Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                

Noi Kinh Nhat Chi Thien

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 164

-i^*

KII()A II(}(I 'I'ITAU DOI'I'IIANTHE PHUONG DONG


KIII., YET XAO

CAr'J VLIOIJG TIIUY DiNH

THtfiu tnm rmi nmrur;


nOl xinn uHnr nHi rrnrfl
I Cong phu tu.vet ki chltn tnrven criir clriur'l'lrrO'tr t,lirn
r,,q

Phirc Kid.n, Tnrng Qtr6c


Ghi lai dA.y clir nlrtrrrg gi lfliriv t<ttttt.ti'L ;\ 'flltiy rlLr,r'c
mAt truy6n ri6ng trtrrS'c tilr st:n, nglrr. luc phrt1, str I)()
THIIAN Btru, srt to Chiur Thrc.Lr Lrinr I,hric I(it.ir vi6n
ticii.
Cudn s:ich rlucl-c : + Triiih bav clin lit:, stic Licli.
+ Lv luan tirrh te., kholr lroc.
+ Voi ciic cong llhiip drrc siic

n>
XI
F
:uJ
>z o
fh

v5

' r\lrjril th;itr ltlr;i1,


- Ilan clti pltist
plt:i7t.

tap.

Ki6n nhAn, nghiem khdc thr-rc iranh rhing din, barr se


- ili thOng'NhAm - l)tii:. rYrii /u<r lru)rrri fu:iu
- IIAp thu ng,oai khf khi(h 'f i nlr irl,, I'lr;inr
srrng rn;irr.
- I'h:it ltltting'l<lti tri l,<\nlt
... Nhu vAy, ban da li mOt nlia l<hi cung.

Yrz

H'(1u

,s+
pF
Srk
f4
''H Z
H
1.fifi *

#z
',0'v
rld *

fl'Q,
F-z

SU'C; KUt)lrt

rrAy r4p

t,A \zAN(;
LUyirN r{r{ f { lC}N{;

r#ff##f;ffie$

ffi#tf#ff#

nlnrrtra'
I

#s

- IIinh transx rrirr.':


- lJio ftidrr rrrlns...
o "Thi6u lAm khi c6ngndi kinh nhtrt chi thiCn girilr
ban mau ch6ng nhAp vio t,r'ang thrii 'Dirc khi , nrinr
cluo.'c k.y ning "ngoai khi n6i thu', niri lthi ngoai
ph6ng". DIc biet, it griv siri iech tr.ong tyuri Lr.inh lrrvirn

l-'n

il01 tflt{}| l,t]|AT c]|I TI|IEI{

-'l'hii khi

KI-ILIYET XAO CAN - VUCING THUY EiNH

a.
,<(
=,
.=
OQ

z
4
a'
i11

)(

:/

rHtu uAu xnl cOna


HOt rlnn HnAr cni rntEu

TrrAY r-ol TvA

iilti

('oNG r,AN,r CIIO Co TlId DAT T0l


coNi; NAN(; 16l tfu

Tibn Hgc

T*
,,[s
?*

A
I

ffi

loiti ngudi Id' nguiti rilng, chua c6 y


ht2c, kltlrtg bi't chtio bQnh ntd chi nhd udo bdn' nd'ng ch6ng
bQnh. Satt hlti co 1, hor:, tit tit nit ddn bidt chta bQnh. iy td'
btdc nhdl' uot tkitt tien ctla loiti nguiti. lQ sau, y hAc nga'y
citng ltluit tridt, nt6n ni6n d,ich hqc ra ddi, tit bidt ch&a bQnh
tai bii.t ddn pltbttg benh dy ld budc nhdy uqt tht hai. Hifln
na1,, gioi ), hec cott clb ra y hgc plttlc lfii stlc khie, kdt qud,
Xent

lich

stl, thfiy, td

lit chita bQnh kA't lryp udi phbng bQnh, khidn con ngudi phqc
hdi t6t st?c hhde, nan ctuqc coi ld' budc nhdy uqt thrt ba...
Nhutlg udn. tl.E khdng chi ta dilng d ddy, nghia ld' hod'n
toim klt6i plruc stic hh6e, ntd' cdn c6 kha nang tqo cho con

ngudi ntdt nang lttc cao nlt(it, phat huy hdt ntqi tiEnt. hlc cia
n(t. Xila nay tlbu n6i khi. c\ng co thd db cao tri trtc. O nuoc
ta (Tfurtg Qu6c) hiQn nay, da xudt hiQn nhung hhi rnng d6,
dibtL nit1, co thd tluic ddy

bin

tidng H6n: ,'Thidu LAm khi c6ng n6i


kinh nhdt chi thibn,,,, NhA xudt bdn khoa hgc Thidm TAy,
Trung Qudc, ln lbn tn0 nai, 6 - 1990.
Dich til nguy6n

S&m

tri lrtc cia nhdn

dd'n ta lAn cao,

phat huy tibnt luc iltArn rit|t btroc ttt6i, rtit Ich loi cho xa hOi.
iy cAng ld budc nhti.y uot thri tu ci.a y hc.,c. \'hqc thtt tu tit

y hoc

ub

tri l(c. I'rdi

qua

nfit trant

uan nant phat tri6n crta

nhdn loai, con ngudi tlgitl, nuy' da litnt chti duoc ninh, db
cao tibnt luc cia nin,h, hhidn clrc cudc cliti ngay nt6t tdt dqp

THUYTT MINH XUAT BAN

thnt, nlutng chua phdi da hE't nta nrci ld thent nt6t ldn cach
nlan.g khoa hgc, thnt

nfit ldn cach mang ky thuQt, tlzent nfit

lan cdi tao loiti ngildi.

'I'hect

"\/tiit iri,,:lt bdo" ddtt tlt "Din ti

bdo"

Thhy VtJong ThrJy dnh le dC til chAn truybn c0a nha khf
c6ng ndi tidng Trung Qudc, cu Khuydt A Thiy, thhy Vr/6ng
ld ngLtoi Hbi tQc, quO td o Son D6ng, nam nay SB tudl, xudt
thdn ld thd gia vo thuqt, tit nhd hgc "Tdm'f h,rc hgp', quybn
voi thby Ma Hidu hlgec ngudi Hodi DiQn tinh Hd Nam. Ndm
1949 6ng tham gia GiAi ph6ng quan nhAn ddn Trung Qudc,
da ttJng ldp cdng, drlqc khen thudng nhibu lhn. Nim tgSB
bi quy sai lA phAi h0u, 6ng da s6ng cuilc doi ',ngtldi chdn
ngUa" 3 ndm d Bic Dai Hoang, ch6n bi tit vi fni ndu noi
do q[a lanh. Nim 1963, 6ng may m6n g{p cU Khuydt A
1'hily, cr,r Khuydt dd ch0a khdi chin ctro 6ng bbng khi c6ng.
TrJ clo 6ng t6n cr,r Khuydt ldm thhy, sau hdn 20 ndm hpc
tqp khd luy$n,6ng di ndm vrlng tinh hoa tinh triy crla c6ng
phdp "NQi kinh nhdt chi thibn". Khe ng so do danh lgl, 6ng
JA truybndaynhi6tt)nhchot'$pg clAo qudn chring c6ng phfp
'Thidu ldnr khi cdng nQi klnh nhdt cni rhibn,, vA hAng ngh)n
nguoi de dUQc ch0a khdi bnh. Trdi qua trdn 20 ndm t)m
tiri, tidp thu tinh hoa c[ta "Tdm y lUc hgp', quybn,6ng da
tdng kdt nOn bQ 'Nhi$t thAn phAp,, vii ,'NQi k'inh trEm trang
c6nE". l-{dn 4 ndm qua, ddu chdn cria 6ng In khip ThrlQng
Hai, ciang T6, Bic Kinh, Ftd Bic, An Huy, $on TAy, Thanh
Fldi, Lidu Ninh, F{b BEc, Thidm TAy, Canr Tilc, v.v.,. Theo loi
mcli, 6ng de bbi dudng hudn tuyQn lrirrg trdm l6p hgc, t{

dqy tr6n mttdi ngh)n hQc vi6n. Thtlc ti6n chttng minh rbng,
du6i sU truybn day hdt minh vd khdng ddu t0 cua 6ng, nguoi
m6i hgc chi luyQn tqp c6 [t ngdy di c6 thd nhqp vdo trqng
thAi "d6c kh(', tr6n duoi 10 ngiry dd n6m dugc ky ning
"ngoqi khf nQi lhu", "nQi khi ngoqi ph6ng'. Ddn dAu 6ng
c0ng dLlQc quAng dqi quan ch0ng - dic biet ld nh0ng ngUoi
ydu chuQng khi c6ng - hoan ngh6nh vir qrly mdn.
Trdn co sd "Thidu LAm khi cdng ngi kinh nhdt chithibn"
(quydn so cdp) xudt bAn nf,m 1987, ch[ng t6i mdi thby
VUdng ThUy D'inh vidt tfr6m quydn ndy v6i nQi dqng rdt

phong ph0. Todn bd quydn s6ch chia lirm 4 phbn: Phbn I


- C6ng ph6p lop so cdp, c6 sila Odl va bd sung th6m nhtlng
c6ng ph6p cua bdn in ndm 1987; phhn ll - C6ng phAp lop
nAng cao, b6 sung tr6rr 20 loqi c6ng phAp nhLl Song giao
t\i, Thidt hodn c6ng, Hd hlnfr trang, Kim Cang trang, La H6n
trang, Th6i khf phAp, ThAi khi phAp, Khai thdt khidu, v.v.;
phhn lll - LuyQn c6ng cho bQnh nhAn vd t'inh hinh ftng dung
l3m sdng ph6t c6ng chrla bQnh cta khi c6ng stl; phbn
lV - Mc.)t sd tim tdi so b0 vb cdng ly khi c6ng.
Quydn sAch "Thidu Ldm nQi kjnh nhdt crri$ribn, nQi kinh
tram trang c6ng! ld giAo trjnh chn thidt cua cAc lop hpc
khic6ng (lop sd cdp vd 16p ndng cao), c0ng ld sAch hltong
dAn cho nh0ng ngudi yCu cuQc sdng tdt dep ngAy nay nhu
c6n bQ, c6ng nhdn, cdn bd hr-tu tri, qudn nhAn vA n6ng
dAn, d6 lA nhLlng ngUdi mudn thdng qua luyQn khic6ng dd
tang cudng sfc khde, di dUdng tudi gia.

pfit olbu vOI

BAN DQc

Khi c6ng ld mQt khrii niQn rdt xa xua ma cung rdt m6i.
C6ch dAy hAng nghln ndm, ngrrdi D6ng phuong de bi6t
vdn db ndy, trong nhttng srich cd nhrt "NQi kinh", "Nam hoa
kinh", v.v., d'rOu cci db c{p ddn. T\ry v6y,vl nhibu $ do chlnh
d6ng, tdt cA sg thQt vb khl cdng l4i drroc ddu k{n sau nhitng
brlc mdn thhn bi, hhu nhrt c6c ydu llnh chAn truybn chl drrgc '''
truybn miQng cho mQt thidu sd dQ trl dugc chgn lQc nghiOm "
.

ngat.

'

..,

O Vigt Naru, bdng b4c sau nhfrng cAu chuyQn cd t{ch, sau i,

nhung truy6n thuydt Ii kj' vb c6c td su, ta thdy hiQn ln


hAnh dQng cira nhung vi ldrn chti drrgc khi, nhrr hlnh Anh,
Khdng Minh l(hOng, Tit Dpo H4nh, T\rQ Tinh,v.v. Do nhtlng
dibu kin vb nhan thrlc, kh6ng chl d ViQt Nam mA cA thd
gi6i, nhibu thd ho cira ghn h6t thd kj 20 dbu chrra thila nhSn
stt hi6n hrlu ki la cia khi c6ng ho4c don giAn nd di rdt nhibu.
Ngudi ta chi cci thd nghi nhrrng cdu chuyQn d<i ld sAn phdm
cria nhtng dbu <jc tudng tdgng qu6 phong phri ho{c lir U6c
nro vidn vdng cta nhung ngudi " l4e bd.t tbng td'n{.

Nhung cai gi cdng crj thdi didm thich hgp n6u lA sU th$t.
Thqt may, trong thQp nin ghn ddy, khOng chi c6c qu6c giai"
c<i truybn th6ng nhtr Tt'ung Qu6", Nhit BAn md cA nhfrng
crrdng qudc khoa hqc ki thuft hiQn d4i nhrt PhAp, Drlc, Mf
i

NHA XUAT BAN KHOA HQC THIEM TAY


TRUNG OU6C

11

10

__-.r_*

ta crlng lAm dugc, vl thd rrdc mong cta chring t6i lA gdp mOt
ngqn gid nhd bd vAo vi6c hlnh thAnh phong trio luyQn tSp
kh{ c6ng d Viet Nam, ng6 hbu nAng cao th6' luc, tr{ tu cira
ddn tOc mlnh. Mudn vAy kh6ng gt bAng hay tich cr/c hqc h6i
kinh nghiQrn cria cdc ntl6c kh6c, thOng qua s6ch vd cria hg,
tit dd bi6n so4n tAi liQu, dtra ra nhung c0ng ph6p s6n ccj
trong dAn gian phir hop vd ui hiQu quA v6i ngrrdi Vi6t Nanr.
Vdi suy nghl tr6n chring t6i manh d4n dich cu6n s6ch nAy
dir cdn nhibu h4n chd, n6u bAn dich cci nhung sai scit kh6ng
tninh kh6i, xin ban doc gcfp y chl gido.
BAn dfch ndy khci cd thd ra drrdc n6u kh6ng cci srr girip
dd ban dhu ctia c6c 6ng Ly Van Kh6n vA Ly euAn. Chring
t6i xin cAm on sU $fip do chAn thnnh dcj.
Sau 3 cu6tt "12 thti didnt h.u1,Qt khi c6ng,',,,Cdnt
nang chta bQnh bdng hlt[ c6ng",'Thi6u Ldnt nQi hinh nhfit
chi, thibn", chting tOi s6 c6 ging gi6i thi6u vdi cdc ban doc
yOu thlch khl cong nhttng tdi li6u cta cdc m6n phrli khric
nira, dd cdc ban cci dip ti6p cAn vdi rirng dai ngdn khi c6ng
cria Tlung Qudc.

I{ohng Thrii

MUC LUC

TtaPg

PHAN I. CONG PruiP LOP SO CAP


Chuong

Gidi thiQu chung

Chuong // NhiQt thAn PhirP


BaLi 1. Dao Dan dibn (QuaY c6nh taY)
Bdi 2. Ma Dan dibn (Xoa vai)

3. Chuy'n Dan dibn (Mbo rrla met)


BiLi 4. Ap Dan Dibn (Chim rrng h$n trdi
BiLi

kh0ng cci m<jc)

27
92

35
37
39

Bdi 5. Db Dan Dibn (Ngga hoang Phi)


Bati 6. La Da1 dibn (Ngga hoang Phi)
Bdi 7. Tha ' Dan dibn (BQn thitng)

42

Bdi B. Khric Dan dibn (Didu ngu JAc dLu)


BiLi 9. Ma Dan dibn (XaY d$u PhU)

49

44
46

62

Chuong lll. Ma b0 tram trang c6ng

64

Chuong /V. Ban chi (ng6n tay va ng6n chan) phAp


Bdi 1. B0 ban chl ph6p I (Kh6ng leo lch tha
.
ban chl phdp)

69

Bdi 2. BQ ban chl PhdP 2

t4

2l

64
66

Chuong V. Opng c6ng


BiLi 1. Song ty lAm nguyQt

67
OI

100

BiLi 5. Tbng bdng bai da

103

102

Bdi 2. Th{p tu tht

69

BiLi 3. Bao chrr

70

Chuong //. Hdnh cdng (Hirng b0 dOng c6ng)

Bdi 4, Dan phuong tribu dudng

72

Chuong ///. Thidt hdn c6ng (Thi6t

BAi 5. Ti0n nfiAn chl

ti)

Chuong /V. B9 ban chi Ph6P 3

110

74

Chuong V. Xd h}nh trang (Nhdt chi c6ng)

115

'76

Chuong V/. Long hinh trang

11?

78

Chuong Y//. Hd hinh trang

119

79

Chuong Vllt. Kim Cang trang (Kim kO dQc lQp trang)' 120

lO

Biti 6. Lirc ph6ch Hca fion


BiLi ?.I{Ai c{d l4o nguy6t, hodi trung
Bd,i

b6o nguyt

IJd vddng ctr dlnh

Chuong V/. Dibu kh[ cring


Bdi 1. La khi

tsdi 2. ChuyFJn khf


Chuong V//. Thu cong phAp
Bixi 1. Thu thd

Bdi 2. LOi thanh


Chuang V///. Tgra cirng
Bdi L Binli toa thfc

Bdi 2. Don tiru hqp thsp thrlc


Bdi 3. BAn toa thfc
Chuong /X. Ngqa cdng

Chuang /. NhiQt thdn ph6p


Biti 1. Song giao ty

Bdi 2.'lhrlc bAn vAn thri

tf

c6ng)

105 107

L2t
12l

83

Chuong /X. La H6n trang


BiLi 1. Lton thri hgP thdP
Bdi 2. Song thtr hoP th4P

83

Chuong X. Nhdt tU trang

123

84

Chuong X/. lltJ bQ trang

t24

85

Chuuong X//. Thdi khi Ph6P


Bdi 1. Loi (TU ngd qurin khi PhriP)

t25

7S

80

85

t22

125
126

87

Btri 2. Vu tTe vrl mi6n ni6n)


Biti 3. Phong (XuAn phong ding dang)

BB

Bdi 4. Van (D&ng vAn gi6 vfl)

r27

86

PI-IAN II. CONG PI{AP LOP NANG CAO

16

Bdi 3. Gia phdi tring vAn thit


BtLi 4. Bai de db kh{

93
96
98

126

Chuong X///. Ddn tu cdng

128

Chuong X/V. Ddn chi cdng


Bdi 1. Ddn dbng tibn (BQ cdng 1)
BiLi 2. Din to mi6n chu (BQ c6ng 2)

129
L?e

I29

l7
,i:'

Bdi 3. Ddn h6a c6ng (86 c6ng

r29

B)

Chuong XV. S6p tuc ddu


Chuong XVt. Thei khi ph6p (ph6p

130

h(t nap

khi)

B?ti 1. Th6i th6i drrong chi khi

Biri 2. "MQrrh m6n" thdi khi


Bdi 3. Th6i nguyt luong chi khi
Biti 4. Thdi thu khf
Bdi 5. Thdi hoa thAo chi khi
Chuong XVil. BAo ki6n c6ng (Khai thdt khidu)
Biti 1. So dbu

Biri 2. Khai An dudng

131
IUA

,157

I.

133

2. Kh{ c6ng Thidu LAm dby thhn kj'

160

134

3. Cudc bidu tti6n Ao thuAt dhy tlnh hAi

162

135

4. Khi c6ng dA cfu mQnh cria chi dy

164

135
136

138

BtLi 6. Nhu Thira tudng

139

Bdi

139

Chuong XVl//. Nh0ng dibu ngLroi tuy6n khi c6ng


n6n bidt

'ngoai kh["
Nhung diEu kj' la qurii di

r32

BiLi 5. Nhu NhAn trung

Bdi 12. Tha cAnh chuy


Bdi 13. Minh thiOn cd

155

Chuong //. Nhdng trttdng hqp ch0a bQnh blng

131

138

Biri B. Khdu xi
Bdi g. Thit lorft nha
Bdi 10. Nhu Gidp xa
BiLi 11. Cdn tdy li6m

Chuong /. Nh0ng loai bQnh c6 thd ch0a dUgc blng


c6ng ph6p NQi kinh nhdt chi thibn

1O1

Biri 3. Nhu nh6n tinh


Bati 4. Tha ti trl

7. Th0i Dia rhudng

PHAN III. UNC DUNG LAM SANG

t37

Chuong ///. Nh0ng miu bQnh 6n.


Phu lue So db nhung huyQt vi thudng dtng
trong kh{ cOng

141

t4r
r42
143

144

t67
178

Phu luc 1. Tharn db ban dhu vb hiQu quA cria


"Thi6u LAm n6i klnh nhdt chl thibn" 205
Phtt luc

//. Thu4t

dao d6n bd khi cira Thi6'u


LAm n6i kinh nhdt chl thibn ctrng
nhitng thdm db ban dhu vb sd tlng
dqng ldm sA.ng cta nci.

214

Phtt luc /1/. Nhtrng thri phdp thudng clirng nQi


kh{ ngoai phcing trong Thidu LAm
nOi klnli nhdt chl thibn vh vi6c tri
li6u nhung bQnh thtrdng g+p.

225

140
140

t57

PHAN IV. NGHIeN

cUtI vE col.Ic IY

Chuong /. Nghi6n cfu s6 b0 vb lf luqrr Thidu LAm


noi kinh nhdt cni tnibn
/. I)ic dung chfra b6nh cria "NOi kinh nhdt chl

242

1B

l9

thibn", "N6i kinh trarn trang r:6ng" troug Thidu


Ldm khl cOng
242
11.

Nhrtng nghi6n
cfia kh{ c6ng

cr.1u

vb "n6i kh{ ngoai phong"


245

//.I. Nhitng nghidn crlu thAo luAn v'6 cdng


nAng cira "n6i khi ngo4i phring"
Chuong //.

Sqf

tim tc'i 1 vb "truong nhAn th6"

Chuong ///. Srl tlm toi 2 vb "trudng nhAn thd'

Phu luc 1. Khoa hgc nhAn thd la m6t bd mdn


ldn tr,rng he thdng hhor hoc k!
tiruE: hi4n'lai
PhW l\rc

IL

bfr: Anh nhit v'6 "udi lihr ngoai


phulrg l rong khi c6ng

PhbN I. CONG PHAP LOP SO CAP


248
252

273

Citc.

301

Phtl luc 1//. Anh huong cria ngoai khi khi cdng
''Nhdt chi thibn" doi viti chfc n6ng
mi6n dich cira chudt bach.

ff

lrd khring db
khf huydt, tAm phd tnldc vd sau Lhi
luy6n khi c6ng.
Phu luc V. Nhrrng linh hoi tdm dSc qua thuc
ti6n khi cong
Phu l4c V1. Lirm ihd r'Ao d'tld liranh m6t kiri

Pht4 luc

Loi cu6i siich

316

PhAn tich sg thay ddi

cOng

su gi6i

Chtrong I. GIOI THIEU CHUNG

261

320

328
332

342

Tluug Hoa ccj rdt nhibu mOn phdi kh{ c6ng. V phrtong
phrlp luyn cdng, m6i rndn phrii dEru cci c6i hay ring; kh6ng
chi cci srr khdc biQt cuc ldrr girra cdc mdn phrii khi c6ng Tbung
Hoa, mir ngay trong cirng rnQt mdn phrii cung m6i ngudi
mdt vd riOng. Day ld srJ kh6c hga phong phri llch stt ddi lAu
cta m6n khi cdng Ti'ung Hoa vi cring lA sg tdng hgp th6ng
nhdb cdc y6u t6 vb m6i trudng dfa ly vd nhAn thi6n hgp
nhdt.

"N6i kinh nhdt chl thibn" cOng phrip ln thudt luyQn c6ng
ri6ng cria chira Thidu LAm d Phric Kidn Tlung Qudc. C0ng
ph6p nAy dttoc sAng lgc, bd sung trAi qua mtldi mdy tribu
dai, trong hdng mdy trdm nim qua, dd trd thdnh mQt c6ng
phdp thrrong theng duoc gi6i v6 lAm suy tdn. COng ph5'p nAy
kh6ng gidng Thidu LAm dQng cdng, cung khric vdi Thidu
L6m tinh cdng, mi ld mQt mOn phdi dQc d5o bao gbm c6c
c6ng phdp dOng c6ng, tinh cOng, "c4nh k5i", "kf klchn, v.v.
C6ng phrip "NOi klnh nhdt chi thibn" phong phri da dqng
phuong phrip hudn luy6n crlng d4c biCt ki la. Mac di trong
hudn luyQn khOng nhdn mgnh vic nhfp tinh vA tht ]t'

2t
20

nht/ng doi h6i hd-t siic nghirn hhdc v srt chinh xdr: cia t11
thd td tni6c sau c(ia tiing dong tdc. Cong phdp n.iy cti
thd lihoi thirng }cinh lac, dibu chinh l<hf huyet trong co th'
con ngucri khien cho 6ut drlong cAn bang, phti tang dibrr hda,
nhd dcj dAn ddn td.c dung phbng chrra ir6nh. tAng stic kh6e,
kdo dai tudi tho va hhien tinh, i<hi, t.hiin, h/c curig hop nhat.
Kin tri ren luy6n c6ng phdp ndy, cong clei trinli do t:ong
phu sd theo thdi gian nra ngdlr c.lng thAm trdu, khong nhlrng
ccj thd "ngoai khi nari thu", tich luy "n6i l<inh", nra cirn ci
thd "n6i khi ngoai phring" dd <lao d6n chtta benh cho b6nh
nhAn. "Khi ngoai phdtrg" cri:r cdng phr1lr ndy cci hieu qrra rtit
trong vic tri li6u cdc bdnh chdn thrtrlng r,'i: xr/ctng, thhn
kinh, n6i khoa, v.r'. cung r:dc b6nh nan )' l<ir:ic.
th6',

Nguy6n tdc luv6n r:6ng: NIoc r'6 trong dat, tang liinh trong
LhAn, luydn hhi ncri phir t,ring, vn tiep t.hu dinli drrdlg c:ira
trdi dat.

"Ndi hirrh" tlong "Niri kiuh rrhat chi thiiin" ld nAng luong
hoat ddng tlong co thd, lA co sd vAt chat cia hoat d6ng sinh
mang, la iibnr ldc an nau tlong r:o tlie con nguci. "'Ihii:n",
chtr Phan nghia lA an dinh, gat b6 ciic tap ni6m "Nhat chi"
nghia ld tlong cltra tlinh lrrl'e1.,
nhat thiel phdi cij sd
"Ur.r*
hudn luy6n dac bi6t vd cci tirrh ruau ch6t, dcj ld su ren lu).tr
ban ddng vA 6n ddng cci hO thong, cci quy ludt cta rurrdi
ngcin tay vd nrttiti ugcin chAn. I\'frtili ngrin tay vi nll(iri ng(in
chAn chfnh li. noi khrii dhrr r.i clr6 lidt thtic ctia 12 chinl
kinh trong co th6', stl llan ddng(t) cia ngc5n tay vA eln ddngt2)
l.

-l;ry

ninr. gdy. r,.v.. cac hoa( d6ng

cr'ra ngrin

"Thieu LAur h.hi cong nQi kinh nhdt chi thibn" do ngrrdi
i,hhy da khudt, cu l(huyet A Thrly, truy'6n d+y' CU Khuy6t
A Thi1, la ngrrdi Giang'Ib, Ea dinh nghdo, nam 7 tudi lem
chf tidrr, 6ng hoc v6 thuAt r,'oi srr D6 Thuqn Bttu tqi chila
'I'hi6.u [,Am Phfrc I(en vd dat d6ri chAn c0ng tuy6t ki vE
clii thib'". Thdi t'a1'giir luflt nhi chia nghiem
'Noi i<irrli
'lirit
ngel,: c:6ng phdp l,i tnrybn ktrdng dtroc tnrybn ra ngoii, tdt
t:ir rn.ii di)ng tAc, r:6ng ly chi t'ruybn bing uriQng gitla thhy
,, 1 1f ir, dr5,bAng d6ng tAc vA ghi nlio trong ldrlg(t),do drj rdt
it nguiri hidu nrji c6ng ph6p nd.v. Suu giAi phcing cq Khuydt
tlA nrrJ ciia nhAtr clb cl tlul''6n tlay c6ng phap "NQi trinh nhdt
r:Iii thiOn" in6l qucic b6u bi chdtr vui tr6n tlam nanl nay
nr6i tltlrlc Lruybn clay rQng rAi , ldrtr phfc cho dAn vi drrgc
rrhiin tldn ca ngoi.

D4i cdch marrg vdn hc!a, ct1 hJruydt A Thriy dttgc


-/iQri 'IYrrng y Thtigng HAi
I'hong nghidn cr'ru lihi cOng r:ira
mili l:im c6 vdtr, cu cQng tdc r'6i a{c c6n bd khoa hoc ky
thuAt, md ra m6t kj' nguy6n nroi Ii sil tlung cd'c phrrong tiQn
hhoa hoc ky thuAt, hi6rr clai tle nghidn crlu khi cdng' Ndm
1960 "Tt'urrg Qudc b6ch khcrrr nin gi6m" do ViQn khoa hoc
'li'ung Qudc xudt bAu, troug tltj r:ci ghi chdp nhtlng thlnh
tuu thrJc nghint vb "khi" tr<;ng kh, cdrrg "l"IQi kinh nhdt chi
Sar.r

t;ii,goi li brn tlnng. 1l'll))

2. Ngrin chirn b;|nr, in. v v. goi lrr 6n d0ng 1Nt.t)

22

thd tich luy "nQi klnh", dibu


tidt giai phc5ng "n6i kinh", mi cdn c<i thd don giAn htia c6ng
plirip vd rrit trg6n thdi gian luyQn cOng, khi6n vi6c luyQn
cdng ciat dtt<lc ket quA gdp d6i trorrg cirng m6t thdi gian'

ctra ngritt chAn kh6ng nhung cd

l.

llgrrf

in

vAn: clri nhd ngon truvEn,

thin giio va tlirn ty (ND)


2:

thibn" cta cu i:(huyet A Thuy vd c<_tn trai ctr, Ong Khuydt


XAo Can, vA dtra m6n kh{ c6ng vdo cdc srich khoa
hoc k!
thudt.

"Ndi kinh tram trang c6ng" li c6ng phrip so cAp cria ,,N6i
klnh nhdt chi thibn", kdt hcrp giira rnon "NQi kinh nhdt chl
thibn" dOc d6o vdi rlOn v6 thuAt n6i gia quybn Ttung
Hoa.
Qua thuc ti6n, c6ng phdp nay cl6 drroc nang cao vA hinh
thAnh nn d6rig tinh cOrrg h6 ti.o nhau, khiing chn thri y,
ldy
Itrc dAn khi, cAnr giric d6c khi rnau vd ddy, kh6ng ccl
nhung
bidn cd sai lOch, khien ngirili nr6i hoc dC tiep thu, do dd
dtroc
gidi khi cdng i:oi tr:ong v.i duoc <l6ng dAo quhn chring khen
nggi.

Ddc didru cia "N6i kinh tram trang cOng":


Tinh c6ng cung rdn, ,l'inh nhd dddng khi, tlOng nhd luy6n
khi, Phdi hrrp h5 rro.
DQng

tinh giirp nhau, Kin tri

rbn luy6n, Hi6u quA

rdng, NOi lcinh tran6; c6ng,


Tlong tinh ccj ddng, .Iyong d6ng
DQng ld cOng dung,

cci

tinh, Tinh ld co

16

sd,

Me b0 tram trang, T,huong htr ha thtrc, I\{udi ngcin bdm


ddt, nhu cAy nioc r.6
I(hOng chn Lliri )t, lihi lou ltrc lihtie, VAn khf bang th6,
T\rhn hoan nhr/ thUorrg.
Ddy luc bArrg khi, Ltir: lci luc ch6t, D6n luc bang hoi, Thu
phcing ltr nhien.

Lirc thu lirc ptr<i'g, I{hi lrrc gap d6i, Hai r'irt darrr clArn.
Khi ttlc nhu sinh.

24

Hrru hinh vO hlnh, Theo khi sinh h1c, VSn dung ph6t huy,
NQi thong kinh lac.

Ngo4i thoug i,i phu, Khl th6ng cdt. triy, Xuong khdp tg
thdng, Xrtong cring gdn kh6e.

Ban dOng ngcin tay, Dibu dQng dby dri, Khi thOng
kinh, Ngu phti lqc t4ng.

cdc

Thlnh vltdng nhu4n nhi, CAn bhng Am duong, Lrru th6ng


htl huydt, Ttt tlr6ng b6t d4t.
Phu cl'iinh khf th, it, sinh bdeh bonh, Phcing khl ra ngoili,
Cdng l6n tdt thAnh,
(Ngtry,ttL uan: Tinh d'Qng song ttt', Ti,nlt cti duong khi,
Ddng d[ luyQn kht, H6 tttortg phdi hop"

tuong td, Kian tui


trttdc, NQi kin.h trang c|ng.
DQng t{nh

doatt htyt2n, HiQu qucitn hi6n

Tin.h trung httu dQng, DQng trun.g hftu tinh, Nnh ui co


so, D\rtg ui c1ng dttng.
llto. b0 trant trang, Thuottg tu! lra tlutrc, ThQp chi trdn

,i'rt, Nlttt tltu sinh can.


,I/6 n.hu jt tht|, Khi dai llc

tlL6,

Dt thd

uQ.n

hli{,

Tud,n hod,n

nlttt thttitng.
Di klti

ttr.6i

i1c, Httu titng h{tu cfp, Di hlti clfto lttrc, Thu

pltng tt.l nhti.


Illtu tlrtr ltuu. ph6ng, Khi luc bQi tang,

Song mq'c qud'n

cltti, K,tri l.ftc nhtt sinh.

IIiiu, )tirLtt. uO ltinh, Lttc tity )tlti sinh, Pltd.t huy uQn d4ng,
Ndi ldrz hinlt lac.
25

Ngogi tdu bi t'.ng, Khi tdu. c6t tiy, Cdt tiat tu thong, C6t
hin cI.ru kin.
Ban cl\ng thti (:hi, Sung thuc diEu dQng, Cdc kinh khi,
Ngu tgng luc phi.
Tu nhuQn uuotLg thinh, Ant duong binh hodnlt, Kh[ httyd't
so th6ng, Trl thOng bdt dat.

kltt| td. Bac.h bQnh tlridu sinh, Khi plrcng thd


ngoai, Dai c6ng nai ll-tdnh)
Ph.il ch{nh

)
I

26
t

Chuong

Ii. NHIFT THAN pHAp

(pHEp rArvr NONG THAN)


"Nhi6t thAn ph6p" ld nhirng d6ng tric chudn b! tru6e khi
luyn tAp c6ng plrip nAy. Danh y l{oa Da ddi Hrin nh{n
dinh ring "Co thd cbn dtroc hoat ddng, song kh6ng dugc
hoat d6ng qu6 stl{c. I{oat d6ng cci thd hdp thu cdc khf, ltru
thdng huydt mach, vi nhu bAn lb crla kh6ng bao gid gl mgt".
Voi nhAn thtlc dd vA thrJc ti6n luyn c6ng trn 20 n6m crla
bAn thAn, chring t6i da tdng kdt thinh m6t hQ thdng dQng
tdc nhrr dao, nra, chuy'n, dp, db, la, tha, khric, nrdi Dan
dii3n, mA nhrrng d6ng tric dcj rut tir tinh triy "Thm y lgc hgp"
quyiin vd li6n k6t cric d6ng t6c d<j vdi nhau, khidn chring
vila trd thdnh ddng tric du bi tnr6c khi luy6n "N6i klnh tr4m
trang cdng", vi{a trd thanh th'duc liu phrip riOng bi6t; d6t
tdn li "Nhiet thAn ph6p" hoac nDan dibn c6ng".
Ddng t6c 'Nhigt thAn phdp" don giAn, khi rbn luyQn tidt
tau nhanh vd 16 rdng, tu thd phdng kho6ng, thrr tridn ddng
hodng. Hinh d6ng, ddng tric m0 ph6ng m6t sd d6ng hic co
bAn trong mttdi hinh dring I6n cta ,',Ilirn y lgc hop". V6 m{t
b6 ph6p, cri nhrrng bO dang co bAn nhrr hrr b6, dAng bQ,"iibii
b6, hau b6, kC b6, hirng b6, v.v. Khi rbn luyn yOu chu d6ng
t6c nhip nhdng, ph6i hop hoi thd, phAi dat t6i cAm gi6c
kh6ng ud oAi, cring kh6ng crlng dd, md phAi linh hoat trt
nhi6n, nhe nhAng tU chti, hai m6t nhin thing, long lanh cd
thbn, l<h6p thdn trdn trb st?c sdng. Khi ha brrdc xudng phAi
cci lrtc, chSc nich nhrr cAy ting, bidu lg khl phrich phong d0
27
I

hdt sric trbm tinh v[tng vAng.


"NhiCt thdn ph6p" khric v6i vAn dfing thd thao, vi dAy
. khdng phAi ld stt vAn ddng minh li6t trong mQt thdi gian
ng6n, md lA nhd nhttng dOng t6c d6c biQt, di'u chinh m6t
crich tuhn ttl ti6m tidn c6ng n6ng sinh Iy cfta con ngudi
Quydn s6ch "Linh kiSm tri" ci'ra Hrla Tbn 'Ihi ddi Tdn vidL:
"Mudn cci thinh tgu vb lthi, gAn cdt phAi rubrn tuai, cdc khop
phAi linh ho4t". Tlong quydn "Y lam" cira Drrdng Ma Tdng
cci vidt: "Nudc chAy kh6ng th6i, bAn lb khOng urqt", chitllt
ct)ng phrip ndy nhdm rbn luyn cdc hlt6p trong todn thAn lA
chinh, rilicl do khid-n t.ii chi vh cric kh6p xuc,ng toan thArl
hoat d6ng, hrtn niia Iaur cho cdc r:d quan nOi t4ng cflng ltoat
ddng theo, titng brtdc nAng cao tinh hrtng phan cira hg thhn
kinh, tinh linh horit vi binh nhlp nhlng cria cdc khop tri chi
todn thin, dAy chAng vd xtidng cdt' Hon nila khien ngudi
m6i luyn cOng giAm bdt nhtrng hiQn tuong nhu cfng khdp,
crlng co lirc trarn trang, dirng thdi khidn ngudi cci td chat
lirm hudn luyn vi6n, cd thd nhAp vdo "khi c6ng thdi"(l) stint,
hon nta khi luyqn tr4m trang, cci th6i dzrt hi6u qtiA thdnh
cOng gdp ddi.

di 'NhiCt thAn phrip" trd thAnh mdt mOn "thd duc liu
ph6p" Ii vi cdng ph6p nAy crj thd phbng ngita nhi'u bnh
bAt. Tt'ong "l,inh hhu td kh6ch thin" viet: "Th nhAp vdo tim
phdi, ta khi so luu gitl d hai n6ch. Th nhQp vdo gan, td khi
luu girt d hai nang srldn". Hai bdi dbu ctia "Nhi6t thdn phap"
SiJ

("dao Dan dibn" va "nra Dan dibn") hh6ng nh{tng khidn kh6p
xudng linh hoat, mA cbn phdng tri "lAu hin phong", vA lai
1. 'Iiqng

28

thii khi cong (ND)

con cci tric dung khu trir te khl d tim, phdi vd gan, Cho nn
sau khi tAp xong hai bni ndy, thtldng cAm th6y tim phdi
hhoan khorii hin, hdt mQi m6i, t6ng ct(dng stic thd vi ph6t
n6i kinh cOng d vai, c6nh tay, khuyrr tay,, c6 tay, lung, hdng;
dhu gdi va m6t cri chan. Tu bei 3 d6n bai g la cric Dan dibn
cdng vb chuydn, rip, db, la, tha, khric, mdi; tn goi thudng
nrang tinh hinh tugng nhrr "Chim ung hAn trdi kh6ng cd
(trlc dp Dan dibn), nghia ld
trdi cd rncic ta s6 cd
'rcic"
th'h6o trdi xu6ng, ... Tlic dqng 'du
cta bAi tAp ndy ld t6ng
th6nr lrr<lng chfra hoi tr.ong ph,ii, tang sfc manh cd nggc, cd
Lanr dAu va ccl bung, rbn luy6r{ cric khdp d vai,.khu}u tay,
sr.tirn, rlbrg thdi bd ta'r ich tj'vi, khidn khf hriydt ltru th6ng
tdt, tht'ic ddy -su bai tidt vd hdp thu, cci hi6u quA cho vi6c
clrffa t,ri cric di chfng do thuong tdin d xdong vai, nggc vA
xrtdllg don g6nh, v.v. hay u6n ndn xucJng rn6 6c, xUdng srldn
ngtfc tnrdc, h6 tr.o tri li6u chrlng vi6m phd quAn m6n, v.v.
Tha Dan dibn vd khric Dan di'n thrJc chdt lA luy6n lrrng vd
thA'. Y h.c TYung Qrr6c nh6n dinh rAng: thAn ld c6i g6c cria
tid'thiO', ltrng ld noi chfa q*A thA'. Cho n6n bdt crl loqi
quyEn thuAt hay thd thao nio, cho ch{ lao d6ng sAn xud!,
rreir lrtng ydu s6 k6rrr c6i. Thuc ti6n chfrtrg minh, luyQn tAp
bAi t.Ap nAy cci loi cho vi6c khtri th6ng lvft_rch D,6i, lrru th6ng
khi huy''1, bd thAn kh6e lrrng, tdng i:rlirng chfc nAng cria h6
thiurg drrdng ru6t. NgoAi ra cbn ccj idc dung tlibu tidt chrlc
nAng hung phan vA dc chd cria v6 dai n5o, Nhung n$Idi
nr6c ciic b6nh khric nhau, ccf thd c6n cd theo tric dung c0a
tung bai md chon vi chon trong didn-r m6t sd bdi cld t6p, s6
lhn tAp cira mdi bai, nen quy dlnh clua trn tinh hinh thd
chdt, cira rlinh, phAi dat cluoc "Tdp tiy stlc, trrhn trr tiQm
l.ien, phAi luu girl phhn ndo s(Ic hJr:,'.
29

tri biug kh{ c6ng cd nhilng loi ich gi?


Chrra tr! bang lchi cdng Ia phrtong ph6p vAn dung stl rbn
luyQn thich dang de' tri li6u bCnh tet. Chr'rng ta dbu bidt
Chrra

ring ndu ngudi 6m nim lAu tr6n girldng bOnh, khi bnh lui,
ngudi dm drl'ng dAv di lai s6 ccj tinh trang chcing tnit, stlc
ydu. Dibu dci rnQt urdt do Anh hirdng cria benh t4t, nrAt kh6c
do hAu qrrA lArr ngdy hhOng hoqt ddng. B6i vi c6c bQ m61'
trong cd t.hd con ngudi h6 s(r dung thi sE di/oc phzit tridn,
kh6ng stt dr;ng thl sc bi tho6i hrja. BQ m6y hoat ddng thrtitng
xuydn, chinh la trhil nrdu lrtu thdng lrranh tlle vA dinl, drrdng
drloc cung cdp dby dri khid.n ccl thd Jrhdl. tlidn khire nranh
Itldu it hoat dOug, trrAn hoAn tuiiu l,i gi.lrn t.\ rhAtri, cttrrg
cdp dinh dudng sg l,i thi6rr, lAu ngdy s dr\n ilrjr"r [16 nrdy ]:i
suy ydu, thodi hcia (lho nOn c<J ngrrili cho lAtig "Sir tbl-r t'ai
cria su sdng nho '"'ilo vAn dQng", "giArl bdt hoat ddug tftc ld
giAm bdt qu6 trinh sdtrg", tiua dci cho thdy ngudi kh6e mnuh
chn thubng xu3'n lao d6ug, vAn d6ng nhibu, vdi nhltng
ngudi m6c b6nh tr:ran tinh l4i cdug cbn thiet lioat dOng hon.
Vdn db lA nn hoat d6ng nhu thd ndo. Nerr nhrr bi6-t dt-ta
vdo tinh hlnh cu thd cfia tirng ngrrbi nrd ltJa chon phrtong
thrlc hoqt dOng khi cdng tbfch hgp, hoat ddng Currg nrlc sE
cd hiQu-quA t6t cho srlc kh6e.
d'6u tiiet, cc5 n}ritng b6nh chi dua vdo thrrdc
men, khOng nhrtng hi6rr quA chdrn, the.lm chi ,:cj khi khrj ccj
hi6u quA, cho n6n cAn vdn dlrrrg "liQu phap tdng hgp" dd cd
thd chita kh6i bnh nhanh hon. Chita tri bang khi cd'ng lA

l{qi ngrtili

l
I

mQt b6 phQn quan trgng trottg "liQu phdp tcing hop", qua su
rdn luyQn khi c6rrg cri hO th0ng, benh nhAn ccj thd cAi rihiQn
chtic ndng sinh li cira c5.c hQ thcing trolrg toin thAn, nAng

cao khA nAng ch6ng bnh, nhd dd gifp ng6n ch{n qur{ trlnh
dau 6m, c<i thd chrra kh6i cric bnh mdn tlnh mQt cdch nhanh
chcing.

Khi ngudi 6m m6c bnh m6n tinh mir quri chti trqng nghl
ngoi, kh6ng chir y ren luyQn, sd khidn tinh thhn riy mi, thidu
y chi, thi6u lbng tin vb khA nang chiSn thdng bnh tft. An
kdm, ngu k6m, toan thAn sO bi suy nhu<tc, bQnh cu kh6ng
nhitng khd kh6i ma cdn ccj thd niSc nhi6$r thdrn nhirng bQnh
khdc nta.
Chlta tri bang hhi cdng cd tdc dprrg tdt vb nhibu m{t
trong co thd, dac bict la ddi vdi hc thdng thhn kinh trurrg
rrong: Thhn kinh trung uclng li b6 tu lnh cria toin th6.n,
c6c td bao thbn kinh crj quan hO mAt thidt v6i c6,c bO nrdy
vd co b6p trong todn thdn. Khi tiSn hdnh chtra tri btng khl
c6ng, benh nhdn chn ldm nhttng hoat d6ng thich hgp dd
khien cho co b6p co giAn vi thA l6ng, vl du NhiQt thdn phdp
s6 khidn cho nhrrng khu vrlc tudng tlng d v6 n6o ndy sinh -c6c

qu6 trinh httng phdn va r1c chd; hon nita chn hoin thAnh
rdt nhibu phAn xa cria thhn kinh dd dibu tidt su hoat dQng
cua c6c cd quan nQi tqng trong toAn thAn, khidn chring thlch
rlng v6i cd.c y6u chu cira hoat d6ng th' h"tc. Thttdng xuyp
luy6n cdng tr?c ld ri:n luy6n dbn hO thdng thbn kinh, t6ng
cui;ng cd neng hoat ddng ctia thbn kinh. Cho nn c<f ngrfdi
nrji "Rbn luyn khi c6ng chinh ld rbn luy6n thhn kinh". Cdu
dci rat. cci ly.

Chta tri bang khf c6ng s lirm tAng crldng hQ thbn kinh,
drrdi su Anh httdng cta hQ thdng thhn kinh trung uong, tdt
cA aic cd quan n6i tang sE sdng d6ng m4nh m, tdng srlc
db khring cria co thd, ldrn cho b6nh tAt thuy6n giAm theo
31

30
I

chibu hrr6ng t6t. Vi dr.r nhibrr loai bOnh mdn tinh kdo dAi
mAi, trii phrit nhibu lbn, chinh vi stlc db khring ctia ngudi
bQnh dt?ng d tlid giAng co v6i b6nh tAt. Cbn chrra tri bdng
khi c6ng cd thd tdng ct{dng hQ thdn kinh, tang ctrdng stlc dii
hhring ctia co th', cho n6n cri thd khidn bQnh t4t chcing lui.

tri

Nhrrng dibu chn chf 1i khi ti6n hdnh tAp luyn d' chrra
bAng khi c6rrg Ia gi?

l. Xay dttnglbng td tin vi tU trrdnglac quan c6ch urang.


De ddn thi phAi y6n tAm(l), bAn thAn khong dtroc non
khi6n sfc db l<hdng tang trudng dhn trong cc; thl vd
.ddu trarrh vrti lrOnh cho tiri lfic th6ng loi, ddy la thdi do tich
cdc v6i b6nh nrAn tinli.
rrcirrg,

2. Ifi6n

tri

lAu dai m6t c6ch ccj hO th6ng.

Mudn ccj hiu cluA tdt trong vi6c chfra b6nh vd tAng sr.lc
kh6e, ciin luy6n c6ng ki6n tri lAu ddi mOt cdch cci hO th6ng.
Ngrtoc l4i,blra drrc btta cdi, khdng nhtng khdng cci hi6u qtrA,
md cin crj thd d6n tdi hiu quA ngrroc lqi.
3. T\rhn tU tinr tien.

Tfong qu6 trinh lu.1,6n c6ng, theo dd thuyn giArlr cria


berrh tat, chn dhn dhn ning cao lugng hoat d0ng de' tang
crJdng st1c kh6e vd ldm thuhn thuc c6c ddng tdc. sd lbn vd
luc trong khi lbn luyOn phAi tang' dhn. Vi du nhu Ma bO
tr4m trang, the dr1ng hic dhrr cao, sau ddn vila, cudi cirng
ld ddng dt'rng thzip. Tt'udc ti6n tAp Ma b6, XA hinh, Long
hinh, sau chuydn sang tAp La Hdn, Nhdt tu, Hu bo trang.
Ndu nhrr lrrgng vAn d6ng tAng l6n d6t ng6t, nhdt dinh se
1. L-ai chi,

32
I

tIc

chi an: cirng co

tht

dich de tdp thi phii yen lbng (ND)

Anh hrtdng ddn srlc kh6e, tang th6m bQnh. Ndu nhu qud u
thAn trgng, trong thdi gian ddi vin kh6ng t6ng cudng lrrgng

hoqt dOng nhibu vd nr4nh hon, cflng kh6ng thd tang tnrdng
th6'lgc ngudi b6nh dugc.
4. Rbn luy6n toin di6n.
Co thd con ngubi ll mQt thd thdng nhdt. Chua td bhng
khf cOng kh6ng th' chira theo crich "Dau diiu thl v$n dQng
dbu, dau chAn thl vAn dQng chdn", mA chn phAi ho4t dQng
todn thAn: Co b5p, g'An, cdt, khl huydt, b6n trong, bn ngoEri
rxr thd, v.v., cci nhrt th6'mdi tdng cddng drrgc sfc kh6e toAn
thAn, mili ddy liri drtgc bQnh t{t'

5. Phttong ph6p tQp tiry theo tirng trudng hqp


Voi c6c lo+i benh khric nhau s6 phAi v6n dqng cdc phrron!
phrip luy6n c6ng khric nhau. Ngay nhtt cirng nQt lo+i bnh'
nhu ngrliri nhg, ngudi n4n8, ngrtdi thd lgc kh6e, ngrtdi thd
Ittc ydu, hon nita cbn cd srr khric nhau vE gi6i tlnh, tudi tdc
vd co sd luyQn c6ng, cho nn phuortg phrip tep kh6ng thd
hoan todn nhu nhau.

Bni

I.

Dao Dan dibn (Quay cfrnh tay)

Tu thd chudn bi
I{ai c6nh tay budng xu6i, ngr.(bi dfng thing, ngey ng6n.
ChAn phAi budc ln phia tnr6c mQt brrfic, dhu gdi g$p hlnh
cung b6. Lbng bAn tay phAi nglla ra ph{a tnt6c, cdc ngdn
tay chgur. Thy trrii chdng nqnh, ngcfn crii dqt sau lung, bdn
ngdn chqn dqt phfa tru6c. Dbu cd ngay ng*n, mdt nhln
'i
thAng. (Xem Hlnh 1)

sf^
t,;

Ca qtlyel:

DQng t6c
Crinh tay phAi nAng ln phia tnl6c, gio cao l6n trOn vai,
lbng bdn tay rip xudng iheo gdnh tay quay
ra phia sau, eo ltrng chuydn d6ng theo dA,
crinh tay ha xu6ng pt'ia sau rdi trd vb vi
\
tri tti thd nhrt barr dbu (xem Hinh 2)' Ci
nhrr vAy canh tay r1"r.ray trclr theo hinh
b6nh xe, quay m6t r,'bitg coi t;i nr6t lhn.
Crinh tay cL? rluay li0n tur- khRng drtctc rir;iri
20 lhn. Sari d<j chirvf.l sang r:hAtr lrdi vA

tay trdi lirtr tlrc',

Qtioy cann tsy tua barltl )te quuy,


Quay trbn carth roy gio n&y bay;
Xuctng hl:.:i{: titt'tt hoot th\ttg hinh lac,
Cat bdnk nau.r;ai sE khdi ngoy.
(Ngt.t;rir',,'an:

Dilt'

tt!t:li. hd.; :.tt

^t

i lt 1n thuf ;n.

Plt.c,,ng L).iti tiLi.!t; uti hi'n bich t,tybit;


IJtrrr/ !,oi tltian tiit' so kinh lqc,

KiilL b[,:li t.hdrtg dong Ahd du

ltrrt tr'6n 'i'Ap


1rd lai trl thd brirr

rrt.1'dn).

J'f:tr r:':irt

xong 2, cdnh f nr', 'lr?trii

Bdi 2.

[Ia []arr dibn (Xoa vai)

oau.

Trr thd chudn bi

Yu chu

Dtirrg thirig. I{ai cirriir cho6i r6ng llgang hai vai, trgng
tAni o giita hai diri, ddng titlrrg vfrng vang.
Xoay nghidng ngilili, i:ong gfii xudg tan.
T'hAri quay sang tr6i g0'). Vai phAi htrdng
irhia trtloc, th0ng xudirg. {-16.uh tay ph&i
budrrg xuoi thong gifla har cihu gdi. NAni
rrgcin t,a1' du6i vA thd l6ng, ngtin c6i hudng
vdo yrhia r.r'ong,, ldrrg t-riin tay lirtdug t.a phia
ngoiri. \'ei tlrii ngay vdi vai pli:ii, ohu cd
ngay ngan, mdt rrliiri rhaug phia truoc
(xerir llirrh 3).

Khi ldm drin;t t:ic, ctrnh

ta.Y'PhAi
l'Iai
sau
nhanh.
clrdrrr
thing, tdc dd trtri;c
m5t nhin th&ng phia trr/t1c, thAn Lrn
gitt rrgay ng6n, tliing nghienll m phia

tnl6c hay ngrla r,r phia sau. Dui vA


chAn gifi thd hirih cung b6, t,rong tAru

'',

binh dn, gcit chdn khting nhdc I6n. Thi:


tu nhin.

Cdng dung

Khai rud huy6t "Ottc

t.uv'n",

hu1'Qt,

"Kinh ndn". I;rur i:dc khirp, lir,h hoat. I(hai


th6ng kinh irc Tliri tairi Airl, Thir tanr
drrong. Cci hi6u quA cho vidc phbng tt'i cic
@nh vi6m bA vai, xlldng bi vdi hda, v.v'

M
I

D6ng t:ic
H'inh

Vai phAi k6o khuj'u tay vi ban tay lOn


thing dfng (tga nhtr dang kdo

theo dudng

Hlnh 3

35

ghu ntr6c drr6i gidng). I{hu5iu tay nAng l6n qu6 dlnh dhu v6i
mfc tdi da. Theo di quay ngudi sang phAi,
khi6n hring dui, m6t c6 chAn crlng quay
theo sang phAi, rbi mu bin tay phAi qua
du6i nrich xudng hring bdn phAi phia ngoii,

dbng thdi vai trdi triu xu6ng, xoay ngudi


sang phAi 90o. Mu birn tay. trdi h4 xu6ng
canh diri tr6i, di ra phia tnrdc giita hai dhu
g6i, 5 ngcin tay du6i vd thA l6ng, ngrin cdi
hrr6ng vdo phfa trong, lbng bAn tay xoay
sang trdi, cdnh tay trrii thdng xudng t{
nhi6n giria hai dhtr gcii (xenl Hinh 4 ). Sau
dri lai nAng lOn nhu cdnh tay phAi da lim,
vd thudn chiu quay n$(di sang trdi,
Hhh 4
khi6n h6ng, gdi, m6t c6 chAn cirng quay
sang trdi... Hai c6nh tay thay nhau tuhn
t{ thao t6c nhu da k0' trn, m6i cdnh tay 20 lhn, sau
drlng thing trd lai tir thd c0.

Ca qrry6t:
Xoa uai ltQt nlut ddng gdu di
Ngu tqng luc pltil ciory chuydn di;
Cac h.hdp linlt ltoot th.6ng hinh lac"
He-t bQnlt tlfnt tlto kltodi tdnt !.
dcj

YOu chu

Khi ldm ddng tdc chri y gitr dhu, cd, c6t sdng ngay thing,
mit nhin th6ng. C6c khdp d vai, khuliu tay, cd tay, hdng,
khdp ddu gdi, mdt c6 chdn dbng thiri chuydn d6ng, nhrtng
chAn khdng duoc di ddng. Thd ttr nhiOn. Khi tay dua l6n h4
.
xudng dQng tric nhip nhdng.

C6ng dr,rng
Hoat d6ng sriu kh6p ldn, cho n6n cbn goi Ia th6ng "h,rc
quan" (s6u kh6p) lA vai, khuj'u tay, cd tay, l,6ng, dbu g6i vd
m6t c6 ch6n. DQng t6c ndy khdng nhtng thfc ddy khl huy6t
36

lrru thOng, mir cbn cci trlc dung phbng td eric bdnh nhtr dau
khdp, dau lung, cdn cd thd n6i luyQn ngri t4ng cbn ggi ld
luy6n "n6i ngu hdnh" (trlc tAm, can, tj', ph6, thgn). Th6ng
qua sU chuy6'n d6ng eo lung, nhd dcj cric bQ m6y trong nQi
t4ng cung drtoc hoat d6ng vir xoa bcip mdt c6ch nhip nhdrng,
cho n6n c<i hiQu quA tdt ddi vdi cric bOnh dudng ruQt nhu
bung chrr6ng, khi trO, ludi an, bdi til vDr ti6u hda kdm.
DQng tdc xoa vai (ma ki6n) m6 ph6ng hinh dring con gdu
trong "Thm y llrc hgp" quybn. Bai tqp nny dd tqo co sd luyQn
hAnh c6ng sau nAy.

(Nguy6n vdn:
Ma hiEn iitng htong ndng tdu lQ,
Dao cldn ngu tgng lia luc phrt;
Iloqt lac quan tidt th6ng hinh lqc,
KlnI b1nh dien nin thdn tdnt thu.

BAi

3. Chuyn Dan dibn (lr{do rfta m[t)

'fu thd chudn bi


Dtlng thing. ChAn trrii dUa ra phia tnrdc ntla brr6c, ui
cAm grric chAn trrii hu (nhe), chAn phAi cong gdi xudng tdn,
trong tAm d chdn phA!. Eo lung ldm tr1rc, vai phAi quay sang
trr{i 90o. Ldng bdn tay phAi hudng vdo trong, dbu ngdn tay,

37':

]
I1*ri!i!ffi

]:

chia In trn, cdch huy6t ,'Th6i drr<;ng', bn


dring tr/ v. Ldng bAn tay trdi hu6ng vao
trong, khuliu tay kdo ra phia sau hdt cd,
nhrr bAo v0 eo h/ng trrii. DAtr vd cd ngay
ng6n, m6t nhin thing. (xeru Hinh b)

trdi 10crn uhu

DQng t6c bni ndy cung gidng nhu "xoa vai' cti tac dgng
xoa bcip nQi tang. ChuY'n Dan dibn mO ph6ng "mbo rta

mit",

tri c6c

bnh nhrr vi6m bA vai, vgo

tram trang tnng srlc m4nh cria chi dUdi,


xAy drrng co sd vitng chic cho vic rdn luyQn c6c c6ng ph6p
cao cdp nhtt "Xd hinh trang" r'i "Long hinh trang"
f)Qng t dc niy trong nhu crj cuc,ng, cudng nhu h6 trg nhau,
lrhi srl ,Jung "kf kich", cdng ph6p ndy c6 t6c dung phdng
thdn tdn c6ng kd thir.
Bai tQp Hu

quay

sang b6n phAi 90o, bAn tay phAi theo dd


dtta xudng tua nhd "meo rr,?a mAt',, v6 m6t
dudng cong qua ngrrc b6n trdi sang eo ltrng
bn phAi, khuyu tay phAi dtra ra phia sau
kdo hdt cd thanh hinh tam gi6c, ldng ban
tay hu6ng vdo trong thdnh dd.ng bAo v eo
Ittng. D6ng thdi theo da vai trdi clua ra
phia trudc, ldng bAn tay tr6i hudng vdo
trong, huong len tr.en qtra vtrrg lr)at v6
mdt dttdng cong tit huyet "Tlrrii clrrr:lng" bn
phAi (xenr Hinh 6) tua nhu "meo rr'ta niAt',,
hai tay thay nhau ve nhrlng hinh cong d
hai b6n mat 20 ldn. Thay chAn phAi hu bO
brrdc l6n nrla'buirc, cting lam dOng rdc
tr6n 20 lbn rbi ru6i tro lai tu thd dting

thing nhu

cci trlc dung Phdng

It(ng, v.v.

DQng tdc

Ldy eo lung lAnr tluc, vai phAi

C6ng dqng

bO

Ca quydt:
LIu bQ trant trang chuyln Dan dibn,
Ilinh thdi tlta Tllut "ntbo rt?a ntQt";
Th6t bung, co ltdu nt'6n, lt'u bQ,
P/x>rtg tr[ lurtg ueo, bd uai Lti|ntNguy6n vdn:

clwl'dn Dati di'rt'


IIinh, thdi mO t4 ntidu tdY li6nt;
Thu pttuc ct' gtang tibn lu h6,
Plrdng tri 1'u nrt'u ki'An cltu ttirtt.

Hu

cu.

bO trg.nt tran5;

Yu chu
Chr: 5; khi ldm d6ng tdc,thAn tr.en girr
ngay ngdn, thuong htr ha thuc. Lay eo lung
ldm truc dd xoay chuydn vai: vai chuydn
theo eo lttng, tay chuydn theo vai, bung
thcit veo, co hAu m6n ln, th6 tu nhin.
3B

BAi 4. AP Uan dibn

(Ctrim dng h|n


Hinh

'fu thd chudn

tnli

khdng c(r m6c)

bf

Drlng thing.
39

Yu cBu
DQng tdc

Cdnh tay gio In phAi h6't srlc thAng, khi tir trn k6o
xu6ng ddng tdc phAi nhanh, ntanh mE vd drlt kho6t' Tlong
khi ldm c6c dOng t5c, thAn ludn girr ngay ng6n' m6t nhln
thing. Sau klii ldm xong ddng t6c tay phAi chin phAi,
chuydn sang lam tl6ng tac tay tr6i chdn trdi' Hai bOn thay
phi6n nharr thao t6c, ru6i bOn ? lhn, sau dci drlng trd l4i ttl

ChAn phAi budc l0n


nira bu'6c, dhu geii hoi
cong, dbng thdi 5 ngrin
tay chum. Qrra tai b6n
phAi gio th&ng cdnh tay
phAi, hhidn m?ng sudn
b6n phAi nd ra, tga nhu
md h6t cd hQp ddn
ac-cooc. Lbng bdn tay
trrii rip xu6ng drrdi, theo
dA drra bdn tay trdi drldi

khuj'u tay phAl

nhrr

thd

Cong dtrng

fJinh 7

d6ng bAo vQ nt'rng :Y'11i


phAi. Dbng thrli hit hci vdr, bang mfriI (xr,m lJinh 7). Tiep
d<j bin tay phAi nhtl nriing r.r-r6t chim ung vb mbi, ngcin tay
dang dudi chuydn sang nSm rJdm, theo hinh thdng d(ng k6o
m4nh xrrdng, nim ddrn rrgalrg vai tua nhrJ rr6nr dr{oc "cdi
mcic ciier troi" mi hdo trdi xudng. Mang srrdn khi dd nhrt c6i
h6p dhn ac-cooi xdp trd l4i, Dbng thdirhai diri dung sitc nhdn
thing, ngqc ddn, dhu nhu dang chdng lai srlc 6p tit ti6n
xu6ng, khidn nOi tang chiu sfc dbn nejn r:ria hai lrrc: tr6n
xu6ng drr6i ln. Tby phAi bAo vd srrdn bdu pirAi vd thit hoi
ra nhanh bdng rnbm (xern IIinh 8t

1.

crl bin trong sU ph(ii hirp giria hdl


"Kh;,i (nrril rhi Irit hap (dong) tlii thii, thdng (len) thi hir.

Chti thich ngu\'ir

thd vA dQng r6c

li:

vi'h.r: l.lgu1,en t6c

giring (xuring) thi th('1" (ND)

ci1.

Rdn iuy6n "n6i ngri hAnh". Qua l{c d6i kh6ng cria nh'dni
cd chi tr'n vl chi dtt6i, stl co nd ctla cct bung vd c6ch h{t
hoi sdu rbi d6t ng6t thd hoi ra rdt nhauh, khidn co hodnh
drtoc vdn t16ng hdt mt'lc, nhd d<i tang luong hoi d phdi, teng
cdilng cd ngilc, co bh vai co nh! dhu c6nh tay drrd.i, cdnh tay
trdn va cd bung. Dbng thdi cbn giAur b6t md dtt6i da, cci t6c
r19ng phbng tr! cac lo.ri bQnh thu6c dtrdng hO hdp nhu vim
phd quArr nrAn, hen suY6n, v.v.

Chu

Ngudi m6c b6nh huydt 6p cao

vi

sa nQi t4ng cdm t$p'

Ca quydt:
Gio toy giu suitn tl4n'g Dan dibn,
Luc'ch6ng, ru|n' hQn triri khing ntoc;
Thtt ttni thftn tdnt, tril khi dQc,
Luyn tdu ktti thuQn, gan binh Yn.
Nguy6n vdn:
Cr| thil hQ llc thu Dtn diEn,
Hdn thidn uO ltoiti "dinh, dP' hinh;

4l
40

trit trqc khi thkn thu tridn,


Ctltu luyQn thuQtt klti can thai binh.

Bir.i

Bdi 5. D'e Dan dibn (Ngr1a rung Phi)

phia trrr6c mQt brr6c ddi thdnh


hlnh cung bd d chAn trdi. Hai
cdnh tay cilng dua thing ln
phfa trn dui trdi, mudi ngcin
tay du6i vd khOng ln gAn, hai
mu bZur ta1' 6p vdo nhau, thAn
trOn nghing ra theo diri chdn

trtl6c (xem Hinh


DQng ttic

m6t nhin thing' Ph{a


trd6c (xem Hinh 10)'
Ldm xong dOng t6c ndY
? lhn, ddi chAn PhAi lOn
trn, ldm lai c6c d6ng
t6c nhrr kd tr6n cung 7
Ihn. Sau dci drlng thAng
thd lqi nhrr cfr.

Tu thd chudn bi
Hai chAn chqm dfng
thAng mtii chAn tr6i dtta ra

tr6i, m6t nhin thing

tay ph{i's6t bn c+nh


tay tr6i drla ln ngang mdy, quA ddm
cd tay tr6i, ngang v6i
mfli. Dbu, cd ngaY ng5n,

Yu chu
Khi hai cdnh taY k6o
ra phia sau hdt cd, diri
tlrr6c PhAi nhdn thing,

Phia

10

trro nn chiOu thAng cirng thSn


tlcn va d'Au, cd' Sau khi ddm

9).
Hhh

Hhh

Hai tay h4 xu6ng, theo dd lbng ban tay hrrdng xu6ng dttoi
vir drra ra phia sau lttng tdi mrlc tdi da, dOng thdi hit hdi
vdo bing n0i, trgng tAur theo dd chttl'dn ta phia sau, dhu
gdi chAn phAi cong, diri chAn tr6i du6i th6ng, thAn tr6rr hoi
ngrla (xern Hinh 10). Hai cdnh tay tiep tVc ha xu6ng, bdn
tay chuydn th6 quA ddm, qua n6ch, qua dui thcjc manh ra
phia trudc, dbng thdi 'roi tu the dd thd hoi la nhanh vA
thanh ti6ng. ThAn trOn lai [heo dh nghing ra phia tlddc,
dni phAi dt\ng sdc nhdn thing, nhttng chAn khOng loi mat
ddt. Mudi ngcin ctia quA ddm xoay ln phia trn QuA dant

quA ddm, clhu, cd, thAn vA diri


ttJ
r.ao thdnh dtrdng thAng, thd
nli in.

C6ng dqng

Tang nhanh "thd c6 n4P


tan".l (dibu tfc), tri liQu cac
b6nh nhu sung Phdi, dinh
nint mac Phdi, dinh ruOt, sa
cla day, sa thin, v'v' dbu ccj
hi6tr quA t6t.
l.'lhti ra hdi thd c[, hit vAo hdi thd m6i'ND

42

43

Th6ng qua dOng tac liOn tuc nhrl dni ddy lt/ng, lung cldy
vai, vai dhy khuliu tay, khuj'u tay ddy tay, ddy hhl Dan din
l6n, khoi th0ng Mach Ddc, vd luy6n hinh lrrc cia chi drr6i,
lrrng vA. chi tr6ri. D0ng tric bAi nAy u5 $a tri thr,rc dung tddng
ddi ldn cho kV kich.

Ch(r

Nguiii huydt 6p cao cdm tAp.

Ca quydt:
nnnh khai th6ng klti,
hdtt tttott th6t, d.,ronL lttti d.nt;
Lbng plt,ii, d bttng hoa.t tl6ng ntanh,
Ai b1 lruye't ap nn t:dn |hrut.
Ng4ta hoartg ph,i
B4rLg,

I'lguy6n vdn:
Da nta lion ldo khi nton khai,
'lhu plr.rtc di giang rLoart ltl.n hdi;
Phti du pluic xoang ltoctt lttortg dai,
Iluylit ap cu.o giti than trong lai.

tay tr6i o phia trd6c, cdnh tay phAi d phia sau, xoay cd l4i
n6t nhin huyQt "Lao cung'
cua tay phAi, dbng thdi hit
vAo. Tt'd long bir' taY vE
nrdt drrdng t'i,ng cung, hai
tay h4 xudrig callh hai dui,
tlong tim ha xuong t,heo
dd cong ctia dtiu gdi, quaY
ngddi sang tr'6i 90o, clbng
thdi drlng thdng, hai c6nh
tay gio rtgang nhau, l,5ng
bdn tay ngtla l6n, czinh laY
phAi d phia tntdc, ciinh taY
tr6i il phiri cau. xoaY cr'i lai
Hinh 12
nr.4t nhir; irul. et "Lltt' crttng"
cria tay tlrii, clbng thili t,hij
hoi ra nrbrrr (xeur Ftinh 12) Ldur xong 10 lhn thl ddi thd
chan, lai lAm l0 lan, sau dci tld lai drlng thing.

Yu chrr

8ni 5. La ilau rti'bn (Ddn gAnh)

Tu th6 chtrdn bi
Dfng thdng, chAn trdi bti6c ln nrltir bu,lc, hai rrrti chAn
hu6ng phia trrtdc, tr.ong tim o gitirr hai r:hAn, hai c6nh tay
th6ng xudng tu r,hi6n.
D6ng tdc
Quay ngrrili sang phAi 9[ro, hai lbng blrr tay ngira ldn. hai
c6nh tay gio l6n tir tr'r ngangnhati (4htr cdi dirn g6nh). CLinli

Chdn tnroc dilng phAi vttng ch6c, khi quay ngrrdi chAn
khdng drroc cli ddng. Derng tric ch4rn rii, nhfp nhirng vd mbm
mai. 'fhAn trdn khi xoay chuydn ldy eo lrrng ldm tryc, dbu
chuyejn d6ng theo thAn tr6n. Khi hai c6nh tay gio ngang
nhau m6t 6 phia inldc, m6l 6 phia sau, nhdt thidt phAi gidng
" dbn g6nh", tao thdnh hinh chrt "nhdt" cirng v6i 2 vai' Hai
uinh t,ay gio ngang kh6ng dttoc giSng c6i "chtit cfih", hoflc
gla cac, qtta vai, hodc chrJa tdi ngang vai; dhu nhdt thiSt
phAi chuydn d6ng dd m6t nhin vdo huy6t "Lao cung" cta
bAn tay d phia sau.
45

C6ng dqng
Ddt sdng cd, ddt seing lung lA nhtrng b6 phAn xung ydu
trong co thC", thudng xuyn tdp luyn ddng tric xoay lung
xoay cd, cci thd khoi thdng cdc Mach Ddc, NhAm, D6i, ldm
linh hoat c6t s6ng, t6ng crrdng su theng bang. D6i v6i nhrrng
cht?ng b6nh nhrr chting ntAt, viem hong, dau ddt s6ng cd.
ddt s6ng ltlng, moc gai thodi hcia xudng, vi6rn c6t s6ng, crlng
h-hg, v.v. diiu crj khA neng tri liu t6t. D6ng tdc dang rOng
c6nh tay, md r6ng lbng ngrrc cd thd ldm cho co tay chAn
thA l6ng, huydt rip ha thdp, cho nn dong tac bdi nA1' crj tdc
dung t6t vb phdng tri cao huyet ap, vi6m bA vai, dinh mAng

ngrla d4t tay tr6n dbu gdi chAn trdi, bin tay phAi rip lbng
bdn tay tr6n lbng bin tay trdi, cdc ngtin dudi vir thA l6ng'
dhu cd, eo hlng vd hlng dbu thA l6ng tu nhin (xem Hlnh 13)

phdi, srrng phdi,v.v.

Ca quydt:
Thdn, chi bu6ng l6ng ilAn, htiu bo,
Cd lung quay sau tay gio tlnngl
CQt s6ng'linh hoat th6ng \y[ach Doi,
Cdc bnh dau ddn tdt hdt ngay.
Nguy6n van:
Co thd plfing tttng tiin hett b6,
Cdnh yu hQu clutyfTy tltti binh ci;
Tich tnt linh hoat thdng Ddi trIaclt,
CJU da benh hoqn giai khd hhu.

Bdi 7. Tha Dan dibn (Bn

diy thing)

Tu thd chudn bi

Hai chAn chum dtlng thing, mrii ch6n trdi dtra ra phia
tnrdc m6t budc ddi va chAn trdi cong. Ldng bAn tay trrii

46

l'l'inh

Hinh

13

14

Ddng tdc
Thcit bung drta hoi I6n (thu phyc db

khi) cnng v6i dQng

tdc dirng ndi kinh cho bdn tay phAi vu6t l6n sudt canh'tay
tr6i qua ngrtc trdi cho tdi tr6n vai phAi' dbng thdi hit hdi
vdo bing miii (xem Hinh 14).
Tiep cld l4i theo drrdng cfirbdn tay phAi tir tr6n vu6t xudng
t6i lbng bdn tay tr6i, dbng thdi th6 ra ding miQng' Vu6t l6n
vu6t xu6ng coi Id ruQt lbn, vudt 10 lhn xong thi thay ch6n
phAi ra tld6c, ldm lai ddng tric nhu kd
dcj

trn

10 lhn

nta'

sau

trd vb trr thd dtlng thing

47

Bdi 9. Ma Dan dibn (XAt dgu phu)

Tu

C6ng drlng
Bni niry 6 t6c dung khoi dQng
Mach Ddi, binh can thu4n kh{ vn
cAn bing Am duong. Crlng lDr mQt

thi

chudn bi
Chgm chAn drlng thAng, chAn
phAi budc ln trti6c m6t bu6c dai
thdnh cung bO phAi, lbng bdn tay
phAi rip xu6ng, n6m ngrin du6i vd
thA l6ng, dat bdn tay erich xudng
chAu khoAng 10cm. Thy trdi chdng
nanh, ngcin oii dAt sau lung, bdn
ngcin ddt phla trrr6c. Dhu cd ngay
ng5n, m6t nhln th&ng (xem Hinh 17).

