECO-ROMANUM.

1270

. Aiamen, ut a nefario conjugio prius discedant.

' Canon autem XLVII Basilii magni hominem, qui
, 38 . cum sorore sua rem habuerit, in annos viginti,
, , sicut et horriicidam, a communione rejicit. Item
, LXVIII canon : Si deprehensum fuerit, inquit, raa . , ' trimonium contrahi ex cognatione prohibita^poenae
, - adulterorum irrogabuntur.
.
, Quae quidem sunt, a communione ad xv annos
, yat "* , exclusio, malrimonio prius dirempto. Gauon
, vero LXXV ait: Qui cum sorore sua, eodem nata
. , - patre vel matre, sese polluit, etiam exlra preca, , tionis aedem expellatur,inquit, donec ab incesto
* B et nefario concubitu discesserit. Cum aulem ab, , stinuerit, et recte poenitentiam egeril; duodecim
, annis exaclis, communionem sacram impetret.
. "\ , , Canon LXXVIU : Qui duas sorores in matrimonium
accipiunt, licet diversis temporibus, postquam di . ! rempt fuerint incestae nuptiae, adulterii judicio
40, , lenentur. Canon LXXVI : Eadem, inquit, ratio sit
- etiam in iis, qui nurus suas ducunt uxores. Ca , nooLXXix : Eliam ii, qui cim novercis suis sese
, polluunt, canone lenentur eodem, quo et llli qui
. - cum suis sese sororibus inquinant. Concilii vero
, Neocaesariensis canon secundus mulierem cum
, duobus nuptam fratribus usque ad mortem expelli
. , EccJesia jubel, si parere scilicet nolil in dirimen *>, ? - do matrimonio.Si tamen in morbum inciderit,qui
^,
mortem minitetur, ac polliceatur se, postquam
}

, , C convaluerit, nuplias dirempturam, admittendam

?> , esse ad poenitentiam. Quod si vel mulierera, vel
'

, virum, obire mortem conlingat, dum adhuc tali

, facinore sunt implicati, difficilis poenitentia su, . perstiti personae relinquitur. Arguitur enim,quod
, a peccato discessura non fuerit, si adhuc super . stes esset persona defuncta. Canon autem xxv
Ancyrana? synodi de quodam peculiariler est pro , , nunliatus, qui puellam sibi quamdam desponde, rat, ot repostea cum ejus sorore babita, prae gnantem hanc fecerat. Deinde celebratis cum

.
sponsa nuptiis, stuprata soror animi dolore mota
laqueo vilam finieral. Itaque conscios in annos
, , decem arcendos a communione,Patres slatuerunt.
. ' D Conscii vei sunt, facinoris parlicipes, non qui
, simpliciler rei notiliam habebanl, et prohibere
"
non poterant. Nam in nefariis actionibus non mi . nus illi, qui factum adjuvant,quam qui ejusaucto , . * res sunt, puniuntur. Canon vero undecimus. T i , - mothei Alexandrini episcupi praecipit, ut clerici,
, cum invitantar,minime nuplias adeant,si nefarias
. , 41 esse rognoscanl, precuni et oblationis causa.Tan* , , tum abest, ut votis sacris inlervenientibi s eos
, * , conjungerc debeaut (30), qui nuplias hujusmodi
. contrabere volunt, ne participes alienorum pecca , - lorumfiant.Incestummalrimonium non confirma

VARLE LECTIONES.
38 .

38 ? .

40 .

41 .
.

(20) 1. 38. liem Pollioni. D. ad I. Jul. De adult.

1274

JUS CANONICUM

tUT. Ideoque si ante aCCUSationem solulum sit, , , jinpoana remitlilur. nupliis incestis per ignoran- , ,
tiam COntractis, veniam dat tam Ecclesia, quam , , !
peccati COrrecllO. Praesertira, si nec dum qui eas , 4* aCCUSavit. Qui se proprio sanguini miscenl (21), , , * *
Sive parentes CUm liberis, sive liberi cum parenli- , |5,
bus, vel fratres cum SOroribus, gladio puniuntor. ..
Qui autem alio COgnationis gradu invkem Slbi ) ,
Stupmm intulerint, veluti pater nurui, vel fillUS , 2
UXOri patris, hoc est, novercse, vel vilriCUS privi- ! [] ,
gn, vel frater UXOri fratris, vel patruus aut ,
avunculus flli fratris aut SOroris , vel flUUS , fratris aut SOroris, amit vel materlerae. vel qui , V)
duabus SOroribus, aut malri extern ac i l - , > ,
UU$ filiae sciens ila se miscet; bis simul, et a k j i ^. ,
mulieribus, quas stuprarunt, verberatis, nares .
abscinduntor (22). Qui matrimonio conjunguntur, vel aliter complexu carnissese stuprant palrueles,
et ex eis prognati liberi dnntaxat, vel pater et filius cum raatre ac filia, vel duo fratres cum daabus
sororibus, vel duo fratres cum mare ac filia, praeter separationem etiam verberantor (23). Qui cam
sua commatre vel nomine conjugii, vel eliam aliter clam rem habet, una cum ea nares amittat. Quod
si comraater alteri viro nupta sit, hoc etiam amplius verberanlor.
De his qui matrimontO Stbl COVUlailt Deo
COnsecratdS.

Canon quartae synodi decimus sexfus ait, virgi "' *
nem, qu Domino De0 8edicaverit,ilidemqueS0li- ,
larium,non habere licentiam contrabendi nuptias. ,
Quod Sl promissa violariut, a COmmunione sacra ,
SCgregandos. Tempus autem poenilentiae ipsorum, ,
ioci episcopusprocujusquedisposilioneconstituet.
*Nam et Gregorius illeThologus ait: Si sponsiones . *
erga homines facias firmat Deus interveuiens,
quantum periculum fuerit, si padorum, quae CumG , 6 *>wt
ipso Deo fecimus, violatores inveniamur? Canon ,
aulem IV, Synodi Sexl, eum,quicummuliereDeo ; ' "'
COIiSecrata COlt, Sive SCllicet illa SltvirgO, sive v i - , , '
dua, abdicat officio, Sl sit cleriCUS; sin laiCUS, re- , , usv 1%
legat. Lex quidem aliam poenam infligit. Caeterura . .
quS8 nunc dicturi Sumus ex Sequentibus hic cano- |5 ,
nibus, itaquidem damnavitrerum vicissiiudo, non , ampllUS Ut in USU Sint, Sed exponailtur tamen. XV . ' ' ,
Canon Synodi quartae: Non ordinator, inquit, mu- . , , lier diaconissa prius quam ad annum quadragesi- mum pervenerit. Qu post ordinaliem COn- , -
tumelia gratiam divinam afTecerit, el nuptiis sese , , ::
tradiderit : tam ipsa perculitur anathemate,quam .
qui Stupuri cum eaconsuetuflinemhabuit. BasiliuS ' , , ,
magnus in canone XXIV : Licet, inquit, viro facto , ,
Ylduo nulla lex incumbit, quae secundas Cl nuptias " prohibeat, excepla duntaxat poena digamomm : ,
tamen eam mulierem, quae viduarum in ordinem ,
COOptala, deinceps nupserit, vitandam ApostoluS .
statuit, nec alendam ab Ecclesia.
Sexaginta vero amorum mulier, Sl secundas ad
*

VARLE LECTIONES.
41 .
.
fii) BasiUo. lib. L X , tit. 37, cap. 69. ex imp*
(22)Dicli lib. et iit. cap. 70.
alicujus recentioris constitutionibus.
(23) Cap. 71 ibid.

ORiECO-ROMANDM.
, , --/
, ^ .
,
, . ',
, ,

, ^ ,
.
\ , $ ^ 43, , * ,
'^ * * ,
, j
.

nuptiasrespiciat,excludetur a communione, donec

ab hoc vitio semet abstinuerit.pl culumetimpuritalem ejus exsecrata. Quodsi nosmetipsi ante anDum sexagesiraum inter viiuas eam retuleriraus;
crimen noslrum cst,non mulierculae. Qui solitariam vilam agentibus, aut diaconissis, aut pielalis
exercitia tractantibusstruprum inlulerint; velut in
Ecclcsiam Dei, quoe Christi sponsa est, injurii;
tam naribus ipsi privei.lur, quam quae strupri consuetudinem cum eis habuerint. Diaconiss, quae
ordinantur, si ausai fuerintordinalionem dehonestare, vel inalrimonium, vel aliud iler vitae seclando, morlis rete Oent, et monasteriis earum,
vel earum ecclesiis, facullates addicenlur. Qui
aulem ipsas uxores ducere, vel sluprare fuerint
ausi: gladii pcenam mrrentur, et facultateseorum
flscus accipiet.
Nuptias cum hareticis non esse

0 OJ
.

contrahendjs.

Canon iv synodi quarlae vetat, nec clerici ortho ' '

- dovi cum mulieribus haereticis ullo modo matri. ! monia contrahant. Korum vero Hberos, qui jam
. eodem in contubernio vixerint, ad Ecclesiam ca * ^ tholicam adduci jubet. Ac si quidem ab hsereticis
, jam baplisati inerint, quonim baplismae sauam
' , ' . sententiam sequenlibus rejiculum est,denuobapti , sari: sin autem, unguento sacro duntaxat ungi.
. Quod si necdum sigillo baptismaiis signati, non
, amplius ab haerelicis eos baptisandos esse. Quin
, ' . ' ( etiam ne conjugia quidem hos contrahere debere
, - cum haereticis, nec cura Jud&is, nec cum paganis.
. , - Haereticos appello, qui fidei nostrae inysteriumqui ' , dem amplectunlur : sed in quibusJam ab ortho . * doxis aberrant: Judseos, Chrisli parrieidas : paga % nos, qui manifeslo sunt increduli, el in sanc cultu
, , , , r idolorum infecti. Quod si forle vel haerelicus, vel
, increJulus quispi.m, ad fidem orthodoxam acces ^. surum se pollicoalur; ipse quidem, inquit, conlra : ctus procedat : sed copulatio matriinunia lantis' . , per extrahatur, donec praemissa factis confirmala
^ fuerit Latinis eliam, u( eadem haec faciant, ex .'. igilur; si qui eorum orthudoxas uxores ducere
. J , , ; velinl. Qui aulem his nou obleinpeanl, pocnis
>' ^canonicis obnoxii sunl. N*m praler solutionem
\ . matrimonii violalores eliam puuiunlur Laodiceme
vero synodi decimus canon : Ecclesiae consortes.
, , inquit, indilicrenler liberos suos ad luatriinonii
. socielatem cum liaerelicis copulare uon porlct.
Camm xxi concilii Carthaginietisis, n* libcricleri ^
/. corum cum paganis,hoc est. iiifulelibus, aulbaeie - licis inalrimonii lege conjungantur, probibet. Sc. ' cundas aulem sextsesynudi.sicad verbum sanc t:
, Non fas sit, ul cum haerelica niuliere vir orlbodo, . xus matrimoniuin coeal: nec ut haeretico viro
, inulier orthodoxa nubat. Imo, si visum fuerit ali, quid hujusmodi a quocuuque factum, irriUe ducaqt

VARIiE LECTIONES.
43 .

1275

JUS CANONICUM.

4*7

tur nuptiae, et nefarium malrimonium distrahatur. .

*
Qiiippenonmiscendamiscerinondel)ent,neclupsus , /jcum OVlCula COpulandus, nec cum portione Christi 808 peccatorum. Si quis autem a nobis definila ,
lrai)SgresSUS fuerit, Segregatur. Quippe Sl Secun- / dum legem civilem (24), mabirnonium definiiur , ;
esse societas etconsortium divini ac humani juris, ,
quomodo consentireqneant inler se, qui demaxi-
mis animi dissident affectu?qui contraria circa ,
fidem senliunt ? Quapropter etiam post nefarii ma- '
trimonii diremptum, transgressores vult poe? a ,
segregationis, affici. Et haec quidem de iis, qui jam . ^ *, 5 ,
matrimonio copulati sunl, una parle decrelis hac- ,
relicis addicta, altera rectam fidem colente. Quod ,
Sl Utraque pars, inquit, cum abillilio coirent etin ,
malrimonium, ab orthodoxorum aliena COBIU erat; . ' ^
deinde una veritalem agnovit, altera lenebris im- ^
pietatis adhuc serviente : non propterea matrimo- " ,
nium dissolvelur,quemadmodum in epislola prinvn , *
ad Corinthios ma^nus ille Paulus statuit. Quippe ,
si fidelis uxor cum infideli marito cohabitare velit, . '
vel e contrario,virfidelis cum infiJeli muliere;ne . , ,
. ,
dislrabuntor.Quippe sanctificatus es marilusinfi
delis in muliere, ac vice versa. Vide lamen, quo . *
paclo divinus bic Apostolus quasi condescensione ,
quadam ulens. Si pars Gdelis, inquil, infi leli co- . , ,
habitare velit. QuofiLutsicohabitare nolit.malri- >monium sine dubio solvendum sit. Persuastis , J
aulem ipse sum haec fuisse principii, elquasi pn- . mordiorum praedicationis. Hodiemam faciem C , rerum quod atltnet, qui fieri polest, ut Judzeus, ^,
vcl Agarenus baptizalus, cum non baptizala uxore . &
amplius babitet, vel baptizaia cum eo, qui fidem , , ,
nostrara non esl amplexus ? Quale quiddam patri- . ,
archae Theodoli tempore contigit.Nam buccinator , >*'
quidam imperatorius baplizahis, scriplo patriar- , * chali scparatus fuit ab uxorc, quae non volebat . ,
oblemperare marilo, multum eam obsecranli, pie- , , !>.
talis ut professionem amplecleretur. Canon vero , , , xxxi Laodicenae synodi : Non oporlet,inquit,omni . '
cum haeretico matritnonium conlrahere, nec (ilios * .
vcl filias nuptum collocare, melutnles, ne pravani *
ipsorum sententiam addiscamus : sed ila potius
rcm agemi|S,sifulUpum polliceanlur, ut Chrisliani ^. . .fianl. Quod hicdicilur, Non oporletomni CUin hiB- . , *1*relico, tantumdem est, ac si diras, NullocumhaB- , **;
rcllCO. Peculiaris enim haec ScripluraB sacrae - quondi ratio esl, velut in hoc : Abait a
metus, .

cum bomo divos sit. Quia cum moriiur, non autenl omnia. Quij pe (ieri non putest, ut auferat aliq*>a.
Item alibi. Non enim frustra co .didisti onines filius bominum. Quippe non etiam aliqui suot, qui
frnstra sint condili. Nam impium fnerit, l.oc exisliinare. Judaeus Christianum non ducat uxurera, nec
Chrislianus Judaeam ; nec hsereticus ol alienus a fide cura Christianis ex ulla occasiooe raalrinjonium
conirahat (25).
Qtiibus ex CausiS matrimonium
SOhulur.
De matrimonii solulione lnilllis in Jocis multa

44.
.*

VARIiE LECT10NES.
44 al ahiat, ' ^ .
NOTiE.

(24) 1. 1 D. De rit nupl.

(25; I. 6. C . De Judotis ei cmlxc

1277

GRJECO-ROMANUM.

1278

. - legestractant.Sed perfeeliusNovellaJustiniana,quae
, , * diserte causa exponit (26-29), ob quasmaritUS aut
^ , /[ uxorrepudiumconjugi mitterepotest, acdotem lu , - crari, proprielate tamen ejus susceptis ex eodem
, ' matriraonio liberis s lva ; vel liberis nullis existen , , tibus,expersculpaepersona proprietalequoque frui
. poiest Nara olim licei mortalibus permissum erat
tam ex priscis legibus, quam longa consuetudine,
matrimonia impune solvere, ut scilicet vir conjugi
, diceret i30): Uxor,tuas ipsa restibi agito: ac vicissim
, , haec illi: Tuas, marite, tibi agito :quemadmodum
. - apud HebraBos etiam olim lege receplum erat, ut
, - uxori libellum repudii marilus raitteret: tamen ut
" nunc comparatae res sunt, apud Chri>tianos hoc
. abrogatum est. Causae vero nominatim enumeratse
, ' SUnt religiosis imperaloribus ob quas SOlaS malri , , - monium solvere licet, cum absque harum una,
nefarium sit dirimi.
.
1 Ac raaritus quidem uxorirepudium mitlit, el
, ^ ,
, dolem ejus lucraiur, uii dictum est, propler has
causas:
.
2. Si quibus adversus majestatem pFincipis
. ineuntibus, consilia mulier conscia sit, idque
, .
marito suo non palefecerit.
3. Si adulterii inulier accusata, et secunduni
.
, leges adullerii convicla fuerit.
.
-

. ), ,
.
c
.
.
" . , ^ .
,
^ ,
.
. , , . 45 ,
.
,
,
, ,
,
, ,
.
,
,
, <* ,

, > ,
'.
'. VARLE

4. Si quocunque modo vilae raarili fuerit insidiata, vei cum aliis id molientibus esset conscia.
marito non patefecerit.
5. Si contra marili voluntatem cura viris exraneis compotet, aut lavet.
6. Si contra marili volunlalem extradonium maneat, nisi tbrleapud suos parenles, veiab ipsoinet
absque causis indicalis expulsa, parentibus ei nullis exsistenlibus, foris noctem transegerit.
7. Siad circenses, velspeclacula, vel arenain(3lj
accedat speclandi causa, ignorante vel prohibenle
marilo.
Caeterum scriptune dictum tllud, quo tradilur,
adulteriu pollutain ad marilura suum non redire
de mariio intellige, qui eam nou vull recipere.
Quippe si nantu3 crimen condunal, cilra probibitionein inlra bienniutn cam recipit. secunduin novellam Jusliniani ("32), et Leonis illius sapienlis.
Uxoraulein inariio repudium iniltil propler lias
causas, cuni et dotem suaiu, el donaliunem viri
propter nuplias, recipere possil, liberis consimiliter in donalione cunservanda domi. io sive pruprielale, vcl liberis non exsianlibus, eiiaui duminiura ejus habere.
l.Siadversus m.geslatem principis %el ipse

LECTIONLS.

