Noi Kinh Nhat Chi Thien
Noi Kinh Nhat Chi Thien
Noi Kinh Nhat Chi Thien
n>
XI
F
:uJ
>z o
fh
v5
tap.
Yrz
H'(1u
,s+
pF
Srk
f4
''H Z
H
1.fifi *
#z
',0'v
rld *
fl'Q,
F-z
SU'C; KUt)lrt
rrAy r4p
t,A \zAN(;
LUyirN r{r{ f { lC}N{;
r#ff##f;ffie$
ffi#tf#ff#
nlnrrtra'
I
#s
l-'n
-'l'hii khi
a.
,<(
=,
.=
OQ
z
4
a'
i11
)(
:/
iilti
Tibn Hgc
T*
,,[s
?*
A
I
ffi
lich
stl, thfiy, td
lit chita bQnh kA't lryp udi phbng bQnh, khidn con ngudi phqc
hdi t6t st?c hhde, nan ctuqc coi ld' budc nhdy uqt thrt ba...
Nhutlg udn. tl.E khdng chi ta dilng d ddy, nghia ld' hod'n
toim klt6i plruc stic hh6e, ntd' cdn c6 kha nang tqo cho con
ngudi ntdt nang lttc cao nlt(it, phat huy hdt ntqi tiEnt. hlc cia
n(t. Xila nay tlbu n6i khi. c\ng co thd db cao tri trtc. O nuoc
ta (Tfurtg Qu6c) hiQn nay, da xudt hiQn nhung hhi rnng d6,
dibtL nit1, co thd tluic ddy
bin
S&m
phat huy tibnt luc iltArn rit|t btroc ttt6i, rtit Ich loi cho xa hOi.
iy cAng ld budc nhti.y uot thri tu ci.a y hc.,c. \'hqc thtt tu tit
y hoc
ub
qua
nfit trant
nhdn loai, con ngudi tlgitl, nuy' da litnt chti duoc ninh, db
cao tibnt luc cia nin,h, hhidn clrc cudc cliti ngay nt6t tdt dqp
thnt, nlutng chua phdi da hE't nta nrci ld thent nt6t ldn cach
nlan.g khoa hgc, thnt
'I'hect
bdo"
Thhy VtJong ThrJy dnh le dC til chAn truybn c0a nha khf
c6ng ndi tidng Trung Qudc, cu Khuydt A Thiy, thhy Vr/6ng
ld ngLtoi Hbi tQc, quO td o Son D6ng, nam nay SB tudl, xudt
thdn ld thd gia vo thuqt, tit nhd hgc "Tdm'f h,rc hgp', quybn
voi thby Ma Hidu hlgec ngudi Hodi DiQn tinh Hd Nam. Ndm
1949 6ng tham gia GiAi ph6ng quan nhAn ddn Trung Qudc,
da ttJng ldp cdng, drlqc khen thudng nhibu lhn. Nim tgSB
bi quy sai lA phAi h0u, 6ng da s6ng cuilc doi ',ngtldi chdn
ngUa" 3 ndm d Bic Dai Hoang, ch6n bi tit vi fni ndu noi
do q[a lanh. Nim 1963, 6ng may m6n g{p cU Khuydt A
1'hily, cr,r Khuydt dd ch0a khdi chin ctro 6ng bbng khi c6ng.
TrJ clo 6ng t6n cr,r Khuydt ldm thhy, sau hdn 20 ndm hpc
tqp khd luy$n,6ng di ndm vrlng tinh hoa tinh triy crla c6ng
phdp "NQi kinh nhdt chi thibn". Khe ng so do danh lgl, 6ng
JA truybndaynhi6tt)nhchot'$pg clAo qudn chring c6ng phfp
'Thidu ldnr khi cdng nQi klnh nhdt cni rhibn,, vA hAng ngh)n
nguoi de dUQc ch0a khdi bnh. Trdi qua trdn 20 ndm t)m
tiri, tidp thu tinh hoa c[ta "Tdm y lUc hgp', quybn,6ng da
tdng kdt nOn bQ 'Nhi$t thAn phAp,, vii ,'NQi k'inh trEm trang
c6nE". l-{dn 4 ndm qua, ddu chdn cria 6ng In khip ThrlQng
Hai, ciang T6, Bic Kinh, Ftd Bic, An Huy, $on TAy, Thanh
Fldi, Lidu Ninh, F{b BEc, Thidm TAy, Canr Tilc, v.v.,. Theo loi
mcli, 6ng de bbi dudng hudn tuyQn lrirrg trdm l6p hgc, t{
dqy tr6n mttdi ngh)n hQc vi6n. Thtlc ti6n chttng minh rbng,
du6i sU truybn day hdt minh vd khdng ddu t0 cua 6ng, nguoi
m6i hgc chi luyQn tqp c6 [t ngdy di c6 thd nhqp vdo trqng
thAi "d6c kh(', tr6n duoi 10 ngiry dd n6m dugc ky ning
"ngoqi khf nQi lhu", "nQi khi ngoqi ph6ng'. Ddn dAu 6ng
c0ng dLlQc quAng dqi quan ch0ng - dic biet ld nh0ng ngUoi
ydu chuQng khi c6ng - hoan ngh6nh vir qrly mdn.
Trdn co sd "Thidu LAm khi cdng ngi kinh nhdt chithibn"
(quydn so cdp) xudt bAn nf,m 1987, ch[ng t6i mdi thby
VUdng ThUy D'inh vidt tfr6m quydn ndy v6i nQi dqng rdt
BAN DQc
Khi c6ng ld mQt khrii niQn rdt xa xua ma cung rdt m6i.
C6ch dAy hAng nghln ndm, ngrrdi D6ng phuong de bi6t
vdn db ndy, trong nhttng srich cd nhrt "NQi kinh", "Nam hoa
kinh", v.v., d'rOu cci db c{p ddn. T\ry v6y,vl nhibu $ do chlnh
d6ng, tdt cA sg thQt vb khl cdng l4i drroc ddu k{n sau nhitng
brlc mdn thhn bi, hhu nhrt c6c ydu llnh chAn truybn chl drrgc '''
truybn miQng cho mQt thidu sd dQ trl dugc chgn lQc nghiOm "
.
ngat.
'
..,
O Vigt Naru, bdng b4c sau nhfrng cAu chuyQn cd t{ch, sau i,
Nhung cai gi cdng crj thdi didm thich hgp n6u lA sU th$t.
Thqt may, trong thQp nin ghn ddy, khOng chi c6c qu6c giai"
c<i truybn th6ng nhtr Tt'ung Qu6", Nhit BAn md cA nhfrng
crrdng qudc khoa hqc ki thuft hiQn d4i nhrt PhAp, Drlc, Mf
i
11
10
__-.r_*
ta crlng lAm dugc, vl thd rrdc mong cta chring t6i lA gdp mOt
ngqn gid nhd bd vAo vi6c hlnh thAnh phong trio luyQn tSp
kh{ c6ng d Viet Nam, ng6 hbu nAng cao th6' luc, tr{ tu cira
ddn tOc mlnh. Mudn vAy kh6ng gt bAng hay tich cr/c hqc h6i
kinh nghiQrn cria cdc ntl6c kh6c, thOng qua s6ch vd cria hg,
tit dd bi6n so4n tAi liQu, dtra ra nhung c0ng ph6p s6n ccj
trong dAn gian phir hop vd ui hiQu quA v6i ngrrdi Vi6t Nanr.
Vdi suy nghl tr6n chring t6i manh d4n dich cu6n s6ch nAy
dir cdn nhibu h4n chd, n6u bAn dich cci nhung sai scit kh6ng
tninh kh6i, xin ban doc gcfp y chl gido.
BAn dfch ndy khci cd thd ra drrdc n6u kh6ng cci srr girip
dd ban dhu ctia c6c 6ng Ly Van Kh6n vA Ly euAn. Chring
t6i xin cAm on sU $fip do chAn thnnh dcj.
Sau 3 cu6tt "12 thti didnt h.u1,Qt khi c6ng,',,,Cdnt
nang chta bQnh bdng hlt[ c6ng",'Thi6u Ldnt nQi hinh nhfit
chi, thibn", chting tOi s6 c6 ging gi6i thi6u vdi cdc ban doc
yOu thlch khl cong nhttng tdi li6u cta cdc m6n phrli khric
nira, dd cdc ban cci dip ti6p cAn vdi rirng dai ngdn khi c6ng
cria Tlung Qudc.
I{ohng Thrii
MUC LUC
TtaPg
27
92
35
37
39
42
49
44
46
62
64
69
t4
2l
64
66
67
OI
100
103
102
69
70
72
ti)
110
74
115
'76
11?
78
119
79
Chuong Vllt. Kim Cang trang (Kim kO dQc lQp trang)' 120
lO
b6o nguyt
tf
c6ng)
105 107
L2t
12l
83
83
123
84
t24
85
t25
7S
80
85
t22
125
126
87
BB
r27
86
16
93
96
98
126
128
129
L?e
I29
l7
,i:'
r29
B)
130
h(t nap
khi)
131
IUA
,157
I.
133
160
134
162
135
164
135
136
138
139
Bdi
139
'ngoai kh["
Nhung diEu kj' la qurii di
r32
155
131
138
Biri B. Khdu xi
Bdi g. Thit lorft nha
Bdi 10. Nhu Gidp xa
BiLi 11. Cdn tdy li6m
1O1
t37
141
t4r
r42
143
144
t67
178
//. Thu4t
214
225
140
140
t57
cUtI vE col.Ic IY
242
1B
l9
Nhrtng nghi6n
cfia kh{ c6ng
cr.1u
Sqf
IL
273
Citc.
301
Phtl luc 1//. Anh huong cria ngoai khi khi cdng
''Nhdt chi thibn" doi viti chfc n6ng
mi6n dich cira chudt bach.
ff
lrd khring db
khf huydt, tAm phd tnldc vd sau Lhi
luy6n khi c6ng.