DQng t6c

l\

=-------.1

h4ng mqc rbn luyQrr khong thd thi6u


dudc dd xAy dqlng co bAn "ngo4i khl

n6i thu, nOi khi ngo4i Phdng", cd thd

t6p nhi6u lbn mQt minh drt6i tan


cAy, vrldn hoa hoic noi kh6ng khi
tlong lAnh. Ngudi nAo ki6n tli rbn
luy6n sE vO cirng bd ich'

Ca quy6t:
Chon cottg gdi xoal' cld

Tby phAi xoa theo hlnh trbn til


tr6i sang phAi (xenr Hinh 18, lg).
Lrrng chuydn d6ng cung hudng vdi
tay xoa, ldm ddng tric ndy 5 lhn rbi
ddi tay ddi chAn ldm lai d6ng tric kctrdn 5 lhn, sau d<i dfng trd lai tu
thd dtlng thAng.
YGU cbu

Toin thAn

thA l6ng, dOng tac phAi


khoan thai, mbm nai, trn du6i ph6i
hqp nhip nhdng, thd tu nhi6n. Khi xoa

hlnh trbn phAi dtlt kho{it, tay kh6ng


nAng cao qud nggg y thdc dat d huyt
"l,ao cung" trong lbng bdn tay, hoAc
m6t nhln huy6t "Ngo4i lao cung".
52

xay

Hhh

dQtt,

Nlrc nhtlttg klrcan thai dac hlt'i nliEu;


Ttic clung ton bdi kl:'rli lrlgclt Dai'
Bitt h can tltuQ;t hhi loi ud cilng'
Nguydn vdn:
cun'g bQ tu1'E.n tdt lai thli nta'
tiinh tilng hoan man"'ddc hhi' clq
Khdi uQrt Ddi Mqch' tac dung dai'
Binh catt thuQtt hhi ich uu ngd'

tfc "NhiQt thAn phrip" t{p ddn d6y lil xong'


sE cci nhtrng cAm
kh6p ngudi sE lin lin urb h6i, lbng bin tay
t6o' m6t sdng'
giac nt.r cing, t, lauh, ncing' Thhn tri tinh
Ce bo 9 ddng

thAn thOng
d6o rlai, cac kh6p linh hoat, khl co tohn
"Ot
dibu hiQn t6t
tho6ng. COng phap "NtriQt thAn ph6p" s tao
c6ng th6i"
vdo
"khl
di
cho n!,rai t,ryqn t t t cdng nhanh chdng

gan

sau khi luyQn Md bQ tr4m

trang'

bB

_T
lbng
htt6ng viro trong. Hai c6nh tay th6ng xu6ng tg nhin'
thAng
nhln
m6t
bdn tay hrr6ng vao trong. ThAn ngay ng6n,
(xenr Hinh 20).

chuong III. MA Bo TRAM TRANG CONG


Ma bO tram trang c6ng lA co sd cria cOng ph6p nAy, ttlc
ld trric co c6ng (c6ng phrip xAy ddp nbn tAng co bAn)
Hgc thuydt kinlr lac cria y hqc Tlung Qufic cho ring: hinh
lac ld con drlilng vAn hdnh kh{ huydt trong co thd. Kinh
nghia li con dt{dng, ld tuydn giao thdng qua }ai, lac nghia
li n:ang lrrdi, lir chi nhrinh cria kinh. Kinh lac nhrr rrrang
lu6i gdn bri.chat ch r'di nhau, mang lu6i dd dAn trAi kh6p
co thd, b6n trong gAn ch4t v6i luc phti ngn tang, b6n ngodi
ddn tdi trl chi xddng khdp, khoi th6ng tir tr.ong ra ngoAi,
li6n hQ tir ngodi vAo trong, tao nn m6t h6 thdng chr.1c ndng
hoirn chinh, ddc ddo, khi6n cho trong vi ngodi, tr6n vA. dudi
cia co thd thdng nhdt hai hba d'duy tri s! hoat cl6ng sinh
ly blnh thudng cho co th6'. "Linh khu - Kinh mach thien"
ncfi rAng "Kinh mach quy6t. dinh s1r sdng chdr, giAi quydl
brich b6nh, dibu chinh thuc htr, cho n6n kh6ng th6i kh6ng
khoi thdng kinh mach", do dci m6i cci cAu": "Thdng thi kh6ng
dau ddn, khOng th6ng thl dau d6n". Luy6n Ma b6 tr.am trang
c6ng ld qua sU dibu chinh vA. duy trl ttr thd dar,. bi6t: s gia tdc
sU vQn hinh cria kinh khi, khidn kinh lac trong todn thAn duoc
thbng su6t, khf huydt dibu h6a, Am dddng cdn biing, nhd clcj
dat hi6u quA phdr,g tri b6nh tAt, khoe ngirdi r..i thm tho,

Tu thd chudn bi:


Drlng thAng thA l6ng, hai chAn md rdng ngang vai, hai
mdi chdn chAu vAo nhau (khoAng l30) thdnh hinh chI b6t
54

Kh6i th6:

lr

ll

Lbng bdn taY


hudng vdo nhau,
hai canh taY dua
ra phia sau, rbi
tir til drra ra phia
tnr6c vA dua l6n
ngang vai (xem

tl
a

Hinh 2l), lat


ldng bdn taY len
trOu, cong khui'u
tay, dua ban taY
l6n eo lt/ng canh
srrdn, l4i vd hlnli
cong drta ra Phia
tnl6c (xeur Hinh

fr

Hhh

20

t
I

22). T)A long bdn


-__
tay xudng drr6i,
hai cdnh taY hoi

co vdo tlrl6c
m{t, dbng thdi
cong dhu g6i
xu6ng tdn thinh

'Ma b0 tr4m
trang thfrc" (xem
Hlnh 23).
55

-T
ddn nrla nam nr6i khoi th6ng "tam quan" (tdc ln c6c huy6t
Vi lrt, Hip tich, Ngoc chdm). COn ngudi luy6n cdng phrip
nAy chi trong m6t thdi gian ngdn ccj thd dat duoc dibu dcj,
chrl'ng t6 "Ban chi (ngrin tay vA ngcfn chAn) phrip" la m6t
cOng ph:ip then ch6t.

Tai sao "Ban chi phdp" cci t6c dung ldn nhrr

vAy?

1. Tl'ong quri trinh phet tridn cria loAi ngrrbi, con ngudi
lao d6ng bang cA chan tay l6n dhu c5c, da cAi tao the gioi
kh:ich quan vd cAi tao chinh bAn thAn nrinh. Tr.ong thuc
ti6n, sd ti6n hcja cia chdn tay vd dhu cjc da th6i thric lAn
nhau, hinh thAnh nen mdi li6n hO mAt thiSt girra chung.
Sinh ly hoc, giAi phdu hoc hi6n dai cing cho ta tha_r' rAng.
cdc b6 phAn trotrg co the' dbu ccj cdc dinh vi co nAng tucrng
itng 6 v6 dai nAo, 6 tay c0ng c,j nhtrng khu vvc dai tli6n cho
cdc bo phnn dci.
Hai cAu tuc ngu "Thap chi liOn tAn]"l, "TAm linh thri xAo"2
("Thur" d dey khdng phAi chi,anr chi "tim" tr.ong sinh lj giAi
phdu, md Id "tAm" tlong kh6i niQn Tt.ung y1bao hAm cA chrlc
nAng cia dai nao) dA ncii l6n mdi quan he nrAt thiet gitta
tay vdi dai nAo bing m6t hinh trtong sinh ddng. Hoc thul'61
kinh lac cria y hoc Tt.ung Qudc cring nu r.6: "Mudi ngcin tay
vi. mudi ngcin chAn ctia con ngudi dbu ld noi khdi didm vd
ndi kdt thuc cria 12 chinh kinh trong co th6', vD. cci li6n quan
vdi bdt mach kj' kinh. Nrii vb ngcin tay ching han, ngcin
c6i ld ch6 kdt thuc cria Thi thdi Am Phd kinh, ngcin tr6 lA
l. Th{p chi lin tAnr: MUdi ng6n ra1, libn vdi tam - ND
2.'Ilm linh thri xAo: Ciii t6m nh4y cim rhi mrtoi ngon se kh6o ldo - ND
60

ch6 khdi didm cria Tht thei duong Tidu trudng kinh, cbn
girta cric kinh m4ch Thfi tam Am, Tht tam drlong vdi I\ic
tam Am, T\ic tam duong l4i c<i m6i quan he "dbng kh{ tdong
th6ng". Hon nita trong hudn luyQn cria chring t6i, khi Utl.dQng 10 ngcin tay thi cung c6 g6ng h5t srlc bdm ngdn chAn
trldng rlng v6i ngcin tay, cho nn khi chfng t6i dga vAo hqc
thuydt "Anr duong", 'ngo hdnh" vd ly ludn kinh l4c cria y hqc
Tt'ung Qu6c, thdy tin hiQu "Xung m?ch" nAy sinh do ban 6p
chl (crl d6ng ng<5n tay, nhdn brim ngrjn chin) mQt cdch cd
mgc dich, cci quy luAt dbng thdi c<j thd t6c dOng vAo 12 chlnh
kinh vd b6t mach kj' kinh cirng v6i cric phri t4ng cci lin
quan. Stt phdt sinh vb rlng dung "thri chAm" (chdm cfu d

tay) vA khA nnng xetrt "tudng tay" dd chdn dorin bQnh blng
tay dbu xudt phdt tit ngiry6n Iy co bAn tr6n'
2. Srr dn xu6ng vd nAtrg l6n cria ngdn tay) ngdn chAn cci
thd IAm thay ddi quy luAt thOng thudng cia dudng vAn hlnh
khi trong cac kinh lac ccj li6n quan, cho nn ch0ng ta 6n 6p
ngcin ta1', ngcin chAn ndt c6ch cci quy lu4t thl sO c<i thd ditsu
chinh tnrc tiSp vb lttu lttong vd vAn t6c, nhd d<j thric ddy s{
vdn hanh c0a khi huydt, khoi th6ng kinh l4c, kich ph6t vA
tich Iuyn "n6i kinh" (tiOm nang trong co thd con ngUdi)
ctdn den t6c dgng tang nhanh tidn tlinh luyQn c6ng dd dat
ddn hi6u quA

liru mdt md ui

hiQu quA gdp ddi'

3. Kinh lac v6i phri tang cri lin quan mAt thi6t v6i nhau'
dbng thdi do "Huy6t vi khl chi mdu, kh{ vi huydt chi sodi"l
Flul'dt vi khi chi miu, khi
tuone soiii cria m6u -ND

l.

vi

huydr chi so6i: m6u lir me cria khi' khi

li

^61

cho n6n luu ltrong

vi

lrru chuydn cria su vAn hAnh khi huydt


s nAy sinh srt thay ddi do ban ap chi (ngcin ta1', ngcin chAn)

m6t cdch cci quy luAt. Do dci, th6ng qua su ban 6p chi crj
muc ti6u sE lam cho phri tang dhy d'i khi huyt. ldm cho
cac td chric bi nhi5m b6nh nhil dd md lui bnh vA h6i phuc,
Am drrong dtloc cAn beng. Ngudi kh6e manh, nhd tAp nrA
tang khA nAng mi6n dich trong cd thC'. Dibu drj c0ng gi6ng
nhir thdng qua sd kich thich didm chdt cria tt't chi bang chArn
ctlu, xoa kip, v.v. de' tzic d6ng co ch'ctia kinh lac, phu tang vAy.

4. Huyt "Lao cung" vA "Dring T\rybn" (rigoAi t'a cdrn cci


huyt "Brich hQi') la hai trong ba "drrdng th6ng" ha1, ""tr',
"-"
chri y6u ctia sU trao ddi khi gitta cd th6'con ngrloi voi thi6n
dia Am drttlng, gitta 12 kinh cAn vn 12 bi bo cirng 12 chinh
kinh ccj srl li6n quan l6n nhau. Do dcj, chirng ta rin dp b.{t
cr-1 ngcin tay ha5'ngrin chAn ndo d'6u ccj thd A1| hridlg trrlc
tiep ddn su dcing hoAc nrd ctia huy6t "Lao cuug". "Dirng
tuybn", vA stJ ddng md dci lai cd thej tdc dong nranh th6nr
m6l budc trong qud trinh nap khi vd phcing khi.
5. Tl'di vd ddt lA mQt tit tnrong ldn, cd th6' con n$fdi lA
m(it tir tnrdng nh6, chAn vd ta1, lai ld nr6t tir tltrdng nh6
hon ctia cd thd. Binh thrrdng. tit t.r'uirng cia co thei lihdng
ccj trAt td, crlilng cl6 tdong d6i 1'su, tit tr.Udug r) tril' thong
thuilng chi khoAng 0,3E goo.ro. Qua srr huan lr.r1'e11 dec bi6t
cia chring ta bAng cdch ban ap chi - cA ngcln ta1', ngcln chAn
- do c6t mach tit tnrdng ctia c.ic ngcin mOt cdch tntc tiep
va cat di c6t lai, khien til tll/alng dhn dhn di vdo n'6 nep vd
drroc tang ctldng. B5o c6o trdc nghinr cta nhcjm chul,6n g1u
Ly MQng Hoa tai Ti'ai dibu drrdng Dai Li6n cria QuAn khu
62

Thdm Dtrong cho bidt: trong 69 ngudi hac t{p c6ng ph6P,
nay, cci 14 ngrrdi chtra tirng luyen khi cdng bao gid, blnh
quAn tit trildng trQn tay Ia 0,38 gaoxo,sau 12 ngdy luyQn
c6ng phdp nAy, tir tnrdng tr6n bAn tay m6i ngudi blnh quAn
nAng ln d6n 1,13 gaoxo. Thuc td cho thay ring: nhrrng
ngrtdi ki6n tri luy6n c6ng phrip nAy sau nrla n6m, tit trrrdng
tren tay ho cd thd dat ddn trinh dO "n6i khi ngo4i phcing"

nhtl urQt khi c6ng srr th6ng thudng.


'Thidu Laut khi c6ng nQi kinh nhdt chl thibn" ld rnQt c6ng
phrip theo ki6-ltr "ph5t phdng ngoai khi".'Nhdt chi thiEn" cti
ca urdt lie th6ng c6c c6ng ph6p "lu1'@n khi"' "drldng khl"' 'n4p
l<hi", "tu khi", "phring khi", cdn "ban chi phrip" chfnh lA mQt
thii pltdp nhAm thr,rc hiQn nhtng muc ti6u d<j. Qua "ban chin
chfng ta cci thd kich thich sr1 vAn hAnh kinh khi, trir bnh,
lang stlc l<h6e. Qua "l:an chi" cd thd tfch luyQn "nQi klnh",
niing r:ao cong ldc. Qua "ban chi" cbn crj thd diEu tidt, kh6ng
che luu luong cta "n6i khi ngoai pirdng". Nguy6n li cta nd
g'iong nhrt su tu quang cria chiec ddn pin vA gieing nhu m6i
quan hQ girra d khcja 'z6i chia. Ngrtdi da duqc hudn luyQn
rt4r: bi6t vb "ban chi ph,ip", khi vAn dung "nQi khi ngo4i
phting" dd hudng ddn ch[a b6nh c]ro nguiti khdc, kh6ng chn
tl6ng tdc chudn bi, hii ndo "pheit c6ng" crlng duoc, ui thd
l<hong ch6- ti1')t vb lttu iudllg l6li nh6 cira "hhi", th4m chl
cd th6l cAtr crl vdo b6nh linh, ngm.','0n nhAn bQnh cila ngudi
b6nh, cci thd tu-v y huy dqng "khi" d cac kinh l4c, phfi tqng
ttldng t1ug, v.v. clat cldn giai doan cao: "y den kh{ ddn, kh{ ddn
hinh tJ6n. clA ddn thi khfing ccj noi nAo khOng ddn", dqt ddn
mrlc <ld kj' di0u dung hoa, tudllg th6ng gitra tinh khi cria troi
<tat voi tinh, khi, thhn, kinh trong cd thd con ngrrdi.
63

-T
Bdi

I.

chi (ng6n tay vd ng6n ch6n) ph6p I


(Ban chi phfp ch6ng gia thm tho)

BQ ban

Khdi th6:
Sau khi tdp 10-12 phrit vb Me bo tram trang c6ng thl

bit

dbu ban chi.

Thrl t{ ban chi:


1) Ngcin tr'6,2) ngdn ap ft,3) ngtin c6i,4t

ngcin

ngdn gitta.

1.

=Q::-i-..=,\-i\

r''1 '|,.
I - ----r \

--.

\-a-L-/

- \*_1_O \l

ho6c ldur tidp dQng c0ng phia sarr.

Yu chu:

Ydu linh ban chi,


ry

irt,5)

Hai tay ngang nhau, lbng bdn tay rip xu6ng, ngdn tay
duSi vh thA l6ng (lfc drj cdc ngdn chdn cung thA l6ng). Ngdn
tr6 gAp xudng bAng kh6p bin tay (c6c khdp cfia ng<in du6i
th&ng), hq ngcin tr6 xudng tir til vi ditng lqi khoAng 1,5-2
phut, sau dci ngcin tr6 nAng lOn til til ddn ch6 hoi cao hdn
d tli cn r'Oi trd lai vi tri c[. Ditng lqi 1-2 phrit, crlng blng.
phrrong ph6p dci theo thrl t{ ban dQng hdt 5 ngdn coi nhu
mQt lhn, n6u cci thi gid tip 3-5 lbn. Sau dci,tidp tUc Ma b0
trqm trang c6ng khoAng 5 phrlt thl cci thd tht th6' thu c6ng

_--'-

- -7(Y*'
- -' it !,( \
-"-..."\i

I{hi ban chi kirfing drldc

Hinh 25

lon t}rd tu nhu da chl d6n

d tr6n.
2. I(h;,ng dugc bii srjt ban dQng m6t ngcin nio.
ha ho4c nAng ngdn tay l6n phAi lirm
tr6nh xA1' 1" dibu bdt ngir.
3. Toc

Hlnh 24

dAo

r10

tir t6n dd

4. Khi ban chi (ngdn tay) phAi cd hdt srlc dn, bdm ngdn
chAn tdctng rlng vdi ngdn taY dd. .
,

5. Neu c<j hiQn tudng ch6ng m{t dirng sq, lam thu cdng
nghi mQt lfic, u6ng chrit tri dm sO mdt hiQn tugng dd ngay.
Hlnh 27

Bdi 2. 86 ban

Iftdi

--)-=.=Hinh 28

chi

( ng6n

tay, ng6n chin) phip

th6, ydu linh ban chl vd yu chu cria BQ ban chl


phdp 1 cring gi6ng nhu BQ 2, chl cri khric nhau d thf t{
ngcin khi ban d6ng, s6 lbn vA thdi gian dirng nghl.

cdnh chim dli bAug - gqi lh "la kh{" (xem }{inh 30), ditng
lgi khoAng 3-5 giAv, sau dci trd lai tu thdcir coi la'tidn khi".
Ldm di ldn lqi dQng tric kd trn 7 lhn.

Yu cEu:
Kh6ng dudc nh6 vai rut cd, ngdn cdi kh6ng dt/ot: chl vAo
nguc. Khi 6m trang thd tu rilri6n. Khi lc6o hai tay ra thi hit
vdo, hai tay drra vio thl thd i'a.

Bdi 2. Thap

t\t thri (Thy cho cht'i thfp)

Tu thd chudn tri:


Tiep thd "Song ty lam nguyet"' Ngudi drlng th'ing'

hai

khuj'u tay chric xu6ng, hai tay giao nhau thanh hlnh "chit
tha;'6 trri6c ngrrc (tay trai d ngoii, tay phAi d trong)' didm
cdeh nhau
giao nhau cria hai tay ngang v6i huyQt "Thi6n d0t"
khoAng 10cm (xem Hinh 30)
DQng ttic:

Cdng l;i:
HuyQt "I:8o (:ltng" dAt dfing vao itai hrryOt "I(huc tri" vA
'Thi5u hAi", kliidn kinh khi cta hai cdnh tay tlidm thdu vdo
nhau, hh{ huydt t}r0rrg suCit, n}ri.r dci tAngcudrrg su vAn hAnh
khl cria Thtr tam Aur, Thri r.anr clr"ldng, vd dibu chinh su cAn
bing cria ctling.

l{c
Mttdi ngcin chAn bdm ddt, thdt bung, dirng lgc d diri'
urdng, eo hhg, Irtng,
vai, cSnh taY, dttng
thAng bdn taY, mttoi
ngcin hrr6ng In trdn,
d'ong thiri ddY hai
cdnh tay ra Phia
tnrdc bhng ndi kinh,
tldy kinh, khi vAn l6n
didm chrit cria mdbi
tlhu ngcin taY, ddY h6t
sr1-c nn ngudi hoi
nghing ra Phia tNdc
nhung khong bi nge
'i
(xem Hinh 32)' Sau '
Hhh 32
Hhh s1
dd the l6ng vi thu
phg
hai tay vb trudc nggc. Khi tay ch6o chfi th$p ddy ra
phla
lai
trd
tni6c thi thd ra (thd kh{), khi thnr hai tay chdo
tnl6c nguc thl hit viro, cA ddy ra vd kdo vAo coi ld mQt llu'
'r'
lirm dQng tdc nirY ? Ihn'
69

68

Y6u linh trqm trang:

cai vdi
19. Ngdn tay xdp nhrr hinh bAc thang, ngdn tay
ngcin tr6 thhnh hinh m6 vit'

1. Hai bdn chAn drlng r6ng ngang v6i hai vai;

2.Hai m0i chAn chAu vAo nhau vdi gcic l30, tao nn hinh
chti bat hrtdng vAo trong;
3. 10 ngrin chan b6m chat ddt, nhung kh6ng duoc qu6
dung srlc;

4, Dhu g6i cong, xudng tdn nhung dhu gdi kh6ng


nh6 ra qu6 mrii chAn;
5. Bung thcit, hAu mOn co l6n;

drroc

6. I{ai tliri va hdng thdnh hinh trdn, lung hring thA l6ng;
7. Thu nguc neng ltrng (hdm hung bat bdi)

8. Cd vuon thing nhung kh6ng ln gAn;


9. Dhu ludi s6t vdo vbm trn;
10.

Mit nhin ngang thm;

11. Dhu urrii vd rdn tao thinh m6t tuydn thing;


12. Huy6t B6ch hOi vd huy6t H6i Am tao thdnh m6t tuydn

thing;
13. Nrich hrr;
14. Hai vai

triu xudng, khuj'u tay triu xudng, (trbm ki6n

tlgy trfiu);
15. Hai cAng tay song song vdi

nAt ddt;

16. Hai cAng tay gio ngang nhau;


17. Ngdn giua vdi

cing tay tao thdnh m6t tuydn thAng;

18. Bdn tay hhum khum nhu vi6n ngcii; (l)

l. Ng6i 'lrung
56

Qu6c c6 giring hinh 6ng br.ldng chd d6i. .ND

20. Thrrong hrr ha thuc,

nf;t ttldi, thd tU nhi6n'

Khi tlarn trang kh6ng duoc nhip tinh, kh6ng

drroc thtr

vdo
y, kh6ng drloc dem kh6i niQnr cira c6ng ph6p khric nhf;p
x6c
c6ng phdp niy, nhrhg chu trqng d6c bit vb srl chudn
nn
cua trJ the dQng tEic nhy. Tfp tr4m trang c6ng kh6ng
tang
it
tit
du6i 30 phut (v6i ngudi m6i tAp, thdi gian tap
ln clhn, nghia ld tuhn t1t ti6m tidn)

Cdng ly:

Tit ddng t6c khdi thd, trlc tir khi dua hai c6nh tay IOn
dhu cong
ngang vai, hai lbng bdn tay hddng vho nhau' bit

kinh
dhu gcii, thi kinh khi cria Tam drrr hinh vd Tarn drrong
bdt
cria chAn tay b6t dhu vAn hdnh nhanh dhn' Mach D6i
dAy qudn'
dhu d hai mang sttdn, vbng quanh thdn ngrrbi nhrr
d lrrng
Mach Ddi 6 bqng xuOi xu6ng bgng dudi, Mqch Ddi
th6t t4ng th4n vd thOng trrrc tidp v'Ji T\ic talu drlong cirng
l6n tr6n
nrach Xung, NhAm, Ddc' Cho un, khi trd bAn tay
v6i M4ch
k6o khuyu tay co vao, ngdn tay tidp xric truc tidp
gia t6c
D6i , th6ng qua s{ khdi dQng Mach Ddi s6 d6n ddn
kinh
sd vAu hdnh hai m4ch NhAm, Dtic vd cA kinh khf cria
dfng chtr
lac d phia trn, drtdi toirn thdn' Hon nta hai chAn
bat hu6ng vdo tlong, se khidn cho hinh kh{ tir du6i ddy l6n

tr6n Mach D6c m6t c6ch tuanh nt6 vd sE n6i th6ng mQt crich
ttt nhin v6i Mach Nhdm d ph{a tru6c di qua b6 ph{n dhu'
trQ
lai theo Mach Nhdur v{n hAnh xu6ng drr6i chrl kh6ng tri
sg
crtdng
Iuu giu lai tr6n dhu. Nhrr vAy, khOng nhitng tAng
ot

-#
...*"*-ffi

vAn hdnh cria kinh kh{ T\ic tam Am, T\ic tam dttong, dbng
thdi con thric ddy srJ vAn hdnh cria kinh khi Thu tanl Am,
Thri tam duong. I{hi hai cdnh tay quay lai v6 m6t dttdng
vdng, khi huy6t trn vai trAo In manh m6. I{6t khi thA l6ng
hai vai, hai tay dda ra phia tru6c, khi huydt sE theo hai crinh
tay trdo ln m6t c6ch nranh m6, bAn tay vir ngcin tay tidp
dci s6 cri "khi cAm" m6t cdch 16 rt nhu ttic, t6, ccl cAm gidc
nhrr ki6n bb. Qua dd cho thdy, th6ng qua d6ng tac, tu thd
chinh xdc, crj th6j khoi th6ng mQt c6ch ccr bAn cdc kinh lac
trong toAn thAn.

Chuons IV. BAN CHI PHAP


(Chi gbm cd n-tl6n tay vir ng6n chdn)

Ban chi (cdc ngcin tay, ngdn chAn) ph6p ln mQt c6ng phdp i
kh6ng cci trong cdc mOn ph6i khac cta khi c6ng, li;c6ng**-phdp dac s5c v?r then ch6t nhdt cta "NQi klnh nhdt chllt
thi'en".

Tt'ong luyQn c6ng, ddng Ma bO trqm trang c6ng tir 10


den 20 phut thi bit dhu ban dQng ngcin tay mQt c6ch cri quy
IuAt vi theo thri tV "2,4,1, 5, 3" (xem Hinh 24'28\,lfc dd
s6 cAm thdy dur ncing trong ngudi, "khi cam' tr6n tay theo
dd tang l6n diin. Nhrrng ngrldi ki6n tri luyQn c6ng lt *rat
l0 ngdy, lAu hon ld hai thdng, theo srJ ban dQng cia ngcin
tay, ngcin chAn, thAn the hoi nghidng ngrla, thQm chi cti cAm
gi6c chdn dQng manh ur6 va cd cAm glfrc a niQt dbng hoi
Sm tit Mach D6c d sau lung vQn chuydn l6n rbi tit Mqch
NhAm vAn chuydn xudng d phia tNdc, chu chuy'n tubn
hoan, Idm cho Mach Nhdm, Mach D6c drrgc lrru thOng' Y
hoc nrJ6c ta cho lAng: b6t mrtch ky kinh trong ngudi thrJdng
bi phong b6 kh6ng thdng, chi ccj ngudi luyQn cOng n6i c<i
thd khoi thOng chirng. Mach Nhdm ln bidn cria Am IVI4ch,
Ir(ach D6c lb noi hQi tU chung cia Drrong M4ch' Ti'ong'Ki'
kinh bAt n4ch khAo" cia Ly Thdi Ttdn cci vidt: "MQt khi

khoi th6ng hai nach dd thi bat mqch trong co thd dbu
th6ng", qua dci cho thdy su quan trqng cria hai m4ch NhAm,
Ddc. Ndi chung, ngudi tAp tinh cong tdi thi6u ttr 3 thdng
58

It::

Thtl tg ng6n vh sd lbn ban chi:


1. Ngrin cdi: Ii6n trlc ban dQng S lhn;

2. Ngcin giita: li6n tgc ban d6ng 5 lhn;


3. Ngcin rit: li6n tuc ban dQng 3 lhn;
4. Ngdn tr6: lin tuc ban d6ng 7 lhn;
5. Ngcin rip rit: li6n tgc ban dOng 9 lhn;

Thdi gian ban chi:


M6i lhn ban dOng ngcin tay mQt lAn ld 15 giAy, nghia ll
thbi gian ha ngtin tay xudng Id 10 giAy, thdi gian nAng ln

la3-5giay.

Chuong v. DQNG CONG


DQng c6ng li trang th6 tidn hinh rbn luyQn trn co sd
tinh cdng, nd chri trgng ldy thd vQn kh{, ldy kh{ trg l1tc, ldy
lgc ddn kh{, nhd dr5 d4t drJoc "khl huydt cirng luyQn", "klnh
khi cung luy6nn, "trong ngodi cing luyQn", khiSn kh{, lgc
tang gdp b6i, thric ddy khl huydt toin thAn dibu hba, hinh
Iac khoi th6ng, cbn d6ng c6ng chri y6u luyQn t{ch trfr vd giAi
phdng nang lugng, tang crrlng c6ng ndng "ngo4i khl nQi
thu", "nQi khi ngo4i phcing" cfia dOi tay (thu ngo4i kh{ vdo
i
trong, phcing nQi kh{ ra ngodi).

Bdi

I.

Song

tf I6m

nguyQt (Hai

cinh tay 6m tring)

Tu thd chudn bi:


Ldm ti6p tu thd Ma b0 tr4m trang.

DQng t6c:

cta hai tay hrrdng vdo nhau, tir til dua ra phla
tru6c ngrtc, c6nh lay phAi d trn, crinh tay trai d dudi, hai
Ngcin giua

crinh tay dd song song, cdch nhau khoAng 10cm. Lbng bAn
tay tip xu6ng, cdc ngcin thirnh hinh bgc thang, huyQt "Lao
cung" cia tay phAi dat dring vdo huyt "Khric trl" ctla tay
tr'6i, huy6n "Ngoai lao cung" cia tay trrli d{t dring vdo huyQt
"Thi6u hAi" cria tay phAi (xem HInh 29). Om tring (l6m
nguyQt) tir 5-10 phrit, sau dd ngcin tay du6i th&ng vd thA
l6ng rbi hai crinh tay til tit kdo ra hai b6n, du6i ra nhu hai
66

67

Yu chu:
Lgc phdt 6 gdc, th6ng sudt tit dtt6i ln trOn. Khi ddy ra
ph{a trudc, sir dgng 7 phhn kinh, bA vai d6 ra, khi thu vh<:
srl dgng 3 phhn l{c, bA vai thing, khi ddy ra k}rdng duoc so
vai rut cd, cdm dung stlc d cd dd trdnh huy6t dp ln.
COng l;i:

Yeu chu:
YOu chu

Khi hai tay dung

nQi

kinh ddy ra h6t srJc, cdc cd, gAn 6

virng lrrng c0ng bi k6o theo, cOt sdng cring do ngudi nghi6ng
ra phla tnlirc rnd nAng ln, kinh (khi) cring lh6ng srrdl N1ach
D6c tii dtrdi kln. Khi tha l6ng vd thu hai tay trd lai, kinh
(khi) vAn theo Mqch l-!dc. trd vb. Crl lirm ddng tric nhdt cdp
nhdt tirng (mQt cnng mdt ldng), luyQn lAu ddn hlnh khi
tudng triy, khi l6n hJc kh6e, M4ch Ddc tr.r nhi6n thOng th<tat.

Bdi

3. Bflo cbu (0m b6ng)

Trr thd chudn bi:


Sau bdi "Thap

tu thrl', trd lai tu thd Ma b0 tran trang.

DQng t6c:

I{ai cing tay til tii drra ra phia tnr6c, c6ch thAn khoAng
10cm. Tby phAi d tr6n ngang v6i huyQt "DAn trung", lbng
' bhn tay rip xudng. Thy trrii ngang huyQt "Thhn khuy't", trr}
' ldng bin tay l6n. HuyQt "Lao cung" d hai tay d6i vdo nhau
nhtt dang 6m quA bring (xem Hinh 33). 0m b<ing khoAng 5
- 10 phut, hai tay k60gidnra tir tt, tay phAi cao hdn huyQt
"B6ch hQi" mQt chrit, tay trdi k6o xudng tdi huyQt "Hdi 6m"
70

d<i tU 1-3
- nghia la "la khi" (xen Hinh 34), dilng lil d
"i trl
gidy, rbi lai kh6p hai tay gbn lai - nghla ld "6p khl"' Dirng
I - 3 giay lai "la kh{', crl m6i mQt lhn la mQt lhn 6p m6i
dttgc coi IA mQb lbn, lim dQng trlc d<i 7 lhn'

trr thd nhrr

trqm trang. Ngcin


c.ii tay phAi kh6ng dugc
r:hia va-o nggc. Khi 0n
bring. thd trt nhiOn, khi
la khi tirl hlt vho, khi rip
khi thl thd ra.

lvle b0

C0ng l1i:
iluyQt ''Lao cung' hai
ta5' d6i vdo nhau dqng
nhd 6ur quA txing tru6c
rr6rfc, hai long bAn ta1' s6
Hirfi 34 .
Hlrrlr 33
rx.' "ktrl cAnr" nrQt cdch 16
,ang vdi lr.rc ddy nhau ho4c hut nhau (tiry co thd titng
ngubi). Khi hai tay kdo l6n vir xueing d tru6c ng{c vir bgng'
se khidn khi "f)an diEn" th6ng srr6t tr{sch f)di, tdc dQng vdo '
trlc triryQt "Thira tudng", "Thi0n dQt", "Drrn ,Tlungn, "tung
viQn", "Thhn khuydt", "Quan ngttyrin" cria Mqr:h NhAm, diEu
chlrrh vir ctldng hda klnh kh{ ctra M4ch Nh6rn, Mgch Xung
vA Mach Ddi (vi chring di kbm b6n c4nh nhau). Cd thd phdng
tril cdc LrQnh phtl khoa nhrr kinh ngu-vQt kh6ng dbu,... vd c6c.
bCrrh thue)c hQ sinh dgc, ti6t niQu.
' ,,,

klnh
Khi ddy tay ra phia trddc, thdt bung db khi blng
khi thu tay
cria dinh dhu, khi ddy tay thd ra bing miQng,
dirng srict'
tro l4i hit vAo b6ng mui. Dbu cd ngay ng6n' cdn

Bdi 4. Dan phrtgng tribu drtong

Tu thd chudn bi:

hai

Sau "86o chu", tr.t thd dtlng thing hai


tay ngrla nhu dring bAo v eo Irtng d' chd
phrit th6 (xem Hinh 35).

Cong lY:
bbng
Khi tay day ra phla tltt6c, "nQi hhi ngo4i phdng"
kinh thdu
kinh khi til trong phri tang di qua Thir tam dm
kh{ nQi
"ngo4i
tdi bln tal', ngcin tay. Luc thu tav vdo thi
urqch
thu" di qua Thrl tanl drtong kinh trd vao' Lttgng xung
s{
l6n'
nrqnh
r:rii, khi d ngttdi luy6n c6ng phSp nAy sE t6ng
cita n6i, ngoai khi sE drtoc tAng cuong'
;1,iao tieir tudn hodn
s6 kh6e'
ItrS +rr iAu dhn khi sd l6n' lr-r

DQng tric:

Ngdn tay phAi trich ra, bdn ngcin kia


chgur, hinh dtt6i grit chAn phrit ra th6ng
su6t tdi bin tay, ngcin tay, ddy ngang ra
phfa tnr6c blng n6i kinh, ddy ra hdt cc thi
thA l6ng ra, trd bAn tay fp xu6ng drrdi
(xem Hinh 36), v6,m6t rJuirng corrg vb phfa
tay trdi, dirng lai b6n tr'6n lbng birn tay
tr6i, khoAng cach dO l0cm, huy6t "Lao
cung" hai tay d6i vAo nhau (xem Hinh 37),
dilng 3 giay rb.,i theo
dudng cri dila tay trd vb
trl thd crinh tay vuon
thlng phla trttdc, lai
ngrla birn tay l6n trn,

ndi 5. Tin nhin chi I0 ('ticn chi dtldng)


Hinh 3s

liilr'r$ t6r::
hai tay tdch ra, b6n ngrjn kia chgm l4i' Bdn
phia tluoc cAn d6i
ta1,, khuj'u tay vir vai vin dQng' ddy ra
cd thi t'hA lCrng ban tay
c1'6'u d4n-bing nQi kirrh, ddy ra hdt
ch6 eo lthg'
xudug (xem llinh 38), giu kinh thu ta-v trd lai
trti lai trt thd chd ph6t thd (xenr Hinh 39) lirm T lbn'
Ngr5n cai

hdng

nhu dring chd phr{t thd.


DQng tdc tay tr6i c0ng
Idm nhrr kd trcrr, cA hai
tay lirrn xong dOng tric
nhtt vAy m6i coi lA mdt

Y'0u chrr:

lhn, Idm 7 lhn.

Yu chu:

Td thd chudn bi:


tri6u duong"
Cung nhtl td thd chudn bi cta "Dan phuqng
txerrr IIinh 3S).

/z..r\

thu uinh tay vb

mit nhin Phia tnJoc'

Hhh 36

Hinh 37

gdc'
K.|i cld.y tay ra, hudng di cria klnh kh{ lAy chAn lirm
tay' carrh tay ddy
6u1 ,jdy lung, lung ddy vai, vai ddy c6nh
73

72
,r1{t*ffi1

I)Qng t:{c:

bAn tay. Khi clhy


tay ra thl thd
khi thu tay vdo

ra,

fi

thl

fi

,--,,Y^,

:i:::J?",!,',4G4-'\
M6t nhln thlng u
-

phfa

.aFA'.

ij .

FZ*4
'ml
,
'*"

trrrdc.

'\

F-u:i:

c6rrg,;r: /A I
rt'ang
na1,

llil

I I \,,,1
revanklrrhkhi ll
ll

I ,/ \

t.h'

todn than tdi

hai

/4
''-

I ,'l

*)

,,,*,'

llll

II \

I
\

,Y) tj

tay, di q.ra Tht


Finh38
tiii rh-?!
tam Artr kinh,
ph6t
kinh khl
ra, lai thu vlo di qua Thri tarrr drri;ng kir$
Luydn l6u dhn, c6ng phrip ndy kh6ng chi ccj th' tarrg ctlong
kinh lrtc ci\a vai, tay, bAn tay, ngrin tay, mA cruan trong bon
lA teng crrdng dugc su giao tic'p n0i, ngoai khi cta ddi kran
tay, luong khi tang l6n manh m, dat dudc nruc tieu titrdt
khi bdng hai tay.

Bdi 6. I-r,tc phich ILla Srrn


(Phi IIoa Srln bling lrrc)

Tu thd chudn bi:


ChAn trrii budc ngang sang trdi niQt brrdc dAi, trong tilnr d
giua hai dr'ri, hai tav glao nhau tnrdc ngrtc, klroAng crich 1Ocnt,
tay tr:ii d dang tru6c, tay phAi d dang sau, di6'm gfao nhau defi
vdo huydt "Thi6n d6t", ngrin tay htrdng I6n tr6n (xern Hinh 40).
74

Ngdn tay httdng


ln tr6n, dung nQi
kinh dtta tay ln tqn
urAy xanh, hai c6nh
tay vudn thAng (xem
Hinh 41), dbng thdi
hit vao, dnng lqtc tir

til vE ur6t dtrdng cong


nhu bd xudng (xem
Hinh 42), dbng thdi
thd ra, ditng lai
khoAng 3-4 giAy, hai
Hhh 41
Hlnh 40
tay tlt duol oulrg nal
chAn til til dtta lOn phia trudc ng{c, dbng thdi hlt vdo. Drlng
thAng ldng, trgon tay hrtdug In tr6n, trd lqi tu thd chudn
bi, Ldnr 7 lhn.

Ydu chu:

Khi bd hai ta1' xuotrg, dni phAi


thing, sau khi d thd da b0' xudng,
dbu kh6ng crii xu6ng dd mit vAn
nhin

LhAng.

C6ng ly:

Ifinh cira ddng c6ng ndy ph6t ra


tit eo lung, lltc v{n d dhu chdt td
chi, khi chuy'n vAn trong Thri, T\ic
tarn Am, Tbm duong kinh. LuyQn lAu
dhn, khi sO di chuydn kh6p cd thd,

Hhh 42
76

!i,;r|;:

',:?' :t

ll

",.

6m trd6c ng{c, dbng thdi hlt vio (xem Hlnh 45). Hai taY
giao nhau trddc nggc, dbng thdi thd ra rbi trd lBi tu thg
cliudn bi. Ldm T lhn.

b6ch mach th6ng sudt.

Cltti

!:

Ngudi bi huy6'.t 5p cao, bi b6nh

cdm dirng srlc qud


YOU

manh.

IIni dd latt nguyet, Ikrdi tnrng bf,o ngu5'Qt


(Vrit tring clrroi day bi6n, 0m tring trong long)

BAi 7.

Tu the chudrr bi:


Cnng tu the chrrdn bi cira "Lttc phdch lloa Son" (xem
tlinh 40t
DQng tdc:

Ldng bdn ta5' h.t6ttt On'u


tltldc, nhrr kidu ktio urirn, hili
ta5' lit tit dua sang hai b6n
phAi vd tr6i, qudn khi vAo bAn

Khi crii lung xu6ng v6t trdng, hai dtri phAi thAng, dhu
khdng drtgc crii xudng, rndt nhln thAng phia tntoc. Khi thAn
theo dd dring th&ng In, hai vai xuOi xu6ng, khufu tay gqP
lr1i, cd khOng drtoc c6ng cri'ng.

Cdng

lf:

V6i 'I{Ai dd lao nguy0t", kh{ qudn vAo bAn tay, ngdn tay'tfch tp klnh lgc chd phcfng ra. DQng tric vdt ln, chlnh dC;
rbn eo lrrng, s6ng lttng, th6ng cA sriu kinh rnech I tay vA cd
thd khi6n nQi t,qng nAng l6n, cho n6n ddi vdi nhitng ngUdi
rn6c bQnh sa nQi t4ng, bii t{p nAy cd hiu quA nhdt dinh.

ta1'. ngcin ta1', cd tay; dung luc

ddy thing . tao nen "Dai tu


trang" (xeru l{inh 43), dbng
thi,i h(t vAo. ThA l6ng cd ta1'
vd, tay nanr ngang, crii ltrng
xudng, hai tay ha xudng tit til
nhu vdt tldng driy bidn (HAi
de lao nguy6t). Grip cd tay,
dhu ngcin hai tay hudng vdo nhau (xeur Hinh 44), dbng thdi
th6 ra. Khi vdt I6n, thAn trOn theo dh thing lttng, thing
ngrrbi, hai khuliu tay gap l4i. Hai cdnh tay van ddng, bdn
tay, ngcin tay dung srlc lgc nhrr 6m urQt vAt nang dua l6n
76

Hhh 44

Hinh aE

77

Bdi 8. BA vurrng c{r dinh


(Ilqng vri nAng dinh)

Chuong VI. DIEU

Tu thd chudn tri:


Ti6p tbeo "lloai trung b6o nguyQt"
trong "HAi dC" lqo nguy6t" (xem HInh

4b)

DQng tdc:
Tidp tu the'tren, tir til drra |ai tay ln dd
(mQt vAt gr dd - ND), t6i ch6 xuongddn gdnh,
hai cing tay quay vAo trong, l4t bin tay l6n
tr6n, ngcin crii trich ra, b6rr ngrjn kia chr.rnr lai,
hai ngdn gitta dfii vho nhau, til til gio tay I6n
bdug n6i kinh. Eo lrrng, clui, cdnh tay dbu ddy
l6n bAng lttc, chfi thA i6ng. dring nhtr dd
thAng "cdi dinh 6ng" (xem Hinh 46), clbng thdi
hit vAo, sau dci hai cenh ta1' thA l6ng, .76'i duong cong dua kty
xueing ngang rai, cd tay dung ln, vAn kinh ddy ra ngoai thAnh
"Dgi trl trangl' (xem Hinh 43), dirng lai 3 - b giay rbi thA l6ng ha canh
tay xu6ng tit tir, tro l4i tu thdcq dbng thoi thd ra. tAnr T IAn.
YOU chu:
Khi gio hai crinh lay l6n phAi cang vn giit cl{c dbu ngcin hrr6n;g
vdo nhau. Khi thdnh hlnh chrr dai, phAi rttdn rrglc, thcit bgng,
hai diri cang, klnh trlu xu6ng tdi lbng bdn chAn. I{ai chi trn
dung lgc bao nhi6u thi hai chi du6i dirng kinh bdy nhi6u.

C6ng

lf:

Khi hai taygro ln dd thl ddn khl vin hAnh trongnggc vA bgng,
d6'dua duong kh{ len, sung dtrdng Tty hAi, dibu ly Thur tiu.
78

Bdi

KHi C6NC

I. La khi

Tu thd chudn
Hai chAn rnd rQng ra ngang hai vai, toAn thtn thA l6ng,
eich tnr6c bung khoAng 10cm, hai huy'Qt
"Lao cungn cria hai tay ddi vdo nhau thdnh
dring 6rrr quA bcing. Tby trdi d bn duoi,
ngang vdi huy6t "Thbn khuydt", lbng bdn
tay ngrla l6n. Tay phAi d bcn trdn, Ibng bin
tay tip xirdng,' c5ch tay tr6i 10cm (:tem
Hlnh 47).

Ddng teic:
Cdn khi (t): Thy tr6i tit b6n trong dtra
In, tay phAi tit bn ngoAi drta xu6ng qua
nu tay tr6i (xem Hinh 48), hai tay vbng
qua nhau tdi khi ldng bAn tay phAi vbng
I6n ngang v6i huyQt "Thhn khuy6t", lbng
Hhh 47
bAn tay trrii vbng xudng crich tay phAi
10cm, hai huy6t "Lao cung" lai ddi vdo nhau; La kh{: tay
trrii dtta tay sang b6n tr5.i, tay phAi dua xu6ng bdn phAi, hai
tay dbng thdi lAm dQng tric kdo ra til til, dirng lqi 1 - 3 giey
(xem Hinh +9); Ap khf (6p, ndn khl): hai tay dua trd lqi
l.

Cdn khi: titc "ltrn" khi nhtt tIn

qui

b6ng vNy

ND.

7g

drrdng cu

trdi 6p xudng thdnh thd " 6n d!a" (6p ddt). Hai tay tidp tr.rc
ddy l6n vA dp xudng ht c6 bAng lrrc, dbng thbi h{t vAo, ggi
lA "Dinh thi6n lQp d!a" hoic "Kim Cang th6c thi6n'(l) (xem
I{inh 50), nrla thAn tr6n cong lrrng sang tnii, nrd r6ng Khl
mdn, goi lA "chuy"n khf" (xem Hinh bl). ThA t6ng thflng,
lung trd lai, tay phAi chuydn tay xudng phla bn phAi, tby
tr'6i chu)'dn tay l6n b6n tr6i, ggi ld ',Brit qu6i quy6ln", Sng
thdi thd ra. Hai crinh tay quay trd lqi ngang vdi vai, bd'n
tay cong l6n 90o, dirng srlc ddy ra hai dhu, qudn khl vAo
hu1,C1 "p4t lAng", dbng thdi hit vio, ggi li "D4i t{ trant'

til tU kh6p

lai rb trd vb trr thd


6m quA bdng. Sau
dd iai "cdn kh{", "la
kh{', "dp khi' nhrt
ydu linh da kd tr6n.
M6i tay trrii, tay
phAi ldm xong mQt
lhn mdi coi ld rnQt
lhn. LAm S lhn.

10rt chu:
Khi hai bay kdo
ra thAnh hlnh

Hlnh 48
Hlnh 49
ch6nh chdch, dbng
thdi phAi gitt hai lbng bAn tay deii vAo nhau. Khi la khl thi
h{t vdo, khi rip khl thl th,E ra.

C6ng l;i:
LuyQn l6u dbn sO ngAy cdng t6ng "khi cAm" d bAn tay,
tich tg nQi kh{, d6n khi t6i bAn tay, ngcin tay, ttlc cci thd
"nQi khi ngo4i phc5ng" dd chrta bQnh cho ngrtbi kh6c.

BAi 2. ChuvOn khi


Hinh 50

Tu thd chudn bi:


Ctng tu the'cia "La kh{" (xem Hlnh

47),

DQng t6c:

Lbng bdn tay phAi ngtra ln tr0n, hu6ng ra pgoAi, lbng


bin tay trdi ddy ln thAnh thd "thric thin" (dd trdi), tay
80

Hhh sl

(xem Hinh 52). ThA l6ng. dbug thiri thd ra, nB6t qurii quydn"

- tay phAi chuy'n xudng dd6i, tay trrii


tlidnh ra thd tay trrii

tlo*

chuydn l6n trOn,


tr-di, tay phAi 6p ddt. ThAn udn sang

l. I)irrh thin l:lp rtia: ch6ng rriri rtqp ddr; Kim Cang rh6c rhien,

hQ ph6p

hlim Cang d6 rrtri ln.


81

b6n phAi - 'chuydn khi". L4i


thA l6ng, hlng thAng "B6t qu6i
quydn" - tay trrii chuydn
xu6ng drrdi, tay phAi chuy6'n
I6n tr6n, d6' hai tay ngang v6i
hai vai, cong tay lOn 90o, ding
srlc ddy ra hai dhu thanh "bqi
tU trang"... lAm 5 lhn.

C6ng

lf:

Dibu chlnh Am duong,


IuyOn khi, luyn lgc. Luyn
lAu dbn trJ nhi6n sE cri thd tr,l
vdn khi ngoai phcing, dem l4i
hqnh phfc cho dAn.

Chuong VII. THU CONG PHAP


Bdi

I. Thu thd

DQng tdc:
Ti'p theo th6 "D4i

tg

trang" khi k6t thric


"chuy'n khl" (xem Hlnh

52). CAng tay xoay ra


ngoii, ngta lbng bAn tay
ln trn, gQp khuju tay,

hai tay vE hlnh

I
I
I

cong

trudc m{t, chAn tr6i thu


vb vi tri cti, dbng thdi hit
vdo. LAt lbng bdn tay l6n
trn, qua db.u tit tit h7
xudng, 6ng thdi thd ra, dan
Hhh 53
Hhh s4
khf ffri huyQt D[ng tuybn'
(xem Hinh 53 - 54). Nang tay l6n, thA tay xudng, hm nhu
3 lin, sau dd bf lai hI thd drlng thtng, ngay ngfn.

"ay
Yu chu:

1. Thu thd Ia phrrong phrip co bAn dd phbng s{ lQch lgc,


udn nin su sai lQch, cho nOn m6i ldn kdt thric luyQn cOng,
nhdt thidt phAi ldm t6t dQng tdc thu cOng ddn.kh{ mQt cdch
nghiOm chlnh. Ndu nhu chgn t{p mQt trang thd ndo dd trong
todn bd c6ng ph6p niy, khi k6t th(c nh6 thu chAn trrii tnt6c,
82

T
lbng bdn tay ngrla l6n, nAng l6n tit hai canh srrbn ddn khi
ngang v6i vai, sau dci lAm d6ng tric kd tr6n thi drroc.
2. Khi hai tay thu vdo, tay kh6ng duoc d6i vAo tai cria rninh.

Chuong VIII. TQA CONC

Bdi 2. LOi thanh (tidng sflm)

Bdi

Ngbi tr6n ghe ngay ng6n, hai chAn giao nhau. Khdi thd
vA cAc yOu chu cci li6n quan gi6ng Me b0 trqm trang (xem
I{inh 56). T\'ttdc khi thu c6ng, cri thd lirn dQng t6c ban chl

DQng tdc:
Ldrn xong dQng tric thu thd, chAn tnii
budc lOn tnJ6c mdt brr6c phia b6n tr6i,
vttdn tay tr6i ra, Ibng bdn tay ngrla ln,
&ng thdi vdi dQng-t6c gio crinh tay phAi
l6n dAp m4nh vdo tay tr6i, dhu ltrdi cong
l6n d{nh hdm tr6n, thcit bgng, db khi, phdt
ra Arn thanh ng6n ggn vd nhanh, c<i lrrc
vd phdt Am "y!" (xem Hinh 55), sau dd
dung klnh toAn thAn, hai dii dr)ng srlc
brim ddt, dili sau bdng nhdn n4nh, trdn
m6t, cd thAng cij v6 nhtr ndi con thinh n6,
v6i thS"dAo sOngldp bidn",ldc dci gidngm6t
chidn s! di6n t4p "nhAy In dAn 16" dd bidu

phap.

Thu th6:
Drlng dQy, gi6ng thu thd

Ydu chu:
Ghd kh6ng drtgc cao qu6 ho{c
thdp quri, hai chdn kh6ng duoc treo
lo litng, lrrng kh6ng drrgc dga vdo
lrrng tga cria ghp, kh6ng cbn thri f,
kh6ng chn nh4p tinh, thd tu nhi6n.

Hhh ss
lQ

thhn rry cira rninh.

Cdng l;i:
ring minh. M6i lhn lu1'n sOng
tit Dan dibn, kh6ng nhrrng 16 cai oai

Con hd cd crii vd hirng dnng khi

cta kd m4nb mi cbn to ra sau khi luy6n c6ng v6n thira th6i srlc luc
- phdn chdn tinh thhn, quan trong hon nrra d ch6 khidn luc phti
ngt t4ng bi rung chuydn mQt cdi, nhd dci trrlnh drroc tinh trang
khl bi ngen trd, bd t6c trong ngudi, dd trrinh hi6n tudng bi l6ch
lac, dbng thbi cung ld dd luy6n mQt hoi ddi trong ngudi.
84

Chrrong 7.

T!4c dgng:
xong, pMt &m thanh '!r!" rdt to

l. Binh tqa thric

Hinh 56

'Ilic dgng.grdng nhrr MA bQ tram


trang, du1' 1151 dibu ld dic khi chfm hon. Thlch hop v6i
nguoi thd luc ydu hoac hhOng thd luyQn tr4m trang, ciing
thfch hop vdi vira luy6n c6ng vila xen truybn hlnh.

$R:

85

#*u;;**#*F.

Bdi 2. Ddn thfi hqp thQp thuc


DQng t6c vir y6u cAu:
Ngbi ngay ng6n tr6n ghd. Hai chdn giao nhau. Cdnh tay
phAi gQp, khulu tay thu vio, lbng bdn tay hudng sang tr6i,
ngr5n crii ddi ngang dhu mrii, bdn ngdn
kia thA l6ng gio ln tr0n, dbnA thbi gap
khulu tay tr5i, cing tay dua ra song
song v6i mat ddt, nim ngcin tay thA
l6ng, lbng bAn tay ngrla l6n trn, huy6t
nl,ao cung" tay trdi dat dring vdo dhu
khufu tay phAi, thdnh d6ng Don thri
hop thAp. M6t md vi nhln thing. Cd
th&ng griy hrr. Dbu ludi drra In hirm dch
tr6n. Ngltc thu vdo, xtldng bA vai hoi
d6. Thdt bgng, co hgu mOn ln. Thd tu
nhi6n (xem Hinh 57). Thdi gian khOng
dttgc du6i 30 phrit, hai tay cd thd luAn
chuydn tu thd vdi nhau.
Hhh 57

Thu th6:
Dtlng dAy, giSng thu thd ctaChuong n

Cdng

lf:

Thrlc ndy chi ydu dtrng cho dudng khl, luyn khl. Mdy
phrit sau, lbng bin tay dttdi cti "kh{ cAm" 16 r6t, ho{c cAm
thdy c<i lubng khi til'dhu khuj'u bay trOn truybn xudng vi
chui vdo huy6t "Lao cung" tay drt6i. Birn tay ccj thd cci cAm
gi6c lanh, ncing, t6, trlc, thim ch{ cd cAn gidc giing xd. Dbu
ngcin tay cria tay tr6n c0ng cd thd cd cAm gi6c trlc, t6. Luy6n
86

lAu dhn s6 khoi th6ng kinh m4ch, khoi md huyQt "Lao cung',
kh6e ngrrdi, cdn cd thd
khOng nhung cd thd drrong kh{
xAy dgng nbn mdng cho "nQi khl ngo4i phdng'.

Bdi 3. BAn tqa thric


DOng tr{c vh yu cbu:

Hai diri giao nhau, ngbi xdp bing tqr nhi6n (xdp blng mQt
ho{c hai chAn du dugc) trn gitrdng, phAn (ho{c dQm, tr6n
ddt, hoic lin mQt ghd con vudng thdp, dd trn ddt). M0ng
cci thd dm hoi cao mQt chft. ThAn
trdn ngay ng6n, ttl nhi6n, cd thlng
g6y hu. LrrOi drra I6n hdm tr6n. Hai
mit md, vai l6ng, ng1tc hoi thu vAo.
Khuyiu tay dab l6n trOn dui. Hai ldng
bdn tay ng:la IOn chbng l6n dat trrr6c
bgng, ngcln c5i ddi vAo nhau, b6n
ngcin chgm lai. Thd td nhi6n, sAu,
nhe, d'6u, dei. Thdi gian PhAi tr6n 30
phtit (xem Hinh 58)
C6ng lf:

Hhh

sB

C6ng phdp nDry chtr ydu dirng dd duong kh{. Khi khl h|u
ngodi trdi kh6ng tdt ho4c nhtng ng\rdi cao tudi thd chdt dm
ydu dEu cci thd luyQn c6ng Ph6P ndY.

w.

Chuong IX. NGQA CONG


Tu thd chudn bi:
Nim ngrta, hai dti duSi thlng, hai c6nh ta1' 651

ydu khOng luyQn tqm


ngohi trbi kh6ng hgp ho4c stlc kh6e
ngga c6ng. Ngudi
,r"*r,g cOng drroc thl dbu crt thd rbn luyQn
c6ng ph6p nby
gie srtc kh6e y6u, kh{ huydt dEu kdm luyQn
nhd ngqa
Irr" f.y thlch hgp. Ngudi mic bQnh mdt ngrl' cd th6
ngri' cd thd crt thd
c6ng md dE ngri, ktri luyen d6n hic bubn
mA ngt lu6n crlng dtroc'

hOng.

DQng tdc vh y6u cbu:


Ao rQng, n6i th6t l[ng, tob.n thdn thA l6ng, lrrdi dfnh hdnr
tren, hai m6t md. Hai
cnan glao nnau. nat
c&ng tay g{p drlng
l6n, tao gric 90" v6i
cdnh tay. Th6 tay
giSng hic lhm Ma bO
trqm trang (xem
Hhh ss

Hlnh 59). Thd tg

nhi6n, sAu, nhe, dbu, dei. 'Ihdi gian luyQn c6ng kh6ng nn
dudi 30 phtit.

Thu th6:
bit

ch6o chAn, hai tay

til

hai b6n hirng v6 mOt dubng


cong hudng l6n dinh dhu vh theo drrdrrg lr,{ach NhArn dn
xudng, ddn khi tdi huyQt "I)fng tuybn", ldm nhit vAy 3 lhn.
Kh6ng cbn ngri ngay, cci the- drlng dAy thu c6ng, phdong
phdp thu c6ng giSng Chrrong 7.
ThOi

Cdng

lf:

Ngga cdng chir ydu dd duong kh{. }.lgrriri luyn c6ng d


88

89

PhhN

II. L6P CONG PHAP


CAO CAP

Md l6p cao cdp vdi mgc dlch nAng cao c0ng lgc cta bqc
vi6n ("NQi khl ngoqi phcfngl phdng xS nang lrrgng, lgc thtlm
thdu, crldng d0 xa tuydn) dd d?t drrgc mlre dfch chfra bQnh'
TInh chAt crla ldp cao cf,p Ib nAng cao trdn co sd phd c$p'
phd c{p tr6n co sd nAng cao' V6i hlnh thrlc sau mQt khda
hgc, lgi td chrlc bd ttic cao hgc cho hgc sinh' Bu6c mQt lA
tiu chudn hria, quy ph4m hdq lf lu$n hda cdc dQng e,9lt
hgc sao cho kh0ng chl thuQc c0ng ph6p, mA cbn cd thd giAng
c6ng ly mQt cdch rdnh rgt hon.
Ca quydt
LuyQn duang ht hqp,
td, it einh bd.ch bQnh,

Dinh uQ trdn dhy, Phb chinh trit

BQnh eE chita hhdi, Vo bQnh

nhl thtn, TV nhi0n

hhOng

rdi, Kttdo dogt c\ng trdi,

Di
f nni

tinh kht thdn, Kt udo tudi trdi. LuyQn c6ng ehn mdn,
\
l4c tbng,

Dqt n&t dgt ht, DQng ntQt dQng h{t, Xu6a thdn
Ma, Ky di|u uO cilng,

nhQP

91

"q{!{ffiF

Kht phSng ra ngciti, TYiti nguii thing nhau, Tt! thd ctiu
nguiri, N6i uui trdn trE.
ddn hhoe ntgnh,, Td qudc thinh cudng, Dric d thdnlt
dqo, Kh\ng hodi dbi ndy.
Nhd.n

Nguy6n vdn:
LuyQn dudng h,t't hqp,

Dinh

uQ

sung doanh, pltil ahinh

hhtl td, Bdch bQnh thidu sinh,

Htu

bQnh hhd. dr1, VO bQtth

tt!, Khiltu doat

thdn khirth, I'tt nhin h&u

thiAru c\ng,

Tinh hhi thd,n tuc, I'hipn nihn hhd trung, Cdn tuyQn bdt
ttlc,'i khi tuc tdng,
Nlfit dao giai dao, Nhdt d6ng giai dQng, Xurit th6n nhip
h6a, Ky diQu u6 cilng,

Kh{ ph6ng thd ngoqi, 'I'hiCn nhdn tuong th6ng. Td th6


hoat nhan, Ki lqc rilc ric,
Nltdn sinh kiQn hlwng, Td qu6c xuong thinh, Dna di tcii
dqo, Bdt ltu tltft sinh,

Chrtong L NHf b-T THAN PHAP


Tt'ttoc khi luyn cdng tidrr hhnh mOt sd dQng Lic chudn
bi, muc dich del khidn co thd til trang th6i y6n tinh chuydn
dhn sang trang thdi vAn dQng m6t cach cci chudn b!. Nh0ng
d6ng tdr: hoat d6ng chudn bi cd thich lrgp hay khong c<j lin
quan nrit thiet ddn hiQu qtiA luyn cdng. Do hhdng hidu thSt
rd td.c dr.rng cua dQng tdc cliudn b!, nhibu ngudi thrrdng
khong coi trong nci, chi lAm qua loa cho xong chuyQn. Tln
thuc t6., khdng tird cho ph6p coi nhg dQng tdc chudn bi.
Quyb.r Ngan ncii: "[,uyQn quybn thuat kh6ng dring l6i li
ngudi ha;-, tdp". 'r' nghia cria "NhiQt thAn phrip" c<j thd khrii
tludt noi dung cria nci bang b6n cAu: "Ho4t lqc quan tidt, so
kinir hoat huydt, an ma ndi t4ng, binh bidm duong"l. "Nhiet
thAn phdp" khdrrg chi Ia nhttng d6ng tdc hoat dQng chudn
bi trttdc khi luyQn c6ng, mi cbn cd tdc dgng chfia crlc bQnh
mAn tinh. D4i danh y dbi nhd Hdn ld Hoa Dir cho rlng:
"ThAn th6' chn phAi cci lao d6ng, song khOng drtoc lao dQnE qud srlc. Hoat dQng sd ti6u duoc c6c'khi, huydt mqch sE ltlu
th6ug, hhong thd sinh bQnh dt{oc, cfing nhu bAn lE cta kh6ng
bao gio uruc vAyn. Ong dd sdng tao ra "Ngt chm hy" lA mQt
nr6n thd duc tri li6u drroc lrru truybn rQng rdi cho tdi nay.
Nhi6t thdn phdp cfrng cci nhtrng didm khric vdi vdn ddng
thd duc ncii chung vh nci kh6ng phAi ld thf vqn dQng klch
l. l-inr linh horlt
tr(rp

ciic khdp, khoi rhdng kinh l4c, lttu th6ng huydt m4ch, xoa

nfii rirng li bi quyer vl cin blng am dudng (ND).

92

,_

""-fi*fili.ilrtrE

li6t trong m6t thdi gian ng6n, nA dga vdo nhung dOng t6c
dAc biQt dd dibu chinh mQt crich tuhn ttl, ti6m tidn chirc
nAng sinh ly cta con ngudi. Tlong cu6n "Linh kidm ttl" cta
Hrla Tbn ddi nhi Tdn cci vidt: " N6u khf thdnh cdng, gdn
c6t sE mbm mai, cric khdp xddng sE thdng thodt". T\'ong "Y
I,An" cria Drrdng Ma Tdng c[ng vidt: "Nrrdc chAy kh6ng thfii,
lb crla kh6ng mgc". Luyn cdng phap nay cht y6u dd rbn
luyQn cric kh6p xrrong trong todn thAn vd nhd dcj td chi, cric
xudng c6t toin thAn cho den cac cd quan nQi tang dbu clrroc
vAn d6ng theo, dhn dbn s nAng cao tinh hung phan ctia hO
thhn kinh vd tinh linh hoab, tinh nhip nhirng cia ddng t6c
d cdc khop, day ching, xrictng c6t. Qua dcj khidn ngudi luy6n
c6ng trong qua trinh tram trang tr6nh drroc hin tuong kh6
crlng cric khdp, kh6ng thA l6ng duoc co b6p, ddy chAng, dbng
thdi c0ng khi6n ngubi luy6n c0ng, khi luyn tram trang cd
th' nhap vdo "khi c6ng thrii" nhanh hon d6' dat duoc hi6u
quA ldm mOt mA, hiQu quA gap d6i.
Cric d6ng t6c nhrr Song giao ty', Don bAn, Song bAn, VAn
thti, DA khi bai dA, v.v. tlong Nhit thAn ph6p kh6ng nhrrng
hinh thAnh n6n mQt phuong phdp thd dgc tli li6u mA cdn
cd thd phdng tri cric bnh tdt. Tt'ong "Linh khu - Th L,h6ch
thi6n" viet: "TAm phe md cci td, tA khi lttu girr d hai ndch;
can md cci ta, td klii lrru gitl d hai b6n h6ng". Cdc d6ng tric
nhtr Song giao ty, Thdc bdn, Bdi dA db khi trong Nhiet thAn
phrlp khOng uhtng crj thd khiein cac khdp linh hoat, phbng
tr! lAu kin phong mir ctrn cci t5c dung trir ta khi d tArn phd
vd can. Cho nn luy6n Nhit thAn phdp se khidn cac ban
cArn thay tim phdi sAng khoAi dac bit vi. lai cdn cd thd tiCu
trit m6f n6i, tang crrdng su tich th6 va phrit huy tibm ltrc
94

cria ngi

kiih

cong (bQc phdt lUc)

I hai crinh tay, khulu tay'

cd tay, ngcin tay, eo lung, hring, gdi, m6t c6. V{ dq Bai dA


db khf cci tdc dgng tdng cudng hoat lrrong d phdi, tang crrdng
srlc luc d co nggc, cd tam dhu vd cd bung' rbn luyQn c6c
kh6p xdong d hai vai, khui'u tay, lbng nguc, v.v' dbng thdi
bd tAm {c}r t}, vi, khidn khl huydt sung m6n, lttu thOng thoAi
mdi, thric ddy vai trd ctia s{ trao ddi chdt.
Mqc dich cira Nhiet thAn ph6p ld khidn cd thd con ngrrdi
ccj thd chudn b! sin til trr.rng thrii y6n tinh titng btt6c sang
tr4ng th6i vAn dQng. Ccj lAm t6t c6c ho4t dQng chudn bi hay
khOng <tbu cci quan h6, Anh hriSng mAt thidt t6i hiQu quA
Iu1'6n

"O,t*
Chring ta l-'i6t lang bo trtdy van dQng cia crlc b0 ph$n
tlong cct thd mu6n ph6t sinh vAn dQng phAi do thhn kifih
vAn cl6ng trong cd thd dibu khidn. Httng phdn ttt v6 n6o
fldc tie'p tlu;''6tr L6i fd bdo gcic trddc cria briy s6ng, thOttg
qua c6c dA1'thhn kinh dd chi phOi xudng, kh6p, co. Cbn cric
cd quan niri t4rrg (nhu he thdng tiur mqch, huy6t quAn, hQ
th6'ng h6 hdp, v.v.) thi chiu srl chi phiii cria thbn kinh th{c
vit, khi chfng tt cr/dng hcia cOng sudt trqm trang bing c6ch
gia phdi trong hroug hoac dat trgng lugng lohn thAn rdi vAo
mot diri thi cac cd quan van d6ng til tr4ng thdi th6i tlnh
chuv6'n sang trpng thrii luyQn c6ng nrqnh m6 mQt c6ch
nhauh chcing, khi dd str ti6u hao nAng lugng sE tAng ln dQt
ng6t, nhu chu vb dudng khi vn vAt chdt nnng lugng cfng
tAng ln d6t ngdt, nhtng thfi phd thAi cria bai tidt crlng cbn
phAi loai tril kip thbi, do d<j y6u chu cdc cd quan nQi tqng
nhrJ tiur phdi, v.v. phAi lAm viOc gdp d6i d6' th6a m6n nhu
Song, do t{nh trl trq cta co nang ri'Qi
cbu cria lu1,6rt

"ul,r.

95

Chti f:
Hai c6nh tay vudn th&ng, d6ng t6c phAi mbm mai, todn
thAn thA l6ng, nhip nhdng. ThAn tr6n girr ngay ng6n, kh6ng
drrgc nghi6ng ra tnldc, ngfra ra sau, hai chAn khOng duoc

2. Song thri thdc bhn (Hai bay dd dia)

di dQng.

4
I
I
I
I

H'nh 64

Hlnh 63

Hai ldng
bdn tay ctng
H'rnh

61
61

Bdi 2. Th6rc bdn

Hlnh 62

vin thri (Dti dia qrray tay)

1. Don thri thdc bhn (Mot tay dd dia)


chAn md r6ng, tay trai chdng nanh, lbng bin tay
phAi ngrla lOn nhtt dd b6t nu6c trong lbng bdn tay, dda ben
tay rlgta dci xoay vdo phla trong qua eo lung thAnh hinh
vbng cung, cing tay quay, khidn lbng bdn tay xoay I6n qua
dinh dhu thdnh hinh tr6n dc lai ha xudng tr6 r'' vi tri cu'
fAm ? lhn. Thy trrii crlng ldm l4i dQng t6c nhu kd tr6u, 7
lbn (xem Hinh 63, 64, 65).

IIai

98

ngrta ln, &ng


thdi ve mQt
dudng cong
qua eo hlng,

idn cin g
tuy, c6nh tay
xoay
cing

kh

chuydn, ldng
bdn tay ngrla
xoay I6n qua
dinh dhu.
H'nh 65

Cdng dqrn$
Kh6p xtrong, dAy chAng, co b6p toAn thAn dbu I trgng
thdi v$n dQng, gia tang thu kinh hoet huydt (giatang khoi
thdng kinh lgc, lrru thong huydt mqch - ND), lAm linh hoat
cdc kh6p d eo hlng, vai, hhuju tay, cd tay, khidn toAn thAn
roi vio trqng th6i v{n dQng (xem Hinh 66, 67, 68)

tri'n chitng ndo thl nang ltrong trong ngrtdi cirng mgnh mE
chilng dy. DAy lir mOt phuong phrip hudn luyQn nQi klnlt

"/* 7\

&+

.1

\i

I
\

r\l

tr\,

t\

1t'\.1
/
H'nh

67

H'nh 68

Bdi 3. Gia phffi trgng vfln thri


(LuyQn tay c6 chm th6m vQt n{ng)
COng

lf:

Dibu dQng kinh khl trong vd ngoiri cria toAn thAn ln hai
cdnh tay, chri ydu luyQn nQi klnh d hai crinh tay, hai cd tay,
khulu tay, bAp tay vA ngdn tay, nAng cao t6 ch6t cia thAn
thd, lA mQt phuong phdp hudn luyQn bbi dttong thgc litc. Kh{
ld nrQt loqi vAt chgt, lA mQt loqi n6ng lrrgng. Co bAp cAng ph6t
100

Hinh 69

Hlnh 70

Ydu linh:
Ddng. thd d4i m6 b6, hai tay chm vbng sAt (ho4c chudng
kh6ng ccj luc lac, hoflc dia s6t hay vin g4ch crlng drrgc). ThAn
tr6n gitt ngay ngdn, hai tay thgc hiQn nhu thrtc VAn thri cria Thdi
ctlc qu1'6n: drta vAo phla trong hai bn hdng vd dudng cong vAn

thir. Ddng t6c yu cbu phAi nrEm m4i, thAn th' thA l6ng. Chl
dnng kinh luc d hai uinh tay, cd tay, bdn tay vd ngrin tay. VSn vA
chuy6'n d6ng bing nOi kinh, nghla lA diurg 6ln klnh chri kh6ng
phAi minh kinh. Hirrn chrl khOnglQ, ng{m ngrlcbpngch6c. Theo
thd dd Id cirng dA luyOn lu6n cA trung tiSt kinh (trlc phric bich
kinh - luyQn kinh d vung bung). Hgc thuydt 'I\'ung y cho rhng:
"Vi blch hbu, khl chi bAn" (vrich d4 clby dby d$n lA cdi gdc cria
khi) c0ng trlc ld luy6n kh{ cia phri t4ng.
101

Ydu linh:

Chd ;i;
Tby cbm th6m vAt ndng phAi dua vdo khA nang cria thd
htc, stlc luc, chtl kh6ng phAi crl tq, vi d6y ld luy6n hoat klnh
(kinh sdng) chrl khOng phAi luy6n tir kinh (kinh chdt) (xem
Hinh 69, 70, 7L, 72)

t:i

Dqi mA b6 trang, xudng tdn, hai mu bin tay d6i veo nhauj"
v6 mQt dttdng cong trudc nggc vA n6m tay thenh quA d{m.
Ngcin tay ndm ngira hrr6ng phia trtt6c, ddn quA ddm l6n *
phfa tr6n vA xbe bAn tay ra, ngang vdi dhu mfli. BAi dA hai
mang sttdn bdng hai crinh tay tru, theo di dd dE kh{ ttt
dudi Dan clibn ln, nrd mi6ng thd ra (xem Hlnh 73,74).

Chri y:
Ngliri huyet 6p cao, mdc bnh tim cdm t4p.

rl
-/:
Flinh

71

Hinh 72

rldi 4. Bdi da db khi


Hinh

73

Hirfi

74

COng.dung.
Kien phri tang, chri phd khi, db thAn rrdng kh{, phir chfnh
c6 bAn (lim cho phii tang kh6e rnanh, iAm cht phd khi, nAng
thgn kh6e khi, phil tr.cl (:6i ch{nh, ctrng cd cdi ccr bAn), phdng
ngila sa n6i t4ng. l.,uyQn iirArr thd kh6e ch6c nlrtr xuong clOng
da s6t.

to2

Brii 5. Thng biing bAi de

Lhm chnh dAu


Ldy cAnh dAu dni khoAng 40cm , to bing chidc dfra, ldy
dAy to qudn quanh cAnh d6' c<f drrdng kfnh to 30 mm, cu6n
103

th6m 3 l6p gidy lAnr blng v6 cAy dAu rbi ldy lua khAu
thdnh cdi gQy bing cAnh dAu

chdc chdn,

Phuong phdp biri

di:

1. Mrlc d6 luc nhrr tdm qudt trong phbng t6m, v6n luc
dbu.

2. Lbn lrrot dn tay vdo cdc kinh lac Thi taru Am, Thti
tam dr.tong, T\ic tarn Am, Tlic tam drtong,
3. Bei dA Kh{ mdn d hai bdn mang sudn.

4. Bai dA hai drrdng Bing quang kinh d sau lung, bai di


trl tren xudng, bai dA tit huyt B6ch h6i ddn huy6t TYrrdng
ct(ong.

5. Bai dA toAn thAn cring ld

tit trdn xudng.

Cdng dr;ng:
Thiic ddy stt chuydn vAn khl huy6't nhanh hon, tiu trir
fi6 ngq.i trong luy6n khi, t6rrg manh khf cAm. Khai th6ng
nhanh hdn tam quan Vl ltt, SAng tich, Ngoc chdm.
cAc

chuong II. HANH CONC (HUNG BQ


DQNG CONG)
Le b6 phrip k6t hgp tdu nQi klnh, rbn luyQn thAn phdp'
86 phrip gi6ng nhu k6o co, khdng drrgc loi l6ng, vitng ch6c
tlhnr tinh, thAn ngay ng6n, brldc vitng vAng, ngay ng6n,
khdng trla vAo cdi gi. "Bu6c di nhrr bu6c chan cria ngrrdi cAy
ru6ng, chAn ddm xudng nhu mgc 16". Ycu chu nggc nd bgng
ch6c, kinh luc thu tridn trhm tlnh. Khf trbm Dan dibn, cring
r6n nhrrng kh6ng crlng dd, mbm m4i nhung kh6ng l6ng 16o,
giAn di chat phdc, di qua di lai theo drrdng thAng, hai tay
nrdt trdn nrQt dudi nhrr kdo ghu dtr6i grdug, hai c6nh tay
ruQt tlrtoc nr6t sau, tidt tdu rAnh rgt, giAn di khOng cbu kl,
cl6ng di dep nhrrng tV nhi6n. Yu chu hudn luyQn bQ ph6p
"I'httong ddng ha tr/ tiry, hA tlQng thugng tU llnh'(l). Khi
thal' 6ii stt chuydn dQng tnr6c sau, phAi trrii, trn du6i, dEu
ccj thd giit drroc srl cAn blng vA sg nhip nhDrng cria trgng
tAnr co the. Bd phrip chn phAi clrri y trdn du6i ph6i hop v6i
nhau, tr.{i phAi d6i xrlng, trd6c sau ndi tidp, phAi ldm duqc
t6i rrrrtc eo lLtng mbm nhtl c<>n rdn, dtirrg nhu trbng' Tlong
qua tlinh luyQn c6ng, ctrdng nhrr ctng h6 tr,l nhau, nhanh
chdnr trtcrng ki6m, li6n tuc khdng dtlt do4n, trJ nhi6n thu$n
dal. Dnc didm cria hhnh c6ng li tu thd thoAi mdi, dQng tdc
nhanh ggn. Pham vi hoat dQng cric kh6p cfra td chi phdi
(l)

l'hrlqng dong ha tU tiy. ha dong rhuong

theo nhau Nl)

104

rr1

linh: tren dudi

ci

dong liCo ,'ru,

ldn dd giup cho vi6c phrit trien them tlnh linh hogt
cta co bdp, dAy chlng vi c6c khdp. Dong t6c cria con gdu
ch{m rdi, thAm hAu, chdc nich. PhAi lnm sao cho bE ngoii
vgng vE, b6n trong tinh kh6n. Con gdu cung cc5 thd trbo cay,
song khric v6i cAi v6 linh lqi bA ngodi cta con vtldn, hilng
hlnh phAi cd n6t rnAt tuoi cildi, hai crinh tay b6n nAng l6n,
b6n triu xuting, khi6n nglle'i ta nhin thay phai bAt crtdi,
nhung khl huydt, cdc kh6p, lgc phi ngu tang d'6u hoi d6ng
dAy kh6ng nghl. T'rt chi bAr:h ciit, d4c biot Ia luc quan (vai,
rQng

khuj'u tay, cd tay, hdng, g6i, m6t cd)'dut-rc ph6i hop vdi hoi
thd chAm rdi, cfing trlc lA trong lbng ngrJng dong, dhu cic
tlnh tdo r:hti kh6ng phAi hb db. DQng tric ndy dtii viri ngrrri
tinh thbn bdt au, lam viQc mQt m6i sd ccj t6.c dung diu tiet
tdt. DQng tric hinh cdn6 y6u ch.u brong vir trgoAi cc; thd nhip
nhdng hoirn chinh, chn l,itAi cci nAng h-rc girr thang bring r{tng
vhng, dbng thdi thbn m6l, y thfc, hoi thE rl'6u cbn phAi phdi
hqp nif;t thi6't vdi dQng tiic. BGn ngoi,i dong ddn ddn b6n
trong cring dQng thco, ccj teic dung thrr; -)ng dibu tidt dai
n6o, khidn hO hrip vi rrQi flng dbu drlQc rbn lu1'Otr, cirng lA
cdch tu luyQn thiin kinh vd n6;-hf lgc ddnr nghi ddur lAm.

chuong III. THIdT I-IOAN

(rHr6r rY cONcl
(C6ng ph6p dirng vbng s6t)
C6ng l;f:
Thi6t hoirn.c6ng tidn hdnh trn co sd Md bQ tr4m trang
cOng, tric dung chri yeu ld tang cudng klnh khf, khi6n cOng
hyc tang gdp bQi lhn. C0ng ph6p niy
lA luyQn huybn klnh, 6m kirh (l),
khi6n huydb quAn 6 hai cdtrh tay
r6ng ra, giSn ra, tAng nhanh luu
lrrong khi iruydt d hai crinh tay, ting
cttdng khi cAm. Lbng tinrg vbng sdt
l6n tr'n cdnh tay, vi vdng s6t chd
bang kim loai Id chat crj khA nAng
truybn dAn. Deo vbng s6t luyn c6ng
lAu ngAy, . nQi htri phrit ra cri luc
thdnr thau nt4nh, hhi phdng ra
ngoAi nhtt hinh xo6.i' 6c. Deo vbng
s6t ciing giSng nhu nguy6n ly dbn
Hlnh 75
bdy, dac bi6t Ia m6i lhn deo th6m
m6t vdng s5t hoac dich chuydn vbng s6t tit trn cdnh tr6n
dich xu6ng mQt th6n, nhdb dinh sE phAi vi nhibu nb h6i'
Khi vbng sdt dat d cd tay luyQn MA bO trqrn trang thl cdng
(l)

106

c0Nc

llul'En hinh: kinh treo;6m hinh: kinh lm thbm ben trong-ND

da khA quan (xem Hinh 75)

lqtc

ch6 f:
1. TLrhn t{ tiQm tidn, h6a hAu(l) thich dring, kh6ng thd
chl an mQt mi6ng brinh mi dA bi6n thdnh mQt ngrtdi to kh6e
ngay dttoc. Luy6n cOng phAi tuy sr1c, tiy khA n6ng.