45 , ^.
NOTiE.

(26-29) Vovella , cap, 8.

(30i 1. 2. D. De divort.

(3l)Arenam vocat locum in quo cum bestlis

olim pusnabant.
(32) Novella 134. c 10,

Aiulteram.

1*79

JU8

GANONICUM

quid molitasftierit,vel aliquibusraolientibus, , aaw-

conscies, id principi non patefecerit vel per se,

vel per quamcunque personara.
2. quocunque modo vitae conjugis insidiatus
fuerit.
S. Si podicitiaB conjugis in^dias struens, allis
eam stuprandam tradere conatus fuerit.
4. Si maritus,uxore adulterii accusala, rera non
probaverit.
5. Si alia cum muliere coeat in eadem domo,
vel eadem civitale, ac moniflbs ab uxnre, vel parentibus ejus, vel quovis alio, non velit abslineri.
( his non solumdonalionemnnte BNptias mari-

) V , oV
,
. ^ ;
.
&,
.
'. ,
^.
.
, '
, ' , ,
0

tus loco poenaeamittit, verum etiam trientem reli- , -

quarum ipsius facullabim; prselerquam quod eas

quoque poenas sustinet, quas ipsa mulier eral latura, si condemnata fuisset. Non tamen aut mulier
arbhratu suo divertere potest a marito, aut maritus ab ipsa, sine judicio etsentenlia judicum : diversae Justiniani Noveliaa staluunt. Ac propterea
qui ducituxorem non ita diremptam, adulterium
committit.

, 46^ . )*
,
,

. , .

Solutio matrimonii citra poenam, deque matrimonioquod exercitationis

ptoe causa solvitur.

f ,
47,
* , -

Absque poena niatdmonium solvitur (33), cum

elapso Iriennio, marilUS ClimTuxore COirc neqilil, licet ipse divortium fieri nolit.: manentem peres
virum donatione ante nupfias, nec quidam sua-

* ' ** * ,
,

.
,
:( '^ 4S
. , &&
$ 4 , .,
^

.
'.
Quidquid enim contrahentes pacli sunl, ul a
morle lucro alterius cederel; id babere oporietab , altero desertum, sive vir. sivo mulier s!l: quando , ,
et ipse quantum qtiidem attinct conjngem, mori . 50 , videtur; allerum iter vitaeourn allerocommuans. , ^, * ,
Elenim tonsura recle iit eliam allerutro conjugum .
invito. Dicimusctiam, bona graliafieridivortium. . -

rum rerum poenae loco amittonto. Solvitur etiam

tn;itriinonium, cum <34) altera pars exercitiosacro
se dedit, ad viam meliorem transiens, el vilam in
puritate degendam eligens. Tuncenim lam virum,
quam mulierem, ad praeclariora se conferente n,
divertendi polcslatem habere jubeirms, exiguo
quodam deserUe parti solatio reliclo

Persona quoquederelicla potcst alitid ad m.drimo ,

niumaccedere.Sedhucuxori espiscopiord nalinon

est datum. Ideoque cum ejus musenu fieri ordina'ionem oportct,atqne ilasequi lonsuram ijuscilra
rccusalionem Solvilur e;iam matrtmonium (3">),
< um marilus aut uxor in captivitatem venerit,
ac per quinquennium non constet, nutri vivat.
Si vero prseter ^tjtulas, inquit,anobis cau-asausi
VARIiE

46 .
30

LECT10NES.

47 , ' .

(33) Novella'22, cap. 6

(34) D. novel. c. 30.

'. >

-.r*
. *
Jvt .
,

.
^ , ^ * ,

48 .

.
(35) D. novel. 22, cap. 7.

49 &*>

. Et 41 6* , , quidam fuerint matrimonium soWere : jubemus

,
siqaidem habeant descendenles vel exbocipso,vel
, , exaliomalrimoniOjUtiis ipsorum facultatesdentur,
, , etin mononasterium ipsi... ex ipsorum bonie tri ; (36)
buantur. Sin descendentes nullos babeant, ul ii
. , tertiam bonorura parlem consequantur, si solntioni
. matrimonii non consenserint. Quod si nec ascenden, . tes, nec descendenles exslent: jubemus omnia bona
, , monasleriis, in quae conclusi iuerint, attribui. Quin
!> , - eliam haec inslrumenla nefaria conficientes, sub, . jici poenis corporalibus, et in exsilium m.Ui pneci ; pimus. Sin aulem ii, qui divortium facere conati
. . fuerunt, rursus in matrimonium coire vohierint
anlequam in monasteria missi siet, id agendi l i , cenliam ipsis concedimus, etpraedictas poenas eie
, ' , remittimus, adeoque facultates suas retinere pote runt. At una persona malrimonium revocare vo . ' lente, si allera quoque persona nou coneenserrt,
, - adversus eam poenae ratsesiat, quaerenuit.Haecau ;, tem fleri jubnmus interveniente providentia reli . giosissimorum episcoporum. Quod si per consensum utriusque partisvelamorepudicitiae matrimo
, * nium solulum fuerit: jubemus, ut statim ulraque
, pars ad vitam solitariam accedal, ita quidem ut a
, poenis inimunes maneant.Quodsiquiseoramvclad
. alias nuplias convolarit, vel in paupertatem inci , , deiil : omnia ipsorum bona liberi accipient. Sin
* liberi nulli exstent, tiscussuccedct. Caeterum L X I X
, . , Basilii niagni canon : Si lector, inquit, cum
* , ' desponsa sibi mtiHereanlecelebratas nuptiascoie, rit, ettam ipsa consentiente, adannispatiumsegre, , ' gatur, et ad lectoris quidem munus redit, sed ma , joremad gradum non provebitur. Sin absque spon . salibuscum rauiiereconsuetudmembabeat,tamelsi
, ^ forte verbis et significarit, se illamducturumuxo
' , rem: eliam minislerio lectoris excidit. Quod si
. minister sive diaconus hoc altero viiio deliquerit,
, ministerio suo prorsus ejicitur. Nonus autem
. * sextse synodi canon eum, qui alleri despoosam in
, matrimonii consortium ascisck, adbuc iilo super , stite, qui sponsalia contraxit; crimini adulterii
. subjicit. Quod si uon matrimonii lege, sed scor , tando cuin tali quispiam rem habuerit, tum ipse
D

, , Dianquam adulier, tum mulier ut aduttera punitur ;

. , qui vero sponsalia eelebrata ignorabat, lanquam
scortator.
.
De sponsalibus.
.
Sponsalia (37) natnque juris auclores deficinnt,
,
, menliunem el promissioncmfuturarum nuptiarum.
/ - Ac lex quidem Mosaica matrimonii loco sponsalia
. , habebat. Et qui desponsam alteri vitiabat, tan . quam adulter puniebatur.Sponsaliuro quoque sym , - bolis datis, sponsa nomen uxoris accipiebat. Hu . ' , , miliavil, inquit, uxorem proximi: hoc est, sporNOTiR

(36) Sic reslitue : ,

* ipsi conjidantur,

et monagtertk

tmcimquaiuor ex ipMorum, etc.

(37) 1. 1 D . De Stponsalibus.

JUS CANONIGUM

1283

SUm ipsillS devirginavit. Sic ei illa sancU VirgO, ,

. ,
. , ^
^ . &
*
' . ,
. . XI
, ' 3*
, **
. , *
, ^ ,
3* ,
,
"4' ,
,
, ! ,
' * *

Josephi dicla fuil uxor. Ne verearis, inquit, acti

pere Mariam uxorem tuam. Caterum apud nos olim
eomm,qui coibant in matrimonium, sponsalia per
osculum(38) et arrham procedebant. Aclicebatea
solvere, si adjecla poena praBstarelur. Noudum autemsolutis sponsalibus, haudabsre tanquamaduller condemnabatur, qui sponsam al erius malrimonio sibi copulabat, quemadmodum canon iudicatus statuit. Nedum ubi nec sponsalia processcrunl, nec osculum arrhaeve datio secuta est, sed
nudorum dunlaxat, ut appellari solent, verborum vincula, licet alius eam uxorem ducat, adulterii criraine non tenelur. Caeterum ex publicala
posterius novella religiosi principis Alexii Comneni, anno vcic ic.xcu, propemodum par vis est
sponsaiium et plenamm nuptiarum, cum et ipsa
preoibus sacrisinlervenienlibus perficiantur, nec
aliis modis solvaiitur,quamquibusperfectum quoque malrimonium dirimitur. Sunt enim baec ejus
verba.
Novelln imperatoris Alexii Comneni de sponsalibus.
Sponsalia vera sancila sunt a nobis, quaecunque curo benedictione sacra, et slatulo a nobis
teinpore per acla noseuniur. Aptum vero tam
sponsalibus, quam nuptiis lempus fueri, feinina
quidem duodecimura transgressa, tnasculo autem
decimum et quartum annum excedenle. Post sacrum
veroprecumcarmen, et consuelam arrhseatque os

:

' ,

. "
' ,
,

T O v
c

*8' .

Culi observaliooem, exigUO vel etiam longlUSCUlo

spatio temporis interjecto, proOt ipsis COOtrahen-

, ,

tibusvisumfueril.cilrarecusalionem legitimasquo
que nuplias SUCCederejubenflUS, necsimuliucidere

,
. -

unum saepe diem et horam. Qliod Sl, priusquam

, 55

statutum a nobis temporis appetieril, et indicatis

obsemtionibus non adhibitis, sponsaliafacta fuerint, et instrumenla, nequaquam haec vera sponsaJia vel esse, vel appellaridebeie, tametsi pcenae
luitio sit adjecla Namquae proprte sunt sponsalia,
poenarum prsestationibus non solventur, quando
nequidem inslrumentis in posierumadscribenlur:
cum per eas nullura sponsalibus robur accedat,
sed per invocationem Dei; cujusmodi sponsalia

$ . *
,
,

,

, ;
*
' ,

prursus indissolubilia manent, ex illis duntaxat D , *!

causis dirimenda, quibus etnuptiaesoIfunlur.Quia

vero,secundtmpriscam legumconsuetudinem,post
annum puellae septimum non ecle spoosalia procedebant (nara liberesinguli ad desponsatas accedenles, per inluitum continuum, et liberlatem conversationis, ipsam amorisflammammagis accendebant), in hoc quoque staluimus, ut quae anno contrahentium septimo, usque ad xiv vel xu setatis
eorum annum, quasi sub forma sponsalium Ount
instrumenla; prorsus legitimorum firmorumque

, ,
.

(
54 ,
^
), , )*
, **

VARLE LECTIONES.
5 . 5& .

54 .

.
(38) 1. 10. C. Dedonat. ante nupt.

1285

GR/ECO-ROMANUM.

1286

! .! < sponsalium locum obtineant, sed l&nlum vel

f uti
. . confirmalae
l !
i*
a slipulationcb

I I
__et secunhabeantur,
dum aliorum cootractum consueludinem obligenl:
veleri lege, quae de sponsalibus est publicata robur
in lis habenle personis, quibus cum repudiata,
sponsa in matrimonium coire prohibilura esl, idque p: opler ejus slalus, qui apud Cbristianos viget,
incremenlum. Licel enim subtili ratione non sint
haec perfecta sponsalia, tamen quiasponsaliuin finem habere videntur, et nuptiarum hinc fundamentuin ponitur, non abs re probibitse per legem
personae rursus impedimetitum habebunt, nec
(fiiisquam eam uxorem ducet, quam prisca lex
sponsam alicujus factam, solutis sponsalibus in
rnalrimonium cum altero coire non permisit.

'
*^
*\,*\~-Ji ~m. m
. . J . . ^ . . .
*
_^
i
/

'

,

,
' , /t
> ,

, ,
,

.

,

$
,
.
,
. 1.
,

. ,
,
,

,
.
,

De clericomm sponsalibus.
Sane non rmittitur alicui dignitatemecclesiast icamgerenii,quimortisalteriusve causae inlerventu
spparalus sit a sponsa sua ante nuptias, ut alia
cum muliero copuletur. Nam qui hoc fecisse deprehensus fuerit, tanquam secundo illigatus ma(rimonio, depnnilur. Lector eliam, qui tale quidquam incurrit, ad alium gradum non provehitur.
Quod si constare sponsalianon possunt, siquidem
el desponsa persona, qui sacerdos fieri vult, annum sextum setatis exccssit, non permiUetur ei,
qui eam sibi despondit, utalia cum muliere eopu*
letur,alque itasacerdosfiat.Namdigamus essedu-

. - Q citur, ratione concupiscentiae, cum hacaetate mu , lier amoris capax sit. At vero si minor sex annis
, sit persona desponsa, quo lempore pacta sponsalia
, . reddebanlurirrita, potesttaiis etiam alia cum mu . lierecopulatusnemineprohibentesacerdutiofnngi.
, , , Sed hoc in laicis locurn non habet. Duntaxat enim
. ecclesiastica in dignilate constitutus uniusmulieris,
. et virginis quidem maritos esse oportet: et cum el
, - ipsi omnino ante matrimonium contractum virgi , , nilatis laude gloriari debeant. Caelerum ubi per , fecla sunt sponsalia, licel antequani cum despon . sala sibi vircoeat, per mortem ab ea diremplusfue , ' ri(, ne laicus quidem ducere potest vel consohri , nam ejus vel aliam personam lege prubibilam.
, - Non enim ipsa oonjunctio, sed qu prccum inter, ^ venlu fit cunsccratio, sponsalia pro nuptiis haberi
, Aicil Enimverosianteperfectamnupliamm conse, 6 . - craiiunem, sponsalibus duntaxal conlractis, spon
- um cum socru >lupriconsuetudinem haberecon*** , - tigerit, vel cum alia sponsae suse cognata persona,
.
malrimonium vetabitur. Non enira fas est, u( qui
8

commiserint incestum... Legis enim verba sunl (39): Quae ab inilio valent, ex post factis non
inflrmantiir.
, * .
, ^

Causoe, propler quas sponsalia

solwntur.

Sponsalia nupliarum, more solvuntur, propter

honestas hasce causas.

NOTJE.

(39) 1. 29. et D. Dd reg. jur. 1. Qui qualibet. D. De contrah. empt. et 1. 5 D. De auct. M.

187

JUS CJJiQNlCUM

&. ,
.
. El ,
.
. ,
.
. ,
'. .
.
I I .
!> ,
, ,
, , -
.
.
sidis provinciae, tam puella, quam parenlibus ejus , . Si constare sponsaHa, tanquam illiciu, ne-A

queant, propter aetalem puerorum impuberem.

2. Si mulier uterum ex alieno semine gerere
sil deprebensa.
3. Itera propter novam quamdam et incognilam
religionem, ae dogmalum diversilaiem.
4. Vel propler morum lurpitudinem.
5 Vel propter mutationem status.
6. Vel propter diiationem nupliarum ultra quadriennium, quae probabili ex causa facta, est, propler morbum puta diuturnum, vel mo: tem parentura, vel capilalia crimina, vel longinquam peregrinationem, ex necessitati susceplam.
7. Praeterea si sponsalia facta sinl per vim pra-

DOD consentientibus.
8. Vel propter veram tonsuram, et transitum
ad vitam solilariara.
9. Vel quod aliquis fiat decurio.
10. Yel quod alicujus bona Qsco sinl obnoxia,
vel quod ipse alri cuipiam funclioni obligalus inveniatur.
Cum igitur aliquid ex hisce nunc enumeratis copulalionem factam nondirimil, qui desponsatam
alteri ducil, adhuc eo superstile, qui desponsavit,
adulterio se polluit.
Sponsalia sunt menlio el promissio futurarum
nuptiarum.Tamperscripturam(40),quamsinescriplurasponsaliaconlrahunU.r.Elconstiluunlurnudo
consensu, EUam interabsentes(41). Conlra voluntalem pupillae tutor sponsalia non constituit, nec
facla dissolvit.Furor impeditsponsalia f42) Sed bi
postea supervenerit, coustitula non solvil. Qui conseusum praebentin nuptiis eorum consensusin spon^alibus quoquerequiritur f43). Consenlire verodebent, ipsi contrahentes, et parentes eorum.Elcon
senlirevidentur, quievidentersivedeserlenoncoiitradicunt. Tunc aulem filii, Glise familias contradicere dontaxat possunt (44), cura moribus indignos et turpes eis sponsos parentes eligunt. Si tales autem non sint, qui eis despondentur, licet
exheredari si liberi malint, dunlaxat ut non parentum, sedsuae voluntalisatisfaciant; omnino

.
' . ' ,
.
. .
&
85 >
, .
* ,
, , .