Phu luc V. Nhrrng linh hoi tdm dSc qua thuc
ti6n khi cong
Phu l4c V1. Lirm ihd r'Ao d'tld liranh m6t kiri
Pht4 luc
316
cOng
su gi6i
261
320
328
332
342
Tluug Hoa ccj rdt nhibu mOn phdi kh{ c6ng. V phrtong
phrlp luyn cdng, m6i rndn phrii dEru cci c6i hay ring; kh6ng
chi cci srr khdc biQt cuc ldrr girra cdc mdn phrii khi c6ng Tbung
Hoa, mir ngay trong cirng rnQt mdn phrii cung m6i ngudi
mdt vd riOng. Day ld srJ kh6c hga phong phri llch stt ddi lAu
cta m6n khi cdng Ti'ung Hoa vi cring lA sg tdng hgp th6ng
nhdb cdc y6u t6 vb m6i trudng dfa ly vd nhAn thi6n hgp
nhdt.
"N6i kinh nhdt chl thibn" cOng phrip ln thudt luyQn c6ng
ri6ng cria chira Thidu LAm d Phric Kidn Tlung Qudc. C0ng
ph6p nAy dttoc sAng lgc, bd sung trAi qua mtldi mdy tribu
dai, trong hdng mdy trdm nim qua, dd trd thdnh mQt c6ng
phdp thrrong theng duoc gi6i v6 lAm suy tdn. COng ph5'p nAy
kh6ng gidng Thidu LAm dQng cdng, cung khric vdi Thidu
L6m tinh cdng, mi ld mQt mOn phdi dQc d5o bao gbm c6c
c6ng phdp dOng c6ng, tinh cOng, "c4nh k5i", "kf klchn, v.v.
C6ng phrip "NOi klnh nhdt chi thibn" phong phri da dqng
phuong phrip hudn luy6n crlng d4c biCt ki la. Mac di trong
hudn luyQn khOng nhdn mgnh vic nhfp tinh vA tht ]t'
2t
20
nht/ng doi h6i hd-t siic nghirn hhdc v srt chinh xdr: cia t11
thd td tni6c sau c(ia tiing dong tdc. Cong phdp n.iy cti
thd lihoi thirng }cinh lac, dibu chinh l<hf huyet trong co th'
con ngucri khien cho 6ut drlong cAn bang, phti tang dibrr hda,
nhd dcj dAn ddn td.c dung phbng chrra ir6nh. tAng stic kh6e,
kdo dai tudi tho va hhien tinh, i<hi, t.hiin, h/c curig hop nhat.
Kin tri ren luy6n c6ng phdp ndy, cong clei trinli do t:ong
phu sd theo thdi gian nra ngdlr c.lng thAm trdu, khong nhlrng
ccj thd "ngoai khi nari thu", tich luy "n6i l<inh", nra cirn ci
thd "n6i khi ngoai phring" dd <lao d6n chtta benh cho b6nh
nhAn. "Khi ngoai phdtrg" cri:r cdng phr1lr ndy cci hieu qrra rtit
trong vic tri li6u cdc bdnh chdn thrtrlng r,'i: xr/ctng, thhn
kinh, n6i khoa, v.r'. cung r:dc b6nh nan )' l<ir:ic.
th6',
Nguy6n tdc luv6n r:6ng: NIoc r'6 trong dat, tang liinh trong
LhAn, luydn hhi ncri phir t,ring, vn tiep t.hu dinli drrdlg c:ira
trdi dat.
"Ndi hirrh" tlong "Niri kiuh rrhat chi thiiin" ld nAng luong
hoat ddng tlong co thd, lA co sd vAt chat cia hoat d6ng sinh
mang, la iibnr ldc an nau tlong r:o tlie con nguci. "'Ihii:n",
chtr Phan nghia lA an dinh, gat b6 ciic tap ni6m "Nhat chi"
nghia ld tlong cltra tlinh lrrl'e1.,
nhat thiel phdi cij sd
"Ur.r*
hudn luy6n dac bi6t vd cci tirrh ruau ch6t, dcj ld su ren lu).tr
ban ddng vA 6n ddng cci hO thong, cci quy ludt cta rurrdi
ngcin tay vd nrttiti ugcin chAn. I\'frtili ngrin tay vi nll(iri ng(in
chAn chfnh li. noi khrii dhrr r.i clr6 lidt thtic ctia 12 chinl
kinh trong co th6', stl llan ddng(t) cia ngc5n tay vA eln ddngt2)
l.
-l;ry
cr'ra ngrin
"Thieu LAur h.hi cong nQi kinh nhdt chi thibn" do ngrrdi
i,hhy da khudt, cu l(huyet A Thrly, truy'6n d+y' CU Khuy6t
A Thi1, la ngrrdi Giang'Ib, Ea dinh nghdo, nam 7 tudi lem
chf tidrr, 6ng hoc v6 thuAt r,'oi srr D6 Thuqn Bttu tqi chila
'I'hi6.u [,Am Phfrc I(en vd dat d6ri chAn c0ng tuy6t ki vE
clii thib'". Thdi t'a1'giir luflt nhi chia nghiem
'Noi i<irrli
'lirit
ngel,: c:6ng phdp l,i tnrybn ktrdng dtroc tnrybn ra ngoii, tdt
t:ir rn.ii di)ng tAc, r:6ng ly chi t'ruybn bing uriQng gitla thhy
,, 1 1f ir, dr5,bAng d6ng tAc vA ghi nlio trong ldrlg(t),do drj rdt
it nguiri hidu nrji c6ng ph6p nd.v. Suu giAi phcing cq Khuydt
tlA nrrJ ciia nhAtr clb cl tlul''6n tlay c6ng phap "NQi trinh nhdt
r:Iii thiOn" in6l qucic b6u bi chdtr vui tr6n tlam nanl nay
nr6i tltlrlc Lruybn clay rQng rAi , ldrtr phfc cho dAn vi drrgc
rrhiin tldn ca ngoi.
22
l.
llgrrf
in
"Ndi kinh tram trang c6ng" li c6ng phrip so cAp cria ,,N6i
klnh nhdt chi thibn", kdt hcrp giira rnon "NQi kinh nhdt chl
thibn" dOc d6o vdi rlOn v6 thuAt n6i gia quybn Ttung
Hoa.
Qua thuc ti6n, c6ng phdp nay cl6 drroc nang cao vA hinh
thAnh nn d6rig tinh cOrrg h6 ti.o nhau, khiing chn thri y,
ldy
Itrc dAn khi, cAnr giric d6c khi rnau vd ddy, kh6ng ccl
nhung
bidn cd sai lOch, khien ngirili nr6i hoc dC tiep thu, do dd
dtroc
gidi khi cdng i:oi tr:ong v.i duoc <l6ng dAo quhn chring khen
nggi.
cci
tinh, Tinh ld co
16
sd,
Lirc thu lirc ptr<i'g, I{hi lrrc gap d6i, Hai r'irt darrr clArn.
Khi ttlc nhu sinh.
24
Hrru hinh vO hlnh, Theo khi sinh h1c, VSn dung ph6t huy,
NQi thong kinh lac.
Ngo4i thoug i,i phu, Khl th6ng cdt. triy, Xuong khdp tg
thdng, Xrtong cring gdn kh6e.
Ban dOng ngcin tay, Dibu dQng dby dri, Khi thOng
kinh, Ngu phti lqc t4ng.
cdc
tlL6,
Dt thd
uQ.n
hli{,
Tud,n hod,n
nlttt thttitng.
Di klti
ttr.6i
IIiiu, )tirLtt. uO ltinh, Lttc tity )tlti sinh, Pltd.t huy uQn d4ng,
Ndi ldrz hinlt lac.
25
Ngogi tdu bi t'.ng, Khi tdu. c6t tiy, Cdt tiat tu thong, C6t
hin cI.ru kin.
Ban cl\ng thti (:hi, Sung thuc diEu dQng, Cdc kinh khi,
Ngu tgng luc phi.
Tu nhuQn uuotLg thinh, Ant duong binh hodnlt, Kh[ httyd't
so th6ng, Trl thOng bdt dat.
)
I
26
t
Chuong
di 'NhiCt thAn phrip" trd thAnh mdt mOn "thd duc liu
ph6p" Ii vi cdng ph6p nAy crj thd phbng ngita nhi'u bnh
bAt. Tt'ong "l,inh hhu td kh6ch thin" viet: "Th nhAp vdo tim
phdi, ta khi so luu gitl d hai n6ch. Th nhQp vdo gan, td khi
luu girt d hai nang srldn". Hai bdi dbu ctia "Nhi6t thdn phap"
SiJ
("dao Dan dibn" va "nra Dan dibn") hh6ng nh{tng khidn kh6p
xudng linh hoat, mA cbn phdng tri "lAu hin phong", vA lai
1. 'Iiqng
28
con cci tric dung khu trir te khl d tim, phdi vd gan, Cho nn
sau khi tAp xong hai bni ndy, thtldng cAm th6y tim phdi
hhoan khorii hin, hdt mQi m6i, t6ng ct(dng stic thd vi ph6t
n6i kinh cOng d vai, c6nh tay, khuyrr tay,, c6 tay, lung, hdng;
dhu gdi va m6t cri chan. Tu bei 3 d6n bai g la cric Dan dibn
cdng vb chuydn, rip, db, la, tha, khric, mdi; tn goi thudng
nrang tinh hinh tugng nhrr "Chim ung hAn trdi kh6ng cd
(trlc dp Dan dibn), nghia ld
trdi cd rncic ta s6 cd
'rcic"
th'h6o trdi xu6ng, ... Tlic dqng 'du
cta bAi tAp ndy ld t6ng
th6nr lrr<lng chfra hoi tr.ong ph,ii, tang sfc manh cd nggc, cd
Lanr dAu va ccl bung, rbn luy6r{ cric khdp d vai,.khu}u tay,
sr.tirn, rlbrg thdi bd ta'r ich tj'vi, khidn khf hriydt ltru th6ng
tdt, tht'ic ddy -su bai tidt vd hdp thu, cci hi6u quA cho vi6c
clrffa t,ri cric di chfng do thuong tdin d xdong vai, nggc vA
xrtdllg don g6nh, v.v. hay u6n ndn xucJng rn6 6c, xUdng srldn
ngtfc tnrdc, h6 tr.o tri li6u chrlng vi6m phd quAn m6n, v.v.