2. Ndu kh6ng cd vbng s6t thl thay th6 bing g4ch ho6c
cAc v1rt khdc cing dttdc, nhung deo vib hai crinh tay v6i hai
h1c blng nhau.
sao ncii ring "NQi kinh tram trang c6ng' c<; thd'chtra
van tim, tim dau th6t, nhbi mdu cd tim, xd cfng
bQnh
kh6i
dOng mach nAo, cao huydt rip do thAn thiSu mdu, tdc d6ng
urach ddy m5t, v.v. vd c6c bgnh do tdc mdu ndo gAy n6n?

Qi

Tt'gng didm luydn tram trang li luy6n lgc cta hai chAn,
hai dui vA hai dhu gdi khi6n hai chan thm k)nh, ldm manh

l6n vd tang nhauh su van hAnh ctra kh{ huydt. Hai chAn
bdm urAt dat, nrla xudng tdn, nrla nhu kh6ng, todn b6 trong
luong thAri dbn 6 hai diri, xudt hi6n hien tudng cang thing,
thtic ddy sU luu chuydn nhanh vb lrru luong mdu, trong y
hoc cbn gqi dd Id tAm trang thrl hai. HiQn nay, Tl'udng dai
hgc y khoa Tbung Son dA phdt minh ra m6t k! thuAt nrdi thhn
diQu la Thd ngoai phAn bdc, nguyn ly cria nci tua nhrJ tran'r
trang, d<j ld cai trii drrng hoi vA xA hoi duoc deo d b6n dui
va mdng cia b6nh nhAn. Khi tim thu giAn, cho hoi vAo trii
mQt c6ch nhanh chcing tit xa t6i gbn, cho hoi vdo tfii gAy
srlc 6p d chAn vA m6ng, khidn mriu d thdn dtr6i dbn nhanh
,

(l) fl6a hAu: hoa lrrc to nhd hay thoi gian dAi ngin khi dun ndu nr6t cii gi,
ho{c cdng phu lAu dAi. ngln ngrii. Nghia la mftc dQ luy{n deo virng. thAn vong
c6 mitc dQ vrla phii ND .
108

trn vd tldu, khi tim thtt gi6n, ndu cho m6u


tAp trung chAy vio nta thAn trdn vA nAng cao 6p l{c thu
giSn cira dOng mach cht, khidn 5p sudt m6u cria nci cao hdn
khi tim trong thdi k'' co bdp vdo, s thric ddy sg lrru chAy
th6ng su6t ctra huyt dich trong cac cd quan sinh mQnh quan
trgng nhu t6m, n6o, thAn, v.v, girip {ch cho sqr tuhn hoAn d
c6c nhdnh phu d' cung rlng m6u cho cric td chrlc thiSu m6u,
Thd ngoai phAn b;ic tttc ld lgi dqng dQng tric bom vA xA khl
tudng phAn vdi chu ki' tAm dOng blnh thttdng dd nAng cao
sLl cung rlng m6u cho c6c cct quan quan trgng trong cd th6'
nhr.t tdrn, n6o, thAn,v.v., nhd dd md dat dirgc mgc d{ch td

ch<ing vb thAn

lle tl.

ThOng qr.rn tht/c ti6rl tram tt'ang, nhfrug ngUdi nrSc bQnh
xo crlng ddng mach nlo, t5c nghn mgch m6u n6o, thi6u
ur6u nxo,.nhtrn ndo, v.v. sau khi luygn "NQi klnh nhdt chl
thibn", s6 hbi phuc stlc kh6e, cri ngirdi vdt b6 cA gqy, di lqi
ngoii phd vtlng vAng.

4. Khi ban rip ngdn tay dbng thdi kh6ng qu0n Cn ngdn
chAn tudng rlng vdi ngcin taY.

Chuong

IV BQ BAN CHI

(NGON TAY, NGON CHAN) PHAP

5. N6u phrlt hiQn cci hiQn tuqng chdng mSt dttng ngpi,
lim dQng tric thu thd nghl giay Lit rbi u6ng It trd ndng thl
s6 hdt hi6n trlgng tr6n.

I)lc dung chri ydu cria B0 ban chl phdp 3 ld tang

cudng
phring"
"n6i
khi
ngo4i
khl cAn sAu hdn, tAng bh6m cOng lgc

Kh6i th6:
Tidp trr thd Ma bq tr4rn trang c6ng
b6t dhu ban chl.

til

3 ddn 5 phrlt thl

H'inh 77

Y6u linh ban chi:


Hai tay ngang nhau, lbng bAn tay rip xu6ng, ngcin tay
du6i thlng thA l6ng (hic ndy ngcin chAn cung thA l6ng). Gap
ngcin tay tr6 d khdp bAn tay (c6c khdp giita ngcin v6n du6i
thing), ngcin tr6 6p xudng dhn dhn. Sau 10 gi6y, ngcin tr6
tit tit nAng l6n cao hon vi bri co. Sau 1-2 giay cnng dirng

_-==:-B

phuong phrip ndy ban dQng c6c ngcin khac. Sau khi ban dQng
ngdn tay xong, l4i tidp tUc Me bd tr4m trang khoAng 5 ph6t

thl

thd thu th6 thu cOng, hoic ldrn d6ng cOng sau
Hlnh 76,7'7,78, 79, 80)

cci

(xenr

Hhh 79

Hlnh 78

-\'-_$

d6y

chti f:
1. Khi ban chl khOng duoc dAo lQn thrl tg

2. Kh6ng dugc b6 srlt ngrin ndo

Hirh

B0

Tht1 tU ban chi:


1. Ngdn tr'6: Li6n tr;c ban dQng 5 lbn.

3. Khi 6p ng<in tay xudng hay nAng ngcin tay ln, dQng
t6c phAi ch6m rdi dd trdnh s{ IQch lac bdt ngd cti thd xAy

2. Ngdn rip

ra.

3. Ngrin crli: LiOn tgc ban dQng I lbn.

ft:

Lin ttrc ban dQng ? lbn.


,;

110
-

iii

tll
i'-t:

r:
'.. .'

,#.

lhkt'

Ngdn crii ld didm k6t cria Thir thdi Arn Phd


4. Ngcin rit: Li6n tuc ban d6ng 11 lhn.
5. Ngdn girra: Li6n tuc ban d6ng 13 lAn.

li

6p ng<in xu6ng 10 gidy,

MAy dibu thuydt minh:

fti sao khi ban chi (ngtin tay) phAi 6-n ngcin chAn xufing?
Bdi vi tay cci Thm Am, 'lhn drrong, chan crlng cci Tum dnr,
Thm drrong; Aru duclng cria tay chAn liiin r'6i h6 th6ng kitih
l4c cira cric td chfc ccl quan nhrt luc phri ngni tang, tf chi
b6ch c6t, ng{ quan cr}u khidu vi. da thit gan rnach, v.v., lii
con drtdng chi y6u thdng tir tr6n xudng dudi vA v6n hAnh
khl huy6t trong toAn thAn. Thri tam Am kinh di tit tay l6n
nguc ve g{p Thn tam duong kinh. Tht tanr drlong kinh tir
tay di ln dhu, g+p Tfc tam drtoug kinh. 'I\rc lam drlong
kinh di tU dhu xudng chAn vir g{p 1\c tanr Am kinh, T\ic
taur Am kinh di til chAn l6n bqng, d6:r ngttc gAp 'l'ht tanr
6m kinh. Ch0ng nO'i tidp nhau ttt tao thdnlr sr.f lulr thong
dm duong nhu nliung dubng kinh lac tuhn troin theo vdng
khdp kln chay kh6p todn thAn. Kinh lac trong ccJ thd corr
ngtldi khOng phAi khOng cci Ii6n qrran vdi chAn tay. Tijnh lac
nhrr cdi ri khcia, ngcirr tay va ngcin chAn nhtt r:iii chia, cho
nn mdi quan hQ girra chfng nhtr khcja vdi chla vAy. ChAu
tay cci the' dibu khidn nQi khi theng giring, xudt nh4p, dao
d6n thoAi rndi dd chita b6nh nAng thd luc.
2.T.i

sao ncii *l'hQp chl li6n tAm"'l M6i quan h0 girta c6c

ngcin tay v6i hinh lqc

rt2

:',i'l'

trd lit didm khdi cria Thti duong minh D4i trudngt

kinh.

Ngdn girra ld didm kdt cia Thri quyet An Thm bho klnh.'

Thdi gian ban chi:


M6i lbn ban chl 15 giAy, nghla
dtta ngrin ln r.f trl cri 3-5 giAS'.

Ngr5n

kinh

li nhu th6 nAo?

Ngcin rip (rt ld tlidm kh<ii ctia Thti thi6h dttong Tam ti6u:

kinh.
Ngcin ut la didnr ket cta Tht thi6u irtr Thm kinh vd ld
di6'm khdi cria Thri thdi dtrong Ti6'u trttdng liinh.

Ban d6ng ngcin tay chti yelu lA rlii'ru dong nrrtdi hai kinh
mach r':i nlrldi hai kinh cAn, tAng r-:ritjlyg thm s{ vAn ddng
cta n6i ktrf, nhd dci md khoi thdng kinh lac, dibu chlnh kh{
huy6t. trcing cd thd, cAn bing Anr tlrlong, til dd d4t dUgc
th6ng rhtrAn kinh lac, dibu hoa khi huydt, tAm thhn thu thdi
khodng dat.
3. Ban chi ccj th' chrra nhttng b6nh gi?
Ban dp ngcfn tai-Chri dibu khi ctia Phd kinh, khoi th6ng
mach cia Phd kinh ttlc lA Thri thdi Am Phe kinh, ch4y tir
ngrrc d6n tay g4p Thir dttong minh D4i tntdng kinh. Chri tri
b6nh phdi, Iei l6ch, d4 dhy, hen suy5n, c6c bQnh thuQc dudng
h6 hdp tr6n.

IJan ngcin tr6- Ngcin tr'6 nim tr6n dudng di cria Dqi
trt/ong hinh, trlc Thti dltong niinh Dai tffdng kinh, tir tay- cli l6n dhu gep 1r-rc duong minh Vi kinh. Chri tri cric bQnh
vb gan, ruAt, dai trAng.
Ban dp ngcfn girta- Ngrin girra nim trn drrdng di cria
TArrr bAo kinh, trlc la Thri quydt im Thm bdo kinh, chqy
men theo phia trudc m6t trong crinh tay t6i bAn tay

Thri tam ti6u kinh. Chir tri cric bnh dau ndng tim
pht tang.

vd, crlc

Ban rip ngcfn rip ft- Ngcin rip tit nAm tr6n drrdng di cta
Thm tiu kinh tdc ld Thri thidu dtrong Thm tiu kinh, chqy
men theo phfa trrr6c m{t ngodi crinh tay tdi ban tay, gap
T[ic thidu duong Ddm kinh. Chir tri cric bnh vE kinh lac,
tam ti6u vA. cdc bQnh phg khoa.

xA HINH TRANG
(NIJAT cHi cOxc;

chuong v.

Trr thd chudn tri:


Ngudi drlng thAng, hai ngcin chAn khdp vAo nhau, hai dbu
mrii chAn chia ra thdnh gcic 90o.
t)Qng t6c:
I\'Iui chAn trrii theo hudng mrii chAn di l6n nfia bu6c, gSp dhu
g6i, chAn trdi htr, trgng tdm rdi vdo chAn phAi, dbng thdi hai

canh tay giao nhau trtldc nguc,

tay trdi d tropg, tay phAi

ngoAi. Thy phAi v6 m6t vbng


cung xudng, tay tr'6i dr.ta lOn
phia tlrr6c, hai tay thdnh ddng
b6n sirng- ngcin tr6 duSi thAng,
bdn ngcin kia gAp vAo lbng birn
tar'. Ngcjn tr6 tay phAi d0' ddi
di6n v6i hur't Lao cung ctra ldng
bdn tay tnii, cach khoAng nrla
m6t. Thdn trn ngay ng5n, m6t
nhin phia tntdc (xeur Hinh 81).

Dring m6i cci thd ddi chAn


vd ta1', lay grit chAn ldm truc,
Hhh 8r
hai mrii chAn chuy6'n sang
phAi thAnh m6t g<ic 00o, trgng tAm chuydn sang chAn tr6i'
dbng thiti tay tr6i theo dA thu vAo, qua phfa ngodi c6nh tay;{
114

phAi vd mQt dtrdng ccng xu6ng drroi, hai tay la: thAnh dAng
b6n'sring, ydu linh nhu da k6' trn. Dring lAu m6i lai ddi
chAn vd tay, phAi drlng nhtt v6y trong nrla tidng.
YGU rAu:

Tlam trang phAi thrlcrng hu ha thrrc, thrit bung. co hAu


mdn l6n, m6ng dring nhu ngbr 'fhd trr nhi6n. Btin ngcin tay
gAp vAo lirng bln 1sv, cli6 n6n dp vdo hrry6t "Lao cung". Ngcjn
tr6 cria bdn ta1' 6 phia seu nJlang vdi huy6t "'I'hila tudng',
ngcin tay cta bAn tay phia trudc hoi ngang v6i huy0t "NIhAn
trung".
Cdng l;i:
Khi tranr trang vi b6n ngcit'r tay liia

gAp vdo lbng bhn ta1',

drrdng hhi tarrr thdi dring lai, t:ho n6n ldu lttong khi huy6t tang
tr'6i hfrn l6n so vdi rlgril'i t.r6, ngrin tr'6 chi vrio lbng bdn tay, ctf thd
t{ nhi6n md huy6t "J.,rro cung". Tdp ldu cong nAy qua s{ luyCn

khi ccj thd dung hr,ra tinh, khi, thh.n, lgc vdo nhau, nhd dd
phrit huy hdt duoc cdng nAng tini tdng trong co th6'.

Ca quydt

'

Xd. linh nhdt chi, ht.1,irt Lthi hqp lryc,


Ng6n tr6 tlu6i ra, t26n ngon hia gQp uito,
Chi uito Laa cung, kltdng dilqc tlti,ht l,i,:l,,
Ib hiiu ltt hQ, tla tlurc thuotLg hu.

Nguy6n vdn:
Xd ttinh nhttt chi, lrt1,en 7t1r1 ho|t lttc,
ThUc chi tlnn :tudt, tu chi nQi hhuc,
Chi ddi Lao curtg, bdt khd tlt.iAn di,
TE httt hu b8, lta tlu.tc thtong hut.
116

thd

Chuong

VI. LONG HINH TRANG

Tr the chudn

bi:

Drlng thing.
DQng tr4c:

ChAn tr6i budc l6n phia trudc nfia budg hai gdi g$p
xu6ng, trong tAm rdi vdo diri phAi, tgo thAnh chlnh hd b0.
d6ng thdi hai tay giao nhau trrr6c ng1tc, tay phAi d ngodi,
dua urQt dttdng xufing c4nh hring b6n phAi, lbng bln tay Op
xudng, cong ngcin nhu beic ddt. Tay trdi d trong, dtra mQt
.dttdng ln t6i dhu phia bn tr6i, lbng bAn tay ngrla ln, cong
ngcin bau tldi (xem Hinh 82). Drlng met thl ccj th' ddi chAn
vd. tay: chdn tr6i thu vio, chdn phAi brr6c l6n nrla brrdc (ho4c
chAn trrii girl r,guyOn bdt dQng, chdn phAi budc l6n mQt
budc), trong tAm chuydn ln diri tr6i, dbng thdi tay tr6Li qua
phfa ngodi ceinh tay phAi dtra mQt dtrdng xudng t6i cqnh
hring bn tr6i, ldng birn tay fp xu6ng, cong ngdn nhu bdc
ddt. Thy phAi bon trong v ln tdi dhu ph{a trrr6c b6n phAi,
I6ng bdn tay ngrla, cong ngcin nhrr bdu trdi. Ydu linh nhu
trn. Dfng lAu mQt c<i thd ddi chAn tay. PhAi dtlng trong
vbng nila tidng.

Y6u chu:
Thttong htr h4 thr,tc, thdt bgng, co h{u mdn l6n,
nhtt ngbi. Thd tU nhi6n.

C6ng

lf:

cd sd, khi luy6n cdng y khi


hgp nhdt, tr6n dudi n6m ch6t, bd tiu t6a tiSt (dcing dhu (tri
chi), khria h6p), khi6n khi trdn dhy trl chi brich c6t, d' dat
dugc mgc dich luyQn c6t tg khi, tich tr[l n6ng lttong, khi6n
hrc phri ngu tang kh6e nanh. Tt'ang c6ng niry tAp vdo mira

Bii ndy ldy long hinh lim

d6ng th{ch hgp nhdt.

H6 HixH TRANG

DQng t6c
BQ phtlp

Ca quydt:
Long hinh ttta r6ng, lul'Qn cdt tu hhi;
M6ng r6ng bd.u trn, ngla tay IAn titi;
M6ng rbng b(iu dudi, tdi hong hing dat;
Trudc sau ntd ra, hq tlulc tlLtt.d.ng thu.

bu6c dAi sang trrii thinh cung bQ, chAn phAi


thdnh dang b6, chAn phAi mcic
vdo phia trong. Thy tr6i nhu vu6t
hd dd ngang tr6n dhu, lbng bdn
tay httdng xudng drr6i, tay phAi
dn, lbng bdn tay phAi htr6ng vdo

Nguy6n vdn:

hu1,61

Long ltinh t4 long, luyQn cdt tu kh{;


Thuqng thi long trdo, phi'An trudng triEu
Hq thi long trdo, tb hhoa httdng dia;
Tibn hQu khai lai, hg thtlc thuong hu.

Hlnh 82

118

chtrong vII.

ChAn

"Tj' quan" cria dui phAi,


c6ch huyt 10 cm. HuyQt "Lao
cung" 6 tay tr6i ddi vdo huyQt
"I{op c6c" d tay phAi. Hinh dring
nhti "V6 Tong dA hd". ThAn tr6n
v6n girr ngay ng6n. Hai mit htu
thhn nhin ra phia trtldc, thudng
hu ha thgc. Hai chAn, hai tay cci
th6' luAn chuydn thay thd nhau
(xem Hinh 83).

Hhh

s3

Chuong VIII. KIM CANG TRANG

(KIM KE DQC LAP TRANG)


(Gd vdng dfing m6t chAn)
C6ng phrip nAy nhd luyn tram trang c0ng mA ndi tidng,
trgm trang lA nbn tAng co sd, tdt cA nhung ngrrdi luy6n n6i
gia quybn dbu luy6n trqm trang ld chri y6u. V6 su danh tieng

Tbn LOc Dudng tirng ncii: "Nhp m6n tru6c hdt phAi tram
trang 3 nAm". Ngdy nay d Thidu LAn tr,t thu6c Sung Son
con in lai nhfrng ddu tich luyQn tr4m trang cich dAy mdy
chgc tribu dai trong n6i sAnh, tr6n nbn gach cdn in rd nhtrng
vdt chAn l6ru sAu.
K.irn Cang trang ld drlng bing
mQt ch&n, chAn phAi drlng thing, dii
trdi nAng ln ngang v6i lung, mrii
chAn tr6i chric xudng drr6i, bay tr6i
dua l6n ngang v6i dhu, lbng bdn tay
hudng xudng dudi. Tby phAi hoi dtra
l6n, huy6t "Lao cung" d6i vio huy6t
"Ty quan" cdch nhau 10 cm, huyQt
"Lao cung" cria tay tr6i ddi vdo huy6t
"Hgp c6cn cta tay phAi. ThAn girr
ngay ng6n, phAi dat duoc cAm giric
thugng hu ha thrrc. Hai chAn c<j thHhh 84
thay nhau drlng (xem Hinh 84)

Chuong IX. LA I{AN TRANG


Thdi gian luyQn trgm trang clng lAu thl c0ng phu ngdy
cdng thAm hfu theo thdi gian, trrr6c ti6n trgn trang hai
chAn theo hidu Ma bQ trlm trang, ddn xi hlnh, long hlnh,
hd hinh li luyQn nrQt chAn rudi, ddn Kim Cang trang, La
Hrin trang lA luyQn m$t chAn, diEu dci chrlng t6 viQc luyQn
cdng co bAn da dtrgc tang cudng. Theo thdi gian, cOng phu
co bAn sE thAm h4u dhn vA cOng h,tc cfng t6ng dhn ln theo
niru th6ng

Bdi

I.

Don thri hr.lp thQp

DQng tdc:

Trr thd thAn tr6n nhu tga

c6ng,

nhrtng khOng phAi ngbi trn ghd mir lir


dfng gflp dhu gdi, hoi xudng tdn blng
mQt r:hdn, chAn kia v6t ngang, d4t nhg
trn dui kia. Dfng m6i cci thd ddi chan
khdc (xenr Hlnh 85)
COrrg l;f:

Chir ydu dc' ddong khl, luyQn khl,


Sau mdy pht':t, lbng birn tay dtl6i sc cti
khi cAm 16 rQt, ho{c ct5 cAm gi6c mQt
lubng ktr{ tit khuj'u tay 6p vbro huyQt

"Lao cung" tay drtdi. Cric ngcin tay cta

t20

Hinh 85

t2l
;+'

tay tr6n cd c&m giric tO trlc, luyQn ldu dhn cci thd khoi thdng
kinh mgch, khai md huyQt "Lao cung", kh6ng nhttng co thd
dudng khl kh6e th6n, nri cbn cri thd "nQi kh{ ngo4i ph<Ing"

chuong x. NHAT TU TRANG

(DiNH THIEN t4,P DIA TRANG)


Bdi 2. Song thri h(lp thqp

Tlang nay tudng ddi khd, cOng lltc cOng tr.tong ddi mAnh.

DQng tdc:

D0ng

Hai tay chAp tnt6c nflIc thanh d6ng b6i ph{t, hai
nhrt Don thn hgp thgp (xem Hlnh 86)
Cdng

lf:

Gi6ng Don

tht hgp th4p.

ch6n

Hai chdn drlng kidu xudng tdn D4i md bQ, hai m0i chAn
chia ra hai bn, hai gcit chAn drlng cing dudng ngang v6i
nhau. MQt tay (tay phAi) ngrla ldng bdn tay l6n trdi do' tqy
kia (tay traii)- huyQt "Lao cung" trong lbng bAn tay dtii.vAo,
huyt "Tj'quan" d dti. Hai tay cri thd thay nhau, nhrrngy6u,
chu thAn trn giu ngay ng6n (xem Hlnh 87)

Hhh 87

r22

Chuong XI. HI.J BQ TRANG


DQng tdc:

Drlng chAn trd6c chAn sau, chAn trAi du6i ra, thA l6ng,
mui chAn dat tr6n m{t ddt, chAn phAi xu6ng tdn, trong
lrrgng roi vAo dni phAi. Bung du6i thcit vAo. BAn tay trrii
du6i ra ph{a trrr6c thAnh hlnh mrii ki6m (ki6m chi), crinh
tay phAi hoi cong sao cho ki6m chl tay phAi d6i vdi huy6t
"Hgp c6c" bn tay tr6i, c6ch nbau 10 cm (xem Hlnh 88). Khi
tay tr6i chdn phAi mQt thi cd thd ddi sang tay phAi chAn
tr6i.

llic

dqng:

Chri y6u

li

luyQn kidm chl phrit khi,

,n

chu_ong

xII. THOI KHf PHAP

C6ng phdp nAy b6t ngubn ttl cac nhd ph$t gia, ph6t xudt
tir tinh T\'idt Giang, quydn s6ch nAy l6y nd vdi ttr c6ch lA
cOng phaJr phg trg. T. i c6c noi luyQn vd bidu di6n c6ng ph6p
nAy thdy cd hiQu qria rdt t6t. Cric cdng phdp cta nhA ph$t
dbu dat tn theo c{ic tuqng phflt, hodc theo hlnh trrgng La
Hdn trong c6c chira, vl <lg: LOi phong vAn vO gqi i tit Td

Dqi Kim Cang.


Khi chring ta btt6c vAo chta, pho trrQng d{p vio m6t trttdc
ti6n lA Phat Di Lac "T\J nhatt thtrdng tidu ti6u thin he khA
tidu chi nhAn, Dqi d6 nang dung dung thd thrtgng bdt dung
chi srJ" (Tir bi nd niQng crldi, ctrdi k6 ngc cubi ti'ong thi0n
ha; Bgng ldn dA chdt chtla, chfa viQc kh<i dung tr6n th6
gian). DAy ld cArr ddi dby tinh tridt li vb cflng ld dgo tu
thAn, cbn ggi ld "Thibn tu", khi luyQn cdng phAi h't srlc tr6nh
ndi giQn. Hai b6n c4nh tugng ph{t Di L4c cd Trl Dai Kim
Cang, trrgng trttng cho sdru, mua, gid, mAy, urang y nghla
phb ch{nh khf te, mua thu$n gid hba, ngfi cdc phong dAng;
qudc thrii dAn an,

tiai t. LOi (TU nga qu6n khi phiP)


Sam s6i (Qu6n khi cho minh)
Khdi thd:
Hhh 88

*124

ToAn thAn thA l6ng, tay phAi drra l6n ngang dbu, tay

trdi

n6m thirnh qtra ddm, gqi lh nKirn Cang ctl t1i". Tby tr6i d
125
,il
':S'
,,AS;

;tr

drrdi, xbe lbngbhrr ta1', dr5i vao rlia ddm ra'/ phAi. T[y phAi
klch phrlt vAo huy6t "Lao cung" cria lbng bbn tay tay trai,

la "Kim Cang sai din", (Kim Cang tudi dieu-Nl)), rbi

gQi

n6m ddrn bi'n thnnh hi6'u d6nh bf;c, mAc dir hai tay khong
ti6p xric v6i nhau, nhrrngluydn lArr dhn,;6 cArrr thri;,cci tirng
dgt diQn gi4t, thuc chat li do tiing mrruh lticJng ilien phcing
d huyQt "Lao crlr;g"; lrry6n c,)ug phrip nAy khor'g duoc duoi
20 lbn, hai tay cij thd luAn cLuydn cho nhau.

Bdi 2. Vri (Tf vri nri6n niin)


N{rta {f,'Irta philn mir:n nran)
DQng t6c

thritt,

Bdi 4. Van (Dhng ven gi6 vri)


I\{nY (DaP mAY crtdi gi6)
Deng t6,c yeu lirrh:

vii ydu tinh:

thAn thA l6ng, l'ra.i trry vr/rJn l'il) lr'ing kiirr-;16s Ir/':tng
drtdi,
ngciu tay lung vO thAnh hinir sd 8 rirn r,gang
xudng
(m), rung ngddi va til chi lant nhu r:hrlng liiot nitta dang ba.y
tU hai bAn tay xuting. 'ft;ln thAn lac nhu thd giri thrji hat
mua, khi6n khl hrrydt i.rao xu6ng hai tay, ngcin tay cria hai
tay dang rung gi6ng nhrt dang bdnr phim diur, lai Biriri,, nn,t
hai cdnh cua eon cbiur l6n dang bav rrrria. C5.r: khop xrldll{
I cdnh tay, cd tay, vai, eo lung. v.i'. blong roAn tlrfiir datrg
I trang thdi thA king mbm niai.
TbPrn

tay tr6i bim rll',', tay phAi gdy din, tay trrii vu6t l6n vu6t
xudng trdn tlAy, tay phAi gdy day b6n tr6i, b6n phAi' Todn
thAn thA l6ug, theo dd cia d6ng tdc gdy ddn, thAn l6c lu
nhrr gio thdi lay cinh li6u, khid.n kh{ huydt trAn dby toin

'lbdn thdn thA l6ng, ngrra lbng bAn tay, hai ngdn gifra d6i
vAo nhau, ugcirr tay rung' quay ti( dr{6i l6n, hai tay v vbng
ra ngoAi, tt vdng nh6 rl,in "'bni to, thnn dQng theo tu th6
nhrt d6ng chint rrhg rihirng c?it cdnh mria'
Lu1,61', bri kidu pli:ng, v[, vdtt s sirrh ra khA nang t{
phdt <l6ng cOng. Neu phzit hign thdy hign tugng dQng m4nh
Iidn ttrc, khi mudrr ciiing luyn c6ng thi hai tay ndnr chSt l4i
thdnh qia cldm vi nghidn rdng nghidn lgi, ttt tr6n dlnh dbu
tit til md b?rn ta)' ra, lbng bdn tay dn xudng, qurin khl vdo
hu1,61 Dung trrybn, thu{n de ha hoi ra, lbm nhrt v{y tir 3
ddn 5 ldn. Nhdt thi6t dhAi lAn tdt dong hic thu cong'

Bdi 3. Phong (Xuan phong dane rllr.g)


Ciii ((iiri xuin hiy lrir')
DQrrg

t6c vii ydu linh:

Tu th'nhrr drinh dnn tj'. bii. tong lirng 6m ddn tj'


t26

ba,
L27

Chuong

XIII. DAN TI-I CONG

TEc d\rng vh c6ng

lf:

Cd thd ldm l6ng c6c kh6p ngcin cdi, ngcin tr6, ngcin gitla'
t6ng th6m t{nh linh hoqt ctia dbu ng<5n tay, tAng thm cong
llrc ph6t xa cria dbu ngcin tay. Cdng phdp ndy li c6ng ph6p
-ldy ngdn thay kim"'
theo kidu nQi kh{ ngo4i phcing, cti t6n
Ndu nhu cric kh6p ngcSn tay khdng linh ho4t thl sE ngAn cAn
s{ ph6t khl cria ngcin tay vi lrrgng kh{ phdt ra cring bi Anh
hrrdng. LuyQn cho kh6e ngcin tay cfng tUc le dA thong dudng
di ctra dbu ngcin tay. Thi ph6p phdt khl di6'nt huyt vAo
huyQt vi blng ngcin tr6 vd ngdn gita, con gqi ld kidm chl
phet khl. Day ln phrrong ph6p luyQn chuyn dung kidm chi
dd ph6t khi didnt huYet.

Chuong XIV. DAN


tsdi

t.

cui cONC

Ddn dbng ti'cn (80 cdng


(Brnng dbng xu)

thf

nhdt)

l,dy m6t dbrrg tibn buQc dAy d6 treo lo lfing cach ngudi
h(Jn ulOt trrrgng (l trrrgng = 3,3333m-ND)' m+t d6i vdo
<lbng ti6n, tay vddn bhAng, nhu thd drlng bAn sfng lgc, c6c
gifia
ngcin tr6, girra, 6p ut, fL hoi cong, ng<in tr6 vl ngcin
birng chudu vdo liJa 16 dong tibn, bring cho tdi khi nAo dbng
ti'6n cci thd clung dua thi coi nhrr thdnh c6ng'
Rdi 2. Ddn t<l min chu (80 cdng
(Bring qria chu bdng)

thfi hai)

Cdch luyQn:
Ldy mQt hdn bi s6t drtdng klnh 12 mm dat trn dbu ngcin
tay cili, ng<in. tr6 vh ngcin gitta, xoay chuy'n trn ba dau
ngdn tay dci, cd tay bdt dQng, hbn bi dri xoay tr6n ba dhu
ng<5n tay kia. Ma sdt s6 sinh di6n, lirm nhu vdy vila dd luyQn
dQ linh hoqt cria dbu ngdn tay, vita dd tang m4nh trtlong
din sinh hoc.

IiuQc ru6t qria cbu b6ng bbng td' dudng klnh khoAng
1Ocur bAng day d6 treo lo hlng, c6ch ngudi hon nrQt truqng'
ttttg ngcin tay tr6 vd ngrin cdi, phuong pMp nhu
bl'ir.o rlrra
"au
irc tr'6n, luy6n lAu cOng ph6p nAy, cOng lgc s tAng gdp d6i'

Bdi 3' Ddn hda cdng (BQ cdng thrl ba)


(Bfrng ngr.rn hla)
DAt mdt nggn n6n tnr6c mAt, cung bring vdo ngqn ltla
blng phuong phrip tr6n, bring cho tdi khi ttt nggn ltla' Sau
clci cd thd tAp bring qua mQt tdm klnh'

128

.._.t

Chuong X\{ SAP I-UCI DALI


(Cdm dAu xanh)
D$ng 12-15kg d{u xanh vdo mdt cdi ddrr 96 cd mi6ng to,
ddy nh6. Drlng hidu xudng t6n, dua nam ngcin tav thoc mqnh
vAo dAu xanh, hai tay lu6n chuydn IAnr d6ng t6c dcj. LuyQn
lAu ngAy theo thdi gian, cOng lUc sE tAng h&n. Phbng nghi6n
criu BQ hAng kh6ng vri trtl Nam Kinh vi Phdng nghin cfu
dQng co chay ![n* hoi nudc Nam Kinh d5 chtlp do thtl bAn
tay cta nguit'h-rygn cOnglrdng m:iy AGA ?80 C I Thuy Didn
sAn xudt,, thdy cti hinh reng crta mAu xanh hi6n tr6n tdm
Anh, cdc kidn irric sr^f cira CUc cung rlng dien Vrl Hrin d6

giSm dinh:A
Tl" nh.|n ring 6nh do gidng nhu drQn phrirrg
ra khi do dudng dAy cao dp.

Chuong XVI. THAI KHi PHAP


(Nap khi phep)

I.

Th6i nguydn khi th6i drtong


(Thu nqp nguyCn khi rnit trdi)

Bdi

Dfng chd cao nhin mqt trdi mgc, khi rn4t trdi ld ra kh6i
dudng chAn trdi. Khi dfng, toAn thAn thA l6ng, won thAng
mdt cAnh fay, ngcin tr6 chi thAng m4t trdi. M6t theo dlu
ngcin tay nhin thing m6t trdi, tao ba didm dci thAnh mQt
dudng thing, nhln r,Lr.1t trdi mgc ln dhn dd luyQn thhn crla
m6t. Lulen lAu cdng phrip nAy cd thd dibu chlnh thbn crla
m6t. "Thhn" bi'u hien chri ydu lA d mft. M6t la cfia sd cta
tAm linh. Con ngrrdi sd di bi cQn th! ho{c vi6n thi chri ydu
lh do tiOu didm cria m6t bi dich ra tnr6c hoec ra sau khoAng
crich bing nr6t sAi tay ggi IA dQ ti6u chudn, cbn ggi lA "mAn
cungn. LuyQn lAu c6ng ph6p nny sE khi6n d6i m6t qu6c thudc
cd thhn, ngrrdi ta goi ld khai "Thi6n mgc". LuyQn c6ng phdp
nhy chri y'dirng dd rinh m4t trdi rgi b6ng m6t (v6i ngudi m6i
t6p chl drroc nhin khi m6t trdi cbn d6, thdp dtrdi 30o vl ac
tia cuc tim xudt hiQn cd thd ldm ch6y ni6m mac m6t-ND).
Bdi 2. "MQnh mOn" th6i khi
(Thu nqp khi vio "MQnh mdn")
Khi m{t trbi dA moc l6n khoAng 3 cAy sAo, hiQn ra mar4

130

l{l

tr6ng nhrr sfra, Me b0 tram trang, Irrng quay vb phla mqt


trdi, trong Ma bO tram trang cri ydu linh, hAm hung bqt b6i
(ng4m nggc nAng lttng), thgc chdt ld md.huyQt "MQnh rrdn"'
Vi lung m6ng nhrt gidy, btic x4 cria m{t trdi rdt d6 xuyn
thdu vho nQi tqng, cho n6n m6i ncii rbng: "MQnh m6n thOng,
todn thAn th6ng, nhdt th6ng thl bdch th6ng' trl thdng b6t
d4t", ccl thd sudi dm phri lqc ngu tang'

Bdi 3. ThAi nguYet ldqng chi khi


(Thu nqP khi cr'ra mf,t trhng)

Th6i thu khi (Thu n4p khi cria cAy cdi)


Tt"rr6c hdt, phAi chon m6t cAy to kh6e, tdt nhdt ld cAy
tirng, bdch, long n6o, qud, v.v. Cay ln vAt ddn, hdng ng6y
nc5 tidp nhAn btlc x4 ctra m6t trdi. Kh6ng drrge th6i khl d
nhrrng loai cA5'cri l6i r6ng nhtr cAy tre tnic ch&ng hgn, bdi
vi tre trfc n'"ang tinh hdn.
Chn phdi dftng d ph{a nanr
cAy, trlc phia cAy irUdng ddn m4t
trdi. DAt bi.n tay ln tr6n thAn
.ir,
:!,"
cAy, ct,in daru Ien 16 c61', tay kia
i'i t
htrdng tbng bAn ta1' 1* sau lthg,
i|'
todu lhdn bu6ng l6ng, ltrng xoay
la phia m4t tlili, i-{ $ phft sau, tii
hai tay sE ccj r:Am gijc nr6i, t, tr?c
i'\
$.
nhd ccj dbng di6n iii quzr. Cd khi
cAnr thay tod.n thAn t6 tO rdn rAn
trong ngrtdi. T'hu rrap hh{ khoAng
nita tidng dbng hb le du{rc. C0ng
phAi chri y vb thbi die'rn, budi tdi
H'!nh 89
khOng duoc thdi thu khi, bdi vi
ban d6m cdy hfit 6 xy, nhA cd.cbonic. Thdi didm t6t nhdt h
vAo lirc 8-9 gia, sang. Ncii chung thdi thu khf vdo budi sring,
qua su chi6u roi cria m6t trdi, cAy s6 cci td.c dung quang hop,
khi dd dudng khi m6i dhy dtr, di6n tich tAng manh (xern
Hinh 89)
11"1

LuyQn cdng ndy phAi chon thiri didrn tnt6c vd sau ngdy
rdm th6ng gi6ng Am llch 3 ngdy, nghia le' phAi th6i khi vdo
thdi gian tr6ng dhy, khi trdng khuydt thi ditng th6i khi'

I
)

M4t htrdng vao tn{t tr6ng, todn thAn buOng l6ng, }rl1'6t
"Lao cung" tyong lbng bdn tay ddi th&ng m{t trang, m6t
nhln thAng vdo m{t trlng' ng\rc hudng thing vao mflt tr6ng,
dbn dbn s cci cAm giric thdy mQt lubng rip lgc, ngrrdi sE bi
drdy lui ra sau mOt cdch khdng tg chri' hai lbng bin tay cAm
thdy c<i tit lttc (srlc hrit-ND). Ndi chung, khoAng 30 phft In
drrqc. Cd nhirng thdng mat trang mgc chdch 45o thl Lhdi kh{
tudng d6i tien lgi. con nhtng thSng m4t tring mgc tr6n
dinh dhu thl lirm thd ndo? Th c<j thd ngrla lbng bdn tay l6n
tr6n, dd ldy m{t tr6ng md th6i khl. Cung cri thd lrrng quay
vio m6t trdng, lbng bin tay httdng ra phla sau lung, vdn cci
cAm giric thu kh{ vdo co thd.
132

Cdm thrii thu khi vao


khOng s6 nguy hidni.

ngiy trdi mrta, cci mir, cci sdm,

n6,u

13i|

Bdi 5. Thdi hoa thAo chi

khi (Thu nqp khi hoa

16)

ch$u hoa tntdc m{t, vdi tu thg Me b0 trqm trang,


ldng bdn tay hudng xudng drt6i, huyQt "Lao cung' d6i vdo
chAu hoa trqm trang. Khl cria hoa sE thOng qua huy6t "Lao
cung" thdm thdu vdo ngudi.
Tlong c6ng vi6n, ldy cAy nhga rubi (Ddng thanh thrl) dd
tr4m trang ld th{ch hgp nhdt. Gidng vdi ttl thd thai hoa khi'
Sc cAm thdy khl trong lnnh phA vio mfi, tAm thhn sd tinh
t6o thoAi m6i.
N6u drlng tr6n bd bidn vd tnr6c th6c nu6c thl drlng theo
tu thd Me bO tr4m trang, hai tay gio l6n httdng ra bidn cA
hay th6c nu6c hoac dbng nrtdc chAy, cfing sE cci cAm nhin
tudng t{ vA c<j hiQu qfia t6t.

D{t

chuong

xvII. BAO KIEN CONC


(Khai ttrdt nnidu)

Khai thdt khiSu trong BAo kiQn c6ng ld mQt c6ng phdp
chudn bi tuong d6i d6c lfp khi luyQn c6ng ph6p "Thi6u Iim
noi kinh nhdt chl rhibn". Cd thd phdi hgp t6p cirng "Thi6u
l,6ur nOi klnh nhdt chl thibn", cring cd the' t$p ri6ng d{c
bi6t thich hgp vdi nhring ngudi lao dQng trl <iq lAm c6ng
viQc bAn g1dy, e6 th6' tang crrdng c6ng llrc cta hq. Tdt cA
cdc d0ng tdc dbu th0ng qua c6c huyQt "ThAp tuyn,,, nlao
cullg", "Ngrr t6n', v.v. d6' tric dQng vAo ving dbu, m{t, trn,
lAm cho dhu cic tlnh trio, m6t saing, tai th{nh, rang'kh6e, ndi
nAng linh hoat, phdng ngira bQnh t{t d virng m{t, hon nita
cbn ctj tric dung ddi v6i c6c kinh mach th6ng v6i dbu, m{t,
cdc kinh nr4ch cci quan hQ bi6'u l{ v6i dhu, m{t vA v6i eAc
nOi tang khai khidu d .dhrr, m4t. D{c biCt lA c6c crla th6ng
vdi Mach NhArn, Mach Ddc d virng mflt, cho nn c0ng ph6p
rr..q" girip {ch cho viQc d6 th6ng hai m4ch NhAm,
D6c, ctn
lidng va hdi hba Am drrong trong toAn thAn.
l3Ao kien cdng cci tdt cA.lB thrlc, s6 lbn ltrgt drrgc trlnh
bAy drtdi dAy.

Bdi

I. So dhu (ChAi.dhu)

DQng t6c

Mudi ngcin tay cong gidng hlnh chidc lrrgc, lbn lugt
134

chAi

tay
tir hai b6n chAn tric tnl6c trSn ra chAn tcic sau gdy' hai
36
lbn)'
lAm
chAi tdt cA 36 lhn (cdc thrtc drldi day cring

Cdng

Cong

__

-_.^e_4{4tqg$_,

li

An dutrng ln kinh ngoai ki huyQt, lA y6p huyQr cria khl


cOng.

lf

CA 6 drrdng Drrong

kinh dbu th6ng I6n dhu' cho 't6n dhu

cbn lt'{4ch D6c lA Duong


mn ggi ld "Lr1c
ti6t'
kinh chi hii (bidn cria Drrong hinh), cd titc dgrrg dibu
girra dinh
khdi kht ddc li ddi vdi 6 dud:ig Drlcng kinh' Chinh
tg cria
dhu lA y6u huyQt "B6ch hQi" crla M4ch Ddc' ndi hQi
6 dudng Drrong kinh' l4i ld ba "cta sd litn ho{c ruOt trottg
th6ng lQ", nrli giao luu giiia trong voi ngoiri co rh6"
drrong khOi thi",

Chfr

tri

Dau dAu, n{ng dAu, chAy mriu cam, kinh grat d trd em,
sAn phu l.,Ang hu5'et

An dudng ccj thd khidn cho mdt s6ng, dhu

<fc

tlnh

t6o.

nhtng

I
I

"Thin

ChAi rlhu cd t6r: dung lihoi th6ng Mqr:h Ddc' md


chdn tdc
song" (ctla sd trdi), ctj thd bAo vO chAn tcic, khi6n
t6n
nhilng
cri
cdn
hQi"
ch6c, kh6ng bi rung ttic. HuyQt "B6ch
goi nhrr NO hodn cung, 'I'!lttt drrorlg llgii hQi' DiOn t.hrJong"'

Chti tri
vi tl"titrg
Dau dhu, chrJng rrrAl, tdc utiii, ir tai, kliAn gigng
gi<i, diOn, Ibi dont,...
.{

Bni 2. Khai An drrrtng (NId An drtong)


DQng tric

Hai tay hrrdng xudng tld6i, cong ngcin tr6, iay phhn gitra
ddt mQt vdi ddt hai d4t vdo An dililng, ngcin cai det c+nh
dudug
huyQt "Th6i drtong", c6c ngr5n kh6c gip l+i' Tit An
ditdng'
k6o ra t6i huyQt "Titdi cldrlng" r'bi tld lai d tri An
Tdt cA 36 lbn.

136

Bdi 3. Nhu

nhin tinh (Xoa nr6t)

DQng tric:

trd vi ngcin giira cria hai tay dat vAo khcje m6t
trong rbi
ra du6i nrdt gh' thrii duo'g, ddn du6i,r6t
'ridt
thi
ra sau hudng ln ph[a tr6n. Ngcin crii dat d duoi
Ngcin

'riet

nr6t. NIidt

tdt

cA,36 lhn.

Chung quanh m6t ccj 6 dudng Duong kinh, T\ic quydt Am


Can kinh vA Mach NhAm, cci cdc huy6t nhu Tinh minh, Dbng

trl giao, Thira khap, v.v. ,,Can khai khidu d'r6t,' ncii l6n m6i
quan h giua gan vd mdt. Dbng thdi cdc bidn ddi trong ng[
tang dbu phAn rlng d nhung vung khric nhau cfia nhan chu,
ld bO vi quan trgng dd vgng chdn (chdn do6n blng nhln)
trong Tlung y. Tinh, khl, thhn cria con ngudi cht ydu dugc
phAn 6nh trn ddi mdt, n6n xoa midt kh6ng nhung khidn
nrdt s6ng, thhn trf tlnh trio mA cdn cd t6c dung thfc ddy
ngtlgc trd lai c6c ca n6ng n6i tgng.
137

{i

,'r:.ffirffiir

iwxaw"t*
Bdi 4' Tha tY

tit (Xoa mfii)

DQng t6c

mui xat
hai tay vb'o hai b6n s6ng
D4t huyQt "1"1gtl t6" ctra
36 lbn'
l6n, x6t xu6ng' Tdt cA

Cdng

li

Ph6khaikhidudnr[i,Ngrttdl4ilh'kinhhuyOtcriaph6.
T6t
viOm nrul' cAnt ntao' v'v'
nrfi ctj thd phbng tri drloc
dAY'
JU, ,,un tAP ngaY khi nr6i thric
thd con
ch6 hinh thdnh n6n cd
Ngrrdi ddi xrla cho ring
(Ong td
nOn ccj tdn gqi "Ty td"
ngrldi dbu tin Id m[i'
thd cd
khi" cria cd thd' Ia co quan
mui-ND). Mfri le "tf io"
thd thdng
Igc vdo khi sach Hit
n4p tAn, thAi ra Oni-OU"'
luyn cdng'
Il nrQt y6u chu cdp thi6t cta ngrrdi

Xoa
I
I

tho6t

(Xoa Nhhn trung)


Bdi 5. Nhu Nhnn trung

l
)

DQng tdc

xoa lai
viro NhAn trung xoa di
Ldy ngtin tay tr6 d4t

Chi tri
vi trung phong, hai hAm rang nghidn chet, mbm
nrdt m6o l6ch, n6t sdng, mbm gi6t, udng nd6c v6 dQ, dau
lrtng, ctlng cQt sdng, trd em bi kinh giat. Le huygt cdp cftr
cho tdt cA cdc trtldng hop bdt tinh nhAn srr.
HOn nr

Bdi 6. Nhu "Thrra turfng" (Xoa huyQt Thua tudng)

I)ong trlc
l)rta ngdn tay tr6 dat vdo vi tri huy6t ',Thira tudng" ma
xoa.

Cfrng li
"l'hira tudng" ld mdt huyt d didn kdt cta Mach Nh6m,
noi h6i tu ctia hai urach NhAm, edc. T!6n xoa NhAn trung
dr:iti xoa Thira ttrong. Ngodi vic thu drroc chfc nAng cht
tri cira nci ra, cdn cci thd thric ddy s{ luu th6ng gitra Mqch
l.IhArn r'6i Mach Ddc.

Chfi tri
Melo urbm, sr/ng

mit,

sttng chAn rAng, dau r6ng, chAy d6i,

cli6u.

C6ng Ii

t6n goi khac nhr: Qtry cung


Nhdn trung con c6 nhibu
(phbng khach qrly)' Qiry thi
(cung qtiy), QtV ftfta"f' 'a"i'
NhAn trung

D6c' BOn trong


(chq qiry),v'v'rlh huyQt cira Mqch
kdt ctra Mach D6c' Ngdn
I gbn k'6 huy6t Ngan giuota didnrNhdn,'
D6c vi Ir-rc duong
ndi tu hqi cta16c ur4ch

giao ld
tt""' c<i thd khoi thOng M4ch D6c'
nrinh V! kinh' Xoa *iu"
D6c th6ng vdi nhau'
*n "nO hai mqch NhAm'
138

Bii 7. T'hrii "Dia

thurrng,' (Ddy hrryQt "I)ia thuong")

D6ng tdc
I)irng dbu ngcin tay crii vA dbu ngcin tay tr6 ctia mQt tay
dat 6 hai canh cta huy6t "D!a thrrong", ddy ln rbi thA l6ng,
139

sau khi trd vb


lbn.
I
I

I
I

I
I

C6ng

d trl

cri lai ddy ln, thA l6ng .'. Tdt cA 36

li

"Dia thrlong" ld huyQt cria T\ic drtong minh Vi kinh, ld


ndi hQi tg cria Thri tuc duong urinh vd M+ch Khiu'

Chri tri
M6o nbm, chAy d6i, quring ga. Ddy huyCt "Dia thrrong"
cd thd lAm cho drtong kh{ thanh s4ch b6c l6n trdi' bAo v
thhn kinh, tr6nh m6o mbm, phbng b6rth chAy d6i'

dbu dtroc phAn rinh trdn ltrdi. Rcu ludi lA b6 ph{n dbu ti6n
drroc lrra chon dd vong chdn trong Tlung y. Dirng ludi d6nh
r6ng trlc ld vAn dQng toAn b0 ludi vi kh6p hDrm. Cdc huyQt
"Kim tAn", 'Ngg" dich' cring hoat dOng theo, tdng crrdng sU
bai tidt nttdc bot.

Xdt vE toan b6, nu6c bot dttoc coi Ia "Thin thriy", "D6c
chi t6c sinh" (ldy drtoc nci thi s6ng), xdt vb cgc b6 thl phuong
phdp nAy cd thd phbngtri drloc tdt cA cdc h6nh thuQc khoang
mi6ng.

Bni 10. Nhu "Gi6p xa" (Xoa huyQt "Gi6p xa")

Rdi 8. Khau

xi

(Go ring)

DQng tdc

DQng t6c

Ngdn trti ctia hai tay dat vdo huyt "Gidp xa" 8 hai bn m6.

Hai hdn, tr0n vd du6i gd viro nhau 36 ldn.

Cong li

C6ng
I
)

li

"Gidp xa" la huyt

G6 rarrg kh6ng nhung lAm cho t'6ng chdc, kh6e nrd cbn
cci thd chta dttclc bQnh dau rang, l6ng rang' BAng chdn dQng
dd thOi thuc hai ur4ch NhAm, Ddc th6ng v6i nhau'

cta T[ic

drrong minh

Vi kinh.

Chi tri
nd, srtng m{t, cdm khdu. Xoa
huy6t ndy ngoii vi6c chira trf c6c chrlng kc' trdn cdn cd th6'
Mdo mbm, dau rAng, sung

ldm tAng th6nt nhibu nu6c bot.

Bdi 9. Thigt

lait nha (l-ny lutli dfinh r[ng)

DQng tdc

Ldy cthu ltroi ddy di ddy lai mflt ngodi cira hai hAm rang'

C6ng

li

Ludi la linh midu cria tdrn, mqi triQu chdng cia ngit t4ng
140

Bdi 1i,. Can tdy lim (Rira nr4t)


DQng tr{c

Hai bAn tay dat trn m{t, mQt tay dat ngang tnldc tr6n,
tay kia dAt dqc mQt b6n m{t. Thy dAt ngang xoa ngang tr6n

l4l

trdn rbi chuydn sang xoa doc cirng m6t b6n ntd, sau dcj birn
tay dqt dgc xoa dqc l6n rbi chuydn sang xoa ngang tru6c
trdn. crl th6 hai tay luAn phin nhau xoa hai b6n md, ldn
tdt cL 36 lhn.

C6ng

li

HuyQt "l,ao cung" ld mOt drtdng thOng l6n d6n ra ngoai


cd thd, urQt trong ba cita sd l6n vd ld huy6t vi quan.trqng
dd nQi khi ngoai phdng. Ap tay l6n mqt trlc ld cd thd "nQi
kh{ trr thq" (tU hdp thu nQi khi cria minh), cci tdc dgng bAo
kiqn todn bO virng ntat, chila trj vi phdng ngita duoc chring'
tC liCt

da

thhn kinh virng rn{t, chdng gid vd chdng nhan nheo

nit.
Biti 12. Tha cinh

trirl' (Xoa cii g6y)

DQng tdc

Hai lbng bdn tay d4t ngang trdn ddt sdng cd (nQt tay
dat trCn, mQb tay dat dudi), hai tay xoa di xoa I4i n$rQc
chibu nhau.

C6ng ti
Thy tr6n xoa l6n t6i huy6t "A llt6n", tay duoi xoa xudng
tdi huyt "Dqi chiry" cria Mqch D6c, xoa kb srit cric dudng
kinh T\ic th6i drrong, Thir thidu dm, T\ic thidu Am, Am
khi6u, Drtong duy,v.v. Xoa nhrt vay $fp lch cho viQc khoi
th6ng Mach D6c, chita c6c bQnh vb d6t sdng cd, v.v.

t42

Bdi 13. Minh thi6n cd lOann trOng trdi)


DQng t6c

Ldy ngcin gita cta hai tay dtt vAo hai 16 tai, sau dd tdy
ngcfn c6i vd ngcin tr6 cria hai tay bring vAo nhau 36 lbn. Sau
khi bring xong, dtng hai bin tay bit chat hai 16 tai rbi gi{t
m4nh ra 3 lAn.

C6ng ti

ttl

Co thd con ngudi tuy chia thnnh cric phti t4ng, erlu khi6u,
chi b6ch hdi, v.v. song chrlng lai li tirng b6 phQn cta mgt

chinh thd, dbng thdi m6i bO phAn lqi lA m6t chlnh th6'nhd.
Vi du tai khOng chi la cd quan thlnh giric don ld md cbn cd
Ii6n quan mit thidt v6i c6c phri tang kinh lac. "Linh
Khu-I(hdu van" vi6t: 'Tbi le noi tg hOi cria c:ic t6ng mqch".
"Linh Khu- 'Ih khi tang phri b6nh hlnh" vidt: "Kh{ huydt cria
12 kinh mach, 365 lac thdng ln m6t rbi di t6i cric khOng
khiCu, dttong khl cria chring I6n ddn m6t tao nn chrlc ndng
nhin, bi6t khf ctia ch0ng tich I4i d tai tao n6n chfc n6ng
nghe", "Linh Khu-M4ch d6" vi6t: "ThAn khi di vio tai, th{n
vA tai cci thd nghe ngu dm vAy". Ttong "Chrlng trj chudn
thAng" cd ghi: 'Phd khl hu thl thidu khi... s lAm didc tai".
Qua nhttng dibu duoc ghi chdp d tr6n cho thdy m6i quan hQ
gitra tai vdi kinh lqc vd phri tang. Drinh tr.6ng trdi ld klch
thich cric kinh lac cci li6n quan vdi nhau, liur cho tai nrqnh
l6n kh6ng bi di6c.

143

,,'jr-;l*,*ffi
.,'i,

-,-

"

'Fi.f;fli
" : ,:rlE:li"l i
--,--; :,.S.1!*9.c*"i..

ngcic ng6ch trong co

Chuong XVItl. NIIUNG DIEU NGI-IOI

t-tJYEN CoNC XEi.l


I.

'

I
I

nrnr

c6ng lh gi.

m6t bin phdp vAn ddng nhhui bAo vQ srlc


kh6e, chtta trQnh, mang ddnl neit bAn s6c dAn l6c trong di
sAn vAn hcia rttc rd cia Tl'ung Qu6c. Ddy lA mdt phuong
ph6p rdn lrryOn tinh, khi, thbn d6c dAo, nhd d<j khidn moi
ngrrdi cci thd thr.rc hiQn qu6 tlinh trr di'6u tiet co th' sdng,
tAng crrilng thd chat. Kiri r:6ng cbn la trion lth,ra hoc vila
maug t{nh cd truybn vita mang tin}r trtl tl'trng, tlir drroc benh
tAt, ldur tang tuoi tho.
'I{hi" le nQt nh{n thrlc girin cldn vb hiQn trrong tr/ nhin
cira ngrrdi dr)i xrta. Ttong sach "CAr:h nhac toAn thd" viet:
"Con ngudi ta s6ng clugc hohn toAn nhb vdo khl nAy"' "Y
m6n luAt ph6p" cnng viSt: "Kiri tu thi hinh thanh, khi t'dn
thi hinh madi Ithf trong co th' cri hinh thftc bidu hien phong
phri vi da d4ng. I{hi co bAn nhat la "nguyn khl", cbn ggi
la "chdn khi", tt'tc la "hhi chAn nguyen', titih khl tin thi6n
duoc ldy bdm sinh til cha ute. Tiep theo ld khi thtiy cdc, cdn
goi Ih "dia khi" (b'li tgtl c6c tluoc nlgc lOn tii dCt), li loai
khi drtoc chuydn hrja tir cdc chat dirrh dttilng trong thrlc An'
Thf ba li khdng kh{ mA 1,}rdi hzip thu vAo, con gqi lA "thi6n
khi". Ba loai "khi" nAy cdu t4o nn rtrqt loAi vAt chdt tinh
vi, cci srlc hoat dQng rdt nranh, chting luu th6ng khdp moi

Khl

r44

cOng lA

thd. VAt chdt tinh vi dd le mQt trong


nhttng chdt co'Qfln ael tao nn cd thd con ngudi. Nd dugc
bidu hi6n bAng i{c hoqt dQng sinh ly trong nhung td chtlc
khdc nhau, nhrr'ph[ t4ng, kinh lgc, v.v. Cd b6n hlnh thrtc
hoat ddng: thAng, gi6ng, xudt, nh{p, vA cd nhfrng t6n ggi
khdc nhau. VI'dy. kh{ cria phfi tgng gbm cd: t6nr khl, ph6
kh{, tl kh{, vi k}ri, ,ttrAnlkhf, v.v., Ngodi ra cbn cd kh{ cta
kinh lac, nhtr d-inh k}l{,
kh{, v.v.

"g

Qua srt do clqq crla'lac nna khoa hoc, kht phrit ra d ngudi
luven kh{ c6ng'th6.n ttAU Up gbm nbrtc x4 hbng ngoqi, "tlnh
clicn", "scing hato, v.v. nKhf' cria khf c6ng ld ruQt tln hiQu cta

sinh urang v*

v{t

gfruy":" tAi nd ld vgt ch{t.

Vi6c rdn luyln 'khl" urA khl c6ng ncii t6i lA sg rdn luyQn ,
"nguyn khi" hoAc "phan kh{'. Loai "nguy6n khl" ho{c "chAn
lchi" dci tudng drrong vdi

rrf" aU khring benh tat trong co thd


con ngudi, lA ndng l{c thich rlng vdi ntOi trudng bn ngoAi'
vA nAng lrrc phuc hbj co thtr.'b6n trnng cfia con ngudi.
"C6ng" trlc lA thdng qua rbn luypn, khi6'n cho "nguy6n
khl" duoc vqn hAnh nr6t cdch blnh thulng, thinh \rUqng
trong co thd, tric IA c6ng phu nhrr ta vdn thubng ndi. C6ng
phu cci nghla rdt ri)ug, nd cci thd drrgc dirng tld chl thdi gian
lu;'6n c6ng, chdt lrrqng luyQn cong, d0ng thdi cbn cd th6'duqc
dung dd chi phtrong phtip, trlnh d6, bAn llnh luyQn c6ng.
'ltiur lai lA c.ich lu;yQn "kh{".

di luyQn kh{ cdng r:o thd phbng chtra bnh bdi vl kh{
c6ng cci tric dung khoi ttr6ng kinh lqc, dibu hda khl huy6t,
cAn blng Arn duong, dibu ti't c6c chrlc n6ng cta pht tgng...
Sd

t45

II. Hidu nhu thd nho vb vdn db c6ng ph6p phAi trAi
qua qud trinh "Thibn".
I
t

)
l
I

Mqi ngudi dbu bidt ring "Thibn" lA chir gqi t6t tit chfr
"Dhyanau trong tidng Phan, trlc lA an dinh, ngilng chi mQi
tgp niQm. Dibu nAy chAng 16 mAu thuin vcri nhrtng vdn db
nrA chdng tOi lu6n nhdn di nhdn lai rAng khi luygn cdng
"kh6ng cbn nhAp tinh", khdng chn tht y, khdr:g dem nhtng
khdi niQm cria c6c cdng ph6p kh6c nh4p vi,o c6ng phaip
ndy'?

Dring v6.y, trong thlc tin giAng day cria chiing t6i, lbn
nAo chring t6i cung nhlin m4nh-: "Kherng cbn uhri.p tfnh,
kh6ng chn thtr y khdng n6n dem nhrrng kh6i niQm cria c6ng
ph6p hhric nh4p vdo c6ng phrlp ndy"; thlm r.:l.i cbrr rrdi di
ndi lai rlng: khi luyQn c6ng "r'6i dibu kiQn, ttt thq ddng t4;:
phAi ch{nh x6c thi cri th6' ncii chul'Q11, ca hat, xem tru.Y"6n
hlnh, nghe nh4c, th{m chi ccj th6' an mQt cdi gi iici ""' Song,
hic mdi luydn cbng thr.ldng cci thd crldi rrcji tho6i m6i, nhung
tAp dugc mOt hic thi tie'ng cuo'i n<ji van dhn, cu6i c.rng lb
irn l4ng. Bdi vi nguoi luyQn c6ng phAi giu irao cho co the
lu6n 6 trong mOt c6i "khung" chinh x6c, hi thdng thiiu hinh
trrrng rldng can phAi dibu khidn d6ng t,ac" Htrn nrJa hhi cci
"kh{ cAm" t\r khAc sE "ddng tt'ong si1 ttt yrn tinh". tll{rr chi
con cd cAn gi6c "phirr diou nhrr titt" v6y' 'tri' clat dtldc tl'ang
th6i "dQc lap thu thhn". tfc ld da thgc hi('n drroc nitrc tlich
"an dinh, ngi.tng hdt c.ac tap ni6rrr", dd lA " I'hi'On".

l
I

Nhu vAy khOng chl lAm cbo ngrtbi nri:i lioc tr6nh dut-lc
n6i brlt trlt vb viQc kh6ng bidt ldur c6ch nAo di nhAp tinti,
md cdn ld nrQt phuong phap hrru hrQu de' iriiutr nhltug sai
lQch. Dbng thdi "klnh" drroc luyQn ra cung riit ldn, khi tha<r
146

tdc "n6i hhi ngo4i phcing" ctng khdng cbn lAm dQng t6c
chudn bi nita.

III. Khdng chd thdt tinh, tridt cr{ch dibu li.


T\ung y gei -hi, nQ, tlu, tu, bi, khring, kinh" trong tlnh
cAnr, y chl cria con ngubi Ie thdt tinh..Dibu d<i kh6ng chl lA
sr.t phAn rinh chri quan cria con n$rdi vdi nhitng klch thlch
cria ngoai cAnh, mir cbn id nhttng ydu td quydt dinh s1t sinh
tt, tbn r,ong cira con ngudi. Cric chuyOn gia khoa tAm thhn
hoc cho ring: khi nAy sinh bdt crl m6t bidn ddi ndo v' tlnh
cAm thi "bd tt{ IQnh tdi cao' ctta cd thd con ngudi lA dai n6o
dbu "dibu binh khidn tudng", tidp dci d6n ddn mQt loat nhtng
bi6n ddi.phrlc tap vb nhlp tirn, nhiQt d6, r,'v. Cho di trdn
gudltg mat chi "hoi gqn scing", nhtrng thd gidi nQi tAm dA
nhrr "bao trip". NgLiy khi chi chn nh6n mat, c6n m6i, trdn
mdt, mat ndi giAn, ngiri6'n rang thl b6n trong cd thd da cd
nhitng tcin thrrong nghiOm trgng. tsdi vi bdt crl mQt viQc gl
gAy ra su phAn rlng d'Ou ghy tdn thdt chrl kh6ng phAi lir teng
cudng cho he th6ng ruiSn dich. Khi ntji "hf trle kh{ ho6n"
(r'ui mitng thi khi hodn hda), nhtrng qu:i vui mitng ctng cr5
thd gay thuong trjn d6n sinh mQnh con ngrlbi. Cd th6' khdng
huy cuQc s6ng".
ngoa mA nr5i rAng: "Tinh cAm li chidc g.^y
"hl
Do dd chung ta cbn phAi bidt cliEu hhidn str phibn nhi6u ctia
"thdt tinh" ddi vdi nrinh, di6u nby hdl sfc,quan trgng d6i
v/;i rrg$ili luy0n kh{ c0ng.
Nguy6n nhAn b6n trong ddn ddn bQnh tat Ia sg phdng
tfng thdt tinh khidn cho kh{ chdt trong cd the' h6n lo4n,
cho nn thdi xr/a cri cdu: 'Hj tdc kh{ ho6n, nQ t6c kh{ ta,
tu t6c kh{ kdt, bi t6c khl tdn, kinh tAc khl lo4n" (vui thl kh{
hodn, giQn thi kh{ tir, tru tu thl khl k6t, bubn thl khl t6n,
t47

'

"L:tj

'

'jti:
'+artil#m$e$r'

kinh sg thl khl lo4n), Dung nhu trong "NQi kinh" &l vidt:
gi$n sd thudng tdn ddn can, vui quA sE thuong tdn ddn tAm,
lo ldng thudng tdn ddn tj'vi, bubn ba thuong tdn ddn phd,
kinh sg thrrong tdn ddn thfln,... Thdt tlnh thdi qurl s thdong
tdn cA th$n vFr tAm, ph6t sinh bQnh t{t' C6ch db phbng ld
tang crrdng sg tu dudng tu tudng' loqi b6 mgi suy trl tqp
niQm, "v6 ng1", "chd tham", chd quri u mong m6i nQt crii gi,
s6ng theo quy lu{t t{ nhi6n, lAm cho tAm hbn thanh thAn,
ngudi thtr th6i.
Ttim l4i: "Bdch bnh dbu sinh ra do kh{' Bhng viQc dibu
ll kh{ cOng mQt c6ch thlch d6ng sE chta tri dttgc bdch bQnh'
C6c b{c hibn tri6t thdi xrra dd s6ng tgo ra nhibu phrrong
ph6p bAo v stlc kh6e crj hiQu quA, ndu biSt c6ch luyQn cho
diing phrrong phep thl chAng cbn Io lI khOng trit ndi bnh
t$t vA co thd sE IuOn drrgc kh6e rn4nh, thu thdi'

sinh hogt, ngrrdi luyQn c6ng phAi bidt cach s6p


xdp cho t6t. An udng phAi dibu d0, khOng dtloc an quri dcii,
qud no, an it nhtng thrlc cci vi cay, d6ng nguQi l4nh ' An
VO rnat

vd ngri, thrlc vA.lFrnr viQc phAi c<l gid gidc, kh6ng dtloc nghiQn

sinh hoqt tlnh duc ccj di'u dQ' Thudng


ngAy phAi ui y thrlc sira ddi nhttng tu thd di drlng, ngbi,
nlm b! sai lQch. PhAi "ddng nhu cdy tirng, ngbi nhrr chu6ng
dbng, nAm nhrr c6i cung, di nhrr gi<i thdi"' Tlrroc khi luyQtr
cOng phAi giAi quy6t d4i, tidu tiQn, m{c rio rQng, th6t lung
l6ng. LuyQn c6ng trong phbng nn md crla sd dd khong kh{
trong phdng luu thOng, song cung chn db phbng gid lira' O
ngoAi trdi c6 g6ng tini noi cri cAy' c6i, hoa 16, cci dbng nudc
chAy nhrtng mgt ddt kh6ng dm thdp' M6i lhn luyQn c0ng
kh6ng du6i 30 phft.

nrqu vh thudc

t
]

148

16,

IV. T[dn t1r tiem ti6n vb ch6c chdn, vfing vbng.


Irlgudi mdi luyQn cdng thrrdng hay cd tlnh trgng nOn
ncing, chi mong sao trong mdy ti6'ng dbng hb dE hgc duqc
tohn b6 c6ng ph6p, ho{c cci ngay "khl cAmn. Thm trqng nAy
cci thd hidu drtgc, song thrldng li "mu6n nhanh nhrrng lgl
chAng dugc cho".

"Thidu LAnr khl cOng nQi klnh nhdt chl thiEn" lA nrQt c0ng
ph6p dugc xAy dirng n6n til nrQt lo4t nhtng trang thd hgp
li. M6i mQt bd c6ng dEu cd nhfrng mgc dlch vA y6u cbu nhdt
dinh, khi luyn cdng ldm kh0ng dting yu cbu vb trt th6 v4
thdi gian thl sE khc! lbng dat drrgc nhtng mgc dlch nhdt
dinh. N6u khdng dqt dugc muc d{ch vA y6u cbu thrl nhdt thl
khri cci thd tidn tdi muc d{ch vd yu cbu thrl hai. Ndu luyQn
cOng md n6n ndng, sd sii, b6t xdn cdc c6ng doqn thl kdt
quA chi Id m6t sd tu thd t4o dring mA th6i, ho4c ngay cA teo
dring crlng kh6ng grdng ndt. Nhu th6 de khdng dat dugc muc
<lich tang crrbng srlc kh6e, chrla tri bQnh tflt, lqi cAng khdng
thd ncii gi tdi viec "nQi kh{ ngogi phong" d6' chfra bgnh crlu
ngrrdi, cho n6n chn phAi tuhn trl tinr tidn, mdi budc di lA
;r.rQt ddu dn, sau khi thqc hiQn dttgc mQt nrgc ti6u lei hrrdng
tidp ln mQt ngc ti6u mdi, t{ch lny dd thAnr h{u vtng ch6c,
lai tien th6rn mdt brt6c, d6t nhitng nbn nrcing cao hon.

V. LuyQn cdng phAi thgt kin


ndn dirng ntii ndy tr6ng nrii ng.

tri,

nh6n lgi, khdng

Co thd con ngudi lu6n d trong trqng thdi kh6ng ngirng


dibu chlnh sg cAn bAng 6m drtong. Ngudi luyQn c6ng th6ng
qua vigc rdn luyn hAng ngdy dd dibu chlnh s\t cAn bAng Am.
drrong trong co thd mlnh, dd git dudc trang thdi kh6e mgnh,
149

dibu khdng crj chd t$n r:irng. Ngdy h6m r,ay rbn luye?l
khidn cho su cAn blng &m drrong trong cd thd drroc dibu
chlnh, cd thd cAm tliAy thoAi mdi, ngdy mai do vi6c thay ddi
m6i trtldng b6n ngohi hoac b6n trong ccl th6' lt6n nAy sinh
sr.t mdt cAn bing moi, lai phAi tiep tuc ren lu'li: lai ttt dhu
dd dibu chlrrh.Chlctitrd.iciua sr{ rbn iuyen gian !;hd, Iarr dAi
vd hoc c6ng lf nrdt cduh cltAn'r chi, ccl hQ thr5ng lhi ngrrdi
luyQn c6ng tndi cri thd thr1c hi;n drlcc st{ chuytin bidn til ilit
b6nh d6n l<do tlni tudi tho, til phbng b6nh dcn khcs tnauh,
tir mOt ngi{<ii cri bOnh trd thdnh mdt khl t:or.g su N iu chi
rbn luy6n ther: kidrr "b[ta clrtc, bita cdi'thl khong t]rd cii hieu
d<i lA

quA dttoe.

PhAi luydn ki0n tli trbn bl vd phAi lirJdt, qua 1;itri iloan ttrel.
m6i" Cdng ccl briLn cr'la cdng phdp ndy la IUA bd tratl tlrttr1,,,
Me b0 tranr trangdrroc t'Irlgdtrng lQng l'6i nh:it vi" ltirt LlrrA
cfing 16rr nhdt. Nh'.tng liryQn tram trang c6rrg hha hh0 kiitrrr
(thdi kl rrhy cci thil md nh4c nghe dd cAn bdng,, t,ao ii6n rid
hAi hba) vh ctrrg trrh6 gian khd. Mdy nghy ddu lrrl'Ctt

hip

"r-trtt

ngttdi sir. lAn


chi, mdt lbng tin, b6 l,qp rrrla chirng. Thrrc ra chi clr thel
kin trl, clrlu drrng gian khd trong 10 ngdl', 'h6.t ng)y lthd
tAn ddn ngdy canr lai'rthi s6 cci mdt tr4rig tirdi mol.

s6 cci hign turrng ctl

uht?c tudi, ccj

ui6t

scj

Tlong vticiri hria l<hf c6ng phong pliir ,:ri.i 'l\'ung (1rr(-rr:.
nhrlng b6ng iroa lri diQu rriti'Att dejn.rrrrlc kh6ng tte trr xtid, I'icir
churrg, bdt cr.? ln0n phd.i I'iil c6ng ndo c0ng d'eu r:ti th' cliilt.
dugc bQnh, ldm chr.r cd thd kh6e nianh, bdt cii nr6t r:fiirg irliiilr
ndo cring cd cai dac sic ri6ng cr3a nti. Ngrtili lriyrin c,'ltr;, c14c
bi6t la ngudi m6i lrryQn, phAi ldm thdnlr tlij c:ron dr.{oc r:ho
mlnh mQt cdng phrip tdt nhdt. Chring t6i r:h.r ring cci ba
150

nguycn tric: m6t li c6ng phrip phAi don giAn, d6


hoc, d6
luy6n; hai lA cOng phrip phAi thu tttroc hiQu quA
nhanh chdng,
16 r6t; ba ld ci,ng phap phAi an toAn, dring tin
cqy, kh6ng
nAy sinh l6ch lac.
Rdt niri.u thuc td cho thdy "Thidu Lam n6i krnh
nhdt chi
thiEri" hhi cOng lA m6t c6ng phrip thrrgng th6ng,
d6p rlng
dAy c{tr cA ira nguyGn tdc tr6n.

VI. [ing p]rd rn6t caich d6ng ddn vrii nhfng cim
giric vir nhung vA'n db ndy sinh trong khi luyn1Orrg.
Sau lrlii bdt dhu lu.y6n c6ng, miiin ld luyQn c6ng
dring
theo yu chu cria c6ng phrip nAy v6i ttr th6 chfnh
x6c, thi
tdt ydu nA-y sinh m6t sd cArn gidc mi tru6c kia kh6ng
hb
cci. Dci ld tric dOng cria ..ri6c luy6n cOng, srt phAn
rinh vb qu6
trinh c6n bang &m rJ,long trong co thd. Ditng nOn da nghi,
so st. phii ki6l tri tap hiy6n ddn cutrg.
1. Tl.ong khi luy6n cor: g se cci hin tudngndc,

trung tiQn,
dd la hi6n tdgng binh thrrdng, thubng goi lA hiQn
tugng
thang thanh, greng troc, biiri irtr bQnh khi. Cd ngudi
ndi
trong qud. trinh luy6n c6ng kh6ng duoc trung tiQn,
ndu
kh6ng s6 tdn thtrong dCh khi. Crtch ncii tl<i kh6ng
th{ch hgp

cho cdng phdp nAy.

C0ng ph6p ni1, cho ring nhfing troc khi (khl


bdn) nhdt
dinh phAi duoc xudt ra ngoA.i co thd.

2. ,Soi bung. Lu1,Qn c6ng ddn rn6t giai do4n nhdt


dinh thl
tirdy trong bung k6u cfc dch, nhting kh6ng cd trung
tin. Dd
ld su phAn dnh srJ v6n hinh cia chdn kh{, ggi ta itoi
minhr
(sa'r de,ng). Dibu dd ndi l6n viQc luy6n c6ng
da b{t Ahq nh0;

cAnh.