^
.
. ,
. 3
, j i . .
, . , .
, , '.
.
,
8
.
, \>, , ' *,
, *
, <
valere sancimus eorum institutum. Nam CUpidita
les juvenum, ad excidium et interitum proprium , ol
tendentes, omni modo oercendas esse, leges ipsse . ,
statuunt(45). Dissentientibus autem parentibusin .
electione,manifestumestpairisvalerejudicium.Fi- , , .
lioiamiIiasdissenliente,sponsalianomine ejus non *
fiunt(46). Palerfili familias sponsalia dissolvere , .
polest, non eliam emancipalae (47). Quae quod agi- ,

VARLE LEGT10NES.
5 j .

0.
(40) . 1. D. D* sponsalibus.

(41) 1. 7. Eod. et 1.4. D. De pign.

(42) I. 4. Eod
(43) 1. 2 . D Derit. nupt.5. C. Denupt.<ei 1.
17. D. Despons.

(44) L 12. Deeod.

45) 1. 25. In princ. C. De nupt.

46) 1,13. De sponsalib.

47) 1. lO.D.eod.

1480

GRiBCO-HOMANUM

1290

. lur, inlelligere videtur; recle spoosalia contrahit

- (48), hoc esl, Seplem annis Enimfero si sponsali^ bus faclis intra decimum, lerlium annum, ausiquiij , damfuerintdesponsatisvelbenedictionem,quam
, , cant, vel coronam imperliri: cum sacrarum legum
- transgressores facli sint, Statilti COntracla sponsa , * lia, cum ea conjunclione, quae speciem dunlaxat
, aliquam habet, dissolventur; et ab utraque parte
collalas in sponsalibus, poenas, facinoris admissi
. causa jacturam hanc snstinenles Gsco inferent :
' - ne sacerdote quidem,qui tali ausus fuerit interesse
, aclui,exlra culparn constilulo; sed legum sacra. , rum severitati subjiciendo. Qui puellam adullam
sibi despondit(49),nec lempus in sponsalibus con , '! - Stiluit,nuplias exsequi, si eademin provinciadegit,
* * , . - intra biennium debei: sin absens est, inlra trien , nium. Quod si facere supersederitabsque probabili
. / Causa alleri puella conjuDgi potest.Praesides in ea
, , . Et provincia(59), quam administrarint, sponsalia con, , Irahere non debent Si vero id fecerint, licet puel , , , ac parenlibus ejus, aut luloribus, aut Curalori ^. - bus, deireclare matrimonium, et arrhas lucrari:
, , , eodem locum babituro et in filiis, et nepolibus, et
, , propinquis,et domesticis, et assessoribus.et omni , - bus, qui suntejus apparitores, etparticipes: siqui . dem opera pnesidis sponsalia COlltraxerunt. Si
, $ - lamen ei puelia, poslquam magistratu abierit, nu & . , bere vult; matrimonium ratum est. Ilaqueuotabis,
, - quod tunc contractum hunc lex probibeat, cum
, adhuc pr&ses ofGcium adminislrat, et parentibus
, , puell formidabilis esse potesl: Quo fit, ut si pra , ses quidem erat, sed satis virium non habebat ad
^.
lerritandos puellae parentes, sponsalia non fuerint prohibita.
Htpf - De clericis UXOfes SUas pmtexlu religionis eji .
CtentibUi.
'
Caoon sanctorum apostolorum quinlus episco - pum, vel presbyterum, vel diaconuui qui uxorem
oAm , suam praetexiu rpligionisejicit,tanlisper segregat,
, . doneceamad se receperit: pcrseverantem vero,de , ponit. Dominus etiaminEvangeliis sancivit, non , - cere alicui priscae legi obtemperanli, ut pro Ji , - bilu SUO uxorem suam ejiciat, absque causa legis
. , interdicto comprehensa. Quippe malrimonium cri . minari videtur, quasi coitus legitimus quaedam sit
, - impurilas. Honorabiles autera nuptias esseScrip. tura pronunliat, el lectum impollutum.Hujus eliam
# . - decimus tertius sextae synodi canon ipsisrnet ver . bis meminil, absque tamen vocis episcopi adjec* - tione. Haec enimsyuodus prima fuit, quae sancivit,
^
ut uxoribus suis episcopi renuntiarent.
Htpl
De laicis UXOres SUQS ejiciiniibus.
. >
'
Canon apostolorum xviii laicum, qui praeter ra - tionem ejicil uxorem suam, et aliam ducit,qui vel
, * pertrabit ad se divortlo separatam abalio, non se

NOTiE

(48) I . 14. D. Eod.

(49) I . 22. C. De sponsal.
PATBOL CR C X U .

(50) I. Un. C. Si red. provinc.

41

JUS CANONICUM

1291

cundamlegessdlicetjSegregationisubjici.Caeterum , , *
quae bac de re Spirilus sanctus per magnum illum .
Patrem Basilium velol oracillo prodidit, in noilO ipSlUg , iniquum fueritnon particulatim , ' , **.
exponere. Consentaneum erat, inquit, ut secun- . , , * m
dum sententiam Domini, aequabiliter tam viris, . *
quam mulieribus,SCOrtationis causamatrimonium , :
dlSSOlveret.
.
Verum Ecclesiae consuetudinem itacomparatam
, /
DOn esseCOnstat.Nam admulieresquod altinet.ma- .
gnam accurationem invenimus, Apostolo dicente; , )*
Qui meretrici agglutinatur, unum ea COrpuS est; . *0 , .
etJeremia: Sialteriusvirifactafueritad m a r i . U j i , , , SUUm nOQ revertetur, sed polluendo polluelur, \ , >,
nisi viJelicet maritus eam recipere voluerit. E t ' ,
Solomon in ProverbUS .' Qui adulteram habet, .
StllllUS est et impiUS : hoc est, qui rem habetcum
, , ,
muliere marilata,et quam esse constal adulteram. , .
Verum maritOS adullerium committentes.vel scor- . ,
Untes, retinere SUIS ab UXOribus monet. Nam sive , jooquisacerbum semel erga UXOrem exhibeat, eiqtie . ,
verbera infligat, toleranlem se gerat oportet : sive , '
pecumarumjaclurarr faciat dotemquesuamassumi
,
videal, vel eliam zelotypa sit propterea quod cum , ;
aliis maritUS Stupri consuetudinem habeat, ,
tamen ei perinittilur, Ut propter hascausas a ma- . *
rilO dlWtat. Quippe si alterulro Conjugum exis- , rl
tente infideli, alteri divortium ab eo facere non , , \
Hcet, de beati Pauli sententia: propterea quod ( , , , *
obscurum sit, quid evenire queat :(ecquid enimc^opa ) * ^
nostii, mulier, ait, an martum sis servatura?) ; quonam modo culpa carebit, que propler aliam , , ^
Caasam COnjUgium dlSSOlvit? Unde COncludilur . S6 ttvajfcn
eam, qu maritum absque jasla causa deseruerit, , , *81 alterius inconsortium sese dederil, proadultera . &
habendam. Quae vero legiiime cuno virodeserto in , , *
manum COlt, nec Ut adultera nec Ut merelrixcon- , .
demnatur. Sane Sl marilUS ab uxore diverierit, Ct , '
ad aliam sese COOtulerit, tum ipse adulter e8t, .
veiuti qui auctor Slt, Ut ea per adulterium pollua- , *
tur; tum quae in ipsius est conlubcrnio, adultera ,
681 propterea quod maritum alienum ad sese tra- , '
duxerit. Hsec Basiliu*. Ex publicata deinceps . *4
Novella Justinianea,quam de solutione matrimonii , ,
Supra positumcapot COnlinet,etiam haec interabas
Causas est connumerata, propler quas UXOribus ,
COnjugia dissolvero permissum est ( 8 1 ) : Si ?ide- . > ; *
licel eadem indomo,vel civitate,cum alia muliere . ' . ,
Stupri Consueludinem marilUS babeat; et prupin- , ,
quisuxoris suae increpantibus eum, ac monenti- . bus, Ut ab illius consuetudine abstineat, non ob- , ,
temperet.TlMC eilim mulieri permiUit, Ut propler .
Xelutypiam matrimonium Solvat. DasillUS autem . *
Canone tricesimo quinlO : IaUS, ait.qui matrimo- ~', )

VARLE LECTIONES
8 .
.
(5i) Notell* 117, c*p. 8.

1393

GRiECO-ROM ANUM.

1194

owa^tfi;, % **, % nium dissolvunt, causa consideranda renii. Ac situvcw i\axXtuttai, * i ^ quidem absquc justa cansa mulier a viro secetsit,
Oie 4 etbi *,
. > ipsa poenis, ille Tenia dignus judicatur: videlicet,
* * -

Ut cum Ecclesia COITltnuoicet, etiam ut alia

^
mulier ulalur. Quin etiam synodi Carthaginiensis
canon centesimus sextus precipit, ut qoi a conjunctione matrimoniali diverterent, vel inler se reconcilieotur, vel ita coelibes maneant, juxla pronuntiatam hanc a Domino sentenliam : Quos Deus conjunxit, homo non tcparet: etitla Aposloli: Alligatus es uxori ? non quaere divortiura.

" E
p
i s
c o p o s
ab uxoribus suis separari debere.
a

.
0\
'


, '

, ,
.
,
,
. 0*!
. ,

, ,
.
'
, * , ,

Di?ini sextae synodi Patres in canone duodecimo

pontifices omnino post ordinationem arcentab earum mulierumcontubernio,qu&ante ordinationem
matrimonii lege cum eis erant copulabe, idque
verbis hujusmodi : Non ut abrogemus ea, qu
sancti apostoli canone quinlo statuerunt,hoc sancimus, sed ut increnientum Ecclesiae ad slatuio
meliorem procuremus.Etenim illi divini apostoli,
cum recens Ecclesia Jndaeorum crassitici, et superstittoni paganorum, longum valde dixisset,
nonnullisut consuetudinibuspalritis uterelur,permiserunt. Quippe (am Judseorum, quam paganorum pontifices, a tori consoi libus non separabanlur. Verum ul hodK comparatae res sunl, necessa
rium statuunt, ul vitam suam pontifices ad
castitatem accuratam dirigentes, non alienarura
modo, sed suarum eliam uxorum consuetudine
abslineant.Hocenim occasionem scandali nnllam
omnino subditis relinquil, et ipsimet episcopi lau , . c dem illam apostolicam auferunt: Absque offendi , culo sitis et Judaeis, et paganis,et Ecclesiae Dei, et
.
caetera. Deinde iis, qui hoc canone comprebensa
cum veneralione non obscrvant, poen loco abdicalionem statuunt.
t Etiam tonderi debere mulierem ab episcopo separalam.

At in canone X L V I I I iidem Patres separatam

communi consensu ab eo, qui ad episcopatus gu , bernacula sessurus est, uti cum ipso in contuber , * - nio sit,omnino non permittunt; sed monasterium
, ingredi jubeot, quod ejus in loci vicioia, quo loco
. degit episcopus, non silum sil. Quippe fieri non
potest, cum sese frequenter intuentur, quin amor
/ . in eis per consorliipristinimemoriam accendalur.
, Eo tamen in loco volunt, ut episcopi providentiae
. El fractum percipiat, si primatur inopia. Quippe 81
ullra res necessarias nibil ipsimet episcopo suam
, ' io personam de bonis eplscopalus expendere per , mittitur.multoroinusaliquid huicde bonis Eccle . , siae dabitur, si ex semet ipsa victui necessaria ha . buerit. Quod si viu ejus honesla et gravis sil,
, etiam ad diaconatus gradum evehitur. Caeterura ut
. monasterium ingrediatur, idcirco pnecipiunt :
. - quod excusatione nullaimpetrare possit, quinton
6 , deatur. Nani potesiatein babebat ante viri ordina. 87 , Uonem recu&andi divortium Quo iacto, lum im

VARIJB LECTIONES

5 .

JUS CANONICUM

1295

96

pediri ordinatio,tum etiam tonsura poterat.Venim :.

pOStquam ipsamet ordinationem COnsensit, - .~
cesse est per lonsurara divortium confirmelur.Hac , Tnrpixpyw

de re traclam fuil tempore imperii Isaacii Angeli,

tribus patriarchis in concilio praesenlibus, nimirum Universali, et Anliocheno, et Ierosolymitano,
praeier metropolitanos fere XL : qui decreto sanciverunt,citra recusauonem tonderi deberemulierem
episcopi ordinati, synodalibus id litteris coraplectemes et confirmantes.Hinc probatur, nec sacer
dotum uxoribus fas esse, secundas ut contrahant
nuptias.
Debere sacerdates ab uxoribus suis abstinere,cum
SQcra Iractaturi

, , ,
, , 61 . -*
y ,
*&.
, ->*? .

sunt.

Canon synodi Carthaginiensis tertius debere

dicil eos, qui munus sacerdotale sorriti sint, et
semper, et in omnibus continentiam, castitalem,
omnem aliam denique virtntem colere ; ut puri ad

purum accedentes,voturumsuorumcompotesfiant,
ipsi mediatores inler Deum ei homines sic constituti, u( dum inter untiorum erga Deum munere
funguntur, mortalibus eum (quantum ejus fieri
polest) propitium reddant, ot mundo pacem exposcanL In priinis vero invltante ipsos ratione temporis ad sacrorum tractationem et perceptionem
mysteriorum, cum reapse caslitalem praeslare debeant, etiam ab uxorum suarum consuetudine semel abstineant. Tertius autem canon sancti martyris Diunysii episcopi Alexandrini, sacerdotes
sibimet ipsis idoneos dat judices,cum ad reverenda sunt accessuri mysteria,suis ut abuxoribusabstineant, ex communi tamen consensu, secundum verbum hoc illius magni Pauli: Marilus
proprium corpus non babet in potestate et quae
sequnntur.
De habenlibus in contubernio mulieres extraneas
episcopis, aut clericis.
Canon primi concilii tertius, episcopum,vel ali
quem ex clero, non debere putat in contubernio
mulierem exlraneam habere. Nisi forte matrem,
vel sororem, vel amitam, vel eas duntaxat personas, qnse ab omni suspicione liberae sunt Voeat
autera externas vel inlroductitias, quae cobabilare

;
,
. >

,
*

,
, . ' 2
, , .

,
,
. *0 '

,
,
, *:**;
, %
,
.
?

*
,
, *
,
, H , ,
,
. , # >
, /**
CUm experlibllS conjugii sacerdotibuseligunt,dumD^^ . *0
in illis operam suam eis exbibent quse necessarios
ad usus spectantXanon vero xix AncyranaRsynodi, . , ,
mulieres virgines ad quosdam accedere, tanquam , <* fratres, vetat. Secundum bos, magna isthaec tuba

,
*
veri atis, magnusille Basilius,ad Gregorium prcs- , .
byterum epfctola missa, majori cum hicrepationis , , vehementia tangit eum, qui huic se vitio dedit. , , * *
Neque primi nos, inquit, neque soli stahiimus.non Hzripw
debere mulieres virorum esse contubcrnio : sed , ? , ^,
promulgalum asanclis Patribusnoslrisin concilio . :-
Nioaeno canonem legito, qui manifesto prohiboit, , . ne sint mulieres introductitiae vel extranae. Et , ' ^
coelibatus dignitatem ac veneralionem in hoc ccn- , . ,
sistere, uti quis a consorlio muliebri separatus sit , ' t i

297

GRJICO-ROMANUM.