Tha Dan dibn vd khric Dan di'n thrJc chdt lA luy6n lrrng vd
thA'. Y h.c TYung Qrr6c nh6n dinh rAng: thAn ld c6i g6c cria
tid'thiO', ltrng ld noi chfa q*A thA'. Cho n6n bdt crl loqi
quyEn thuAt hay thd thao nio, cho ch{ lao d6ng sAn xud!,
rreir lrtng ydu s6 k6rrr c6i. Thuc ti6n chfrtrg minh, luyQn tAp
bAi t.Ap nAy cci loi cho vi6c khtri th6ng lvft_rch D,6i, lrru th6ng
khi huy''1, bd thAn kh6e lrrng, tdng i:rlirng chfc nAng cria h6
thiurg drrdng ru6t. NgoAi ra cbn ccj idc dung tlibu tidt chrlc
nAng hung phan vA dc chd cria v6 dai n5o, Nhung n$Idi
nr6c ciic b6nh khric nhau, ccf thd c6n cd theo tric dung c0a
tung bai md chon vi chon trong didn-r m6t sd bdi cld t6p, s6
lhn tAp cira mdi bai, nen quy dlnh clua trn tinh hinh thd
chdt, cira rlinh, phAi dat cluoc "Tdp tiy stlc, trrhn trr tiQm
l.ien, phAi luu girl phhn ndo s(Ic hJr:,'.
29
ring ndu ngudi 6m nim lAu tr6n girldng bOnh, khi bnh lui,
ngudi dm drl'ng dAv di lai s6 ccj tinh trang chcing tnit, stlc
ydu. Dibu dci rnQt urdt do Anh hirdng cria benh t4t, nrAt kh6c
do hAu qrrA lArr ngdy hhOng hoqt ddng. B6i vi c6c bQ m61'
trong cd t.hd con ngudi h6 s(r dung thi sE di/oc phzit tridn,
kh6ng stt dr;ng thl sc bi tho6i hrja. BQ m6y hoat ddng thrtitng
xuydn, chinh la trhil nrdu lrtu thdng lrranh tlle vA dinl, drrdng
drloc cung cdp dby dri khid.n ccl thd Jrhdl. tlidn khire nranh
Itldu it hoat dOug, trrAn hoAn tuiiu l,i gi.lrn t.\ rhAtri, cttrrg
cdp dinh dudng sg l,i thi6rr, lAu ngdy s dr\n ilrjr"r [16 nrdy ]:i
suy ydu, thodi hcia (lho nOn c<J ngrrili cho lAtig "Sir tbl-r t'ai
cria su sdng nho '"'ilo vAn dQng", "giArl bdt hoat ddug tftc ld
giAm bdt qu6 trinh sdtrg", tiua dci cho thdy ngudi kh6e mnuh
chn thubng xu3'n lao d6ug, vAn d6ng nhibu, vdi nhltng
ngudi m6c b6nh tr:ran tinh l4i cdug cbn thiet lioat dOng hon.
Vdn db lA nn hoat d6ng nhu thd ndo. Nerr nhrr bi6-t dt-ta
vdo tinh hlnh cu thd cfia tirng ngrrbi nrd ltJa chon phrtong
thrlc hoqt dOng khi cdng tbfch hgp, hoat ddng Currg nrlc sE
cd hiQu-quA t6t cho srlc kh6e.
d'6u tiiet, cc5 n}ritng b6nh chi dua vdo thrrdc
men, khOng nhrtng hi6rr quA chdrn, the.lm chi ,:cj khi khrj ccj
hi6u quA, cho n6n cAn vdn dlrrrg "liQu phap tdng hgp" dd cd
thd chita kh6i bnh nhanh hon. Chita tri bang khi cd'ng lA
l{qi ngrtili
l
I
mQt b6 phQn quan trgng trottg "liQu phdp tcing hop", qua su
rdn luyQn khi c6rrg cri hO th0ng, benh nhAn ccj thd cAi rihiQn
chtic ndng sinh li cira c5.c hQ thcing trolrg toin thAn, nAng
cao khA nAng ch6ng bnh, nhd dd gifp ng6n ch{n qur{ trlnh
dau 6m, c<i thd chrra kh6i cric bnh mdn tlnh mQt cdch nhanh
chcing.
Khi ngudi 6m m6c bnh m6n tinh mir quri chti trqng nghl
ngoi, kh6ng chir y ren luyQn, sd khidn tinh thhn riy mi, thidu
y chi, thi6u lbng tin vb khA nang chiSn thdng bnh tft. An
kdm, ngu k6m, toan thAn sO bi suy nhu<tc, bQnh cu kh6ng
nhitng khd kh6i ma cdn ccj thd niSc nhi6$r thdrn nhirng bQnh
khdc nta.
Chlta tri bang hhi cdng cd tdc dprrg tdt vb nhibu m{t
trong co thd, dac bict la ddi vdi hc thdng thhn kinh trurrg
rrong: Thhn kinh trung uclng li b6 tu lnh cria toin th6.n,
c6c td bao thbn kinh crj quan hO mAt thidt v6i c6,c bO nrdy
vd co b6p trong todn thdn. Khi tiSn hdnh chtra tri btng khl
c6ng, benh nhdn chn ldm nhttng hoat d6ng thich hgp dd
khien cho co b6p co giAn vi thA l6ng, vl du NhiQt thdn phdp
s6 khidn cho nhrrng khu vrlc tudng tlng d v6 n6o ndy sinh -c6c
qu6 trinh httng phdn va r1c chd; hon nita chn hoin thAnh
rdt nhibu phAn xa cria thhn kinh dd dibu tidt su hoat dQng
cua c6c cd quan nQi tqng trong toAn thAn, khidn chring thlch
rlng v6i cd.c y6u chu cira hoat d6ng th' h"tc. Thttdng xuyp
luy6n cdng tr?c ld ri:n luy6n dbn hO thdng thbn kinh, t6ng
cui;ng cd neng hoat ddng ctia thbn kinh. Cho nn c<f ngrfdi
nrji "Rbn luyn khi c6ng chinh ld rbn luy6n thhn kinh". Cdu
dci rat. cci ly.
Chta tri bang khf c6ng s lirm tAng crldng hQ thbn kinh,
drrdi su Anh httdng cta hQ thdng thhn kinh trung uong, tdt
cA aic cd quan n6i tang sE sdng d6ng m4nh m, tdng srlc
db khring cria co thd, ldrn cho b6nh tAt thuy6n giAm theo
31
30
I
chibu hrr6ng t6t. Vi dr.r nhibrr loai bOnh mdn tinh kdo dAi
mAi, trii phrit nhibu lbn, chinh vi stlc db khring ctia ngudi
bQnh dt?ng d tlid giAng co v6i b6nh tAt. Cbn chrra tri bdng
khi c6ng cd thd tdng ct{dng hQ thdn kinh, tang ctrdng stlc dii
hhring ctia co th', cho n6n cri thd khidn bQnh t4t chcing lui.
tri
Nhrrng dibu chn chf 1i khi ti6n hdnh tAp luyn d' chrra
bAng khi c6rrg Ia gi?
2. Ifi6n
tri
Mudn ccj hiu cluA tdt trong vi6c chfra b6nh vd tAng sr.lc
kh6e, ciin luy6n c6ng ki6n tri lAu ddi mOt cdch cci hO th6ng.
Ngrtoc l4i,blra drrc btta cdi, khdng nhtng khdng cci hi6u qtrA,
md cin crj thd d6n tdi hiu quA ngrroc lqi.
3. T\rhn tU tinr tien.
32
I
tIc
tht
Anh hrtdng ddn srlc kh6e, tang th6m bQnh. Ndu nhu qud u
thAn trgng, trong thdi gian ddi vin kh6ng t6ng cudng lrrgng
hoqt dOng nhibu vd nr4nh hon, cflng kh6ng thd tang tnrdng
th6'lgc ngudi b6nh dugc.
4. Rbn luy6n toin di6n.
Co thd con ngubi ll mQt thd thdng nhdt. Chua td bhng
khf cOng kh6ng th' chira theo crich "Dau diiu thl v$n dQng
dbu, dau chAn thl vAn dQng chdn", mA chn phAi ho4t dQng
todn thAn: Co b5p, g'An, cdt, khl huydt, b6n trong, bn ngoEri
rxr thd, v.v., cci nhrt th6'mdi tdng cddng drrgc sfc kh6e toAn
thAn, mili ddy liri drtgc bQnh t{t'
Bni
I.
Tu thd chudn bi
I{ai c6nh tay budng xu6i, ngr.(bi dfng thing, ngey ng6n.