151

phAn nao dd trn cd thd cAm thdy dau m6i'


hudng nhtl sau: mQi le do chrra vdot qua kh6i

3. MOt vai
Cd ba

tlnh

bO

giai dopn mQt m6i, ctl kin trl t{p nhibu d phhn diri hoac
hai cdnh tay t! nhin sE hdt; hai lA do tu th6'chrra chinh
xdc, thudng lA d phhn eo lung trd l6n, nn h6i y ki6n ngudi
hudng dAn ho{c c6c b4n luyQn cdng khric dd u6n n6n tu
thd cria mlnh; ba lA "khl" tdn cdng viro d bQnh, phAi kin
trl luyQn cOng ddn ctrng, chd ndn b6 qua md hodi cdng tAp
bdy nay.
4. Tlong khi luyQn cOng thdy tr6n ngudi mlnh t6a ra niri
kh6t ho{c niri thon ctia hoa qud thl dri Id hi6n tudng t6t,
chfnh vl luyQn cOng c<5 hiQu quA t6t nn m6i cci hiQn tudng
dac bigt niry. Ndu ngui thdy uriri hdi tanh' miri muc thdi cira
det thl dci ln miri cta kh{ d phri tqng, ddy cong la hiQn tddng
blnh thudng, ltic ndy chdn kh{ xua dudi ta kh{ trong phd
t4ng, bQnh khf dugc xudt ra b6n ngodi.

5. Sau khi luyQn c6ng thrtdng ngu it. "Thhn" dby dt sE


kh6ng bubn ngu nfra, n{c dn thbi gian ngri giAm di nhrrng
tinh than lai cAm thdy thlnh vdQng, dci ln hiQn trrgng binh
thudng, kh6ng nOn lo ng4i. Nhung cbn lrru y, ddi v6i nhtrng
cAm gi6c xudt hiQn sau khi luyQn c6ng thl chd nn qud milng
rd vA p0ng khOng n6n tlm chu mQt cdch cri f thrlc, mgi s{
crl dd nc5 phdt tridn t{ nhi6n, th6i d0 d0ng d6n hon cA ld
vdn tidp tgc kiOn tri luYQn tfP.
6. T. i sao khi luyQn c6ng m6t khong md ndi? Cd hai khA
ndng: nQt Il thidu ngu, hai lir m6t chrla quen vdi s{ tham
dqr ctia hoi th6 trong luyQn cdng. Nhtrng ngrrdi do thidu ngu
thubng hay ngrip, v{y thl crl di ngti, ngri cho dAy rbi mdi
luyQn cdng ti6p, ndu mi6n cttdng luyQn vAi lhn chAng thA di

t52

ngu cho kh6e. Nh0ng ngudi thuQc ll do thf hai thl hay n6n
ii6p tuc kin trl luydu c6ng, mgi vdn db s t{ kh6c dugc giAi
quy't.

7. Tlong khi luyQn cdng cd ddm thl ldm th6 nAo? Cd thd
nhd ddnr di, song nudc bot thl kh6ng nhd ra, phAi nu6t vAo
bung, dci li tan dich do lrrdi ch4m vAo hAnr tr6n gAy n6n.
Tit cd ch{ kim, bdt crl nhA dudng sinh hay nhd v0 thu{t nAo
cring dbu chri trqng de' "ludi d{nh hAm tr6n',, bdi vl ham 6ch
trn ld vi trf cria huyt "Thin trl". Khi ludi det vdo huyQt
dci, trong mi6ng sE ti6t tAn dlch (nrr6c bSt). Ten dich dd lA
dich ti6u h<ia, kh6ng nhirng girip cho viQc tiu hda, mA ebn
ldnr hcia ra kh{ huydt khi nu6t xudng H4 dan dibn. Vl vAy
khi luy6n cOng chd n6n nhd ntr6c bot di, vl chring cbn lAnr
cho cd hong kh6i bi kh6. Ngtrdi xua ncji ,'Nhd nudc bgt xa
s6 tdn khi', "nhd nudc bpt nhibu s6 tda kh{',.
"BAn thAo cudng mqc" cta Ly Thdi TlAn vi6't: "Du6i lu6i
trr khi6,r, hai khidu th6ng tAm khl, hai khidu th6ng thfn
dich, ggi le thi6t tuybn", cbn cdc chdt bAi ti6t ra kh6i co th6
nhu mb h6i, nttdc mdt, nudc ti6'u dbu cd mti vi khAc bhudng
(dd le chdt mAn, chdt h6i). Duy chl c<j nu6c bgt lA hoi ngbn
nggt, nudt vio bung s6 cd t6c dgng trg tl khai vi. Dibu dd
chting t6 tdn dich rdt qiii.
ccj

8. Khi tinh thhn khdng drrgc vui v6, cci nn luyQn c0ng
kh6ng? Kh6ng nn, nhdt dinh phAi chd khi tinh thbn trd lqi
blnh thui:ng mdi nn luy6n c6ng. Khi tinh tlihn kh6ng blnh
thr/dng, thhn kh6ng tlnh tdo, y h6n loqn, hoi thd g{p g6p
cho nn khci luyn c6ng. Thnr trang kh0ng dn dinh cbn lA
ngubn g6c gAy bQnh, nhg thl ldrn cho m6t ngri, dau dhu, kdm
dn, huy6t dp ln, n{ng thl dAn t6i sU tdn thudng khl chdt,
153

uxrd!*ttffi ffi f*lhl,#&*$'s,ili"

bdt'liii ddi vdi sfc

'

kh6e, va giAm rudi tho,.

9. LuyQn cdng phrip niy c<i n&y sinh hin tudng sai l6ch
khdng? Ndi chung cOng phrip nAy kh6ng nAy sintr sai l6ch,
chi cd nAy sinh sai l6ch mQt khi cltra c6ng ph6p khdc vAo
cdng ph6p ndy. Mgi cdng phdp duoc luu tnrybn t6i ngAy nay
dbu dE trAi qua srr ki6lm chfng cta thrrc tidn. h{rrc rlich cria
eic c6ng phap kh{ cdng '-lbu chloc quy vb :n6t didm lA trir
bQnh, kdo ddi rudi tho. "ilIgi con duirng du d6n ddrr Bdc

Kinh", nhrtng di bang xr: lta. dt6, reu thtiy ha1, mdy ba1,,
m6i nrQt phu.rng ti6n dbu ccj con dudng di riOng ciia nrinli,
ndu di chch tuy,dn ddr'Jng tdt s6 XA), ra srj cd. Cito nen clir
ban cci bi6.t drtor: tiacr nh!6u cOng,phrlp cli nita thi trong rtr6t
thdi gian nhat dinh cli ii6rrluvdnn.r6r c6ng phri1, nid th6i.
Cring gicing nhrl tntdc nrit bnn ccj hai con th6, ndu ban vtta
nrrrfin b6l con nil' 1rr1 .,'i:a mu0n lrAt r:orr nr.r thi r6t curic
chAng bdt, drtoc con ni.o. Bt.i vi cdch luy;,u cria. mdi drig
phap lai cci nhung dAr: didrii ri6ng cta ruinh.

PITAn

III. TJNG DUNG LAM SANC

LO, I BEXH UA CONC


PHAP "NOI KiNH xnAr cni r:ntbN"
CO TI-d CI]UA DUOC

Chuong I. NHL-ING

Can crl vho srJ thdrig kC chua thdt dby dti qua thrrc ti6n
giAng d4.y dAi iAu, luyn c6ng phap "1tl6i kinh nhdt chi thibn"
lAu cri thd chita dttoc uhirl;; i,hrJng bnh dtt6i dAy:

I. Bnlt tltudng gap t:D hc th6ng hO hdp: cAm mao, hen


suy6n, r'im ph6' quAn, giAri pird quAn, lao phdi, vv.

tl6ng tidu h6a: sa da diy, lo6t


ld mun nhot, vim gan nian tinh, vi6m lo6t dq diy, vi6m
tiri nrAt, s6i mAt, ti6u hda kdm, b6nh vb chrlc ndng thhn
kinh da ddy, dich t qud nhibu, tri, t6o bcin, di chAy m6n
2. BQnh thttitrtg gap uB |ig

titrh, I'r'.
3. BOnh thtitrtg gap trb he ildrlg tud.n hoitrt nrtirz.. huy6t
ap cao, thdp tiur, rdi loan nhip tim, b6nh vb van tim, giAm
ti6'u chu, giAm bach chu, bdn thAn bdt toai, vi6m t6c mach
nr6u, w.

' 4, Bnit tltuitttg gdp


uE hQ thdng sinh. dt1c, tidt niQu: vi6m

thAn urin, di tinh, liQt duong, dau bung hdnh kinh, vv.
154

166

B|nh thudng g,fip uE hQ th6ng n|i tit, thdn hinh: thb'n


kinh suy nhugc, dau thbn kinh lin sudn, t lit thbn kinh,
mdt ngrl, dau dbu, dau thhn kinh tga, c6c chtlng vb chfc
n6ng thbn kinh, suy th{n, hrr trung kh{, w.
6,

6. B4nh thuitng

glp

ngoqi khoa: vi6m quanh vai, vi6m


khdp, vi6m tuydn vri, chQch kh6p, nd, vv.
uA

7. BQnh thudng gqp uE da: di f'ng, ld lo6t, kh6 da,

w.

8. BQnh thui,ng gqp ue cac gid.c quan: c{n thi, thong


manh, vim mti. vim xoang, vim hgng, w.
Tlong cdc bQnh kd trn, ccj hi6u quA chrra tri. cao nhdt ld
c6c bQnh m4n t{nh thrldng gAp nhu huy6t 6p cao, c6c bnh
vb hQ ti6u hria, vi6m khdp, suy nhrrgc thhn kinh, w. Th6ng
qua viQc luyQn t{p c0ng cci th6' chfra kh6i mQt s6 b6nh nan y.
Nhung ngUdi mic cdc b6nh tinh thhn nhrr ixtori vd di6n
thl kh6ng nn luyQn tAp cOng phrip ndy.

166

Chuong II. NHLJNG THONG BAO VE

cl{uA BENH BANG I'NGOAI KHi"


l. K! la trong ky la, qudi di trong
Cac - Pho gido su ViQn

hqc

qu6i di

QuIa Phong

An Huy).

Dbng chi Vrlong Thuy Dlnh, cdn bQ nghl huu d Thuong


HAi, chita bnh kh6ng chn tidp xric vdi co th' ngudi benh.
Thdng 5 nam 1983, Dai phrit thanh nhAn dAn thnnh phd
Nanr. Kinh truybn tin vb stt tich kl diQu chta b6nh bhng crich
ph6t "khi" cria dbng chi Vuong Thgy Dinh t4i Nan Kinh.

Kh6ng chn tidp xric v6i cd thd ngudi bnh, dbng ch{ cd
thd dibu khien tit xa d6' chrta bQnh bi,ng 'khi", blng viQc
vAn dung c6ng phu ndi d6i bdn tay, kh6ng chn thudc, kh6ng
chn ti6m, khdng chn tiSp xric vdi cd thd, nhung da chita kh6i
bnh bing nAng lrrong phdt ra ttt bdn tay, hiu quA nhanh,
drrgc dOng dAo quhn chring y6u thich. Cdi goi lA "nQi khl
ngoai phcing" lir IiQu phrip vAn khi da duoc lrru truybn trong
dAn gian, li phrrong phdp tri liQu blng phrit xq, btng khl
c6ng n6n ddy (thdi na) hay cdn goi,ld xoa bcip bdng vAn khf.
O day cdc cOng phu vb thuAt n6i kinh, dao ddn dbu kh6c
v6i nhrrng m6n loai khi c6ng khdc, crich hudn luyQn kj' lg
ctia c6ng phdp ndy crlng khric v6i phrtong ph6p tg mlnh v$n
khi dd tri b6nh cho bAn thAn minh. Dd la phrrong phdp ctia
mQt s6 lt cric nhd v6 thuAt ui c6ng phu thAm h{u, drrgc sinh
ra tit nhtng thri phrip hudn luyQn dQc drio, "nQi khl" drrgc
phdt ra tit dbu ngcin tay hoAc tU huyQt "Lao cung' tyong
157

tidt phat
quang
cho
xa qua ngdn tay tudng tU nhu dibu chinh tu
dbn pin. Kh6ng chn tiSp xuc v6i cd thd ngdbi b6nh. VAn
"khl" md mlnh da luyQn drroc vA dd tu lai dd phrit t6i c6c
huyQt cia ngut i bQrrh (co bAn nhtt cdc huy6t vi chAm ctlu
thOng thudng) nhAm kich phat kinh khf cria ngrtdi b6nh,
ldng bdn tay, lugng khl l6n hay nh6 d'u duoc diEu

khoi thdng kinh lac, dibu hba khi huydt, cdn bing Aur duon6;
dd dat t6i rnuc dich tli li6u.
Theo bAn tin trong "Thp chi trr nhin" crla ntl6c t.a: Nam
1978, cdc nhd khoa hgc nttitc ta da st dung mdy do hi6n dai
tdi Thrrong HAi dc' do thu "noi khi" do nhd khi cong danh
tidng Khul'6t A Thri1, (t.hhy cira Vuong Thuy Dinh) phdt

I
)

I
I

l
I

I
*

phdng - dd le bf-c xa hbng ngoai d thn s6 lhdp. Den nAnr


1979, tr6c nghiQnr cho thdy "khi" IA ur6t loai dbng vi hat
mang di6n, cdn tin hiQu phdt ra ld scing di6n til h6ng ngoai.
Nhrtng phdt hi6n qua hai len tldc nghi6ur chring t6 rnng
"khi" cria khi c6ng srr khong phAi lA mdt cdi gi hui'bn bf, utA
lA urQt dang vAt chat tbn tai kh6ch quan. nhd dcj niA d6 gd
b6 duoc tdm min hul'bn bi tit bao nghin r)aul na)'. vd nrd
ra trang srl mdi vb vi6c nghiOn cfru khf cdng. Ilhu nhu tdt
cA nrgi sinh vAt dbu nrang dbng din sinh hcrc, co thd con
ngudi c0ng vAy. Lii,u pheip "r'an khi c6ng" trrrl'en thdng cira
nrrdc ta, vdn di ld m6t phuong phAp vAn JUng dbng di6n
sinh hgc dd chrra bQnh, nhung khi c6ng su lao lul'n chi
trong may giay cd th6' vAn khf r6i huy6t "Lao crrng" Lr6n
ibng bAn ray hoAc trdn dlu ngrin tay rbi ph6t toi co thO'
ngrrdi b6nh, hhidn ngudi bdnh cAm thdy m6L lubng hoi dm
rruybn di l<h6p nguiJi, cAm thdy tfc, t, m6i, n6ng, w; rri'Ou
ndy l4i m6t lhn nita chrlng t6 rlng "kh{" cia khl cdng lA v5t
168

chdt. Cbn vb m6i quan hQ gita vi6c giAi phcing co lf v6i tinh,
lihi, thhn vd c5"c tin hiQu thl cbn phAi dgi nghiOn crlu th6m,
chfing t6i tin ring ctng vdi stl phdt tridn cta khoa hgc, nd
sE drloc khba hoc hiQn d4i giAi th{ch rO ring.

I{in na.y, nhibu don vi trong nrtdc dang nghiOn ctlu chd
tao nhiing ruay mtic mO ph6ng kh{ c6ng, cd thd tao ra tln
hi6u "ngoai khi"- nham vAn dung vdo lAm sAng, dci s li m6t
linh vrtc m6i nghin crlu tdng hgp vb vat Iy hgc, y hgc, hcia
siuh, cht'i ddn tAm ly hoc.
Duoi day li nhrrng ghi chdp th\rc nghiQm vb dirng
lihi ngoeri phcing" de chita bnh.

"nQi

Vu Tti Bbi, nam, 28 tudi, cdng nhAn nhd mdy gidy thdnh
phO l,tic An" tinh An Huy. NgAy 27 th6ng 12 nAm 1983 bi
tai ntrn lao ddng gay xdcjng cAng ta1' ben tr6i, bd bot 3 thdng
tai binh ,,'i6n X, xr{dng gi.r' ddoc ghdp ndi, song c6nh tay
tleii lih6ng nhric ln dr/oc, cfrng hh6ng chm xd.ch db dgc drtgc.
Chup phim chn thay ndi sai 1/3 vi tri giita c6c xudng, qua
llt lieu vd tu lu} Qn tQp, tinh hlnh v6n khdng cd gl chuydn
[,i0rr. Drror: kli{ cOng stl Vudng Thuy Dlnh tiSn hdnh chita
tr"i bAng ph:it. hhi "n6i kinh c6ng", ngcin tay vi bdn tay kh6ng
iiL:'p xirc vdi crr thd Td Bbi. Ong phdt "nQi khl" vAo kh6p
khriiu tay t.rdi rrA cac huyQt cta kinh lac "Thri tarn drldng"
"Tiirrr tieu liinh", vv m6i ngAy I0 phut. M6i mQt lhn 6ng
Vr-tong phdug khi, b6nh tinh dbu c<5 phhn thuy6n giAm. Sau
3 lirn chtta, canh iay b6nh nhAn hdt srlng, tay gio l6n qud
rlhu, sau 6 lln chrla, bdnh nhdn cd thd tU glat do quhn, ngc5n
tay co dutii thoAi mdi, chur nSm db vAt drJoc.
r,''.t\'ich

trong "Tfung Hoa hht c\ng bdo" 2-1985).


159

i
' : l:.:it#

.*1i,.,

' i,'"11j,+
r:l ' '

..-

. ..".*...""-.*.,...,-i ;:a*.--.

-T-

2; Thidu L,ern

khi cdng thhn kj'.

NI Nhnn - Phong uin "Tdn Hoo nltQt

b(to")

Sring ngay 22 thdng 5, DAm Hbng Mai, vAn ddng vin


dibn kinh uu tti, nin bdt dQng tr6n sdn 96 cria v6 thuAt
qurln d tlnh Giang Tb.
Ddm l{bng Mai lA vAn ddng I'i6n din kinh xrrdt s6c chay
c{ ly ng6n 200m - 400m. Nam ngodi trong khi chay thi bf
trgng thrrong d kh6p dhu gfii, ddnh phAi b6 cuoc, I{6m nay,
Uy ban chl dqo Trqm htt6ng ddn luyQn quybn cia tinh Giang
Tb da d{c triCt mdi cO ddn chfra benh. Tidu Dim m6t minh
nim trdn nbn diit, xung quanh cci mdy c'huc ngudi vAy xertt,
kh6ng thdy thhy tliu6c, kh6ng thdy phr-rong tien tri li6rr, chi
thdy sau ndy phrit nitn im, hai chAn Dam l{6ng Mai bit
dhu rung, ddp l6n nbn. l'4Qt I6t sau thdy chAn trdi gio ln,
rbi chdn phAi gio l6n. Cci hic cbn thdy gtit ch6n phai nQn
vdo dbu gtii chAn tr:6i bi thrtcrng.
Ddy In crich tri li6u theo kidu gi vAyl Thl ra d ngcai tudng
v6 thuit qurirr ui danh srr khl cOng Vttong Thr;y Dinh dang
lam thu{l d6n'd\t nQi khi ngoai p}rdng. Ong ta dang p}r6t
phdng ngoai lchl c6cli trlilng d6' tdc d6ng vAc; ngrlbi Diim
I{bng Mai, nhim khoi th6ng kinh I4c, dibtr irba k}ii huyet,
chtta bn chdn bi thudng cho c6.

Vuong Thqy Dinh ia danh sr( kh{ r:6ng d Thrrqng HAi.


Ong drrgc mbi d6n tinh tdi dd truybn day cdc c6ng phdp "NQi
kinh nhdt chi thibn' vir,"NQi klnh trqn trang cOng". Vuong
ThUy Dlnh luyn c6ng da tr6n 20 nam. Ong tilng theo hgc
"NQi kinh nhdt chl thibn" vdi thby Khuydt A Thriy, tr'6n co
sd tidp thu tinh hoa ctra c6ng phrip ndy, kt hgp v6i r'6 c6ng

160

l
I

quybn, l4i th6m nhtng kinh nghiQm nhiEu


n*m vb trqm trang c6ng, 6ng de tdng kdt n6n bg "NQi klnh
tram tlang cOng". N6i klnh trqm trang cdng kh6ng nhftng
ldm mqnh gdn c6t, nAng cao cd nang cria thAn thd, phbng
ngtra su.y lao, k6o ddi tudi thq mi ng\Idi luyQn cdng cbn cd
thd thuc hin dttoc nQi kh{ ngoqi phcing dd chrra bQnh cho

1bm

y lgc hop

ngrr.di khric.

Ctl d6ng hai chAn cta Dim Hbng Mai lA do

ngoai khi ,clAn dg. Dd Ii chtta kd rnQt lfc sau mgi ngrtdi thdy
Vrrong Thr,ry Dinh cirng Tidu DAn drlng tga lung vdo nhau'

Vuong Thuy Dinh quay h6ng, Ti'u Dirm cung quay hdng,
Vuong Thrry DInh di l6n ph{a trudc Tidu Ddrn cli giat lti
theo sau, Vrrong Thuy Diun quay mAt trd lai, Tidu DAm vfln
di giat lni. Tham ch{ Vrrong Thqy Ddm ngbi xdm xu6ng,
Tidu Mai cring n6n dau ng'6i xdrn xudng. Sau d<i tdi h6i Tidu
Ddn ldm :;ao md crl tlQng dugc."? C6 ndi: Ctf rnQt cai gl dd
dan d5t t6i khidn t6i kh6ng thd t\r chri drrgc.

That le kj'lq. Chi dua horin toirn vio sg d6n dp ctra ngo4i
khi, hai ngudi hhu nhrr dbng thdi cit d6ng. Thgc ra kd cbm
birt nay cung kh6ng tin lAm vb nQi kh{ ngo4i ph<fng cria khl
cdng. Ngiy tnt6c tttng doc nhitng bAn tin vb vdn clb ndy'
Cd ngrrdi kd ring: Phrrong Ly Dat"ViQn phci ViQn quAn y
Tdng tham mrlu quAn giAi ph<ing nhdn dAn Tlung Qudc d6
chri tri cudc hop mat dd girim dinh vb t6c dQng ctia kh{ c6ng
d6i v6i vi r(rt. Khi c6ng srr phdng ngo4i kh{ vdo dng nghiQm
ccj chrla tnlc tr-irng d4i trdng, trgc tring kidt ly vd c6c vi
rtt khac. Ngay khi dci, moi ngddi thdy cdc vi rtit dy phlnh
to, vd ra vd chdt hin. Str dgng m6y do drrdng nhi$t dd quan
s6t so db dudng nhiQt thu phdt c6ng cta thhy Khuydt A
Thriy, khi cbn sdng, cho thdy cg cti khA nlng dibu khidn
161
1/

-T

.-

theo y mudn cUtrng dQ phdt quang ttt thAn do vAn khi, dong;
thdi tAng cttdng bfc xa hbng ngoai tr'6rr thAn thd ngr:hi bnh
dugc ti6p nhgn dao d6n, lam nhit dO 6 ho tAng cao. ()6

nghla ld, thrl nang lrrong clci cci thd trd thanh nrdt loai tin
hiQu dugc tnrybn d6n qua khdng gian vA. ccj thd lanr cho cc
th6'con nguiri tidp nhAn vi sAn sinh ra cdc hiu tirrg trorrg
cd th6'. Tdt cA uhitng rlibu dcj tA't nhierr kliOng th6' k|o:i1J
tin, nhrtng cho ddn nay v6n cbn ld ni6t ddu h6i. Con l,i:y git'l
tU m6t tdi chdng kidn stt thqt hidn nhi6n, thAt dring lA "trAm
nghe kh6ng bhng mdt thdy".

ThuAt khi cdng li di sAn vbn hcja qfiy bdu crla nrrdc ta.
Tit nhiu rram nay, clo nhibu nguydn nhAn, bi phn bdi rrhilrrg
mAu s6c thhn bi, rrcj thAt srr bi hr mil. l.Igrrdi viet ciro iArrg,
chn phAi cci str nhin nhAn dting d6n vA stl tdng hdl, nr<2t. crich
khoa hgc vb hin tudrrg ndy dd cho di sAn qiry bdu t:u:r 'i'd
qudc ta duoc phal huy manli m6, den'r I4i hanh phtic cho
nhAn loai. Khoa hoc ki thuat hi6n dai nhdt clinli se giAi dril;
dugc cAu dd vii hhi c6ng.

(T|ich trong "'Ihn IIoa nhQt b6o" 5-1985)


5. Bidu di6n Ao

thuflt cthy tinh hhi.

Nam r,uy tOi 49 tudi, lA ur6t bAc si ngoai khoa dA hon 20


nArn tudi nghb. l.igdy 30 thdng 6 nam nay, t6i bi ngA x..r
dap. Chdn phAi, tay phAi, xuong dbn g6nh vd xttdng suiln bi
gdy, con bi liCt vi thrrong tich, sudt ngdy dau ddn, r6n ri
tr6n giudng b6nh hdt srlc khd s6, dring ld sdng nrdt ngdy dii
bing m6t ndm. Mac dir dttoc chua chay chu d6o ma 40 ngdy
sau tOi vdn kh6ng thd ngbi ddy duoc. Chinh vdo thdi didm
dd, Ty y td cria tinh mdi danh su khi cdng Thugng I{e.i le

6ng \/rlong Thtr5r );i111t ddn Thanh HAi truybn day b6o b6i
kh: r:6ng. 1bi may mdn duoc Vttong ti6n sinh nh{n t4 liQu
lrAng hhi c,-ing.

Tdi rrarn trOn gitldng Phbng ngo4i khoa cira BQnh viQn
ll'ting y tinli Thanh FIAi, clai su rldi chuyQn vdi t6i nhu ngUdi
b"^n cir lilu ngly m6i gap lai. Mat 6ng ttldi crldi, hba nh6,
dii ghn, hhi6r t6i cAur thdy v6 cirng thdn thidt vd 6m 6p,
;iiji ciiu driri cira tdi lAp ttlc thuyn giAm' Khi cOng cria dqi
s'/ da ldp trtc lam xudt hiQn srr kj'11 trn ngqdi t6i, y nhd
Iri;rt cuoc lrieiu di6n Ao thuAt day tinh hdi. Phuong pltdp td
rl,rrr i,dy ioi chrra tirng dttgc nghe, drrgc thdy. Tho4t nhi6n
,;ri vd nhil lb chiia bQnh, nhttng thrjc ra IA mQt cuQc bidu
rlic{n Co ihust tlh.y tinh hAi. IOri d+i st{ ngbi cqn}r t6i duoc 6
phrit, tiri lAp tfic cAm thdy mOt lubng troi dul chqy kh6p
ngrldi, toAn thAtt rln rln rub hdi. ChAn phAi cAm thdy hoi
l:oi nonir, vii t,, i.t'rc, nr6i, tr'6n da cirrr thdy nhrr cd kiSn bbt
'Jong thtii r-Am thd5' Ibng bdn chAn co luiing khf lqnh tho6t
i:i, rtrlr)ng nhrl cti tn6t iubng tir'lr;c vd hinh ndo hft d6n'
Tlin dhn toi ltii cAm thdy cri titng loaL liim nh6 dAm vdo
ir'r,r"g t:hliri, drru clou vo ctrng. l.,ric dcj tdi [,dng nghe nhAn
,'in bnh'"'in clang vAy quanh th6t lelr: "ChAn nhdc l6n rbi
,ria!", "Chair trlrric i6n rbil". Khi ngoAr:tr dhu nliln hg, thdy
rreltli i,ao rii;-r1,ii 6)' hd h6c nrbm, ngdn ra vi kinh ng4c. Tbi
cii-,g rrgdrr rrgrlili ra! Dring lb ctii chan ligt cta t6i da gid
drl(J{: ier lrhrt r:tj mdt ph6p lq. \zUer kinir ngac vita xfc d6ng,
irrtric rrit. tii t,r'zicr ra, hltOng hb c<i ai sd tlriri chAn phAi cia
t6i, v;i",; rii,t r:lien t6i da gio l6n dtroc. (jhi thSy Vrrong ti6n
:.inh giri crrr.: t615, clich chAn t6i chitng tttul 11u;rjrg (3,333m)'
Ong nhin tOi crli,i td y th6ng cAm. Khi tay dqi su dfch sang

162
163

trrii, chAn cia tdi libn di dQng sang tr6i, bA.n tay dai su dich
sang phAi, chAn cira t6i cring di d6ng sang phAi, ngcin tay
d4i srr chl sang hu6ng ndo, chAn cria tOi hrrdng sang htr6ng
dy. GiSng nhu trong mria r6i, chAn phAi cta t6i nhtr bi bu6c
vdro mQt sdi dAy vb hinh trong tay dai srr, hoin toAn do ting
kh6ng ch6, dibu khidn. PhAi chang ti6n sinh IA nhi Ao thrrAt
bSc thby? Nhrtng nhirng dibu xAy ra thAt kh6ng th' tudng
trrgng ndi, that quri thhn kj'.

l
l
l

Ong Vuong ThUy Dlnh chtra li0n tuc b lhn cho t6i, b6y
gid ch&ng nhirng tOi ccj th6' di lai, di b6ch b6 ngoAi drrbngl
drtoc md cbn cri th6' leo ln thng 3. Ch{nh t6i, ngr-rili tn_rdc
dAy chua bao l6.u cdn r6n rl tren giut,ng bnh cung khdrig
thd trrdng tugng ndi. Ldng c&m k{ch cria t6i ddi vdi dAi str
th{t khdng thd di6n H irdng lbi, t6i kh6ng bao gid qun oir,
d4i srr dA barr cho tdi srlc kh6e vi hanh plrrlc. Vdi nr6r thiy
thu6c ngoqi khoa cria BOnh vi6n 'fYung y, vi lai ld ngubi
thita kd vd. chuydn chrra tri chdn thrrong gia truybrr nhrr tOi,
trhtng viQc xdy ra thAt nhtf mQt gidc mo, nhrl vAy lim sao
t6i c<i thd khong suy nghl, ctj thd khdrrg xric d6ng?
Bd.c

Quach Khdi l,hilong


si ngoai khoa BQnh uiQn Tlung y tinh Thuong IIdi.

4. Khi cdng

116

ctlu m4ng c6 dy

(Kh.6ng len.h Thugn, Xudng

stla chiro nfi.3t lLtl,dn hint

Giang Ib)
"Mgt c6 g6i hibn thuc nam trn girrirng, m6t ngr.roi oci dring
vd crin bQ ngbi cdch c0 khoAng 2 n6t, c{p nr6t s6ng qu6c
ch6p ch6p nhrr lcie diQn, rbi l6c d[u m6t c6i, c6 gdi lqp tfc
thi6p di trong chi6m bao. B4n nhln xem, c6 tiy ngi ddn say,
164

mgi ngrrdi drlng xung quanh ch4nr vio c6, cit lbng bAn ch$n
cia c6, c0 v6n nlm im kh6ng cga qu{y, moi ngubi hdt srlc
ngac nhin, kh6ng tin vdo m6t mlnh nta. Ong dua tay kho6t
l6n mOt c6i, theo thd tay cta 6ng, chAn c6 gai nhu bi mQt
cdi gi v6 hinh kdo l6n, ngrrdi c6 l{t qua lAt lai, mdt logt
nhung ddng tdc dep m6t dy dbu dugc thao t6c drrdi dbir ngdi
tay cong vd rung l6n cria Ong, cAnh tuong dci khidn mgi
ngudi li6n ttrdng ngay t6i c6c vi "thhn ti6n" trong tidu thuydt
dang gid phdp mbu nhiQur ngay tnl6c mdt minh. Nrla ti6ng
dbng hb tr6i qua, sau cdi chl nhe bing ngdn tay ctia Ong,',g,g_
,
dlri mdt ngbi ddy, hai md nAt dhu rlng hbng...

Ong kh6ng phAi Id thhn tin, 6ng ld kh{ c6ng su Vudng


Thuy Dinh dang phdt phcing ngo4i khl dd chita bQnh cho
benh nhAn.
Co grii ld Li6u HuQ Ha. 24 tudi, nhan vicn quAn ly kho
cria Xrrdng nhdn hiQu hAng hcia Nam Kinh, nam ngodi khi
xudng chu thang bi nga gdy chAn. Tdng y viQn QuAn khu
Nam Kinh dodn xrlong dhu gdi tri vd vir sai khdp. Bd bQt da
mQt thdng nrA b6nh tinh vdn kh6ng thuy6n chuy'n, sau dcj
c6 drtoc chuydn sang chrla 6 bQnh viQn tAy y tdt nhdt crla
Nam Kinh ld bQnh viQn Thn Honi. L4i bd bOt nrla th6ng,
bnh tinh chi tang kh6ng giAm, dhu gdi chAn phAi sung to,
ctlng d6, mdt chrlc nang hoat dQng. Bric si db nghi ddng
crlng kh6p bing dinh indc vdo xudng, nhung kh6ng dAm bAo
dtroc sau ph6u thuAt chrlc n6ng ccj hbi phuc dttoc hay kh6ng,
co ngudi ncii chdn phAi ccf khA nang bi tnn ph6.

Nhttng tin xdu dci ddn tai c0, c6 b6 mb c6i mg dy tan ndt
cA n6i lbng, hy vong vb sg nghiQp va tudng lai de chl vl cdi
chAn dau cria cO md tan vd. Dring ld mQt dbn qud n{ng nb.
165',

d;r4l4l#f lilnillf

lqi dQc r{c ddn nhrr vAy? Lai tlm ddn


mQt cd con gfi trd nhrr vfy? CO ghy di, cAm lqng, vA mu6n
tu tt.
Dbng chl Vttong Thlry Dlnh ddn bgnh vin tham ngubi
nhA, nghe duoc chuyQn nhy, IAp trlc tlm ddn nhd Li6u HuQ
He dd chua bQnh cho c6. Tidu Li6u nint liQt tr6n girrdng lAu
ngdy, g4p frng ch{ nhtr hpn h6n gap nda, nddc m6t rdn
rga, khcic ldc kd lai cAu chuy6n bdt hanh cria mlnh. Vrtong
su phu thAn ngt an rii c0, cam doan ring s chita kh6i bQnh
cho cO vd kh{ch lQ c6: Chr{u cbn tr6, phAi cti nibm tin v6i
cuQc ddi. Ong kh6ng ti6m, khdng cho udng thueic, chl blng
d6i tay mlnh, kh6ng tidp xric cd thd ngudi bQnh, chl chtra
bQnh bhng eich phnt phcfng ngoai kh{. Lbn thf nhdt, crii
chAn crlng cria c0 da cd thd ci dOng drldc, sau 5 lhn chrra
da ccj thd xudng giudng tQp di, ldm duoc tdt cA nhttng dibu
d<1 drrdng nhrr qu6 thhn kj',.nhrrng lai Id mQt sd thQt hidn
nhin! C6 g6i da bAt dbu ydu cuQc s6ng, mgi ngudi I4i nghe
thdy ti6ng hAt ctra c6. G4p mgi ngudi, c6 nrji: "Tdi dA drloc
cdu rbil". Khi c6ng Iirm bQc 19 hdt c6i dgp tibm tdng trong
T[t

l#iirls*

sao thhn sd mQnh

c6. Sau hon mQt th6ng chira tri tj' mi, chrlc nang cria chAn
c6 de dugc hbi phqc hodn toAn. Thdng 6 vita qua Tidu Li6u
dA bu6c nhrrng budc vitng ving trd vb vi tr{ c6ng tdc cria
nrlnh. SU that d6 chdng thttc ldi hrla ctia Vuong str phu.

(N.ng trong "Tfung Hoa khi c\ng


' thdng 2 nd,nr 1986)

I
t

166
i

bd.o"

Chuorrg

III

CAC MAU BENH AN


BQnh dn l: T!uong..., nam, 26 tudi, c6n bQ phbng Trt
ph6p khu Kidn NghiQp thdnh phd Nam Kinh. Do sdc dp dgn
phrio bi chdn thrrong neo thd nhg, co chlng nggc b6n phAl
b! thuong tdn, xrlong dbn gdnh gey cd ch6 vd vgn, do chAy
m6u qud nhibu, co thd suy nhugc, tU dd m6c chfng v6ng
dbu, mdt ngri, suy nhrrqc thhn kinh. Chira chgy rdt nhibrr
ndi, nhung kh6ng cci hiQu quA 16 rQt.
1'h6ng 1"0 ndm 1982 tham gia l6p hoc kh{ c6ng, cAm gi6c
luy6n c6ng: sau tubn 16 dbu ra nhibu m0 h6i, vdt vA, cd l(rc
cci hiQn tudng nrn rdy, nhtrng dbng thdi c<5 hiQn tuqng en
ngon, tiu hcia t6t, chrlng mdt ngrl thuy6n giAm. Sau l0
ngdy cci ttrdi gian cAm thdy khd chiu (Anh hudng do thay
ddi kh{ hArr, cAm thdy trong lbng bubn bgc, thbm ngrl), {t
ngAy sau trd lgi binh thudng, sau dd cAm thdy todn thAn
nhe nhdng d6 chiu, tinh thhn sung m6n, cuQc s6ng dbn dbn
':d r1u5' IuQt, BQnh nh6n xfc cdn sAu sdc mi ph6t bidu rBng:
Mdy ndm qua mdt ngrl tribn min, kh6ng seo chta kh6i,
clua luyQn cOng nay thdy cd kdt quA r0 rQt.
:"

Benh r{n 2: Tl'ibu..., nam, 23 tudi, c6ng nhAnNhd mdy


chdt d6o. Kd rhng: Til thring 10 n6m 1980 tdi nay,toAn th0n
cAm thdy hhci r:hiu, nhrlc m6i, tri chi n{ng nb mQt m6i, ngrl
{t, dau dh.rr, nhrlc mdt, chdn 6n, di chAy, mbm miQng kh6,
It nrrdc bot v,v. Qua xdt nghipm crla bQnh viQn: abumin
167

nghiQm Nhd mdy chd tao cd kh{ T}ubng Giang, Nam Kinh'
rlng: Khi thay ddi thdi tidt cAm thdy dau d ving gan'

l
I

l
I

l
I

Kd
thudng xuy6n mdt ngu, tinh thbn mQt m6i, thrldng tdi ph6t
bQnh trl, dai tiQn khd. TU sau ngiry luyQn cdrrg phdp nny
drtgc mQt thdng, khdng thdy.dau d virng gan ntia, ngu t6t,
trl kh6ng trii ph6t, ctqi tiQn blnh thrrdng, 6n ngort miQng' 6n
nhibu, trl chi kh6e hho6n cd lqc' tinh thhn phdn khdi'
BQnh dn S: TiEn".., nam, 46 tudi, cdn bQ TV giao thong
Hgp Phl. Kd ring: ThArrg 5 nam 1982, sau kLi soi da dby,
ph6t hiQn bi vi6m van tAm vi thd n6ng. Th6ng 4 narn 1983,
soi l4i da day, cgc bQ bit clbu cri hiQn tudng teo l4i' ThSng
giAm
? ndm 1983 ki6.'rn tra lqi, hien tt/qng teo cuc bO cd thuyen
It
nhung cAm thdy ncing trong d4 diry, dau ngdrrr ngdm, an di'
Til khi hgc luyQn c0ng viri thby Vu<rng Thrry Dinh, bQnh
tlnh thuy6n giAm ro rQt, an tang liAn l6u, th' Igc t6t, hiQn
tudng dau ngtm ngi{m vd st5 lhn cdm thay ncirtg trong da
ddy gilm b6t 16 r$t.
BQnh 6n 10: Thfinr,,., nam, 64 tudi, cdn bO Ty t): chlnh
tlnh An Hu1'. 66 riing: Th6ng gl6ng nim 1950 b6ng nhin
thdy tim dSp'm4nh, tnpnh ddn n6i thdy bring du6i rung theo,
khi nbm tren giui,ng cim thdy l6c lrr, nhip tim tili 130 ihn/
phrit. Mdy chgc nam nay tl'6rr b! nhu vAy, Do lo l6ng, ur6i
d6nr chl ngrl drrqrc mdy chuc phdt. Ngrr nhibu nhdt til hai
ddn ba ti6ng, thdi ky n{ng mdt ngri hAn, vi vAy Anh hrtdng
ddn chrlc n6ng cira nlribu bb rrrriy trong nci tang' Qua nhiEu
c6ch chrra cir4y, duy chi cri chrlng tim ttAp r6i ioatr lA kh6ng
hb thuy6n giem' H6 dQng n6o hay di bQ I'Ai cAy sd Id cAru
thdy tim d$p nhanh, crl nhd gi nrd.
Thring 4 nem 1984 tharn gia ldp hqc cdng phiip ndy, rndi
170

luyQn cd mrrdi mQt, mrrdi hai ngdy dE cAm thdy sd lbn nhip
tim giAm di. Kh6 hon bdt ctl crich chua bQnh nAo. Kdt quA
16 rQt nhdt ld di bQ khdng thdy khri chlu vb nlrlp tim. B6nh
nhAn ndi m6i cdch sung sudng: "LuyQn NQi ktnh trqm trang
quA cr5 {ch rdt l6n ddi vdi t6i. Nhdt dinh t6i s6 kiCn trl tAp .
ddn cilng".

BOnh rin ll: Luu.,., nan, 57 tridi, cdng hic t4i Hoc viQn
gi6o duc Hqp Phi. Kd ring: Tit lAu rbi, h6 en xong ld cAm
thdy da dhy n4ng, trrng trlc kh<i chiu. Nn kh6ng drim 6n
nhi6u. Ngodi ra hic di drlng cAm thdy hlnh nhrl chAn phAi
ngin di, di bO thudng phAi chdng g$y.

Tit th6ng 4 nam 1984 tham gia ldp hoc luyQn cdng phdp
ndy, An t6ng hin l6n, kh6ng phAi dung thudc kich thlch tiu
hcia, b6 chdng g4y, rii lqi thoAi mrii, khOng cAm thdy chAn

thip

chAn cao nfta.

BQnh rin 12: Manh..., nam, 59 tudi, cdn b0 nghi hrtu


thuQc Phbng vAt trr tlnh An Huy. K' ring: Thring 6 n6m
1983 c6t da dby tai BQnh rrin tlnh An Huy, cing n6m dd
tidn hinh diEu tri b.ing h<ia chdt. Tinh ddn nay dd trAi qua
4 li6u trinh, hi6u quA khdng 16 rQt, ttnh thbn u'oAi, d6 mQt,
t6o bcin, di dai tiqn kh<j chiu.
Tir thring 4 nam 1984 tham gia l6p hoc luyQn cOng phdp
ndy, tinh thhn tdt hin, da dhy tidp thu t6t, dai tiQn thohi
mdi, toirn thAn nhg nh6rn, ngir cring nhibu hon trtrdc.
IJQnh 6n 13: Chu..., nir,6? tudi, cin bQ nghl huu thuQc
quAn khu tlnh, Kd ring: Co thd suy nhugc, vi6m kh6p toAn
thAn da nhiEu nam trdi, d4c biQt khdp dbu gdi n{ng vd nhtlc
m6i, hai chAn n4ng nb mQt m6i, kdm 6n, chfla chqy It kdt
qua.

t7t

1984 tham gia l6p hgc c6ng phrip ndy.


Mdi t$p cd hai tuhn, d6 cAm thdy cdc khdp tit cim giric dau
ddn khdng dau nfta. Tlgm trang hon mQt tidng khdng thdy
mpt, 6n ngon, bQnh nhAn phdn khdi hAn.

Til thtrng 4 n6m

BQnh dn 14: Hodng..., nam, 65 tudi, cdn bQ nghl hrru,


v6n ld cgc trudng Cgc cOng nghiQp huyQn Nam Th6ng. Kd
rlng: Vi6m ph6 quAn men, sung phdi, co lung lao tdn, sa
dq dby, huydt 6p thdp, An udng kdm ngon, thd mgnh khi leo
gdc, cd thd suy nhugc mQt m6i, khOng thAng lttng dugc.
Ttt th6ng 4 ndm 1984, luyQn c6ng ph6p nAy, nay en ngon
miQng, An dugc nhiEu, l6n gric nhg nhdng, hen suy6n giAm
b6t, lung cd thd thAng dugc.
Bgnh 6n 15: L6..., nant, 43 tudi, cdng t6c tai Xrrdng cdng
nghQ d{c chring Giang Tb, Kd rlng: Tlrrdc khi luyQn c6ng
mdc nhibu chrlng bQnh nhu srrng phdi dQ nhg, vi6m phd
quAn, nhip tim qu6 nhanh v.v.

Sau khi luyQn cOng cAm thdy tdt, thd lgc tang, cdc bQnh
nhu sung phdi, vim phd quAn, viem khdp v.v kh6ng thdy
trii phdt. Nhung ngAy mrra dm kh6ng thdy dau m6i, nhip
tim giAm xudng blnh thrrdng.

BQnh 6n 16: NhiQnr,.., n(t, 42 tudi, ngrrdi dAn tQc Hrin,


chrta kdt hOn, chri nhiQm Phbng gi6o vu trudng tidu hgc, 10
thdng 5 nim 1987 d6n chfra bQnh, Kd rlng: G4p ngiy rdt
lqnh, td chi lgnh, t6, dhu ngcln tay, ngcin chAn th6y ning
n{ng, da mgng d6, rfta tay blng nd6c lanh mdu da bidn
thAnh d6 x6m. NhiEu lbn chta bQnh tgi cric b6nh viQn thu6c
ViQn y hgc B{c Kinh, nhtt BQnh vipn Thri D6, ViQn Tbung y
BAc Kinh, BQnh vign khu vgc BAo Dinh, Phdng kh6m ViQn
Trung y BAo Dinh, ViQn tim m4ch BAo Dinh, Sau khi kidm
172

tra tri liQu, xric nhfn m6c bQnh vi6m t6c dQng mgch, d[ st
dung cric logi thu6c chuy6n dgng vi cdc chdt vitamine, hQnlt
v6n khdng thuy6n giAm rd rQt. Ngoii ra cbn chta blng c6ch
girr 6m tay chAn, chi6u tia X vl tia hbng ngoqi, v.v. nhung
vAn kh6ng cri hiQu quA ro rdng. T!6n co sd dd lqi u6ng 29p
thang thu6c Tlung y nn bQnh tlnh cci chrit thuy6n gAm.
Th6ng gbn ddy bQnh tlnh nflng thdm. Dbu th{ng 6, dlu ngdn
n6, ngdn girra tay phAi cd hiQn tugng hoqi tt, mbu da bi6n
thAnh s6c tlm den, da lpnh crlng, dau nhrr x6 k6o dni. BQnh
nhAn lilm cdng t6c girio dgc khi cbm phdn vi6t, ngdn tay
dau kinh khing, khOng drim cbm b0t, chm d[a, tir dd rdt,
dau khd, lo l6ng khOng bidt chua kh6i bQnh blng c6ch nAo.
Kint. tra: hdp thu dinh drrdng loqi trung binh, mbu da
phbn mat t6i, ngu quan blnh thtJdng, c6c hqcb trong toAn
thAn srrng nhg, tidng phdi trong, ti6ng thdi tAm thu nhq,
chrra thdy c<i tqp Am gl, bgng mbm vd phAng, gan l6ch blnh
thrrdng, cdc ngcin tay, ngcin ch6n d6, hoi phi nhg, cdug gLn
phhn cu6i ehi s6c da cdng tlm dd. Ngrin tel trd vi ngdn
giira tay phAi cci nhtng td chric td bio hoqi ttr to bAng hgt
d{u ndnh, da lqnh crlng vi ntit, ch4nt d6n thl dau gbO gdm,
khi thfi nghiQm dp mring tay xu6ng, cd hiQn tugng chudng
ngqi r0 rQt, tay phAi n{ng hon.
Chdn dod.n: BQnh vim t6c dQng mach dgug nguyn ph6t,
dhu ngcin ch6, ngcin giila tay phAi pl:iit hiQn ccj td chfc hogi

tt.
Tri li?u:
1) TYi liQu blng phrit phdng ngoqi khl: Phdng ngoai khl
vdo cric huyQt vi cci li6n quan dQ 6 phrit. BQnh nhln kd: thdy
nting todn thAn, d{c biet d lbng bdn tay, lbng birr i:hAn, toAn

t73

thAn ra urb hoi, tit chi tO ttlc, ngcin ch6 ngdn giua tay phAi
cd cAm giric nhu chAm kim, dau ddn hon tru6c, phdt phcing
ngoai khf 10 phut, ch6 rlau d ngcin tay ngcin chAm giAm di,
tf chi cAin thdy Am dm, mdt cAm giric lanh, cAm thdy toAn
thAn d6 ch!u. Sau 10 lbn tri li6u, hdt dau don mdt cdch co
bAn, xung quarrh tti chur: hoai til b6t dhu chuy6'n sang mau
d6, mAu tlm den thu nh6 dhn. Khi g4p lqnh hich thich vao
ngcin, v6n bi6n thinh nrbu d6 xAm, nhrrng nhg hon tnrdc
rnQt it. Sau 30 lhn tri liau, td chr,-tc hoai trl til s6c den biSn
thdnh mhu d6, giAm dau. Nhrtng khi gAp trdi lanh, ngcin tay
hoai trl vAn bidn thdnh ntiu sic d6 x6m, hoat ddrrg den khi
dlm ngudi, mhrr da tr.d lai binh thrtdng. Nhit cl6 d ngcin tr6,
ngcin gitta tay phAi v5n thdp hon c6c ngcin ta1' khric. Ngdy
1 ihdng 6 nAm 1987 khi hidm tra huydt lrtu dO o hai tay tai
Bdnh vi6n khu l3ic Kinh cria thAnh phd RAo Dinh, lrrong
cung cdp mau I tay trdi hoi thdp, 6 tay hoi ndng, ngcin tr6,
ngrin gitla thdp hon adc ngcin khdc. Sau hoi-r 50 lhn tri li6u,
bOnh linh thuy6rr chu1,6'n dAn, cdc chrtng lArrr sdng ia biSn
mdb, cd bAn lbnh bQnh.

2) Lu"ydn khi c6;rg 'f'hidu LAm nQi klnh nhdt chl thibn.
M6i ngAy 2lii'r, r'rrrii lhn tir 50 phrit ddn 70 phtit. ht6i lhn
luy6n c6ng xong, hai tay d6, trlc, khi hriydt dhy rIAn 16 r6t,
nhi6t. d6 d da n6.ng l6n.

Benh rin l7: Bb.nir L6i, nam 12 tudi, hoc sinh. NgAy 10
thdng 3 nArn l9B7 ci6u xin hh6m, chuy'n di tit rhdrrlr ph6
Uy HAi, Son Ddng ddn FAo Dinh, bd lA crin bg y vir.
I{rlm chriu l6n 3 l,rrdi, bi rnQt trAn sdt cao, ti6m
Gentamicine. Sarr hhi lrri sdt b6 mg ch6u phrit hi6n chdu
phAn t'tng chAm vdi*xung quanh, thrtdng goi kh6ng thua,
174

thfnh giric giAm xudng nhanh chcing, bbn v6i dua chriu di
ki6'm tra chrra b6nh kh6p cric b6nh vi6n d cric thAnh ph6 ldn

Dii, Thanh DAo, Td Nam, Thugng HAi, Hop phl,


Nam Kinh, B6c Kinh, Thidn Thn v.v. nhung kh6ng crj kdt
quA. Qua kidm tra do thinh db k6t luAn rndt khA ning nghe
khoAng 85 dxiben. Cudi cilng ddn kidrn tra vd dibu tri tqi
BOnh vin I{i6p Hba - B6c Kinh, sau h6i chdn cta chri nhiQm
khoa vd cric chuydn gia, k6't luAn ld: Tlong cuOc h6i thAo
hoc thuAt vb khoa tai - mui - hqng, nhdng ngudi tham gia
hdi thAo dbu l6c dhu bat luc ddi vdi ioai b6nh niy vd dbu
cho ring chl cbn c6ch girr nguyn hirr trang, dirng dd thlnh
giric tidp tuc giAn"r, deo m6y nghe. K't luAn clcf d6 g6y dau
bubn idn cho b6 me ch6u vd. ch6u.
Kidnt tra: I<hA nAng dinh dtrdng tdt;, ncii c[gm, rinh m6t
ngAy ngAy, khi deo rndy nghs, mudn nghe duoi chuyOn phAi
ncii to. Bb ngodi hai tai kh6ng cci di dang, c6c r6nh cia tai
hoi phu, ntdu s6c binh thudng dn vi.o crj cAm gidc dau, hai
canh tai hoi phu, 6p vAo thdy sdc da binh thudng, mdng nhl
hoan hAo, thinh giac 6 tai trrii giAm xudng 16 r6t so v6i tai
phAi. Ngodi ra kh6ng ph6t hi6n thdy dibu gi la thudng.
Chdn dodn: DiSc theo thd trring ddc, kbm theo i tai thd
thAn kinh.
nhrr YOn

Dibu tri:
1) M6i ngAy phrit phcing ngoai kh{ tri liQu mQt lhn, m6i
lhn 20 ddn 30 phft. Phuong phrip diEu tri: phcfng kh{ lb
phft thAng vio 15 tai, dn 6p c6c huy6t vi chung quanh tii
nhrr: Thinh cung, Thinh hQi, Nhi mOn, E phong, m6i lhn B
phut. Chau kd lai: chAn tay dd mb h6i, giAm b6t hin tugiig
ir tai. Sau 5 lhn dibu tri, th{nh giric ning l6n 16 rQt, cd thd

r75

-T-

-**-

-*j---ssAi#'
I

nghe rO chuong trlnh trong loa truybn thanh, tiSng cbi hoi
hof,c ti6ng md, dcing cita ra vdo'

2) TU dibu tri: M6i ngAy luyQn Thi6u lAm nQi klnh nhdt
chl thibn tir 2 ddn 3 lhn, m6i lhn 30 phft ddn 60 phdt'
3) Minh thin cd phdp m6i ngdy 4 lbn, m6i lhn 36 cai.
Sau hon 40 ngdy dibu tri di kidm tra lqi th{nh lgc t4i
BQnh viQn 252BLo D!nh, thdy kdt quA binh thrtdng, b0 ph{n
thinh gi6c hon hin mrlc blnh thubng. Kh6i vb m{t l6m sdng.
Hin nay khA nAng phAn rlng trlc thdi d6i v6i Am thanh,
nh{n thfc ng6n ng! d ngoqi gi6i cbn y6u, hdng ngiry cdn
t6ng crrdng hudn luyQn vb m{t nAy dd nAng cao khA nAng
thlch rlng v6i b6n ngodi.
Ngdy 31 thAng ? nin 1987, bd m9 ch6u vidt thu cho bi5t,
qua nhibu lbn kidm tra tric nghiQm thlnh gi6cthdythinhgiric
blnh thudng chfng t6 hiQu quA diEu t4 da duoc ctng c6.
BQnh r{n 18: Drrong Thpc HuQ, ntr, 31 tudi, d6 kdt h6n,
c6ng nhin: tim trbi hSp, thd gdp (hUt hoi), frlc ngrc d6 6
nam nay, ngri kdm. 6 n6m vb trudc, sau khi sinh nd mQt
chriq trai, cAm thdy srlc kh6e kh6ng dttoc blnh thudng, h6
dQng mpt ty lA tim hbi hQp, thd gdp vA nhiQt dQ thdp k6o
ilAi, rdi loan kinh nguyCt, khi thl t6t kinh hai thdng, khi tht
20 ngly, tai ir, tidu tiQn It, phir, thr'tdng
dbm db k6o ddi
xuy6n dirng c6c loei thudc nhrr Asperine, an tim, ctlu tim
hoin, dttong dia hodng, thu6c ngri v'v Gbn dAy bnh tlnh

Kidm tra:
I{oi thd ng6n gdp, hai nd d6, m6t b6o trbn, huydt 6p
120/90murHg, hgng xung huydt, phdi c<i ti6ng rft khan, virng
van tim hic md ra cci tap dm, tidng thdi tAm thu to, nhip
tim khdng dbu, tr? chi phir thung 16 rQt.

Sau 5 phrit phdng khl, benh nhdn cAm thdy ncing toAn
thAn, chAn tay tO trlc, dd mb hdi todn thAn, tim d{p m4nh,
hoi thd gdp, giArn dau ttlc virng nggc. 20 phft sau mdt c6c
hi6n tudng tim dAp mqnh, hoi thd gdp vA tdc nggc, di bQ
vb nhA. Sau lbn dibu tri thir 2, cci thd tg mlnh di xe d4p
dd-n chrra bQnh. Sau dqt phdng khl lbn thf 3, c<i thd ln g6c
3 m6t mach, vung tim kh6ng th6y dau ttlc nfra, NgAy thf
4 thbi gian phcing kh{ k6o dei 20 phrit, khidn cric ch(ng dau
kc' tren mdt hAn, sau ndy kh6ng phAi dung thudc nta.

Sau khi di6u tri biing tidp nhAn ngo4i khl vd sau khi.
luyn c6ng, cci thd nlm ngay ngin dd ngri, hdt phtr thrlng,
thbm An, tinh thhn tinh trio hln. t4ng cAn. CAm thdy tinh
lrtc sung m6n. Sau dibu tri lhn thd 7 dA trd lqi cdng t6c
blnh thrrdng, vA khdng cci cAm {tidc khd chiu, mQt m6i.
t.)hting t6i khuy6n bQnh nhAn tidp tgc lu5'Qn c6ng dd c{rng
cd kdt quA dibu tri. Sau mdy ndm nhanh chdng phuc hbi lgi
srlc kh6e, kh6i b6nh.

tAng.

Tlrrdng hqp ndy de ddn dibu tri t4i BQnh viQn buu diQn
B6c Kinh vd BQnh viQn khu BAo Dinh, kdt lufn bQnh tim
dqng phong thdp, ming van tim bi v6i hda.
176

177

ii:ll]i ';if,,i

'

Phg luc

HUYET VI THUONG
DUNG TRONG KTIf CONC

SO DO NHL/NG

24

:-

21

,)
20

/9

/6

tr
\--.-J'--

//

5
A

-/

8
.\ /I ------t
--__ \/

-/2--//t

/6

/3 26-

/r

"+r*f6*n*----

-@---'-4./
{
-'t- / ---:-}---i*--_ +

2l

_,-1

ttlnh

90. CAc huy9t chrl yiu d

l. Brich h6i
2, Drrong bach
3. Ngu ycu
4. Ti tr(rc khdng
5. Dbng tit
6. Nhi mdn
178

ving m4t

tru6c

7. Cbu hau
8. Thinh cung
9. Trl bach
10. Quy6n li6u
11. Nghinh hrrong
12. Dia thddng

,,

'ii.i,i:i

21. Tinh minh


NhAn nghinh
22. Tbdn trtc
Thila tuchg
23. An drrdng
Dodi doan
24. Thhn dlnh
Hba li6u
25. Thtlong tinh
18. NhAn trung
26. Ngoc dich
19. Td li6u
27. Kim dich
20. Thira khdp
1. Bach hdi: Chi tri dau dbu hoa mit, vi6m mdi, thiSu
mdu d nAo.
2. Thrrong tinh: Chri tri dau mit, chdng m6t dau dbu,
tic mrii chAy mdu cam,
3. Thbn dinh: Chri tri kinh giAt, ddng kinh, dau dbu hoa
m6t, n6n mrla.
4. Dtrong bach: Chir tri dau dhu, hoa mdt, cci tet d m6t,
dau il6t, quring gd.
5. An dr.rdng: Chri tli an thhn
6. Todn trric, Tinh minh: Cht tri co giAt m6t, chAy nrt6c
m6t, dau m6t, cci tat d rrrdt
7. Ti truc khdng: Chri tri dau dhu, dau ring, hoa m6t,
cci tit d m6t
8. Dbng tr] li6u: Chri tri liQt thbn kinh mdt, dau dbu
9. Thlnh cung: Chti tri didc tai, r) tai
10. Nhi m6n: Chti tri vi6m tai, di6c tai, i tai
11. Td li6u: Chri tri dau mrli
12. Nghinh hrrong: Ch0 tri t6c m[i, sung m4t, m6o mbm
13. Tri bach: Chri tri dau dhu, hoa m6t
14. Quybn li6u: Chri tr! dau rang hdm tr6n, dau dAy thhn
kinh sinh ba, mdu btic ln dhu, m6o mbm, co gi4t m{t
15. Nhdn trung: Chri tri sfic, d6ng kinh, tning gid, sung
mAt, mdo mbm
16. Thira tudng: Chri tri drii drldng cric b6nh vb m6t, dau
rdng, mdt tidng
17. NhAn nghinh: Cht t4 suy nhtlgc thhn kinh
14.
15.
16.
17.

179

1. Brich lr6i

ttlnh 9t" CAc huyOt d dinh dhu:

1. B6ch

hQi 2. Trl thhn th6ng

37

21, Nhdn nghinh


22. Li6m truybn
23. Tang Am
24. Dqi nghinh
25. Girip xa
26. Thira tudng
27. Dia thuong
28. Nhan trung
29. Ctr li6u
30. Thttong qudn
31. Thdi duong.
32. Dbu rrhi6p

2. Th6ng thi6n
3. Chfnh doanh
4. Thtra linh
5. Dhu duy
6. Sudt cdc
7. Khuc tAn
8. N6o khOng
9. KhiSu drn
10.
12.
13.
14.
15.
16,
17.
18.
19.

Nhi m6n
Ha quan
Thfnh hoi
Ch'mach
E phong

33. Bdn thhn


34. Khric sai
35. Thhn dlnh
36. LAm khdp
37. Thita quang

E ririnh
H;rAn cdt

Khien ch{nh
PhL dor
20. Thi6n dinh

tri dau dbu, n6n mta, t6c mti


2. Th6ng thi6n: Ctrt tri dau dhu, crj tAt d m6t, t6c miii
3. Brich h0i: Chfr tri b6n thAn bdt to4i, dau dhu, chcing
1. Thita quang: Chri

mAt

4. Thhn dinh: Chi


t
I

chcing m6t, n6n

6. LAm khdp:
trfng giri, ddng kinh, t6c mrii
H]nh 92. CAc huygt ch0 ydu

mta

tri dau dbu, hoa m6t, thi luc k6m,


Cht tri dau mdt, chAy nttdc m6t, dau dhu,

kinh gi6t, dQng kinh, dau dbu,

5. Khric sai: Cht

2l

tri

180

d ving cfi, m{t btn

t8l

6. Phong tri: Chti tri ra mb hOi,


gici, xudt huvdt tit cung

pht chdn,

clau dhu,

trfng

7. ThiOn tru: Chti tr! bQnh v'6 n6o, dau dbu' n{ng dbu,
chAy mriu cam, bQnh ddt sdng cd

J-

10

.Y-t
\\

--J ^

-/.---

-tg

38_

l>

-/1

1t7

tf

/6

-//
/B

Y-

c:"

/,
20

2/
22
2r_

23

28

)7

10'

1. Huydt 6p didm

2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Khfc thAn

Phong m6n
Ph6 du
ThiOn tdn
10. Ki6n linh
11. Ki0n trinh
12. Thhn dudng
13. C6ch du
14. Can du
15. Ddm du
16. Tl du
17. Vi du
18. Chl thdr
19. ThAn du
20. Dai trudng du

21. Khri hAu


22, Thrtong li0u

1. Dai chiry: Chri tri dau dAy thhn kinh vai, gfy, lung,
dau dbu, dau rdng, ndn mta
2. Ddo dao, Thhn dao: Chi
dhu, dau dhu

3. ThAn trq: Cht

184

tri

tri

suy nhugc thbn kinh, v6ng

bQnh vb ddt s6ng,

kinh gi{t, d6ng

kinh

\
Hlnh 91. CAc huyft

23, BAng quang du


24. Thu bi6n
25. Tludng cudng
26. Bach hoin du
27. Ha liu
28. Tlung li6u
29. Thf li6u
30. Drrong quan
31. MQnh mOn
32. Huybn khu
33. Kin trung
34. Chl duong
35. Linh dni
36. Tbm du
3?. Thbn d4o
38. Huydt Am du
39. ThAn tru
40. Dai trt
41, DAo dao
42. Dai chiry
43. Dinh suy6n

Ho hdp huygt
Kin tinh
Cu cdt
Blnh phong

4. Linh ddi: Chri tr! dau lung, bQnh vb phdi, ho, mpn nhgt
chi ydu d vlng

lung, eo lUng

186

',':'i;fr,

iJil
-q5. Chl duong: Cht tr! dau lrrrig, bQnh drrdng ruQt, dau
sudn

6. TIch trung: Chfi tri b6nh vE rudt, dOng kinh


7. Huybn khu: Chrl tri ung thu d? dly, ruQt, bach ddi'
dau bgng, dau lttng
8. MQnh m6n: Chti tri vb thAn, i tai
9. Dtrong quan: Chir tri dau lung, dau dAy thhn kinh toa
10. Thrlgng li6u, Tht? ti6u, Tlung li6u, H4 li6u: Chi tri
dau lrtng, tdo bcin, bQnh vb ttt cung
11. YOn du: Chti tr! dau lttng
12. Tludng cudng: Cht tri dQng kinh, tri, dau lung
13. Ki6n trung: Chti tri khd thd, virn phd quAn
14. Dai trrr: Chrl tr! dau dbu, dau 96t s6ng
15. Phoug mdn: Chri tri ho, cAm mqo, cdc bQnh vb mui
16. Phd du: Chri tri bQnh phdi, bonh dau lrrng
1?. Thm du: Chri tri trting giri, kinh giAt, dQng kinh
18. Crich du: Chi tri benh vb da dAy, co giqt co hodnh
c6ch

19. Can du: Chir tr! chcing mat, bQnh vb tinh thhn, bqnh
vb gan
20. Tl du: Chti tri ngi thuong, thd tA,
21. V! du: Chtr tri bQnh vb da dAy, thuong thuc
22. Th+n du: Ch0 tri dau ltrng, bQnh vb th4n, benh vE
dttdng sinh dgc
23. DAi tnldng du: Chri tri dau lrrng, bgng
24. Bach hoin du: Chir tri t6o bc5n, bl d6i
25, Ki6n trung: Chi tri khd thd, vi6m phd quAn
26. Kin tinh: Chtr tr! suy nhugc thbn kinh, dau vai, c6nh
ta5l, dau cd
2?. Ki6n ngoqi: Chri tr! tO liQt ving vai, dau vai, cdnh tay
186

28. Cu ctit: Chri

tri

dau cdnh tay

tri vi6m khdp vai, t tay


30. Khfc thAn: Chrl tri dau thhn kinh, t liQt vai
31. Thi6n tOn: Cht tri dau vai, cd,nh tay

29. Ki6n trinh: Chtr

2$/;'

64
53

5'l

4'

18

47
46

/0

45

+'t

//

42- v1

+r'

40- 3v
7A,,

f2
/J

T/f

36

a? ""
"st
tn
Z'/
?8

t6

-'

---

./9
20
22

2/
23

24

25

Htnh 95. CAc huygt ch0 ydu d v0ng ngtrc, bvng


187

1. KhuYdt bbn

2. Khl h0
3. Trung Phtt
4. Khd Phbng

5.5c

6. Ung sorrg
?. Thbn Phong
8. Nhu can
9. Bdt durrg
10. Thita m6n
11. Lrrong rn6n
12. Quan uron
13. Th6i dt
14. Phric ai
15. Hoat nhrlc mdn
16. Dai hoirnh
l?. ThiOn khu
18. Phirc k6t
19. Ngo4i l*ng
20, Dai cu
21. Ngu khu.
22. ThttY dqo
23. Qui lai
24. Xung m6n
25. Hohnh cdt
26. Khric ctlt
2?' Dai xlch

28. Trung cgc


29. Kh{ huYQt
30. Quan nguYn
31. Tf m6n
32. Thgch mOn
33. Khl hai
34. Tlung chf
35. Mang du
36. Thiry PhAn
3?. Thrtong khuc
38. H+ nguY6n
39. Thqch quan
40. Kidn lY
41. Ki'mon
42. Am dd
43. Tlung nguycn
44. Thdng c6t
45. ThrlQng n$rycn
46. U mdn
47. C1t quYdt
48. Cuu vl
49. BQ lang
60. Thien trung
51. Linh khu
52. Thbn tdng
63. Ho{c trung
54. Du Phit

cd griy, bQnh v0

1. KhuYdt bbn: Chri tri dau thbn kinh


d6t s6ng od
quAn, dau nggc, lrJng,
2. Khl hQ: Chri tri vinr nh6nh khl
188

n6n mta, ndc, vim mAng nggc

3. Tiung phri: Chti tr! ho, khci tiid


4. Kh6 phbng: Chri tr! khd thd
5, Ki6n song: Cht

tr! It

stra, sg lanh, khd thd

tri dau vf, lanh trt chi


?. Phfc ai: Cht tri cric bnh vb gan, d4 ddy
8. Dai hoAnh: Cht tri t6o bdn
6. Nhfi can: Chri

9. Phric ke't, Ngu khu: Chri


10. Xung mdn:
11, Du

tr! dau bung, bgch d6i

Cht tri sa nang

pht, Thhn tAng, Linh khu: Cht tri n6n mtla, mdu

bdc ln dhu
12. Thhn phong: Chri
,

13. BO lang: Chri

tri

tr!

dau nggc, khl nghich

kh<i thd, tdc nggc, t6c

mfi

Cht tr! n6n rnrla, sa nang


15. Thila mdn: Cht tri khd thd, sa nang
16. Luong m6n: Cht tr! tii:u hda khdng tdt
14. Bdt dung:

tri drii d6m, d6i d6t, bQnh vE dg ddy,

17. Quan m6n: Chri

ru0t

tri tfc ng{c, kinh gigt,


diy,'ruQt
19. Ngoai lang: Cht tr! vi6m ru6t non, dau bung hdnh

18. Thdi dt, Cdt nhuc mdn: Chri


dQng kinh, bnh vb d4

kinh
20. Dai cu: Chri tr! cric benh da dAy, ruQt, mdt ngri, khd
dai ti6n
21. Thtiy dqo: Chri
vd dau lttng

tri mgi b6nh vb bAng quang, tt

cung

189

22. Qui lai: Chri tri cric bnh vb dudng ti6t niu, diEu
kinh
23. Th6ng cdc: Chri tr! kh6ng mudn an
24. Am d6: Chrl

tri sdi ruQt

25. Thach quan: Chtl


vb da dAy

tri

bQnh vb

tfi

cung, hio bdn, bQnh

tr! kh6ng mu6n 4n, dau bgng


27. Mang du, TYung chri: chi tri bQnh thin, bQnh vE d4

26. Thtrong khdc: Chir


dAy, ruQt, t6o b<in

m6n: Cht tri v0 sinh, b4ch d6i, kinh nguyQt khdng


dbu, b{ ddi, sa nang
29. Kh{ huyQt, D4i xich, HoAnh cdt, TYung c6t, Khuc cdt:
Cht t4 mgi bQnh vb drrdng sinh duc
28.

Tf

30. Crru vl: Chtl tri xudt huydt phdi, khd thd
31. Cg quydt: Chi tri ndc, n6n mita, bQnh vb dq dAy
32. Thtrgng quAn: Cht tri vdng da, lao phdi, n6n mrla,
dau bgng
33. Trung quAn: Cht tri sQ lgnh, ki6t li

!
I
F

34. KiQn t{: Cht tri dau dg ddy, ndn mtla, bidng An,
chrr6ng bgng, phi thflng
35, He quAn: Chrl tri ti6u hcia kh6ng t6t
36. Khl hAi: Cht tri suy nhrrgc thhn kinh, kinh nguyQt
. khOng dEu, bQnh vb dudng ti6t niQu
3?. Thech mdn: Chrl tri
38. Quan nguyn: Chfi tri bQnh vb ruQt, d4 dAy, bQnh phg
bQnh vB ruQt, dq dny

khoa

190

ttlnh 96 CAc huyQt d mir bOn thln

1. CUc truybn
2. Uyn dich
3. Dai bao
4. Chrrong m6n

5. Ddi mqch
6. Duy dqo
7. Cu li6u

191'

Cht tri khdng nAng tay l6n dugc, dau vai,


tning gi<i, dau rdng, liQt nila nglbi
2. Kin li6u: Chri tr! vi6m t vai phong thdp
1. Kin ngung:

1. Ki6n ngung
2. Tfi than
3. Ti n4o
4. Thanh l4c
5. Khric trl
6. T\ic tam ly
7. Ttl d6c
8. Thi6n lich
9. Drrong kh6
10. Hgp ceic
11. Tbm gian
12. Thttong duong
13. Thi6u xung
14. Thidu trach
15. Tlung d6c
16. V6n c6l
17. Dttong c6c
18. Drrong trl
19. Duong lao
20, Ngoqri quarr
21. Chi cnu
22. Tidu hAi
23. Tlrlu tiOm
24. Thin tlnh
25. Thanh l6rrh uYOn
26. Ki6n li6u

I
i
)

3. T{ nqo: Chri tr! benh vb ddt sdng cd, tay kh6ng gio l6n
drrgc

4. Ti6u lac: Chri tr! dau cd, te li9t, dau dbu


5. Thanh l6nh uydn: Chri
6. Thi6n tlnh: Cht

tri dau vai, dau dbu

tri dQng kinh, khd thd

tri: Chir tr! dau c6nh tay u6n, liQt nfra ngudi
8. T\ic tam li: Chtl tr! dau trong khulu tay, dau i6ng,
7. Xhric

IiQt nfia ngudi, kinh nguyQt khdng dbu.

Tf

tri darr rAng, dau khuj'u tay


10. Chi c6u: Clid tr! trio brirr, chAn tay co qudp

9.

dQc:

Chrl

11. Thi6n lich, Drtdng kh: Chft

tr!

dau tO bdn tay, bQnh

vb tai, rndt reng


2.{

4fl

49

Iti
l7
lb

t5

tri: Chil tri cAm mq.o, vi6m khdp cd tgy' '


13. LIgp c6c: Chri tr! dau dhu, in{t, dau r6ng, trung gid,

12. Dricrng

cAm nr4o, be kirrh, sAn hAu

14. Thrrong dtrong: Cht

tri t6 dau bdn tay, n6b xung

huydit

Htnh 97. CAc huyot d


m{t sau ohi tlan

I
I

tsz

193

l.

Thanh linh: Chri tr! dau khdp cd tay


2. XIch trach: Cht t4 ho, hen suy6n, tr6ng gid, thd huy6t
3. Khric trach: Chri tri dau khuju tay, bQnh nhiQt

1. Ddi ki6n

2, Crl blch
3. Thanh linh
4. Khric trach
5. Thi6u hAi
6. Nhi bach
7. Dai l6ng
8. Thong lY
9, Am khlch
10. Thhn m6n
11. Lao cung
12. HAU kh6
13. Thi6u Phn
14. Tlung xung
15. Thi6u thrrong
16. Ngu td
17,.ThAi uYn.
18. LiS khuydt
19. NOi quan "

20, Gian srl


21. Khdng t6i
22. XIch tr4ch
23. HiiP b?ch
24. Thi6n Phit

4. Thi6u hAi: Chri tri dau dhu, hoa m6t, bgnh vb ddt sdng
cd, co qu6p khuliu vi bdn tay, dau tim
5. Gian srl: Chri tri dibu kinh, bQnh vB tim, tning grd, co
qu6p khufu tay, srlng tay
6. LiCt khuydt: Chri t4 dau cd tay vi ngcin tay, dau dhu
7. NQi quan, Th6ng l{: Cht tr! liQt nrla ngudi, dau c6nh
tay, bnh tim

8. Dai l6ng: cht tri b6nh tim, bQnh nhiQt


9. Thhn m6n: Cht tri mdt ngri, chodng dbu, bQnh tim
10. Th6i uy6n: Chri tr! dau dhu hoa m6t, benh vE ddt

s6ng cd

tri dau rAng, dau dbu


12. Lao cung: Cht tr! trring gici,
13. ThiSu phri: Cht tri b6nh tinr
14. ThiSu thuong: Chti tri cA.m, t6 IiQt, n6n mta,
11. Ngu td: Chri

u
't?
.t8-

4/-

/6J

HInh 98. C6c huY9t

ndc

mAt tru6c chi tren

194

196
-)

'ffi
1. Cd c6n
2. NQi tdt nh6n
3, Tdt thdng huYQt
4, GiAi khe
5. Thrii xung
6. Hdnh gian
7. Dai don
8. NQi dlnh
9. Ha thiry didm
10. Ha cu hu
11. Dibu khdu
12. Thrrgng cU hu
13. Lan vl huYQt
14. T\ic tam ly
i5. Tdt quan
16. Ngo4i tdt nhdn
1?. Hqc dinh
18. Lttong khAu
19. Am thi
20. Td cddng
21. Ph6c mi6n
22. Mai b0
23. BE quan

1. Tl quan, Phuc thd: Cht


dau dii

tri

tri tO liet chi drtdi,

dau lung,

dti, phi thflng, bnh d6i drtdng


3. Luong khAu, Hac dinh: Cht tri dau t6 vung gdi
4. Tdt quan: Chtl tri phi chAn, dau t kh6p gdi, pht th0ng
5. T\ic tam l{: Chri tri phtr chAn, te liet, c6c logi bQnh
2. Am thi: Chri

21

),

dau

m6n tlnh, bnh vb d4 dAy, t6o bdn, dau.todn thAn

/+

6. Thugng cg khu: Cht tr! dau t trl chi, dau lung, ung
thu ru6t, da ddy
?. Dibu khdu: Cht tri c6nh tay kh6ng nAng l6n drlgc, dau
t6 chi drtdi, b6nh vb ruQt, d4 ddy
l
8. Phong long: Chfr tr! dau t, co gigt chi drr6i, dQng kinh
9. H+ cg khu: Chti tri dau thbn kinh tga, xudt huydt n6o
10. GiAi kh6: Chri tri d6ng kinh, dau chAn, cho6ng dbu,

/3

t6o bcin

2n

^"

4?

-tI
-)

'/B

'16

.t5

42

//
/0

Hlnh 99. Uac huyQt d


mat trudc chi du6i
19?