IfM

- , ' Quippe si quis eum verbo tenus promitlens, reapsa

. - faciat ea, quffi Sulent qui mulierum in COnSOrtio

**\
:, degunt : manifeslum se praebet indicium,quod
.> , virginitatis deCUS nomioe tenus aectetur, VCTUin
. * - foedilate voluplatis ahslineat. equi, - dem septuaginta natum annos lascive mulieri co. , - habitare crediderim, nec velut alicujus absurdi fa . cinoris admissi causa Slatllimusid,quod Statuimus:
--;;,
sed propterea, quod edocli siftlUS rib Apostolo, DOn
,
/ .
esse Iralri oiTendiculum ponendura, qnod ei sv.an' / ^ . dalo sit. E l lion ignoramu< id, quod ab aliquibuS
i/ -. ' , recle fiat, aliis occasionem peccandi prsebilurura.
: , ' Idcirco praBcipililUS, conversationem SanClOTlim
' . ' , Patrum scclantes, a muliercula debere leseparari.
, , Quamobrem ex a}dibus tuis eaiD Pjicito. et 1110 , , nasterium abdito. SU ipsa Cum virginibus, el tU
. virorum lllere ministerio, Di propter
', / nos blaspbenietiT. QuamdlU hffiC facies, nihil
, , libi proderunl illoe myriades, quarum in epistolis
, - menlionem facis; Sed ut homo SOCOrS JHOrieriS, el
.
socordiae liue ralionem Deo reddes. Quod si te minime corrigens, retinere tamen sacerdotium allenlaveris, inomni populo analhema, quiquerecipient,
in omni Ecclesia velut abstenti publicabuntur.
,
EpiSCOpus ullam Iliulierem ifl COntubernio
< .
habet, nec mulier, quae diconatus mukere fllflgllur, iu viri contubernio sit-

0001

'

MICHAELIS CHUMNI
NOMOPHYLACIS
Qui deinde Thessalonicae metropolilanus fuit.
DE

GRADIBUS

* , . . c
' , , . ,
' , , '
, ', ';
; / ,.
^, .'-. *1?.

GOGNATIONIS

C^natio,nomen estcommune ac generale.Dmdilur autem tres ordines, io ascendenle, deSccndcntes, cl eos, qui Sunl ex traimerso. Ascendenlos sunt.qui nos progenueruni: descendenles,
qui ex nubis nati >unt: ex transverso, qui neque
noS geillierunt, fieque nati SUOt eX noblS, ttd nobiscum participantidemsemeneteamdem radicem.
Exe pli Causa, proposita nobissil JaCC .

1299

J U S CANONICUM GRJECO-ROMANUM.

300

Habet hicasceildentes, genitores eU0S,qU08paren- , ni

tes et avos appellamus: videlicet pairem Isaacum, , *
et roatrem Rebeccam : avum Abrabamum, aviam ' , Sarram, et bis etiam ulleriores. Omnes igitur bi # , .
COgnali Jacobi, dicuntur ascendentes : velut auc- , ,
tores procreationis ipsius. Descendentes autem . oj
Jacobo sunl, qui ex eo derivantur liberi, Judas, , , *,
erbi gratia, Leii,Symeon, filia, qu Dinae nomen , , ,
habebat, et quotquot bis etiam SUIJt inferiores. ** ,
Yeluti nepoe, neplis: qui dicuntur desceadentes, , ort quasi qui ex Jacobo deriventur. Ex transverso au- . , <tem COgnati SUnt, qui neque genuerunt Jacobum, , >
neque SUOtexeo nati: sed cum eo parlicipant idem
eemen, eteamdem radicem. Verbi gratia, Ismael. ^ n c . , . ?
Quippe Jacobo patruus est Ismael. Et ascendentes . , quidem ipsi sunt, uti diximus, Isaacus (anquam , , ', pater, et Abrahamus tanquam avus, quoniam ex , . \ >
eomm lumbis JacobltS exstitit. Ismael nec ,
pro COgnatO ascendente baberi Jacobo polerit, . *\
quia non est auctor procreationis ei : nec
descendente, quia nongenitus est ex Jacobo : sed , .
est cognatus ex transverso, veluti qui el ipse geni- , , ' *
tUS fueritex Abrahami lumbis, et Abrabamum pa- , &
trem habeat, a quo etiam Jacobus, ideoque CUm |*.
Jacobo particeps Sl ejusdem seminis ac radicis. , > ,
Omninoenimquinequelocumsuperioremobtinenl,
, *ascendentium ordinem,inquam,nequegradiimin- * * feriorem explent, ex transverso erunt: cum loca- , , ,
les etiam distantiae quadrifariam dividantur, in id quodsupra,etquodinfra,indextrumetsinistrum.c

*
Quo fit, Ul dextrum et sinistrum sint transversa. , ,
Cseterum quo pacto partes hae dexlrorum acsini- .
slrorum quo pacto partes h dextrorum ac sinis- .
ftronim, COgnatorum ordines COnOciant, ullerius ,
progressa docebit Oratio. tranSTerSO quoque , ,
Jacobo COgnatUS est Batbuel (52),Abrahamifrater. , ,
Si quis ergO quasrat, Slt ne Jacobo COgnatuS Ba- . '* Ibuel, Abrabami frater, et Ismael Isaaci frater, . , *
respondebimus COgnatOS quidem illos esse, non .
Utnen accedentes, quia de lumbis eonim ipsc lion , *
exsistat.Nonetiam descendentes erunt Batbuel aut , , **
Ismael. Restat igitur, Ut Jacobo Cugnli sinl ex . *
transverso : et ut Ismtel quidem palris sit frater, , ' . i*
bocest palniUS : Bathuel aulem, avi respectU pa- , ',
1TUU8, quem et patruum magnum (53) lex appel- # . , i
lat. Idem in femilieis personis obtinet. QuippeJa- , .
CObD SUIlt ascendentium loco Rebecca mater, el ,
avia Sarra. Descendenlium vero locum implent, . ,
filia Dina, et nepUs ex ea nala. Quod Sl Rebecca ' , .
B

<,

fratres habet, etiam illi Jacobo cognati ex iranserso existimantur. Adeoque Laban, Rebeccae fraler, Jacobo cognatus est Nan ratione roatris est
avuoculus.

Sequebatur apud Leunclavium Justiniani imp. confessio rectefidctiseu edictum ie Me arthoim

quod exstat Patrologiw tomi LXXXVl, porte i, eoL 993.

IH) Rectiue Naehorm potuissel, Bitbuelia patrera.

() I, t. I Primo gradu. D. Da grad. ei affin.

INDEX
RERUM

SENTENTIARUM
QVJE

I N COMMENTARIIS OECUMENIl MEMORATU D I G N J E \ISM

SUNT.

Numerus Romanus tomum, Arabicus ciffras designat grandiores textui insertas. Sed meminerit Lector, apud nos tomum I editionis Morelli protendi usque ad tomi nostri posterioris col. 1168, in qua
incipil tomus Morelli uecuodus.

Aa oniticum sacerdolium, teixenum ac cadiuuin, Chri l i vero coBleele ac seropiternum, 11,568.

Abrabw pater egres*u* est de terra Chaldeortmi, cum
t nen Abrab facttim iui*set oreculum, I , 61 Abrabae
facla proroitMO roullis roodis prter>p**m erat, I , 251.
Abraliamqiiouodoliliuroperparabolam recepit, 11,409.
Varii temporibus duplicis lidei geaeit imagiDero, I I , 458.
Aclorum liber polUaimuni Pauli gela contioet I , I .
Aclorum liber Spiritus eaocii actione* conlioet, ticut
Krangelium acliooe* Chrisli, 1,5. Actorum Jiberosleodit
eorure completionem qute promUerat Cbrisius, ibid. Aclorum libri necessitas I , 5. Actonim liber poliasimtim ett
rtturreclionis Cbritti demonstratto, I , 7.
Adaro itouluil seduclue, I I , 225.
Admirari percona*. I I . 652.
Adventu* Domini cur furi ac nocti aeiimiletur, I I , 555.
JE%yptnt aeductor quidam, 1,158.
,nean sariaos 1'rtrus non requisifit an crederet, I , 90.
.Elatibut ?aris coDStituti ipintualiter, I I , 569.
iClhiopes luoruro regum patrem dicunt esse aolem matrem temper foeaot Candacen, I , 81.
AfDictionrt tiec otnoe* jnali nec omwe pfccatorea suslin*nl in hoe mundo, 11,485. Affliclione* ob ?aiia& cauaas
iiDinittuntur, I , 510.

Agabum <?se propbelam ooo adversalur diclo Chritti

qui ait legcm ac prophetaa cessas*e in JoaDDe, 1,105.
, , 650. et , II, 497.
et , II, 590.
geout judicum et oratorura, 1,148.
, 11, 472.
Ambulate io verilate, I I , 616.
Ananias el Sapphira cur iolererapli, I , 45.
Aoalberoa duplex, I , 168.
Andreas ubi e( a quocruciliius. I , I .
Angeli cur viri dicanlur, I , 7. Angelos, id est demonfs
qoomodo judicabimus, I , 475. Angelorum lioguae quaeoam
dicanlur, | , 518.
Animaaumitur pro ?ila. I I . 651.
Aoitnabu exuli* corporibus obsistunt dsmones ne in
caliira evolenl, I I . 654
Aoimatia qualuor in Apoc quid signiticenl I I , 690, 697.
Aotroalit bomoqtiiadicatiir, I 455; I I , 652. Aoiroalit ab
aoima dicilor, sicut a , I I , 652.
Aiillochiae primtim ditti aunt Christiani I . 105.
AnticbrUlo probatur eese Mahumetbes, I I , 658.
Apollos eive Apdles ('oriotbiorum episcopus, I , 142.
Apostolit quare dicalur : Accipile Spiritum eani tum
prititquam super eo* <l*scendat, 1,4. Aposlolorum nomina
com suU ifiterprelaliouibus,!. 8. Aposloli vaiiis linguis
loqueotee proferfbant ecila brevesqtie tententiat, I , 15.
Apostoli variis lingnie loqi fntes noterant q i e dicerent,
oooautero quibws linguis. ibid. Apuslolo* fuiseemusto
plenos iroprobabile erat ouplicem ob causam, I , 16. Apo*
toli taota inler ae conjuncli cranl tiducia, ut mutua tui
cooderonatiooe prariicatiootm confirmarenl, 1,929. Apotolift ticifttim eontingebant la>ta ac Irialia, I , 45. Apo&toli eui sigoa ad Deum relerebanl, taroen etiam ex Tita
plurimuro collaudabaotur, 1. 46 Apostolorum tradiliooet
pr roanui, I I , 152, 190, 191. Apofttoloruro ordo primoi
e*l in Eccleaia. deiode prophelarum, elc, 1,516. Apoelolis
qjinn !o variti?r;it lor vilPf ac morli* I , 615. Apotioli

ac propbete noo omnia prapyidebaat, I , 165. Apottoli

quondam per puniebant, alio* SataoaB puniendos tradebant, 1,117. Apostoll quomodo ooo ?er*abantur perattutiam, nec dolo Iraclabant Terbum. I , 624. Apoatoli quoinodo Tariis advereilatibus non fraogebantor, I , 628.
Aposloloseicipiens quomodo Filiura ac Palrftn dicitor
babere, I I , 611. Aposloli significantar siogoli singulia lapidibus pretiosiejporlarum nove Jerusalera, 11,626.
Aph forum ac Tres Taberne, 1, 184.
Arca tealamenlicootioebatea quae Judeosargoereotyll,
581.
Aiw Athenleasi cur inscriplum ignoto Deo, I , 156.
Arati poelffi de Deo tealimonium, I , 58.
Arma ipirilualia, I I , 58.
Arrogaotia differt ab elaliooe, 11,469.
Audiendi promptiludinero habere debemut, I I , 448:

Baptizari pro mortuis, 1, 587.

Barnabas bonut ?ir dicitur, non bonot timpliciter, I ,
102.
Bartholomeus ubi prspdicaferil ae mortuut fuerit, 1,1.
Belluin triplex CbntUano immiaet, I I , 475.

C
Calceamenlum deaignal morlificationem, 1,69.
Carnia affectus legi Dei lubdi nequit, aed beoe bomo
illum babena, 1,502.
Caro aliena qiiffi dicalur, .1, 627.
r.a-torum insigne in oa?i, I , 181.
, II, 135.
Cenlum vlginti de quibus dicitur in electione Matlbi,
non eranl omnea qui tuoc in Cbristum credebant. I , 10.
Cbarilas perfecta qui foras ejicil timorem, 11,592.
Cbarltalis laudea eiimiae, 1,649.
ChriMi assumptionis ioiliuro ?ideri poluit, ooofiDlt, reeiirreclioois ?ero, edi?erso, I , 7. Christi difinitatem
apostoli paulalim induxeranl, 1, 6. Cbrislus returgeot
Don ita veraabatur curo dlacipulis ticulanle pasaiooeni,el
quare non omnibug apparebat, I 5. Cbristus curpnecepii
ue dhcipuli statim ab Jeroiolyroie diaeederent, I , 4.
( hristu quare videntibui discipulls aseumptus est, I . 7,
Chrielus misiasft diciturSpiritumsanctum, etdeipeoCbriMo loquitur Joel, I , 21. Cbristus inquosimilis Mosi, 1,52.
Chrieti tila quoroodo ele?ata dicilurde terra, I , 85 CbriMi corpus neque aule res>urrectionem foit Incorrupllbile
uoquc poslea incorruplibile, I , 4i4.Cbrisiosquomodoprlmus ex resurrectione, I , 176, 562 Cbristum quare DOO
sugcipiebant Romani, 1,202. Cbristi obedientia fuiloobit
eflBc^cior quam Adse jnobedientia, 1,268. CbHstuscorpos
uostrum cnm affetliooibus naluralibus sine peccatosuscppil, I , 301. Cbristus qoomodo pro nobis intercedil, I ,
317 Chrislus quomodo a resurrecuooe dicitur primum
ap| aruis^c Pelro, et quomodo duodecim appaniit,!, 548.
Clinslus quomodo tradit regoum Deo Palrl, I 563. Chrlsti.s quomodo diciuir rcgnare, I , 56*5. Cbristas propier
mulia glorificandus, I , 626. Cbristus qaomodo esilmaao
Dei, ib d. Cbritlus qooroodo Deum maoife^Uvlt, iMd.
CbriMusquomodo dicalurpeccalum, 1,640. Cbrisli magaa
bumilitaaetquare oon timoerilse bnmiliare, I I , 79. Chritum qui non receperanteiUroeu AntlcbiUlumrecipient,
nihil polerual babere excu&aUoois, I I , 197. CbrUtas pr*
superris quoque virtullbns passus est, I I , 329. Cbrlstut

1508

tlM

INDEX RERUM SENTBNTIARUM

tentatus sive afOictus potest et his q i i tentaniur succorrere, II, 332.Chrislus duplici de causr nobis condolet. II,
345. Cliristus quare sacerdos secundum ordinem Melchisedec, II, 348. Cbristus quomodo ex bis quie passus est
didicil.quomodo exauditus sit.elproquareverentia exauditus, II, 959 Christus longe majorjjaif rdotibua legalibus
ex figura Melcbisedec et pcr alia, II, 365, 366, 367. Chrisius quomodo nostra pertuleril peccaia, etquotfiodo rurf um conspiciendus sit absquc peccato, , 389 Cbrislus
terel triplex accepll testimonium, II, 598. Christi repellens primum adveolum repellit etiani secaudum. II, 609.
Cbrisli negans adventum salvus (Wi nequit, II, 610.
Circmncisio dala esi Abrabae in signuai piajterilae justificationh, el ulomniuin pater essel, I. 250.
Circuinclsus cura humana potest fieri pr&pulialus, I ,
482.
Claudusquare teoobet Pt trum ei Joannem, 1,27.
Coelesiia dicutitur quae sutil Nuvi TeslamPDli, I, 388.
Caeoae Doininicse quomodo apud Corinibiosfiebant,I ,
534
Cognoccere in sacris Lilleris duo significat, , 366.
Confiieri peccata, 1,147.
Consolatio poib>sima esl ex leclioue Scriplnrarum, I ,
275.
Conversatio cum malis nociva est, U, 617.
Cor parvum incredulum iimlliplux, U,357.
Corneliusac iEthiops cui memrrantur ad fidem convcrei, I , 93.
Corpus DOStruBi ducilur quocanque dixorimus, I , 279.
Corpus domandum est, I , 513.
Corpus idem quare debeai resurgere, 1, 563.
Corpus quoruodo dicilur corrumpi juxla coucupisoenlias, II, 41
Gultus Dci varii sunt modi, I , 265.
Cusios carcens de quo Acl. xvi dicebalur Slcpbanus,
1,132.
quid significet, I , 136.
Demas an ad relictum Paulum redieri , II 309.
Deum igni assimilant sarrae LiUerae, bomiDCm vero
herbae, I, 67. Deus in oinni loco ac tempore esse diciiur.
I , 138 Deus quomodo a creaturis possit cognosci, I , 243,
Dei maxima erga peccalores toteranlia, 1,243. Dciantorts
erga homines vebemenlia, I, 258 Deus >i pro nobis slt
quis contra nos, I , 316. Dei eleetio variaque ejus judicia,
quomodo vcra siut, necbis contradicendum est neceorum
ratio scrutanda, I, 319 Deum per privata designamus, I ,
428. Deusbujus saeculi, I , 624. Deusquomodo diciturexcsecare reprobos, I , 625.Denm juxla suhj.*ctam matcriam
variis modis appellat Paulns, 11, 46 Dei sapit*mia et siroplex cognila est ei vebemcntar varia, II, 26. Deum miiMl
putant praecepta dedisse solum minandi graiia, II, 218
Deus vull otnnes salvos fieri nec tamen oinnes salvi fiunt,
opusqtie esl mutuis precibus, 11,218 Dcusquomodo jnslifieari dicalur, I I , 2i8. DeusquomodoioUistaabeal imraorlalitalem, II, 249. Deus p**r Vcrburo juravil, id esl,pei
medialorcm inlerDeum et homincs, II, 361. Deipo* scssio
qui dicanlur, II, 497 Deus quomodo jusiitiam excrcueril
in angelos aposlaias, el io eos qui fuerunt lempore dilu11, ac in Sodomilas: misericordiam veroin Noe el Lol II,
559, 54t.0eus duplicilcr haberi dicilur, 11,611. Deus
Idem esl qui Velus ac Novum dedii Teslameniiim, II, 626.
Diaconi creantur Act. 6 non juxla gradum qui e>l iu
Ecclesia, sed miuislri, I , 54. Diaconorum < oi.diiiones, 1,
226.
, II, 246.
Dles quomodo dicanlur mali, II, 50, 271.
Dileclio Dei ex proximi dileciione probalur, XII, 567,
594
r erso, II, 626.
,, 1,148.
Disciplinas externasdegusfasse ulile csl, I, 66.
Di iliarum studium multos inducil dolows in modom
spinaruro, II, 247.
Divitiarum sola in egeuos insumptio non pcrll, I I , 247
Docere ac praeclpere quomodo apud ' differant,
I I , 233.
Domini est terra et pleoitodo ejus, I , 518.0omiDie(iam
erviuQlservig, II, 56.
Douec elquousqae qnid signl8cenl, I 565; II, 525.
v