ChAn phAi budc ln phia tnr6c mQt brrfic, dhu gdi g$p hlnh
cung b6. Lbng bAn tay phAi nglla ra ph{a tnt6c, cdc ngdn
tay chgur. Thy trrii chdng nqnh, ngcfn crii dqt sau lung, bdn
ngdn chqn dqt phfa tru6c. Dbu cd ngay ng*n, mdt nhln
'i
thAng. (Xem Hlnh 1)
sf^
t,;
Ca qtlyel:
DQng t6c
Crinh tay phAi nAng ln phia tnl6c, gio cao l6n trOn vai,
lbng bdn tay rip xudng iheo gdnh tay quay
ra phia sau, eo ltrng chuydn d6ng theo dA,
crinh tay ha xu6ng pt'ia sau rdi trd vb vi
\
tri tti thd nhrt barr dbu (xem Hinh 2)' Ci
nhrr vAy canh tay r1"r.ray trclr theo hinh
b6nh xe, quay m6t r,'bitg coi t;i nr6t lhn.
Crinh tay cL? rluay li0n tur- khRng drtctc rir;iri
20 lhn. Sari d<j chirvf.l sang r:hAtr lrdi vA
Dilt'
^t
i lt 1n thuf ;n.
rrt.1'dn).
J'f:tr r:':irt
Bdi 2.
oau.
Yu chu
Dtirrg thirig. I{ai cirriir cho6i r6ng llgang hai vai, trgng
tAni o giita hai diri, ddng titlrrg vfrng vang.
Xoay nghidng ngilili, i:ong gfii xudg tan.
T'hAri quay sang tr6i g0'). Vai phAi htrdng
irhia trtloc, th0ng xudirg. {-16.uh tay ph&i
budrrg xuoi thong gifla har cihu gdi. NAni
rrgcin t,a1' du6i vA thd l6ng, ngtin c6i hudng
vdo yrhia r.r'ong,, ldrrg t-riin tay lirtdug t.a phia
ngoiri. \'ei tlrii ngay vdi vai pli:ii, ohu cd
ngay ngan, mdt rrliiri rhaug phia truoc
(xerir llirrh 3).
ta.Y'PhAi
l'Iai
sau
nhanh.
clrdrrr
thing, tdc dd trtri;c
m5t nhin th&ng phia trr/t1c, thAn Lrn
gitt rrgay ng6n, tliing nghienll m phia
'',
Cdng dung
t.uv'n",
hu1'Qt,
M
I
D6ng t:ic
H'inh
theo dudng
Hlnh 3
35
ghu ntr6c drr6i gidng). I{hu5iu tay nAng l6n qu6 dlnh dhu v6i
mfc tdi da. Theo di quay ngudi sang phAi,
khi6n hring dui, m6t c6 chAn crlng quay
theo sang phAi, rbi mu bin tay phAi qua
du6i nrich xudng hring bdn phAi phia ngoii,
Ca qrry6t:
Xoa uai ltQt nlut ddng gdu di
Ngu tqng luc pltil ciory chuydn di;
Cac h.hdp linlt ltoot th.6ng hinh lac"
He-t bQnlt tlfnt tlto kltodi tdnt !.
dcj
YOu chu
Khi ldm ddng tdc chri y gitr dhu, cd, c6t sdng ngay thing,
mit nhin th6ng. C6c khdp d vai, khuliu tay, cd tay, hdng,
khdp ddu gdi, mdt c6 chdn dbng thiri chuydn d6ng, nhrtng
chAn khdng duoc di ddng. Thd ttr nhiOn. Khi tay dua l6n h4
.
xudng dQng tric nhip nhdng.
C6ng dr,rng
Hoat d6ng sriu kh6p ldn, cho n6n cbn goi Ia th6ng "h,rc
quan" (s6u kh6p) lA vai, khuj'u tay, cd tay, l,6ng, dbu g6i vd
m6t c6 ch6n. DQng t6c ndy khdng nhtng thfc ddy khl huy6t
36
lrru thOng, mir cbn cci trlc dung phbng td eric bdnh nhtr dau
khdp, dau lung, cdn cd thd n6i luyQn ngri t4ng cbn ggi ld
luy6n "n6i ngu hdnh" (trlc tAm, can, tj', ph6, thgn). Th6ng
qua sU chuy6'n d6ng eo lung, nhd dcj cric bQ m6y trong nQi
t4ng cung drtoc hoat d6ng vir xoa bcip mdt c6ch nhip nhdrng,
cho n6n c<i hiQu quA tdt ddi vdi cric bOnh dudng ruQt nhu
bung chrr6ng, khi trO, ludi an, bdi til vDr ti6u hda kdm.
DQng tdc xoa vai (ma ki6n) m6 ph6ng hinh dring con gdu
trong "Thm y llrc hgp" quybn. Bai tqp nny dd tqo co sd luyQn
hAnh c6ng sau nAy.
(Nguy6n vdn:
Ma hiEn iitng htong ndng tdu lQ,
Dao cldn ngu tgng lia luc phrt;
Iloqt lac quan tidt th6ng hinh lqc,
KlnI b1nh dien nin thdn tdnt thu.
BAi
37':
]
I1*ri!i!ffi
]:
DQng t6c bni ndy cung gidng nhu "xoa vai' cti tac dgng
xoa bcip nQi tang. ChuY'n Dan dibn mO ph6ng "mbo rta
mit",
tri c6c
quay
thing nhu
It(ng, v.v.
DQng tdc
C6ng dqng
bO
Ca quydt:
LIu bQ trant trang chuyln Dan dibn,
Ilinh thdi tlta Tllut "ntbo rt?a ntQt";
Th6t bung, co ltdu nt'6n, lt'u bQ,
P/x>rtg tr[ lurtg ueo, bd uai Lti|ntNguy6n vdn:
Hu
cu.
bO trg.nt tran5;
Yu chu
Chr: 5; khi ldm d6ng tdc,thAn tr.en girr
ngay ngdn, thuong htr ha thuc. Lay eo lung
ldm truc dd xoay chuydn vai: vai chuydn
theo eo lttng, tay chuydn theo vai, bung
thcit veo, co hAu m6n ln, th6 tu nhin.
3B
tnli
bf
Drlng thing.
39
Yu cBu
DQng tdc
Cdnh tay gio In phAi h6't srlc thAng, khi tir trn k6o
xu6ng ddng tdc phAi nhanh, ntanh mE vd drlt kho6t' Tlong
khi ldm c6c dOng t5c, thAn ludn girr ngay ng6n' m6t nhln
thing. Sau klii ldm xong ddng t6c tay phAi chin phAi,
chuydn sang lam tl6ng tac tay tr6i chdn trdi' Hai bOn thay
phi6n nharr thao t6c, ru6i bOn ? lhn, sau dci drlng trd l4i ttl
nhrr
thd
Cong dtrng
fJinh 7
1.
li:
ci1.
Rdn iuy6n "n6i ngri hAnh". Qua l{c d6i kh6ng cria nh'dni
cd chi tr'n vl chi dtt6i, stl co nd ctla cct bung vd c6ch h{t
hoi sdu rbi d6t ng6t thd hoi ra rdt nhauh, khidn co hodnh
drtoc vdn t16ng hdt mt'lc, nhd d<i tang luong hoi d phdi, teng
cdilng cd ngilc, co bh vai co nh! dhu c6nh tay drrd.i, cdnh tay
trdn va cd bung. Dbng thdi cbn giAur b6t md dtt6i da, cci t6c
r19ng phbng tr! cac lo.ri bQnh thu6c dtrdng hO hdp nhu vim
phd quArr nrAn, hen suY6n, v.v.
Chu
vi
Ca quydt:
Gio toy giu suitn tl4n'g Dan dibn,
Luc'ch6ng, ru|n' hQn triri khing ntoc;
Thtt ttni thftn tdnt, tril khi dQc,
Luyn tdu ktti thuQn, gan binh Yn.
Nguy6n vdn:
Cr| thil hQ llc thu Dtn diEn,
Hdn thidn uO ltoiti "dinh, dP' hinh;
4l
40
Bir.i
Tu thd chudn bi
Hai chAn chqm dfng
thAng mtii chAn tr6i dtta ra
Yu chu
Khi hai cdnh taY k6o
ra phia sau hdt cd, diri
tlrr6c PhAi nhdn thing,
Phia
10
9).
Hhh
Hhh
Hai tay h4 xu6ng, theo dd lbng ban tay hrrdng xu6ng dttoi
vir drra ra phia sau lttng tdi mrlc tdi da, dOng thdi hit hdi
vdo bing n0i, trgng tAur theo dd chttl'dn ta phia sau, dhu
gdi chAn phAi cong, diri chAn tr6i du6i th6ng, thAn tr6rr hoi
ngrla (xern Hinh 10). Hai cdnh tay tiep tVc ha xu6ng, bdn
tay chuydn th6 quA ddm, qua n6ch, qua dui thcjc manh ra
phia trudc, dbng thdi 'roi tu the dd thd hoi la nhanh vA
thanh ti6ng. ThAn trOn lai [heo dh nghing ra phia tlddc,
dni phAi dt\ng sdc nhdn thing, nhttng chAn khOng loi mat
ddt. Mudi ngcin ctia quA ddm xoay ln phia trn QuA dant
C6ng dqng
42
43
Th6ng qua dOng tac liOn tuc nhrl dni ddy lt/ng, lung cldy
vai, vai dhy khuliu tay, khuj'u tay ddy tay, ddy hhl Dan din
l6n, khoi th0ng Mach Ddc, vd luy6n hinh lrrc cia chi drr6i,
lrrng vA. chi tr6ri. D0ng tric bAi nAy u5 $a tri thr,rc dung tddng
ddi ldn cho kV kich.
Ch(r
Ca quydt:
nnnh khai th6ng klti,
hdtt tttott th6t, d.,ronL lttti d.nt;
Lbng plt,ii, d bttng hoa.t tl6ng ntanh,
Ai b1 lruye't ap nn t:dn |hrut.