196

1. Khric truybn

2. Arn c6c
3. Dia co
4, Drlng cdc
5. Phrlc lttu
6. Th6i kh6
7. Chidu hAi
8. Nhin c6c
9. An b4ch
10. COng t6n
11. Thttong khdu
12. Cttu ngoai phin
13. Tbm Am giao
14. Am lang tuybn
15. Huy6t hAi
16. Brich tring oa
17. Kj'm6n
18. Am liOm

19. DOc ti

20. Duong l6ng tuyEn


21. Phong long
22. Quang minh
23. T\ryQt cdt
24. KhAu khu
25. Chl em
26. Tiic lAm khdp
27. Kinh cdt
28. Kim m6n
29. Ph6c tham
30. COn l6n
31. Huybn chung
32. Drrong phu
33. Drtong giao
34. Phi drrong
35. Ddm nang huyQt
36. Drtong quang
37. Tlung dQc
38. Phong kd

tr! dau dii, bQnh vb drrdng sinh


2. Khuydt hAi: Chi tr! cric b6nh vE mriu
1.

198

100.

C6c huy?t 6 m{t b6n trong, mAt bOn ngoAi chi

mOn: Chir

dgc

3. Am cdc: Chri tri dau dBu gdi, li6t drrong, a<ii hA


4. Am l6ng tuybn: Cht tr! dau lrrng
5. Dia co: Chri tr! dau t cAng chAn, dau ru6t, da ddy
6. Th6ng cdc: Chri tri dau clng chin, suy nhrroc thhn.
kinh, b6nh tiy sdng
7. Thm Am giao: Cht tri ti6u h<ja khdng t6t, mdt ngri

o2

Htnh

Ki

du6i

8. Phuc luu: Cht tri tC liCt chi dtr6i, sdng vri, thodt duong,
ra mb h6i tr6m, dau lung, ia chAy
199

9. Th6i kh6, Nhi6n cdc: Chri tri tO liQt trl chi, quydt lqnh,
dau lrrng, kinh nguypt khdng dbu

tri bQnh vb chi dtt6i, bQnh thAn


11. An b4ch: Cht tri hay mO
12. C6ng tbn: Chtl tri c6c bQnh vE kh{
13. Phong thi: Ch0 tri td li9t chi dttdi
14. TYung d6e: Chrl tri lit ntla ngudi, te liet, bQnh vb chi
10. Chi6u hAi: Chfi

dudi
15. Duong quang: Chtl

tri vim kh6p g6i, t lit chi du6i,

phir chOn
16. DQc

ti: Cht tri phn

chAn, dau tO kh6p g6i, phir thring

17. Dtrong lang tuyBn: Chri

tri lit nrla

ngudi, vim kh6p

18. Phong long: Chri tri dau t6, co gi6t chi dudi, d6ng
kinh
19. Phi duong: Chti tri phir thring, chring mSt, clng chin
ydu
20. Duong giao: Cht

td dau cAng chAn,

21. Quang minh: Chri

tri

bQnh

tty

bQnh vE d6t sdng cd

sdng, bQnh vb tinh

1. Khi6u duypt
2. Hodn khiu

3. Thira pht
4. An m6n
5. Phir khlch
6. Uy duong
7. Thita cAn
8. Cuu nQi phi6n
9. Thira son
10. Phu duong
11. ThAn rnach
12. Tlfc tAn
13, Cuu ngoqi phien
14. Hgp duong
15. Uy trung
16. Uy thugng
17. Hodn trung

uo

u0

vA

5
6

.t+
7

.8

thLn

tri dau lung, dti


23. HuyEn chung: Chi tri ligt tay, chAn, c6c bQnh vb
22. Dtong phU: Chrl

xUdng

24. COn lOn: Chrl tri dau dbu, chdng m{t dau lrrng,
25. Ph6c tham: Chtt tri bQnh vE xudng gdt chAn,
26. Kim mdn: Chrl tri dQng kinh, bpnh vb gAn
27. Kinh c6t: Cht tri dau ch0n
28. Chl tm: Chrl
200

Hlnh l0l. CAc huySr d


m{t sau chl du6l

tri dau dbu


201

1. Hodn khiQu: Chri

tr!

dau lrrng, diii, lit ntla ngrrdi, thu

gAn ho4t huydt

2. Thita phir: Chri trf dau thhn kinh tga


3. An m6n: Chri trf dau lttng, dui

/t

tri tdo bdn, thd tA, darr khop gdi


5, Uy drtong: Chfi tri bQnh dau dhu gdi, bQnh nhiQt
6. Uy tmng; Chti tr! clau irrng, dtri
7. Hgp duong: Chri t{ b6uh tty s6ng, r:o giAt
4. Pht khlch: Chir

8. Thila cAn: Chri tr'! rrroi hOnh v6 gAn


9. Thira son: Chir tr'! ilau nQi ngoqi thrlong
10. Tlfic tAn: Chi tti rlatr iliri, rtdng kini,, lrQnh v6 tinh
thbn
11. Phu drrong: Chrl tr'! te li6t ctri dr:3i
12. Thdn m4ch: Chri

tri

co

p4l

Hlnh 103. C5c huyOt ch0 ylu

1. Tlung phong

8. Lich duyt
9. T\ic khiSu Am

2. Xung dtlong
3. Hdm c6c
4. Thrii xung

10. Giep khe


11. Dia ngtl hQi

5. N6i dinh
6. HAnh gian
7. Dai ddn

12. T\ic ldm khdp


13. KhAu khrr
14. Giei kh6

1. KhAu khtl: Cht tri dau thbn kinh tga, dau lrrng, vi6m
phdi, vi6n mAng nggc

2. TYung phong:
d6t

i
I

Htnh 102. CAc hrryQt d ltrng bdn ctran

1. Dung tuybn
I

d m6t bAn chAn

202

in,i tri tC lict toan thAn, dau lrrng, ddi

3. Xung duong: Cht


chAn, ddng kinh

tri

dhy chu6ng da diy, t6 liQt bin

2. Thdt mi6n
203

4. I\ic lAm khdp: Chn


5. Ham cdc: Chri

tri

tri te IiCt toAn thfln, chcing m{t

dau chttdng nggc, brlng' ra mb hdi

trQm

trl

6. Dia ngu hQi, Gi6p kh6: Chn


chi

t4

didc tai, cho6ng, t0 liCt

tri dau lurg, kinh nguyQt khOng dbu


8. NOi dlnh: Chri tr! sung diri, dau dhu, trgo gAn
9. HAnh gian: Chri td trio bcin, dau ruQt, dau lrrng
10. BAt phong: Chri tri strng tdy mu bdn chAn
11. T\ic khidu Am: Chri tri xudt huydt n6o, ming kh6,
7. Th6i xung: Chn

dau m6t
12. Lich duyt: Chri tri dau tO bdn chAn, hay m0, thidu
m6u n6o, bQnh vb tinh thhn
13. Dai dOn: Chfi

dbu

204

tri

sa nang, t6o bcin, kinh nguyQt khOng

Phu luc I

rFrAM DO BAN oAu vE Hnu euA


^aAA\
CUA THIEU
LAM KHI CONG NQI KINH'
_1

NHAI cHi rHfiN


!.

Lfim Song Chm,


Gi6ng vi6n Khoa thd dgc Hgc
viQn c6ng nghiQp Ddng B{c
.t'

Hoc vi6ri c6ng nghiOp DOng B6c IA mOt trudng dqi'hQc


trong didm, trong tru,jng cci trn 7000 hoc sinh, gi6o.vi6n
vd c6ng nhAn vi6n chrlc 4000 ngudi, d4i da sd lA trl th.t".'
Cd kh6 nhibu ngudi thd chdt ydu, l5m b6nh, do dci md Anh
hrrdng ddn nghi6p vU d?y hgc vi c6ng tric. Dd trir bQnh n6ng
cao sfc kh6e, nAng cao chdt luong dd.o tao, nhAn hic kh{
cdng su ndi tidng Vrrong ThUy Dlnh ddn Thdm Drrong md
ldp hudn luyOn "Thidu Ldm n6i kinh nhdt chl thibn", Hqc viQn
c6ng nghiQp D6ng Bic d6 lhn ludt md mdy dot I6p hgc "Thi6u
Ldm n6i kinh nhdt chl thibn" cho girio vi6n, cOng nhAn vi6n
chrlc vd hoc sinh, lAp ra "Hip h6i khoa hoc kh{ cOng hgc sinht
vA dd thu duoc nhfing k6t quA tdt dep. D' tlm hidu kf hon
hi6u quA c6ng phrip nAy mdi lhn kdt thric mQt ldp hgc, l4i
tidp tuc td chfc luy6n c6ng, vd ph8n phrit c6c phidu dibu
tra vb kdt quA luy6n c6ng cho hgc sinh dibn vAo, rbi dua ra
kdt quA sau khi thu thAp, chlnh lj thdng k6 vd phAn tlch.

l.

Mgc dich luyen khi c6ng vh co cdu dQ tudi.

Vi day luyQn c6ng theo nghia vu, kh0ng ldy tibn, n6n s6
ngudi tham gia I6p hoc rdt ddng, Nhttng phidu tdi liQu dibu
tra thu th4p dugc chl Ia mot phhn mir th6i. Da sd girio vi6n,
vi6n chdc vir hgc sinh dbu luyQn c6ng v6i muc dich chtra
bQnh vi nAng cao srlc kh6e, mQt sd It mang bQnh phrlc tap
chi tham gia l6p hgc v6i dQng co luyQn thtr xem sao. MQt sd
hgc sinh tb mb, coi luyQn c6ng li mQt thf rbn luyQn thd duc
dd tAp choi. Ttim l4i c<i rdt nhibu crich nghl vd muc dich
khric nhau.
Qua BAng 1 c<j thd thdy trd 10 tudi trd I6n ddn ngudi giA
80 tudi dbu tham gia luyQn c6ng, d4c biet la ngudi trung
ni6n vi n$rdi gid chidm ti' lQ chri ydu. DQ tudi cria cric hrTc
sinh tham gia vdo cdc ldp hgc thttdng ld tit 19-25 tudi.
Bdng 7: Co cdu dg tudi cria cAc l6p hgc luyQn cdng.

Dd tudi cria c6c girio vi6n vd c6ng nhAn vi6n chtlc


(kC'cA ngrrdi nhA)

Tj

206

DO tudi

11-34 tudi

35-60 tudi

61-84 tudi

56 ngudi

115

26

6Vo

777o

lTVo

lQ

phhn tram

2.Nghnh nghb:
Bdng 2: Co cdu nghb nghiQp cec l6p h93'c0a cAc gi6o

vi6n vdr c6ng nhAn vi6n chfc


Ngh

nghip

Gi6o G rang Gidc Ciin


sr!

vien

vidn

bo

Nghien

ciiu

fhby

Kd

thudc to6n

vin

56 ngudi

70

22

1l

25

rsl'u

40

127

I, l,

K|en

Cdng Ngrtdi

truc

nhAn

nhA

l6

su

l9

t l t, I rr

I,r'^*
tri tlritc
%

Qua BAng 2 cho thdy trl thfc ld thAnh phbn cht ydu cda
ldp hgc, chidm 83% tdng sd, nghia ld hg cci hfng thri rdt l6n
d6i vdi c6ng phrip ndy, bdi thdy cci hiQu quA l6n qua luyQn
cOng. Vi dr1: MQt vi phri girio srl lqtc hgc de ghi trong td khai
ctia ruinh nhtl sau: "Sau khi luyQn cdng thdy cci cAm gi6c
tiit, an kh6e, ngri ngon, dhu <ic tlnh tdo". MQt vi phd gi6o
;nl ln6c b6nh gan de ghi: "Tbu6c khi luyQn cdng, virng gan
cAm thdy dau, bAy gid da thdy h6t vE co bAn, cric chl s6 bQnh
ly hodn todn blnh thudng", MQt ntt giAng vin mic bQnh rnp
huydt cao ghi: "Ngdy thrl ba sau khi luyQn cdng gidm dugc
rndt nfta s6 thudc phAi u6ng. Ddn ngdy thf 6 ngitng ding
thudc, dhu khdng dau n[ta, huydt rip tit 150/90 xu6ng mrlc
binh thrrdng 110/80 (mmHg) vA d6 blnh thudng. Hiu quA
thbn diQu cria.viQc luyQn cdng khidn tdi phAi sitng sdt...".

207

3. Loqi bpnh.
D4c biet ld nhi'6u d ldp hoc cria giSo vi6n vd cdng nhAn
vi6n chfc, bdi da sd lA tri thrlc d dd tudi lA brung ni6n vir
16o ni6n. Dd lim t<it cOng tdc giAng dqy vA nghiOrr cdu, c6ng
hidn hdt srlc mlnh cho Td qudc, ho de phAi lao tAm tdn luc
cho s1t lao dQng trl rjc n{ng nhgc, n}rttng I4i lat it thi gitl
dd rbn luyQn srlc kh6e, va cci rbn luyQn di chang ntta thi voi
nhfrng vAn d6ng thd duc mdt nhibu sfc, lai cAni thdy luong
vdn dOng qud I6n, kh6ng thd b6ng ch6c urh cci thl hbi phuc
drroc thd lttc da suy giAm. Cbn "Thidu Ldm rrdi kinh nhat
chl thibrr" thi thd'luc }rao tcin it, kh6ug mQl nhoc, khi luyQn
cdng khdng cbn thri y, ir:h6ng ndy sinh c6c lQr:h iac, hon niia
l4i mdt it thdi gian nrd thu drroc k6't qufr nhanh. Cho n6n
d6i vdi hg, ddy ld mtit phrrong phdp ly trtilng nhdt dd nnng
cao sdc kh6e.
BAng 3 IA bAng hO khai vb loai b6nh, do cdc loai b6nh
hdt srlc nhibu vd phrlc tqp, cho nn d6' giAn tiQn dO dibu tra,
chring t6i cei khrii quAt thdnh m6t sd loai. Vdi nhttng ngrrili
m6c tit 2 loai b6nh trd I6n, chring t6i chi ghi mQt loai b6nh
chinh. Qua thdng kO cho thdy ngudi rnic bQnh lir,ryet cao
(thdp) lir nhi'6u nh{t, c}riSm khoAng ZLVo, viam drtdng rudt
da dhy vd kh6p chiOin !1Vo, suy nhrrgc thhn kinh ch\6rn l2Vo
v.v.v... NgoAi, ra cbn cri cdc loqi bgnh Dali y khric nhu t6c
m4ch mdu n6o, c6c di chrlrrg do thidu mdu t.rhnr trgng, ung
thu vf v.v.,, thu6c vb loai chdng bQnh uan ;r, ch(ng t6i quy
vdo mQt lo4i. Nhung loai b6nh ndy d& giAy vd co th6' b6nh
nhAn, {nh hudng ddn c6ng t6c cria hg. Qua luy6n cdng ndi
dau ddn cfia hg gi6m hAn, tao dibu kiQn cho viOc hoin thnnh
nhi6m vu c6ng tric. VI tlu: mOt vi ph<i gido ru toan hqc ghi
208

trong td khai: "Tludc kia I6n ldp 4 tiSt khri vdt vA, sau khi
luy6n c6ng, ngt d6 hon trudc, huy6t rip dn dinh, cd thd l6n
l6p 6 ti6t libn",

4. Hieu

qui tri

liQu.

Qua BAng 3 ccj thd thdy trong l6p cria

6c

916o

vi6n, vA

cong nhAn vi6n chdc, ti lo kh6i bonh chi6m 22Vo, c6 chuydn


bidn t6t chi6m 787o, cdn trong ldp hoc sinh, tl lg kh6i bnh
chiSm 1OVo, c6 chuy6'n bidn tdt chi6m 69Vo.

Do thdi gian luyn c6ng ng6n, n6n cci nhrrng Anh hrrdng
nhdt dinh ddn vic quan s6t vb hiQu quA tri liQu. Nhttng
tuyt dai da sd dbu cci chuydn bidn t6t. Vi dU mQt crin b0 67
tudi d5 nghi hrru ghi: "Tbi m5c bdnh huy6t dp cao trdn mudi
nem nay, tuy chrla chay nhibu c5ch, nhung hiQu quA khOng
16 r6t, sau khi luy6n cdng drrgc 15 ngdy, tlnh hinh sfc kh6e
khd ra, huydt rip tir 190/110 xu6ng 160/100 (mm Hg), nhtrng
cdn chrta thAt dn dinh, ndu ki6n tri tAp luyQn, hln sC t6t
hdn nfia".

Mdt nft tro ly ki6n tnic srl m6c bdnh lodt da dby vA viOm
da dhy mdn tinh ghi: "Tludc khi luyQn cOng, hing ngAy phAi
u6ng thu6c. Sau khi luy6n cOng drrgc 3 ngAy, ngirng u6ng
thudc, khi cAm manh, dnc bit ld khi luyQn "Song tj lem
nguyQt", hlnh "nhu cci mQt oii gt vd hinh ch6ng giua huySt
"Lao cung" vd huy6t'Thidu hAi": Til khi luyQn c6ng t6i nay,
chua thdy dau dq dhy trd l4i, co bAn kh6i chrlng mdt ngi".
Mdt gi6o str m5c bnh vi6m co th6t da dby ghi: "Tbrrdc khi
luyQn cdng, trlc dau dp dhy, trlc bgpg, dai ti6n khdng thdnh
khu6n, sau luyQn c6ng, cd bAn mdt cac hiQn tugng k6' trn'.
Tlong l6p cta cdc hoc sinh tuy ngudi cd b6nh chl chiSm
209'

29Vo, nhung ho lu6n dfng tnl6c nguy cd bi dudi hgc, n6u vl


b6nh md thdi hoc thl dd s IA mQt tdn thdt l6n cho nhA nudc
vi cA cho bAn thAn mlnh. LuyQn c6ng lirm cho ngudi kh6i
b6nh, tinh luc trhn dhy, cri thd tidp tgc hgc t$p tdt vA.c0ng
nhtt nhirng hoc sinh khric, hg s6 trd thdnh mQt thinh vi6n
xAy drrng b6n hi6n d4i hcia ctia Td qudc. MQt nghin cdu

-g'6

(JJ

*61

i*O

ti

VOr

o\r

NT

NN

Ot-

(O.

-o

'o'g
a, -4

(It

{:'
-c
o

\o c.) cn i

aa

a.l c?l co

^i

c.l

NT

.(o

'9..6
u'a
.^ .;

:9'

n@CO\O+sh<ciC.lF-i<-

YN

t\-

,(u

(O.

U'}.

-o

'6.

le
I,G

.6'!

-io

FSN:$hr\o.iciitHi

l>
l()

o l5
lo

'$

c{

o
Ot

dci .l

o
o
.(!

c'j

l=tv*

l\d

!
II

I
I
I
I
I
I
I
I
I
I

I
I
I
I
I
I

210

\f{}
F.

sE

E
H
.3
X

;":

E" -c

'iE lsa

o:

Eo

i:

geeE;:iusdgaEEa=gEi

E
E

a
B
iEiifiEEssssF6t;s
1c;;.1 + + 6g r o
'ut.t.-::aa
a
riN6:ln\olt

coaFda

sinh huydt ap kh6ng dn dlnh (125-150/80-100 mm Hg) vidt


reng: "Tlddc khi luyQn c6ng, ngiry nAo cring phAi udng mQt
Ihn thudc, nhung dm v6n mdt ngri, ban ngAy tinh thhir ud
oAi. Sau khi luyn c6ng dugc nta thring, th6i u6ng thu6c,
huydt 6p dn dinh: 130/80, t6i nay v6n chtta cd hiQn tugng
tdi ph6t. Bay gid t6i chudn b! cho 6 m6n hgc, hgc tgp rdt
ceng thing, song tinh h,tc lai trirn dby, dci ld nhd kdt quA
cria luyn cOng". M6t hoc sinh b! vim gan vidt: 'Sau khi
luydn c6ng, 6n kh6e, bung hdt dau. Qua x6t nghim cho bidt,
chrlc n6ng gan dd hbi phuc blnh thudng, khl c6ng da chta
kh6i bnh vim gan ctia tdi mQt crich k}' diQu". Mdt sinh vi6n
cao hoc (nguy6n lA gir4o vin) bi suy nhrrgc thbn kinh ghi
ring: "Hirng ngay hE dgc srich trdn hai ti6ng dbng.hb thl
dau dbu, dhu bdc h6a dau n4ng. Tlnh trqng ndy k6o ddi
mrrdi mdy ndm trdi, hbu nhu toi de mdt ldng tin vAo viQc
tidp tgc lAm c6ng tdc girio duc..Tit sau khi hgc c6ng ph6p
ndy, ngay ngdy h6m sau da.cd khl cArn, mQt thring sau d6
khoi thdng dugc 2 m4ch NhAm D6c, tinh lgc dby dt, thdi
gian hoc m6i ngdy ting ln tit 5-6 ti'ng. Sau 2 th6ng, dhu
cic cdng tlnh trio hon, gid hoc hdng ngdy c<i thd tang ttt 8-9
tidng. Tinh ddn hdm nay, t6i de luyQn cdng drrgc 3 th6ng,
de cd thd nQi kh{ ngo4i phting, ngogi khl nQi thu, Tbi cho
rlng: "Thidu LAm nQi klnh nhdt chl thiEn" ld mQt c6ng ph6p
tdt cho viQc chua bQnh vd t6ng srlc kh6e. COng ph6p ndy

2tl

';':; ',

chta kh6i c6c b6nh lAu ndm c6 hrru ctia tdi, khidn tOi ldy
lgi ldng tin Iim t6t c6ng tfLc 916o dqc. Tbi quydt tAm ki6n

trl t{p kh{ c6ng ddn cirng".


C6ng phrip ddi v6i mQt s6 bQnh nan y cung cci hiQu quA
trong khi tri li6u, vl du mQt ngudi ung thrr vu d6 viSt: "Sau
khi luyQn cdng,cS kh{ cArn, chAn tay t6' hi6u quA rdt t6t, tOi

s6n sdng tidp tuc luyQn c6ng"' Mgt ngudi bi di chrlng do


thidu mdu n4ng dd ghi: "An kh6e, ngir s$u, tinh thhn phdn
chdn. Qua luyQn c6ng, bqnh tinh co bAn biSn chuydn tdt'
Khidn t6i thdy dttgc hdt crii loi cria kh{ c6ng vd cuc ki'ytt
th{ch m6n khoa hoc ndy". MQt ngudi m6c b6nh tic mach
m6u n6o de ghi: "(...) M4c dti de u6ng thu6c, chAm crlu vb
ti6m thu6c hon mOt nim trdi, nhtrng vdn dau lung, chAn ndng,
khdng cdt ndi bu6c, nta ngudi bi li6t. Sau mQt thdi gian luyQn
c6ng, bQnh tlnh kd trn da thuy6n giAm hin. Kh6ng chAm cfu,
ti6m thu6c nila, giArrr 2/3 lugng thudc udng. Tang lbng tin vE
khA n6ng chfra b6nh cira khl cdng (...)".

I
I

I
)

Tlong l6p cia hoc sinh, TlVo ngldi kh6e manh (gbm cA
nhfrng ngudi ccj thd chdt y6u), qua luyn c6ng, tinh hinh srlc
kh6e drrgc cAi thin m6t qich rd rQt. Phhn l6n ddtr cAm thdy
6n kh6e hin, ngri tdt, tdng srlc db hhdng ddi v6i b6nh t4t'
tinh lrrc trin dhy, dbu ric minh m6n, hiQu quA hoc tAp ting
l6n 16 rQt. MQt ban hoc sinh d khoa co khi tiet: "Sau luy6n
c6ng, dn ngon miQng, tinh lrrc dbi dno. Ngdl' trt/tlc hay ngri
gAt tr6n l6p, bAy gid cci thd' nghe giAng mdt c6ch nghim
chlnh, td duy nhanh nhqy, trl tuQ ddqc khai md"' MQt hqc
sinh hhoa quAn ly vi6t: "Qua luyQn c6ng, tinh luc dbi ddo,
t6ng crrdng srtc db khdng c:ic dich bQnh, an k.h6e, dbu <ic
minh m6n, trl nh6 tAng l6n 16 rQt". MOt hoc sinh 6 khoa
212

khoring sAn vi6t: "Sau khi luyn cdng, dbu dc minh m{n,
hiQu quA hoc tAp nAng cao h&n" v.v...

5. HiQu qud kinh t6.


Qua lu1'6n cong vdo nhfrng thbi gian rdi, bQnh t$t d nhtng
ng{di cci b6nh dd thuyOn giAnr ho{c kh6i h&n, nhtt v$y b6t
ddoc s6 thdi gian di b6nh vi6n, t6ng thdi gian cdng t6c trong
trddng, dbng thdi cci m6t sd ngrldi de ngtng udng thudc.
Tlong rJibu tra chuyOn m6n vE 37 ngrrdi bQnh luyQn cOng,
sd ngrr,Si n$ng

thudc chidm

ding thudc dqt t6i 68%, sd ngdi,i giAm lugng

219lo.

Qua nhttng tlm hidu ph6n tlch tr6n dAy cho thdy'Thi6u
.LAm n6i liinh nhdt chl thibn" mang mdy d{c didm sau dAy:

1. I)Qng tric don giAn, d6 hg'c, d5 t4p, grA tr6, gdi, trai
dEu crj thC' tap dudc.

2. 'fhbi gian luyn c6ng ng6n, kh6ng hao tdn nhibu vb


thd l1tc, it m6t nhgc, rdt thlch hop v1i circ trl thfc trung
irin vA gii.
3. KhOng chn thri y, kh6ng hay xdy ra cdc hien tugng sai
lQch, an toAn, d6ng tin cAy.
"i. D6c irhi nhanh, cci hiOu quA tr! liQu tfit ddi voi c6c logl
brrh tAt, kd cA nhung bQnh nan y.

5. L&m cho hoc sinh kh6e mqnh, cirdng dtlgc bQnh t{t,
dhu ric minh mf,n, trr duy nhanh nh{y. ting cddng trl nhd,
nAng cao hiQu quA hgc tgp. Cd thd lAm rnQt trong nhtng tU
li6u giAng dQy cria khoa thd dr,rc.
213

t;!rx

Phu luc II

THUAT BO KIII DAO DAN CI-IA'rl-lIEtJ


LAM NeI tciNt-t NnAr cHi rHIbru curuc
NHUNG TFIAM DO BAN OAU Vi VTNC
TJNG DUNG LAM SANG C-UA I.{O
t'- D;io

flric Dting - Khtla khi

cr)ng,

Phirng khhm bQnh chuYtin klttxr,


fl|)i l{bne th$p ttl Nam Kinh.
- 'i'riqrr )righi - Phirng nghin crirr

giAng day khi cdng th0i nl,


I{pc v'iQn Ttung y Nam Kinh).

I- V6 tn gqi bd khi d4o rl6n thuft:


cci cA nghia r6rrg vir
bao gdnr thd nap
rdng
theo
nghia
dAn
hidu
nghia hgp. D4o
vi dOng c6ng cria khi cdng (kd cA xoa bcip cht d6ng). "Tl'atrg

Hai chfr tlao d6n ndu tbeo srich cd

Nam Hoa Kinh - Thi6n I(h6c y" ghi: "Thdi Lrlc ia iiil thd,
thd c6 nap tin, con gdu di chuydn, con chim vtlon r:6nh, tdt
cA dbu vi tang tudi tho". Li Di ddi 'ldn chf thich: t-rac khi
s din ddn sg 6n hba, ddn thd s lirm cho co thd mbm mai",
nghla lir vita bao gbrn (:A "dao khi" thd cd nap tArr, Cin dao
d6n hidu theo nghia hgp chi ncii v' sg vAn ddng co tlid nii
th6i. Tbong "Td Vdn - Di phap phrrong nghi ludn' vi6t: "O

Tf

2t4

noi chinh giira, do ddt noi dcf dm thdp n6n sinh ra l{m bgnh
tAt, ngudi ta thrrong chta b6nh bing c6ch xoa brip d4o d6n".
Vttong Bang ddi Drldng chri thich: ',D4o ddn nghla li lay g0n
c6t, ddng c6c kh6p". Md kidu vAn d6ng co thd nAy gbm 2
loai cht cf6ng vd thu d6ng. Chri d6ng li nhtr HuQ LAn ddi
Dudng ncli trong "Nhdt thiSt kinh Am nghia" r "N6u ngudi
ta tu xoa brip, co du6i chdn tay dd ti6u rrir h6't m6t m6i ggi
ld dao d6n". Cbn dao ddn theo kidu thu dQng thl thudng le
do c6c khi c6ng su thOi n6 thao t6c, duqc xdp vdo.loai v6n
ddng kh6p th6i nd. Loai md chring trri gidi thiu d day ld
khi c6ng su lAm cho cd.c b6nh nhAn 1;hrit sinh vAn d6ng co
thd theo kidu thu dOng bing nQi khi ngoai phcfng, ttr dd sAn
sinh ra hi6u rlng chrra b6nh. Phtrong phrip d4o d6n nAy lA
m6t loai lhudc "bd khf lidu phdp,', ld hi6n phrip chta b6nh
drtoc stl dr.rng thtrdng xuy6n bang c6ng phdp "N6i kinh nhdt chi
thibn" ctra chring tdi, chring t0i goi nci lA "Bd kh{ dqo d6n thudt,'.

II-

Girri thiQu rlua.vb thuat bd


kinh nhdl, chi thibn"

khi dgo dAn

"NQi

Phuong phrip: ncii chung chia lirm hai giai doan:

Giai doan bd khi, clua vdo vi6c luAn chrlng, c.ic bric sl khl
cdng chon nhung thfi phrip kh6c nhau (bd kh{ bing tay
thudng rlurlc stl dung nhdt nhrrng crlng cci ngUdi bd khl btng
c6c bd phen khric), bd khi qua khoAng kh6ng vio cric kinh
lac huy6t vi thich hop cria b6nh nhAn, sau khi chd cho kinh
Iac c'ia b6nh nhAn dtrdc khdi th6ng brr6c dbu vi diEu chlnh
cric hiQn trldng khi huydt Am drrong qurl thinh hoac quri htl,
thi ccj th6' chuydn qua giai doan hai.
Giai doan hai, theo nhu cbu cria tinh hlnh bnh tAL khl
215

c6ng su bd khi vdo ciic kinh lac huyQt vi cd li6n quan vdi
bQnh t{t (14 drrdng kinh huyQt, c6c huyQt ri6ng cria khi cdng
ho4c cric huyQt chuyn dirng dd dqo ddn) vA vAn dgng cric

lo4i thri phrip thdn hlnh (chir ydu thOng qua huyQt "Lao
cung'r, phrit dQng bhng nam ngcin tay, cring cci th6' thOng qua
c6c huyQt "An dudng" "Dflng tuybn" vb cdc bQ phan khdc

nhrr khuj'u tay, vai,..,) de' dan dqng co thd cria b6nh nhdn'

Thich hqp u6i ctu chrtng

bQnh.

Hrru hieu nhdt dfii cac bQnh vb hQ vQn dOng tf chi vd hQ


thbn kinh. Nhu dau thbn kinh tpa do nhibu nguy6n nhAn,
b6n thAn bdt to+i do tning phong, li6t thhn kinh m{t, vim
quanh vai, di qhfng cria benh bai liot trd eru, phong thdp ttl
chi, viem kh6p dang phong thdp, khdp dhu gdi bi thttong tdn,
gey xudng dang thdi k' h'6i phgc' vim t6c d6ng mach v'v"'

III. Nhrlng thd nghiem lAm shng vb thu$t bd khi


deo din "NOi kinh nhdt chi thibn".
Tlong s6 cdc bQnh n6u d tr6n, thl vi til bQnh chi y6u ld
d ttl chi, bidu hiQn chti ydu li dau kh6p vn gqp trd ngqi khi

;
;

l
I
;

crl dQng cdc kh6p, co chd b6nh thudng ld kinh m4ch khOng
Itru th6ng, khl huydt ngung trQ. Do virng bi bqnh dau d6n
kh6ng d6m v$n ddng hopc do, cdc biSn chtlng vb hQ thdn
kinh trung udng trre kh6ng thd vfn dQng duoc, gdy Anh
hudng ddn sg vdn hAnh ctra kh{ huydt ldm cho c6c kh6p b!
dlnh n4ng noii.'Odi v6i cric co chd bQnh kd tron nhrt kh6ng
thdng n6n dau, khOng v{n dQng n6n trl tr6 thl dirng chAm
ctlu, xoa bdp vd udng lhudc thang (thu6c sdc) dbu crj thd
ldm cho khl huydt v$n hilnh drrgc, thoi nl mQt crich thU
dQng cring c<j thd lAm cho c6c kh6p linh hoqt hoqc bQnh
216

nhAn trr dao ddn crlng cci thd tang cddng duqc hieu quA tri
li6u. Mac dt m6i phrrong phrip tr! liQu dbu cd cdi hay riOng
nhung kh6ng todn di6n, cd mQt sd tnrdng hgp stl dung tht
ph6p vdn d6ng cric kh6p xuong, ccf thd sE gAy su dau d6n
khri ldn cho b6nh nhAn. Ddi vdi nhrrng b6nh nhu v6y, thugt
bd kh{ dao d6n uu viQt hon hAn.

1. Cci tric dung giAm dau m6t c6ch rO rQt: Nghi6n cfu
thrrc nghi6m vb nQi kh{ ngoai phdng dd chrlng thuc, khl do
khi c6ng st{ phrit ra cci t6c dung giAm dau. Gdy te blng khl
cdng da duoc Phdng nghin crlu khi cdug Thrrong Hei chlnh
thrlc gi6m dinh. Qua thrtc ti6n ldm sing chring tOi quan sdt
thdy liu phdp bd khf ccj tdc dung giAm dau rdt 16, hiOu fng
giAm dau ccj thd duy tri,til 4 ti6'ng ddn khoilng 2 ngAy. Hon
nita vi tay cira khi c6ng str kh6ng ti6p xirc vdi co the' bQnh
nhdn, n6n kh6ng thd gey dau ddn cho hg. DAy crlng ld mQt
tlong nfritng nguyn nhAn khidn r:ho b6nh nhAn dtroc chfta
bring thu6,t b6 khl dao ddn hoan ngh6nh.

2. Cd tac dung bd hu tA thuc dibu chinh todn thAn, td


li6u cric bOnh kd tr6n, chring tOi kh6ng chl don giAn ld dau
,tAu chita ddy, md dlla vi.o su ludn chfug, tru6c he't x6c dlnh
bntr tinli hrt thrtc, Am duong thinh suy thd ndo d6 rbi mdi
chon th0 ph6p va huyt vi trrong rlng dd ti6n hdnh tri liQu
toan thAn, day lA mOt tr.ong nhitng muc d{ch cria giai dogn
I cria thuAt b6 khi dao d6n. Thudng crj thd thdy qua crich
chira tli nay, b6nh nhAn kh6ng nhtng hbi phuc dudc cd neng
vAn dOng d cric kh6p trl chi, md sdc rtr6t hbng hAo ldn, An
udng tdt ra, cdc bnh dau dhu, mdt ngfi cfrng theo dd rnA
bien mdt, thAm chl cri phu nt bd kinh d6 hai n6m lqi cd
kinh nguy6t tru lai.
2t7

3. Cd tdc dgng lArrr cho cdc nhcirn ctl ir4i li6t cti khA ndng

mdt crich t'hr.i clQng: CAc bqnh brin thdn bdb toai'
liQt thhn kinh rneit v.v., bnh khOng ctibu khidn drrgc nhcim
cd te liCt vqn dt)rig theo y mtt6t1' Thu4t b6 khi dao d6n "NQi
klnh nlidt chl thibn" cij hhd khidn nhrrng nhcitn c'-r bai li6t
dtt6i
c0.a b6nh nhAn pLrrit sinh vAn ctOng mQL cdch thu ding

vfn

dQng

t6cdQngtlaod6n"klt{"ctiakhic6ngsd,cltli'r'dibdnh
nhAn khdng cci khA neng ttl minh dac' ddn, phrronl4 oh61:
nhy cci t6c rlqng I'dt ldn trong vi6c hbi phuc chrlt' rrang r:rla
ngrldi bnh.

4. Ccj t,dr: dr-lng lirm cho xtlclng librr niranh: cd ldrm sirng
vd thrJc nghidtn rf iri chiitlg thdc cho hh;i rLlrrg 'taY'

IV- Thd rrghi'0ar t'b qrt vSrr r'lgng tlrtrfii' bti khi
d6n "NQi kinh nhdt chi thien"

drrrr

Khi dao ddn kh0ng c:iin quii nhan ni4nh i6i stl phcii hop
cria bOnh nhflrr rnA ciing ilhdng chn ddn riu liQnh nfrAn' ;rdu
chu duy nhat ddi viii bQnh uhAn id phii r"hA long toan thdn
Chring t,Oi cl5 ti{irg bit lu6t bQnh nhin' ithiSr' cho iti' hhdng
nhin thdy thfr ptrap ttrin hinh crla kh{ c6ng sd nri l<}ri c0ng
vdn cci thd ,l6n dQng tltfqr: bQnh uhAri, hcrn thd d0ng tdc ctra
bQnhnhdncirntrrdngcthngvditrrthdtayr:;ir'ikiricingsr'I'
Do clri cci tdc tlqng lti4i tlil drtgc st'l 6tn thi r'd innt tfini lf'

l
t

Chl cbrl ciic cc, r:du td rhttc (chi i6'cl nlrtjm c'-r I i\ thA'r
ngo4i vi...) riibu kiridn ho4t dQrrg cria n:ref kltop r'ao ilri kiQn
toin thi cho drh lrlrrl n[rrg tlibu irhidn ctta trtttrg lrhrr thhn
kinh cao cdp tli trgc tr.'{c (chirng han nhu t;ric tr.tldrrg }rQp
trring pliong, lit m{t'.'), vdn cxj t'h d6n diug; chring vAn
thiti
dQng, nhttng khi ngtrng ph6t c6ng, bQnh rrh0rr i;:i tnrrr
k.inh

218

khdng tir chri duoc vb vdn d.ng. phai chb sau khi trung
khu
thhn hinh cao cdp d6 phuc hbi mdi ccj thd trd lei vAn d6ng
binh thrtilng.

Nhrtng hh6ng phAi v6i bdt crl ngudi b6nh ndo c0ng cd
thd dA' d6'g duoc m6t cdch thudn loi. Anh hrrdng c,ia ,,iec
bd khi dao ;irln phu thudc vio nhibu nhAn t6:

1 Cerng lrtc cria l,;hf c6ng su l6n hay nh6, tlnh trang co
thd cria khi cdng su ngay lirc phdt cOng tdt hay xdu.

2 Do iri.in carn cria bnh nhan ddi ';rii "kh{" ctia kh{ cdng
su: Ngrtdi cci d0 m6n cAm rnanh d6 bi tlAn dQng hon, nguOc
lai thi hie,r quA s6 k6m hon"
3. Sric clE ki,dng ct'ra b6nh nhAn: Ndrr b6nh nhAn khdng

tin vdo ktri c6ng, hoAr :rh6ng tin vio m6t khi c6ng sU ni.o

dri, hav ct5 tirih chdng liri, cring co th6 Arrh htrdng t6i sg tidn
hdnh bo lihi dao ddn. i'rhrr^g i:lifing tOi cirng phrit hiQn thdy
ccl nhlrng b6nh nhAn sau khi co thd dr.roc dao ddn,
dir hai
nguaJi 11 bn canh dr'iugsr-rr: dgr cd thd bdnh nhAn, cfingkh6ng
sao 6p drloc. Cirng ccj lr6rrh nirAn ndi: "Tbi mu6n chdng
l4i
su ddrr d6ng dd nhrng hoan toin bdt luc".

4. Tinh trang ktri huyer cria bAn thdn b6nh nhin thinh

hay srry.

V- Th6m ttd budc dhu v6 co ch6 cfia


dao t{An "1.{0i kinh nhiit chi thibn"

thuft

b{t

khl

sau khi khi c6ng su "N6i kinh nhdt chr thiEnn phrit khf

sd d6n d6ng dtroc b6nh nhAn, khidn cho b6nh nhAn


cd nhirng
d6ng tric dbng b6 vdi thir phrip thdn hlnh cfia mlnh. Kh6ng
chl cci hi6u quA ddi v6i nhtrng ngudi bi b6nh vb chrlc nan!
','f,n ddng md cdn cri hiQu quA cA vdi nhirng ngr/di bi liQt d

219

nhfrng b0 ph4n ndo drj. Dir ngrtdi kh:ic hay bdt crl mQt
chrr6ng ng4i vAt nio che ch6n, cfing khOng thd ngan trd
duoc s\t tidn hAnh thuat dao d6n, thim chi khi cdng stl d
ngodi vdn cd thd d4o dAn duoc b6nh nhAn dang d trong phdng.
DAo d5n d cr,r ly xa c0ng thu dttoc kdt quA. Mac dir nhttng
hiQn trrgng dc5 chring ta cring kh6ng la lung gi. Song co chd
thftc stt cria nci nhtt thd n?ro vdn cbn Id mQt cAu h6i ldn.

'

Cudi cirng ndm 70, td su Khuy6t A Thriy, ngUdi truy'n


d4y "NQi klnh nhdt chl thibn", dA cirng v6i cdc de tit tiSn
hinh nghiOn crlu thuc nghin lhn thrl nhat vb "NQi khi ngoai
phdng". Nam 1978 khi quan srit thdy cu Khuy6't A Thrii' khi
vdn khf c<i thd dibu khidn duoc cudng dd phrit quang ctia
thAn mlnh theo y ntu6n, vd khi6n brlc xa hbng ngoai ctia
ngldi thg c6ng c<i nhrrng thay ddi tudng rl'ng. NgoAi ra cbn
thdy kh{ cria ngudi luyQn "nOi kinh" ph6t ra Id mdt lo4i scing
diQn tir hbng ngo4i dttgc di'u chd d thn s6 thdp khdc hin
v6i nhrrng ngudi blnh thrrdng. Khuydt XAo Can, con trai cu
Khuy6t A Thty, cd thd dirng ldng bdn tay ph6t cOng lam
cho phim nhga cAm quang. Nang luong hbng ngoai cria 6ng
cd thd trd dhdnh cAc tin hiQu truybn di trong khdng gian vd
khidn cd thd ngrrdi tidp nhAn, sAn sinh cdc hi6u rlng co thd.
Thnnh quA nghiOn cfu khoa hgc mang tinh sring tao k6' trn,
dd drroc dua vAo "Tlung QuOc bdch khoa ni6n gi6m" nam
1980. "Tip san khi c6ng vi khoa hoc" s6 9 nAm 1984 dtta
tin: "Kh{" do ngudi luyQn "ndi kinh" phrit ra ccj thd xuyn
thdu xrrong so, stlc xuyOn thdu m4nh hon cA tia X quang.
Nem 1985 thltc nghiQm Anh nhiQt hbng ngo4i cda Phbng
m6y nhi6n liQu Nam Kinh da chrlng thgc, sau khi thdy
Vrrong ThUy Dlnh phrit cdng, nhiQt d0 d virng huyQt "Lao
220

cung" trong ldng bin tay 6ng tang 5oC. Gbn dAy chtng tOi
righiOn ctlu cdc thuc nghiQm khdc vb nQi khl ngoqi phdng
"NQi kinh nhdt chi thibn" vA cfing thu dtroc nhtng k6t quA
m! min. Thuc nghiOm kd trdn cho thdy: "Kh{" cria kh{ cOng
su "NOi kinh nhdt chl thibn" nang thuQc t{nh ba mgt ld: vgt
chdt, nAng lrrgng vA tln hiQu.

Ngubn gdc ning lugng cria thu{t bd khl dao d6n "NQi
kinh nhdt chl thibn" kh6ng phAi ta "l\tc" cria khl cdng,srt,
mA lA "n6i kinh" (chan kh{) drroc luy6n ra tir nhfing tranil
thd ring bi6t, tit ban chi phrip ddc drio cia c6ng phdp "NQi
klnh nhat chi thibn"
Uhung t6i cbo rang nhfrng nhAn td bn ngoai nhdt thidt
phAi thdng qua c6c nhAn td bdn trorrg thl m6i cri tdc dr;ng,
b.j khi gAy ddng tiic crrrrg nhu vAy. "Chnn kh{" do khi cong
sr,t ph6t ra trong quA trinh chi dQng dcing vai trb chri d4o,

song nhAt thiet phAi thOng qua hQ th6ng kinh lqc


khi" cria bnh nhAn m6i phrit huy drroc hiQu quA.

vi

'nQi

I(dt quA nghidn ctlu vb "NOi kinh nhdt chi thiEn" cho thdy:
"Co th' thu c6ng li do nang lrrong ttr thAn bi k{ch ph6t".
r lhr/Ong HAi Tlungy drlcrc" sd 2 n6rn 1980). Vi the khl c0ng
';tI cci thd hu1' d6ng dudc "nQi khi" cira bQnh nhAn vd klch
phdt nang hlong trl thAn cria b6nh nhAn vdi mOt lttong ning
luong tin hi6rr rdt it, ldnr cho khi huy't cua hg vdn hAnh
tihanh hrln. Mdt khi kinh kh{ "n6i dOng" cci srt c6ng hrrdng
dbng b0 voi "n6i kinh" ctia khi c6ng su thi s6 phrit sinh ra
"ngoqi ddng" hinh thd. Khi c6ng stt cri thd khting chd vd diEu
tidt tiry y loai "ngoai dQng" nAy, bbnh nhAn hodn todn mdt
chir dOng, cbn kh{ c6ng su vAn rdt ttl nhidn, thoAi m6i,
,

Tit dd c<i thd thdy sd di thudt bd khi dao ddn cd hiQu qufl
221

ld do khi cdng stt dem nang lrrqng sin cci cria minh vd "khl"
cd mang c6c tin hiQu chtta b6nh truvbn vAo cd thd benh
nhdn, thfc ddy chrlc neng tu di6u tidt cta bQnh nhAn'
Tai sao thu$t bd khi dao ddn lqi cti tdc dung ddi v6i nhttng
bQnh nhAn mdt khA n6ng dibu khidn trung khu thhn kinh
cao cdp? Bric si Werd Fanferd, nQt chuy6n gia ngoqi khoa
thhn kinh My de lAm m6t thgc nghiQm: l6p diQn cuc vao
virng thhn kinh vfln ddng d v6 dai n6o, rbi cho cdc xung
diQn kich thlch vAo ctj tird lhm cho mQt phbn tft chi nAo dti
ho6c urOt bQ phfln riAo dcj tr6n co thd crl ddng, nhrrng nhttng
ngudi dttdc thi nghiQm ktri dtj kh6ng cAm thdy dii ln nhtrng
dQng tdc cria utiuh. R6uh nhAn ti6p rrhAn bd khi dao din
cirng cci cAn gitic tddllg t{. Thtrc nghir,r ';rnh ly hoc phd
thdng cho thdy: ki"h th{ch cli6n I'do dAy tlrarr irinh ti chAn
da c6t rbi kh6i than con dch ccj th6'ldru chu ccJ bdp do day
thhn kinh dy di6u hhidn co giAt. Cr5 thO' nghr rhng "khi" ma
chfng ta ph6t ta, cd bric dung tuong trt nhu c6i xtrng dien
giy ra k{ch thich vAy. Mi6n ld co ceiu td chrrc ngo4i vi vfn
d6ng ctia cd thd bQuh nhAn chrra bi hu h6ng cung phAn xa
cd bAn crtia s{ vAn dqng cd rhd vAn tbn tai, urtrdtr bd khi gay
dQng tai ln dibu lrohu todn cri thd lhuc hiQn dugc'

Tli

d.u

I:

Gidi thiQu tnrdng hqp mdt bnh nhan bi liQt'

Ddu..., nft, li8 tudi, c6ng nhAn Nha nay loc dhu Nam
Kinh, thring 12 nArn 1982, bi lit vl trong phAi 5009 thudc

trirsAu DDVP,nhd BQnh vi6n drrdrrg s6t cdp crtu da ttrodt


hidur, nhrrng vr{"n bi liei trl chi, Qua nliibu c6ch chtla tri"
chric nAng ctra tay cd ben da drroc hbi phuc, chrlc ttAng c'ia
ch6n vAn chrta hbi phuc. Ngdy 16 thdng 3 nam 1987 ddn
chtra tri tei khoa khi cdng, phbng kh6m chuyiitt khoa cria
HQi Hbng thfp tql Nam Kinh. Ltic dcj phAi ch6ng hai n4ng
222
',i."1tr'",,

vd phAi cri ngudi nha diu di mdi cci thd btrdc di mQt cdch
mi6n cuong. Kidrn tra: phAn xa d hai dbu gdi, mdt cri chAn
qu6 mrlc binh thudng, eo bdp chAn bi crlng, tnlong lgc d
phhn dui tAng, tiy s6ng phAn xa tU d6ng, co luc cta co trl
dhu dui 6 cdp 4, dni chl gio l6n dugc 30o, hai chAn cd cAm
gi6c nang nb, chAm chap, d6c bict le chAn tr6i, hai clng
chAn nhe, mdng xudrlg hai ctj tay phAn x4 quri mrlc blnh
thudng, kbm theo cac hiQn trrdng nhrr chdng m{t, An kdm,
ndt ngu, d6 cdu v.v... chdn dorin bi liQt do ndo thd co gi$t.
Ngrryn t6c chtra tri: On th6ng Macli Ddc, hanh kh{ thrr
gAn..Crich chira: 'hddc hdb bd kh{ vAr: Mach Ddc, di dhn tir
c6c huyt "Bdch hOi", "D4i chiry" xufin g c6c huyt "MQnh
mdn", "YOu duong quan", ti6'p dri bfj khi xu6ng BA.ng quang
kinh vd Ddm kinh d vung dii, Sau dcj dao d6n hai chi liQt,
rbi lAm cho l<hdp dhir gdi vd kh6p hdng lirn d6ng t6c co du6i
vdi bin d6 lon.
Qua hon mrrdi lbn tri li6u, trttdng luc quri cnng gi6n l6ng
ra, dd hoat d6ng cria kh6p xudng dhu g6i vd. kh6p h6ng tAng
l6n, hai chAn cci thd nAng l6n drroc 600. ChAn giAm phir 16
rt, b6 hai nang trr di dtroc tr6n 100 budc. C6c chrlng nhrf

chdng m{t, mdt ngu kdm an, d6 n<ing gi{n dbu mdt.

T'hi du 2; T|trdng hop trbi dia d6m cQt sdng:


Nam, 35 tudi, c6ng tric tai Nhn mriy kh{ cg hdng hAi Nam
Kinh. Thring 2 n6m 1986 bi 5n, BQnh viOn nhdn dAn Giang
Tb chdn dorin bi chfng gb lung. Sau 3 th6ng ch{ra bAng
thuAt khi6n ddn, d6 chira qua Tlung y rbi Thy y nhung hiQu
quA kh6ng 16, BOnh vi6n nhAn dAn tlnh quydt dinh phAu
thudt. BOnh nhAn hdt srlc chdn nAn. Khi dd mQt dbng nghiQp
drra kh{ cOng su Dio Hric D6ng ddn chua bnh cho bnh
223

vio
nhAn. Lhn thtl nhdt vho ngdy 1? thring 5, phrit c6ng
kh6p
vio
ngrldi gbn 2 ti6ng dbng hb, c0ng Itrc vin hdnh
ngrtdi, cirng hic dci cAm thdy ncing, tO, trlc, giAm dau' Sau
lhn dibu tr! dr!, giAm dau drtrlc mdy chgc phrit' Vb sau' thdi
gian giAm dau k6o ddi dbn tir 4 ddn 6 tidng, de cci thd ddng
l6n ngbi xu6ng drrgc. Sau d<j b6nh nhAn hqc luyQn khl c6ng
vdi khl c6ng stt Ddo, mQt mat chira bing kht c6ng, mQt m{t
co bAn
luyQn cOng. Sau hai th6ng tri IiQu, chfc n[ng chin
ddn
hbi ph\rc. Lttng cflng giAm dau' Th6ng 11 di lnm trd lai'
nay chrta thdy t6i phdt bQnh dau lung vd chAn'
Kh{ c6ng su Dho phdt c6ng vho ngudi' chAn bqnh nhAn
virng lrrng
c<i thd vin dQng theo fu thd tay ctia 6ng, co b6p
vAn
lgc mQt
gr4t, trong khi bQnh nhdn hoin todn khOng

Ctlt

chrit nAo

Phu luc

III

NHUNG THU PFIAP TFIUONG DUNG I.{OI


KHf NGoAr Pr{oNG TRoNG THrgu LAM
Ner riNn NHAI cHi THrEN vA'vIEC TRI
LrFU CAC BE'NU rsuoNc G.A,P
(Nhring thd nghiQrn khi hqc t$p
vi vin dr.rng cdng phdp cria thhy'"
Vrlong Thrly Dinh)

cA.

Nhrtng tin hiOu siing Iy thd (tfc ngo4i khf) mn khi b6c
si khl c6ng phrip phcing ra ccj thd khi6n ngr.tdi thf hai cAm
nhAn dugc vd phrit sinh hiOu r'tng. Loai hiQu rlng dd cd thd
dibu chlnh cdc qu6 trlnh sinh ly, bQnh ly cria ngudi thrt hai,
kich phdt nang ltrc tu phuc hrii ctr thd eria bQnh nhAn tgo
di'u ki6n tdt cho b6nh nhAn hbi nhuc vd hiQn todn cdc td
chrlc bi bdnh.

I- Thuong th(rc chung vb viq,c lu0n chrlng chfia bQnh


Mot khi c6ng su trrr6c ti6n phrli cd dri ki6h thrlc tdi thidu
vb T[y y, phAi c<i hidu bidt qua vb h thdng kinh lgc ctla
Tfung y, r:ci thd chdn dodn lAm sdng, triet dtrgc t{nh chdt cdp
brich hay hba ho6n cria bQnh tdt. Cd nhu vA1, m6i kh6ng d6n
n6i nhhm ldn vb tinh trang benh t.tt m6i cci thd cdp crlu
nhitng b6nh hidrn nghbo trong chdc Lit. Nhttngl tri li6u bAng
225

khl cdng lai ch{r ydu ld tri liu cuc l',J d cj benh vA dao dAn
theo drrdng hinh hoAc ldy huyQt theo cdc dudng kinh. Co ly
t6c drlng chri ydu cta tri IiQu khi t:6ng Ii drra theo ludn doSn
mi stl d\rng hiQu dng til tntdng sinh hoc vd brlc x4 hbng
ngo4i. HiQu rlng til tntilng .itrh hoc ','A bric xq hbng ngoqi
ndy gAy tric dpng tlibu tidt hitu hiQu d'5i viri cdc t'5 chtlc b!
bQnh, dibu d6ng rrflng lrrc kiring. b6nh cria cd the' dbng thdi
han chdqud ttinh bQnh ly cr-rc b6. Do dcj trongdibrr kiOn vdn
chtla dri kinh nghiQm nhd vOu chu d trOn, Ithi chila bnh lAnt
sdng, hhi cong su cong ching cbn phAi pharr brOt loni b6nh
mOl cdch that ti ntf. Chi c6n n6nr drtoc rttQt s6 thri pl,rip
chung, Ih ccj tlid thu rltitlc nhtrng hiu qua r.r'i liu nhdt dinh.
tltttdt cdn chi ,y bd sr''ty, "gtrrin "hhi".
Cric tin hi6tr s6n;; lv rlre tAy v6t chat laur oi) ii., (ltli tlinh
nQi khi ngo4i pireirrg, tltuc ra Id rlu;i llirin tidu hao kh6ng
rrgitpg ctic chdt tt'o:rg ctl the', trhi nguc'i hinh thudr: huy df2ng
chrlc nang toirn thran d vdo trang th6i critr t'5rri1 nhdt' cung
lA hic s{ trao diji chdt trorrg ccl thd d viio trqng thai m4nh
rn nhdt vd lfc dri cd dri c6ng nang noi khi ngoai phcing.
COng rrang dd phni lrryQn c6ng mdi ccj duoc, nci chinh lI kdt
quA cua s{ bhu nhi.r'r k}rirng rigilng khi tu nlri6n. Srt kdo ddi
cudc sdng vd duy tt'i r:6ng ndng trong co the' -Lru 1'$u ld nhd
vdo vAt, chat. Khi hAnh thuAt tdl nhi6n se ti6rr hao nhibu
nang lrrgng vA chat dinh drrtlng' tlho nerr n$loi ]rhnh thuaL
chn chu y bd sung khi thuy cdc h4u thin trrroc vA sau khi

1 Ngttdi hdnh

hinh

thuAt.

a- Thd.i hhi ttt nhictt'. (Nap khl tu nhi6n)


C6c loai c6ng phrip d6u ccj thdi kiri phrip (ttlc phddng
ph6p nqp khi) ri6ng cua minh. Tt'ong sdch trA-v r:hl gidi thi6u
226

Thrii thu khf phrip (ldy khi cria cAy c6i) cria N6i klnh nhdt
chi thibn.
Ddng ttr&ng tu nhidn canh mdt cdy xanh, tay phAi cong
tr,t nhi6n, ban ta.y phAi dat nhe tr6n thAn cAy. Chan phAi
d6m tr6n gdc cAy. Thy trrii du6i th6ng trr nhi6n, ldng bAn
tay hrtdng ra phitr sau, khdng chn ding y ni6m, dtlng y6n
tinh li dudc. Thdi gian kh6ng quy dinh, kh6ng han ch6.
b- Bd

ang hhi thiy

cdc:

Con ngttdi sdng duoc ld nhd th0y rt5c. T\ry cci thuydt ti
cdc (kh6ng chn in cdc lo4i), song ngfdi thudng khcf tbng
thuc hi6n duoc. Ld khi c6ng srr, phAi tri bnh crlu ngUdi,.cdng chn phAi bd surrg natrg ltrong cao, 6n cric lo4i th{c
phanr gihrr chat anbunrin. Ncii chung en thit bb, c6, trdng
gd v.v... le tdt. U6ng,lri n6n dung mdt ongld teft nhdt, hoic
udng lzi [,Iach mdn d6ni4 thay chb. Ngay thudng cci thd udng
it ntou, ni6i lbn kh6ng n6n qud b0g. Khi hdnh thu{t, dd
tang cdng ltrc hoec clb phbng m6t m6i chdng mat, cri thd
vira hAnh thuAt vira udug tri ncing ho6c nhttng thtlc u6ng
khric nhung phAi nring dm.

c- TiA'i chd sinh hoat uo chbng;


Quan hO vo chbng quri d6 kh6ng nhfing hao tdn tinh khl
mir cbn ldm thuong tdn dejn nguyOn thhn. N6n khi c6ng su
phAi chri y vdn db niy. Khi cd quan hQ vo chbng chl n6n
bing thd giao, ch6 n6n thbrr giao, dd giu cho tinh lrtc sung
ntAn.

2- Mtiy tinh hudng k,h6ng nn hitnh thuQt:

a- Khi ddi kh6ng nOn hdnh thuAt. Ndu g4p tinh hudng
dac bi6t phAi lAm, n6n uting m6t cheln nU6c ncing hoAc 6n
227

.t:

r,a,,r.ll'.1.

",'ii.lil;{l*
,

mQt chidc kgo sfra, sau dd nr6i cci thd hdnh


sC d6

thuqt' ndu khOng

bi chring m6t, trubn ndn'

b- Qu6 met moi khong nen hAnh thuAt' met m6i chinh
li do thbn lrrc ydu, guqng henh thuet s6 lim tdn thhn'
"NQ
c- Thm trang khdng dn dinh kh6ng n6n hdnh thuAt
khi
t6c khi thuong, khring t6c khi ha" (gran thi khi b6c l6n'
kdt
udt
cAm)
(?
tinh
thf
sO thi khi trbm xudng), thdt tinh

slimchocdchdkhih6nlo4n.Khitinhthhnkhdngdn

ndc' cring
dinh, mi v6n hdnh thuAt, thudng gdy ta ttlc ngrJc'
ccj tlft d6n ddn dau dbu, Non chf Y'
bhudt'
d- Khi bQnh nhAn qu6 c6ng th&ng kh6ng nn hinh
lai' 15
Khi benh nhAn c6ng thing c<i thd ldm cho co b6p co
duoc
ra
l4o
chAn l6ng bi t6c, du cci hinh thuit cfng kh6ng
tri liQu thdp'
hiQu ring dbng bQ cria c6c tin hi6u, hiQu qrrA

khi cOng
C6 bi6t cci nhtrng bQnh nhAn thidu tin tudng vdo
l4i'
su ve kh6ng chiu c6ng t6c, thrlc ra la cd y thrlc chdng
hiQu
hiOu'
thi cung kh0ng thd t4o ra s$ dbng bO cira cac lin
chir y ldm
quA trf liu crlng thdp. Tludc khi hanh thuqt nn
than'
todn
t6t cdng tac ttl tudng, den benh nhai tha l6ng
srJ chu y
cd thd dirng bi6n ph6p ncii chuyOn dd dibu khidn

cia benh nhin.


hinh
d- Nhiet d0 moi tnrdng drrdi 18oC cfng khdng n6n
hiQu
cOng'
ph6t
thu{t. MOi tnldng nhiet d9 qu6 thdp sE khcj
thdp' kdt
quA tr! liQu thdp, vi th6 d moi tnlbng nhit do qud
thuat'
quA sE ttry thuOc vbo trinh dQ cdng lgc ctra ngudi hanh
e- Sau khi sinh hoat vo chbng, kh6ng n6n hdnh thuAt'
hinh thuAt
Sau quan hQ vg chbng cbn phAi nghl ngoi dA' ndu
s tdn thrrong ddn nguy6n Am nguy6n dttong'
228

r .:t,,1

3. Phat cang ding nuc.

Vb vdn db ndy, do trlnh dd c6ng lrrc crla nhtng ngudi


hAnh thuAt khOng dbu nhau, mfc d6 b6nh tinh cria e6c cC
nhAn cung khric nhau, cho n6n khri lbng md dtra ra dugc
mQt tiu chudn th6ng nhdt. Cd nhtng b6nh tgt chl cdn l-2
phrit ld kh6i ngay, cci nhung bdnh phAi tri lieu l6u ddi m6i
crj kdt quA rd r6t. Nhrtng ncii chung, tr! liQu 1 lhn khoAng
20-30 phrit ln vila phAi. Sau khi nghl t0-20 ph6t hey !6!.*_
dhu tri liu cho b6nh nhAn thrl hai. Khi hdnh thuSt, thAn
nhiQt cta khl c6ng stt t6ng len, dec bit nhilng khi g{p
trudng hop b6nh ly phfc tap khci tri li6u, ngUdi hnnh thuAt
todn thAn ncing l6n, nhi6t d6 bdn tay cci thd tang 4oC. Ndu
dang hdnh thudt cAm thdy nhiQt dd bbn tay h4 xu6ng r0 rQt
(tit dang ncing trd nen lanh), ngcin tay tnrdc khi hdnh thuSt
dhy d6n sau dcj bidn thirnh dan dfm, lai th6m hoi chdng
mdt, thi lap trlc ngitng ng"ay.

Hinh thuAt quri dO sC thtrong tdn srlc kh6e. Ncii chung


khi thdi qud thi cci hi6n tudng chdng m{t, bubn n6n, n6n
khan, ngdp, nAng hon cri the' dau bung dudi, toAn thAn mQt
m6i ki6t stlc, nhdt lA 2 bin tay, thAm chl c6n cd ngudi bi
run rdy vira ncing vira lanh. Ndu bi nhe thl sau khi luyQn c0ng
s6 hbi phuc lai, gap trudng hqp bi sdt ndng lanh thl n6n nghl
ngoi m6t tuhn, chi lrrydn tinh c6ng "Ddn thn hgp thAp" vil u6ng
vAi thang thudc Tlung y, don thudc: NhAn s6n bg, Mach m6n
ddng 15g, Ngu ui ttr 10g, Drrdng quy 10g.

4. Cdnt ki:
1) Cdm ding kidm chl phdng khl vdo huyQt "Thrii duong"
vLng tim, vilng gan, vl phcing khi blng kidm chl, Itrong khl
tAp trung phcing vdo m6t didm d6 gay phAn tlng cqc b0 qu4
229

m4nh, crf h4i cho bQnh nhAn. Ngoqi khi cht ydu ld hiQu rlng
diQn tir sinh hgc, kidm chl vdo tim sE gAy r6i loan nhip, cci
thd ldm tim ngirng ddp hoac co thit ngoii y mudn.
2) Ddn bd cci thai 3 bhring cdm hAnh thuAt, d6' tr6nh xdy
thai ho4c thai nhi di dang. Sau 3 thring c0ng cdm hAnh thuAt
d vtng bgng, dd kh6i Anh hrtdng ddn su phrit duc cria thai
nhi. Nhrrng y ki6n nay chtra'cd tu lieu vb m6t lAm sing
kidm chfng, mong cdc ban tr/ cAn nh6c ldy.

3) Tld em tit 10 tudi trd xufing cdnr phcing khi vdo dbu.
Vi n6o ld ch6 6 cira nguy6n thhn, ndo trd dang d giai do4n
phrit dgc, diQn bil sinh hgc d6 lirm cho di6n nao bat thudng,
nguyOn khi bdt d!nh, inh httdng tdi stt phdt duc tri lttc ctia
trd nh6.
5. Clwd.n bi:
NgoAi girrdng naur, ghd trla tuy tinh trang srlc kh6e cia
bQnh nhAn, chn chri y vAn dgng c6c tu thd dfng, ngbi, nim
cria hq. Bdt crl 6 tu thd nAo cfng cbn phAi nhg nhdng ttt
nhi6n. Dibu quan trong nhdt ld chudn bi tinh thhn. Mgc
dich cht y6u cria viQc chudn bi tinh thbn, mOt ld lAm cho
tinh thhn b6nh nhAn dn d!nh, mdi cci thd khidn co bip thA
l6ng, cci thd sir dgng phrtong thrlc ncii chuyn trao dcii vi0c
nhi. Hai, phAi xAy drrng cho bnh nhAn lbng tin chidn th6ng
bQnh tAt. Ba, phAi chidru dugc sg tin c4y cria bQnh nhAn ddi
vdi khi cong su. Cd thd kd mdt sd thanh quA cria chtla bonh
btng khi cOng, cho xem tranh Anh vb dao ddn, kd mOt s6
trrrdng hqp bi thdt bai vd ncii I6n nguydn nhAn thdt bai dci.
Khi bQnh nhAn d6 tin cAy thtrc sg thi trn co sd dcj m6i tidn
hdnh tr! liQu, hiu quA mdi t6t dep.
230

II. Nhtlng th{r phrip thudng dtng


l, Tht phrip sdy dm truc tidp
a- Bdrr tay cong l6ng ttl nhin, d6t tr6n mQt
b0 ph{n co
thd bnh nhAn hoac cdch ch6 dcj b_10cm
dd sdy 6m.
b- Drra bAn chAn ddi chudn vdo lung bQnh
nhAn, de- crich
5-10cn, dung huyt Dung tuybn phcing khl
vdo huypt MQnh
m6n cia b6nh nhdn dd sdy dm.
Thich t?ng uoi cac ching bQnh:
Cao huydt dp, chciug m[t, dau kh6p, vA
cric chrlng bgnh
lao tdn, suy nhr/oc.

Tac dung

Khai md quan khidu, th6ng lcli


duong.

cd.c khdp,

bd thnn tro

Tht phrip ap phcing:


Thi trthdp:
2.

BAn tay cong ldng

tu nhin, ddi cl,udrr tirng b6 ph$n ho6c


tilng htryt vi cta b6nh nhAn, rip ph<ing tir tr6n
*.rOrrg auji,
r. ,rlIng bdn tay kh6ng duoc
cham vio cia thit bnh nhan. Khi
rip phcing til tr6n xudng, bin tay dang
hoi cong du6i thlng
ra. Khi rip phdng ti( dudi lcn tr6n, ngdn ray
dang du6i thAng
cong trd lai ddn. DQng tric nhrr dn fp
vAo rbi l4i nhrr l6i k6o
ra, ldru di ldm lai nhibu lhn.
Ttich hop uoi cac chtng bQnh:
Dau m6i r:6c b6nh m6n t{nh.
T6c dung:

I{hoi th6ng kinh lac, dibu tidt Am

ddcrng,

231

Bin tay cong trr nhiOn, Ibng bAn tay khum l6m

3. Thri PhriP rung dQng


Phuang PhdP:

rung dQng nhanh


BAn tay cong tu nhi6n, Iirm dOng t6c
vio ch6 dau ho{c d6n theo drrilng kinh'
C6.c

ching bdnl' thich

hqP:

Nhrl tr6n
Tac dqng:

Nhrr tr6n.

4.

Cdc chitng bQnh

vi
Th,r phdp chu nhAp ngtin tay vici cdc huyQt

Phuong PndP
v!'
a- Thu phdp ctru nh4p ki6rn chi r'o tal i)rlyqt
vAo rhanh lirnir vdng
Ngdn cai ngrilr 6p rit' ng<in ut i:hrtnr
ngcin drj hoi trich
trbn. Ngcin chd vd ntt;" giuu r'ludi th&ng' hai
vi phcing khi'
ra nhtt 2 hloi tOo, ddi chudn viro cdc htryQt

b- Chir nh{p ngdn giita vio c6c hu)'6t vi'


hoi cong lOn' ngcitt
Ngrin gitta hrl6ng xudng, lrdn ngdn kia
kh6p cd tay larrr
girla dtii chudn vdo huyQt vi ph<ing khi' i'dy
trgc, lim cl6ng t6c md rihrl chim 96 kidn'
Cac chirt'g bQnh' thich ltolt

Chri

tri ldy huyQt theo cAc drrirng kinh'

Tdc dung

Dibu tidt kinh ktri, giAm dau,

tril

ta'

(Khong
5. Dirng bdh tay v6 cdch kh6ng
dA ph6p)

Phuong PhdP
232

tArl chttEng ph6ch

xu6ng,

v6 nhq nhing ch4m r6i theo dudng kinh vdo vnng bi bQnh
cria b6nh nhAn. Dbng thdi vdi viQc bdn tay chgm nhg vAo
da thit cria bnh nhAn, bAn tay vd ngdn tay du6i thAng 6p
phrfng khi d phhn l6m cria lbng bAn tay ra. LAm nhtr vgy cd
thd khidn m6t luong nh6 ngoai kh{ ng6m vdo.lAn da m6ng,
khl v6 tao thinh tidng gici (tdt ca mqi thi phdp kh6c dEu
kh6ng duoc cham viro da, ri6ng tht ph6p ndy cho ph6p ti6p
xric v6i da bQnh nhdn).

thfch hop:

Tb liet cuc bd, t6 m6i, chdng lit vd cri.c

trfng

di chrlng

sau

phong.

Tdc dun.g

Kich thich tirng pran da th!t, thric ddy tubn hoAn m6u,
khoi th6ng kinh lac.
6. Thn phrip hlnh vudt

Phuong phap:
C6c ngcin tay ldm thdnh hlnh vu6t, b ng<fn tay hay B
ngcin diiu dttoc. Ddi chudn vdo c6c huyQt vi hogc virng bi
dau, ngitng m6t l6c, xoay theo chiEu kim dbng hb, ldm nhtr
d6t ddn bCnh kh{ ra ngoAi, dbng thdi hlnh vudt co nh6 dln,
crich ch6 dau 50-60cm thl cric ngcin tay nhrim lai, IAm dQng

tdc nhu ndm di. LAm nhu vAy nhiEu lhn.


Cac chung bQnh thtch hop:
Chrlng dau d6n, srrng ttic, cao huy6t rip v.v...
T6c d7ng:

Ti6t thrrc,

bii

d0c.

293

ngudi hinh thudt, nhd d<i dqt dugc mgc dlch khoi th6ng
kinh l4c, dibu tidt co ch6 khl, chtra bnh.

7. Tht Ph6P xoa


Phuong phd.P:

Hai bdn tay thA l6ng, cong trl nhi6n d4t trOn ch6 dau, Iim
phAi'
dQng tric nhrr dang xoa til trdn xudng du6i, tir trrii sang
Cd.c chung bQnh thich hoP
B+i lit trd em, co da rniit cAm giac'
Tdc dung:

Khoi th6ng kinh lac, nu6i dudng co b6p da thit, thu phong
khd ta.
8. Tht phrip so thOng kinh lac
Phuong phdP:
1. Dtrng bdn tay ho4c kiSm chi vqch chdur theo c6c drtdng

kinh, khi t6i dhu mrit ctia tf chi thi tang the xung klch'
2. Dirng kidm chl vE sic vbng xo6n 6c theo cdc dudng kinh'
3. Dbu ngcin gifra, ngtin ch6 vir ngcin c6i chgm vio nhau
tao thAnh mQt drrdng trbn, dung khdp cd tay lan qua I6n l4i
dgc theo cric dudng kinh
Cd.c chung bQnh

th[ch hoP:

Dau, b4i liQt do tring

gicf.

Td.c dqng:

I
l

I
I
I

Khoi thdng kinh lac, diEu ti6t kh{ huydt trit tA

bQnh'

9. ThuQt dao dAn cd thd

Thu{t dao ddn cd thd mDr chring t6i ndi t6i d dAy dttgc
dnng dd ndi vb viQc sau khi ngrrdi hdnh thuflt phrit phdng
cac lln hiQu ly thd, du6i s{ khdng chd cria ngo4i kh{, cd thd
ngrrdi bQnh ph6t sinh cdc d6ng tric tiry

234

theo th6 tay cira

1. ThuQt dao ddn co thd thu dQng:


ThuAt d4o din cd thd thq dQng ld tidn hdnh thugt d4o
ddn co thd'cho ngUdi bQnh khi n$rdi bQnh ngbi, nlm sdp,
hoAc nim ngrla. Thuqt dao ddn cd th6' thp dQng cci hipu quA
chrra tri $t t6t cho c6c bQnh li6t trl chi, dau thhn kinh tga,
di ch(ng do trring phong, vi6m kh6p d4ng phong thdp ho{c
di chrtng bai li6t trd em..., song n$rdi hdnh thu{t phAi cd
m6t c6ng lrrc nhdt dinh mdi ccj thd dao ddn thinh c6ng drtgc,
Khi hAnh thudt phAi cci lbng tin, ki6n nh6n, phAi dgt cho
dttoc y ddn, khi ddn, h,tc ddn.
Phuong phdp:

Vi6c vAn dqng

tht

phrip ndy mang tlnh chdt tdng hgp,


dtng thri phrip chri nhAp vAo cric huyQt
blng kidm chl ho6c ngcin girla, cdc huyQt thudng dirng d chi
trdn thrldng ccj DAi ki6n, Crl t{, cdc huy6t thudng ding d chi
drt6i cd Tj"quan, Mqn bQ, GiAi kh6 v,v... Tidp dci dirng,thrl
ph6p so th6ng kinh lac, sau khi tu chi hoi dQng dAy duoc
tgp trlc ti6n hAnh khi6n la (l6i k6o) hoic dao d6n: hai bAn
Lay cong tV nhi6n dat d nrla ngudi phia r,r6n, cric ngdn tay
nhrr lim dQng tdc v6n dc v{t, sau dd lim d6ng t6c nhrr lOi
k6o l6n phla tr6n mQt crich chAm rdi. Luc ndy cci th6. mQt
tay lAm cric dQng t6c I6i k6o, cbn mQt tay lAnr dQng t{c quat
trit E phia dtrdi co thd bQnh nhAn nhu kidu nAng ln. Khi
ngudi hdnh thu&t ldm cdc dQng t6c tr6n hdt c6 thl hai tay
cci thd ddi nhau. Dao ddn thAnh c6ng trlc lA bQnh nhAn cd
thd nAng cao tay chdn tdi mQt mfc nhdt dinh, hic nAy co
thd ngrtdi bQnh cd thd lnm crie dQng tric gio ln, xoay chuydn,
ncii chung, trudc ti6n

Nhung
vudn nhdn v.v'.. theo thd tay ctra ngrrdi hhnh thu{t'
ch6ng
trang
tinh
khi lnm nOn blt m6t benh nhAn dd trrinh
ddi cd y thrlc cria bQnh nhAn'

2. ThuQt d'qn d6'n ca thd kidu tU do


Thuit dgo d6n cd thd kidu tg do drroc dnng dd ncji vb
khi bQnh
viQc tidn hAnh thu$t d4o dAn co thd kidu tu do
nang
nhAn dtlng thAng, dilng vdi nhtrng bOnh nhAn cht"tc
phuong phrip
hoqt dQng trl chi cd bAn ln blnh thudng, dey lh
dttdi srr dibu
mA bQnh nhAn lAm c6c dQng t6c ngodi i mudn
cho cdc
khidn cta cr{c t{n hiQu. Phttong ph6p nny thich hop
bnh m6n tlnh nQi, ngoai khoa th6ng thudng'
Phuong Phd.P:

phrit'
Cho bQnh nhAn th{r: hign Me b0 trarn rrang 5-10
gAn Nguili
khuyn bQnh nhdn chd tten ;ang tirlng, tli/ng iin
vAo hai
mi'rh
tay
hdnh thu$t ph6t cric tin hiQu d hai bin
clbng thdi
lbng bdn tay ngudi bQnh khiOn dAn xu6ng du6i'
thd bd6c
cd
nguli hanh thuat bu6c lii l4i, hic dci bQDh nhan
nhan
l6n theo drr6i srr dibu khiin cta ngo4i khl. Hoqc bQnh
xong
c6ng
phtit
drlng thA l6ng tg nhi6n' ngrtdi hdnh thuqt
thl ltm dQng tric khi6n d6n' Khi bQnh nhAn da bi ngo4i khi
khidn
khdng ch5, ngrrdi hnnh thu{t cd thd dirrrg tay dibu
phriy tay'"' dd
bQnh nhdn ldm c6c dQng tric quay trbn' ho4c
Tlong
dgt mgc dlch dibu ti6t co chd khi, tr! liQu bQnh t4t'
ch6
kh6ng
srl
nhrrng
phrip niry cr5 phhn dQng t6c am thi,

thri

ngo4i kh{ vdn 16 rQt'


10,

Tht phrip d4o nh{p bing kim

loai

Phuong Ph&P:
D{t mQt quA chu bbng kim loai cci dttdng k{nh 3cm' viro
236

vi trtong dng dtr6i chAn. D6t vAo m6t huyQt ho{c


mttdi mdy huy6t dbu drroc. Tlong lbng bdn tay
ngrrdi hinh
thuAt d[t 4-b quA chu. Ldng bdn tay phing, aic
ngcin du6i
thing tU rrhiOn rbi phdng khl thing vdo quA cbu d6t trn
czic huy6t vi cria bnh nhAn. 56 quA cdu
kirn loai tr6n bin
tay cdng nhibu chirng ndo thl luong khi cdng l6n chirng
dy.
Pht{dng phap ndy thich hop cho nhung ngudi
bi li6t chAn
tudng d6i nAng...
cric huy6t

I.