,, 544, 628.
Dorcasex oomloe dicitur fuisse igilans, 1,91

Ecclesla a Paulo dicitur snperaa Jernsatem, I . 566. Ecclesia et aposlolorum tradiliones etiam cilra Scriploriti
observandae, 11,199.
, quld sit, I , 94.
, judicium genus, I , 148.
Elatio differl ab arroganlla. II. 469
Eleemosyna diciiur ministerJum quotidiaoam, I , 54.
EleemosynaB gradus, 1,153.
Elemenia miindi cur dicanlur infirniaet egena. 1,915.
Elfmenia eloquiorum Dei, ei elemeu<a inilii eloqalona
Dei quaBiiam dicanlur, | | , 352, 354. ElemeoU aqosel
Ignis fueruot aliorum principia, II, 556.
, qui dicantur, I , 85.
, II, 628.
Ephesus aedilua Dianae, I , 147.
Epicurei quinam eraol, I , 133
Episcopi dicnnlur presbyleri et e cootrario, I , 13,
152; H, 65. Episcopi munus et virtntet, I 1 224,29.
Episcopus uoius uvoris marilus, II, 124. Episcopus ordioandorum peccala uc mores oosse debfl,ll, 259.
Equus albus quid stguincel, I I , 701; ruliw, 702; nifer,
703; palhdus, 705 Equorumiorevelaliooe visorum fana
species, II, 732.
, ||, 465.
Essfoorum secta apud Judaeos, 1,159.
, II, 434.
Euoomius iu persona omoiuin baKrelicoram ci|4ai u>
ditorum bencvoleutiam, srd ei respondel Babilios, II,
840.
Euoucbus ubi praedicaverit ac norluus sit, 1,12; 1,6).
et XPS qold iu sacris slgoificeol, I , 566; U,
335.
t

F
Fabulae aniles quae dicantur, II, 232.
Falsis fratribus commuDicaDdo m n l u M I I iadd^
mus, II, 586.
Fidea qualls debeat tantom esse coram Oeo, I , 584
Fidei donum aUud est quam fides, \, 548 Pides, spes ti
cbarilas, quoraodo eliaro iti fuluro pprmanebunl. 1,355.
Fidei flnilio el enromia, II, 405. Fidea quunodo sola
siiflBciat, el quotuodo requirat opera, 11,456 Fidesdaa
babel signiQcata, II, 457. Fidea aotc et posl baptisou, li,
458
Figura quomodo et quorum erant qoa Vrtfri faerunt Testamenlo, I , 599.
Filius meus es tu, etc ob incarnatfonemdiciterj, 114
FiliusDci, quomodo dicahir Palri subjecius. I . 66^. FAn
Dii et filii diaboli qui siot, el qiiomodo diferaui, II, 581,
Fornicatiosola, esi peccatum IU propriuin corpus, I ,
468, 469, 470.
Frangere panem designat victus rrugalilalcm, I 24.
Fugiendac snnl perseculiooes, 1, 117.

G
, II, 267.
Galilaei, cur sub Pilato Inlerempli, I , 57, S8.
Camalielis sapions consilium, iOid.
Gentibus quomode fuit dalum prteceptim de dileclloM
proxlini, II, 568.
, 11. 568.
, ||, 632
Graliara aspernari quid sit, II, 85fc.

Haereses vari* circa Cbristnm ac dir*oam THotUire,

11,72.
Haereiicus quando fugieiwius, el qoaodo cum
todioeerudicndas, 11, 270, 299.
Hebrseis soripta epistola ost^odilur eue Panli, II, 3is>
Hfbrseorum fidelian aifliciiones ac l e t m a i i t , II. 40U
Herodee Telarcha eiiam dictus esl Agrippa, I, 9, lOi.
Harodie Agrippa raUer Inlerttui, I . 108,
HUpaooe roagno amore pro^quebatur Paelus, 1, 407.
Uodie ? bodiernut diea iicitor rlia , L .
559.

ISOS

1306

UDX A B flBOTHtENTO M B K G K A K T O &

JtomnoftUr 19, qiaare dioatur YU# in ptwaUs *>

r t * U , 1,276. HOBM M i u t ac povti*. I I , 129. Hoaiow cor
pos. qiMw dfcaiur aoiraale, I I , 575.
Hora novNaima mimdi, l l 572.
Humiliari non Yeretur is qui re?era magoua est, I I ,
t

802

*{, , 469.
I
telar primus Lycla wartyr ab Alexandro Iranalalua
est in Alexandrlain, I , 4.
Iffol peritonisealbic mandos ticot prtor perttt *qaa,
M, 550.
Imago terrenl ac ccelestis boroinis, qnae , 1, 573.
lma*imttn tisuin futsse semper ta lemplls, I I , 847,848.
Impietasadversosseipsampognal, et tofratrlbos Joseph
ac Pbaraone, I , 65.
Iropiuset peeeutor dlffcrant, I I , 512,632.
VofideUqm tribunali noo oportet nos subjlcl, I , 461,
463.
Infirmitatls slte inbedttitatls tres modi, I , 705.
In kU diebus. pooilor ad narrallonis exordium, I , 00.
Insomniis agiiati qui dicaoiur apud beatuio Judana, I I .
627.
luvrdia oon fit a oobls, sed io nos efficitar, I , 471.
Invttbilia cognoscontorperea quasensu pereipfiratar.
I , 452; 11. 590.
Ira cmaole lollenda, 11,44.
fsrael appellotio duo soggerit Judaeis, 1,27.
J

Jacobos Zebedsi ubl predfcaverit ac morlinis sit, I ,

1, 405 Jacobus Alphaei, cognomlnatus Justus, prlmus
Jerolosymoruroepiscopus.fllias Joseph, a qnibusoccisus,
etubi sepullus. I , 2, 122 Jacobus bic a communi loqoendl modo reoedlt, I I , 450. Jacobus qnare laudat legis
obserratores, II, C52
Jejunla ab tpofttolls tradila, I I , 841, 883,801.
Jejnnia prosunt ad peccatorom remissionrm, I I , 815.
Jesum CbHsmm, quomodo Indoamus, 1,382.
Joannes Evangelisia ia Palmoslnsula c<tnscripsit Evangelium ac vitcns fepclilor, I , 1 , I I , 842 Joannes qui
cognoaaiQabatur Marcus neposBarnabse eat Uarrus Evangelista, 1,107 , III.
JtiJasJacobl qui el Tadd&us etLabbaens ubi praedicaver t et mortous slt, I , 2. iudas qoomodo adeptus esl
praedioan quod eniorunt priocipes aac*rdotum, I , 10.
Judae commoratio desetta fuil idem prasdium, tdid Jodas
praecipio morteue,I, 10. Alfa opiaieue prouu* a ciirm
compresses est, I , I I . Judaa velieinealer kHo corde
inAatus eel, aliaque tormenta anle morlem passusest,
ibid
Judei exorclslae, 1,145. Judaeorum liilerce per omaes
t w a mfoaae oe predicaiio de Ghristo susoiperettir, I ,
186,191. Judseusaiitealios tenetur io Cbrisluin credere,
I , 208.
Judtciam si inclptt adomo Dci, qui flnls incrcdulorom ?
I I , 521.
Jurare oe vetus quidem lox ex se ducebat laode dignom, I I , 476.

L
Lac et eolidus cibus qnttdlcanlor, l i , 353.
Laasslve hyimtns canlu sanctior est, II, 158.
tt*gee qnatuor habtt bomo, 297. Aul potius Ires qiia?
Ibldein sbve7iunior. Lex quomodo spirilaUs, I , 292
Lex qoomodo occidit, cuin spirttus vlvificel. 1,617. Lex
quomododicilar inonis minislerlum, 1,699. Legis vetera
quomodo traiiaicrtnt, 1, 658. Legls neccvsaria docuit
eliam ipls oatura, I I , 28. Lex qootnodo oon ftierit adversus promisslones. II, 33. l.ex quomodo paedagogos fueHt ad Cbristum, ibid. Lfgisobiervaliones eubjiciebanlur
elenKMilis. ibid. Leg<*m io uno ftcrvan^ tenetor in omni*
bos servare, I I , 30 Logcm qnomodo dicat Paulns rejectampola, I I , 94 Lex quibu> p^siia sit, I I , 212. Lex
anare cibos qooadatn pruliihticril, ibid. Lex urabra eral
$ovi leatamenti cl iuiperfecla, I I , 316. tex Evaogelica
qnaredicatur liborlatii, I I , 451 Lcx vclos qoonam modo
joraaienta ac sjcri6cla commeodet,II, 476.
Liber iniue ac loris scriptua el clausus qukl fignificei,
II. 69. Mhri m i / k i eon disirabendi,
exnr^ndl, I ,
147.

Libertini qoi dicebantur, t t undo, I , 57.

Lingiiam caule oportet dirigere, I I , 460.
Liqg^jai mala, ibfd*
Lingua coeceri potesUlbid.; , 162.
Lucas Evangelista medicos quaescHpaeA et feccrit ac
uni mortuus et flepoHoa sH, 1 , 1 ; I , t , 919. Locas cor
non scripserit f^auli mottem, rt\ ipsios seeundam aHeronoGomprebensionmi, 18. Lacas dicens se de oraniba^Chrlsti aetioaibttrscrlpaissr, ntm eoQtradlcli Joanni,
Luaam con?erti in sanguiie caedia deslgnat magniludinem, 1.18.

Vacerieduplcx interstilium solvii Cbrislus, I I , 13

Magos si quis deceplus acceseri', staUm aefugiat, I I
78.
Mabumelbes prdbaiur esso Anlicbristus, , 637.
Majorum noslrum encomia quando nobis landl aiet,
Ii, 257. Majoribus potius credendjjtn qaatn modemls baereticis, II, 852.
Mala noo patnre nan satts est, rrtsi et bona agas, I I ,
44.
Matflia nlbH adiud qoajHt, qutm ot qooqoo nodo booum obtorbef, I , 14.
Maledicendam nu1li8l, , 628.
MaMs quare I M oporleat rommiseerl, I I , #17.
Manicbaeoram de Cbrisli morte dogma, I 661. Maoi*
eba?l qem (Mcaol Deum bojtMsasculi I , 825
Manus pro consllio sumiiur, 1. 40
Marcus Evangelisla Alexandrnr sepelltor,vb!Ct 80gelium praedtcavit, I , 12. Mwcus Evangelista eslJoaones
nepos BaroabaB, 1, 107, 111. Harcus bic reliqtiit apostolos.sed posu^alpsum htijas rei poenllitU, I . I I I , 188.
Mare io circuilu tbroni, I I 690. B4a#e daomoo^ aboteri
dicatur, I I . 819.
llarliiM pa#us qid fuerit, 1, U 6 .
Matbias apostolus ubi praedicaverit, ac morluus faerii,
I , 10.
Matbia? electiooem cor muHitadini perinllUl PoUue,
I . 12.
Mattaaeus apostolus Hobraice soripsit EvaogoUumet
nbi mortuus sit, 1,10.
Medialor noo poietH unias lantum esse, I . 743. Medialor debuii utriusquc parlis esse parliceps, U , 210
Melchisedec Glirisii typus er^la nomioe, a civitaie, a
vila, eta sacerdotio, I I . 363 Melcbieedcc non sic u i
Cbristus diritur carere palre ac matre, inilio ac ^ita, U ,
361. Melchisndec genere Ganaiiasus, I I . 3b5 Mtflcbisedec
prxslaotia super veferis legia sacerdoies, I I , 365, 366.
, Il,632.
Ileua tn olio esee non peteai, U, 202.
Uerces fulnra qaonaodo excodot prsesenloai laborem,
I , 629.
Miliare, id e$l spatiura duorum mlliuro cubiiornai,
eral iler SabbaU, I , 8.
Milimoi quaiuer qualerniones sic dUpoDbanUar, ot
siogolis vigilUs qttaioor srrvateDt Petrae, 1, 05.
Miraculorum eoomeratio quas apolo4i io Aolie feclste
lcgunlur, 1,10
Miserfcordia erga egenoa qvid efticiat, I I , 459.
Moaaslica v i u , qua qvls sequilur Gbrisliun omnibs
dislractis, landabilis asl, I , 715
Monacbua non docioris, sed plangentis babel officean,
I , 716.
Morlisdiem iucognitum e*s#, ilkt est, II 176. Mortis ras|M>suiii quomodo se bibuisse dicil Paulua, 1,385.
Mortaiepirilualiter sent doplices, I I , Sl4.
Mosia ztdus iu iEgyptium explieaiur de CbrlsU io SaUnam, I , 66.
Mulicris preliosus ac curiosu* omalus reprfb^ndlHrr,
I I , 221. Mullerpni probibel Paulua doeert, sed laatnao
in Ecclesia, U, 222. Mulierum io Eocleia minktrantiQm
condilienes, II, 227 Mulicrum aspeclus vMaedi, I , 715.
Mulier solestipaia apptffinain C O R I O , cic qoassit,!!, 51.
Mulieres in loicione laceant, I I , 594.
liundos, U. 462, 463, 370. Mundus ao lendet ad corruplionem, ei quomodo, el quare, I I , 550. Mundi tuperfiua taaium peribunt, boc eat, fiet ejus perifleaiie actenovaiio, ibi4> Mondus prior qoomodo pertsae dtdtaf, tt,
532.
M ^ M V I ^ K V , II,

88.

1308

INDEX RERUM SBNTENTIARUM

1807

Neapolfs Macedoniae, nunc Christopolis dicilur, 1,130,

Ne judicetis, elc. de quibustii tccipieadum, I 550.
NtAp-jcoc, I I , 215.

Nestorii blaspbemia diruilor, I I , 55, 563.

Notalianoram tisreais confooditar, I , 724.
Novissimam dicilur pessimum, I I , 373.
Nube quare usus sil Cbrisius aeceodecs in ccelnm,
Elias vero igneo vebiculo, I , 7.

0
Ohsecratio differt a deprecacione et loterpeUatione,
I I , 218.
Obtemperare opor/ct male viveoti, non autom male
credcnli, , 434.
Obtesulio couiinua trla operatur, 11,276.
Offendiculam noo esl fratri pooeudum. l , 550
, I I , 469.
Omoes quomodo conclosi sub peccato, 1,186,
Onesimiu ubi et quando martyriam passus, I I . 301.
'Oircuta, quid eit, I , 175.
Orare jubcns Patilua io omnl loco, non adversatur
Cbristo jubenli orare in ctaitso ciibiculo. I I , 221.
Orans quando acciplet quae petit, ei quando non,
qoodque in boc doceat Jacobus Cbristo contraria, I I ,
487.
Oratio jusla pro alio facta quaodo est efBcax, i l 478.
Oraodum esl pro defuoclis, I I , 191.
> et differunt, 1.188.

Pacem semper petimus, i l , 530.