Ng4ta hoartg ph,i
B4rLg,
I'lguy6n vdn:
Da nta lion ldo khi nton khai,
'lhu plr.rtc di giang rLoart ltl.n hdi;
Phti du pluic xoang ltoctt lttortg dai,
Iluylit ap cu.o giti than trong lai.
tay tr6i o phia trd6c, cdnh tay phAi d phia sau, xoay cd l4i
n6t nhin huyQt "Lao cung'
cua tay phAi, dbng thdi hit
vAo. Tt'd long bir' taY vE
nrdt drrdng t'i,ng cung, hai
tay h4 xudrig callh hai dui,
tlong tim ha xuong t,heo
dd cong ctia dtiu gdi, quaY
ngddi sang tr'6i 90o, clbng
thdi drlng thdng, hai c6nh
tay gio rtgang nhau, l,5ng
bdn tay ngtla l6n, czinh laY
phAi d phia tntdc, ciinh taY
tr6i il phiri cau. xoaY cr'i lai
Hinh 12
nr.4t nhir; irul. et "Lltt' crttng"
cria tay tlrii, clbng thili t,hij
hoi ra nrbrrr (xeur Ftinh 12) Ldur xong 10 lhn thl ddi thd
chan, lai lAm l0 lan, sau dci tld lai drlng thing.
Yu chrr
Tu th6 chtrdn bi
Dfng thdng, chAn trdi bti6c ln nrltir bu,lc, hai rrrti chAn
hu6ng phia trrtdc, tr.ong tim o gitirr hai r:hAn, hai c6nh tay
th6ng xudng tu r,hi6n.
D6ng tdc
Quay ngrrili sang phAi 9[ro, hai lbng blrr tay ngira ldn. hai
c6nh tay gio l6n tir tr'r ngangnhati (4htr cdi dirn g6nh). CLinli
Chdn tnroc dilng phAi vttng ch6c, khi quay ngrrdi chAn
khdng drroc cli ddng. Derng tric ch4rn rii, nhfp nhirng vd mbm
mai. 'fhAn trdn khi xoay chuydn ldy eo lrrng ldm tryc, dbu
chuyejn d6ng theo thAn tr6n. Khi hai c6nh tay gio ngang
nhau m6t 6 phia inldc, m6l 6 phia sau, nhdt thidt phAi gidng
" dbn g6nh", tao thdnh hinh chrt "nhdt" cirng v6i 2 vai' Hai
uinh t,ay gio ngang kh6ng dttoc giSng c6i "chtit cfih", hoflc
gla cac, qtta vai, hodc chrJa tdi ngang vai; dhu nhdt thiSt
phAi chuydn d6ng dd m6t nhin vdo huy6t "Lao cung" cta
bAn tay d phia sau.
45
C6ng dqng
Ddt sdng cd, ddt seing lung lA nhtrng b6 phAn xung ydu
trong co thC", thudng xuyn tdp luyn ddng tric xoay lung
xoay cd, cci thd khoi thdng cdc Mach Ddc, NhAm, D6i, ldm
linh hoat c6t s6ng, t6ng crrdng su theng bang. D6i v6i nhrrng
cht?ng b6nh nhrr chting ntAt, viem hong, dau ddt s6ng cd.
ddt s6ng ltlng, moc gai thodi hcia xudng, vi6rn c6t s6ng, crlng
h-hg, v.v. diiu crj khA neng tri liu t6t. D6ng tdc dang rOng
c6nh tay, md r6ng lbng ngrrc cd thd ldm cho co tay chAn
thA l6ng, huydt rip ha thdp, cho nn dong tac bdi nA1' crj tdc
dung t6t vb phdng tri cao huyet ap, vi6m bA vai, dinh mAng
ngrla d4t tay tr6n dbu gdi chAn trdi, bin tay phAi rip lbng
bdn tay tr6n lbng bin tay trdi, cdc ngtin dudi vir thA l6ng'
dhu cd, eo hlng vd hlng dbu thA l6ng tu nhin (xem Hlnh 13)
Ca quydt:
Thdn, chi bu6ng l6ng ilAn, htiu bo,
Cd lung quay sau tay gio tlnngl
CQt s6ng'linh hoat th6ng \y[ach Doi,
Cdc bnh dau ddn tdt hdt ngay.
Nguy6n van:
Co thd plfing tttng tiin hett b6,
Cdnh yu hQu clutyfTy tltti binh ci;
Tich tnt linh hoat thdng Ddi trIaclt,
CJU da benh hoqn giai khd hhu.
diy thing)
Tu thd chudn bi
Hai chAn chum dtlng thing, mrii ch6n trdi dtra ra phia
tnrdc m6t budc ddi va chAn trdi cong. Ldng bAn tay trrii
46
l'l'inh
Hinh
13
14
Ddng tdc
Thcit bung drta hoi I6n (thu phyc db
tdc dirng ndi kinh cho bdn tay phAi vu6t l6n sudt canh'tay
tr6i qua ngrtc trdi cho tdi tr6n vai phAi' dbng thdi hit hdi
vdo bing miii (xem Hinh 14).
Tiep cld l4i theo drrdng cfirbdn tay phAi tir tr6n vu6t xudng
t6i lbng bdn tay tr6i, dbng thdi th6 ra ding miQng' Vu6t l6n
vu6t xu6ng coi Id ruQt lbn, vudt 10 lhn xong thi thay ch6n
phAi ra tld6c, ldm lai ddng tric nhu kd
dcj
trn
10 lhn
nta'
sau
47
Tu
C6ng drlng
Bni niry 6 t6c dung khoi dQng
Mach Ddi, binh can thu4n kh{ vn
cAn bing Am duong. Crlng lDr mQt
thi
chudn bi
Chgm chAn drlng thAng, chAn
phAi budc ln trti6c m6t bu6c dai
thdnh cung bO phAi, lbng bdn tay
phAi rip xu6ng, n6m ngrin du6i vd
thA l6ng, dat bdn tay erich xudng
chAu khoAng 10cm. Thy trdi chdng
nanh, ngcin oii dAt sau lung, bdn
ngcin ddt phla trrr6c. Dhu cd ngay
ng5n, m6t nhln th&ng (xem Hinh 17).
DQng t6c
l\
=-------.1
Ca quy6t:
Chon cottg gdi xoal' cld
Toin thAn
xay
Hhh
dQtt,
thAn thOng
d6o rlai, cac kh6p linh hoat, khl co tohn
"Ot
dibu hiQn t6t
tho6ng. COng phap "NtriQt thAn ph6p" s tao
c6ng th6i"
vdo
"khl
di
cho n!,rai t,ryqn t t t cdng nhanh chdng
gan
trang'
bB
_T
lbng
htt6ng viro trong. Hai c6nh tay th6ng xu6ng tg nhin'
thAng
nhln
m6t
bdn tay hrr6ng vao trong. ThAn ngay ng6n,
(xenr Hinh 20).
Kh6i th6:
lr
ll
tl
a
fr
Hhh
20
t
I
co vdo tlrl6c
m{t, dbng thdi
cong dhu g6i
xu6ng tdn thinh
'Ma b0 tr4m
trang thfrc" (xem
Hlnh 23).
55
-T
ddn nrla nam nr6i khoi th6ng "tam quan" (tdc ln c6c huy6t
Vi lrt, Hip tich, Ngoc chdm). COn ngudi luy6n cdng phrip
nAy chi trong m6t thdi gian ngdn ccj thd dat duoc dibu dcj,
chrl'ng t6 "Ban chi (ngrin tay vA ngcfn chAn) phrip" la m6t
cOng ph:ip then ch6t.
Tai sao "Ban chi phdp" cci t6c dung ldn nhrr
vAy?
1. Tl'ong quri trinh phet tridn cria loAi ngrrbi, con ngudi
lao d6ng bang cA chan tay l6n dhu c5c, da cAi tao the gioi
kh:ich quan vd cAi tao chinh bAn thAn nrinh. Tr.ong thuc
ti6n, sd ti6n hcja cia chdn tay vd dhu cjc da th6i thric lAn
nhau, hinh thAnh nen mdi li6n hO mAt thiSt girra chung.
Sinh ly hoc, giAi phdu hoc hi6n dai cing cho ta tha_r' rAng.
cdc b6 phAn trotrg co the' dbu ccj cdc dinh vi co nAng tucrng
itng 6 v6 dai nAo, 6 tay c0ng c,j nhtrng khu vvc dai tli6n cho
cdc bo phnn dci.