Phep thu c6ng

Tidn hAnh rri li6u bang bdt ctl phrrong phrip ndo,
thl trtrdc
khi kdt thuc tri li6u, ngrrdi hAnh thuAt trudc hdt phAi ldm
ddng t:ic thuAn khi theo dudng kinh cho b6nh
nhAn, ncii
chung ld thrrdn khi tU tr6n xudng dudi, sau dci
hai tay giao
nhau ldnr d6ng tric c6t dtit, thu cong. Cting cci thd
tu dn vio
huyt Lao ctrng ctia minh.bdng ngcin gita, dbng
thdi ng<in
chAn bdm ddt. Khi thrrc hi6n thudt dao d6n
co thd kidu tl,
do, cci thd thu c6ng bing phuong phrip tron vA
cfrng cd thd

thrr cdng theo ph6p thu c6ng "1,hdt dOng c6ng,,.

vf du vb vi6c tri li6u cric b6nh thOng thr/dng


1. C(ro huydt ap, ch6ng ntat (chodng)
12. MOt sd

Phuong phap

a- Tludc hdt dn dinh tu tudng cho bQnh nhdn. Cho


b6nh
nhAn ngbi thdp, hai ray dat nhe tr6n dhu gdi.
NgUdi hdnh
thuAt d6' bdn tay cong tu nhin, phrit phcing ngo4i
kh{ tir
huy6t Lao cung vrio huy6t Brich hQi cta b6nh nhAn,
hai huyQt
cdch nhau khoAng b-10cm, b6nh nhAn cci cAm gi6c
b! dp ch{t
xudng. Kidm chi cia tay kia phcing khi th&ng vao
huyet Oei
chiry ctia b6nh nhAn. Sau 20-80 phrit thuAn theo
Mach Ddc
237

dqo ddn xudng du6i.

b. Cho bQnh nhAn nlm ngrla, dbu k6 cao chAn dd thdp'


Rbi lim thinh hlnh vudt bing 3 ho4c 5 ngcin tay, ph6b phcing
ngo4i khl thing vio huyQt Dring tuybn cria ho' Ngitng mQt
hic, ldm dQng tdc quay trdn xong thi lnm dQng tric khi6n la
ra ngoii, lim nhtt vAy 10-20 lbn' Sau khi hnnh thuAb' ncii
giAm'
chuilg, bdnh nhdn t{ cAm thdy bnh cia minh thuyn
huydt 6p h+ ttr 10-20 mm Hg'

2. Bqj liet (di chtng sau tai bidn

m'ach

nnu

nao)

Ph,uong Ph.d'P:

Dqt tay vio vung sau cd cl6i cli6n vdi b6n bi liet cia bQnh
nhin, sdy dm 10-20 phrit. Khi hAnh thunt dda vio thuc
tr?ng chrlc ndng chi trn, chi drrdi cria bQnh nhdn md y6tt
chu ngbi hoqc nim. Sau khi dirng thir ph6p chu nhQp vdo
cdc huyQt vi bing ngcin tay vi tht ph6p so thdng kinh l4c'
tidn hdnh thuat d+o ddn co thd d tay hoic chAn' Sau khi
ra
dao d6n cd thd thdnh c6ng, chri y lnm c6c cit ddng xoay
ngoAi, xoay vio trong. Sau khi dao ddn d chAn thdnh c6ng
phAi chf Y xaaY chuY"n khdP hOng'
3. Liet thh.n hinh ntgt
Phuong phdP:

a- Tlttdc hdt dilng bin tay sdy dm b6n m4t bi lict 10-20
phrit. Sau dd hai tay ap dqng thi ph6p xoa mi6t theo hai

b. Ngbi ddi di6n v6i b6nh nhAn, bit b6nh nh6n nhln vdo
cta ngudi hdnh thu{t, ngudi hinh thudt dtng mbm
minh dibu chinh tir xa keio mbm, mfli b! leJh cfia b6nh nhAn
theo chibu ngugc lai. Ngudi b! liet thbrr kinh m6t n6n ehfra
cdng sdur thl hi6u quA dang tdt. Dd lAu qu6 3 n6m s6 thuQc
loai chrlng b6nh khd chtra.
dEu mui

4. Dau rang
Phuong phap:

Dilng kidm chl chri nhAp vdo huyQt ,'Girip xan 20-80 phrit
hoac sdy dm cuc bO b6n bi dau bdng huyt ',Lao cung", s6
ti6u vi6m giAm dau.
5. Mait tieiLg
Phuong phdp:

Dung kidm chl chrl nhAp vdo huyQt "Li6nr tuybn,, 20-90
phrit hoAc ding bAn tay phrit khl bing thri phrip rung dQng
vA,o cd hong.
6. Vint phd qudn
Phuong phdp:

Ding liiSm chl chf nh4p vio huy6t ',Tliin dOt'6 cd hgng,
troac sdy ifm c6c huy6t "Phd du", "Th{n du" bdng huyQt "Lao
cung" 20-t30 phrit.
7. Viilrn quarult uai, rc tay, clau d,6t s6ng c6
Phuong1 phdp:

hrtdng ngrrgc nhau.

drlng sau lung bQnh nhAn, hai tay


khdng drroc ch4m vdo da thit d mat cira b6nh nhAn Lfc dd
dang
c<i thd thdy mni vd miQng bi m6o tr6n mdt bQnh nhAn
bi k6o theo chibu nSrJQc lqi. K6o hoi qu6 mQt ty thl tdt'

Ngudi hdnh

238

thuit

Sdy dm thAng vdo huyQt Dai chr)y bA.ng huy6t T:ao cung,
Khoi th6n6; kinh lec tay bhng thri phrip khoi th6ng kinh lac.
Cci

thd lArn thuAt dao ddn d tay, khuy6n bQnh nhAn thtrdng

xrry6n luyrn dtta crinh tay.


239

B. T6n thuong d td chttc phbn'

nzEnl'

Phuong PhdP:

CdthdtiSnhdnhsdydncqcb0'QuaquansAt'chothdy

ngoai khi c<j khA n6ng chdrn drlt dau, chm mau'
9. Bnh dq' dhY
Phuong PhaP:

Tlrrdchdttidnhinhsdydmcucb6dvtngdad.Ay.Crrng
say im
c,; tfrd d6ng thdi cho tay kia ra sau lr(ng b6nh nhAn

vio chinh vung ddi dien vdi da dAy' Bdn tay dat tltt6c bgng
clSn xu6ng phia
cd thd ldtn dorrg bAc quay trbn vd crj thd dao
tidp
dudi. i(hi hdnh thuat mdi dbu cci cAm gidc ttlc bung'
dhy'
da
sa
sau dd ccj hin tudng bung s6i, d hdi"' Vcri b6nlr
tdi khi
crj thd dirng thri ph.{p dd nAng tit drt6i l6n trdu cho
ndn
tddng
bQnh nhAn (t hdi, nhung tdt nhdt Id dilng cci hiQn

mAn cAm vdi ngogi khl, trong qu6 trlnh tri liu b6ng nhi6n
cAm thdy hoAng hdt, chdng m{t, ti6p dci tda mb hOi lqnh,
n{ng cri thd bi s6e. Lfc dd, ngudi hAnh thu$t nhdt thi6t
khong duoc t6 ra hdt hoAng, phAi h6t sfc blnh tlnh. Lgp trlc
cho bQnh nhAn d vAo vi trl nta nlm nfia ngbi, dirng ngdn
gifta quay 3 vbng tr6n huySt Bdch hQi theo chibu kim dbng
hb, dtng hai tay dqo dAn hai bn thAn ngrrdi ttr tr6n xu6ng
drtdi. Ndu bgnh nhAn dang ngbi, c<j thd thu{n theo Mech
Ddc dao d6n xudng drr6i thl cing t6t. MQt hic sau bAo bQnh
nhAn udng mQt It ntrdc dm- ndng. N6u cd diEu kiQn cci thd
pheii hop xrt l1i cdp criu bAng didm huypt, chAm cfu hogc cdc
bien phrip khric.

khan.
L0.

Dau thkru hinlt'

tQti

Phuong Plru1''
Uy
Dr\ng ki6m chi chfr nh4p vdo cac huyQt HoAn klii6u'
arn
trung, MQnh tndn. Ho{c trrrc tidp dung phrrong ph6p sdy
t'huAt
hiQn
dd khoi th6ng kinh lqc clu6i chAn' Cd thd thuc
dao ddn 6 cirAn, n'u thdnh c6ng sO cd hiirtr quA l6t'
11. Cdnt

cint

vdi ngrtili
Ddi v6i ngrldi bi t6c ulrii, siiy am virtrg mui' D6i
Hgp
vao
huyet
dau dbu, sdt, dLng bAn tav phring khi thing
cdc. Khric tri.
13. Cdch

xit ly

sdc

trong qtr6 tlinh tri

Ttong qu6 trinh tr! liQu, cti m6t s6 rdt

it

ngu:di'dac biet
241

1,",,

240

md chi ld mQt loqi cdng cd bAn cho nhtrng ngudi luyQn v6'
Muc dlch luyQn lYqm trang cOng nhbm dgt dugc nQi ngoqi
ki6m thu, tAm thAn giao'lch; khOng chi don thuhn lI luyQn
cho cd b6p nd nang, mA cbn luyQn cho nQi tgng ch6c kho6
vA blnh dn. Can cf vdo tr6c nghiQm, "nQi khf" do NQi kinh
kh{ c6ng su ph6t phdng ra lA mQt logi nAng lrrgng vA tln
hiu ph6t ra tit co thd. Lo+i nAng lugng vA t{n hiQu nAy ici
thd sinh ra bfc x4, t6c dQng vAo cd thd con ngudi, cci hiQu
quA tr! ligu mQt c6ch rO rQt d6i v6i mQt s6 ngrtdi m6c bqnh
m6n t{nh, ccj thd d1r ph6t kh{ cta kinh l4c dd ctng c6 hiQu
quA

I
I

td

bQnh.

Loai Tf+m trang c6ng nAy cd thd dibu hba dinh kh{ vd
vQ kh{, khoi th6ng kinh lgc, dibu hoi kh{ huydt. Tlong quri
trlnh luyQn T!4m c6ng ta cd thd cAm thdy kh{ v{n hAnh
toin thAn, tay chAn ndng lOn, run rdy, cci cAm gi6c m6i, trlc,
te. Dd ld do tubn hodn mdu gia t6ng, khl ddy mriu chAy, khl
huydt lrru th6ng. Nhd dd kh6ng nhtrng di drtdng duqc tinh
thbn, md cbn dibu hoA dtrgc Am dtrong. Thy y cho rlng, khi
luyQn T!4m trang cdng, do ttl chi phAi giu mQt d0 cong nhdt
dinh cho n6n gAn c6t co bAp dugc co d6n mQt c6ch tudng
rlng, nhd dri thtic ddy sg tubn hoAn mdu, khiSn mriu dr,r trtr
d cric nQi tqng dugc huy dQng. Dbng thdi c6c mao mqch cflng
nd ra rdt nhiEu. Qua xdt nghiQm mdu cho thdy: sau mQt
ti6ng dbng hb luyQn Thqm trang, lrtgng hbng cbu trong 1mrn3
mdu t6ng l6n 1,25 tri$u so vdi tru6c khi TYqm trang bqch
cbu t6ng thm 3650, huydt s6c t6 tAng 3,2g, huydt tuong vA
anbumin dEu tAng. Dibu dd khAng dinh rAng, cd sg k{ch
thlch drrong tlnh ddi vdt v6 dqi n6o vA cdc td chrlc toAn thAn'
Vl thg, Tbqm trang cd thd chfia duqc cdc bQnh suy nhtrgc
244

thhn kinh, vi6m khdp, dau thdt tim, xd crlng dQng m4ch, v.v.

Tlam trang cd tdc dqng dibu tidt tdt d6i v6i hQ thdng
thhn kinh, cci tric dQng hq 6p vdi chrlng huydt rlp cao, D6i
v6i c6.c bQnh vE drrdng ti6u hcia, T!1m trang cdng c0ng cd
hiQu quA tri li6u. Khi dfng luy6n tram trang, do hai bdn tay
gio l6n mi kidu thd bung tg nhi6n theo dd dugc hlnh thAnh.
DAc biet ld c6c d6ng t6c trong nhi6t thAn ph6p nhrr db Dan
dibn, dp Dan dibn cci t6c dung xoa bcip, dn 6p mang t{nh
chdt co gidi trrrc ti6p tdi ruQt da dily, lAm cho bung thdt
chAt, phrit sinh cdc bi6n ddi nhu d6ng cta ruQt vd dg ddy;
t.eng cudng dtrgc chrlc nAng cta b0 mriy ti6u hrja vi sg v{n
d6ng cria rn6 hoAnh c.ich.

T[am trang c6ng tdng crrdng hoat luong d phdi. Sau khi
luy6n, hoi thd thong thodt, khrlu giric hbi phuc bdi trang
th6i tuhn hoin mdu dbu cd sg cAi thiQn. Rbn luyQn c6ng
phrip niy cbn cci dugc nhirng loai n6ng lrrong v6t chdt mA
trong c6c loai dinh dudng cao cdp vi thrlc dn hing ngdy
khdng cci.

Tdt nhiOn ngu.ydn ly tri bQnh btng khl c6ng cbn phAi cd
lhbi gian dd nghin crlu sAu hon. VI dU, sg sAn sinh "NQi
khl ngoai phrfng" vi h1c b6c ph6t, dpo ddn tir xa, v.v. v6n
cbn lir nhtng v6n db cbn nghi6n crlu cria cric bQ mOn sinh
hgc, v{t ly vh y hoc hi6n dai. Chring t6i tin rlng, giri tri
khoa hoc vA. t6r: dgng chtra bQnh bAo v6 sdc khod cta c6ng
phrip "N6i klnh nhdt chl thibn" khOng phAi chl don giAn nhrr
vAy, sau niy s6 cbn phAi lhm 16 vA phrit tridn cao hon.

II. Nghi6n ct?u vb'NOi khi ngogi phting" ctia khi c0ng
Vi6c nghidn cfu vb nguy6n

l!,

tdc dgng cta khl c6ng d


245

trong nrl6c cring irhrt ngodi nu6c ngAy cdng dttoc coi trong,
vdn db cdt I6i ld tim hi'u bAn chdt ctra "hiti" trong ly luf,n
co sd Tlung y. Do thn sudt hit thd trong tr4ng thrii an tinh
crla c6c khi cOrrg srr giAm chim l?i, lrrgng ti6tr hao d xy thdp,
kdt hgp vdi cric luAri didrn "Ph6'chir khi, dicu khiiin stl h6
hdp", "Phtt tang ld ngubn gcic cria sinh khi" va "'i'itAn la gric
16 cria cta khf", v.v., ttottg ly luAn Tlung y, dbng thoi qua
nhitng nghiEn cr?u vb ph.5p diOtr tdc trong khi c6ng vA ph6p
chAm chich dibu khl c<i thd nhAn thdy rang, ttguyOu kh{
(thuat ngir khi cdng gqri lA "n6i kh{") trong r:o th' nguiti,
theo nhan thdc cua Truug .y, ld m6t loqi vAt chdt v6 cirng
nh6 b6", rdt 'Jring duclc: nghiOn cilu sAu hon. lvldy nam ghn
ddy, trong nhilng nghin criu vd ngrryn ly, ric rlrrng cia kh{
c0ng, viOc nghidn cti'tr .rb tfnh chdt vAt ly vd lri6u rlng ctia
'Ngi khi ngoai phdng" (thuat ngrr lthic6ng goi Ia "ngoai lchi")
dd cci nhflng brroc ti6n triejn.

Tit cudi n5m 19?5 cho ririn nay, Tlinh Vinh Dung va LAn
Nha Cdc, thuQc Fhbng trghidn cdu 'I'rung v Thrrong I{Ai,
duqc sU giiip.do r:ria Clrung Tin Phu, Phdng nghiOn cf u hat
nhan T'huong HAi thu6c Vin khoa hgc 'il'rrng Quoc, khi
nghiOn cilu bAn r:ltdt cta "khi" bang nhitng thi6t bi kj tiruAt
quang dien hiQn dai, cci dQ nhay r'5t cao, dA phdt hiQn su
phrit x4 nhilng quang trl cd brr6c sr5ng v6 cung nh6 ri mdt
ngodi co th' con ngtlbi, e'rfitng dQ phat xa quang t''1 dcj ccj
li6n quan tdi tr4ng thrii r:o nang, bcnh Iy, sinh ly cria con
ngudi. Tlong ttibu kiQn khdng chd nghicm ngat' nAn 1978
hg cbn phrit hiQn tl nhitng khi cdng stt cci trinh d6 tu luyQn
cao, nhu cg Khuydt A Thu1i, cd thd vAn khi tu! y khdrrg chd
crldng dQ phrit quang cfia co thd minh. Gbn dAy hiQn tuong

tr6n d6 dugc Nghidm Trl Cttdng vA nhtng cQng


sit d Phbng nghiOn ctlu sinh hgc, v$t ly thu6c ViQn khoa hqc
Tlung Qudc chrtng thuc. Ong cho ring hi6n trrgng ph6t
quang tr6n bb m{t co thd Ia m6t lo4i t{n hiQu cia ho4t dQng
s6ng khi cd thd E nhfrng trang thrli hoat d6ng kh6c nhau,
su thay ddi ctra nd chiu su dibu tidt vi kh6ng chd ctla mQt
h6 th6ng nhdt dinh trong co th'.

phdb quang

Nam 19?9, LAm Nha Cdc cing nhirng ngudi khric d


Phbng nghiOn crlu Tbung y Thttong HAi vd Chu Dlnh Thn d
Xrtdng khi cu Tein Drtoc Thuong HAi khi sfi dgng mriy ghi
dd quan szit Anh nhit thu phrit cOng ctia khi c6ng srt Khuydt
A Thuj'vd hi6u fng rrhdn cAm crla ngudi thq cOng thdy rlng:
ngoii ndng luc khdng chd ph6t xa quang ttl, cu cbn c<j thd
khdng che dugc ctrdng dd brlc x4 hbng ngoai vd s{ phAn b6
bfc xa hbug ngoai trdn co thd. Hon ntta, khOng nhung cd
thd ldm tang bdc xa hbng ngoai trn cd the' cria ngUdi thg
c6ng, ldm cho nhit dO tdng, phat sinh cAm gi:ic "dic kh{"
ncing, t6, ngtla, v.v., md cbn dat dtrgc hiQu rlng tri liQu. Ctng
thdi gian dy, Thdm Hrin Xtrong cirng nh{tng ngudi khdc d
Tt'trdng dai hgc giao thdng Thrrgng HAi cbn phrit hi6n: khi
Khuydt A Thu1i, Khuydt XAo Can vi nhtng ngudi kh6c. v0n

khi phrit cdng til lbng bdn tay cd thd khidn cho lo4i phim
nhay cAm vdi tia hbng ngoai bu6c scing 1,06 mm cAm quang.
Khi srl dung rn6y ghi Anh nhiOt dd quan s5t Anh nhit crla
nhirng ngrrdi thu c6ng, hg thdy khi Khuydt XAo Can vd nhtrng
ngrldi \hac luyn c6ng cung cci nhting btlc xq ndng lrrgng hbng
ngoai. Loai ndng lrrgng dy tgo thAnh nhtrng tln hi6u truyEn di
trong kh6ng gian mir co th' cri thd tidp nh4n drrgc vd khidn
co thd phdt sinh ra nhitng hiQu ring cta co thd.
247

246

Ngdy 20 thdng 12 nam 1985, Phdng nghin crlu xrtdng


diQn co Nam Kinh vir Phbng nghin cfu BQ hdng kh6ng
Nam Kinh d6 stt dung m6y ghi Anh nhiQt AGA 780 do Thuy
Didn sAn xudt da trSc nghiQm bin tay khi cdng srl trddc vb
sau khi phdt c6ng, cho thdy bin tay tru6c khi ph6t c6ng chi
cd nhfrng didm s6ng l6rn d6m, sau khi phrit c6ng tohn bO
bdn tay phdt quang. COng viQc ndy vdn cbn phAi tidp tUc

ti6n hdnh khAo ctlu.

III. Tim hidu chirc n6ng cria

"NQi

khi ngo4i ph6ng"

1. Mudn dat drrgc cOng phu 'NOi khi ngoqi phdng" cbn
phAi trAi qua sU rbn luyQn dac bit, qu6 trinh luyQn cdng dd
kh6c h&n v6i vi6c tAp thd thao ncii chung, cung khSc vdi
viOc luyQn quybn thuat. Ttry n<ii Id dac biQt, nhttng rbn luy6n
kh6ng khd, do khci cria d6ng t6c luyQn khi c6ng kh6ng bAng
dO khd cria bbi tAp thd duc theo ddi truybn thanh'
Sau khi duqc hudn luyQn d4c bit trong mQt thdi gian
nhdt dinh (thrrang tr6n drr6i mQt thring), ngdbi tAp c<i thd
ccj khA ning "ngo4i khi ndi thu", "n6i khi ngoai phcing", mi6n
la phAi luyQn cOng m6t crich b6n bl, kh6ng tiSc mb h6i' Luyn
cOng ph6p ndy chn ki6n nhdn, quydt tAm va vudt qua drtgc
giai doan mQt m6i (khoAng mQt tuhn 16), ndu vuqt dudc giai
doan dci, ngudi tAp s cci cAm gi6c d6m minh trong ldn s<ing
"khi", tan hudng mQt kloai cAm vO cirng do "khi" dem l4i'

2. Bdt crl co thd cia loai sinh v4t ndo cring dbu tbn tai
nhfing dbng diQn sinh hoc vA tia hbng ngo4i, loqi diQn sinh
hqc vd tia xa dy dugc ph6t trin kh6p trong khOng gian vi
tbn t4i trong co th6' sinh vdt, gi6ng nhu hiQn tugng "Cuc
hcia" v6n dttqc trinh bdy trong m6n vgt ly hqc' Tlrtdc khi bi
248

cdc hda, chdng ld nhitng vAt thd h6n lo4n, chl sau khi bi
crtc hcia m6i drroc sap xdp m6t crich cci trAt tg. Kh6ng thd
trich rdi girra diQn vi tit, diQn trudng bidn hda sE sinh ra tit,
tit trudng bien hrja I4i sAn sinh ra diQn, ddy chlnh ld ly lu$n
di6n tit cria J.C.Maxwell.
Quri trinh "Noi khi ngoai phcing" vd "Ngoqi khl nQi thu'
trong khi c6ng ld quri trinh trao ddi chdt. Hien tugng "NQi
kh{ ngoai phcing" cho ta thdy 'khi' drrgc phting ra thgc ehdt
ld m6t loai scing di6n ttt, ld tia xa cta cd thd khi cd nhitng
cAm irng dac bict, ln dbng hat tich didn mang nang ltrgng
duoc srnh ra drrdi tdc dqng cria din trudng trong cd thd
con ngui,i Sd di cri hi6n lu.tng dy ld do cd thd con ngudi ld
nrf.rt, vdt d6n rlac hidt, trong dci cti sin nhrrng hgt tlch diQn, '
khi dttoc hudn luy6n rlac bigt vd qua tlud trlnh luyQn cOng
sO thOc day srr tuhn hodn mdu, khoi th6ng kinh l4c, khi6n
neng h/dng cria diQn trfdng, tit trudng trong cd thd drrgc
gia tang vd cd thd phrit ra dien til trtldng giao bi6n ciing 'r.
nhrt cdc tia mang nang lrtgng. Do su bidn ddi ctra diQn tt i
tntdng trong ccl th6' vd do sg tich tr1 ctra c6c diQn tlch md I
scing diOn tit vd c6c tia duoc phdt ra J nhrtng didm tQn ngodi
cilng cria co thd, dac bit lir dAu ngdn tay, ng<in ch6n, ldng
bin tay (huyQt Lao cung), lbng bin chAn (huyQt DOng
truy'n), vi thd hiQu rlng diQn til trudng d nhung vtrng 6y
tudng d6i ldn, lim cho ngudi luyQn c6ng ndo cring dbu cAm
thdy dhu ngcin tay, dbu ngcin chAn t hon, nh4y cdm hon
nhrtng ch6 lihdc. Tdt nhi6n nhltng ph:it hiQn dri cbn phAi
drroc tidp tuc nghidn crlu bang nhrlng phuong phrip khoa hgc
hiqn dai, thdng qua nhrrng thuc rrghiQrn cq thd.

3. Khi kdt thirc phdt c6ng, hiu rlng khl cdng kh6ng bi
249

i i{i'{s4s4wfi$s4r6q4s*"

ti6u tan ngay, d nhfing ngrldi nhay cAm, sau khi thu cdng
drtgc 4-5 tidng v6n cdn thdy hiQu fr,g dd' C6i goi In "ngoai
khl" thltc ra dbu cd I bdt cd ai, nhung lrrgng khl nhi'u hay
It lqi cr; quan hQ mpt thi6t vdi co thd manh liay ydu, ngu
c<i tdt ha! kh6ng, vdi thdi gian luyQn c6ng dli ha5r ng6n, tU
th6 cci ch{nh xric hay khdng. D6i v6i ngtdi }rry0n cOng, cing
t{ph luf narrg hlgng nhibu clirlng nho thi nQi khi cirng sung
mdn chitng dy, vir tdt nhi6n dbng didn sinh hoc cing tnanlt'
Dbng diQn sinh hgc nblr L51 phring ra ugoai thanh "ngoai
khl"; vita ctj thd phbrrg bdnh, vira c;hlla tilIoc blrh' Vi ph6t
phdng "ngo4i khi" m6t r:dch cci y thric d6' chtta b6nh sG ldnt
nguydn khl r:ria rnlnh bl tiu hao, cho ndn phAi dac bit chfi
f tdi s1r cAn blng gitta tich trt vdi ph6t' phring' Khi phat
ph<ing "ngoai khf" mi citrrr thdY rnQt m6i, chcing m{t, ngcin
tay l4nh, khb vl leo lai llri tli'6rr dri ccJ nghia lh ta da phcing
khi quri mrlc, rrhdt dlnh Anh hudng d'5n sftr: khod'
4. T+i sao l<hi r:6ng cci thd phbng ctrira b6nh Chring t6i
cho rhng, hoqt ddng stirrg di6n ra blrrh thrt')ng ld kdt quri
cria stJ cdn beng rrhlp nhdrlg girra 6m vA drlong' NIat can
blng Am duong hOnh tQt sd nA1' sinh. "Khi c6ng" drr'i vio bQ
m6y cAm thu sinh ly trong ccJ thd con ngrtiti dd db ra phrrong
phdp luyQn t{p. Ndu dudc hudn luyOn co irAn, sd khidn cho
cd neng sinh if hoat rlQng nfrip nh&ng, tit tlci cci thd chta
drrgc bQnh tf;t. Chring tfii nghi: i:lrinh trong trqng thAi dAc
tht khi luyQn c0ng, hQ thbn kinh s ccj m6t loat nhrrng biSn
ddi til ch6 kh6ng dbng b6, kh6ng c6n bArrg tnrdc khi luyQn
c6ng, d6n ch6 duoc cli'6u chlnh l4i cho dOng bO vA cAn blng
sau khi luyfn c6ng' Thdng qua rbn luyn r\Qi kinh trqm
trang cOng, hQ ttrhn kinh sd khong ngitng duoc diEu chlnh,
250

tidn tdi hoAn toan cAn blng, dd ld co sd sinh ly cria viQc


phbng vi ch[ta b6nh bing khi cdng.
Thuc ti6n d6 chrlng minh "ngoai khi" trong kh{ edng lA
mOt lo4i vAt chdt, ndu cdn cr1 vdo cric bnh t{t cg thd mA
vAn dung thich hop cric tht ph6p th{ch hgp phdt
cdng
thAng vA,o ciic huyQt vi tuong fng tr6n cd thd, thl "khl" cd
thd xuy6n vAo c<J thd nhu gici xody, khidn b6nh nhin cAm
thdy l4nh, thdy nhu cci hing loat.m0i kim chAm vio thAn
mlnh hoAc cAm thdy ncing b6ng, toin thin t6 t6, thdm ch{
cd thd thdy hin tudng co b6p co giAt. 'I'heo huy6t vi phdng
"ngoai khi" vAo co thd crj thd dibu hoi Am duong, lirm ndng
pht tang, nhu nhuAn gdn ccit, da thit, khoi th6ng kinh lgc,
gitt chnm hba hodn hoi thd, dibu ly kh{ huydt, hria tinh n4p.
khi, tang crrdng qud tr:inh trao ddi chdt, ti6u trtr bQnh t{t,

lim

tarrg r.udi tlrq.

Li6u phrip khi c6n6, ld phrtong phrip v{n dung rbn luygn
"htr6ng nQi tinh", nghia ld chi dQng kh6ng chd y thrlc, ndm
vrrng s{ vdn dong nQi t4i ctra tu thAn, dibu tidt vd t6ng
cudng cd nang cria cdc bQ ph4n trong cd thd, k{ch phdt vA
dibu ddng tibm nang sin cd cta co thd, nhd drj md gia t6ng
cd nang chung cria thdn tAm, thu dtrgc kdt quA ti6u trit bQnh
tAt, IA.m tang srlc khod. Li6rr phep khl c6ng khi kdt hgp vdi
xoa bcip ddy kdo, sE cho hiQu quA cao hdn nfra khi chita cdc
b6nh min tinh.

251

-,l,1't

chuong Ir. TiM HIEU TFIU NHAT VE


''TRUONG NI{AN THfi,''
Bit dhu til thd h! 20, dac bict lh tiong m6y chuc naur

gbn dAy; nbn khoa hgc ky thuAt hiQn dai dang drtoc phat
tridn v6i mQt quy mO vA t6c dd chrra tilng crj' VO mdt vl
m6, nhAn lo4i d5, cci tbu vri tru dd bo lOn cdc vi sao, ti6n
mQt bu6c ldn trong vi6c tim hidu khdng gian m6nh mdng
ctra v0 trq. \& n4t vi m0, dd cd nhrrng thAm nhQp tdi linh
vrJc cdc h4t co bAn' Ngdy nay, khoa hgc nghy cdrig nghin
ctlu sAu vdo nhftng vdn db cria s{ vAn d6ng vAt chdt brong
thd gi6i trl nhin, dibu dcj dbi h6i chfng ta phAi ti6'n hdnh
nhttng nghiOn crlu ngdy cdng gian khd hon' Nhitng ph6t hiOn
nghiOn cfu ctta Iodi ngubi cho thdy, trong qu6 trinh tidn hrja
ddi dlng dac hdng triQu nAm, thd gi6i sinh vAt d6 cci nhrrng
ti6n hcja tuy6t vdi nhu: dinh htt6ng, nhan bidt, hinh thdnh
hQ thdng trao ddi nang ltrgng... Song, bAn thAn con ngudi'
vdi ttt aich mQt sinh vflt, cflng cci nhrtng cd neng dac thit
dci ch[ng, hay vi bdy lAu nay chtla dttoc coi trong, hoac vi
thidu phuong ti6n nghiOn cfu nti chrra dugc kh6m ph6?
viQc
Tbidn khai vi6c nghiOn crlu vb phuong diQn nAy se Id mdt
ldm m6i, md ra mOt linh v{c m6i kdt hgp td| cA c6c ngdnh
khoa hec lai nhrr: vAt ly, y hqc, hcia sinh, tAm ly hoc, v'v'
Con ngrrdi crj.thd phat phring n6ng lrrgng khOng? Chring
t6i tam ggi loai nang lrrgng niry lir "trudng nhAn thd"' Ndu
cri thl n<i drrgc bidu hiQn nhu thd ndo? Nhrt chung ta dOu
bi6t, bdt crl mQt hinh thrlc vAn dQng ndo cflng d'u ln su bidu
252

hi6n cira stt tbn tai khrlch quan cria vdt chdt, cdn thdc ti6n
lA ti6u chudn duy nhdt dd kidm nghiQm chAn ly. Chnng tdi
thrl tim hidu vb sd tbn tai khdch quan vi stl bidu hiQn cria
"trttdng nhAn th6'" bdng nhttng th{c nghiQm cU thd tr6n
nhirng ngrldi hudn luy6n vb "NOi kinh".
l. "lbtrtrng nhAn thd" cri tbn tAi khdch quirn hay khdngf
Chting tOi ctn tidn hinh nhitng thgc nghiQm drrdi dAy.
Chfng t6i dung loai phim 21 m6t miru duy nhdt, ho{c phim
X quang duoc xrl ly bing vAt li6u nhay cArn v6i cdc tia hbng
ngoai cci brt6c scing 1,06prrn dd ldm th[ nghi6m. CuQc thl
nghiOm drtoc tidn hdnh trong phdng t6i, tr6n tdm phim che
m6t l6p vAi sO. Cho ntrrrng ngudi "binh thttdng" vA ngrtUi dA
luy6n "Ndi kinh", nhrr anh Khuydt XAo C6n, lhn luot d{t bAn
tay ln trdn c6c tdm phirn cci pht vAi sd khoAng 15 phrlt,
sau dci trd.ng phim vd cho dinh hlnh. Hlnh (1) le bin tay
cAm quang cira ngrrdi binh thrtdng, Hinh (2) ln bnn tay cAm.
quang.cria Khuydt XAo Cen, Hinh (3) vn (4) li bdn tay cta
anh Thrii... tnldc vd sau khi vdn c6ng; Hinh (5) le phim
cAm quang cira Vttong..,, Hinh 6ln hinh ddi ring cta cdc
Hinh (2), (3), (4), (5).'

'I

Thgc nghiOrn cho thdy:


1. "'I\'t{dng nhdn thd" cd thAnh phhn gbm c6c

tia cgn hbng


ngoai cci brroc scing 1,06,um, cho nn khiSn phim (dugc xfi
ly bing chdt li6u nhay cAm v6i tia hbng ngo4i btrdc sdng
1,061rur) cci cAm quang.

2. Nhfrng ngrroi duoc. hudn luyn "Ndi klnh" cd thd lAm


cho phinr cAm quang, dibu dcf nrji l6n "trudng nhAn thd'cd
thd duoc hirrh thdnh qua luydn tdp,

258,

3. Hai Hinh (3) vn (4) cria ctrng mOt ngubi tnl6c vA sau
khi vAn edng thd hiQn cric phhn vA dic trdng (hlnh tr4ng
vA cttbng dQ) phat xa kh6c nhau cta "tnldng nhAn thd".

4. Qua l{inh (6) cho thdy "trudng nhAn thd" cd thd ph6t
ra tit cric huy6t vi cria c6c kinh l4c.

Hhh

Ngodi ra, qua nhiEu lhn thgc nghiQm tr6n ngUdi Khuy6t
XAo Can vi nhirng ngubi khric cbn cho thdy s$ ph6t xq
"trtldng nhAn thd" cci li6n quan t6i y thfc vA tr4ng th6i sinh
ly cta ngr.lili phdt xa. Ndu y thrlc cht quan cria ngudi ph6t
x4 khdng mudn ph6t x4 thl phim crlng kh6ng cAnr quang.
Ndu thd luc, tinh thhn cria ngudi phrit x4 khOng t6t lio{c
thdi gian ph6t xa chua dt, thi dbu lirn cho phim cAm quang
y6u hoAc khdng cAm quang

Hlnh (2)

(1)

II. "Tt'uong nhAn thd" cri thd truybn di vb dugc mQt


co thd khric tiep nhfln kh6ng?
Chring t6i da tidn hdnh nhtrng thttc'nghiQrn du6i dAy.

Hlnh (3)

Hinh (4)

Hlnh (5)

rVfl,tY$t
quang trong cAc
Xinh (6). Hlnh ve bidu ihi c6c virng cAm
(s)
(4),
odi tins v6i Hjnh (2), (3)'

254

Anh

"Ngudi binh thrrdng" ld Ngo... dang ngbi, tay phAi gio ln;
ngrrdi pti6t x4 lA Khuydt XAo Can drlng sau Ng6..., hai ngudi
kh6ng tiSp xric nhau (xem Hinh ('/)). Chfng tdi.ti6n hAnh
quan s6t vA tr6c nghiQrn birn tay ctia Ngd.., blng mdy AGA
750 THERMOVISION, khi Khuydt XAo Can (ngudi phrit xg)
kh6ng phrit xq, chqp dttoc phim nhrt d Hinh (8) (didm sring
trorrg phinl the' hi6n vung ncing nhdt trong bin tay), didm
s6ng tr6n phirn giArn chf ng td clQ ncing d lbng bAn tay giAm,
hic n?ry kidm tra thdy d0 nc5ng nhdt d lbng bdn tay cta Ng6...
la 26oC. Til khi drj trd di, do Khuydt XAo Can (ngudi ph6t
x4 1) phrit xa viro ngudi Ng6..., mQt Lit sau cd the' thdy didm
s6ng tr6n ldng bAn tay cia Ng6 hin l6n tr6n miy dhn dBn
rd l6n, nhtlng tcic d0 tudng ddi ch{m. iln phrit thrl 15 thl

Hlnh

(B)

i-rirrl' (9)

chgp drroc Anh nhu tlinh (10)' B6t' ddti trr lrhirt thd 15'
chring tOi l4i cho rrgL{oi phtit xa thr: 2 dttng sarr ngrtcli phr4t
xe I (KhuySt XAo can) (tdt nhin ho irht.rng cltltrtr vao irgudi
nhau) vir plrdt xa vdo ngudi phat xa i dd taltg ctiitng t6c
dQng vdo ngudi Ng6.., lhi thdy sd ilidnr sat:g tr6tr bdn tay
256

Hinh

(10)

Hinh

H)nh

(12)

Hinh (13)

ctia'NgO... tdng lOn, t6c d6


cung nhanh hon. Ttt phft thf
20 ddn 25, ldn }udt chup hai
Anh nhrr d Hlnh (11) vn Hlnh
(12). Til dd trd di s6 didm
sdng tdng l6n kh6ng rd rQt
nrra. Til phut thtl 30 trd di,
cho ngudi phrit x4 3 dfng sau
ngUdi ph6t xa I (cring khOng
tidp xric nhau) vd phrit x4 vdo

(11)

Hinh

(il)
267

ngudi phdt xq 2 dd tang th6m t6c dQng vio Ng6"' K6t quA
lA tr6n mriy cho thdy bnn tay ctia Ng6'' ccj nhibu di'm sring
thdm nta, th4m ch{ khoAng sdng lan khdp bdn tay' O phft
thri 35 chup duoc Anh,nhrr Hinh (13). O phrit thti 40 chup
dtrgc Anh nhu Hlnh (14), hic dcj do dtrgc nhiQt dQ trdn bdn
tay Ng6. ,. le 30oC. Su tric dQng ctia "trudng nhAn thd" d6i
v6i Ngd... tnldc vi sau khi tidp nh4n "trddng nhAn th"' rdt
rd rQt, nhiet dO trdn birn tay ch6nh nhau 4oC'
D6i vdi nhcjm th{ nghiQm ddi chrlng v6i nhcim nhttng
ngrrdi "binh thtrdng" thdy s6 didm s6ng vi nhiQt dO khdng
cri biSn ddi 16 r6t.
Ching tOi I4i lhm urdt thrrc nghiQm nhu vAy' Ndu nhrl
ngudi phrit x4 tarn ngilng phrit xa, kdt quA cho thdy s6 didrn
sring trn bdn tay cria ngUdi tidp nhin "trudng nhAn thd"
giAm xudng. Ndu ngrtdi ph6t x4 ph6t x4 trd lai thi lai thay
sd didm sdng bFrng l6n.
Qua nhirng thlrc nghiQm trOn thdy ring: "Tlrtdng nhdn
thd" ccj thd truybn di trong khdng gian vd con ngrrdi ccj thd
tidp nhf;n "trudng nhAn thd" cira ngrrdi khric'
2. "Tludng.nhan thO"' cring cci thd "mtldn drrdng" qua mQt

ngrtdi kh6c,
3. "Tlrtdng nhan thd" c<i thd tdng crtdng, h6 brg cho nhau'
i

I
I
I
I

4. "Tbudng nhAn thd" cd thd khidn ngrtdi ti6'p nhAn crj


nhtng phAn ring niro dri.
Cbn n6u th6m ring: s{ kh6c bi6t v'0 cd th6' cira nhttng
ngudi nhfn (t(c dQ nh4y cAm) crlng tao ra kdt quA khric
nhau khi tr6c nghiQm
III. T6c dqng chtla bQnh cfia "Tbtrdng nhAn thC"
Ly..., ngrtdi nhd cta Ttuong..', c6ng nhin vi6n chdc
268

Tlrrdng d4i hoc giao thdng Thrtgng HAi, nam, hgc sinh trung
hoc, bi rdi til trn xe tAi, gdy khulu tay trrii. Sau 3 tubn bd
b6t c6 dinh, xtrdng d5 libn l4i, nhtrng crinh tay co du6i khd
khan. Sau nita ndm chta ch4y nhibu lhn vA t{ rbn luygn,
crinh tay vAn kh6ng du6i thlng duoc, khulu tay trdi du6i
h6t cd chl duoc 1540, Cudi cirng nhb Khuydt Xdo C6n cing
cha cria anh IA cu Khuydt A Thu! tidn hAnh tri liQu blng
"tnldng nhAn thd". Phuong ph6.p cg th6' lA: cha con hg
Khuy't lay ngrln tay vd bAn tay dat gbn vtng huyQt thuQc
Thri thidu duong Thm ti6u kinh tr6n khufu tay trrii anh Lf,
khdng cham vdo ngrldi, mdi ngAy tri li6u nhrr thd khoAng I
tiSng dbng hb. Sau m6i lhn tri li6u, tlnh hlnh c6nh tay bi
gey I4i crj tidn tridn tdt hon. Tbi liu li6n tuc 6 ngiy, cuc
lbi ra d khuliu tay bi6n mdt, khuj'u tay co d6 dang hon, du6i
hdt cd dddc 1680. Tlong qurl trinh tri li6u, anh Ly.cAm th{y
ch6 cci t+t (trong kh6p khuliu tay trrii) nrSng l6n mQt cdch
16 rang, cd khi cbn cci cAm gi6c m6i, trlc, tO vi dau. Tludng
hgp vita nu cho thdy "tnldng nhAn th'" cri tric dung chfra
tri nhdt dinh.

Tlong nhurrg n6m ghn dAy, cha con hg Khuy6't de dtng


phuong phrip ndy tidn hdnh tri bgrrh cho nhibu ngudi g6y
xuctng, chdn d6ng n6o, gai cQt s6ng, bai ligt trd em, v.v. Qua
tim hi6'u c6c b6nh nh6n thdy hi6u quA chrra tr! khd tdt.

Tidu kdt
Can cf vdo nhrrng thuc nghiOm
chung tOi rut ra kdt luAn:

vi

hiu quA tr! [euiltren,

1. Con ngrrdi c<f khA nnng phcing ra nrdt loai ndng lrrgng
nio dd. "Tlttdng nhdn thd" lA mQt loai vAu chdt tbn t4i mQt

chring tOi mQt lo4t vdn db m6i


chn phAi tlm hidu vd nghi6n criu sAu hon, nhu: Ndu md
ph6ng dtrqc nhfrng tln hiQu cAn hbng ngo4i do nhttrig ngrldi
cd nQi klnh phrit ra thl liQu ctf thd khiSn cho bnh nhAn
crlng phrit sinh hiQu ring trla nhu khi "cci cAm giric d6c khf"
kh{ cdng hay kh6ng? Li6u ccj thd dnng dd t{ lieu mOt s6
bQnh m6n tlnh hay khong? LiQu cci thd ldm cho ngubi bQnh
tang khA nnng t{ diBu chlnh kh{ huydt, tU khdi thdng kinh
l4c, nhd dd md trit bQnh t4t, tdng stlc kho6, thAm ch{ t6ng
nghiQm cung

d{t ra trtldc

tudi thg drrgc chang?


Thlrc ti6n lA ti6u chudn duy nhdt dd kidm nghiQm chAn
ly. Dd lim 16 vdn db nhy, chting t6i b6t tay nghiOn ctlu vb
chd tao "mdy do brlc x4 tnrdng nhAn thd", dirng may niy
tao ra c6c tln hiQu cQn hbng ngoai mir cd thd con ngubi dang
chn ddn. CAn nh6c tdi sU khdc biOt cri thd cua cdc co thd,
chting t6i de thidt kd loai mriy c<i th6- dibu chlnh hinh d4ng,
nhlp diQu tbn sudt vi thdi gian tric dgng cria c6c tln hiQu
cci mQt dAi phd. Sau d<i chfing tdi ti6n hinh nhttng tr! li6u
mang tlnh chdt thgc nghiQm ddi v6i mQt sd bQnh rn6n t{nh
blng c5c tin hiQu can hbng ngo4i do ndy dci brlc x4 ra vA
quan sdt. Sau hon nta nam th{c nghiQm, chfing t6i d6 c<i
dtrgc nhfrng nhin thrlc vd ti6n tridn m6i'
Drr6i bfc x4 crla cric tln hi6u cAn hbng ngoai, co thd con
ngrrbi c0ng phrit sinh c6c hiQu rlng 16 ret. Cd thd phdn thdnh
c6c lo4i hiQu rlng blnh thrrdng, hi6u tlng khric thtldng vh hiQu
fng d bgnh.

I.

HiQu tlng binh thudng

1. N6ng: Cci mQt sd bQnh nhdn ldc mdi brlc chi6u d m4t'
262

tay, chAn, lttng ho{c th6t lrrng, v.v. cci cAm gi6c hoi ndng'
cri biQt cd ngrldi ra mb hdi cgc bQ, trong dd d tay lA rO nhdt'
C<i ngudi trrldc vd sau khi bfc chidu, nhiQt dQ ch6nh tdi 4oC.

rlng drrong tlnh khi kinh


Iac duoc khoi th6ng. Da s6, d4c bigt lA nhitng bQnh nhAn cd
dQ nhpy cAm tudng ddi mqnh, khi m6i brlc chiSu tay cd cAm
gi6c hoi t0. Qua nhibu lbn td liQu, phem vi cd cAm gi6c t
rQng dbn, lan tdi ngqc, bdn tay, dtri. M+ch Ddc vt M4ch
NhAm crla mQt s6 bQnh nhAn ccj hiQn trrQng giao lrru cAm
giric t mQt oich rO rQt.

2.

Ta: Day

lil

hiQn ttlQng phAn

3. Lq.nh: Cd mQt s6 ngrrdi hic m6i bfc chi6u, xudt hiQn


cArn giric lanh d phbn tay vA phbn diri, d{c bigt la nhtrng
ngudi bi bnh vim khdp, trong nhibu lbn tri liQu, xudt hiQn
cArn giric l4nh truybn dbn vA ph<ing ra ngoAi. Ctrng cd mQt
sd ngudi khi brlc chidu, c<i hic hic dbu lqnh, sau ndng, cd
khi hic dhu ncing, sau l4nh, Dd le do c6c tln hiQu dugc bdc
chidu klch thlch trung khu dibu'tidt nhiQt dQ trong co thd
con ngttdi.

4. DQng: C<i mQt s6 ngUdi hic mdi brlc chi6u ho$c sau
nhibu lhn bt?c chidu d cUc bQ tirng co bdp, mqch m6u cd cAm
giric ndy gi{t, ho{c nQi tgng cd cAm gi6c bi khudy dQng, xudt
hiQn cric hiQn tuQng nhu ra nhibu nrl6c bpt, g hoi, sdi bqng,
bei kh{, v.v. do nhu dQng de ddy vb ruQt t6ng.
5. Thu thd.i: Sau nhiBu lbn tri lipu blng brlc chi6u, da s6
cAm thdy toAn thAn nhg nhdng, thoAi mrii. Nhung ngudi bi
hen suy6n ho{c bi vi6m phd quAn mdn tlnh trong khi bfc
chidu c<i cAn giric khl quAn den nd, d6 khec ddm. NgUdi bi
vi6m khdp cAm thdy ndi cd d benh d6 ch!u, nhd dd md giAm
dau duoc m6t mtic d6 nAo dci.

An hhoi,

ngi

thd lUc uit tinh thdn duoc hbi phuc:


ring ho dbu ccj phAn fng duong
t{nh trong quri trlnh tri li6u, Dac bi6t d nhrrng ngudi ti6u
hcia kdm, mQt m6i, tinh thhn ud oAi l4i cAng thdy 16 rt hon.
6,

sd.u,

Da s6 bQnh nhAn phAn dnh

Cric hi6u rlng blnh thtrdng kd tr6n, trong qu6 trinh tri
liQu khdng phAi ngubi b6nh nAo c0ng cci. Do su khric bi6t
cria tirng cii nhAn, mrlc d6 mdn cAm vb phAn rlng cfng khric
nhau. Ncii chung phu nu mdn cAm hon nam gi6i, ngr/di bQnh
mdn cAm hon ngudi khod manh, s6 lhn tr! liu cdng nhibu
thl mrtc dd m6n cAm cdng manh, ccj hiu quA cdng l6n.

II. HiQu rlrng kh6c thrrdng


ii :]

Khi btlc chidu cd thd xudt hi6n nhtrng hi6u rlng kh6c
thudng, chi ydu cci nhtrng bidu hi6n nhtr: ngrrdi lAo dAo,
thAn thd n{ng nb, Irrng nAng nhrr cci d6 dd, tti chi mdt trong
Irtgng, cAm giric nhrr bi tan bidn mdt; tu minh cAm thdy m6t
bO ph{n nAo dci trong co thd to ra, hoAc thdy thAn thd quay
cubng, v.v. nhung thgc ra li kh6ng sao cA. Hin tuong khric
thrtdng kd trOn thudng xAy ra khi b6nh nhAn nh6m mdt
nhdp tinh dd c<j hiQu quA tri li6u cao. Dci ld nh0ng Ao giric
do nh6m m6t, h6 md mdt ra la mgi cAm giric dcj dbu bidn
mdt, Ngoii ra, ddi vdi nhung ngrrdi qud rrr6n cAnt cbn ccj
thC' bi ch<ing m{t, ttlc nguc, bu6n n6n, v.v. Nhung ngudi co
thd suy nhudc, lai cAng hay thdy nhrrng phAn rlng dd. M6t khi
xAy ra nhrrng hiQn trrdng nhu vAy, i4p trlc phAi chdm dft brlc
chi5u, hoAc giAn bdt crrdng d0 phrit xa cho chArn lai.

,.
,.i
:

.,
,*,1
,

,,,,;i,iir,,,t.
I ri1[i],ii :r .

.:

i,l.'iili'!,',.,,,

,:l; ii,
-i,.

'
.:,, l ",,

III. HiQu (rng d bQnh

i,"
,

';,

.'

'.i

"

il rl:;l

'i- -;;

',

.*#.",,

Khi b6nh nhAn tiSp nhAn tri liu bing btlc chidu, thuong
ving d benh xudt hiQn cric phAn rlng tr1c, dau, m6i, cho6ng,

264

v.v., goi ld phAn ring d bnh.


Tlong quri trinh trf li6u bang bfc chi6u, bdt kd d bCnh
cbn scit lai cira bnh c[ hay d bQnh mdi dang trong thdi k]
ri b6nh, <lbu cci hiOu itng d bohh d nhrrng ving tuong f;tg'
Vi du: nhttng ngudi da tirng bi vim gan se cAm thdy vtng
gan dau trlc, thAm chi crj c4m gi6c dau nhcii, m6c dir kidm
t,ra gan thdy cht'tc ndng gan vAn blnh thudng. Ngrldi titng
bi vidm thqn s cAm thdy vilng thfn dau trlc. Ngudi bi gai
c6t s6ng sd cAm thdy d vr)ng d bdnh dau tudng d6i 16' Ngui'i
bi vi6m kh6p s6 thdy dau trlc vd m6i d ch6 bi vi6m' Ngrrdi
tilng bi vi6rn 6ng ddn tning cflng sd cci cAm gi6c dau d ch6
bi bdnh. Ngrdi bi s6i drrilng ti6t ni6u cflng b! dau d vLng dd'
Ngrtdi bi cao huydt 6p vd thbn kinh suy nhuoc so thdy dbu
hcri chodng. Ngua,i bi lao phdi cAm thdy viing nggc tung tfc'
O vilng d bdnh cii phdt sinh hiQu rlng d bQnh' diEu dci ndi
len rAng nrac dir b6nh cu da kh6i, nh.tng v6t thrrong v6n
tbn tqi frong co thd, su vAn hinh cira khl huy6t vdn bi cAn
trd, kinh lac v6n chua ,ldoc khoi th'4ng vd chrlc ning ch6
Jci v6n chrra hbi phr,rc hodn toAn. iliEu dd de chrlng nghiQm
cho cdc ly luAn y hoc cua Tlung Qudc vb "ldy viQc giAi thdng
luc phir litl trong", "khOng thdng tdt dau". Nhrrng sau khi
tri li6u bang brlc chidrr cric Lin hiu cAn hbng ngoqi, mQt khi
hi6u rlng d br-rh khdng cbn xudt hiQn, chting t6 kh{ huydt
da di'eu hod, kinh l4c dA kiroi th6ng' vung d bQnh trong co
thd de hbi phqc hoin todn, dat drroc mgc dich tril bQnh tit'
t,6ng srlc kho6. Dibu drj hoin toin phtl hqp v6i ly lu{n Tlung

y: "'lhdng thl kh6ng dau", "hh{ ddn


ddn ddy", "phu chinh

khf

clAr.r cci

hieu qrrA tri liQu

te".
265

Xin ndu vdi vl du :


Thgc ti6n cho thfy hiQu (rng d benh manh hay ydu,
thudng phAn rinh tinh hinh bQnh t4t cri rrgiri6m trgng hay
kh6ng. Ndi chung, hi6u itng d bdnh cdng n4nh tiri benh tinh
cing nghim Lrong, liu trinh cung phAi lAu dai hon' Ngohi
ra, tnl6c khi hiu rlng d b6rrh triQt ti6u, sti cci quLi triirh bQnh
t4t tdc qu6i, sau rlo nrdi giAm. nhe dhn rbi mdt h6n' I(}ri hi6u
rlng d b6nh hoirn toAn mdt hin, cci nghia ln b0nh di dtto<:
chtra kh6i, li6 phqn drj cia'co thd da tl.ir lai trirrrg th6i binh

Drlong..., cao hrrydt rip (150/100mm Hg), sau tri li6u 2


th6ng, huy6t rip dn dinh (130/80). Tlong quri trinh tr! liQu
brlc chidu, vi ddt s6ng cd bi moc gai, cci nhung hic dau d6n
drr doi, kh6ng thd ngq nguay dudc.Kicntri I'ri li6u.blngbrlc
chidu trong 2 tuhn, kh6ng cdn thdy dau n{Ia, cd cci thd quay
di quay lai binh thudng.

thrldng.

T...., b! u thhn kinh, sau giAi ph6u ntta m{t bn trrii bi


Iit, c6nh tay tr6i cung bi Anh hrrdng. I(hi btlc chi6u, do
nhiet dg tay, hdt qrrA I tay trSi nhiet dQ cao hdn tay phAi
2,6oC; nghia Id d ben tay cci d bcnh, nhiQt dQ cao hon tay
binh thrtirng. Sarr khj bric chidu nta tidng, do l4i nhiQt dQ
thdy nhiQt ct6 d hai tay blng nhau. Bi liCt mat dd tr6n 5
nam, sau l-] Idn tri li6u, nrla mat b6n trdi dA hbi phuc chrlc

Nhu moi ngrtdi dbu bi6t. dtr trong quri trinh tu lu1'n cdng
tri bgnh ha-v trong qrr6 tlinh phdt c6ng tr! beiih cho ngriili
khdc. trn cd ther r:tln ngr(oi nhat dinh xAy Iii Drol trong ba
hiOu dng kd t,rOn o nhitn;1 mtlc dd khdc nharr' Loai hi6rt rlng
ndy, chirng tdi gr,i id'Lioir rlng khi cong" Ciro r'n neu xrjt
tir g<ic dd hi6u r'lug r,rtt thd r:otr rlgd':i, hiQn td<lng- "hrQu fngl
btlc chidu" blotrg qud trinh tri li6u bar:1hfc chieu cdc tin
]riQu cAn hilrrg rrgoqi, "hi6rr rlng bftc ci:idu" sinh r;' trn cd
thd corr ngllaii huili toau giring vdr "hreu t'tng hlif cdng" khi
luyn cOng hcjac khi pliiit c6ng chtta b6nir. Chrnh f i vi1r, c6c
khi cdng srr lio{c nhiing ngdiri tu luyQn cdng m6t khi duoc
bfc chidu, sE cd "crlm gidc ddc khi" rd r'6t.

Xdt vb chfc narrg tti6u cliinh ktri huyir' kiroi lhOng kinh
I4c, trit bQnh tqt bAo v sttc klidt:' thl tli li6u bing crich bfc
chidu c6c tin hi6u can lidng ngoai vita khOni; tr'an udttg nhi'tt
thu6c lAm clto da diy vtr ru6t Lh6nt trr0t, hi vita hhOng chn
chAm cdu khidn Ca thit dau ddn V m4L hoat huve"t c0ng
ch&ng k6m gi ucing thudc T[ung y, ctrn vb n-rat khoi th6ng
kinh lac c6 t6c dung r6ng hon chAnl ctlu.
266

Chu..., huydt 6p thdp, tnldc tri IiQu chi ccj 96/50mm Hg,
sau hdn mOt thdng tri IiQu, huydt 5p dn dinh 120/75mm Hg.

nang ti6t nrb hdi.

Han..., r6i lo4n chrlc ning ti6u hria, khi br"tc chidu, Hhn
kd anh thdy xudt hiQn nhung hin tugng th6ng khl nhrr g
hoi, s6i bung..., sau dcj cArn thdy dq ddy dhn dbn d6 chiu.
Sau m6t tubn tri liQu, chrlc nang duirng ruQt duoc hbi phr1c,
mfit hi6n tudng thdng khi.
Tb..., m6c bnh kinh nguyet qu6 rrhiEu vd dau bung. Sau
thring tri liu de kh6i h6n, b6nh b6o b6u cung dugc cAi

3
thiqn

16 rt.

Dibn..., viOm phd quAn mdn tinh, sau 2 thring tri lieu,
b6nh tqt co bAn thuy6n giAur, dir thay ddi thdi tidt cflng
kh6ng thdy tai ph6t.
267

Tibn..., mic bOnh drii ttbm trd em, sau'5 lhn bric chidu
da kh6i h&n.
T!uong..., bdn thAn bdb toai da ghn 2 nAm. tudc khi tri
li6u pham vi ho4t dOng cua bdn tay phAi bi han chd, chAn
phAi kh6ng nhdc In drroc, phAi ch6ng gay di ldt, khi ngbi
xudng dti kh6ng tu dibu khi6'n dr{gc. Sau hon 2 thring tri
liQu, bin tay phAi hoqt dQng dd dang hon, di ddng khOng
chn ch6ng gfy, khi ngbi xudng ccj thd dibu khidn diri drtoc'

Thinh,.., vl huydt dp cao nOn bi lit thhn kinh mat. Mdc


b6nh d6 15 nlru, sau 3 tlxing tri li6u, co ntat dd co bAn c6n
ddi, hiQu quA tr! liu 16 rQt.
Qua mdt sd trrrdng hop tri liQu k6' trn, chfng t6i thay
c6c tin hieu c4n hbrng ngo4i ccj chrlc ndng dibu chinh kha
m4nh ddi vdi hO thhn kinh thuc vdt vA hQ n6i tiet, vi thc
nci cri hi6u quA rO rQt ddi vdi c6c b6nh mAn tinh thuQc chrlc
ndng tinh. Cbn cdc ph4m vi bri li6u khdc thi cbn phAi dgi
su nghiOn cfu vh tim tdi sAu hon.

Y hgc T!'ung Qudc cho ring, kinh l4c lA con dtrdng th6ng
thudng n5i libn sU van hAnh khi huydt trong ngoAi, trn
dttdi co bhd con ngudi. Co thd con ngudi nhd kinh l4c nrA
cdu thdnh mdt chinh thd hrru cd. Dtla vdo kinh lac m2r khi
huydt thdng dqt khdp to?rn thAn, nu6i dttOng phir tang, chdng
dd ngoai td, bAo vO todn thAn. Sg phdi hop nhip nhdng r'6i
nhau giua 12 kinh l4c vd ki kinh b6t mach dd duy tri su
cAn bing tLtdng ddi cria Am drrong khi huydt trong co th'.
Chl khi c6c nhAn td gAy bQnh tric d6ng l6n cd thc', ldm cho
dm dttong mdt cAn bing, khl huydt tri trQ, kinh lac kh6ng
th6ng, phri vd mdt sg cAn bhng dQng thrii dy thi mdi sAn
sinh ra cAc Ioai benh tit. Do dci, s{ dibu chlnh khl huydt,
268

khoi thdng kinh lac, phir chlnh khd ta, hbi phr,rc sU cen bang
ddng thrii ctia co thd, chlnh lir mdu chdt crla vipc tri liQu cdc
bOnh.

Dn Ie chAm crlu, xoa bdp k6o ddy (thOi ne) hay ld khl
ld nhfrng bi6n ph6p huu hiQu nhlm mqc dlch
hbi phuc stl cAn bing d6ng th6i dd giAi quydt mqi bgnh t{t.
Chring tdi cho rlng, trong sd cdc bi6n phrip dd thl tg luygn

cOng, cring dbu

c6ng

tri lieu bAo vQ srlc kh6e ld biQn ph6p cci hiQu quA nhdt

va cci tridn vong nhdt,


Thdng qua thuc ti6n , chring t6i phdt hin ihdy c6c tln
higtr cQn hbng ngoai do "mdy bric xa trddng nhAn thd" bfc
xa cci chtic n6ng ddn du luy6n c6ng, t6ng crldng sU "tg diEu
tiC't", "trt hbi phuc" cta co thd. Tbong quri trlnh tri liQu, {
nhiEu b6nh nhdn d6 hgc dtrgc crich t\r luyn c6ng, nhd dd
sau khi ngi/ng tri liu da linh hin bQnh mQt c6ch ch6c chdn.
Vl vdy,c6c tin hi6u cqn hbng ngo4i khOng nhtng cd tdc dgng
tr! ngon (tr! kidu dau d6u tri ddy), mi cbn cci t6c dgng tri
gt5c.

Thur: ti6n chfng minh : Ngudi bQnh mudn t6ng crrbng


r:hrfc nring dibu tidt khl huydt, khoi th6ng hQ th6ng kinh lqc,
chn phAi trAi qua ba giai do4n.

I. (liai do4n brlc chidu tri

bQnh

Ddir lA qud trinh luy6n cdng kh6ng t{ gi6c. Cdc t{n hiQu
klch t'h{ctr vdo huy6t Bdch h0i trn dbu s k{ch ph6t qu6
trlnh di'u chlnh khl huydt, khoi th6ng kinh l4c, vl d nhfing
ei ben.h g4p trd luc n6n xudt hiQn hiQu fng d bnh, khidn
ngudi bQnh tg d6ng tht y vdo d bQnh, nhd dd mA ph6t huy
dttoc t,fnh tich cgc tri bnh, lAm phdn chdn tr4ng th6i tinh
269

thhn, Dbng thdi trong quri trinh tri bQnh, do b6nh nhAn rln
u6ng kh6e ra, ngri sAu, tinh thhn vi thd ltrc drtoc hbi phUc
n6n cfrng t6ng cudng drtgc co sd vgt chdt cho vic tiu diQt
d bgnh. Nhu v$y, mQt khi hiQu rlng d b6nh cuc bd mAt thi
cgc bQ cd thd cring drrgc kh6e trd lqi. ThUc chdt dAy Id giai
dogn tiu diet d bQnh.

II. Giai do4n v{ta luyqn vita tr{tc chi6u.


Day ln qu6 trinh di tit luy6n cdng khdng tu i{idc sang
luyQn cOng tu giec, dbng thdi cring lA qua trinh lul en c6r.g
d6n du cric tin hi6u, qrrd trinh bidn hdnh dibu chinh toAn f:6
chlnh th6'. BQnh nh6n td cAm thdy ctrng v6i m6i hoi h{t vi.o
thd ra li xudt hiQn mOt lubng khl ncing, hodc co cAru gi6c
t td khi ln khi xudng, khi trAo dAng khi l6ng xudng, lan
khdp trl chi. Cirng v6i srJ gia tAng sd lhn tri liQu, do rndn
cAm cta b6nh nhAn ddi v6i cd.c tln hiu ngiy cAng car-i hr!n,
ngdy cing m4nh hon . Thflm ch{ vila bu6c chdrr vao p}rbng
tr! IiQu li di xudt hiQn ngay hign tugng truybn cam. Sau
dri, b6nh nhAn cd thd kh6ng chn ddn su h6 trd cria m6y brlc
chidu, chl cbn ldy hit th6lim dong lrrc thric ddy su vQn hinh

kh{ huydt, cci thd

tg mlnh

cht'r y ldm cho n6o nhdp tinh thl kh6ng nhrtng hiu rtng d
b6nh chcing bidn mdt md cbn rtt ng6n dtrgc thdi gian dibtr
chintr co th'.

III. Giai do4n t{ luyQn ndng thd lgc


Bdnh nhAn sau khi n6n dtroc m6t crich so bQ n6ng ldc
tu dibu chinh co thd, thi crj th6' hodn toAn rdi b6 mriy bfc
chidu, vd tidn hdnh luyQn cdng ddc l4p. Lric niy bQnh nhdn
cci thd vAn dung cdc phuong phrip "thA l6ng co thd", "neo
nh{p t!nh", "di'6u chinh h6 hdp" dd tang ctrdng nang lyc ty
dibu chinh kh{ huydt, khoi thOng h thdng kinh lpc, nhd dd
ma n6ur vrlng dttoc c6c phuong phrip huu hiu dd tril bQnh,
nang th' lttc.
Tbi sao cd.c tin hi6u cAn hbng ngoai lai cd chfc ndug nhu
vAy ? Chdng tdi so b6 nhAn.thdy cdc t{n hiQu cfn hbng ngoql
nrO ph6ng bheo rnd.u cia cdc tln hi6u n6ng ltrong do nhfrng
ngrrdi cci ndi klnh phrit ra lA nhtng t{n hiQu neng lugng cbn
lhidt cho co thd con ngudi, Cric t{n hi6u cAn hbng ngoqi cd
thd ldm cho co thd ngudi b6nh sAn sinh hiQu rlng cQng hudng
lAn nhau, tit dd klch phd.t vd ting crrdng chrlc n6ng cria hQ
thhn kinh thuc vAt vA hQ thdng nQi tidt, dd dat duoc mlre
dic:h trir b6nh, nAng thd luc.

luy6n c6ng. Nhrrng t,ror.g dibrr


truybn
cArn
kiQn dy, hiQn trtgng
cta co thd kh6ng mq.nh m0
16 rQl nhrr khi dr.roc bric chidu. Cho dil nhrr vay. sau m6t
thbi gian b6nh nhAn vila ddoc brlc chidu vita Iuyn c6ng,
trong co thd sE xudt hiQn hien tuqng giao luu girrr. hai nrach
Nhdm, Ddc. Dibu dri nghia ld co thd di drtoc dibu chlnh tdi
tr4ng thrii tdt nhdt, dbng ttrbi ciing ddnh ddu benh nhAn dA
bttdc dhu cci ndng lltc tr,t mlnh di'6u chlnh khi huydt, khoi
th6ng hQ th6ng kinh lec.

NgoAi ra, chfng t6i chon huydt Brich hOi tr6n tihu lAm
phhn brlc chieu chri ydu, vi dAy ld mQt huyQt hd't sfe trgng
y6u, ld noi tg hQi cta tdt ch cd.c dudng kinh, Mqch Ddc thOng
qua udi dcj rni thOng vio ndo. KIch th{ch vAo huyQt Brich
hdi bang c5c tln hi6u cAn hbng ngoai, vita cci thd dibu chlnh
ddoc qud trinh rlc chd vd hrrng phdn d v6 dai n6o, lpi vtra
cci thd clibu hba kh{ huydt, khoi th6ng kinh'14c.

BQnh nhAn phAn Anh, trong hai giai doan kd tr6n, ndrr

Y hqc Tlung Qudc cho r&ng : Mach NhAm nAm d chlnh

270

271

gifia phbn ph{a trrldc co thd, thu6c fim, qudn xuydn todn bQ
phhn Am trong co thd; Mqch D6c nhm d chlnh giria phhn
ph{a sau co thd, thuQc dtlong, qudn xuydn toin bQ phhn
dtrong trong co thd. Mot khi th6ng dugc hai nach NhAm,
Ddc, cdc dttdng kinh l4c khdc trong toin thdn'se lhn lttgt
dudc khdi th6ng. "Lr1c phir ngu tqng ldy th6ng lim trong",
"th6ng thl khong dau", "khl ddn dAu cci hiQu quA ddn dci",
nhd vAy mir trl dibu chinh dugc, tu hbi phqc drtoc c6c chr'lc
nlng ctra co thd, vi s6 cci t6c dgng tril bQnh , nAng th6' lgc'
Tt5m l4i, thuc td da brrdc dbu chrlng t6 c6c t{n hiQu cAn
hbng ngo4i do "m6y do brlc x4 trudng nhAn thd" ph6ng theo
m6u c6c tln hiQu nang luqng ctia ngudi cci n6i klnh phdt ra,
ld nhtng t{n hiQu n6ng ltlong c6 Ldc dgng hrru hieu ddi v6i
cd thd con ngudi. Benh nhAn drrqc dibu td bing brlc chidu
ttt "mdy do bfc x4 trudng nhdn thd" s6 xudt hiqn cdc hi6u
tlng khi c6ng vA hiQu rtng d bgnh, cci thd dtng nd dd diEu
tri mQt s6 bgnh, d4c biot Ii cac b6nh m6n tlnh ch(c ning
tlnh. So vdi c6c phrrong phdrp tr! lieu khac thi phrrong phap
brlc chidu cd hi6u quA 16 hon rdt nhibu' Ngodi ra c6c tfn
hiu can hbng' ngoai rio m6y sAn sinh cdn ccj thd dit ddn
cric.bQnh nhAn tidn hhnh luyQn c6ng, nhd dci md tidn thOm
mQi bu6c v6n brlc mdn thhrr bi c-&a khi c6ng'

Phr=r

luc I

lli\AA

KHOA HQC NHAN THE LA MQT BQ


VTON LON TRONG TTE TH6NG KHOA
HQC KI THUAT HIEN DAI
Gi6o srt Tibn Hec SAm

.'.
NgAy 5 thdng 3 ndm 1987, Uy ban khoa hgc kI thu{t nh}
ntr6c d6 ph6 chudn vi6c thAnh lAp Hqc hQi khoa hgc nhAn
thd Tlung Qu6c. Sg kiQn ndy di dugc thgc hiQn sau hon 8
nAm kd til ngdy ph6t hin ra "d6i tai bidt chrl" d Dudng VO,
Trl Xuydn vAo thring 3 nim 1979, ddi v6i chring t0i - nhung
ngudi quan tAm vA ldm c6ng tric nghidn crlu khoa hgc nhln

thd, 8 nam dci Ii 8 ndm dby nhrtng cuQc chi6n ddu vd trlc
trd. Chfng t6i cri duoc nhtr ngdry h6m nay quA kh6ng phAi
lA d6. Cho n6n chring ta xin chric mihg s{ thinh lflp chlnh
thrlc cria Hoc h6i khoa hoc nhAn thd TYung Qudc.
Nhrrng chring tdi dbu li nhitng ngudi ldm cOng t6c khoa
hoc ki thu6.t, nd nhitng ngudi ldm c6ng tric khoa hqc kI

thuAt

li

nhrrng ngudi ldm vi6c thUc sqr, nn ngay trong hic


qu5. rr phdn khdi ndy v6n khdng thd khOng suy nghl t6i mQt
di6u ld Hoc h6i khoa hoc nhAn thd Trung Qudc s ldm nhfing
Sl day ? Vb vdn db ndy, chring t6i rnudn th6ng qua bdi vi6t
ndy dd nhic lai mQt s6 dibu llnh hQi ghn dAy nh{t cta chring
t6i cho cric ban tham khAo

I
)

I
I

272

I. Khoa hgc nhAn thd lit

gi

Mdy nam vb trudc, chung t6i tiSp thu mQt quan didm til
dbng chi Le Binh Quy, dbng chi ncji : "Tlung y, khi c6ng vA
c6c cdug riang d{c di trong co thd con ngudi, cA 3 crii dy c<i
mdi quan hC ndt srlc ch4t ch6 v6i nhau". CAu n<ii dd ld m6t
gQi,! rdt I6n d6i vdi t6i' Cfri it khoa hoc nhin thd c[ng phAi
nghi6n crlu cho drroc 3 vdn db dcj.
MOt la Tlung y, hiQn nay d nd6c ta cci mQt td chftc hoc
thu{t rdt I6n, ld HOi 'IYung y qudc gia Tlung Hoa Chung
tdi rdt quan tdm ddn vdn db Tlung y' N6m 1983 chfng t6i
ccj mdt bni ncii vb vdn db cbn phAi dnng ng6n nglt hi0n dai
dd dan gtrdi c|'c Ii thuy6t Ttung y, lhm cho rugi ngrrdi hidu
drtgc Tbung y mQt crich dO ddng hon' Sau ndy hiCn tugng
(td duy
dci trong Tlung y drtgc gqi ld Tt'ung y duy tudng
blng hlnh tuqng, bidu budng) bdi vi c6c li thuydt Ti'ung y
thltc ra ld sr-t kh6i quat cia cdc hi6n tugng I'd cua c6c kinh
nghiQm. Ndu nhrr bdn v'0 li 16 thi Ii Ie chi cri th6, Cirng nn
di vAo nhung tbng ldp s6u hon nta ldm Cl' Ngey xua, Tiung
y cung kh6ng cd dibu kiQn di sdu viro nghin cdu c6c tAng
l6p sAu hon, cho nn chi khrii qudt c5c chtlc nang crla con
ngudi nhu vQy md th6i. cdn nhtr t4i sao lai nhrt vav thi vdn
chua c<i ldi giei thich, mir hic bdy gid cnng kh6ng thti c<j duqc
ldi giei thlch sdu hdn, cho n6n m6i goi ld 'Ilung y duy tuchg'

Hai ld khl c6ng, tdt nhin khi cdng da gay nhi'rr hfng
thir cho chring t6i. Chrirrg ta d6 crj HOi nghiOn crlu khoa hoc
khl c6ng Tlung Qudc, rndy ndm nay H6i ndy dA lim dtgc
nhibu viQc cirng vdi HOi Tlung y qudc gia 'frung floa vd cdc
td chrlc khric ntta. Nant ngo6i, chring tOi da ncii rlng mu6n
titng btrdc khoa hgc
274

hcier bQ

mdn khi cdng, chn phAi >rdy dtlng

duoc m6n khi c6ng hoc duy tudng, chtra cbn bnn t6i l{ 16
cta khi c6ng li gl, mA chn sdp x6.p, chlnh ll cdc hiQn
tddng khi c6ng cho thinh nhrrng li lu4n cci srlc thuydt phgc.
Day ld phrrong di6n thri hai, ttlc la khi c6ng, ho6c gqi lA
khoa hoc khi c6ng.
sAu s6c

Thri ba chinh ln dibu nA chring t6i d6c bit htlng thf, le '
dibu gAy chu y vi hdp d6n moi ngudi nhdt, dci la cOng nang
dac di cta cd th6' con ngudi. Tinh hinh rdt tdt ghn dAy dnt
thu hrit chring t6i nghiEn crlu c6c vdn dE vb nhfrng c6ng
nang dAc di cua co th6' con ngudi. Nhung chring t6i nghl
ring, chring ta n6n phcing thm m6t rOng hon mqt chrnt,
kh6ng n6n chi nghiOn cfu vb c6ng ndng ddc di cria co thd"
con ngudi, mA cbn chn nghiOn crlu ddn m6i quan h m|t
thidt gitta khoa hoc khi cdng vd c6c lf thuydt Tlung y v6i ,
c6c c6ng nang dac di ctia co th' con ngudi. Chfng ta chn'
xdc dinh 16 rAng H6i khoa hoc nhAn thd T!u4g
eudc kh6ng
phAi chi nghiOn cfu don thuhn vb cdc c6ng n6ng dec di cta
co thO'con ngddi, md cdn nghidn cfu vb khoa hoc nhAn thd,.i
: khoa hoc nhdn thd bao gbm cA c6c c6ng nang d6c di cta
co thd con ngudi, nhung cong kh6ng phAi chl cd cric c6ng
ning dec di cria con ngubi. Chring ta phAi hdt srlc chd y d6n
dibu nAy. Tltrdc kia chung ta thudng ldn lQn hai tir dd v6i ,!
nhau, cci khi goi ld c6ng n6ng dac di cria cd thd con ngUdi,,
cci luc lai so cci chuyOn gr xAy ra n6n goi ch6ch n<i di
thAnh ;
khoa hoc nhAn the', dci ln do dibu kiOn lich stl lfc bdy gid
gay ra nhu vAy. Thdi dai dd d6 qua rbi. Chung ta chn xd.c
dinh rO HOi khoa hoc nhAn thd Tlung eudc ld h6i nghiOn
crlu vb khoa hoc nhAn th6', trong dd bao gbm cric cOng nang
,
dac di cria co thd con ngudi, vd bao gbm cA khoa hgc, khl
c6ng, cA li luAn Tlung y, ngodi ra cdn bao gbm cA cric m{t,
khoa hoc ki thuAt khric.
,

"ry
jl
.;

Nhtt vAy chn phAi ncii cho 16 : Khoa hoc nhAn the' Ia gi
? Tlong suy nghi cia chring ta, khoa hoc nhAn thd Ii mdt
bQ mOn l6n nlm trong todn bO hQ thdng khoa hqc ki thuat
hin dai. HQ thdng khoa hoc ki thuAt hi6n dai ngoiri khoa
hgc nhAn thd, cbn ccj 8 b6 m6n l6n kh6c nhau ld khoa hoc
t{ nhi6n, khoa hgc xd h6i, khoa hoc to6n hoc, khoa hgc hQ
thdng, khoa hgc qudn s{, khoa hoc td duy, khoa hgc hinh
vi"vd li lu{n vdn nghQ' Khoa hoc nhAn thd hoirn toan ngang
hing v6i 8 bQ m6n ldn d<i. Tlong bdi vidt nam 198l vi trong
tap ch{ "Nghi6n ctiu tridt hgc" sd 3 nAm 1982, chring t6i
cong d6 titng ntii ddn vdn db ndy..' Khoa hgc nhan thd Ia
mQt trong 9 bQ m6n ldn ctia nbn khoa hoc ki thuAt hi6n dai'
Chring tOi kh6ng chi nghin crlu v6'c6c cdng ndng dac di
trong cd thd con ngrldi, md ph4m vi nghiOn cfu chring tdi
cbn rQng hon nhibu. .A'n tugng chung trtrdc dAy cira moi
n$Jdi ld cho cdc m6n khoa hqc tu nhi6n vd khoa hgc xi hQi
lh quan trgng nhdt, cbn bay gid khoa hgc nhAn thd ngang
hdng vdi qiic m6n khoa hoc xi hQi vd khoa hqc ttl nhi6n'
Ncii nhrt vdy phAi chang ld db cao khoa hoc nhAn thd?
Kh6ng! MOn khoa hgc ndy quA ld mOt m6n dang coi trqng'
bdi vl m6n khoa hgc ndy nghidn cfu vb chinh bAn thAn con
ngudi. Cdt l6i cria vdn db ld : Ndu vAn dgng quan didn khoa
hqc hQ thdng hiQn dai ni xem x6t vdn db, thi con ngudi Ia
mQt siOu hQ thdng, mrlc dQ phfc tap ctia nci cbn vrldt qu6
cA mQt hQ th6ng l6n. Tlong khoa hoc hQ th6ng, dac biet le
th6ng - co sd ctra khoa hqc hq th6ng thi hQ
. trong thuy6t hQ
th6ng mh chring tOi ncii ddn bao gbm cric hQ th6ng nh6 vi
cric hQ th6ng l6nrngoii ra cdn cci cA si6u hO th6ng' He th6ng
nhAn thd ld mQt si6u hQ thdng, bao gbm nhibu cdp d0, cdp
dQ cao nhdt lA chlnh thd con ngrrdi, Si6u hQ th6ng 6y tit'c
278

d6ng t6i todn b0 vt tru chung quanh, nghia ld nd kh6ng,,


phAi lA m6t hd thdng khdp kin, md lA mQt h thdng md nlm.
trong mdi quan hQ tttdng hd v6i todn b6 v0 trg. Vu tru lA .
mQt si6u si6u h6 thdng, cbn si6u hC thdng nhAn thd l& mQt .,
h6 th6ng dac thu, crrc kl phrlc tap nlm trong si6u siu hg
th6ng v[ tr-u,
Chring ta sE hinh dung nhrr th6 ndo vb aic d4c didm cta
si6u h6 th6ng nhAn thd ? O day cci mOt tiu ch{ : d<i ld trqng .
th6i c6ng nAng chlnh th6' cria con ngudi. Tlong thuydt hQ
th6ng dibu dci dd drroc xric nhfn 16 rAng, nghia ld tr4ng thdi ,,
c6ng nAng duoc coi ld trang th6i nila dn dinh, tdc trong
khOng gian hQ th6ng, nci d tr4ng thrii ttrong ddi dn dinh,
nhtrng kh6ng phAi ld c6 dinh, mi ccj thd dibu tiSt dUoc, tir
loai nrla dn dinh niy cci thd chuy6'n sang mQt loai 11a 6o
dinh khric. \G trang thrii cOng n6ng niy cria cct thd cd mdy
loai duoc chri y dac biQt, chring ld nhtng loai d6c biQt quan
tlong, nang c6c dec tinh hdt srlc 16 ndt, chring t6i ggi nd
lA cdng nang thdi, thi6u mdt chir "tr4ng", chdng t6i nghl
phAi chang ccj thd muqn Lit Ei'gen Sfo.te trong vAt l{ hqc
luong tr}, nghia lir trang th6i dac thn. Nhu vAy, d6i vdi si6u
hd thdng nhAn th6', vdn db cr,rc kl quan trong li nghidn crtu
trang thrii c6ng ndng cria nci, bao gbm cA mQt sd c6ng n6ng ,u
thdi cta co th6' con ngudi nang cric tlnh chdt d6c tht. Dtng d
cdng ndng thrii chinh th6'cta con ngudi dd miu tA cdc d{c.
trung cdng nAng cria si6u.hQ thdng niy cfia co thd ctia con
ngubi, dibu dcj de khdng cbn ld m6t mdn khoa hoc vi6n
tudng, mir ld mQt srt that da drroc chr.lng minh blng khoa
hoc. Tit 1984 tdi nay, Du Hoa Bdng vi nhirng ngudi kh6c
tai Phdng nghiOn cfu cdc cOng trlnh y hgc v[ trg d6 tiSn
hinh nhung nghin crlu hilu hiu vb cdng n6ng thrii cta co
.