, I I , 600.
;. , I I , 483.
Pateutia diffort a lolerantla sive ioDgaoimltate, I I ,
119.
Patrem cor Paulus dixerit sapientem, Filium ?ero aeteroom 1,601.
Pauli couversio, prsedlcatio an marlyrium, I 12,13.
Paolue quomodo io Acts dicitur a convorslooe acceasisse
J erosolyma, cum ip*e contrarium dicere videalur in
epistoias ad GaUias? I, 89. Paulo ex Saalo dietus, 1,110.
Paulusac Barnabas cur vettes sdderuni. 118. Pauli ac
Barnabe disseosio propter Marcum, 1,126. Patilus quand o q i M spiritu edocetur, Inlerdum autem visu, I , 129,
140. Paolu* qnomodo se dixeriiRomanum, 132. Paulas
uire fugeril persecatorcs, I , 134. Paulus quomodo
ar*en$is ac Boraantis, I , 161, 162. Paulus an ooverat
suinmutn esse sacerdoiem, qui ipsum caedi josserat, I
164 Paulocur vlpere nocere nvqulvit, I , 185. Paulum
cur pro Deo colere volebant, 1, 118, 183. Panlus sua
personadesignai Daturam humanam, I , 288 Pauli vehemens erga Petim aiaor, I , 317, 319 Paulus quomodo pro
fratribas eupiianathema 8eri a Deo, I , 330. Paulus virgo
virginilateni ac conlioentiam extollit, I 476 P J I I I U S
quarese dicat aboriivum, I . 560. Pauliis uon proficiscebatur praelicatuniquo volebat, 1128,307, 547. Paulus
analiquid secundum carneui statuat, el quld seciindum
apirHiim, I , 602. Paulua non omna praevidebat, I , 603.
Paulus iugetaHoniro peccaia.l, 705. Paulumdlcebanladversaeii uon Chrisli, sed diseipulorutn essc discipulura,
*S I?* )?
P ** Jlcare, II 716. Paulum vocavii palcr
adfllii Qdom eodem,II, 723 Pauli inod.slia, I I , 698,
\ > ****** * ^oWbal suscipere bcllum adverjus Petrum ac caiteros, II, 128. Paulus damnat Pelnim,
Polrue vero laud it Paulum, I , 780 Paulus cur pub'itv,
non pnvalim, Pelrum reprebendii, I , 785. Paulus eos qui
limebant fieri trausgressores, oisi legi obtemperarent,
Sfi* *
^ ^ ^ f c s s o r e s * i Ipsl ob empereul I ,
785 Et qui exsecralionem inetuubanl. si legera non
servarent, osiendil exsecraodos esse s\ eara servent. I ,
783. Paulus rede pingere non noverat, I , 789. Paulo
io maou erat tivere aut mori, I . 726. Paulus paucis ?erbis ad Pilip. secundo plorinas poervat lisereses, I I . 107.
Paulus scribens: Ro^o ei te eompar, non dlcitd^sna
uxore, I I , 106. PaulusjubcoggaudiTC, nouesl Christo coa*
trariu*, I I , 105. Pauli vebemens urga discipulos amnr, I I ,
162. PanluH iractans resurreclioucm, cur noo memlorrit
upplicioruei, I i , 175. Paulus cur Timolbei stomacbum
UOD saoavfii.u, 70. Paoli booum cerumen aailpsitisobla-

v a r i a

v i d

i r i

t l o a c c o r o n folnrt receptlo, 11,279. Panlam cnrpetsequebator Nero, I I , 261, 28t. Paulns manebai nbi perlculura eral, alio vero mittebat disclpolos, , 889. Patlus noo paBDllenliaoi, eeJ baptismi lollit ilerauooeei, ,
357.
Pauperes qtiomodo ftlnt diviies in flde, II. 434,
Peccalum qaomodo mortoum aote legeoi. rerixU soa
lege, I . 258. Peccatura quorum causasilia bonlne, 1,288;
el quatuor colutnois sequfotiboa. Peccattun qoare nafis
dicatur in nobis babitare, qaim virtus, I , 285 PecciU
qoa3 dicantur judicium prasccdentia, el qeae obseqvefttia, I I , 243 Peccatum dicilur leoebrae, I I , 562. Peccattai
ad roortem, I I , 601.
Poccator dormit, imo et mortuuf csl, II, 48 Peccator
qiiatenos talis, fllius est diaboli, I I , 581. Peccatore qii
non sint loleraadi, I I , 601.
Peccans prirno coesensu recipit in se diabolom, 11, 371.
Peregrinaliones semper io laudabili fuemol u*e,ll,285
Perfecll sermones qui et solidus cibos, II, S5S.
Peirus vcrso capiu crucifigilur sab Iffrone, I , I I ft
trus cur verbum babuit tn eleciione Malbiae, et noo Jacobns, 1.9. Petri ar Joinuis unaninulas e i amicilia, 1,
25 Pcti us quomodo suam coii<Mon*m dispocuit
claudum sanatumj, 93 Ptlrus de Chrislo loqoiior Jarlaeis lanquam de bomioe. |. 83 Petriu per aejsf\wm Kbt?ratur ii:ircere, 1, 92 PMrus qtian* r^preh^osos, a
qnbus,I, 751. Pcirusqt.oraodolimebaicooverso^JaUeo
1,732. PelruH adiooneiis ui parali >nnus ad rtfddeiidaB
rationcru de flde, adversalur Chriili dociriox. I) 50.
Pbilippus qui Samariae praedicavit non erat Apo^iotss,
I, 77. Pbilippus diaconus an nou potorit vel nolttrit
daro spirlUim sanclum, I, 78, 79.
Pbilemoni scripla epislola quanlum babeat oliliUiit,
II, 301
Pbialaa aureae in Apocatypsi qoid sigolficent, U, 698.

, 1, 719.
Plancium cur feceninl super Stepbaottm v l H retifiail,
I , 76.
Planeiis quomodo assimileuiur ei dUslmiles siol sed*
Clorcs,H, 631.
, II, 631.
Poenitentla siabililur adfersos Novatiaoos. I I . 43;U
719; II, 422,424.
Praeoeptum de non possidendo argenlo, calcrameetK,
duabtis tunicis elc. ad tetnpua dalnin fuil. I , 106 Pra>repta difficilia corporalia non snnt cnlvis iaipooeeda* I,
122. Prawwpia Oei nemo integre obs^rvat, II, 453.
tvpta oionia abotentur piaeier EvatiKelium, I , t>2t
Prxreptoris est docere non quae discipnli caploot, aed
qu<xl els uiilc esl, I, 6.
Pnedicaiorum afDictiones eraul Evaogelii coulrmato,
II, 268
Paaepositinnum quaedivinas concriount pcrsooas, WM*
iodiffercns esi apud divum Paulum, I, 537. Piaepfettto
cia id esi, pcr, lam ad patrcm qaa n ad 6liuin apponi
tnr 1. 7170.
Presbyler s eadeoi danlur pra?ccp(a quse fptsoopU, H.
226
Prinrfptbus et magisti Jbu< oblompcrandom, I , 373
Procousules judicum genus, 1,148
Promissio de uiiltendo spiritti quoniodo dictlar pra
mi^sio atris, I, 4.
opbetia d5 r*(Bdifloaiido tab, oj.ulonoo loquitar J*
ei q'i 8ubZor>bab<1 Tacta e<t, I, 133. Pro^beUa
mo lu utt'or esi dono Hnguamm, II, 5.
PiOphtl% uon omtiia prjenoznovc J U I . I I , 163 P.
pbi^ia q:io<n'>do diffcral a p<t*ud*ipmp*uHa veu 4<r.a*.
I , 561 ; 535. 546.
UiOJcoTiov et po
ac (&? qnomodo diff^raM, I t
445 *
Proxioiiim diligeus quoin do logcm compleftrvi,
378
Pu/uarc cuin fcris quld vocel A|Mloltii, I , 868
PulvTte excussio qu d designft. 1, 116.
Pylbia quas dicalur, I, 130.
k

Quadraittiiitt iriginta anni % promtatoiic facu Abraba

osqne ad ilaicm ltfgemquomo<lii &umaotir, II, 180.
Qii^stioni de Oto botias ac tnala?, (I, 211

1300

1310

QVM AB 0ECUMENIO MEMORANTCR

Radere caput erat Judaicum, 1, 141.

ft*gnum actyrannis quomodd differant, 1, 278. Regna
sive imperia diversarum nailouum. II, 189. Rcgnora coelorum quomodo gratls dandum promiUatur, cum viaqua?
ad vltamducil arcla diealur, I , 821.
Religio quomodo differal a fld*, I I , 451.
Kelfgiosi qui dicantur in Actis, 1,53. Religiosi Graeci
qai dicanliir, 1,134
Resnrgenl primum jusli quam peccalores, I , 563. Resorgentes quomodo liabebunl corpus spirltuale, I , 574.
Resurrectionis magnum ftiii siguum, comedisse acbiblsse Cbrlstum. 1,99. Reso teaionem putabant Aibenienses Denni quemdam esse. I , 135. Resnrrectioopm
DOl credere oritur ex peccalis quoruni sibi quispiam
coi cios est, 1, 360. Resurrectlionem concerucnies duas
bawiiationes solvit Apostolus, 1, 570 Resurreclionis fnttiittinodua et ordo, I I , 174 Reaurrectionem hwrelici
qni d m appellabant pro creatione libero-um, I I , 267. ReofrtOlionia modoa in eodem ^, u 554.
t

nis proportionem, I , 55C. Spiritus quorum sint ex Oeo,

et quorum non, I I , 587.
StepbaniM uniua inultitudinis ferfbat accnsationero, alteriua vero lecbnan ac faiaa teelimonia. I , 576. Sle^haoi
co.icio quain pnidenter disposita, el 15, toto, 1,60,61.
Stepbaoi oratio an veniam iropelravil persecutoribua, I ,
Siofci qni fueriot. I , 135.
Slola alba quid designet, I I . 207.
Su quisque menti aatielacial, de quibua sit accipon
dum, I , 579, 3*0.
Sudaria el Sfoiicinctia quae dicantur, 1, 115.
, I , 3.
, , 293

Tabernaculum triun aliud et a no&tro doraicilio, I ,

651.
Tab'Iba qoo pacto eit resuaclata, I , 91
Tardi esae debemus ad loqoenduro el iraiceadum, ibid
Templi Veneris dispositio, I I , 579.
Temationum quae sinl appeteodx el quae fugiend, I I ,
442, 445.
^Terra fertilia, et quai spinas ac iribulot producit, I I .

Saeerdolium iempore di?i Hieronymi assomenlea etiam

in Orianiali Eccleeia, *i conjuxati ant deainebant ee*8
ii:griii, I I , 170. SaccrdoliumCbriatipraislanUus Aaronico
TesttmonJa ab improbU et externis quare adducaolar,
sa8*rdolio. 11,569.588.
Stcerdoib s eadera dantur praecepta qoa apiacopis, I I , I I . 292.
Testamentum vetua dicitur minialerium morlis ac
22*.
SaeriflcU quare elut lei pratceperit, el qua?nam nunc daronalionis, novum ?ero, apirilua ac justilie, I I , 616.
*, , 345.
Deue cfferri tibt , I I , 476.
Saddncart oonlrarii Pbariaaria I , 165.
6, , 560.
Saocta eanclorum quomodo dicalur ponlifex acmel
* , 451.
tanlum quolftnoi* iogredi, II 179.
Tbomaa
ubi prardicatepit ac mortuut sit, I , 12.
Saocti mortui posunt pro nobis inlercedere, I , 715.
Timolbeuni cirr.umcidil Paulua, noo Titum, el qoare,
Baoclus propne dicilur Deut, I I , 179.
I
,
726.
Timotheo
conatituii a Patilo canones, I I , 205.
^Sanguia fetter tuper capul veatruiD. quideibi ?, 1,
Tiius Crela? ep acopus ubi prasdica?eril ac mortaus i t ,
I . 12.
, I , 695.
lubffi Dei dicuotur angeli, I I , 4.
lUaoas ot Itetori, tradebantur quidam erudieadi, 1,217.
U
Scientia pastoiibus eat neceaaaria, I I , 500.
Scortalor quoroodo in proprium corpue peccat I , 470.
Vnctio
q
u

ounc
fit
re^poadel
uoctionl Vetei i i TeeUScriptura aaera aflecliones, quas naturaliter bomini
e n l l , 1.606
eonveniunl, broills assiroilat, I I , 544.
l rbanilalis non eal nunc nobit temptis, I I , 46,
Seduclores variit rebus coinparaolnr I I , 575
Septuagiota apoatolorum ruerunt Haroaba*, So^lbenea,
Cepbaa, Bareabaa, Liout, Clfophas, I , 10
Vapor qnid scit, et quoc huic assimilclur vila noslta, I I ,
bermonobia inolu*, I I . 449. Sertno el Fcienlia caplnolur mullipiiciler, I , 685. Sermones obsceni aunt fo- 472.
Vas sive linleum Priro ostensurn quid significa?erll, I ,
mea adopera, I I , 47
Semtutis modi Tarii, I , 2i>2. Serfitus ob^lacnlo non 95. Ya< es e tcslaccum quaodo delur, el qoando
non, I I , 253.
e a l a d pieUtem. 1,482.
Venter quibuft enl Detia, I I , 586.
Serviiebomiaum quistfficialur, I , 485. Servi onini boVerbufti Dei, gladio iilnnque ineidente, comparalur, I I ,
n o r e dominia subdantur, I I , 150, etc.
544.
Sicarii qoinaui dicanlur I . 8.
Veritat mulliplev, I I , 101.
Simon CbananaBua : * roiolyinonim episcopna crucitixus,
Velera qtioinodo prn*trieiutit, I , 638.
I , 15 Siroooem Mait.ni cur non occideril 1 elrua. 78.
Via dicebatur lides io Cbrislum ob ?ariat cau>ai 1,90
Simoo cur tmbiveril polestatem dandi Spirilum sanVigilanlii errore confulantur, I , 703.
c l u m , 1, 79.
Virginitas in primihva Eccle*la maguo studio aervhbaSma mons focatur Agar apud Arabea, I , 725.
Soluft qiiomododeuna trium personarum dicalur 1,577. lur, I , 151. virgioita pluiimum coinmendatnr, I , 485,
Virginein lieo consecratarn tradens conjugio pessifne
Sortee 8at iinprobanda, maxime cutn rea orationi
a^erei. I , 488
paranillur. I , 15.
Vila pra?sen; dicihir nox, fnfura vero dies I , 700 Yita
S o a l b e n e qiiare perftulifbanl Juda?i, I , I I I .
proborum ar^nil vilam imprnborum, I I , 49. Vita iirproba
Sperotologn* avi* qiupdam asl, i . 135
diciiur tenebr, proba vero lux ibiri. Vita nostra ilicitur
Spea anoora ef flrroa ac tula, I I , 5(2.
rola etcorona, I I , 462. Vapor, I I , i<2et gramen, I I , 491,
Sf>ifiaa ac Iribuli auot peccala, I I , 55H.
Spiritun &anctu cur non statiro posl Cbriati atiinplio- 492.
aom vcoeril, I . 4. 6. Spiritus banclus quare circiler
Vivere aut eaaeaecuiduin carn^tn quid sil, I , 657.
PeoteeoalHii descenderil, el cuin eonilu, et de ccelo, el
io lioguia igneu, I 41. Spiriujs aancli eesaio auper aliq u o s niguificat, pennoneuliam, ibid. SpiriliiH quare 000
Zelue HVC ffinuUUo, I I . 46.
e^mUit Pauluin ia Aaia el Bitbynia praBdcare, I , 129.
Zelua rectu* ac pravua, I , 715
aMus aanctu* oateodilur esse Oeua, I , 187, 555,539
Zelu
i)ei incendit iuterdum ri mantuelibaiinoa t d 5 4 1 . Spirito*, id eal, donuro precandi, docet quomodo praeari oport^at, 1. 506. Spiriluallbus spiritualia comparare oiAnduni, I , 15.
ZHo Dei quw peragtmlur fiunt bona, eliam ima'a eeae
mid *tt I 435. Spirilum precatur ''aulua lanquam ,
I I , I M . Spirilos dona dabanor juxla fidei ac poriflcalio- soleaot, l,C6.
m