Hai cAu tuc ngu "Thap chi liOn tAn]"l, "TAm linh thri xAo"2
("Thur" d dey khdng phAi chi,anr chi "tim" tr.ong sinh lj giAi
phdu, md Id "tAm" tlong kh6i niQn Tt.ung y1bao hAm cA chrlc
nAng cia dai nao) dA ncii l6n mdi quan he nrAt thiet gitta
tay vdi dai nAo bing m6t hinh trtong sinh ddng. Hoc thul'61
kinh lac cria y hoc Tt.ung Qudc cring nu r.6: "Mudi ngcin tay
vi. mudi ngcin chAn ctia con ngudi dbu ld noi khdi didm vd
ndi kdt thuc cria 12 chinh kinh trong co th6', vD. cci li6n quan
vdi bdt mach kj' kinh. Nrii vb ngcin tay ching han, ngcin
c6i ld ch6 kdt thuc cria Thi thdi Am Phd kinh, ngcin tr6 lA
l. Th{p chi lin tAnr: MUdi ng6n ra1, libn vdi tam - ND
2.'Ilm linh thri xAo: Ciii t6m nh4y cim rhi mrtoi ngon se kh6o ldo - ND
60
ch6 khdi didm cria Tht thei duong Tidu trudng kinh, cbn
girta cric kinh m4ch Thfi tam Am, Tht tam drlong vdi I\ic
tam Am, T\ic tam duong l4i c<i m6i quan he "dbng kh{ tdong
th6ng". Hon nita trong hudn luyQn cria chring t6i, khi Utl.dQng 10 ngcin tay thi cung c6 g6ng h5t srlc bdm ngdn chAn
trldng rlng v6i ngcin tay, cho nn khi chfng t6i dga vAo hqc
thuydt "Anr duong", 'ngo hdnh" vd ly ludn kinh l4c cria y hqc
Tt'ung Qu6c, thdy tin hiQu "Xung m?ch" nAy sinh do ban 6p
chl (crl d6ng ng<5n tay, nhdn brim ngrjn chin) mQt cdch cd
mgc dich, cci quy luAt dbng thdi c<j thd t6c dOng vAo 12 chlnh
kinh vd b6t mach kj' kinh cirng v6i cric phri t4ng cci lin
quan. Stt phdt sinh vb rlng dung "thri chAm" (chdm cfu d
tay) vA khA nnng xetrt "tudng tay" dd chdn dorin bQnh blng
tay dbu xudt phdt tit ngiry6n Iy co bAn tr6n'
2. Srr dn xu6ng vd nAtrg l6n cria ngdn tay) ngdn chAn cci
thd IAm thay ddi quy luAt thOng thudng cia dudng vAn hlnh
khi trong cac kinh lac ccj li6n quan, cho nn ch0ng ta 6n 6p
ngcin ta1', ngcin chAn ndt c6ch cci quy lu4t thl sO c<i thd ditsu
chinh tnrc tiSp vb lttu lttong vd vAn t6c, nhd d<j thric ddy s{
vdn hanh c0a khi huydt, khoi th6ng kinh l4c, kich ph6t vA
tich Iuyn "n6i kinh" (tiOm nang trong co thd con ngUdi)
ctdn den t6c dgng tang nhanh tidn tlinh luyQn c6ng dd dat
ddn hi6u quA
liru mdt md ui
3. Kinh lac v6i phri tang cri lin quan mAt thi6t v6i nhau'
dbng thdi do "Huy6t vi khl chi mdu, kh{ vi huydt chi sodi"l
Flul'dt vi khi chi miu, khi
tuone soiii cria m6u -ND
l.
vi
li
^61
vi
m6t cdch cci quy luAt. Do dci, th6ng qua su ban 6p chi crj
muc ti6u sE lam cho phri tang dhy d'i khi huyt. ldm cho
cac td chric bi nhi5m b6nh nhil dd md lui bnh vA h6i phuc,
Am drrong dtloc cAn beng. Ngudi kh6e manh, nhd tAp nrA
tang khA nAng mi6n dich trong cd thC'. Dibu drj c0ng gi6ng
nhir thdng qua sd kich thich didm chdt cria tt't chi bang chArn
ctlu, xoa kip, v.v. de' tzic d6ng co ch'ctia kinh lac, phu tang vAy.
Thdm Dtrong cho bidt: trong 69 ngudi hac t{p c6ng ph6P,
nay, cci 14 ngrrdi chtra tirng luyen khi cdng bao gid, blnh
quAn tit trildng trQn tay Ia 0,38 gaoxo,sau 12 ngdy luyQn
c6ng phdp nAy, tir tnrdng tr6n bAn tay m6i ngudi blnh quAn
nAng ln d6n 1,13 gaoxo. Thuc td cho thay ring: nhrrng
ngrtdi ki6n tri luy6n c6ng phrip nAy sau nrla n6m, tit trrrdng
tren tay ho cd thd dat ddn trinh dO "n6i khi ngo4i phcing"
-T
Bdi
I.
BQ ban
Khdi th6:
Sau khi tdp 10-12 phrit vb Me bo tram trang c6ng thl
bit
ngcin
ngdn gitta.
1.
=Q::-i-..=,\-i\
r''1 '|,.
I - ----r \
--.
\-a-L-/
- \*_1_O \l
Yu chu:
irt,5)
Hai tay ngang nhau, lbng bdn tay rip xu6ng, ngdn tay
duSi vh thA l6ng (lfc drj cdc ngdn chdn cung thA l6ng). Ngdn
tr6 gAp xudng bAng kh6p bin tay (c6c khdp cfia ng<in du6i
th&ng), hq ngcin tr6 xudng tir til vi ditng lqi khoAng 1,5-2
phut, sau dci ngcin tr6 nAng lOn til til ddn ch6 hoi cao hdn
d tli cn r'Oi trd lai vi tri c[. Ditng lqi 1-2 phrit, crlng blng.
phrrong ph6p dci theo thrl t{ ban dQng hdt 5 ngdn coi nhu
mQt lhn, n6u cci thi gid tip 3-5 lbn. Sau dci,tidp tUc Ma b0
trqm trang c6ng khoAng 5 phrlt thl cci thd tht th6' thu c6ng
_--'-
- -7(Y*'
- -' it !,( \
-"-..."\i
Hinh 25
d tr6n.
2. I(h;,ng dugc bii srjt ban dQng m6t ngcin nio.
ha ho4c nAng ngdn tay l6n phAi lirm
tr6nh xA1' 1" dibu bdt ngir.
3. Toc
Hlnh 24
dAo
r10
tir t6n dd
4. Khi ban chi (ngdn tay) phAi cd hdt srlc dn, bdm ngdn
chAn tdctng rlng vdi ngdn taY dd. .
,
5. Neu c<j hiQn tudng ch6ng m{t dirng sq, lam thu cdng
nghi mQt lfic, u6ng chrit tri dm sO mdt hiQn tugng dd ngay.
Hlnh 27
Bdi 2. 86 ban
Iftdi
--)-=.=Hinh 28
chi
( ng6n
cdnh chim dli bAug - gqi lh "la kh{" (xem }{inh 30), ditng
lgi khoAng 3-5 giAv, sau dci trd lai tu thdcir coi la'tidn khi".
Ldm di ldn lqi dQng tric kd trn 7 lhn.
Yu cEu:
Kh6ng dudc nh6 vai rut cd, ngdn cdi kh6ng dt/ot: chl vAo
nguc. Khi 6m trang thd tu rilri6n. Khi lc6o hai tay ra thi hit
vdo, hai tay drra vio thl thd i'a.
Bdi 2. Thap
hai
khuj'u tay chric xu6ng, hai tay giao nhau thanh hlnh "chit
tha;'6 trri6c ngrrc (tay trai d ngoii, tay phAi d trong)' didm
cdeh nhau
giao nhau cria hai tay ngang v6i huyQt "Thi6n d0t"
khoAng 10cm (xem Hinh 30)
DQng ttic:
Cdng l;i:
HuyQt "I:8o (:ltng" dAt dfing vao itai hrryOt "I(huc tri" vA
'Thi5u hAi", kliidn kinh khi cta hai cdnh tay tlidm thdu vdo
nhau, hh{ huydt t}r0rrg suCit, n}ri.r dci tAngcudrrg su vAn hAnh
khl cria Thtr tam Aur, Thri r.anr clr"ldng, vd dibu chinh su cAn
bing cria ctling.
l{c
Mttdi ngcin chAn bdm ddt, thdt bung, dirng lgc d diri'
urdng, eo hhg, Irtng,
vai, cSnh taY, dttng
thAng bdn taY, mttoi
ngcin hrr6ng In trdn,
d'ong thiri ddY hai
cdnh tay ra Phia
tnrdc bhng ndi kinh,
tldy kinh, khi vAn l6n
didm chrit cria mdbi
tlhu ngcin taY, ddY h6t
sr1-c nn ngudi hoi
nghing ra Phia tNdc
nhung khong bi nge
'i
(xem Hinh 32)' Sau '
Hhh 32
Hhh s1
dd the l6ng vi thu
phg
hai tay vb trudc nggc. Khi tay ch6o chfi th$p ddy ra
phla
lai
trd
tni6c thi thd ra (thd kh{), khi thnr hai tay chdo
tnl6c nguc thl hit viro, cA ddy ra vd kdo vAo coi ld mQt llu'
'r'
lirm dQng tdc nirY ? Ihn'
69
68
cai vdi
19. Ngdn tay xdp nhrr hinh bAc thang, ngdn tay
ngcin tr6 thhnh hinh m6 vit'
2.Hai m0i chAn chAu vAo nhau vdi gcic l30, tao nn hinh
chti bat hrtdng vAo trong;
3. 10 ngrin chan b6m chat ddt, nhung kh6ng duoc qu6
dung srlc;
drroc
6. I{ai tliri va hdng thdnh hinh trdn, lung hring thA l6ng;
7. Thu nguc neng ltrng (hdm hung bat bdi)
thing;
13. Nrich hrr;
14. Hai vai
tlgy trfiu);
15. Hai cAng tay song song vdi
nAt ddt;
l. Ng6i 'lrung
56
drroc thtr
vdo
y, kh6ng drloc dem kh6i niQnr cira c6ng ph6p khric nhf;p
x6c
c6ng phdp niy, nhrhg chu trqng d6c bit vb srl chudn
nn
cua trJ the dQng tEic nhy. Tfp tr4m trang c6ng kh6ng
tang
it
tit
du6i 30 phut (v6i ngudi m6i tAp, thdi gian tap
ln clhn, nghia ld tuhn t1t ti6m tidn)
Cdng ly:
Tit ddng t6c khdi thd, trlc tir khi dua hai c6nh tay IOn
dhu cong
ngang vai, hai lbng bdn tay hddng vho nhau' bit
kinh
dhu gcii, thi kinh khi cria Tam drrr hinh vd Tarn drrong
bdt
cria chAn tay b6t dhu vAn hdnh nhanh dhn' Mach D6i
dAy qudn'
dhu d hai mang sttdn, vbng quanh thdn ngrrbi nhrr
d lrrng
Mach Ddi 6 bqng xuOi xu6ng bgng dudi, Mqch Ddi
th6t t4ng th4n vd thOng trrrc tidp v'Ji T\ic talu drlong cirng
l6n tr6n
nrach Xung, NhAm, Ddc' Cho un, khi trd bAn tay
v6i M4ch
k6o khuyu tay co vao, ngdn tay tidp xric truc tidp
gia t6c
D6i , th6ng qua s{ khdi dQng Mach Ddi s6 d6n ddn
kinh
sd vAu hdnh hai m4ch NhAm, Dtic vd cA kinh khf cria
dfng chtr
lac d phia trn, drtdi toirn thdn' Hon nta hai chAn
bat hu6ng vdo tlong, se khidn cho hinh kh{ tir du6i ddy l6n
tr6n Mach D6c m6t c6ch tuanh nt6 vd sE n6i th6ng mQt crich
ttt nhin v6i Mach Nhdm d ph{a tru6c di qua b6 ph{n dhu'
trQ
lai theo Mach Nhdur v{n hAnh xu6ng drr6i chrl kh6ng tri
sg
crtdng
Iuu giu lai tr6n dhu. Nhrr vAy, khOng nhitng tAng
ot
-#
...*"*-ffi
vAn hdnh cria kinh kh{ T\ic tam Am, T\ic tam dttong, dbng
thdi con thric ddy srJ vAn hdnh cria kinh khi Thu tanl Am,
Thri tam duong. I{hi hai cdnh tay quay lai v6 m6t dttdng
vdng, khi huy6t trn vai trAo In manh m6. I{6t khi thA l6ng
hai vai, hai tay dda ra phia tru6c, khi huydt sE theo hai crinh
tay trdo ln m6t c6ch nranh m6, bAn tay vir ngcin tay tidp
dci s6 cri "khi cAm" m6t cdch 16 rt nhu ttic, t6, ccl cAm gidc
nhrr ki6n bb. Qua dd cho thdy, th6ng qua d6ng tac, tu thd
chinh xdc, crj th6j khoi th6ng mQt c6ch ccr bAn cdc kinh lac
trong toAn thAn.