277

thd con ngudi. Ho dirng phuong ph6p phan tich ctia da vi


s6 c6n dd tdng hgp cric dai lttong bidn ddi cta cdc chi tiou
sinh I{ da tr6c nghiQm dttoc, thinh nhtrng didm bi6n h<ia ccj
thd dai diQn cho toin bd hQ thdng co th6' con n$rdi' Du Hoa
Bdng da ph6t hiQn thdy m6i cdng nAng th6i nhrr tinh, ngu,
cAnh giric vd khl c6ng,... dbu ctj riOng c6c didm muc ti6u vir
vbng mgc ti6u ctra minh'
C6ng viQc ndy hdt sfc quan trong, drla cdc lf ludn cria
khoa hgc hQ th6ng vdo hq thdng nhAn thd, se lAm cho cdc
nghi6n crlu cria khoa hgc nhAn thd ccj th6m c6c cAn cd khoa
hgc vir cric chi tiOu khrich quan. V{ dU sg luyn c6ng nhdp
tinh cria cac khl c6ng su ch{nh In nOt c6ng nang th6i dac
biQt - cdng nang thdi khl cdng. MOt vi du khdc, khi ngudi
ta sinh b6nh, Thy y libn nghiOn criu ngal' tr6n ij bOnh dd
tlm hidu nguyOn nhAn gAy bQnh, xetn crJ phAi vi nhi6nr
khudn hay khOng. Trung y kh6ng bi han ch6'nhrr vAy, c6c
Il thuye't Tbung y la li lufln tri li6u luAn chfng Chfr "chfng"
phAi le cht 'bQnh chrlng" theo khai niur cria
. d day khOng
tAy y. Vb m6t khrii niQn thl hohn toAn khdc nhau, Thy y
nghin crlu d bQnh, v6i nguy6n nhdn nio thi u6ng thu6c gi'
Cring nhlm vho d bQnh, nhung chir 'chrlng" trong li ludn
IuQn chdng cfia Tlung y, ndu giAi thich bing ug6n ngt cria
khoa hgc hQ thdng thl chinh Id c6ng nang thrii. LuQn chrlng
cci nghla ln phAn biQt trang th6i cdng ndng cira b6nh nhdn,
rbi sau d<j ndi kO don dirng thudc dd di'cu chinh trang thdi
bQnh ll khdng binh thudng cria bQnh nhAn sang trqng thdi
cdng n6ng blnh thtrdng, tdc lh trang thrii cdng nang ldnh
m4nh, Vdn dl bdm sinh cd thd ngubi da cd tr4ng thrii c6ng
n6ng chdng cic vi khudn, Tlung y dirng thu6c kh6ng phAi
dd t6c dQng thlng viro d bQnh, mA ln dirng thu6c dd dibu
278

chlnh tr4ng thrii cdng ndng bdt dn tr-d lai trqng th6i c0ng
ndng binh thrrdng. Vdn db trang th6i bQnh l{ c0ng duqc giAi
quydt luOn.
Ttim lai, trl tudng cdt loi lA : Co thd con ngUdi lA mQt
siOu hQ thdng md, dec trung cta nci ld trqng th6i c0ng nEng
cta co thd con ngudi, bao gbm cA mQt sd tr4ng th6i c0ng
ndng cira cd thd con ngudi mang tlnh d4c tht. Khoa hgc
nhdn the- ld ndt m6n 4ghin crlu trgng th6i c6ng nttng giila
ngudi vdi hoin cAnh khrich quan mA ngudi dci dang sdng;
trong dci bao gbm cA y hgc cta c6c dAn tQc Trung Hoa nhrt
dAn tdc Tbng, M6ng.... (trlc "y hgc truybn th6ng" drlgc ndi
den d Dibu thrl 21 trong "Hidn phrip"), vA bao gbm cA khl
c6ng vA c6ng nAng dqc di eta co thd con ngudi, cirng nhibu
thrl kh6c r6t dring tidp thu. Tdt cA nhung nQi dung dy gQp
Iai goi ld khoa hoc nhAn thd.
Vi6c nu bAt khoa hgc nhln thd mA kh6ng d6t nd vlo
khoa hoc su sdng nhrr thd ch6c s6 cci dbng chl hdi : Anh ndi
co thd ngrrdi lA m6t si6u hQ th6ng md, nhrrng dAu phAi chl
cci co thd ngudi. Ch&ng phAi rdt nhibu cric sinh vflt kh6c
cfng IA nhrrng si6u h0 thdng hdt srlc phfc tap dd sao ? Gita
nglrdi vi c6c loAi sinh vAt cci el kh6c nhau ? TrA ldi : ch6
khd.c nhau khdng chl d ch6 con nguiji lA mQt si6u hQ th6ng
md, md con ngudi cdn ccj f thric. Con ngudi cd f thrlc, cbn
d c6c lodi sinh vAt khric kh6ng tbn tpi y thrlc, didm niy d6
drtoc nhirng nghi6n cdu khoa hgc ngdy nay chtlng thgc.
Chring ta c0ng cd thd quan srit tir mQt gcic dQ kh6c. N6u
nhu thd gi6i nAy kh6ng cci s1r xudt hiQn cria con ngudi thl
liQu cri duoc b6 rn{t nhrr ngdy nay kh6ng? Chlnh lA con ngUdi
chrl khdng phAi le aic loA.i sinh vAt ndo khr{c d6 sring t4o
279

ra thd gi6i ndy, mA dac didm ctra con ngudi dy ld c<5 y thfc.
Y thtc l4i cci thd tac ddng vdo chinh co th' con ngudi, ld
sg "phAn hbi ctia y thrlc". DAy cfing IA dac trtlng khidn cho
khoa hgc nhAn th6' khdc khoa hgc srr sdng ncii chung. Cho
n6n, cdc nghin crlu vE khoa hoc nhAn thd phAi n6m vtlng
m6i quan h6 bi6n chrlng girla vdt chdt vd tinh thhn, gita
chri quan vd khrich quan, gi{ta dai n6o vd y thric. DAy cung
ld mQt tu tudng cdt l6i crla khoa hgc nhAn thd.

Tlang thdi c6ng n6ng cira con n$rdi dbu ld trang thrii
nfta dn d!nh, vd ccj thd dibu tidt duoc, vAy c6c phrlong phrip
dibu tidt ln nhrtng gi ?
Phuong phrip thrl nhdt ld trao ddi chat v,3i the g'ioi b6n
ngoii, nhu thudc men, thuc phdm, hO hdp dbu ccj thd srl
dung d6' chrra bQnh. Pham vi cria vi6c trao ddi chdt het srlc
l6n.

Phrtong phdp thrl hai l.i trao ddi c.ic tin hi6u. Cric tin
hiQu ctra thd gidi b6n ngodi cd thd ld scing Am ho6c scing
diQn ttr, chl cci hai loai drj md th6i vd tdt nhin id rdt phtlc
tqp. C<i ngudi ncji Am nh4c cci thd chtra bdnh, dm nh4c chrla
bnh li nhtng tin hi6u scing Am. Khf c6ng srr phdt phring
ngoqi khi chta bQnh, chring t6i nghi dd chinh ld tdc dung
cria S<ing diQn tir, nhrrng l4i li loqi s<5ng din tii hdt sfc phrlc
tap. C<i lC qic tln hi6u cria th6 gi6i bCn ngoAi cci th6' dirng
d6'dibu tidt tr4ng thrii c6ng ning ctia cd thd con ngldi khdng
nAm ngoiri hai loai scing dm hoAc scing di6n tir, nhung dbu
lA nhitng tin hi6u rdt phrlc tap.
Phrrong phrip thii ba trlc li dilng y thfc sAn sinh ttt ndo
ngudi. Y thttc IA srl vAn dQng d thng cdp cao nhdt cira cd
thd con ngudi, nd cci thd t6c d6ng nguoc trd lai cric thng
280

cdp tuong d6i thdp hon, quan didm niy do R.W. Sperry,
ng:ddi dudc giei thudng N6ben crich ddy 4 nem n6u ra. S{
hoat ddng ctra y thrlc thu6c thng l6p cao nhdt cfia con ngudi
cd thd Anh hrrdng t6i str hoat d6ng cia m6t sd tbng cdp thdp
hon. Cho n6n y thfrc crtng ld m6t bi6n phrip dibu ti6t c6ng
nang thrii cria cd the' con ngUtri, dibu ndy cflng cgc kl quan
trong.

II. Tu ttrdng chi d4o trong

nghiGn cfru khoa hgc

nhAn thd
Nhtt trdn di ncii, mudn nghiOn cfu trang thrii cdng n6ng
ctia co th6' con ngtrdi, mA. trang thrii c6ng n6ng cia cd thd
con nguiri Ia cd thd
'Jibu tidt dtloc, cbn phAi dUa vdo ba biQn
phrip : trao ddi chdt, trao ddi tin hi6u vd s{ dibu ti6t blng
y thftc cria chinh bAn thAn con nguili. Nghidn crlu nhung
vdn db ndy chn phAi ldy tri6t hoc m6c xit - chti nghia duy
vAt bin chdng lAm chi dao. Dbng thdi, nhtng kdt quA tmng
c6c nghiOn crlu cia khoa-hoc nhin thd cing s6 ph6t tridn
vd ldm cho nOn tri6t hqc mric xft tid n6n sAu s6c hon. V6
vdn db ndy, thi6t nghi ching cbn phAi ndi nhibu hon. O dAy
dibu chn dac bi6t nhdn mqnh chi ln : phAi chl dao blng tri6t
hoc m6c xit. CUng nhu phhn trn d6 n6u, mgi vdn dE dtroc
bdn ddn trong khoa hoc nhdn thd dbu li6n quan t6i nhfing
nghiOn cfu vb su thdng nhdt bi6n chrlng giiia vdt chdt vd
tinh thhn, gitta khrich quan vdi chri quan, girla dai n6o v6i
y thtlc. Dung phAi vdn dE phrlc tap nhu thd, n6u chring ta
khdng vAn dung tridt hoc mric xft dd chl dao, kh6ng vAn
dung chri nghia duy vAt bi6n chring dd chl dao thl khri lbng
trrinh khdi sai lhm.
Si6u hd thiing con ngudi cd nhfrng mdi giao lrru trong
281

si6u si6u hQ thdng vr1 trg, b6n trong nd I+i cd 3 thng cdp
nh6. MOt gqi li vd trg quan (mqi m6i quan hQ cira con ngrldi
trong vti trg ggi lDr nhAn sinh quan vO trg), ncii vri trU sd di
cd duqc nhtr ngiy nay Id cci cdi li cria nd, ndu nhu vri tru

khongdtrgcnhungiynaythikhongccjconngrdixudthi6n.
Sg tbn t4i ctia con ngudi cd quan hQ m4t thidt v6i vti trg'
gqi dd
dcj ln nhin sinh quan vt try, d phuong Thy cci ngrrdi
ld"Nguy6nt6clgachonconngudi''.Thngcdpthrlhai-tri6t
hgc cd d4i Trung QuOc vb con ngtldi, ld nhdn sinh quan vI
m6, rdt phong phri trong vdn hcia ed d4i Tlung Qu6c' DAy
ld m6t bQ phan rdt quan trqng trong l{ luan, lA trr tudng
tri6t hgc cria T!'ung y - trlc nhin sinh quan vi m6' Thng I6p
thrl ba, d6n thng cdp vi m0, cfng crj vdn db vb nrdi quan hQ
gita con ngudi v6i m6i trtldng, trlc di tit tbng cdp vi md
(tbng cdp vAt li hgc lrrqng tit), vb con nguiri nhdn thrlc nhrr
thd nlo vb thd gi6i xung quanh? Tfong vdt l{ hgc lrtong tt
cbn chrta giAi quydt drrgc vdn db rdt cuc con ngrrdi nhAn
thtlc, do dqc, quan srit thd gi6i vi mO xung quanh ra sao'
Cbn phAi tidn hnnh nghiGn crlu mdi quan hQ girta cAm gi6c

ctaconngudivdisgkichth{chcriathdgi6ibonngodi,phAi
di tir tbng cdp vAt ll hqc lttgng tit md nghiOn cfu sAu hon'
Nhdn sinh quan lh vdn db tridt hoc trong khoa hoc nhAn
thd, vl vAy nrSi ncj Ii "chidc cbu" ndi gita khoa hr2c nhdn thd
vdi tridt hgc m6c xlt, thdng qua nc5 dd di sAu vdo phhn c6t
loictachringhlaM6c,dcilnchtnghiaduyvQtbinchrlng.
III. Thng cdp thrl ba cia khoa hgc nhAn thd
Dtr6i thng cdp tridt hgc, chung ta phAn chia mgi b6 rndn
khoa hqc ki thuAt thhnh ba tbng cdp' Tludc hdt le thng cdp

hgc, tAm ll hoc, v,v. vi b6 m6n nghin crlu vb y thrlc, hogt


d6ng trr duy cria con ngXrdi cci li6n hQ d6n tbng cdp cao nhdt,
ndu^ding theo danh tir cria Sperry gpi lA tinh thbn hgc, thgc
td d6u li nhitng b6 m6n nghin crlu vE vigc y thrlc trong n6o
dd duoc sAn sinh ra nhrl thd nAo. TSt cA nhtng dibu dci dbu
lA nhfrng ll luf,n khna hgc cd bAn ctla khoa hoc nhAn thd.

O ddy tdi mudn dua th6m vAo mQt bQ m6n cuc kl quan
trong nta, ttlc bQ m6n di ttr chlnh thd con ngubi, til cdng
nAng thr{i cria cct thd con ngudi vd sr,t diEu tidt cta c6ng
nairg thrii dd nghiOn crlu con ngudi, ar; 6h{ntr lA mOn nhAn
th'hoc. MOn hoc v6n nAy cbn phAi chd doi duqc x6y dgng,
n6n dAy cung li m6t khoa hgc co bAn cria khoa hoc nh6n
thd. Cbn xdy drrng m6n khoa hgc ndy nhrr thd rrdo ? Tbttdc
ti6n hay bdt dhu xd,y dgng ttr c6c phrrong diQn khdc nhu
Tlung y hgc duy tttdng, khl c6ng hgc duy tugng, cdng n6ng
dac di trong nhAn thd hqc duy trtgng, vd dirng phuong phdp
ll iuAn crira khoa hqc hQ thdng dd nhdo n{n edc l{ lu{n duy
tudng dy lai vdi nhau, nhung kh6ng phAi cdng th6rn vAo,
niir lA thang hoa cao hon. f)in mgo d& dtrgc nhdci n{n kh6c
hin vdi nhung tu liu v6h cci, md ti6n th6m budc nfia, kh6ng
chi rrrii len crii l{ drtong nhin cria nd, mil cbn ndi l6n crii l{
l.iri sao ncj lai nhrl vAy, crj nhU vdy mdi x6y dgng dUqc b0
m6n nhAn th6' hgc. Nd le khoa hoc co bAn ctra khoa hgc
nhAn thd. 'Ilgng tAm cria m6n nhin thd hoc ltl nghidn ctlu
vii si6u hQ thdng nhAn thd, c6ng n6ng thdi nhAn thd vi sg
bidn hcia dibu bidt cta nci.
Thng cdp naim dudi khoa hoc co brln mSt cdp ld khoa hgc

ki thuAt, tr?c ld slr dng dqug th\rc td, ho4c c6c ll lugn trgc
tiSp ndi vb sil cAi tao th'gidi khdch e]ran. Bn mong khoa
283

ir

i.t4Ei&d*S..d{1.1t+r

.q.ry

i:r.

i
I

luAn Thy
hec nhAn the chinh ln li luAn y hqc, bao gbm cA li
y.'HiQn gid cti thd thdy 16 di'u quan trong nhdt trong tudng
lai ld phAi trinh bdy cho dttoc Ii luan Tlung y' Chi van dgng

cic tir nhd an), drrong trong Ti'ung y crlng kh6ng dn' Tlong
cu6n "Tim hidu vii thd gi6i ttr nhi6n" xudt bAn nArn 1983'
d6 ntji rd Ii luAn l}ung y Id liinh ughiQrn, II liSt srlc quy
bdu, nhung cdc tir ngir tlong Tlung y khong phAi lA ng6n
nhitng
ngrr hiQn dai, chirng khrj hidu vd trong dd cung cci cA
cai chrta d[ng, ciing ccl nhrrng h4t sarr' Cdn phAi sdng loc

nhirng hat san dd vA phAi hich thich nci bAng ng6'n ngtl triQn
dqi, dri ctrinh li nhi6m vu cta chirng ta' Noi drfng cria Ii
luqn Thy y lai cang nhiiltt hctn' bao gbtu udc mon benh li
vAn dgng
hgc, drtoc Ii ltoc, riri6n ciich }ioc, v v' Cfing crin lrhAi
tltd'
nhAn
hclc
khoa
c6c quan didm trottg !-hoa hoc cd b:rn,
dd ldn 16 litrh vrtc khoa hor: ki thuat ndy; trong irtioa hoc
ki thuat cirn ccj m6t m6n m6i phrit trie'n trong Drliy naur
ghn dAy, ttic ih rrgrrdi vd mAy chn phdi hop ldlu vi6c vdi
hoc'
nhau ra sao, d nrlor: ngoai gqi ld ngucli - nldy cong nang
y
Ti:ung
'Ildi cho ring trong cac Ii luAn y hgc, dn la li ludn
bang
hay Ii luAn Thy Y' sflu khi chung de rlttt'lc hi6n dai hci:
ngui'li
cdc quan rliiur ctia khoa hoc nhan lird vd citng voi nrdn
ndy'
- ndy cOng n6ng hoc dbu thudc vb thng cdp khoa hoc
dung'
MQt tbng cap ihdp hon tiSp lheo la irhoa hoc ring
gin trr/c tiep hhoa hoc ki thuat vdi su vAn durig thrlc ti6n'
r'tng
hoi gi6ng vdi rnon ki thrrAt' c6ng trinh' tcinr iai khoa hoc
quan'
gi6i
khach
dgng ln nhitng mdn tlrlc t'i6p cAi tao thd
la y hqc'
Khoa hoc rlrrg clung t.r'ong httoa hoc nhAn thd cliinh
Y hqc hiQn nay gcii viQc tri bQnh Id y hoc thrl nhat' goi vi6c
phbng benh ld Y hor: thii hai'
284

.i

Trong nrdt tai li6u crich dAy It ldrr cci vi6t ngudi MI dang
nghiOn criu nrOu y hoc dr.r beo trtdng lai, nghia li du b6o cho
ban bidt trong vbng 5 nam t6i ban cd khA ning s mdc bQnh
gi. HS nghiOn cfu nhu thd nio ? Ttdn thuc td cring lA vAn
dung cdc quan ttiirn ctra khoa hgc nhAn thd, trttdc ti6n li

ldrn cli'6u tla, ching han nhu dtta cho m6t sd ngudi ndo dd
dibn vio cdc phidu di'6u tra, nam phAi trA lbi 314 cAu h6i,
cbn nir phAi tr6 lari 340 cdu h6i, m6t phhn trong dd ch{nh
ld nhrtng td lieu vb kidm tra stlc kh6e mh chring tOi hiQn
dang ldm, dci lA nhitng crl li6u beng con s5. NgoAi ra cbn db
cAp toi l6i s,5rrg, m6i truilng c6ng tdc, trang thdi tinh thhn,
thei d0 ddi vdi bdnh tdt cria bqrn : bi quan hay lqc quan, v.v.
Tdng c6ng chi hon 300 cAu h6i. Sau dci dua tr6n nhtng crl
li6u d<j dd xAy drtng n6n mdt m6 hinh hQ thdng, qua sg xt
li cira ruAy cinh, sd drJ 13{6 tlttoc trong 5 n4m tdi d ban cd
th6' xuat hi6n nhrrng vdrr db gi, vi th6 rni goi li y hoc dtt
b6o trt<lng lai. Qua dci s nh6c ban chn chri .y nhtng vdn dE
gi, nn u6ng nhiing loai thuoc gi, nghia li bao gbm cA y hoc
thrl nhat vd y hoc thr? hai. Cbn loai y hgc thrl ba, dci la y
hoc phuc hbi silc kh6e. CA ba loai y hoc dd dbu cd thd vAn
dung nhitng thAnh qu6 cria cric nghiOn criu khoa hgc vb co
th6-' con ngrtdi, hd cA khi c6ng, vir c6c c6ng neng dec di.

Di6u ura tdi mudn nhdn manh ld chring ta cbn phAi


nghiOn cdu loai y hoc thtl td, ttlc ln khai phri n6ng lrrc tibm
b?ing r:tia con ngrldi, nghia ld ph:it tridn thm mQt btr6c
nhttng cdng nAng cira con ngudi. Ching han trong nhf,ng
hodn cAnh dzic biOt, con ng'uiti da nAng cao n6ng luc th{ch
rlng nhrl thd nAo ? \zi du nhrt trong tr4ng th6i cao tdc, trang
thai gia tdc trong tnrirng th6ng thttdng li 1 g, 2 g, nhung
286

thi cc5 thd thich rlng dugc kh6ng ? Tl6i lai,


d Ttam kh6ng gian vu tru, vi g = 0 nn d tron tram kh6ng
gian mdy lhring, cric phi c6ng vri tru khi trd v'O m4t ddt
kh6ng di lai dtioc, kh6ng thich rtng ndi, qua dd cho thdy ndu
khdng cd $a t6c cung khOng drloc, Tlong tudng lai, con
ngudi cbn chn phAi tidp tuc cAi t'ao thd gi6i kh6ch quan'
nh{tng vi6c cbn ph'Ai larn rdt nhibu, ndu kh6ng drrgc trAi qua
rbn luyQn thi khong thc' thich fng ndi' Vi dq cri ngrrdi Ibn
thrl nhdt ngbi m:iy bay bi chdng mAt, lbn thrJ hai chtta I6n
meiy bay de nOn, nhu vAy hhong drtoc Con ngrldi phAi cAi
tao thd gi6i thOm mQt bddc nrla, bAn thAn ruinh cring phAi
cci s{ chudn bi. ThOng qua hudn luy6tr cci th' nAng cao tri
tu6 cria hoc sinh. Thi mOt trdng trung hoc thuOc huyn'l\c
htg, tinh An Huy cci ur6t th'Ay gitio t6n Ia NgO Nhdt, 6ng
d6 dua tin lAng luyQn khi cdng cci thd ndng eao++i+u eua
hec sinh. VO sarr ulqt truilng t'rung hoc khdc d thdnh phd
Lan ChAu thuOc tinh Cam T\tc cOttg lAni thi nghiOm dd vd
d6 chfng minh cho clibu kd trOn, dung nhu thuyet luyOn
c6ng ctia Phdt giao : "D!nh (ttic nhAp t!nh) neng sinh tuQ"
(nhap tinh ccj thd sinh ra tri tuQ). T6t ch nhrrng di6u dcj ndi
ndu l6n ddn 10 g

ln rang, dci chinh Id sU khai phri nang luc tiErn tdng trong
con ngrtdi (nAng cao tri tu hay thich rlng ruOi tnlong) Dci
chinh ld loai y hoc thil ttr. tong khoa hoc rlng dung cbn cci
cOng trinh hQ th6ng con ngudi - rn6y mcic - m6i trtldng, cc5
li6n quan rdt mAt thidt v6i loai y hgc thtl tu Tt6n co sd di
sAu nghin crlu vb c6c d4c didm cOng nlng cfia con ngrldi'
vb mdy mcjc vA mOi trudng, vAn dttng c6c Ii luAn vd phttong
phrip cfra c6ng trinh hQ thdng, ngrrdi ta dA chri tlong nghiOn
286

crlu v'6 tinh nang chinh thc' cira h th6ng con ngrldi - m6y
nrcic - mdi trtrdng, dd xdy dgng mQt m6n kl thuqt gi6p hQ
thdng dat t6i trang thrii tdi 'ttu.

Vl the, r,di ba tbng cdp tr6n thl vb phttong diQn khoa hgc
cd bAn, chn sg vdn dgng cdc m6n khoa hqc cd bAn phong
phu mA chring ta bidt dddc dd xAy dgng nn, mdn khoa hqc
rrhAn thdl Con vb phrrong-diQn khoa hoc ki thudt, chfng ta
phAi hodn thin m6t c6ch nghim chinh vd hiQn dgi hcia cdc
Ii IuAn y hgc, cfrng cbn phAi nghin cfu vb c6ng nang ngrldi
- ur6y; vb phtrong di6n khoa hoc rlng dung, chn phrit tridn
hon niia y hoc vd c6ng trinh hQ thdng con n$ldi - m6y nrcic
- nr6i lrttdng. Cii nhrr vay chfng ta urdi cd thd ndi rhng
chung ta dA di tir triet hgc, khoa hgc co bAn, khoa hqc kI
thuAt, cho ddn khoa hgc rlng dqng dd hC thdng tdt cA lgi'

IV. R,dt cgc c6c nghiEn ctlu ttong khoa hqc nhin
thd da dr/ec tidn hhnh nhu thd nbo ?
Chring ta phAi md rdng thm rudt, hhdng chl ditng l4i p
c6c ll luAn Ttrrng y, khi cdng, c6c currg nang tlac d! cta con
lgddi, ma cdn phAi dung nh6n quang ctra khoa hqc nhAn
thd dd xent x6t v5tr tlb, cbn cci bidt bas nhiu rhtl dd v$n
clung, nhilng thrl ccj thd nghiOn ':'rlu tlugc cbn rdt nhiEu.
Chting ta c'dii phAi n6m vtrng ttl ttrting c6t l6i li : vdi siu
h9 th<ing nhAtr thd, v6i c6ng n6ng th6i, thl cbn dnng biQn
phap gr, bao gbm cA y thric con nguiri dd dibu ti6t cdng nang
thai cung cdc lo4i hiQu rlrrg sAn sinh ra do cric loqi c6ng
n6ng thdi khric.
Dtrdi dAy chirng t6i xin trinh bhy vb uhitng hidu biet hin
nay cria chfng t6i.
287

1. Khi c\ng Id' "cdi btia gd ctla" dd n'ghin ctiu ub khou


hoc nhI'n thd.
Tbong c6ng tiic nghiOn criu khoa hgc ntrin thd, rnQt
phtrongdiQnrdt quan trong iA nhurrg nghiOn ciiu vb khoa
hqc khl cdng. Rat nhi,0rr didm dOt phri trong cAr: lthrii niQm
cua khoa hgc nhin tirei duoc b6t ngubn tir khi c6ng Khl
cdng ld "c'ii bua g'o crla" kloa hoc nhAn the!, phAi mit dttgc
crinh cdng l6n cta tda cung diOn kiroa hoc ndy ru6i ccj thd
di vdo drrgc tirng phbng trong cung diQn' Vi sao vAy ? LuyQn
c6ng kh6rrg phAi Ia chira bnh bing thucic va cirng hhOng
phAi le l{ licu, md ld dnng y thfc dd dibu tidt trqng thdi
cOng ndng cua cct thc con nglldi. Ddy chinh ld dii:u db cdp
trgc tidp d6n trr tttclng cdt ydrr nhSt cira klroa lroc nhan thd
- sg phAn hbi cfia y thric. Flcrn nta chinh ich6i niQni c0ng
nnng th6i c0a r:t, thd ccln ngrrdi drldc sAlr sinh tit khi r-t)ng'
Tlong kh{ c6ng, nhrr thrr nic, goi ld n}iAp tinh ? }icii vE trang
thrii dy thrrbng khidn ngrrdi ta nghi t6i trang th6i dn dinh
cd hQ thdng. Cdn ndu,n6.u xudt phtit til hhrii uiQrn "chrJng"
trong Tfung y thi sd nghi t6i cOng nang tlitii cua co thd con
n$rdi. Nhrrng khOng tle gi nhep drroc tr4ng thrii r-lrj ngal';
trttdc h6t chring ta phAi bdt dhu bang khf cdng' Khi r:6ng li'
mQt dQt ph6 khdu tt'ong ciic nghiOn ct?rr '"0 khoa hgc nhAn
thd. Nhfln t,hr.lc duQc didm nAy, s ccj Ioi r:ho st1 thric ddy
c6c c0ng vi6c cira chring

2.'XAy d9ng

l{

ta'

'

luQtt dul' tuang

Ddyldnr6tvi6cttldngCJdidovdicacirglritrc(lrrTlung
y. Ly luan Tlutig y lt(cJng c16i hoin bi, trong bdi vieL dang
tr6n tqp ch{ ',Tirn hidu vb Lhd gi6i ttl ntii6n" s;ii 3 nam 1983

cdncjiTlungycdbidtbaokinhnglri6nr,thrrcti6nclrfing
288

minh Tbung y chta bnh rdt thAnh c6ng, tdng kdt lgi nhfing
kinh nghi6m, dci s6 ld m6t kho tri thfc v6 cing q6i b6u.
Nhrrng vl cric l{ luAn Tlung y cbn chrra dugc dung nap vio
trong h6 th6ng khoa hoc hin dai cho n6n chring t6i v6n
thudng ncii rAng Tlung y vAn chrra phAi lA m6t khoa hgc
theo nghia hidn dai, nghla lA chua dung ngp Tbung y vAo
h th6ng li lugn khoa hoc hiQn dqi, Cci ngudi chrra hidu hdt
y nghia cira y tr6n d6 v6i phAn ndn Trung y v6n li r6t khd,
ma cbn bAo ring Tlung y kh6ng khoa hgc, nhrr thd chA hda
ra cArrg khd hon sao? Chring t6i chl ncii, tuy Trung y cd ll
luAn ri6ng cria mlnh nhung chi la l{ lufn duy tugng. LI lu{n
duy trJc,ng le gt? Tlong khi nghin crlu s{ vSt khrich quan
thi btrdc thrl nhdt le budc phAi tdng k6t rdt nhiBu hiQn tugng,
la budc thu6c vb lf lu4n duy tuqng, l{ lu6n dd chi ndi t6i s{
duong nhin, chf kh6ng ncji rd tgi sao nhu vAy.
Moi ngudi dbu bidt Tlung y dugc vi6t bAng chfl H6n cd,
ngdy nay cci nhibu thanh rri6n doc kh6ng hi6'u. Cho dt cd
hi'u 16 chu Hrin cd rbi thl nlCrng kh6i niQm trong dcj (nhu
Am dtiong, ngu hinh...) dbu kh6ng phAi ld nhfing kh6i nigm
quen thudc cria ngubi hi6n d4i. L{ lugn duy tuqng cria Tbung
y mi t6i nu ra, phAi giei th{ch bing ng6n ngt hiQn dgi dd
ncii rd su dudng nhi6n cia nd, dd chlnh lA l{ tu{n duy tugng
cia Ttung y. Vb vdn dE niry, trong khi nrji vb chi6n lugc
hi6n dqi hcia Tlung y vdo thring B ndm .ngo6i, chring t6i dA
cci nhrrng giai th{ch 16 hdn. vb vdn dE nghiBn crlu c6c tl
luan
duy trldng cria Tlung y, hlnh nhu dang cd chrit hi vong nlo
dci, trong rndy sfi "Tlm hidu th6 gidi t{ nhi6n" n6m lgg3,
NgO Hoc Mtru d Vri Hrin d6 dtta ra mQt l{ thuy6,t torin hgc
- l{ thuydt phidm he, trlc ld vdn dung ng0n ngrl todn hgc
289

Aa nOi rldn varr db "bi6n chrlng luAn tri' dci sao? Tlu6c
hdtphAi xern tran dang 6 trang thrii c6ng n6ng ndo dA"
rbi m6i
quydt dinh ban n6n luyQn c6ng nhu thd nio. Vb vdn db
ndy,
chn phAi cd ngidi nghidn crlu di m6i duoc. Chring ta chn
su.y irghi xem n6n vAn dung li luAn Tfung y nhrr
th6 ndo dd
ddn d6t viin db khi cOng hqc duy ttrong.

hin dai dei rtiSn giAi nhitng qtri liir: phd bi6n ciia cdc hQ
th6ng ndi chung. Di0u riby rdt gi6ng vdi li luAn Ti'ung y'
Nhring crii mh 'hung y v+n clung lir cdc qrtriu didm chinh
th' vi quan did,n hO ihdng" Tlong qrrzi trinh lich sii ddi lAtt,
Ttung y kh0rrg thd lAm nhiinE; phAn tich gi rlrlcrc tDrr r:hi ':ci
thd nghiOn cdu co thd cr:n nglJiJi til trrrlt chinh thd, thAo
luQn cric vdn db til mat chinh i,hd, di'u niy rr:t pong vrii li
thuydt phidm hQ do l'lgd Hoc h{rlu dua ra. {lho nn ugiiOn
crlu li lu0n duy tudng cua T\'ung y ccf thd tArr dutrg nl^irng
phrrong ph6p II luAn ctra Ng6 Hqc Mr/u, iri vrrttg r;0 cti r,rgttiri
sin sbng lanr vi0c nirv. l'Ihung dil sao I'Igd hoc hlrtu cling
kh6ng phAi Li n.gvtJi nghiain cdu Trung y '151 nh{t IA r:Ac
dbng chi nghien cdrr'[!ilng )/ cirrrg h6't hop t'rli :iic'rlirng chi
nghidn cdrr, lim. c6ng ilic frian hoc. DA-v ld uigt v:ec co the
thrlc hiQn cluoc, li hjan'frungy r{b hran thien vlr lt1i ci 1,tr6trt
cer[g cu lo6n iroc vio nfra, t]ri hr:dn i-oau cti rhd ir;d'ir k]:ai
cOng tric nghiOn cflu vb 'IYung y duy tuclrrj.
Tidp ddn, khl c6ng hqc drry trJtJrrg. bigay 23 uhang i lriiur
1986, chirug tii de cti trinh bhy, trAy gib ktr6ng ni.a': i4i nila'
CAm nghi ghn ddy nhab ln xin c6c tlbng chi ughiOn ctiu khr
c6ng duy tudng hay chu y den nQt vdrr d0: luyQn kiri ccr;g
phAi tny theo tlng n$ibi, phAi cAi tiSn cernl' nan;; tir{i crt
thd cira mQt nguli nfro dri' ndn xdt r:erir hi$ir trri trar-rg thdi
cOng nang cu rtrrd cria ngrliii dd r"a si,io, 1bi tirr';'r,er: vi du:
ndu nhrt ngtiiti cao tudi e rdtng khting thi t6rp ntii r'oEru bQ
cdc c6ng phu cria Thieu LArn 'fit Hin g'ic'r ccj tirrh trang;: cti
m6t s6 khi"c6ng stt clttri crxdng diQu rnOn phdi ctia initih, cho
ring cric c6ng phdp ctia rnOn phai hq dang tlilr;r: sit dltng
phd bidn. Nhrr vay lA tr6i v6i li lrrir Tlung y, 'l'i'ur'.g y ching
290

Vdn db cbn igi cudi ciing lA: cric c6ng ndng d4c di cfia.co
th6' con ngudi cri phAi crjng ld mQt mdn hoc duy tUgng
hay
khdng? Vdn db niy, tru6c kia kh6ng cl6rn nh6c d6.n,
cbn bAy
gio thi cci thd lirm duoc: vdn db cdc r:Ong n6ng.d6c d! cta
co thd con ng3.tdi, cong cd thd xAy rlrrng thAnh m6t
dtrl' 611ot't. \rrin db ld d ch6 xAy dgng nhrr th6, nio?

'

ll

luAn

Cci nr(rt goi y phAi cirAng dalng dtroc chfng ta xem


xdt:
stt bidu hi6n cria c,":ng ndng dec di trong co thd con ngdli
trOn thirc be ccj thd li; tnrdng di6n tir giua ngudi va vat,
khi
thay dcii trang thdi cira mQt vit nio tlci, vAt dd cring c<i
thd
phdt scing dien til, bruirng din tir. con ngudi c0ng cd thd
tiSp nhAn nci, ti6p nhAn trtr: cl0ng cta s<ing di6n tit, trudng
din tir trong ui6i trubng. Nhting ngudi ldm vi6c lAu ngAy
I cdc trarn ra-da m6c "b6nh scing cgc ng6n, ld do sau khi
tiSp nhAn scing din tir, trang thrii c6ng n6ng cria anh ta
dd
bi thay rldi sdng di6n ttr. Dbng ch{ Tlrrong Thrly
euAn d
Phdng rrghiOn ciru cdc cOng trinh y hSc hAng kh6ng vii tru
da nghidn ct?u nhirng ngudi m6c b6nh scing ctrc ng{n tti gcic
r-ii cong ning thai crfa con ngudi d6. xem xem
c6ng nlng
thai cria ho thu6c loai gl, thuOc "chtlng" nAo trong Tlung y,
sau dci ch,rn loai thudc nhim vd.o ',chfng" dd dd dibu tr!,
kdt
quA rdt tdt. Nhung dibu drj ndi n6n rlng scing diQn tir,
truilng di6n tir qrr& nhi6n ccf thd Anh hrrdng ddn co th' con

291

r.t

ngudi; cric m6y td lieu din tit do C6 Hdn Sdm vd nhttng


ngudi khric phrit minh, mriy tri liQu bdng sdng diQn tit d4c
biQt cira Cdu Van BAn, c6c mriy khl cOng su diQn tfi, mriy
chtta nrii l6p diQn tt dbu cho thdy sring diQn til, trudng di6n
tit crj t6c dQng tdi con ngudi. Cbn vb tric dgng cia scing diQn
tit ddi v6i vi sinh vAt, vdn db nAy dd cci brio crio th{c nghiQm
crich dAy 10 ndm, song ddng tidc ld khOng drtgc coi trgng'

V0 vdn db c6ng nang xfi l! c6c t{n hieu (sU c&ur nhin
dec biQt) trong c6c cdng nang d4c biQt cta co thd con ngUdi,
cci phAi vl do con ngudi phrit scing diQn tit tAc dQng ddn vAt,
v4t dc5 lqi phAn hbi cdc tin hiQu da tiSp nhAn duoc vdo con
ngudi, ro..i cu6i cirng xrl ly cdc tln hiQu dy trong n6o vd nit
ra kdt luQn?
O nhrrng ngudi khOng cci cOng nang dac bit, nhrrng tin
hiQu dy cd thd s6 kh6ng drloc xtl ly, bi b6 mdt, ebn d nhirng
ngrrdi cci cdng ndng d{c biQt, nhirng t{n hiQu dy s dugc xir
li. Vi du, cti rnQt ngudi t6n lA Chu Dai Chinh cci thd du cAm
drroc dQng cldt, diLi, dd cd thd li giei dttgc, vI trong quri trlnh
dQng ddt, sE phrit sinh ra rdt nhiEu tin hiQu scing di6n tit,
dQng vft cti'thd cAm nhQn drtoc nhfrng tin hiQu dc5, ching
h4n nhrr khi dy, chuQt vi rdn bb ra kh6i hang, Chu D4i
Chlnh cflng cci thd xrl ll nhting tfn hiQu dcj, cdi ndy thuQc
loqi str cAm nh{n d4c biet.
Cbn cci loai ch{ dQnfl) dac di, c<i thd khidn cac vqt chdt
xung quanh cci sr.t bidn ddi.
DAo Hbng QuAn, d VAn Nam nu vdn db: Ngdy xrra, c6i
gqi lA "ma ph6 r6i" cti thd c<i li6n quan ddn ch{ dQng dac di.

l.
292

Chi dQng: T[c dQng gey di chuyin (ND)

Day ld mQt srr ddt phri vb nhQn thrlc. "Ma phr{ rdi" theo ti6ng
Drlc ld polsergeist. N<i ncii vE ngudi cci c6ng nAng dflc di mA
y thdc cia ngudi cci cdng nang d4c di kh6ng t{ kibm ch6
dttoc, dAy li cai mA ngdy xtla gqi ld "ma ph6 rdi", thgc ra
chAng phAi cci ma nAo phri rdi, md ch{nh ld "ngudi phri rdi",
lA ngudi cci cdng nang dac di phri rdi. HiQn nay, nhtng ngudi
cci c6ng nang d4c di khi lAm thuc nghim cfrng cci nhtng
hi6n tudng nhrr vay.. VI du ngrrdi cd c6ng neng dec di c<i thd
di'6u khidn cho c6i gat tAn di d6ng, nhung di dQng t6i ch6
ndo thi anh ta,ctng khOng lAm chri duoc, hodc chl fiEt aei
kh6i ncj sE di d6ng tdi dAu mA th6i.

Chi dong dac di crj li6n quan tdi scing diQn tV kh6ng?
Cdch ddy kh6ng lau, Tlrtong BAo Thdng cci lAm bidu di6n
','b c6ng n6ng dqc di: dirng tay chl n6t cdi, do cta mQt vi
gido su libn bi ch6y mdt mQt 16 to tu6ng. Sau dci, giab su
Dtrdng Ngao Khrinh ncji dibu ndy cci thd giAi th{ch dugc: Ao
bi chdy cci le do tric d6ng cria scing di6n tir, nghla ld scing
diQn til do ngudi cci cdng nang dac di phrit ra s kfch hoqt
;dc ph6,n trl trdn vAi, c6ng vdi s{ td.c d6ng ctia 6xy trong
khdng khi va chdy thAnh mOt 16 thring. Girio srt Drrdng Ngao
Kl":,,irrh vAn dung cdc tri tht?c chuyn nrdn trong khoa hgc
iuong ttl dd dat ra giA thi6t nhu viy, ctAy cring lA mOt ggi
y nn di s6u nghiOn cfu.
Vl vAy, chi d6ng dac di cring cci thd la iric dQng cria trtrdng
di6n til vd scing di6n tir. Tlong Chien tranh thd gidi thf II,
rrgttoi ta phriL hi6n thdy nhrrng ngudi lArn c0ng tric tqi c6c
lram ra-da cd thd "nghe thdy" cric t{n irieu sdng cgc ngdn,
di6u ndy trrdng nhrr khOng thd trrdng tudng ndi, nhthg sau
dd dA dugc ldm 16, hcia ra scing di6n tit tr6r: dhu nhirng

ngudi dy do drrgc tidp nhfn kh6ng dbu d4n cho nn phrit


sinh ra scing Am, vd ngudi ta nghe thdy duqc. Vi dg ndy de
lAm sring t6 duoc c6c cOng ndng dAc di "d{c bit", chfng td
vdi eAc c6ng n6.ng dac di chring ta cd thd nghidn cdu ra
nhfrng l{ le ctia chting.
Nam 1985, Vrrong T\ Btch vd nhrrng ngudi khdc sau khi
Idm cdc th{ nghiQrn khoa hoc rnQt crich cd h6 th6ng da chrlng
minh: trong qu6 trlnh ph:it cdng, nhrrng ngudi cci c6ng ndng
d{c d! vA sic khf c6ngsu da phet ra vdi thn s6la 10360MH,
c6ng sudt thn s6 s<5ng diQn tit ld 00-650Dm.

thd thdy rang viQc suy do:in chdt ly the' ccj Anh httdng
ddn co ihd ngudi khric lA scing diQn tit li cci can cf . Thrtc
nghiQm dA chtlng minh ngo4i khl gay n6n nhrlng hi6u rlng
sinh hoc d cdp t6 bAo nhrr d6 di6n tfch d bE rnAt hbng td bAo
gia ting, sudt diQn dung tAng nhanh, hoat tlnh cria mdng
td bdo drrgc tang crrdng v.v. Nhung hiQu fng nAy cci quan
he m4t thidt v6i cdc chttc ndng sinh hgc nhu sU v4n chuy'n
ciic chdt, srl trao ddi nAng luqng trong vi ngohi td irAo, stl
phan biQt cdc t6 bAo, c6c k{ch t6, v.v, srr phdt hiQn cric hiQn
tuqng ndy cci tdc dung quan trgng trong cdc nghin ctlu sAu
hon vb co chd cua cdc c0ng ndng d6c di vd cta vi6c chrta
bnh blng kh{ c6ng.
Cd

Thltc nghiQm cria Luc Td Manh vi nhirng ngudi khric cci


srlc thuydt phuc hon cA (cric bAi deng tr6n cdc tap chl "Kh{
cdng phrrong D6ng",... da n6u l6n mQt s6 kdt quA thqc
nghiQm), thgc nghiQm d6 chfng minh nrdt c6ch xdc thgc, rd
ring nhdt, cci sfc thuy6t phUc nhdt vb t6c drlng cia ngoqi
khl kh{ cdng ddi vdi cdc phnn tit vAt chdt khi6n cho c6ng
viQc cria chring ta lin kdt drtgc vdi m6t m6n hdp d6n nhdt
294

trong khoa hoc vb str sdng hiQn 4ay 14 nOq si4h


_v4! hqp
phAn ttl; ching cdn nghi ngd gl pira, d<i le pQt budc dQt ph6
quan trgng trong cric nghidn crlu vE khoa hoc nhan thd, th{t
srJ kh{ch lQ mqi ngudi, vd con ngudi ccj thd phdt ra sdng
din tit, cric chdt sau khi da tidp nhfn drroc sdng din tir
cia ngubi phrit ra s6 phrit sinh sr.r bidn ddi vA c0ng dbng
thdi phrit ra scing diQn tir. Nhung diEu trn cho t[dy, ctrUng
ta kh6ng nhitng cd thd xAy drrng drroc ll lu4n duy t,rq"g
m[
cbn cci thd di s6u viro nhAn thfc vb c.ic co chd cria
ihoq hqc
nhAp thd, d6 cci dugc nhung dhu mdi dd lhn sAu y4o b4n
chdt. Bdi vi li luan vb trtrdng diQn tir bao gbm cag pOn giQp
dQng litc hoc vd diQn dOng hoc ltrgng tt, la nhtpg ql6n
U
lu{n vAt li co sd vung chdc nhAt hi6n nay.
3. Tu duy dQc di
Tdt ca nhung dibu ncji trn dAy cci li6n quan d6n v6n dB
con ng'rJdi xt ll cric tin hi6u nhu thd nio, trlc ln vdn dB t{
duy. Song tU duy l4i kh6ng trich rdi cric kinh nghigm thgc
ti6n, nci drroc hlnh thnnh qua thr.rc ti6n. Cd ngudi (negdi cd
c6ng nang dic di) cd nhung thuc ti6n khric vdi nht{ng ngudi
binh thtrdng, nghia lh ho ccj mdt loqi tu duy d{c di, hp cd
thd xt I{ nhung tfn hi6u mh ngudi blnh thudng k\6lg gAul
nh{n dtroc. Thring 8 n6m 1984, tro4g
[gi t[eo [fog fgc !o$4
qu6c vb vdn db tu duy,.r-rsgQi
pq
ph4p Cgn ii{ :ftt Cw
t+ d4
dac di'. Lric bdy gid, chl ncii rlng: vb khrii niQm "trl
dUi gg"
di" do Dip T\.rdn n6u ra, ta nen nghi6n crlu. Tu
{:: a Hggi,- i
goi
ltd
ih-rrdng.,-^cri.-thd,
Ia
aui-aa"
lhtnq.tt-Fu9i Ii"tU
Ngtroi-"blnrr thudn,g cji.r,rr,.d-uy-Jriru-r-rrg-ng"(-lgg.!u
dgy lo-e"shi, f.
tir ii'tiy niiitr"t.iqfiil.ig--t-y-*4yy-.!ry_c-'Sd-9)-r.nsodi ra cbn ccj '"'i
itfrr duy linh cam",
nhung
Jrrgc ncii mQt crich 16

ai;

"6" "tru"

295

I
I

l"

rilng. Biy gid cti thd thdy, crli goi lir linh cAnl tfc lh tu duy
(coi dd ln
d4c di Chring ta phAi nghidn crlu ttt duy dac d!
bao
mQt loqi phrrong thtlc trr tluy d6c bi6t cira con ngrldi)'
.gbm cdc lo4i ttt duy linh cAm, trl duy cArn nhAn dec d!' vi
tu duy chi dQng dac di. '
Ngodi ra, d nhrtng ngudi cci c6ng nang dac di vd cac khi
tnr6c
rc6ngsrl, dbu c<j thd cci c6c,trl duy d4c di' Cd khi ngay
'*6t bur,, hg cti thd nh4p vdo trang th6i tu duy d6c d! ndy'
mi6ng hg ldm nhdm nhung tit mA ngrrdi khac khOng hidu'
Mdy phrit, sau khi hodn thAnh qu6 trinh tu duy d6c di dti'
hq cd thd ncii i4i vdi ban bb vb kdt qr'rA cia loqi trl duy d{c
di d<i; cbn qu6 trlnh trr duv dac d! dd khong thd bidu dat
giAi
dugc bAng ng6n ngtr thrrdng ngdy, chinh ho cfing khong
thich ndi.
Ttl duy linh cAm xtl li qic tin hiQu trong su cAm nhin
dec biQt vh qu6 trinh ttr duy trong sd chi ddng dec di le
nhtng phrrong ph6p ttt duy dac di trong cic crja nhtlng ng:Jbi
c6 cac c6ng nang dac di, nn khich 16 cho moi ngrrdi nghin
crlu.
4. Sq d'nh hudng ctia

ntli trudng uu tru ddi ufi

corl ngudi'

MQt phrrong diQn ldm cho cd thd ngrrdi md ra v6i v[ tru


chlnh ld Anh hrrdng cria m6i trudng, ching han nhrt s{ thay

ddi ngdy vd d6m, stt di6n bidn cria 4 mua, v v', dci li mOn
nhip thoi giair hqc cta cd thd con ngudi' Cd xua' nd6c ta
ggi li "Ti ngg lrru chri", ghn clAy, d nrldc ngodi, phttong diQn
ndy drrgc phdt tridn v6i tdc dd nhanh chcing' Vb vdn db nhy
h6t srlc quan trong ddi v6i khoa hoc nhAn thd' NgoAi ra'
nhirng nim gbn diy c<i mOt s6 nhi khoa hoc de chf y ddn
vdn db Anh httdng cia dia tit trudng, thlrc nghiQm di chrlng
296

minh: sU thay ddi crla dla tir trrrdng cci t6c dlrng rO rQt ddi
vdi con ngudi.

5. Y duoc hqc dd.n tQc d nudc ngoiti.


Con ngudi s6ng trn trrii ddt lu6n lu6n phAi ddu tranh
v6i b6nh tAt, cho nn tdt cA cdc dAn tQc tr6n th6 gi6i dbu
phAi phr{t tridn cric loai thudc men chta bQnh. Kh6ng phAi
chl ricng dAn t6c Tlung Hoa m6i cd nbn y hgc dAn tOc truyEn
thdng mir tdt cA cdc dAn tQc tr6n thd gi6i dEu cri c6c m6n
y hqc truybn thdng ri6ng cia mlnh, dAy cring lA mQt ngubn
trJ liu dC' phrit tridn sg nghin ctlu vb khoa hgc nhAn thd.
Tin gbn dAy nhdt aho bidt: gr1i y dtrgc chAu Phi c0ng bdt
dhu quan tAm vdn db niy, b6t dbu suu tAp vA truyEn thg
cdc mdn y hqc truybn thflng ctia ri6ngChAu Phi.
6. Dinh dudng hpc.
VEn db dinh duOng lA llnh v{c phong phri nhdt trong kho
ting kinh nghiQm cta con ngudi. Con ngudi'lA mQt si6u hQ
th6ng vh cci s\r giao ltru v6i m6i trudng khrich quan, mQt
trong nhtng con dudng gtao luu dci ch{nh lA An cdc thrlc 6n
vd bdi ti6t cric chdt thAi. M6n hon nghi6n crlu vdn db nAy
gqi lA dinh drtdng hqc. Vdn db nAy, cung chn phAi nghiEn
criu til gric dO hhoa hoc nhAn th6'. tU6c d6y nhrrng m{t mA
m6n dinh drrOng hgc db c{p ddn cbn rdt hgp mh nhtrng kinh
nghiQm vi tri thdc v' thr.rc ti6n dinh dupng lai v0 cirng
phong phri, vic vAn dun$ phuong phrip hpglhdng khoa hgc
nhAn th6' dd nghiOn cfu nci ngugc lai cirng-.&t ccj th' kh.i6n
cho khoa hgc nhAn thd ph6t tridn thm m6t brr6c, nghla lA
nhAp m6n dinh dttong hoc vio khoa hoc nhtn thd,

7. C6 thd md rQng phgnt ui ctia Ttung dugc


Dbng chl Vrrong Tlqng D6ng d Ph6ng nghidn crtu tlnh
2s7

b6o khoa hoc ki ttruat l.inh Thidni 'lby da vidt cudn s6ch
"ViQc phrit tridn thu6r-: 'li'trrrg y 6 Thidiii Tiy", va cho chting
ta mQt gqi !:'.fYttrrg dt/crc khong phAi la rndt h6 th6ng bi
phong bd. Hai trdrn natn t,ru6c, trotrg'I\'ung dttoc khOng cd
sArn Mi, vb sau, Hoa ki'drr at n{y da phat hiQn ra nci vA dua
vAo lYung drtrlc. TY'ong cu6n sdch cria Vuong 1\'r2n$ DOng,
c6 rdt nhiEu vi vdn cli khdng phAi Tl'ung duoc, I'i du nhrr
diro khi, l0 gai, t6o b6; ngllali ta ndi chfrng crj h.im lrtqlng cao
vb vitamin C, day khOng phAi la dugc tirrlr r'6n ddclc ncji den
trong lbung dugc. Qua dci cht, thdy hd thijug 'l\'ur:g drtoc
ciing ccj thd mo rong, cirr rAt nhidtr vf t.hutic cci tlid clrtr.rc
dUa vdo TYrrng lhAo tlttor: i\td rQng phirm ui 'I\'urrg thAo dttrlc
chinh lA nro rong til,Ir nhiri t:tia khoa hoc nh'itr ltte
8. VQn clung nltirit{ th.itttt tlttri <:ila stt hi't hop ['rung Tdy

uit. cir.a Ih1, y.

Tit gric d6 y dr{ci:, r hring ta cdtt ccj thd lttrJ r'6rtg hdll nlla
phqm vi cita khoa huc rrhAn thd, kh6ng rrhiltrg cci thd clrra
Tbung duoc'.io tlii ngiriDn ct'{u mA cbn cri t}rd drra cA'llAy
drJoc vdo nria. VO tiir: rluri,'; vii hiQu quA tri li6rr cira thy duoc
khOng phAi d,roc giAi thich theo gcic dv 'Ihi' y, tuA la giAi
thich theo cdc ktrrii r',icrii tr'ong li lunn '[Yun;1 y' Chting ta
c<i thd vAn tlgng irhitrrg kinh rrghit',nl tlo'lg t:r^ti; tiic kdt hop
Tlung Thy y trong f{0 rrArrt clua. Srrr,g tt'r,ii'ir; kia pllirr, l6n
chl giAi thich'l\'ung y hoa,: cAi tao'i'rtttig-y l,it'g lac li lrrAn
Thy y, cdn hi6n nay thi tidp tliu va cAi tao 'iliy y bAng hQ
thdng T\'ung y, cci lihrie la ritrng li I'riin ft'rrnqi y dd giAi thich,
dd nhqn thrlc h lhJrrg crJ iltu cott ngrtiti r,A'Ihy tlttoc' Oh0ug
tOi cho ring quan rriQrn nhy da ccj ntbm nr6ng t,it rlrloc ngodi,
vl drf L. Bauling, ngudi drtoc giAi thudng N6ben dA db ra
298

m6n y hoc chirrh phAn tir (Ortho_rnolecular


me,Jicine), trong
dcj ndi rang sd d'{ con ngudi ta sinh b6nh ch{nh

vl sg cdu
thAnh cdc ph6n tir hcia hoc trong cd thd anh
ta bi phri vd.
DAy ching phAi ld khdi niQm vb trang thrii c6ng
nang c,ia
co th6'ngubi hay sao?
9. VQn clung hdt nhilng thdnh Etd ntoi trong sinh

hoc uit sinh

li

uQt

hoc hiQn clai.

Van dung cd.c qtran didm vd l{ ltran cria khoa


hoc h6
thdng, khoa hoc nhnn thd dd ph6n tfi:li vi tim
hidu nhirng
thinh ttlu nrdi trong sinh vAt hoc vA. ;rnh li hoc hi6n dei
dd
li giAi crJ cdu hoat d6ng vi lno cr'la cd.c loai trang thrii cria
co thd con ngudi, dat tiri str thdng nhdt bi6n
chrlng gifra
-Utra
qrran cii6irn hodn nguyOn vui quan ilidm ctrintr
tnJ,
nhung nplhi.n cfru k'oa li.c nhAn thd di vio chibu
sAu, s6
vira hidu drroc stt drrorrg nhi6n vA sg vi sao lai
nhu vAy.
O tr6rr chung tOi r-16 dua cA trr duy dac di, y duoc
hoc d6n
tOc nu6c ngodi, dinh dtldng hoc, tAn ,Irung
thAo dugc ldn
Thy duoc cria Thy y trong khoa hoc nhAn thd,
nhrr vay ld
de nrd r6ng thrn con dudng nghin crlu khoa
hoc nhan lhd.
O day kh6ng chi ncji vb duy tudng hoc trong Tbung
y, duy
tudng hoc vb c:ic c6ng nAng dAc di cria co th6'con
ngudi md
lA stt l<hai thric vii .lrung dtrcrc cld kdt hgp Tlung
dtrgc vdi
Thy duoc lai thdnh mdt h6 th6ng. Cdn cdc m6n
khoa hoc
khric nhrr khoa hoc thC' thao, y hoc thtl nhdt, y
hoc thrl hai
vA y hgc thil ba v6i y hoc thtl tu do t6i
db xudt (y hqc khai
thric tibm n6ng cira con ngudi), cung dbu ccj thd
g6n l4i v6i
nhau, dAy chinh Ia con dtrdng xAy dung tda lAu
ddi khoa hgc
nhAn th6', trong rlci, khoa hoc khi c6ng ddng
m6t vai trd h,t
stlc quan trong. I{hi nghiOn cfu khoa hgc nhAn
th6,, phAi
299

ph6i hgp mdy phrtong diQn l4i vdi nhau, md td tddng c6t l6i
ld tric dqng phAn hbi cria si6u hQ th6ng co thd'
Til nay, nhfrng c6ng viQc chn phAi llm ln hdt sfc rQng'
cho n6n HQi khoa hoc nhdn thd ctia ch(ng ta s cti nhibu
tridn vong. Crl ldm nhrl v4y, tOi cho rhng thd ndo cung ddn
ddn mQt cuQc crich m?ng khoa hqc m6i, cuQc c6ch m4ng
ki thuAt
khoa hgc mdi dy tdt sE ddn ddn mQt cuQc cich m4ng
Idm thay ddi cA thd gidi.

Phu luc

II

cAc Buc ANH NHIFT "NOI KHf" NGoAI


PHONG CUA KHf C6NC
LAm Nh6 Cdc, Tbinh Vinh Dung, Sbi Kidm Tfr

(Phdng rrghidn cr.'ru Tbung y Thugng Hti)


Chu Dinh TEn, Luc Qudc Binh (Xu6ng
Duoc Thrrong HAi)

khi cg TBn

Khi cdng lA phuong phrlp ttr rbn luyQn thAn tAm drrgc luu
truybn tir cd xua 6 nrr6c ta. Nhirng n6m gbn dAy, dibu d{c
bit gAy srr chu y cria gi6i khoa hqrc trong vA ngodi ntrdc ld:
luyOn kh{ cdng ddn giai doan cao cbn cd thd sAn sinh ra rdt
nhibu nhtng hiQu rlng dnc thir si6u sinh l{ th6ng thudng.
Phhn ndy dirng mriy ghi Anh nhi6t AGA ZbO dd quan s6t
hi6n tttong btlc xa hbng ngo4i d bb m{t thAn thd cia c6c
nhA khf c6ng "n6i kinh" trong qu6 trinh thu ph6t c6ng vi
cta nhttng ngudi thp c6ng. Muc dlch lA quan s6t tr4ng th6i
phAn bd vi. srJ thay ddi crrdng d6 brlc xq hbng ngoai d bb
mat ctia c6c nhd kh{ c6ng "nQi klnh" khi hq tg khdng ch6
thAn thd trong quri trlnh thu ph6t cOng, dbng thdi, th6ng
qua nhu4g phAn t{ch, nghidn crlu vb c6c hiQu tlng sinh ll vC,
thuQc tfnh vAt ll ctia nhfrng ngudi thU c6ng dd tlm hidu so
bO vb ciic dnc tlnh vAt ll vi c6c co srl sinh ll cing cric higu
rlng sinh ll cta ho.
300

301

M6y m6c vh mdi trttUng thrlc nghiQm


Mriy ghi Anh nhiQt lA mriy do dac va ghi nhAn hinh Anh
hbng ngoai cfia c6c vdt thd. Chring ta dbu hidu rang, bdt ki
vdt thd nio ndu nhi6t d6 ctra ncj d trn dd 0 tuy6t d6i thi
s ph<ing ra cdc bfc x4 hbng ngoai, nhi6t d0 cang cao, cddng
dO brlc x4 hbng ngoai cang m4nh. Br.lc x4 hbng ngoai cd thd
thdng qua thdu kinh tu ti6u trn mriy trdc nghiOm hbng
ngo?i ldm cho nrj chuy6'n ddi thenh cdc ma di6n tin vi hi6n
ra thdnh Anh. Ttong quri trlnh thuc nghi6m. cci thd chup
hoac ghi lai drroc cdc brfu: Lritr nhiOt.
Chring t6i de rndi mot khi c6ng sd "ndi kinh cOng" hop
tric vdi chirng t6i ldm thtrc nghiOm nd"y.

Thtlc nghidrn drlor: t;ic..n hdnh trong phdng khdng cd dnh


sdng mdt trdi chidu vdo, nhi6t dQ trong phdng ld 25oC, c6ch
do nhit dd co thd diroc tidn hAnh theo trinh t{ do nhit dO
vd phuong ph6p tinh to6n cria mriy ghi Anh nhiQt AGA ?50.

Phuong ph6p vh kdt. qud thrlc rlghiCm


1) TbSng thrii phAn bd vA cttdng dd bri'c x4 hbng ngo4i
c6'g srr t'l/ trran diu khidn

::':ff;l["#li,T""::#'

1. Thuc nghiQm vb kiri cdngsrJ tU dibu khie'n su phAn bd


brlc xa hbng ngoai d bb rnat co th6' minh.

Khi thuc nghi6rn, cA khi c6ng su vi ngrtdi binh thrldng


dbu dd trhn cdnh tay phAi va cirng dtla lOn, dtta xudng d
b6n phAi, song song v6i nhau, crinh tay cira ngrrdi blnh
thudng d tr6n, cdnh tay cfia khi c6ng str d dtr6i (xem Anh 1)
dd cd thd dbng thdi quan srit drroc Anh nhiQt m4t trong bin
tay vd c6nh tay phAi cira cA hai ngudi. Th{c nghiOm cho
302

thdy, sau khi cAn bing nhiQt trudc khi khi cdng su ph6t
c6ng, til khuju tay cho tdi
cing tay vd bdn tay khi
c6ng srl dEu chUa vrlot qu:i rf
nhi6t dd quy dinh 0.T cria
bb mat cd thd hic dcf, so vdi i
cdnh tay vi bdn tay cria

ngr/di binh thudng thi,


khOng cci sg khtic l? (xem
Anh I trn). Sau khi kh{
cdng stt phrit c6ng til g-4
phut, didm ding nhi6t vdi
nhi6t dO qui dinh 0.? b6t
dhu tnng ln dhn, tir didm
ch?y libn thdnh tuydn.
Ving ding nhit v6i nhit
d6 xdc dlnh cao nhdt d bdn I
tay theo srt t6ng cao cia
nhi6t d6 lan r6ng t6i khdp ,

mAt bin tay, khi dcj do

duoc nhi6t d6 6 virng ding


nhi6t l6n cao khoAng 2.C. i.X
Dbng thdi, ch6 ndp khulu ["Pi
tay vd mat bAn tay cria l$.fli:i
ngudi binh thudng xudt Anh t'Anh

hin mot
m6t s6 It
{f. ..6.
cric .,i,-o
.'irns

nhiOt phAn bd d vrlg


dAng rrrrer.-xnr
nhiOt
khi
nnrel d0
nhiQt
oQ o
d ban.tay
bAn tay va
vA
"l"Y

;;;

ding nhior vdi nhiQt do


ffliJ;l"l'J -?"*Ti,:,11,'::',ll;
dinh nhrt nhau (xem Anh I vdi ngu6i kh6ng rhrj c6ngi
gitra). Sau khi khl c6ns s,1 (Tr!n; Anh nhiOt tru6c khi phAt c&rg
thu c6ng, nhi6t dE lrcn

,,flb,tr #fJjjj

fii?flr*:l'

303

l'1,

w
ngudi kh{ c6ng su ha xudng nhu c0, vtng dAng nhiQt teng
l0n lric ney d birn tay vd c6nh tay, bAy gid crlng mdt. Luc
nAy, vtng d&ng nhiQt lii6n ra d ndp gdp khuj'u cia ngudi
blnh thrldng cting mdt, nhung viing d6ng nhiQt d bdn tay cd
nhiet d0 tang cao v6n cbn luu l4i mQt ldc (xem Anh 1 dudi).
Qua quri trlnh thu phrit cOng ncii trn cria khl c6ng su, qua
nhrrng thay ddi tr6n Anh ghi nhiQt ctra cA hai ngrrbi, dibu
dring chri y la: 1) Khi khi c6ng srl phrit c6ng, di6'm ding
nhi-t v6i nhiQt d0 tdng cao d bAn tay vd crinh tay hic ndy
libn thdnh mQt drldng sdng 16 r6t, huong di cria nci dring
khdp vdi drrdng di cria Tht th6i dtrong Ph6 kinh. 2) Khi khi
cOng su pheit c6ng, ccj hiOn tudng gia tang m6t {t brlc xa
hbng ngo4i I bdn tay vi khuju tay cda ngudi blnh thrrdng,
d0y cci thd le hien.tugng cAm rlng ctla ngudi binh thrtdng
ddi v6i brlc x4 sinh hgc do khi cdng str phrit ra. 3) Sau khi
kh{ c0ng stl thu cOng, hiQn tudng btlc x4 hbng ngoai d phbn
bAn tay hbu nhu bi6n mdt hodn todn, cdn hin tuong brlc
x4 hbng ngo4i d ngudi binh thudng v6n cbn. Xem ra, hin
trrgng cAm rlng vb bfc x4 sinh hgc mang dac didm cria hi6u
rlng trl trQ. HiQn tu.dng d<i cho thdy: co thd cria ngrrdi ndo
drf thr,r c6ng lA hiQu fng drtoc sAn sinh do ndng lrrong t{
thAn cria ngudi dy tidp nh4n k{ch thich.

2. Thuc nghiQm vb khl c6ng srr dibu khidn sir phdn


brlc xq hbng ngoqi d bb m4t cd thd cria ngudi thg cOng.

b6

Qua th{c nghiQm cho thdy quri trinh thu phdt cdng cira
khl c6ng sd vdo virng huyOt Dqi chiry cta ngudi thg c6ng
dd diEu khidn viOc thay ddi vb phAn bd vi cddng dQ bfc x4
hbng ngo4i d bb m{t ngdn tay vd bdn tay cta ngudi thu
c6ng. Tlong dibu kiQn trrinh 6m thi, qua Anh nhiQt cria bAn
304

tay vA ngcin tay cria ngudi thq c6ng crf thd quan
s6t duoc
su bidn hcia cria cudng d6 brlc'xa hbng
ngoai vA. s{ thay ddi

Anh 2,

- (12): Anh nhiOt d c6c ng6n ray vA mit bAn


nguoi rhq c6ng khi khi c6ng sU dang ph6t
c6ng

(11

tay phAi c0a

(13)1(18): Anh nhiQt d m{r bAn


tay c0a ngrrdi rnfcOng khi khi
c6ng srJ dang 16u s6ng
(19) - (2a): Anh nhi0t-d /n6t bAn
tay c0a nguai rhu c6ng sau
khi khi c6ng srr nging thu c6ng
l

305

tr4ng thdi phnn b6 cia ving ding nhiet khi nhiet d0 lcn
cao, Kdt quA thgc nghiQm cho thdy: Ltic thr,r cdng, n.hiQt dQ
t6ng ln b6t dbu tir lbng bAn tay, rbi dhn dbn lan rQng tdi
5 ngrin tay, lfc ndy ngrtdi thu c6ng cho bidt bdn tay, ngrin
tay ndng l6n, nhu Anh 2 (1) - (12) cho thdy nhiQt dQ tang
dhn ttt 27oC ddn 30oC, nghia li tang 3oC' Til tlnh hinh ph6t
tridn cria sg ph6n b6 vtrng ding nhiQt cho thdy nci lhn lugt
phrit tridn dbn ttr cd tay ddn m{t trong cing tay, dudng nhu
cci li6n quan ddn tlnh hlnh cung cdp m6u cta dQng mqch cd
tay vi d6ng m4ch m4t trong cAng taY'
Khi ngrldi thg cOng vi chlu tdc dQng cira ngoai khi mi ccj
phAn rlng rdt 16 lim bidn ddi crtdng d6 brlc x4 hbng ngo4i
d bdn tay vd ngcin tay, ndu ra lQnh cho khi cOng sd thu cOng
thi sCI thdy vtrng ding nhiQt de lan ddn c6c ngcin tay b! thu
nh6 l4i dhn, cu6i cung, chl cbn ltru lai E lbng bdn tay, hic
d<j, nhit dO da h4 xu6ng t6i 28oC, ngudi thu c6ng ncii: thdy
bAn tay mrit l4nh, nhrr d Anh 2 (13) - (18)' Nhung sau khi
ngtrng thu cdng, m{c dir khOng phdt cdng nita, vilng ding
nhiCt tU hbi phUc khi nhiet dO tdng d bdn tay, ngdn tay t{
hbi phuc trd l4i tf4ng thdi tnt6c khi thu c6ng, nhu d Anh
2 (19) - (24). Lirc dd, nhiQt do d lbng bdn tay Ih 30oC, ngrrdi
thg c6ng cho bi6t cci cAm gi6c bdn tay ncing dm trd lai' Qua
nhirng kdt quA thttc nghim kd tr6n, cho thdy qu6 trinh thu
cdng cria khl c0ng su khOng chl giam b6t nQt c6ch don thuhn
cudng dO bdc x4 ndng lugng cria bAn thdn minh md cbn gAy
t6c dgng tlc chd d6i vdi ngudi thrl cdng' Khi khl c6ng su thu
phAt c6ng nhu d6 ncii d tr6n, nhfrng thay ddi vb s1t bdc x4
hbng ngoai xudt hiQn d bin tay, ngdn tay cira ngudi th\r
c6ng dbu cd kbm theo cdc quri trlnh cAm gi6c chir quan,
306

chtlng t6 tric dung do "nQi khl" ngoai phdng cria kh{,cOng


srt
gdy ra cci co sd sinh If cta nd, mQt mqt sAn
sinh ra c6c qu6
trinh cAm giric chri quan 6 n6o ngudi, m{t khric cdng sAn
sinh hi6n tudng gia teng bfc x4 hbng ngo4i d m4t
bAn tay
ngudi thu c6ng, dibu ndy kh6c v6i quri trlnh brlc x4
hbng
ngoai do srr tdc d6ng tudng h6 giua cd.c vdt th' v6
co, dibu
nAy rdt d6ng drroc coi trong.
3. Do nhit d6 tr6n bb mf;t mu bdn tay vd dbu ngdn
tay
cria ngudi thu c6ng hic thu c0ng.
Qua su bien cidi vb d6 sring tr6n c6c Anh nhiQt trong c6c
thuc nghiOm nhu da kd tr6n cho thdy: khi thu c6ng,
d ngdn
tay vd. bdn tay cria ngudi thu cdng nhgy cAm cd hin
tugng
nhi6t d6 tAng ln, khi dy,, do nhit dO thdy t6ng l6n
tir 1_goC.
D6' x6c dinh m6t crich chlnh xdc hon, ngudi ta d6
do nhiQt
dd d mu bin tay vi dhu ngcin tay cria mQt bQnh
nh6n cao
tudi (63 tudi, bi ung thu ruQt) khi tidn hdnh tr! liQu blng
cdch vdn khl khl c6ng l6n. cd th6' n$rdi dd. Dd trdnh
mqi
Anh httdng cira c6c nhAn t6 gdy rim thi, ngUdi
ta cdn chrl f
ddn vi6c bnh nhAn chua tirng duoc tri li6u blng
khl cOn!
lhn nio, cring kh6ng hidu duoc liQu ph6p v6n khl kh{ cOng
lA gi, dbng thdi cring ch&ng cd chrit l{ lu6n nAo vb
Trung y,
k' cA li luAn vb hQ thilng kinh l4c, dbng thdi, trong qu6
trinh thttc nghiQm, ngoii viQc h6i xem b6nh nh6n cci cam
grdc g ra, chring t6i crtng kh6ng h6i th6m cnu
h6i nAo nta" bQnh
nhAn cting chi trA ldi ld cd cAm gi6c gi h.y kh6ng mA
th6i.