ORDO RERUM

ORDO
QILE

RERUM

I N H O G

(ECUMENIUS TRKCJE EPJSCOPUS

COMMENTAMA IN NOVUM TESTAMENTUM. (Continuaiio).
9
Arg mentum Epistol ad Colossenses.
9
EPISTOLA AD COLOSSENSES. Prooemium. 14
Caput primura Gratiarum aclio de Colossensibus
qui prupter epem Deo familiares effecti sunt.
14
Cap. I I . Precatio pro ipis, ut recipiantur ad sapiantiam operativam, ad virtutem lolerantiB cum graliarum actione familiaritatis, quae est ex puriOcatione.
15
Gap. 111. De treatione per Christum et reconcfliatione per conjuncliuneru Dei.
18
Gap. IV. De geotium adduclione, quae facta est in
coraore et pagsione Christi perGdem.
22
Cap. V. De docfnoa ipsius tradita per labores reconciliative, ad exhibitionem coram Deo.
23
Cap. VI. Quod oon oporteat eos qui sapientiam habent iu Cbristo, luniana iocedere fallaci sapientia.
27
Cap. VII. Quod conjunrtio ad Deum spiritualiter
quoque ea quae legii suat cootinet ad conviveodum Cbritlo.
34
Cap. VIII. Quod legis carnalis typi carnalibus io
pretio babenior, non spiritualibus qui per virtutem Chri8ti vivunt.
38
Cap. IX. Exbortatioad purgationem, sanctificationero,
benignitatem, pietatem, disceodi amorem, cantum psalmorum, laudabilem secundum Deum conversatiooem, et
grntiarum actionem.
42
Cap. X. Qua? ad concordiam erga familiares spectant.
46
Argumtntum prioris Epistolae ad Thessalonicenses. 58
EPISTOLA 1 AD THESSALONICENSES.
59
Caput primum. Laus Thessalonicensium in certaminibus, quae apostolis digna erant.
59
Cap. II. Quod ipsos desidetaret, et in ipsis gauderet ac sollicitus esset ot perficerentur.
75
Cap. III. Precatio ad Deum de adventu suo, et cre
meoto ac conBrmaiioae Thessalooiceasium usque ad adventum Chrisli.
82
Cap IV. Exhortatio ad teraperantlam, justitiam, fraternum iu judicio amorem et laborem in proprio opere.
83
Cap. V. Doclrina de mortis resolutione ac manifestatione Christi circa mortuos ac yiventes.
90
Cap. VI. Qtiod repente veoturus sit Gliristus : oportet
itaque studiose paratum esse fide, spe, cbaritate, honore,
pace, longanimitate, disceodi araore.
95
Gap. VII. Precatio de sancliflcatione spiritus et anim et eorporii.
103
Argumentum posterioris Epistolae ad Thessalonicenses
106
EPISTOLA I I AD THESSALONICENSES. - Procemium.
110
Caput primum. Gratiarum actio de fide Thcsa)onieensium et cbaritate ac patientia ad itlorum lionorem et
affiigcDtium ultionera : et precatio pro ipsorum perfectiune glorioaa ad Christi gloriam.
110
Gap. II. De flne qui erit posl Antichrlstum mittendum ad Judaorum rcdargutionera, qut Christo non crcdid^runt.
115
Cap III. Graiiarum actio de voct'one.
12(5
Cap IV. Ut pr ipso preceutur ct pM opere Evangelii.
127
Gap. V. Exhortatioad lahorem et devitationem ntiosirum ac curiose degeotium.
130
Ctp. VI. Pftcatio pro pace, qn est a Deo.
131

lttt

CONTINENTUR

Argumentum prioris Epistol d Timotbemn

34
E"IST0LA I AD TIMOTHEUM. - f t a m f o m . . 135
Caput priraum. De ducalu ad amorem Dei, qni prw
aus Irgali careat necessitate.
i3S
Cap. I I . De sui in evangflislam elecliooe, cnm pefseiutor easrt, secundum gratiam Dei.
142
Cap. I I I . Praecfptum de fide ac myttano
conscienii, qua <Uficieiiteimraioet p riculum.
146
Cap. IV. Deorattonc ut pro oraoibue fial, ut ubiqae
pure sine ulla turbalion^ et rebgiose.
H7
Cap. V. De praecepOribus quod viros esie oporleat,
et non nmlicres, prcpler naturaiu et effcctum qui
errnre suburitur.
'55
Cap. VI. D)virtute episcoporum.
158
Cap. VII. De diviua iotaruaiwoe
163
Cap. V I I I Decerlaimoeadpiclatempropterspem. 170
Cap. IX. Adbortalio ut suiipsius curaiu bafceat ei
Ecclsia3
l]f
(^ap. X. (t se unicuique epte accnmroodet.
174
Cap. XI. De viduarura a3Ule et modo ac gnbeniallnne.
1W
Gap. X I I . De pre*byterorim bonore.
179
Cap. XIII. De caute eieclione.
183
Cap. XIV Quod nutluro opus sit occultum.
183
Cap. XV. De obedieutia servorum.
1^6
Cap. XVI. Adversus ataroe et falsos pnaceplom. 1at
Cap. XVII. Praeceptum borrore pleaum ie pon
obedienlia usque in
finem.
1^1
Cap. XVIII. Deductio divitum ad teram thain. 194
Argumentum postrioris Kpistolas ad Timothawim. 195
EPISTOLA IIAD THIMOTHEUM Pro*mium. 199
Caput primum Commendaiio fidei Timothei, et nhorutio ad toleraniiam, juxla id quod graliam deeei,
qua et ipse seipsum perdnrare tolerando <lic4t.
18
Cap. I I . De contenienti traditione difinorun dogn>
tum.
207
Cap. III. De conversalione in prasenti Ytta $m aoxif.tate : de alimentis quae citra laborem parteniiiot 210
Gap. IV. De fide ia Cbristum, et toleranlia ob spec
vi(a3.
2^
Cap. V. De dtvioa doctrina el viu pura ac pacifica
ctiara ewa advers^rios.
219
Cap. , Vaticinium de[abundante hominuro milmi
per fucum rcpreheasibilera.
222
Cap VII. Exborlalio ul se imitentur, opponcodo ae
perversis in tuleranlia propter Deuni.
216
Cap. VIII. De his qui noTa moiiebattUr qtibtts Ti
motbeum opponit.
W
Cap. IX. Oe futura sui ipsius resolulionc ad &ftnam gloriam.
^
Argumentum Epistols ad Titi.m.
2t2
EPISTOLA AD TITUM. - Proemimn
tl*
Gaput primura. De doctorilms idoneie ad mabifrium #?t redargutionem non obietwffratmuin.
246
Oap. II. Advrr<us eos qui caroalcsanMBliabaRl mrificationps et dc >pirilua!i nrlute.
7
Cap III. Admoniiiones quas trudi opoctet jtnta
gulnruro aetalem.
Cap. IV. l>e serti, ul ipsi quoque ikcettlcr ad Oa\sti graiiaro stjrvaat.
V.
obriliiniit ,*. c u n k t ^
vrliiti dec X Chrisli man^uetudmem.
^4
Cap. VI. Admoniiion s de dtclmiodis qua^Uooibi
quaa sedilionem concibol.
Argumtntuin EpistoSs ad Philomooem.
2
EPISTOLA AO PHILEWONEM. - Prooeoiini. 263
tt

1313

QU/E 1N HOG CONTINENTUR.

Capul primitm. Laus Philemoni* et gratiarum

aciio pro ipso.
266
Cap. II Coramendatio Onesimi ftigitifi servi. et
almonitio pro ipso quisalvu* factuserat perfidem. 267
Argumentum Episim^e ad Hebrxos.
271
EPLSTOLA AD HEBR/EOS.
279
C*pul primum. Divina de Cbristo doctrina, cui
dataesl gloria Patris ac polt&tas nronium, cum purgatrone omnium, quse sunt in lerra, a quaascendit ad
eupercoe estem glonam.
279
Cai>. II. Quod non sit ministeii lis gloria risti,
sed divina et efficax : ideo nott praesenti sscolo babifet,
in quo sunt ministri, scd in futuro.
286
CapIIf. Quod carnem nssu pseril juxla dispositionem etcondolenliam ac familiaritatem quamerjp nos
babuit, ut borainem a morte per fainiliar ilatem ad lpsnra
liberaret.
294
Cap. IV. Quod Christo tredeudum sid quemadtnodum Mosi crediderant, tantoque id melius quanto dignior
e<t Deus bomin.
302
Cap. V. Etbortaiio ut conentur ingrcdi requi^na
quae promonstrala est.
311
Cap V I . Terror judicii joxta sermonem qui per
omnes disseminatus est, et ulilitas grati sacerdolalis,
apu I eum qui humano more affcctus est una nobiscum
naturali codolentia.
315
f.ap. VII. Objurgatio adversus illos quibtfs opus est
prima elementonim inslitutione.
327
Cap. VIII. Quodfirmasit Dei promissio, idque cum
juramento.
342
Cap. IX. DeMelcbiscdecb qui Christi figura fuit,
et a nomine, et a civitate, ela vita, et a sacerdotio. 343
Cap . Quod cessare debet terrenum Aaron sarerdotium, urmum sit autero ccelesle Christi sacerdotium
alierius generis, non juxta carncra, neque per legem
carnalem.
351
Cap. XI. Excellfnria Novi Tcstaracnti supra Veius,
propter propitiationem et sanclimonium.
363
Cap. XII. De sanguine Christi in quo condebatur
Novum Te&taroentum, qui verara indocit purificationero,
non frequentia sacrificia quaftebantper aanguinem animaliura.
375
Cap. XIII. Testimoniuro de sola pnriflcatiooe et
accessu ad Deum.
387
Cap. XIV. Exbortatio ad virtulem ex timore futuri
jadicu.
395
Gap. XV. Quod bonum initiam ad bonum finem deducit.
399
Gap. XVI. De flde quae veteres quoque glorificavit.
402
Cap. XVII. De patieatia ex imitatione Gbristi. 423
Cap. XVUI. De temperaotia, dura occasio datur
correclionis : ne carearaus ea in modum Esau, qui postmodam non imremt poetHtentiae lor.um.
430
Cap. XIX. Quod forruidabitiores siot futurae poenae
illis quse sub Mnse infligebantur, dignumque sit ut circa
prabseotia raajus adbibeatur studium.
434
Cap. XX. De fratenw amorc ac hojpitalitate. 439
Cap. XXI. De non \ive.ndo carnaliter juxta legem,
eed spiritualiter seenndum Christum in \i:'ute.
443
Cap. XXII. IVecatio ad Deum ul ad firtutem institnaotur etdebile guberneotur.
450
Argumi-ntum Epistolae caiboli' Jacobi.
451
EPISTOLA JACOBl CATHOLICA
455
Caput pnmura - l)e paiicntia et fide nibil bsesitante
aut adjudicante et de animi modestia ad diviles : in quo
etiam iractal de coucupiscenlia aus in noMs est et effectibus eam consequentibus, quod oon sit causa ex Deo :
i i quid enim boni nobis est, id ab eo esse dicit.
455
Cap 11. De mansuctudine ac innocentia et actione
booa qoa? coDdocit ad beatitudioem, et descienthac raediocritaie sermonis.
466
Cap III De charitate erga unumquemque sine
reflDeclo persoos secuodum lecem.
471
Cap IV. Quod non ex toia flde, eed e t t o ex op-

I3t4

pibus, et ex altero seoreim, sed 8iraoI*ex otrisque

justiflcaliir bomo.
*
^73
Cap. V. Q.jod praeceps et iocomposita lingua enecat euro crui ipsam nacttis est: quam vincere neeesse
est ad laudem et gloriam Dei: in quo ettam tractai de conversatione et sine rixa unius adversus aliiim, ex gloriaj
cupidiiate propier sapientiam bumanam ; et de divina
sapientia : t\ qund tx socordia et voluptaturo anore
onantur lites ac sedifiones et inimicitiae adversus Dctm;
et de resipiscentia ad salutem, ac de oon judicajido proximura.
483
Cap. VI. Quod non per hominem, sed per Deum
gressus viri dirigunlur : in quo etiam tractatur de avaritia divitum et ipsorum deliciis io hoc mundo ac de
juslo Dei iudicio.
499
Cap VII. De patientia ac toleranlia afflictionum,
et de vritate : in quo ponuntur speciales adhortationes
cuique coovenientes cum fide : et quod inserviendum
est saluti proximi.
503
Argomentum prioris Epi$lola3 Petri Catholicae.
510
EPISTOLA I PETRl CATHOIJCA.
511
Caput primum. Ile regeneraiione in Christo, et de
patientia in leutationibus et afflictiunibus, ac de salutarifidtfquae prsnuniiata est a pnpbetis.
511
Cap. II. De spe et sanclificaiionefirmaqueconversioDii quae necessaria eit prasier adoptionem.
522
Cap. 111. Quod digoe vivendum sit juxta adoptionero per Chrisluni, ad utilitatem quoque eorum qoi
extranei sunt, ad gloriam Dei.
530
Cap. IV.
De subjectione erga pra3fectos. et frateroo
am<re ac divino coliu : in quo agit de servoruro subjectione et toleranti patientia propter Christum. De obedientia mulierum et concordia erga yiroi, ac salute quae
est in ipiriiu, in figuram Sara : de virorum ereamuKeres comparatioae. De mansoeta frga omnea clemen*
tia, cujus typus fuit Dei benignitas Noe, in nobis
autem Chrisfi per baptismum condolentia.
538
Gap. V. De rejeetione pravarum actionum, et repetilione fructuum in tpiritu juxla donorum dWersitatem.
559
Cap. VI. Quod ex consortio ad Cbristum nacesse tit
naturales^incere adversilates, et ex spe ad ipsum ferre
damna ab aliis damoala.
567
Cap. VII. Admonitio presbyterorum de cura et visitatiooe gregis; in quo etiam agit de communi omnium
modestia erga smgulos, ac vietoriam adversus diabolum.
570
Cap. VIII. Precatiopro perfectione credentiuro. 575
Argoraentum postirioris Epistola3 Petri catbolica) 578
EPISTOLA I I S . PETRI CATHOLICA.
579
Caput primum. De vocatione perfideroconfirmata
operibus quae sunt in virtute ac spe futurorum bonorum.
579
Cap. II. Adhortatio ad doctrinse admonitionen, revocando f ara in memoriam : et quo modo in monte Tbabor
audivcrit Dei vocem de Christo.
586
Cap. III.
Vaticinium de fraudulenta iosurrectione
ba:reticorum impietalisque ipsorum acfuturisupplicii. 591
Cap. IV. Repetitio de malitia hominura baBreticorum : tn quo etiam agitur quo pacto repente veDturug
sit Christus in consummatione hujus saeculi, Uaque
dicit oportere omni \iriute adornari.
606
Argumentnro pntnx Joannis Eoistoto calholicae.
618
EPISTOLA I JOANNIS CATHOLICA.
622
Caput primoro. Evangelieajde Chritto theologia; in
quu etiam asit de confessione et obstmtiooe a oeccalo,
quod custodia pneceptorum Dei cognitionem de ipso
confirm^t.
622
Cap. II. De dilecliooe sine qua manet impielat; in
quo etiam agit de gratia juxta cujusque aetatem etde aversione ab aiuore mundi.
634
Cap. III. De falsis fratribus Dcura abneganlibus, et
quod pietas in Gliristum sit Pairis ctofcssio .' PatrU
naxnque glonflcatio, FilH tbeologia ett. Io q^io etiam
ag)t de fitrao ac spiritiiatt dooo ia uncu&atiom. b
t