Ban chi (cdc ngcin tay, ngdn chAn) ph6p ln mQt c6ng phdp i
kh6ng cci trong cdc mOn ph6i khac cta khi c6ng, li;c6ng**-phdp dac s5c v?r then ch6t nhdt cta "NQi klnh nhdt chllt
thi'en".
khoi th6ng hai nach dd thi bat mqch trong co thd dbu
th6ng", qua dci cho thdy su quan trqng cria hai m4ch NhAm,
Ddc. Ndi chung, ngudi tAp tinh cong tdi thi6u ttr 3 thdng
58
It::
la3-5giay.
Bdi
I.
Song
tf I6m
nguyQt (Hai
DQng t6c:
cta hai tay hrrdng vdo nhau, tir til dua ra phla
tru6c ngrtc, c6nh lay phAi d trn, crinh tay trai d dudi, hai
Ngcin giua
crinh tay dd song song, cdch nhau khoAng 10cm. Lbng bAn
tay tip xu6ng, cdc ngcin thirnh hinh bgc thang, huyQt "Lao
cung" cia tay phAi dat dring vdo huyt "Khric trl" ctla tay
tr'6i, huy6n "Ngoai lao cung" cia tay trrli d{t dring vdo huyQt
"Thi6u hAi" cria tay phAi (xem HInh 29). Om tring (l6m
nguyQt) tir 5-10 phrit, sau dd ngcin tay du6i th&ng vd thA
l6ng rbi hai crinh tay til tit kdo ra hai b6n, du6i ra nhu hai
66
67
Yu chu:
Lgc phdt 6 gdc, th6ng sudt tit dtt6i ln trOn. Khi ddy ra
ph{a trudc, sir dgng 7 phhn kinh, bA vai d6 ra, khi thu vh<:
srl dgng 3 phhn l{c, bA vai thing, khi ddy ra k}rdng duoc so
vai rut cd, cdm dung stlc d cd dd trdnh huy6t dp ln.
COng l;i:
Yeu chu:
YOu chu
nQi
virng lrrng c0ng bi k6o theo, cOt sdng cring do ngudi nghi6ng
ra phla tnlirc rnd nAng ln, kinh (khi) cring lh6ng srrdl N1ach
D6c tii dtrdi kln. Khi tha l6ng vd thu hai tay trd lai, kinh
(khi) vAn theo Mqch l-!dc. trd vb. Crl lirm ddng tric nhdt cdp
nhdt tirng (mQt cnng mdt ldng), luyQn lAu ddn hlnh khi
tudng triy, khi l6n hJc kh6e, M4ch Ddc tr.r nhi6n thOng th<tat.
Bdi
DQng t6c:
I{ai cing tay til tii drra ra phia tnr6c, c6ch thAn khoAng
10cm. Tby phAi d tr6n ngang v6i huyQt "DAn trung", lbng
' bhn tay rip xudng. Thy trrii ngang huyQt "Thhn khuy't", trr}
' ldng bin tay l6n. HuyQt "Lao cung" d hai tay d6i vdo nhau
nhtt dang 6m quA bring (xem Hinh 33). 0m b<ing khoAng 5
- 10 phut, hai tay k60gidnra tir tt, tay phAi cao hdn huyQt
"B6ch hQi" mQt chrit, tay trdi k6o xudng tdi huyQt "Hdi 6m"
70
d<i tU 1-3
- nghia la "la khi" (xen Hinh 34), dilng lil d
"i trl
gidy, rbi lai kh6p hai tay gbn lai - nghla ld "6p khl"' Dirng
I - 3 giay lai "la kh{', crl m6i mQt lhn la mQt lhn 6p m6i
dttgc coi IA mQb lbn, lim dQng trlc d<i 7 lhn'
lvle b0
C0ng l1i:
iluyQt ''Lao cung' hai
ta5' d6i vdo nhau dqng
nhd 6ur quA txing tru6c
rr6rfc, hai long bAn ta1' s6
Hirfi 34 .
Hlrrlr 33
rx.' "ktrl cAnr" nrQt cdch 16
,ang vdi lr.rc ddy nhau ho4c hut nhau (tiry co thd titng
ngubi). Khi hai tay kdo l6n vir xueing d tru6c ng{c vir bgng'
se khidn khi "f)an diEn" th6ng srr6t tr{sch f)di, tdc dQng vdo '
trlc triryQt "Thira tudng", "Thi0n dQt", "Drrn ,Tlungn, "tung
viQn", "Thhn khuydt", "Quan ngttyrin" cria Mqr:h NhAm, diEu
chlrrh vir ctldng hda klnh kh{ ctra M4ch Nh6rn, Mgch Xung
vA Mach Ddi (vi chring di kbm b6n c4nh nhau). Cd thd phdng
tril cdc LrQnh phtl khoa nhrr kinh ngu-vQt kh6ng dbu,... vd c6c.
bCrrh thue)c hQ sinh dgc, ti6t niQu.
' ,,,
klnh
Khi ddy tay ra phia trddc, thdt bung db khi blng
khi thu tay
cria dinh dhu, khi ddy tay thd ra bing miQng,
dirng srict'
tro l4i hit vAo b6ng mui. Dbu cd ngay ng6n' cdn
hai
Cong lY:
bbng
Khi tay day ra phla tltt6c, "nQi hhi ngo4i phdng"
kinh thdu
kinh khi til trong phri tang di qua Thir tam dm
kh{ nQi
"ngo4i
tdi bln tal', ngcin tay. Luc thu tav vdo thi
urqch
thu" di qua Thrl tanl drtong kinh trd vao' Lttgng xung
s{
l6n'
nrqnh
r:rii, khi d ngttdi luy6n c6ng phSp nAy sE t6ng
cita n6i, ngoai khi sE drtoc tAng cuong'
;1,iao tieir tudn hodn
s6 kh6e'
ItrS +rr iAu dhn khi sd l6n' lr-r
DQng tric:
liilr'r$ t6r::
hai tay tdch ra, b6n ngrjn kia chgm l4i' Bdn
phia tluoc cAn d6i
ta1,, khuj'u tay vir vai vin dQng' ddy ra
cd thi t'hA lCrng ban tay
c1'6'u d4n-bing nQi kirrh, ddy ra hdt
ch6 eo lthg'
xudug (xem llinh 38), giu kinh thu ta-v trd lai
trti lai trt thd chd ph6t thd (xenr Hinh 39) lirm T lbn'
Ngr5n cai
hdng
Y'0u chrr:
Yu chu:
/z..r\
Hhh 36
Hinh 37
gdc'
K.|i cld.y tay ra, hudng di cria klnh kh{ lAy chAn lirm
tay' carrh tay ddy
6u1 ,jdy lung, lung ddy vai, vai ddy c6nh
73
72
,r1{t*ffi1
I)Qng t:{c:
ra,
fi
thl
fi
,--,,Y^,
:i:::J?",!,',4G4-'\
M6t nhln thlng u
-
phfa
.aFA'.
ij .
FZ*4
'ml
,
'*"
trrrdc.
'\
F-u:i:
c6rrg,;r: /A I
rt'ang
na1,
llil
I I \,,,1
revanklrrhkhi ll
ll
I ,/ \
t.h'
hai
/4
''-
I ,'l
*)
,,,*,'
llll
II \
I
\
,Y) tj
Ydu chu:
LhAng.
C6ng ly:
Hhh 42
76
!i,;r|;:
',:?' :t
ll
",.
6m trd6c ng{c, dbng thdi hlt vio (xem Hlnh 45). Hai taY
giao nhau trddc nggc, dbng thdi thd ra rbi trd lBi tu thg
cliudn bi. Ldm T lhn.
Cltti
!:
manh.
BAi 7.
Khi crii lung xu6ng v6t trdng, hai dtri phAi thAng, dhu
khdng drtgc crii xudng, rndt nhln thAng phia tntoc. Khi thAn
theo dd dring th&ng In, hai vai xuOi xu6ng, khufu tay gqP
lr1i, cd khOng drtoc c6ng cri'ng.