.t
'ar
,l: il

Khi do nhit d6, b6nh nhAn drroc bit m6t blng khan bOng
vA ngbi canh dii thgc nghim, lbng bdn
tay phAi fp l6n tr6n
urAt bdn dAi, giira bdn dii v6i lbng bdn tay bnh
nhAn cbn
Icit thdm hai midng vein gd dAy khoAng B
mm, kh{ c6ng srr

iti

,t,i

i
i

dd bAn tay phAi d dudi m6t bdn ddi, dirng dbu ngrin tay phrit
cOng chira bQnh vdo bdn tay ctia ngudi b6nh.

Thuc nghidm duoc tidn hinh theo trlnh tu do nhit d6


cria m:iy ghi nhi6t AGA ?50. D6' cd drroc nhi6t d6 chlnh xric,
n6n ding nrQt cdc ntldc dm lim vAt tham khAo, nhit dQ
cta vSt tham khAo tudng drrong v6i nhiQt d6 d didrn dlng

nhit khi nhi6t d6 In cao d bb m4t cta co thd chn do vFr


tiSn hAnh tham khAo nhit dd co thd d ghn ving drtoc do,
rbi tinh todn theo c6ng thrlc nhit d6 bb mAt co thd cria
ngudi dudc do. K6t quA cho thdy: nhi6t dQ d mu bAn tay cri
thd til 28oC tang l6n ddn 32oC, nghia li tAng khoAng 4oC;
nhiQt dO d dhu ngcin tay cd thd til 28oC tr6 xudng t6ng ln
d6n 33oC ho4c 34oC, nghla ld t6ng til S-6oC trd l6n. Tlong
qu6 trlnh nhit d6 t6ng cao, b6nh nhAn thrtdng ncii rlng ho
thdy ngcin tay c6 cAm gi6c nhu nhAy ln vA ncing dm ln;
cd khi cAm thdy ngcin tay nlng nAng, cri ngrrdi ncii cAm thdy
cci mQt lubng srlc hrit chay tir Thri duong minh D{ trddng
kinh l6n ddn m4t trudc crinh tay, dbng thdi ccj cAm giric nhtr
rudt dang co bcfp vi tidng ru6t s6i tdng l6n trong bung. Virng
cd nhi6t dQ teng cao 6'cAc ngrin tay ndi libn v6i 3 vach sring
r0 d mu bdn tay. Cric vqch sring dci c6n duoc gqi lA dtrdng
nhiQt, nd cd thi xudt hi6n trn mu bAn tay va cung cci thd
xudt hi6n cA trdn crinh tay nhrr d6 ncji d tr.6n.

m6i, t6 hodc ngrla,... Dd quan s6t xem khi thr,r c6ng, dbng
thdi v6i vi6c xudt hiQn cric cAm giric cht quan thl vb m{t
khrich quan, cci phAi d cric ving tddng dng cring xudt hiQn
nhtng thay ddi vb phAn bd vd crrdng d6 bdc xa hbng ngoqi
hay khOng, chung tdi de tidn hAnh thrrc nghiQm nhu sau:
Tlttdc hdt, quair srit Anh nhiQt mu bAn tay phAi cria ngudi

s( thay ddi

trrj6c vA sau

phdn b6 ud, cubng dQ btc xr1 h6ng ngoai bAn bE ntQt co


thd hhi co thd thu cOng.

(1) Trttoc khi

thu

Anh nhier d bAn ray khi khi


cdng su thu ph6t c6ng
(1) V0ng dlng nhiQt d vtng
gi0a bAn tay (tudng rlng v6i
vtng huyQt Lao cung) khi

c6ng; (2) Sau

khi

nhiQt d0 l6n cao

2) M6i quan hQ giua cdnr giac chti quan u6i


uE

Khi nhA khl cdng "nQi lrinh" phrit c6ng chtra bnh, ngubi
thu cOng nh4y cAm nrii rlr.rg hg cAm thdy nring, nAng, trlc,
308

lvrh 3 - Anh nhiOt 6 mu bAn


tay ngudi thU c6ng
khi

thq c6ng

thu c6ng

Anhl

(2) Vtng ding nhigt lan rOng


khi nhigt dO teng l6n loo

thg c6ng trudc khi thu c6ng thl thdy vung cci nhiQt d6 cao
nhdt cta mu bdn tay n6m d canh mdng tay crii vd d kE nini
giua ngcin crii vd ngcin tr6 cci pham vi rdt nh6, nhu Anh
3(1). Sau dci cho bAn tay phAi khi c6ng srl ph6t c6ng vio
Ibng bin tay phAi cria ngudi thu c6ng, hai lbng bdn tay cdch
nhau 3-4cm. Dd trdnh Anh htrdng cria Sm thi ddi v6i cAm
giric cht quan cia ngrtdi thu cOng, kh6ng dd cho ngudi thu
cdng bi6't srl bidn ddi cria c6c brlc Anh nhi6t trong quri trinh
thr; cOng. Kdt quA cho thdy: khf cdng stt phrit cdng khoAng
4 phft sau, ngr,tdi thr,r cdng ncii rlng cAm thdy bin tay ncing
ln, 4 dbu ngc.in tay cAm thdy tO ngrla. Tlong quri trinh ph6t
c6ng, ving d6ng nhi6t khi nhit dO l6n cao d mu bd.n tay
cia ngudi thu c6ng to dhn, khdp v6i nhrrng vung rnA b6nh
nhdn d6 n<ii ld cci nhrrng cAm gi6c nhu tr6n, ctldng d0 brl'c
x4 hbng ngo4i c0ng t6ng l6n 16 rQt, nhu d Anh 3(2). Kdt
quA thrrc nghiQm cho thdy: hi6n tdong cAm rlng ngoai khi
phrit sinh d ngudi thu c6ng ccj mOt quri trinh tich l0y, khi
ngudi thu c6ng tidp nhin nang luong ngoai khi va tich hiy
d6n mOt mrlc dQ nhdt dinh thi ngudi thu c6ng mdi thdy xudt
hi6n nhrrng cAm giric chri quan nhrt ncing, t, ngrla,... nhu
ho nrii. Xem ra hi6u rlng thu c6ng cung cci thbi ki t.ibm dn
nhu c6c hiQu rlng sinh Ii ncii chung.
3) Quan sdt so bO vb cdc hiQn trtong cci str li6n quan l6n
nhau giira c6c vung ffing crtdng bftc xa hbng ngoai vdi stt
phdn bd cria c6c huyQt vi kinh l4c.
Nhu tren.dd trinh bny, khi cong srr crj thd dibu khidn srr
thay ddi cUdng dd brlc x4 hbng ngoai trOn bb mdt cd th6'
mlnh (nhrr Anh 4) vA" trn bb m6t cd thd cria ngrrdi thu
310

c6ng. Thong hi6u rlng thu c6ng, cAm giric chri quan cria ngudi
l"hr,r cdng thtldng thudng di d6i v6i sqt thay ddi vE trang th6i

phAn bd vi. ctldng dd brlc x4 hbng ngoqi kh6ch quan, qua


cdc bdc Anh nhi6t, chting ta khOng chi quan s6t thdy c6c
hiQn tuQng thay ddi brlc xa hbng ngoai tudng trr vdi hu6ng
di eta Phd kinh, mi cbn thdy dttoc cric drrdng nhiQt chqy
theo hudng tudng t{ vdi hu6ng di cta Thti duong minh D4i
trtldng kinh vd Thri thidu dtrong Tidu trrrdng kinh tr6n mu
bin tay vi cdc hi6n tugng truybn cAm theo drtdng kinh md
ngrldi thu c6ng di ncfi. Vi viy khi quan srit th{c nghiQm,
r:hring tdi dnc bi6t chd j t6i c{.c hiCn tuqng cci lin quan l6n
nhau gitta hiu rlng thay ddi bfc 4a hbng ngoai vdi str phAn
bd cria cric huyQt vi kinh lqc tr6n bAn thAn khi c6ng srr ho{c
trdn bb c6c mdt cd thC' ngUdi thu c6ng k.!ri kh{ cOng srJ thu
phrit c6ng, do d<i chring t6i lai hodn thdnh ti6p nhrrng th{c
nghiOm duoi ddy:
Chon ngrrdi thu c6ng kh6e m4nh (Lgc..., ntt,22ludi) dd
tiOn hAnh thuc nghiQm. Khi thgc nghi6m, trrinh nhtrng dQng
t/ic Am thi vb thfnh gi6c vn th! giric cta ngudi thu c6ng. Khl
,:.ing sd phrit c6ng sau lung ngudi thr.r cdng, khdng trao ddi
ciruyn trd vdi nhau, chl yu cbu nguiii thu c0ng nrii ln cAm
gi6c cira minh. Trong rndy lhn thltc nghiQm dhu, ndu khl
c6ng srr chua ph6t cdng nrA nglti,i IArn thir ughiQm lqi ldm
dm thi blng tit "phd.t c6ng", thl ngudi thg cOng kh6ng ph6t
sinh nhtng cAnt giric cht quan vd ngay trdn mdy ghi nhiQt
ctng khong thdy cci su bidn ddi d cric Anh nhi6t. Khi khl
c6ng sd thgc str phdt cdng vio virng huy6t D4i chiiy cria
ngudi thu c6ng md hh6ng rim thi bang ldi ncii, ngUdi thu
3F1

cdng ndi rlng thdy I virng dhu n6ng tirc, nhu cci m6t crii
dAi to r6ng chay tir tir, dbng thdi tr6n Anh nhi6t crj thd nhAn
thdy'cing hudng di cria Mach D6c, qua trudc huyt Brich
HQi xudt hiQn virng dAng nhi6t khi nhi6t dd len cao, rdt 16,

to vir r0r,g nhrr d Anh b. Nhieb dd tir 29oC l6n d6n B0oC.
Lfc niy, n6u phdt cOng dich ddn phhn sau. ciri ch6, ngrtdi
thu c6ng cci thd ncii m6t crich chic chdn ring c6m thdy bdn
tay vi ngcin tay nAng, trlc; trn Anh nhit'Cung s6 thdy nhigt
d6 d ban tay, ngcin tay tAng l6n. N6u lai phrit c6ng dich ldn
vung huy-qrt Dai chiry thi ngttdi thu c6ng lai ncii ring dhu cd
.cci cAm giAc nAng,

Anh 5- anh nhi0t

6 ving dinh

dhu cda ngtldi thu c6ng


(1) Anh nhigt khi chua

c6 cAm giAc gi

trr.t6c

khi thu c6ng

(2) Sau khi thu

Oirnn O'Au

c6ng'

c6 cAm

giAc

tfc, n{ng, d or.tong cnfnn


gitta chaY ra Ph[a trttoc
xudt hion d6i dlng nhiot
nhu mot cei dai to, rong
khi nhiot d0 l6n cao
312

Anh

6-

Anh nhi$t o hJng vA

eo

lung cria khf c6ng sLl


(r)cnh nhiet o virng I'tng,

ding nhiet nghieng


sang b6n cAnh taY PhAi
khi nhiOt rI$ lCn cao
(21 Anh nhiOt c vlng eo

v'irrrg

lung, virng dirrg nhi0t


phAn i:d d hai borr cot
sting hrlP lei rroi nhau
virng eo lung

trlc. T[ong Anh nhib, vtng lung cria khi


cOng su, vung ding nhit khi nhi6t d0 t6ng cao d phhn lung
cci khuynh hudng kdt, tu dac biQt d phia hoi cao b6n phAi,
dibu dci chtlng t6 nang lrrong brlc xa cd thd dd dbn l6n phla
tr6n cdnh tay phAi, nhrr Anh 6(l). Dibu niy cri 16 vl khi c6ng
su ph6t c6ng thudng ph6t c6ng tri b6nh bang tay phAi.
euan
sdt virng lrrng thdy h,ai bOn c6t sdng nhi6t d0 tuong d6i pao
vA nang luong btlc xq d phhn ltrng drrclc gia tang hon d vLng
thdt lrtrrg, d vilng hai bn c6t sdng cci ndng lrrgng brlc x4 gia
tang khop vdi htroug di ctia BAng quang kinh, nhtr Anh 6(2).
Hi6n tuong tang cudng btlc xa hbng ngoai nay c0ng.cri
thd th{y hin ra d cric huy6t Xich trach 6 vLng khuju, tay
vA huy6t Dung tuybn d ,drr,fi ldng bdn chdn ctia ngUdi thrl
cdng, nh[tng thay ddi vb crldng d6 v.] srt phAn bd bfc xa
hbng ngoai ndy, ngodi vi6c ncii l6n khi c6ng su cd khe nang
dibu khidn nhttng thay ddi vb trang thfi phAn bd vi cudng
dd brlc x4 hbng ngoai trn bb mat co th' minh ra, cdn ncii
In srl phAn b6 dcj dudng nhu ccj li6n quan vdi sr,r phAn bd
cria c6c irUfet vi, kinh lac, dibu ndy rdt n6n di sAu nghidn
crlu.

4) Sttr phdn tictt budc ddu uE dac dnh ugt li cia,nli kh,i,'
ngoai ph6ng. Thttrc nghint uE htrc ruyCn thdu ,'ngoqi khi,,
313

NhU tren da frlnh bdy: Khi c6ng sd cd thd phrit cong tri
b6ph gho bQnh nhAn tir drr6i bAn ddi l6n bAn tay bQnh nhAn
d trn bin ddi, ndu du6i bAn tay bQnh nhAn kjt th6m hai
fdm 96 dby thl dtr theo bQnh nh6n t{ ndi hay quan sdt, trn
Anh nhiQt dbu cci dugc nhtrng kdt quA drrong t{nh nhu nhau.

Ngoii ra, chfng t6i cdn quan srit thdy hiQu fng cria ngudi
thu c6ng khi phrit c6ng, mA gitta khl cdng sd v6i ngrldi thU
c0ng cd cdch nhau mQt tdm v6n, tdm chl hay tdm nhdm.
Din t{ch tdm vdn khoAng 1x1,9m, dily khoAng 0,5cm, cd
thd c6ch biQt hai ngldi hoAn todn, hai bdn khong nhln thdy
nhau, trong th{c nghiQm, kh{ cOng srl ph6t cOng ln ph{a
ving lrrng trn crla ngudi thg c6ng, khoAng 20 phft, kdt quA
nhigt d0 I ldng bDrn tay cria ngrrdi thg c6ng til 30oC tang
ln ddn 32 oC, nghla ld tAng 2oC, dbng thdi ngudi thu c6ng
ndi cAm thdy d virng lrrng vA ldng bin tay ncing ln. Ndu
ph6t c6ng theo kidu 6m thi bLng ng6n ngu thl khOng ctf sg
thay ddi nhiQt d0 d bin tay, ngudi thg cdng khdng ndi IA cd
cAm gi6c gi. N6u thay tdm 96 bhng tdm nhdm cd diQn tlch
nhrl nhau nhrrng di dey lDr 0,4cm thl khi lAm lqi cric thl
nghiQm trn, kdt quA v6n nhu nhau, nhiQt dQ d bAn tay
ngrtdi thg cOng cung tit 30oC tang ln ddn 32oC. Nhung
trong mQt lbn thl nghiQm khric, ndu dtng tdm chi dd ngan
c6ch thl m4c dir kdt quA vdn ld duong t{nh, nhrrng mrlc d0
phAn tlng trlong ddi nh6 hon. PhAi ch6ng nhttng th{c nghiQm
d4 ncti len rlng "ngogi khi" do cric khi c6ng phdt ra dbu cri
khA n6pg xuy6n thdu nhdt dinh qua cric vft thd kh6c nhau?
G6, nh6m, hay chl, cA ba loqi c6 c6c kdt cdu v$t chdt kh6c
nhau, tia X quang kh6ng thd xuyn qua dtrgc chl, v$y md

ngo4i kh{ cta khl c6ng su l4i cd n6ng lqc xuyn th6u nh[t
dinh, Nhitng hign tugng ndy hign nay v6n chrra giAt thlch
ndi. Xem ra, chn phAi xem xdt kl hon dfc tlnh v{t ll sie
"ngo4i khi" d khl c6ng su thl mdi cd thd ndi l6n dugc dlbu
gl. Trong cA qu6 trlnh thgc nghiQm, theo eg tlnh to6n vb
nhiQt d0 tr6n co thd cta nggdi ph6t cOng, bfc xA hbng qgssi
cci btrdc sdng trrdng duong v6i khoAng g,S micrdmet,
n6ng
luong dd khd lbng xuy6n qua drroc mQt t6nr
96 dAy, hu6ng
hb lA tdm nh6m hay chl. Cho n6n, s{ xudt hiQn cte cdc hiqu
tlng xuyn thdu vAn cbn chn phAi ti6n hAnh nhiEu th{c
nghiQm d6' nghin cdu vd phAn tlch.

315
314

khi (P<0,001).
l. Phuong phdp vh

I'iru lur: III


AxH l{uot\tc cuA NGOAI

rgf rtri

cOttc "NHAr cHf Tl-llbx" o6l v6l cr{uc


NANG Vilrm DICII C[re cFruoT BACI-I
(Drtrlng Qu0c l-,ittlt, Vrttlng Cbn"I) BQi
- Thrtitng

rlai hoc l,an ChArr)

c6ng hi6u thrir.r iri r:rja lihi cong tkl thu hft nhiiltt crin b0
khoi hoc tieir hdnh ngiriri ct1u, l;Ang nhiing biQn phrip khdc
nhau vd tir gcic dd khr'r,r: r'tirr:rt. rle l'itn ra co sd khoa hoc cho
c6c ly IuAn r:o l.,dtt r:ri:.r hhi '-oIrF vrl g-irli d6p nhting cAu tlti
bi hidm cria khi cOns-.

ChrirrgtoidanglridncrirrArrhhrrdngctiarrgoaikhid6i

vdi chdc n6ng mi6n dlch cria ,'hudt bach lihi cho chrin6 tidp
nhAn ngoai khi. Khi ti6il hdnlr Lhi rrghiQm khA nAng nu6t di
(di vat) ctra
vQt cria lvf/l vd khA .ang cho'g lai hb'g r:hu gd
khl, chring
cta
ngoiri
tl6trg
huydt bhanh chriOt bach drroi tric
nhrrng
khdng
t6i de chrlng minh duoc ngoar Iihi cria khi cOng
ccj thd ndng cao ti:i,;o dttng huyet t6'rir IihA rrSng nueit d!
vdt ctia M,y' d nhttrrg cotr chrriit lrinh thildng, ntir cbn c'cj thd
phqc hbi chdc nAng mirr ciich urot ctit:h id r6t cho nhfrng
con bi b6nh. I-igoai ra tlti rril,lriQm r:ilit cho thay chric nnng
ni6n dich dttoc cAi tliiQn iir r'Ot hhi lang sd IAn nhAn ngo4i
l.MQ ld m(l( loai te bao rniin rl1ch qua'i trr)ng 'liong khi ttng d:lp nrin dich'
cdn co thti
ngoei khi n5ng nirng ca.r lllritrg ng'r1'crr-tttia cii! td hi() l)htl trQ' Ir'1y'
trng cttong

316

sr1

tlibu ridt crj:r citc r0 trio lrtrirc ii,rg tl6p stJ iic che iuin dich (ND).

v{t

liQu

thi

nghiQm

Chia 72 con chu6t bach m4nh kh6e, cA dgc l6n crii thdnh
c6c nhcim: nhrim ddi chidu, nhcim CYP, nhcfm kh{ cOng I,
nhcirn kh{ c6ng II, nhcim khf cdng III+CYP, nhdm khl c6ng

IV+CYP I
Ti6m 0,2m1 dung dlch hbng cbu gA. 1Vo cho t{t cA cdc con
chudt dd tidn hanh th{ nghiQm khA nAng mi6n dich. Sau
ngiy thrt nhdt vA ngay thf tu, ti6m 0,2m1 CYP 0,G7o cho
c6c con thuOc nhcjrn CYP, kh{ cdng III+CYP, khl c6ng
IV+CYR nhung nhcim cbn lai ti6m mdi con 0,2m1 nudc mudi
sinh ly. NgAl' thrl n6m ti6m vio bgng m6i con cta tdt cA
c6c nhcinr l,5nl. Axit glyc6nlic natri thd sunfua 0,5Vo, sa:u
12 gtd cho nhcim khl cOng I vd nhrjm khl c6ng III+CYP ti6p
nhQn ngoai khi cfia khi cdng 20 phft, sau 24 gid nfia, tril
nhrim ddi chidu vA nhdm CYP, cho tdt cA tidp nh{n 20 ph6t
ngoai khl. Sau dd 12 tidng, tim vAo d bqng m6i con cria tdt
ch cdc nhcim 0,5rnl hbng cdu gi 1Vo. Sau 1 ti6ng rudi ldy
m6u d khoang mit de' x6t nghiOm tri sO dung huydt t6, ldy
MC tit khoang bung chudt ,J'x6t nghi-Qm khA n6ng nudt di
vdt cia MQ. Fldt quA thuc nghiQm-xin xem <1 phu bidu.
2. Kdt luAn
Ngoai kh{ cci tric dung tAng crrbng chrlc ning mi6n dich
m6t cA.ch 16 r6t d nhrtng con chuQt blnh thtrdng. So vdi nhdm
tidp nhqn ngoai khl mOt lbn, chric ning nri6n d!ch, khA n6ng
nudt di vAt ctra c6c MQ d nhcim chuQt tiSp nhAn ngo4i kh{
2 lhn drroc cAi thi6n 16 r6t. So v6i nhcim d6i chi6u, sau khi
tiSp nhdn ngoai kh{ cria kh{ c6ng I lbn, sd phhn tr6m cric

l.

CYP le mQt loai h6a chdt c6 khA nlng lAm giim chfc,ntrng mi6n dich.
vi III chi nhdn ngo4i khi m$r Dn nh6m II vi IV nhNn 2 l)n (ND)

Nh6m I

317

M/ d nhdm khl cdng I tlng l6n 1-3 lhn, d nhcim kh{ c6ng
III 2 lhn nh$n ngoai kh{, tang l6n 1,5-4 lhn. Dibu dci cho
thdy sau khi nhQn ngo4i kh{ cde M,p trong d bung drroc hich
ho4t l6n 16 rQt.
Ngoqi khi cria khl cdng cfing cii t6c dung phuc hbi mQt
c6ch rO rQt chrlc nAng mi6n dich bi CYP ha thdp; so vdi
nh<im d6i chid.u, tri s6 OD cria dung huydb td d rrhdm CYP
bi ha thdp ddn mdy chgc lbn; sau khi nhAn ngoai khi, nrlc
kh6ng thd cria c6c nhcim khl c6ng III+CYP vd nhcjm khi
c6ng IV+CYP teng l6n 2-6 lbn so vdi nhcim CYP" KhA nlttg
nudt di vAt cfia Mgi cring dugc ndng cao mot cAch rci ret, sd
phhn trAm Md de nu6t hbng cbu gd tnng l6n tii 357o ddn
74Vo.lFron ntta khi so s6nh v6i nhrim ddi chidu, chi cbn nh4n
ngoai kh{ 1 lhn, s6 phbn tram Mp nutit hbng chu gd d nircim
kh{ cdng III+CYP di phqc hbi hodn todn ddn utrlc hinh
thtldng, th{m chi cdn t6t hon.
Tdt cA nhung k6t qria trdn chrlng td ring ngo4i khi kh0ng
nhfrng cd tdc dung nAng cao chric ndng rni6rr dich cta nhttng
con chuQt binh thrrdng mQt crich 16 rOt, rni cbn ccj t6c d1tng
ph$c hbi rdt ro chdc nang mi6n dich cia nhtng con d6 dung
thudc CYP dd hA thdp chrlc ndng dci, I(dt quA cbn cho thdy
chdc nAng mi6n dlch 6 nhrrng con 2 ldn nh4n ngo4i khi drrgc
phqc hbi rO rt hon d nhitng con chi nhAn 1 lhn (P<0,001).
Dibu'dd ndi l6n ring, s6 lhn hodc thdi gian tric dQng cria
ngo4i kh{ d6i vdi v{t thd l4 crlng cci Arrh httdng nhdt clinh
ddn chrlc nang mi6n d!ch, tuy vAy dibu ndy cdn phAi chd
dttgc nghin crlu th6ur.
Khl c6ng tr! b6nh chri ydu ld thOng qua luyQn khi dd di'6u
chlnh Am duong trong co th6', dibu hba kh{ huydt, khoi thdng
kinh l4c, nhd dcj mi dat drtgc mgc dich tnng crldng khA nang
mi6n dich, phdng bQnh, tri bQnh, k6o dni tudi thq. Mdn sinh
vAt hgc phAn til hiQn dqi cho rbng, bdt ctl n6t qu6 trlnh
318

s6ng nho cring dbu ld rnQt chlnh thd th6ng nhdt ctla vflt
clriif, nang luong vd c6c t{n hiQu. Sg mdt c6n bbng trong
trlo tl6'i cria co thd vii viQc h4 thdp chrlc n6ng mi6n dich
thudng li nhir:rg nguy6n nhAn chri ydu sinh ra c6c bQnh t$t'
th4m chl cf, cric khdi u. Khi cdc Mp duqc klch hoqt cd thd
tidt r:a nhibu chdt hoat tinh, nhung chdt nAy tric dQng ln
c6c td bio limph6, gAy Anh httdng t6i sg rlng d6p mi6n dich
t:,ia cd thd, nhd dci nrA nAng cao drrqc khe n6ng phdng vA
ch6ng I4i cac ddc t6 gAy bQnh trong co thd' Cdc ho4t chdt
it.l do Add ti6't ra tflc dOng I6n td bio TH sE tang cudng
li,rat tfnh sAn sinh cfc nhAn td sinh tnrdng td bio B (BCGF)
vi c6c nhan t6 tliay thd td bdo T (T!F)' rbi th6ng qua c6c
r:lrirr td niy t.6c ddng vAo cdc td bio B, th0c ddy viQc sAn
sinh cdc lihring thd. Dibu ndy hcin toin phir hqp v6i thtJc
nghidm da chi ra: ngo4i khl cri khA n6ng tang ho?t t{nh cia
r\ll, khien ntlc khdng thd dttgc nlng cao. Tlic dgng dci rdt
r:rj the cirinh li crl sd rui6n dlch hge cria, ngo4i khl trong khl
cdng girip ta tlit bQnh, ki6n thbn, k6o dhi tudi thg vd chila
drroc nhibu i:6nh nan y.
,\nh hrtdng cria "ngoq-i khi" ddi vfii ehilc ndng mi6n
rJicir cfia chuQi; bach
l

-_-_".-"-i-

hrm

iI 9d pnhn trSm Mb

llti chidu
-

ift'cor,g

--_,..t,-..--

Khilr ur.rr
c'1rgg fur
l;l i1 L/
OYP
| . ;1
^{
Khi c6rrg

1,925

7158!2.t25
,1,

^A.re, l

47,98

---l -6q3rtg3iri-

-;;vr,rr-:--."-;-*-rr

DYP

Chf sd nudt

.-. -ri. u!-^


,-!., gA
j nufit
-r
nbng chu

l\/ r. (;YP

27,98 -f 0,43

Tri sd OD cOa

huydt thanh
0,798

0,iJ64

1022:e0,1'118

1164t

0,002

0,34140,01i

0,256

0,004

0.8di 0.062

1036t0014
0,008t0,003

---+------0,,, o:r,rov
37,78-f
4,180 | u,Tr
0,47t0,034
rrr,uu
I

0,028t0,013

0,s08a 0,0'i

0,056:t0,022

48,59

t2.290 I

- P Jqaioi :6il"6inh6m?dichi

"* P < 0,001 (so v6i nh6m

CYP).

319

Tl
I

Phu luc 4

NI{UNG rHAY n6r vb rcr-ri


HUYET VA BIEU DO BIEU DIEN
LIJONG HAAU QUA TIM PH6T TRUOC
vA sAU KHI LUYEN Cot{C

PHAN

ricH
^'

_\

*_^1

(Dibn QuAng 1\'i, QuAn y viQn 4 Qudn giAi ph6ng


nhAn dftn T!'ung Qudc
Thn Luong ThiQn, ViQn an clttdng c6ng nhAn tinh
Thanh Hdi)
Khl c6ng ln mQt phttong ph6p tr.t rdn luyQn thAn tAm,
dtroc nhAn thrlc vA sring tao dhn qua ddi sdng vi lao dQng
ldu ddi, trong thr1c ti6n ddu tranh chdng lAi Sie y6u "a bdnh
tflt cira nhin dAn. C6rrg ph6p "NQi klnh nhdt chi thiEn" cci
thd ngo4i khi nQi thu, nQi khi ngo4i phcing, dang ngdy cing
drrgc hoan ngh6nh vd coi trgng d Tt'ung Qu6c' Thang 8 ndm

1945 dugc s\r gtfp d0 ctra nhd kh{ cdng danh tidng cria
Thugng Hei lA 6ng Vuong Thqy DInh, chung tdi d6 quan
s6t vd phAn t{ch khi huy6t, phdn t{ch su thay ddi cria chrlc
neng phdi vd bidu db trir kh6ng cita tim phdl tnr6c vd sau
khi luyQn c0ng phrip rrdy d m$t sd hgc vin kl,l c6ng'

Ddi tugng vh phtrong ph6P


14 ngudi drrgc thi nghiQm lA nam gi6i, s6ng d thnnh ph6
TXy Ninh (trOn dE cao 2260m so vdi m{t nrl6c bitln, rip sudt

khdng khi trung blnh 560 mm Hg). Tlu6c khi luypn cdng
phrip "NQi klnh nhdt chl thibn", c<i 8 ngrrdi ehrra tilng luyQn
c6ng phrip ndo (nhcim A), dO tudi trung blnh 44,3 (tit 22,fdn
70), c,5 6 ngudi di tirng luyQn uic c6ng phrip khdc 1-3 n6m
(nhcinr B), do tudi trung blnh 51,8 (42 - 60 tudi). Cdc thAnh
vi6n thuQc 2 nhdm lbn ltrgt t1r tidn hAnh d6i chi6u, phAn
t{ch vi thdng kd tr6n co sd c6c tr! sd tr6c nghlQm trddc v{
sau khi luyQn cOng 20 ngdy (m6i ngiy 3 tidng). NgoAi rq
cho nhung ngrrdi dugc thi nghiQm t$p Me bQ tr4m trang 30
phft, sau dci l4i tidn hdnh trSc nghiQm phtn tlch khl huydt
urQt IAn ntta, dbng thdi tidn hAnh phAn t{ch ddi chi6u k6t
quA tr6c nghiQur d tr4ng thrii tinh sau khi luyQn c6ng v6i
tnr6c khi luy6n c6ng.
1. Phdn ilch hh{ huydt
Srt dung n6y phAn tich kh{ huydt AVL940 do ThUy SI
sAn xudt, Idy mriu d ddi tai lFrm ti6u bAn, m6y s cho c6c
tham s6.
2. Bidu db bidu didn tuqng ntd'u qua tim., phdi'
Stl dgng mdy HL3B do Xrrdng khl cq diQn tfi Giang Tby
sAn xudt vd, mriy diQn quang RM-46 crla Nh$t BAn dd ti6n
hirnh phAn tlch bidu db bidu di6n ltru lttgng m6u qua tim,
phdi, dbng thdi ghi diQn tAm db, tAn thanh db. Cdc chl ti6u
tr6c nghiQm gbm nhlp tim (HR), cung lrrgng (SV) lrrqng m6u
d6n cdc ntao mach (CO), bi6n dQ scing l6n nhdt cria bidu db
bidu di6n luong m6u qua phdi (AZ), thdi gian th6ng ln (a),
thdi gian trudc x4 huydt (Q-B), thdi gian xp huydt d tAm th{t
phAi (B-9, trd luc cira mqch md.u phdi (RVR), rnp lltc dQng
m4ch phdi (PAP), v.v.. Phuong ph6p t{nh to6n theo'c6ng thrle
Kubicek, cbn R\{R vd PAP theo cOng thrlc cta Oandison',
921

320

:
t

3. Chtlc nd.ng phdi.


Sit dUng mr4y diQn trl do lrru lugng - dung tlch cria Nh4t.
Chl ti6u tr6c nghiQm gbm: ho4t lugng cta phdi (VC), luu tdc
trung blnh (MMEF), tr! sd thd tdi da (PF/than won hdt cd)
vA chl ti6u phAn 6nh tidu'kh{ quAn ff25lthan vuon h6t cd).

K6t quA.
khi huydt
a) So sdnh gita tr4ng th6i tnrdc khi luyn v6i trqng th6i
1. Phd.n ttch

ngbi y6n tlnh sau khi luyQn c6ng: PaOr, SaO2, CaO, d cA hai
nhdm dbu g;ta tdng, dac bi6t nhdm B tang tr/dng d6i 16 rQt'
PaCO2, pH, BE, HCO3 kh6ng cci thay ddi gl 16 r6t (BAng 1).

giAm ro rQt (BAng 2).

b) Kidm tra bidu db bidu di6n lugng m6u qua phdi.


Bin dQ sdng l6n nhdt Hs cA hai nhdm dEu t6ng , thdi
gian th6ng l6n (a) dbu giAm rd rQt, trd lttc cria mgch m6u
phdi (RVR) vi rip luc dQng m4ch phdi (PAP) d cA hai nhdm
dbu giAm, song kh6ng cd j nghia gl vb m{t thdng k6, cbn
cric tham s6 khric kh6ng cci thay ddi gt rO rdng (BAng 3).
3. Chtlc nang phdi: so s6nh tr4ng thrii nghl ngoi yn tlnh
sau khi luy6n vdi tnJ6c khi luyQn cOng: VC, MMEF, PFlHt,
V2]alHt d cA hai nhdm cd phbn gia tang, nhung do sqr sai
biei trldng ddi l6n g1(ta cdc cd thd cho n6n khOng cd f nghi6
vb mAt thdng ke (BAng 4).

b) So srinh gita tr4ng thrii sau khi luyQn 30 phut Me b0


tr4m trang v6i tr4ng thai nghl ngoi y6n tinh sau luyQn cOng:

Bd.ng 1- Bdng ph&n

tich khi huydt


(d+sd)

PaO2, SaOr, CaO, vd PaCO, dbu c<i hiQn tudng hq xu6ng 16

r6t, tr4ng th6i cria nhfrng chl s6 cbn l4i khOng cd thay ddi
ei (Beng 1).
2, Bidu db bidu di6n luqng m.d'u qua tim, phdi.
a) Chdc ndng. tim: so s6nh trang thrii trtt6c luyQn c6ng
v6i tr4ng thrii nghl ngdi yen tinh sau luyQn c6ng: nhcim A
nhip tim giAm til 66,5 xu6ng cbn 62,5 lhn, cung lrrgng tim
lir 74,75 tdng ln 95 ml, lugng mriu ddn c6c mao mqch tit
4,91 tang ln 5,84 L/min; nhcjm B: Nhlp tim til 65,8 giAm
xu6ng 59,5 lhnrcung lugng tim tit 69,33 giAm xudng 54,5ni1,
lugng m6u d6n cric mao m4ch tit 4,72 gS'hm xudng 3,2? L/min.
Nhip tim d cA hai nhdm dEu giAm, d nh<im B rO rQt hon,
cung lrrgng tim vd lugng mriu ddn c6c mao m4ch d hai nhdm
cci hiQn tugng khdc hAn nhau, nhcim A t6ng 16 rQt, nhcim B

PaOz

(ml%) (mm HSI (nrn

lsst

0,501

0,11t

197*

3,11

089

022

499

o I

|
M6m

| 1651

a I o,eo'
I

Me b0 I -222+

|
vang

e36

o27! {,5,6t

\ft!

pH

CaOz Pa-gDO: PaCOz

fk)

r*6m

uu*

SaOa

(mnflg)

4,70

0,78'

0,17'

-0,54+

q13t

3,611

0,92

o22

3,12

BE

Hco;'

meqll madll

FIS

D35a
030=
P,m4r
09s
?.03 0,021

0p4i

0,061

-0@+

1m

4or5z'

I
_tps+
3e4

l0,st4+
o03t

080

-uat

loorgt
tr46 | opo

{29t {,t
13s

q8s

"-'

bidu thi giAm xudng

Apcqos

-P.O,0l

323

322

,,jil'
l

Bd,ng 2- B&ng lc.idm

tra chrlc nArrg tim trudc vh sau

Bd.ng

luyQn c6ng d cA hai rrhrim

4- Bdng bi6n cldi chfic n6ng phdi


.

(dtsd)

r;"

(dtsdI

SV
(ml)

Nh6rn A

-2,75+4,89

Nh6m B

-6,00*9,08

0,93+0,70'

r-I

"14st1064
t 1,06 a

(L/nrin)

f il'-i
|

kidm tra tridrr db bidu di6n lugng m6u


(d

324

PFll'lt

(L)

(L/S)

Nh6m

-6,24_r-103

0,08+136

{,12*0,42.

runom B

0,45t0,62

0,51-F1,,f8

o,fl=023

qua phdi

"-" bidu thi giAm xudng

"145

'P<0,01
"-" bidu thi giAm xudng A<0,05,

Bd.ng 3- BAng

VC
l

tsdl

ThAo lu$n
Sau khi luydn c6ng phrip "NQi klnh nhdt chl thibn", PaO2,
SaO2, CaO, diiu tang, d{c biet d6i vdi nhfrng ngudi dE tttng
luy6n c6c cdng phSp kh6c thl lrrgng ting tudng d6i rO rQt.
Dibu d<i chfng t6 luydn kh{ c6ng cd thd cAi thiQn trgng thdi
thidu 6x;r, hon nira n$rdi cri cdng lltc cdng thAm hAu thl
hiQu rlng dri cArrg rd r6t. Hi6n tugng dri cd tM lA co sd sinh
ly hoc cria viQc dnng khi-cdng ngdn ngila lao suy, git gln
srlc kh6e, k6o dAi tudi tho. Me bo tram trang ld logi trang
thd chrl ydu cira c6ng phrip ndy, qua quan sdt ta thdy nhfrng
ngudi tham gia nghin crlu khi luyQn tr4m trang, PaO2,
CaO, vd P(A-a)DO, dbu ha xu6ng vh tdng l6n rdt 16, song
chinh nhitng ngudi clugc thl nghiQm lai kh6ng hb cd cAm
gi6c khci chiu ho4c thidu drrdng kh{, mA trrii l4i khi dd hq
thd.y todn thAn nhe nh6m, tinh lltc sung mdn, l{c bQc phdt
l6n hon, vring bdn tay cci cAm giric ndng, t6, tfc, nhiQt dQ d
hrryt Lao cung t6ng l6n. Ttt d<i chring t6i cho rlng chting
thidu dxy do tr4m trang gdy n6n mang tlnh chdt tam thdi
vd rdt crj ich ddi vdi cd thd, nci vila ti6u hao 6xy vita dbng
thdi ndng cao khA ndng sft dgng 6xy, nhd dd md tdng cUbng
sU trao ddi chdt cci 6xy vd tlch trt 6xy.

T0n Ki6n Dung vd nhibu ngrrdi cho ring: ti6n hAnh rbn
luyQn thd duc trong tlnh tr4ng thidu dudng khi tilng buitc
theo kidu bAc thang cci thd thfc ddy sg th{ch rlng ctra co
thd d6i v8i viQc thidu dudng khl, tnng crrdng khA ndng nqp
vi srl dgng 6xy. DAy cti ic ta tl do vl sao md cdc nhn khi
cdng tir cd ch{ kim vd cric nhi v6 thu4t dAc biQt coi trgng
viQc hudn luyQn tr4m trang.

K6t quA tr6c nghiQm trOn cho thdy cung lugng tim

vd
luyQn cdng vd

lugng m6u ddn c6c mao .m4ch d ngrtdi m6i


ngudi de luyQn cOng nhibu ndm cci srr bidn ddi hodn tohn
kh6c nhau, nguydn nhAn cci thd cci quan hQ mAt thidt v6i
cric d4c didm ctia cOng ph6p "NQi kinh nhdt chi thibn"' COng
phrip nny y6u cbu nhQp tinh, kh6ng ctrdng diQu y niQn, khi
tr4m trang c<i thd n<ii chuyQn, nghe nh4c, tinh thbn nhg
nh6m vui v6, tu thd phAi girt ha thVc thudng htl, cho n6n
cung lrtgng tim vd lugng mriu d6n c6c mao m4ch d ng"ddi
m6i hgc cti tdng In, nhd dci mi t6ng lrrgng cung cdp 6xy
theo don v! thdi gia.r. Nhitng ngudi di titng luyQn cOng, m{c
dn khi tram trang c0ng luyQn theo c6c y6u cdu cia cdng
ph6p nly, nhrrng vi da tirng luyQn c6c c6ng ph6p khric IAu
nAm nn vita m6i th6 l6ng thAn tAm ld d6 crj thd nhQp tinh
mQt crich d6 dang. Ngudi luyQn cOng thudng lhm cric dQng
t6c ho4t dQng lrrng, hOng dd kh6c phqc tr4ng thdi tinh, m{c
di v{y sU tlc ch6 d v6 d4i n6o vdn dtroc khudch' tdn, tang
cudng s{ rlc ch6 thbn kinh, cho n6n d6n ddn hiQn tugng
giAm cung lugng tim vi lrrgng m6u ddn c6c ntao rnqch mQt
c6ch 16 rQt; nhrrng do dung lugng m6u d dhu m0t thbn kinh
t6ng l6n nhiEu, Irrgng ti6u hao 6xy d c6c td chric khOng thdy
t6ng mQt c6ch rO rQt, cho n6n phAn 6p Oxy vd hAm lugng
326

6xy cria m6u trong dOng mqch vdn crl t6ng, dbng thdi hign
tudng dd chfng t6 luyQn khl cOng cd khA n6ng dibu ti6t vl
tu khdng ch6.

'

Tlong tr6c nghiQm, kidm tra lugng m6u di qua phdi sau
luyQn khl c6ng, Hs cria cA hai nhdm dbu t6ng r0 rQt, a rft
ng6n r0 rQt, chrlng t6 c6c dQng mach d ving phdi dEu trin

dby vd tfnh dAn hbi drrsc cii thiQn, tt( dd mA t6ng crrdng
drloc chrlc ning tuhn hoAn d phdi, khA neng cung cdp duOng
khi cria phdi cho cd thd dugc ndng cao. Hogt lugng v| ldu
tdc cria phdi d nhcim ndy, qua thl nghiQm, dbu thdy nAng
cao. Sg cAi thiQn chrlc nang phdi girip cho phdi.hft duQc
nhibu dudng khl hon vd bdi tidt dugc nhibu th6n khl hon,
nhd dci mA ddy nhanh duoc quri trlnh trao ddi chdt vd d6n
luu cdc chdt bAi ti6t d td chfc phdi, nAng cao dugc khA nang
phbirg bnh cria phdi.

327

I
i

- NAng cao ba ning l{c: Nang luc th{ch rlng, ndng lgc
phuc hbi, n6ng lrrc mi6n dich.

Phu luc IV

NHUNG THd NGHIEM TAM NAC


TRONG THUC nEru KHi CowC
(Ldi phdt bidu cira Vutrng ThUy Dinh trong ldp dho
t4o ph\r dqo vi6n Thi6u LAm khi c6ng n6i kinh nhdt
chi thibn tohn qudc, m6 d Thy An thring b nlm l98Z).
Tbi ho4t ddng trong linh vuc kh{ c6ng d,a Z0 nam, n6n
bAn thdn cci nhitng thd nghiQm s6u s4c. C6ng phrip ctla Thidu
Lem kh{ c6ng nQi klnh nhdt chl thibn de cfu ldnh ct6i chdn
cho tdi, tit ch6 kh6ng di lai duoc d6n ch6 hbi phuc hodn
todn, nci dA dem l4i cho t6i srlc manh, khidn t6i d6 drlng trd
lqi duoc. Tbi thd nghiOm mQt crich sAu s6c rlng c6ng phrip
ndy cd nhtng chfc n6ng sau:

l.

Ch(rc n6ng kiQn th&rr.

- Khi6'n dhu cic tlnh trio, ttr duy mAn ti6p


- Khi6n dbu ric ducrc nghl ngoi m6t crich tich crrc
- Thric ddy sg tudn hodn m6u, nAng cao chdc nhng cria
tim
- CAi thiQn chric nAng cria

hQ

thilng h6 hiip, h6 thdng ti6u

hcia.

- Dibu tidt tAm ly, khidn tinh than lu6n lu6n phdn chdn,
dhy srlc sdng.

2. Chrlc nang giAi tri.


Cirng v6i su hi6n dai hcia x6. h6i, thdi gian nghl ngoi cta

con ngldi drroc teng l6n nhibu, vAy ta nn srl dung thdi gian
dci nhrr thd nio?

56 ngudi gid teng l6n (Hi6n nay ngudi gre ti, 60 tudi trd
l6n d Tlung Qu6c cci hon 80 triOu ngudi, chi6m gVo tdng s6
nhdn khdu, drr dorin d6n n6m 2000, sd ngUdi giA sC t6ng l6n
ddn hon 100 tri6u, chidm ll%, tdng sd d6n toAn qu6c), IAm
thd nAo dd cho sd ngrrdi grA dy: "GiA. dugc bAo dtrdng, kh6e
m4nh trudng thg", "gii c<i c6i vui cta tudi giA, y6n vui sdng
tron tudi lrdi", "gii cci vi6c dd ldm, v6n phrit huy dugc srlc
tdn cria mlnh", nhfing c6i dd d6 tr6 thdnh mqt v6n db x6
h6i khdng th' b6'qua. Khi cOng cci thd lAm cho cuOc sdng
th6m phong phri, kh6e manh, vdn minh khi6n mgi ngudi sau
nhtng hic lao dOng bQn rQn cd thd nghl ngdi mQt cdch tlch
cuc, thda min cu6c sdng tinh thbn, tu drrdng tlnh cAm ttm
tlnh, thdm tAm d6 chiu, bbi dudng nhirng phdm ch{t cao
thrrong, ldm trong sach tlnh cAm, nhu th6 kh6ng nhirng phgc
hbi duoc nguy6n khl md cbn ld mQt loai hrrdng thu tinh thbn
cao cdp, loai hrrdng thu mir ngudi binhthrdng kh6ng thd cd
dttgc (nhf;p vdo kh{ c6ng thrii). Vui trong niEm vui dd ta d6
th6a min vdi moi ngudi, d6 giao lrru hgp tric x6 hQi v6i bgn
bE. S\l giao luu chan hba tlnh cAm, khi6n con ngudi s6ng
chan hba r6ng md vdi quhn thd, tem trl sring su6t, t6m hbn
kho'dng dat, kh6ng bi rdi lo4n, dring cAm tidn l6n ph{a tru6c
vdi n6t khorii cAm clrc kj'tdt dgp. Tlang thrii t6m ly dy cti
thd sinh ra lbng tU t6n, tu tin, tu hdo, xric lgp chlnh khl,
trir b6 te khl vA cri thd giAi tda dtroc nhfrng cang thlng thhn

kinh, mQt m6i trl cic, r6i loqn thbn kinh do lao dQng c6ng
t6c vA c6c quan hQ xa hQi gAy n6n.

3. Chfc nAng tlnh cAm x6 hQi.


Chrlc n6ng tlnh cAm xe hQi cria kh{ cOng cci lin quan
tr{c ti6p ddn sg dn dinh tAm ly xe hQi cria con ngudi. C'ii
gqi ld sqt dn dlnh ie hQi cci thd hidu Id sg nhdt trl giua tAm
ly cri nhAn vdi cA xA hQi, mi c0ng cri thd ggi Id "Srl cAn bing
tAm lj xA hQi cta con ngudi". VI dq: Ai cflng ham s6ng,
nhrrng v6n cci nhtng ngudi vl dau khd mA mu6n quy6n sinh.
Mgi ngrtdi dbu cci tlnh y6u d6i v6i td qu6c, nhttng cAnh h6n
loqn x6 hfi trong muiJi nem dOng lo4n (tfc D4i crich mang
vdn hda) cring khidn nhibu ngudi t6 ra thb o l6nh dqm. Cd
ngudi b! c6c chfng bQnh tuyQt vgng, bubn bd vl chqy chrta
kh6p noi khOng cci kdt quA. Cci nhfing ngldi vl nhung
nguyOn nh6n niy ng sinh ra mdt ch6 dua vb tinh thhn v.v..
Khl cOng cd thd xua tan nhung d6m mAy u tdi dci trong tAm
hbn hg, khidn cho h9 phdn chdn trd lai. Cu0c sdng tr6c trd
cria cri nhdn t6i lir m6t thl du: Bi quy IA ph6i hrlu, phAi di
L{i xe thb, ch6n ngga I ving H6c Long Giang, do qu6 lanh
hai chAn bi bqi nflng cii lAi phAi t{a vAo tudng, cd hic da
mu6n quy6n sinh, sudt ngdy chl hrit nhdm nhtng diQu hrit
bubn thAm nhur "Sdng hdt ngiy niry qua ngAy n9, trong lbng
s6i l6n n6i dau thttong, minh deo thanh grtom ddi ba thttdc,
khOng dbn ng nrldc quA hoAi dbi...", "Vdn sinh ciing g6c, sao
nd gdp thi6u nhau.,.". Ttti h6t srlc tuyQt vgng, rbi gap thdy
Khuydt A Thiry, thby de dirng thbn cdng "nhdt chl thibn"
ctlu tdi vd ctiu nhirng ngudi tdn t$t b! mdt nibm tin d6i vdi
cuQc s6ng. Khl cdng tqta nhrr 4g9n du6c nh6, d6 chi6u sring
dudng ddi cho chring tOi, th{m chl cho cA nhung ngudi mu6n
ch6t vl bdc sl d6 phdn quydt "6n tit hlnh" cho hg.

330

Qua sr,t quan s6t, suy x6t trong mdy nam qua, t6i di ldm
mQt so sdnh: Kh6ng cri mQt tAc phdm, mQt ca kh0c, mQt vd
kich ndi tidng niro, c[ng nhtr kh6ng cd mQt lo4i hlnh nghQ
thu$t, mQt hlnh thrlc giAi tr{ nilo ctrng mQt thdi gian mA cd
dugc nhiEu ngudi irng h0 d6n nhu v$y' crl ldy ldp hudn hgp
drrgc ndy ctia chring ta lAm vl dg, do stic manh nlo d6 t$p
trung trdn 200 t{n db kh{ c6ng cria 20 tlnh trong toAn qudc
lqi cirng mQt mdi tnldng, trong dci ngrrdi cao tudi nhdt l!'
?9, ngrtdi It tudi nhdt mdi 13. Ngudi d xa uhdt lA til VAn
Nam, H6b Long Giang, Di6n 8i6n.... Khl cOng de trd thAnh
mQt nggn dudc ldn, gid cao, hiQu tripu mgi ngUdi chi6n ddu
vdi sinh, lao, bQnh, nhttoc'

Mdt v{ dg khric: C:ic t4p chl vb khl cOng phdt henh ddn
dAu Ii moi ngUdi tranh nhau mua h6t ddn dti' Dibu dd ndi
l6n khi cdng ld mdt phrtong thfc s6ng mang phong cdch
ring, cci srlc hdp ddn l6n d6i vdi mgi ngUdi.

4. Hudng x6 hQi di vho qui phgm, ph6t tridn mqi


m6i quan hQ gifia con ngudi vdi con ng;trdi'
BAn thdn khi c6ng ld mQt hoqt dQng xa hQi cd sfc rdng
nhdt dinh. V{ dq: luyQn "NQi klnh nhdt chl thiEn" phAi
lbm theo c6c ydu llnh qui dinh, phAi chf y t6i sg ch{nh x6c
cira td thd dQng tdc (dibu th[n). Ngoli ra c6c kh{ c0ng su
lu6n tlb xrr6ng cric phdm chdt t6t nhu tinh tqa dtrdng tlnh,
khoan dung dQ luqng, bi6t ki'om ch6, luOn tU tu dudng, khdng
so do t{nh to6n nh6 nhen; bbi dudng tinh thLn tirp thd, quan
tAm ddn cdi l6n, kh6o rlng xrl trong e6c mdi quan hQ gitta
ngudi vdi ngudi. Cd thd ndi ndu ai ai cring ddn hgc khl c6ng
thl ti le ph+m tQi trong xe hOi Fe b6t di; dign meo tinh thbn
vA vln minh tinh thhn cta mqi ngrrbi ctrng drrgc nAng cao
thdm mOt brr6c nita.'

brrQc

331

Phu luc VI

LAM TFrE NAo nd rno THANr{


MOT KI{I CONG SU GIOI?
At'

(Ldi phdt hidu trorrg l6p hhi cdng "lolgi kinh ntr6t
chi thibn" tohn qudc t4i Lan ChAu thdng 6 rr4m lt B?)
Cric ban thfrn m6n!

Tbi mUdn nh&n rJip md I6p hgc ndy, phrit bidu m6t sd y
kiSn vb vi6c hc,c ktii cdng vA nhitng thd nghi6m sau khi da
lA m6t khl c6ng sd,
Nghy nay dibu ki6n hc.rc t.p tdt hon hin so i'6i t,,,tidr d{iy.
NgAy xua hqc khi cfing'uhl cci 3 con dudng la su truybn (rhhy

truybn), gia truybn vA trt hgc, vd dbu bang phtrong ph6,p


truybn miQng, tri ghi nho trong long. DAu tlrroc nhu ngiy
nay;cci dri cric krai tap chi, sach b5o vE klrl c0ng ciro ctic ban
doc tham kh6o Vi c0ng lAm gi cd HQi kh{ c6ng niy no, ndrr
cci theo hgc vdi thhy cung chang c<; srr lan luAn vb c6ng Iy,
thhy bAo sao trb liirn v6y.
Qua kinh nghiQm thrrc ti6n trong nhibu n6rn trdi ctia idi,
mudn trd thdnh mOt khl c6ng srr lArrr sdng dri tiirr chudn
chn cci dt ba dibrr kin co bAn drrdi d{":

1. Phei ccj cdng crJ tiAn (bAn iinh nQi khl r,goai phcing)

vtng

ch6c.

2. PhAi c<i kll nAng


332

tri liu lArn sdng.

3. PhAi cd c6c kiSn thrtc co bAn (bao gbm nhrrng kidn


thdc Ii ludn vd phrrong phrip tri liQu minh d6 hoc tflp dugc,
hon nta ccj thd vAu dung cd hiQu quA vdo vi6c chira vd phbng
b0nh).

Chl cd uhu vAy thi rn6i crj thd phrit tridn, phrit huy dugc
uu thd chua b6nh ctia kh{ c6ng, c6ng hidn cho s{ nghip bAo
vO srlc kh6e ctia nhAn dAn.

Khi c6ng cluoc ph6t tri6'n tir thtrc ti6n khi cdng lra tfrU"
ti6n ddu tranh v6i b6nh tgt lAm sAng cria dAn t6c T[ung
Hoa. Cdc hoc thuydt y hgc cd dai ctuoc b6t ngubn tir thuc
ti6n hhi cdng vh thrrc ti6n lArn sdng cria ngUdi ddi xtra, trong
cac tl.c phdru cria y hgc cd dai dbu crj trinh bdy rdt nhibu
vb khi c0ng vd bAn thAn ciic y gia nhiEu ddi de lAm phoirg
phti ndi dung cira klii c6ng bing kinh nghiOm thuc ti6n cta
minh. ''lrung y hoc vri khi r:Oirg hoc thdm thdu IAn.nhau, cri
m6i qurrn h cr/c kj' mit thidt. Tbi cho ring lA m6t nhA
Tlung y md kh6ng hidri khi c6ng thl chtra cti thd coi lA m6t
nhi Tlung y gr6i, nguqc lai m6t kh{_c6ng str IAm sdng mA'
kh6ng hidu Trung y crirrg kh6ng th6' drroc coi lA m6t khl
c6ng su dat ti6u chua'n (cirinh t6i cung chl m6i ld m6t khl
c0ng stl nita mua). Tir xtra ddn nay nhibu khl c6ng stt danh
tidng xudt thdn tit Tbung y, vl dg trong lich str cd ghi: Ch6u
Ti'6m Xuy6n thu6c m6n phrii Nga My thap nh! trang, Ly
Thidrr Ba thuOc m6n ph6i Chen khi vQn hinh, Bdnh Hgc
Iilinh thu6c mdn phrii Thhn hinh trang, Me fC Duong thuQc
m6n phrii Luc trr quydt, Hb Di6u Thbn thuQc rnOn phrii DQng
tinh c6ng, Hoa DA, Bidn Thudc, Ly Thdi Tldn v.v.. Ly luAn
khi cOng ld mdt kho briu ldn, do nhibu nguyn nhAn llch sfi
hhd.c nhau, phbn l6n n6i dung cria nci dd drrqc dtta vdo c6c

khf phdch "S6ng tr6n ddi ldm anh hirng hio


kiQt, cti chdt di cung phAi quli hirng", vir tinh thdn lu6n vttng
vdng, t{ch cgc lac quan. MOt con ngrrdi gidnh duoc lbng tin
y6u cria mgi rrgrtdi kh6ng chi a ch6 anh ta cd li luAn hung
biQn thuydt phgc ngrrdi; quan trong hon Id vl anh ta da cci
nhrtng hdnh dQng trong th{c td khidn mgi ngudi quy trgng'
vi6c lirm cbn quy hon ldi ndi,
dQng, phAi cd

(,..) PhAm nhung ngUdi tri hqc thAnh thi dbrr ld nhtrng
ngudi thdnh c6ng l6n vdo cu6i ddi, tit xtta ddtt nay crlng nhtr
trong hay ngoAi nudc, mgi danh nhAn dbu ctj tinh thbn libu
thin vd nghi lrrc ki6n crrdng bdt khudt, vd tdt cA nhrrng
ngudi giDrnh dtrgc thdnh trlu trorig su nghiQp dbu dd tirng
phAi c<5 thdi gian trr phdn ddu vd trAi qua hiSt bao gian
trrrAn. Til xrta ciic anh hung trAi qua gian nan khd luy6n,
titng trAi cAnh ngQ "Rbng m6c c4n girra sa mac, hd thdt thdu
gitra binh nguy6n, mOt khi gap ngey'sdm dQng, cOng thdnh
Nhdt chl thibn", n6n str nghiQp truyn v4n dqi, thAn thrii
phong chip crinh balr, t6m linh dttoc khoi th6ng, luyQn gi6i
kh{ c6ng bdo Xu6:r thu, dir kh6ng 6m chi i6n l6u urAy xanh'
Phdt huy Nhdt chl thiEn, kh6ng udng nrQt kidp ngudi' ccj
ngh! I{c hon ngudi thi mdi lirn n6n sg nghiQp hon ngudi"'

Chin cAu h6i chudn bi ctro bhi gidng


Cdc bdi glAng vb klrl cdng cung nhu cdc khoa

nuc

khdc,

phAi cci s1t chudn bi tru6c khi I6n l6p, trdoc kia trong qua
trlnh giAng day t6i rflt chrh y ddn vdn db ndy, nhdt lA khi
so4n bAi, bao giir tOi cung tU d6t cho minh mQt sfj cau hdi'
xAy dgng cho mlnh nr6t thdi quen cta ngudi llnh, kh6ng
d6nh nhitng trAn drlnh mir chua cci sg chudn bi trrr6c'
338

1. DZr xric dinh rO muc dich grAng d4y hay chtta: Hoc sinh
cri I6p sd, trung vir cao cdp, c6 trlnh dQ khdc nhau d nhiEu
tudi tric khdc nhau, nghb nghiQp kh6c nhau, nhu chu kh6c
nhau, vAy phAi cd g6ng hdt srlc dd th6a mdn dttgc cric y6u
chu vE cdc mdt.

2. Da xric dinh 16 phrrong phrip giAng dqy hay chrra:


Phrrong phrip giAng day phAi drra tr6n co sd phd cAp mA
nAng cao, dudi su chi d4o ctia nAng cao md phd c{p, dga
trn nguyOn t6c chi d4o dd mir di tir n6ng ddn sAu, ldm cho
that de hidu, n6u nh{tng vi du thit phong phri, sdng d6ng,
thf vi, cci hinh trrqng, di d6m, ditng giAng d4y td nh4t, gAy
bubn ngu. Mu6n chdn hung Tlung Hoa, trtt6c hdt phAi ch{n
httng minh, trt6ng th6 ndo thl linh thd dy. Ldi ntji phAi kh{ch
16 dttgc tinh thhn mgi ngudi, trang bi tinh thhn cho cdc hgc
vi6n, lPrm cho m6i m6t hoc vi6n dbu cd thd tu nang cao tr6n
co sd v6n cci cta minh, vi thu drroc nhirng hieu quA nhdt
dinh. Mtr6n cci drtoc su n6ng cao thi phAi c<1 duoc nhrrng sg
bbi dudng tinh thbn til noi c6c ban.

3. Kdt cdu bdi BrAng, girio trinh, sAn luyQn da thlch hgp
hay chtta.
4. Lrtong vAn d6ng da thlch hqp hay chua.

5. DOng tdc mdu d6 chinh x6c hay chua. Theo kinh


nghim c6 nhAn t6i, chting ta cci thd tAp tnr6c tdm guong
l6n dd tu udn n6n cho mlnh.
6J Cdng Iy cia minh d6 nhubn nhuy6n, nrii ndng da luu
lorit hay chrra. Khdng dtroc doc theo srich, phAi doc nhibu,
doc thu6c. ''Doc s6ch trdm lhn kh6c hidu vdn chrtong". Cbn
phAi tich hiy cric tri thrlc theo cAm t{nh, ndm vtng cric c6ng
ly vd dac didm vb ng6n ngt vi thuAt ngrt kh{ c6ng thl "vdn

chudng trong bgng mdi cti thd ph6t 16 hdt ra ngoii'.

7. Ldm ndi bflt nhfrng didm quan trgng, phAi lim ro


nhtng didm chri ydu trong gi6o trlnh dd nit ngdn thdi gian
day.

8. PhAi xudt phrit tir thgc td cria hgc vi6n, xudt ph6t tit
nhirng tdi liQu thtrc t6, khi giAng phAi ngin gon, sfc t{ch,
chd nhrr crii bao chdn vita ddi vita th6i cria Vuong D4i
Nrrong. Kh0ng drlgc k6o dni budi grAng, n6n nit b6t thl gid
dd ctrng cd bii hgc co cho hgc sinh.

PhAi md rQng phem vi hidu bidt cho hoc vi6n.

YOu chu vb t6c phong ddi

vdi ngudi thhy khi cdng

1- Hidu bao nhi6u ndi bdy nhi6u, chd nOn b6c, phAi thrrc

sd chu thi.

2- Ddi xfi thinh tdm, thdnh thrrc v6i mgi

ng"trdi.

3- PhAi khOng cd tham dgc, Anh hrrdng ddn ngudi khric.


4- Phai ldy nhAn nghia ldm trong, chd b6t nqt mqi ngubi
khdc.

5- Phei c6 cdt crich kh{ phrich, hoc tdp ba tinh thdn l6n
lh:

cta cp Khuydt

a) Tinh thhn y6u nudc, tinh thbn dAn t6c vi dai;


b) Tinh thAn bdt khudt vl d4i;
c) Tinh thhn hdt lbng phuc vg nhAn

dAn,

6- GiAng day phAi nhAn n4i, tl ml, chudn bi girio dn chu


drio, giAng giAi b&ng ng6n ngrl qubn chting.

tii

nAng crier mlnh.

8. Ldm rn6t dibu vui cho ngudi khric crlng c<f thd ndi lA
de bi6t phUc vU nhAn dAn nhrr thd nAo.

9. PhAi lim guong cho mgi ngudi, chf y ngoai hlnh vd


ldi 6n ti6ng ncii cfia mlnh, grgng ncii phAi vang, phAi cd
nhtrng y6u cbu chet ch6 vdi bAn thdn, ch6 y diQn mgo tinh
thhn vd khi chdt cfia viQc luy6n c6ng vd ddy cdng, phAi cd

tinh thAn tr6ch nhi6m ddi v6i mgi ngudi.


10. Ditng ki6u ngpo, t{ cao, trt dai, n6n khi6m t6n cdn
trong, dodn k6t vdi moi ngudi.
1l. Lay nh6n nai lim trong, cci nh6n nai thl m6i y6n ldng
dttoc, dhu t,o cci thd chrla dugc nhtng dibu thi6r he khct
chfa, dci ld y nghia chri ydu c0a vi6c luyQn kh{ cOng.
12. PhAi hoc tdp khdng ngitng, khong ngirng nAng cao
trlnh dO vd, c:6ng lgc ctia mlnh, kidn thric phAi rQng, khOngl
ndn cho rlnlg minh cd thd phcing khl thl phrfng khf lung,
tung. Ndu nlru vAy thi ban chl la mQt c:ii dngbom md th0i.
Ddi ;6i cric li luAn cc, bAn trong Tbung y vA cric ly lugn crla
khoa hoc nhin -thd khong phAi chl bi6t nci lh nhrr vAy mL
phAi bidt cA tai sao l{ nhtt vAy. Girio srr Tibu Hgc SAm ndi:i
Cd t6i hon 40 b6 rndn khoa hgc c<i li6n quan t6i khl cOngr;
bao gbm cA cdc mdn hoc tg nhi6n vi khoa hgc x6 hQi nhu
y hqc, vAt ly hor:, diQn h,qc, hcia hgc, sinh vAt hoc, giAi phAu
hoc, thi6n van hoc, sinh lj vAn dQng hoc, tAm ly hoc, dibu
khi6'n hoc, hO th6ng hgc v.v..
Cant TLtc 6"1987

7. Ditng cci dua nhfrng ll lugn v0 can trong cdc srich khl
cdng vd cric s6ch v6n chrlong cria.ngrrdi khric dd khoe khoang
340

341

trdi. Mni ddn khi crich dAy 20 n6m, thhy cing db dQ crla

lor cu6r sAcH


Tudng nhd An srl Khuydt A Thfiy.
Thby Khuydt A Thriy - mdt khi c6ng stt kiQt xudt drtong
dai de til trbn rrgdy 11 thAng 6 nam 1982. Nhung, ng cddi
cira An sd, ldi chi day An chn cria 6n su, nhrlng drtdng tay
chl ddn, tdm ldng t{n tqy tri bnh phgc vq nhfin ddn cia
en su, khi6n t6i sudt ddi khOng thd qun duoc.
An su tsrhuydt A Thty sinh ngdy 4 thring 11 nam 1919
trong mQt gia dinh bbn nOng tai Vi Dttdng, huyO:n Tb Cheu,
tinh Giang TAy, An su phAi sdng qua tudi du tho trong cAnh
nghdo d6i bAn hdn, ndm ln 7 tudi vi nhd nghb,o kh6ng dri
kd sinh nhai nOn phAi IAm su khd.h4nh trong chira. Ph6p
su D6 Thu4n Buu, srl td cria chila Thidu LAm Phuc Kidn da
nhQn chri tidu Khuydt A Thriy ldnl db dQ vd IA nghia tt. Til
dcj chf tidu Khuy6t A Thriy dttgc ba r.'i thibn ;srt thuQc ba
ddi d chira Thi6u LAm Phric Ki6n diu cl6t vh nuoi drldng, dd
ld su thrii D6 Dicn Buu, srl c6ng D6 Thbn Butu vi srr phg
D6 Thufn Brrrr. Dttdi srl truybn day hdt lbng; cua hg, trAi
qua sU rbn luyQn cgc kj'nghiOm kh6c:, sau 18 nim rbn luy6n
gian khd, thhy Khuydt A 'lhtiy, da lrryQn duoc tuyQt ki thhn
c6ng. Ngay hic ph6p su D5 Thu{rr Brru viin tich, tho 87
tudi, thby Khuy6t drroc mAt truybn ri6ng bi quydt Thidu LAm
khl c0ng "NQi kinh nhdt chi thibn' trttdc tba seir.
M$c dt cci tuy6t k!, nhung dttir'i thdi th6ng trf phAn dQng
thhy Khuydt de phAi mai dan.h dn tich trong h<rn 30 nam
342

minh dx chtra tri thhnh cOng nhibu lhn cho cric bQnh nhAn
m6c b6nh hi'm nghdo thi bAn linh d4c di cria thby m6i dhn
dhn duoc mgi ngubi bidt ddn. Tlong Dai crich mang vdn hda,
mAc dir bf de doa tt t6i, thhy vdn duong dbu v6i mgi de dga,
hdt lbng crlu chita cdc chirng bQnh phric t4p nan y cho d6ng
dAo cric thng idp nhAn dAn, vd d6 thu drroc nhtng thinh cdng
v0 cirng l6n lao, dtltlc moi ngrrdi mQnh danh ld "thhn yn.
Tbi da theo ti6n su tr6n mddi nam, vi hdt srlc cAm phgc
phdm dfc crirr thhy. Thhy cci tAm hbn rdng md nhrrng rdt It
ldi, chdt phrc trung hdu nhrrng dhy nghi lgc, ddi xrl vdi rnoi
ngUdi trung thrrc thing th6n nhtrng lai blnh di d6 ghn, t{nh
tinh cdi m6, cci phdm chdt. cao thuqng, quang minh l6i lpc,
crr6c s6ng giAn di, cci drrc t{nh cao dgp In khdng thinh kidn,
hgp hdi, drtoc mgi ngUdi ktnh trgng vA. quy rndn. Tlong hon
nrla thd kj', thAy Khuyl hdng ngiy luydn cdng tir l6c gf,
gdy, hdt s,Jc kh6c khd. Thby l6y lbng tit bi lnm dhu, ddn ti6p
moi ngrrdi nhi6l tlnh bdt kd thdn so, dia vi cao thdp, kh6ng
bao gid tit ch6i m6t ai, th6a min y6u chu cria tdt cA mgi
ngddi, khOng nhtng bdn tay thhn dieu ctia thby d6 dem
Iai cu6c s6ng cho bao ngrrdi md cbn khOng hb ldy mQt xu
cua bat cf ai.

Sinh thdi, thhy duoc phdi vin c6c nrl6c M!, Italia,
Oxtrdylia, NhAt, v.v.. tdi Thttong HAi mdi d6n nudc ho lim
vi6c vdi thu lao cdc hdu, nhrrng th6y da cudng quydt tit ch6i.
Thhy tirng ncii vdi tdi ring: Thd thi6u t6i t4i Hoa Long (noi
h6a thi6u d Thrrong HAi) chrl' quydt khOng dd nhung mQt
truybn cria cha dng truybn ra nrldc ngoii, thhy de bidu IQ
343

l]i

khl tidt. cao thugng v0 [inh thhn y6u nrl6c cta dAn t6c 'TYung
Hoa. Bic An stl hibn tri6t Khuyt A Thiry ld tdrn grrong, ld
id4o srr cao cb cfia cA cuQc ddi t6i.
Sau HOi ngh! trung rlong lbn thf 3 khcja I 1 cria DAng,
di sAn v6n hcia cria den'tdc m6t lhn nua duoc coi trong, nArn
19?8, vita qua tudi hoa girlp (trlc 60 trdi), thAl' I{h'rydt A
Thiry nhu duoc trd l4i, thdng 6 nam dci thhy dudc t,hbng
nghidn crlu Tlung y thuQc Hoc vi6n Tlung y Thuong l{Ai
ch{nh thrlc mdi ra cQng t6c. Tlong khoAng thdi gian dci thhy
vd con trai minh ld Khuydt XAo Can cirng vdi c6c db d kh6c
de hgp tac v6i cAc nhAn vi6n kf thuAt LAm NhA C5c, TrAn
Hrin Xuong v.v.. thudc c6c don vi nhu Phdng nghiOn c(u
Tbung y ThdQng HAi, Dai hoc Giao th6ng T'hitong IIAi,
nghiOn ct?u thinh cOng vb c6c hiu tlng dAc di khdc hAn vdi
cdc tr4ng thrii sinh ly th0ng thudng do "Noi kinh nhdt chi
thibn" khi cOng sAn sinh trong ccr thd ngrrdi, da phat hiQn
thdy trong quri trinh pirrit c6ng hhOng nhitng c'j khA nang
diEu khidn cric ph6t xA quang trl, md cbn cci thd dibu khidn
drrgc cA cudng dQ bdc x4 hbng ngoqi vd tinh trang phAn b6
d bb m{t co thd cfia bAn thAn minh, di sAu xem xdt vb cd
sd sinh Iy ctia nQi khi ngo4i phcing, da khdn'r phri ra sil lan
truybn qua kh6ng gian cia "ngoai l<hi' vd t{nh chdt crla
"ngoai khi", da d4t nbn mcing vtng chic cho vic nghidn crttt
vb cdc hiQu ring nhin thd, nhd dd de ldt b6 hoan todn chiec
v6 ngodi t6n gi6o, mO tin, phir ph6p phir thriy cria khi cdng
trong mdy nghin ndm, d6 md ra mQt trang sir m6i cho lich
srl nghiOn crlu khoa hgc kh{ cdng.

cung vdi nhilng ngUdi c6ng tric vdi minh, da lbn lugt' duqc
ding trn "Tir nhi6n tap chi", 'I(hl c6ng t4p ch{", "Thn y
du(Jc tap chi", lrong bQ srich "tung Quilc b6ch khoa todn
thrr" cung cci ghi l4i nhfing thAnh quA nghidn cfu dy. Nhtrng
nghicn cfu lrhoa hgc dy d6 chidm duoc sg coi trgng ctra gi6i
khi cOng vi gl6i khca hgc kf thuAt trong vi ngoAi nu6c'
'llh6ng 6 tiam 19E1, theo ldi mdi cfia SAn v$n dQng cOng
nhA,r khu Dttcrng Ph6, thAnh phd Thuqng HAi, thhy Khttydt
A 'l'hriy tr"uy6u <lay c6ng khai "NOi kinh nhdt chl thibn" cho
ir.r: llip irudrr luy6n, clent nhfrng bau vQt bl quydt cOng bd
lh.-r moi ngiiti, mtrc dich ctia thby ln dd ti6n thdnr m6t budc
rrrrt roirg phAt huy v6n quy dy, nhlm dem lqi hqnh phric cho
nliSn dAn ThAng 4 trirn 1982, Uy ban thd thao qudc gia d6
riualr vicled vb rihitng cAnh dac sdc nhdt khi chi dao luyQn
,:ing uria nhA hibn tridt Khuy6t A Thuy vd da chidu phim
vitlt:6 .ltj cirr:r car: dbng chi l6nh dao nhd nudc xem. Chinh
grrra lrrc nha nttde tranh thir cdp t6c dd khai th6c "NQi klnh
r,li,ir t:hi thi'dn" vb nhi hibn tri6r Khtrydt A Thtry dang chudn
h' viet sdch cl6 ghi l4i mQt c6ch dby dt c6ng phu "NQi klnh
',tiir, clu thien", thi 6n sd Khu)rdt A Thr-t3r dQt nhi6n bi ddt
,,irclr iuAu triio va rbi b6 chring ta. An stt ta thd khidn chfng
id rrlnt ili n;,11. n$idi cha hibn, nrQt ngtidi rhhy nghim kh6c
mil 'su5t dci irhong thd nlo qir6n' Song s;,1 phq Khrr3'dt A
'j']rLir' .,d r:6119 phdp "NQi kinh nhat chi thiOn" dc ngrroi dd
lLii cllr r-li ve-\o sr'l siLich. sO cldcJc trhftn r0ug vd deul iai hanh
l,irrir' ,:ltr, rrlrri.r tJiirt.
liruy kinhyu
lr1 1,r;1 triliii,;ir:g hOrn-r'a Ji, thhy Khu',it.,
"r
cirri l,lrirri L,irrh cho l:Itri llgudi, ugudi da ilruc hiQn dring ldi

Nhtrng luAn vdn khoa hoc cria hibn tridt Khuydt A Thtiy
345

344

Mu6'n tu minh

+ Rfl b6 moi bQnh tQt


+ C6 thdn thd trr{ng ki6n
+ C6 tinh thAn minh min

o "Mudn

diing chfnh bAn ng6 con ngudi


hoirn thi6n khi chdt con nguli"

cld chrta benh

vi

7taq, dAra u64 ti a6.el. :


KHOA }IOC TTtAl] DOI THAN THE PHUONG DON{;
Tu sdch g'i6'i thi6u t,t\ .truy|n rlilt t:6.c phu'ozts'
;thtip tAp luy0n cltAn truy6:n ria tac m(trt pkdi l6tt
nhAt i' Phuztttg' DOng' iTs'ung' {}uitc, An DQ, N}l;ir
$An. YiAt Nam...)
Tfi sdch cdng hi6n cho ban dgc nhfi'ng cudn
sdch dd daoc ki6m nghiQm vi chgn loc khdt khe
theo cdc ti6u chudn :
o Phi hop vti'i ddng d;to qu;in
ch

ul.g

t Hieu qu;i nhanlt, 16 rAt


. Tiic rftr.rrg' kien toin khi cha't
tnijnh nte
o Biio d;int tn toi\n. tin cti.v clto
;tg'ud? luvFn tAp, khong x,'i.i' .r'it
rzic rrrrdlg' hop sai lech.

p!;;in tic

Jung'.

DAy lA nhfi'ng sdch k? ho.p tinh hoa gifr'a cd


truydn vit khoa hoc hi6n d4i, trinh bdy ddy drt vd
chi tit, c6 If IuQn khoa hgc khdc tri6t vit tinh t6.
KHOA IIOC TRATI D(iI THAN Tgd PTTUONG DON(}
:e rHAN DUqC CHO M(.)] NGUOI.

Trong "vAN TICH NHa:r

cui"
Trrrorrg Quan Phbng viei

Di ngd chi tAm, sri ngzi c:l'ri khi.


thfch ng5 chi th0.
cdng ngi chi tAt,
hA r'5ng nhi baL tifi y4n!
Tam dich

,i)iirif lliitt r'tlt irii. ^'iiii'rr rilri r'.,,.


l,;trr'ji lii:* r ', j 1' .
(l(' i'()/i.g j)li,i
."ri,,

lt,

it tlirlttl

i)('ll.1l /.il

.ir',

r'ii,, i,,i.

/,i'tiii rii;,r'r'

'

DAy chinh in ioi giAi thfch sric tich ve

KH{)A HOC TRAU I)i)T THANTHd PHU{)I']{] DO}I{]


Chd thich anh
Quang canh Con LuAn - Trung qu6c
:

You might also like