1116

ORDO RIRUM

4315

NlCOLAl. I . Da mtfti* patrui avonculivt, et fralrititpem pervenienti ad cognitionem Det, qaod omnis qoi
e*t in Chritto, extra pecoaiuin est: qui enim peccat, x rorisve filia, cum amiU naierurtve el trathi t o m i m
76!
diabolo est.
639 filio per affinitatem.
II. De eodem.
763
Qnp iv, _ D tharitate erga proximum, et affectione
III. De duabus sobrinis non dncentfs.
763
ad tnbiiendum eleemosynat : in quo etiam agit de bona
IV. De sponsatibos^eptfDois
763
conscientia quae est per fldfm Jesu Cbri?ti : et de discerSTUPiE et ARSENII. De ouptiis duoroe tmtnm em
ntndts spintilua per confessiomm locarnationis Domini.
7G6
651 fpoo^a et glore.
MCOLAl MUZALOMS. De sponsalibu duonaaiCMCap. , De fraterna cliariiaie ad divinum culium.
663 eobrinorum fralromve patruclium tum dtubos Mtoj+766
Cap. VI. Theotogiade Filio qui est in gloria Palris, bus.
THEODOTI. De divortio ab iofideli coojofe.
767
et de victoria adversus malignum per fidem Jesu Cbristi
CONSTANTINl CHLIARENl. De bomicidis UtroMav
ad titam
674
W
Cap. VII. De subvcniendo fratri pccanti per oratioLUGE. I . SubnoUtio yn4ali$ sub imperie 4mm
nem, et quod non sit peccandum : io quo etiam agit de
abstmenlia a cultu daemonim.
682 Manuelis Gomneoi, Luea pairiarcbaium obtmeiite, m
770
Argumentum seciinda? Joannis Epittola? catholica?, 683 fianl ouptiae geptimi jradut cognatiouis.
II. De dericis fe unmiictntibue saecolar.bui Bagttia.
EPISTOLA II. JOANNIS CATHOLICA. - Procemium.
774
686
III. De pnefeclis in extranto monasterk toDS.
779
Caput primum. Inquo post prooeroium agit de recta
IV. Oe leBtn nolaiiomm
779
Titi in charitate Dei, per fidem iramutabilia pielalis; rt
V. De di*positione episcopi.
779
quod noo oporteal hsrelicum io domum inducere aut
VI. Ne ecclrais 'a3dantur treofactiooeepiscopi.
779
alutare propter peccatum.
690
VII. De us qui teslificamur conlra DUIIID apiritia^B.
Cap, II. Pruniissio de suo adventu cb spem futurae
782
utililatis.
695
VIII. De episcopo per vim tonso.
782
Argimentnm terti Joannis Epistote caibolkae. 698
IX. No jusjurandiim iiregulare servetor.
781
EPISTOLAIII JOANNIS CATHOLICA. - Procemrom.
X. De bomicidio voluoUrio.
783
699
XI De a<lvocatis.
783
Ceput primum. Precatio pro perfeclione, et graXII. l)t infanlibui captivis biptiaandis, et de Agartiarum actio ob attestationem suscphonis fratrum pcre786
gre agenlium propter Ghristum: in quo cliam agil de nis.
XIII. Ne clenci turpilucres fiant. aul mrdki.
767
Diotrephes pratiute ac inhumaoitate.
699
MICHAELIS ANCHIALI. 1. Ut oe lectorts qoidet
Cap. I I . Oe Demelno cui oplimum reddii tfetimo787
nium.
702 nnmdaoa oificia f uscipianl.
II. Ne clcrici ex abeoa di<rce*i creeotiir.
787
Argumentum Epistolae Jud apostoli calhnlirae.
703
III. Oe coosueUidine non confirmaU judiciau aeilMEPISTOLA JUDi APOSTOLI CATHOLICA.
706
794
Caput primuroj. De diiigenti obsenratione fidei in tia.
IV. De nuptiis cum coguata prius dwponiata.
794
Cbristum, propter insurrectionem impiorum el lascitoV. De nuptiii duorum fratrom cum filia fram *mrum \irorum * tn quo etiam agit de futuro iptorum suppliciu, ad fimilitudiDem raalorura qui otim peccaverant. riste uxoris Joaimis, el filia eius, ex allo soatapta 796
THEODOSII. I. De auptiis com prius dctpiitih ta707
796
Cap. II. Deploratio impiorum propter errorera et brioa.
II. De ipontalibus lon infficienl.bos pro perfettoaaimpittatem, ac la*ci?iain et blasphemiam, ac fufatam si798
roulatioofm per largitionem, in quo faciliut decipiant. 715 Iriroonio.
GERMANl. I. Subnotatio patriarcb GeroM eoatn
Cap. III. Defirmtiateinfldeeorum ad quos ecribit
quodque compatiendum et parondum tit proximo ob fnetropolitaouin Naupacli doromum JoannU, de qateaalulem est in sanclificatione; et de fiducia pura dam epiacopalibns roona?tenis, tt de rifTgine, que
798
cum gloriucationc Cbristi.
719 pubfrtatem nuptialem bfBdiciioaein accepti.
Synopsit Anonymi ex (Ecumenio in Apoculgptin. 722 III. Stgillum jusdein Germaoi de paralttiriis patt>
JUS CANOMCUM GRiECO liOMANUM.
726 arcbaliura monasteroriiim ad qurm peruncre debetst
Senienliae syuodales ei saoctiooei pontificia; archiepi- Factom mense Junio VindictioDis, ti iD<inuatuai eedtia
i03
scoporitm rl patriarcharum Constantinopolis.
726 Mieri chariopbylacii
Aliud dft eodem.
906
JOANMS CHRYSOSTOMI. De emtndatione delinMANUELIS. 1. Solutiones quarumdaiD q o i U e t
queotium.
726
807
GENNADII patriartba Conslantinopolilani. et sancia?
U De translatioo* episcoporum.
811
cum eo coogrerata? synodi, ad SS. orunes metropolilanos
III. D* jure palronalus.
IIS
et ad papam urtii Rom tpistola tncyclica. Ne ob pelNCEHtORUM PATRlARCHARUM. I. De a e s i i e arcunias fiat manuum impositio.
727
TAIUSII. Oe eodem, ad Adrianum papam veteris Ro- dine mflropolitaoortiiD et archiepUcopomai, ot m d*^
8il
m, epistola Tarasii patriarchae Consiautinopolis. oot lophyUcio dwcnbuntur.
II. De iis qni proprios iofaotM expooaot.
822
Roma.
727
III. De mulierilHis p^r vim toiiJ.
*&
NlCEPHORl confessnris. Ex Niapbori canonibus. 727
SENTENTIARUM SYNODAUUM ET SANCTIOHUX
SISINNIl. Decisio Sisinnii patriarcba, ne duo fratrrs
Sti
accipiant duas contobrinas.
727 PATKIARCHALIUM LIBER SECUNDUS.
NECTARIi. De Agibio tl de Gabadin, quoran 6tfq4<
SERGII. De donatiooibus et collatiooibue monasleriorum aut conventuuin.
742 Bc9irenfem * piscopatura sibi vindtcabax, ea m^maae^k
02
ALEXII. I. De iiuptiis se ptirai gradut.
743 attortiin Cone aatinuLoli.
NICOLAIILUUS PRISCI. Qood U l t m palrettfcaks
II. De quodam, qui uo fi'io per nuptiaa conjunxit
filiam familias alterius, sine patrie ejus consensu.
743 gratis concedantur petentibns tu, mi dfscnpCva exrtit
8fl
MICILELIS. Exeroplum ediUB synodalis sentenlisB, scrioio.
ALEXII. 1. Monumeotom Alexii paihardup, aV 8mr*
eub Michaele palriarcba, a Niceta protoiyowllo et chartopbylace magn ectlesia3. Ne nuptis fiant eeplimo sis causia ecclsia$ticis pfrtineatibus a i teiYtm m+
UfT
gradu.
747 tropole $ et arcbiepiscopalus.
II. Exeapluffl mouumenti, in veattabl&i icriiMO Cmr
JOANNIS XIPHIUNI. De iponsaiibua.
755
11. Altera srnadaiii tentenCia. De aponulibtta.
758 tttDtttopolitano rocoaditi, m d oti iamaa Alastt patti*
*
Ul Ot cltrieis caom agentlbae.
769 arcbai U ui qni per doaatfoftoa
e

1317

QVM

IN HOC CONTINENRUR.

4318

tur, et de aliis quibt.sdam Ttecewani* ecclesiasticis cauAn oportfat eum, qui cum exlranea muliere babitat'
sis, qua? ad meropoles. arrhiepUcopalus, et episcopalu* post oxoris $u* morteoi, ad binubi ye\ Irioubi gradum
pertinfnt.
838 suscipi.
990
III. De Sobrinis duobus, quorum unus matrimonium
De co, an majoribin poenis plectantur scortanles, quam
contraxit f ura filta cujutdarri adbuc impubore : alter vero trinubi.
Q91
copnlatus est illius matri, post ejus obilum, quod priore?
De en, qui animadvertit $uumfiliumacortantcm. 991
Ita snsr^ptonbua.
994
Biiptia3 pro nullis habeenur, ob a?latem puella? prorsu*
NIGEPHORI CARTHOPHYLACIS. Epistola ad mooaimptrfectam.
843
MICILELIS. I. Epistola patriarcbae, dofnini Micbslis cbum quemdam Theodosiuro, et indusum Corinlhi, con998
Cerularii, de malriroonio probibito.
850 linens quarurudam qua;8tioni)m aoluiionen.
NICETiE METROPOLITANI THESSAl.ONICES. SugII. I5x epistola ejusdeut patriarchae.
851
III. Ejutdem.
851 gestio monacbi cujusdam Cappadoeis, Basilii oomeo haCONSTANTIM LICHUDIS. 1. Scriplum imynodosub- bfDlis, ad episcopum Thessalonica?, dominum Nicetam
Dolatom ; de servo cnminali,
854 M)tylena3um de st-rvis, ut sacrae preces eorum nuptiis
998
U. D- sacerdote caedis reo ct deposito.
855 adhibeatttur
JOANNtS XIPHIUM. Exeroplttro decreti ad quemdaui
Responsum episcopi Tbessalonivensi*, doroini Nicetae
metropolitanum, de miptiis probibitis, litteris uandatis Mity!^na3i.
V.99
lnterrogationes et r<gponsiones diversaB, a variis aaNiceta diacooo et cbartulario.
855
EUSTRATll. Da dnobua sobritiis, qui njalrem tt filiam tislitibiis farla?, ad Nicetam ihartopbylacem, qui fuit ar*
10(2
duxerant; deque direniplo postenore matrimonio, tan- chwipi^copus metropoHs Thessalonires.
JOANMS ZONARiE. Magoi quondaoi drungar i Mg a?,
quam lllicite contraclo.
859
NICOLAl. I. De prestalione canonicwm.
859 et primi a secretis, oratio ad eos qni naturalem seminis
1011
II. S>nodalis tpistola Nico ai patriarcba? ad Alexiuin fluxum iramiindiiiem pxistimabani.
TIIEODORI BASALMONIS. Inlerrogationes caoon.ca?
Coronenum, probans ex sacris canonibus atque iegibus,
non esse fas ut epis< opatea a metrpolibut auferantur. Marci, pUrinrcbaB Alexandrae, responsa ad e^s Tbeo1031
863 dori Balsamonis, patriarrba? Antiorbiaj.
DEMETRH SYNi.ELLI. Declamalio Demetrii Synrelli,
LDCi. Ne cleriti aufcraot ea qu* ad ecclesias *el epi1098
acopos moripntps pertinent
883 metropoluaoi Cyziceoi.
Re6ponsiu ad eum qui probibitas airbat esee nuptias
GEORGINI XIPH1I.INI. De jurihus lerniuriorum. 887
1115
JOANNIS CAMATEHl. Drcreluin synodale quod pro- inier personas ex tribus diversis familiis.
BASILII THESSALONICiE ANTISTmS. Ao doofrahibet unum et eumdem sobnnas luaa uxores ducere :
quod magis sequeodum licer, cum judios cmles hunc Ires admihi possuit ad legitimum conjugiuiu cum amita
1119
easuro io pr<xime e^qutnti d* rtto prohibeant. 890 consobrini, el sobrina oata ex alio con&obrrno.
Suggfstio ad antistitem Thessalonica? Nicelam MitylcDECRETUM JUDICUM CIVILIUM. Derognatinne,cum
duas quidam sobrioas in societatem matiimonii arcivtsset. na?um, de serris, ut interveniente bcoedictione copu'en1122
Et hoc quidem ab eis permissum fuit, verum a synodo lur.
Seriptum D E M E T R I I CHOMATIANI toUus Bulgariae
prchibitum.
89 i
1126
PHILOTHEI. Refutatio scriptarum apud Harmenopo- arcbiepiscopi, de bujutioodi qua?>lione.
Libellus abdiration 8, aive renuntiatio Theodori Criolum rxsecraiionum.
895
1130
LNCERTORUM PATRIARCHARUM. I Epistola scri- puli, Hmdiensis mvtropotitaui.
ANDATA QILE DANTUR METROPOLITANIS, ARpU Oonstantinopoli ad Mariyrium 6pi>copum AntiocbeDoro, explieans quo patto fint reciptendi baretici ad CHIEP SCOPIS ET ALlIS, CUM ORDLNANTUR. 1131
Epistola pfttriarci a3.
1131
sauctam universalem Ecclesiam accedentes.
899
Mandatum qttod dari solet melropolitano el archiepiU. Bre?is patnarcbalis de quodam, aui matria sua so1135
brioara uxorem duxerat, dtque poeois illi irrrgaodis Jaon- scopn, cum ordmatur.
Mandaium quod l^ta^is dari sol^l.
1146
ne* Chartularius, Jonopuli filius, exposuit.
902
Mandatum pro foqui pater spiritualis fieri debet. 1151
I I I . Syoodalea responsione* ad interrogala Sidensis
Mandatum quod abbatibua ptioribus dalur.
1154
epistopi.
902
LiteraB commeiidatia3, qu a patnarcha ComUntinoIV. De translationibus epistoporum.
903
1155
Offiriuni el dtfiuilio palriarcbae.
910 politano, recens ordioalo, rntlii s<dent.
Symboli cautin, qtiae pro more praslari tantat a religioSerits 'piacoporum Byzantii.
910
Ofrieia majoris e< c)e$ia?.
923 eissirais melropohtaDii et arcbiepiscopis, um^ore ordi*
1158
RESPONSA, EPISTOLE. SENTENTLE ALIORUM nalionis.
Precatio, quae coram imperalore legi solet a roetropoEPI>COPORLM SANCTOhUMQUE PATRUM.
926
1159
EpistoU a domino Adriaim papa Roinae missa ad litano recens ordinato.
MEDITATA SIVE RESPONSA THEODORI BALSAarchitpi<copum Thessalonicenseru. domionm Basdium
1162
Achndeouio, de unieoda Oncntali Ecclesia cum Ocriden- MONIS, P A T R I A R C H J E ANTIOCHENI.
Medilaium site rcfponsuin de pr.Tiiegiis patriarcbatali.
926
1162
BASIL1I ACHRIDENl. I. Rescriptum Basidlii Arhri- rum.
Ejusdem meditatum de duobui illit officiis, cbartularii
deni ad Adiianum papaio.
930
1182
I I . Responsio ad inWrngatade quibusdam nupliis 931 sciiicet, ac primi defensoris.
Ejusdera coffnitio de disceptata in synodo quaeslione,
MC&T& METROPOLITANI HERACLEiE. Responsi
1199
ad ConsUntioutn eptscopum.
935 oum unus ei idera duabui sobrinii jungi debeat
Ejusdcm epistola de ineenais, quae a patriarcba dari
OEMETRIl CRO.MATENI, ARCHIEPISCOPI BULGA1211
R l i I . De gradibus cognattonis.
938 solent eo die quo catecbesis habetur.
Ejusdem meditatum de eontocaiiooa, qos fit ad Mtras
I I . KeepoDMones ad Constantioum Cabalisam archtepi1222
scopum melropolis Dyrrbachii.
947 monaMeroribm sds per Uia igna.
MATTH/EI IIONACHI QOiESTIONES E T CAUSiE
JOA.NNIS EPISCOPl CITRI. Respooia ad Constanli1226
num Cabasdam, Oyrrbacbii archifpiscopum.
959 MATRIMOMALES.
De gradibus in matrimonio.
1226
L L METROPOUTANl CRET/E. Reiponsa ad DioDifisio co^oationU.
1227
D j s i o A i monacbom, de diversis ejus inlerrogitiooibus.
De neeessitudine per sanguinem.
1227
986
De ascentibutt et desceodeDtibus.
1227
De eo qui ad morlem usque extranee mulieri cohabiDe gradu septimo coDsanguinilatis.
1230
tat.
^O
l

*3t

ORDO RfiBUM QliM 1 HOC C0NTINBNTUR.

Oe grada coosanguinuatis oetato.

1230
Ita vulfo quasitis.
1230
B uffimtate.
1*31
Eumdem oon dabert duas sobrinas ducere.
1235
* mataimoniis ex tribua divcrsis eeneribtis.
1235
De adoptione.
1239
De suscepiione rx eacro baptiamate.
1242
De ouptiis qua prohibeniur etiam citra cognationem.
1243
De bis qui abomioantur legitimae nuplias, vinum,
ca.nea t t aJU.
1246
De nuplib clericorom conccssis elproliibitis.
1250
Mairimonu definitio.
1251
De contrahentitMig secuadaa, tertias, plures nupltas, tam
Tiris quarn mulieribus.
1254
De laieis al secuodae nuplias transeuotibus.
1255
De tomo unionis.
1258
De muliere seeuodat ad nuptias transire volente, cujue maritus io perifrinatione, vel in expeditione interitrct.
1262
Quod preabyter, qui nuptiis benadixit altenim cenlrahtiilie mairimonium, cum eo eoovivari DOA debeal. 1263
Christianos, qui ad nuptias euat, noo debere ludicris
iatentot esse.
1263
De Tirgioibua prater itareatuai suorum voluniaUm
abentibus.
1263
Da tiqmis nefarii*v el iMtcitis cagmtonus.
1266

De dericis inceslas fooiraheniibue naftfas.

1266
De laicis incestas contrahfDlibus nupiiaa.
1261
De his qui matrimonio sibi copalant D*o coaseeratas.
1271
Nupliat ctim luereticie non ess<* contraheofa*.
1274
Quibus ex causit rr.atrirooniuio sol*a4ur.
1275
Solulio matrimonii cilra poenam, deque naftnmaM
qued exerdtationis piae causa solvitur
1279
De aponsalibus.
1282
Novella imperatorii Alexii Comnttii d spoasaMtoif.
t2R3
De clcricoruro iponsalibus.
1286
Causa propUr quas spaoMlia aolvualur.
1286
De clericis uxures suas. pratexln rdigionis qppewli
bus.
1290
Df laids uxores suaa ejkieotibua.
1290
Episcopos ab uxoribus suis teparari debere.
1294
fciiam torderi debere muliereia ab episcoao teamtam.
1294
Debero aacerdotet ab uxoribus auts abttiaere ttm acra traclaturi sunt.
1295
De habfotibus io coolubernio moiieres eitaaeae epn
scopis, aut clerids.
1298
MICHAUS CHUMNI NOMOPBYLACIS. De giadtfc
cogaatioois.
1298
Index rerum et senlentiarum in Commentariis (Ecu-

neau.

1801

FINIS TQMI CBNTBSIHI SEGIMI NONI.

Mercuriis. x Typis J . C H A & E L T

This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the worlds books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge thats often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this books long journey from the
publisher to a library and finally to you.
Usage guidelines
Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:
+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Googles system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google watermark you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we cant offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a books appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.
About Google Book Search
Googles mission is to organize the worlds information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the worlds books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/