Cdng
lf:
V6i 'I{Ai dd lao nguy0t", kh{ qudn vAo bAn tay, ngdn tay'tfch tp klnh lgc chd phcfng ra. DQng tric vdt ln, chlnh dC;
rbn eo lrrng, s6ng lttng, th6ng cA sriu kinh rnech I tay vA cd
thd khi6n nQi t,qng nAng l6n, cho n6n ddi vdi nhitng ngUdi
rn6c bQnh sa nQi t4ng, bii t{p nAy cd hiu quA nhdt dinh.
Hhh 44
Hinh aE
77
4b)
DQng tdc:
Tidp tu the'tren, tir til drra |ai tay ln dd
(mQt vAt gr dd - ND), t6i ch6 xuongddn gdnh,
hai cing tay quay vAo trong, l4t bin tay l6n
tr6n, ngcin crii trich ra, b6rr ngrjn kia chr.rnr lai,
hai ngdn gitta dfii vho nhau, til til gio tay I6n
bdug n6i kinh. Eo lrrng, clui, cdnh tay dbu ddy
l6n bAng lttc, chfi thA i6ng. dring nhtr dd
thAng "cdi dinh 6ng" (xem Hinh 46), clbng thdi
hit vAo, sau dci hai cenh ta1' thA l6ng, .76'i duong cong dua kty
xueing ngang rai, cd tay dung ln, vAn kinh ddy ra ngoai thAnh
"Dgi trl trangl' (xem Hinh 43), dirng lai 3 - b giay rbi thA l6ng ha canh
tay xu6ng tit tir, tro l4i tu thdcq dbng thoi thd ra. tAnr T IAn.
YOU chu:
Khi gio hai crinh lay l6n phAi cang vn giit cl{c dbu ngcin hrr6n;g
vdo nhau. Khi thdnh hlnh chrr dai, phAi rttdn rrglc, thcit bgng,
hai diri cang, klnh trlu xu6ng tdi lbng bdn chAn. I{ai chi trn
dung lgc bao nhi6u thi hai chi du6i dirng kinh bdy nhi6u.
C6ng
lf:
Khi hai taygro ln dd thl ddn khl vin hAnh trongnggc vA bgng,
d6'dua duong kh{ len, sung dtrdng Tty hAi, dibu ly Thur tiu.
78
Bdi
KHi C6NC
I. La khi
Tu thd chudn
Hai chAn rnd rQng ra ngang hai vai, toAn thtn thA l6ng,
eich tnr6c bung khoAng 10cm, hai huy'Qt
"Lao cungn cria hai tay ddi vdo nhau thdnh
dring 6rrr quA bcing. Tby trdi d bn duoi,
ngang vdi huy6t "Thbn khuydt", lbng bdn
tay ngrla l6n. Tay phAi d bcn trdn, Ibng bin
tay tip xirdng,' c5ch tay tr6i 10cm (:tem
Hlnh 47).
Ddng teic:
Cdn khi (t): Thy tr6i tit b6n trong dtra
In, tay phAi tit bn ngoAi drta xu6ng qua
nu tay tr6i (xem Hinh 48), hai tay vbng
qua nhau tdi khi ldng bAn tay phAi vbng
I6n ngang v6i huyQt "Thhn khuy6t", lbng
Hhh 47
bAn tay trrii vbng xudng crich tay phAi
10cm, hai huy6t "Lao cung" lai ddi vdo nhau; La kh{: tay
trrii dtta tay sang b6n tr5.i, tay phAi dua xu6ng bdn phAi, hai
tay dbng thdi lAm dQng tric kdo ra til til, dirng lqi 1 - 3 giey
(xem Hinh +9); Ap khf (6p, ndn khl): hai tay dua trd lqi
l.
qui
b6ng vNy
ND.
7g
drrdng cu
trdi 6p xudng thdnh thd " 6n d!a" (6p ddt). Hai tay tidp tr.rc
ddy l6n vA dp xudng ht c6 bAng lrrc, dbng thbi h{t vAo, ggi
lA "Dinh thi6n lQp d!a" hoic "Kim Cang th6c thi6n'(l) (xem
I{inh 50), nrla thAn tr6n cong lrrng sang tnii, nrd r6ng Khl
mdn, goi lA "chuy"n khf" (xem Hinh bl). ThA t6ng thflng,
lung trd lai, tay phAi chuydn tay xudng phla bn phAi, tby
tr'6i chu)'dn tay l6n b6n tr6i, ggi ld ',Brit qu6i quy6ln", Sng
thdi thd ra. Hai crinh tay quay trd lqi ngang vdi vai, bd'n
tay cong l6n 90o, dirng srlc ddy ra hai dhu, qudn khl vAo
hu1,C1 "p4t lAng", dbng thdi hit vio, ggi li "D4i t{ trant'
til tU kh6p
10rt chu:
Khi hai bay kdo
ra thAnh hlnh
Hlnh 48
Hlnh 49
ch6nh chdch, dbng
thdi phAi gitt hai lbng bAn tay deii vAo nhau. Khi la khl thi
h{t vdo, khi rip khl thl th,E ra.
C6ng l;i:
LuyQn l6u dbn sO ngAy cdng t6ng "khi cAm" d bAn tay,
tich tg nQi kh{, d6n khi t6i bAn tay, ngcin tay, ttlc cci thd
"nQi khi ngo4i phc5ng" dd chrta bQnh cho ngrtbi kh6c.
47),
DQng t6c:
Hhh sl
(xem Hinh 52). ThA l6ng. dbug thiri thd ra, nB6t qurii quydn"
tlo*
l. I)irrh thin l:lp rtia: ch6ng rriri rtqp ddr; Kim Cang rh6c rhien,
hQ ph6p
C6ng
lf:
I. Thu thd
DQng tdc:
Ti'p theo th6 "D4i
tg
I
I
I
cong
"ay
Yu chu:
T
lbng bdn tay ngrla l6n, nAng l6n tit hai canh srrbn ddn khi
ngang v6i vai, sau dci lAm d6ng tric kd tr6n thi drroc.
2. Khi hai tay thu vdo, tay kh6ng duoc d6i vAo tai cria rninh.
Bdi
Ngbi tr6n ghe ngay ng6n, hai chAn giao nhau. Khdi thd
vA cAc yOu chu cci li6n quan gi6ng Me b0 trqm trang (xem
I{inh 56). T\'ttdc khi thu c6ng, cri thd lirn dQng t6c ban chl
DQng tdc:
Ldrn xong dQng tric thu thd, chAn tnii
budc lOn tnJ6c mdt brr6c phia b6n tr6i,
vttdn tay tr6i ra, Ibng bdn tay ngrla ln,
&ng thdi vdi dQng-t6c gio crinh tay phAi
l6n dAp m4nh vdo tay tr6i, dhu ltrdi cong
l6n d{nh hdm tr6n, thcit bgng, db khi, phdt
ra Arn thanh ng6n ggn vd nhanh, c<i lrrc
vd phdt Am "y!" (xem Hinh 55), sau dd
dung klnh toAn thAn, hai dii dr)ng srlc
brim ddt, dili sau bdng nhdn n4nh, trdn
m6t, cd thAng cij v6 nhtr ndi con thinh n6,
v6i thS"dAo sOngldp bidn",ldc dci gidngm6t
chidn s! di6n t4p "nhAy In dAn 16" dd bidu
phap.
Thu th6:
Drlng dQy, gi6ng thu thd
Ydu chu:
Ghd kh6ng drtgc cao qu6 ho{c
thdp quri, hai chdn kh6ng duoc treo
lo litng, lrrng kh6ng drrgc dga vdo
lrrng tga cria ghp, kh6ng cbn thri f,
kh6ng chn nh4p tinh, thd tu nhi6n.
Hhh ss
lQ
Cdng l;i:
ring minh. M6i lhn lu1'n sOng
tit Dan dibn, kh6ng nhrrng 16 cai oai
cta kd m4nb mi cbn to ra sau khi luy6n c6ng v6n thira th6i srlc luc
- phdn chdn tinh thhn, quan trong hon nrra d ch6 khidn luc phti
ngt t4ng bi rung chuydn mQt cdi, nhd dci trrlnh drroc tinh trang
khl bi ngen trd, bd t6c trong ngudi, dd trrinh hi6n tudng bi l6ch
lac, dbng thbi cung ld dd luy6n mQt hoi ddi trong ngudi.
84
Chrrong 7.
T!4c dgng:
xong, pMt &m thanh '!r!" rdt to
Hinh 56
$R:
85
#*u;;**#*F.
Thu th6:
Dtlng dAy, giSng thu thd ctaChuong n
Cdng
lf:
Thrlc ndy chi ydu dtrng cho dudng khl, luyn khl. Mdy
phrit sau, lbng bin tay dttdi cti "kh{ cAm" 16 r6t, ho{c cAm
thdy c<i lubng khi til'dhu khuj'u bay trOn truybn xudng vi
chui vdo huy6t "Lao cung" tay drt6i. Birn tay ccj thd cci cAm
gi6c lanh, ncing, t6, trlc, thim ch{ cd cAn gidc giing xd. Dbu
ngcin tay cria tay tr6n c0ng cd thd cd cAm gi6c trlc, t6. Luy6n
86
lAu dhn s6 khoi th6ng kinh m4ch, khoi md huyQt "Lao cung',
kh6e ngrrdi, cdn cd thd
khOng nhung cd thd drrong kh{
xAy dgng nbn mdng cho "nQi khl ngo4i phdng'.
Hai diri giao nhau, ngbi xdp bing tqr nhi6n (xdp blng mQt
ho{c hai chAn du dugc) trn gitrdng, phAn (ho{c dQm, tr6n
ddt, hoic lin mQt ghd con vudng thdp, dd trn ddt). M0ng
cci thd dm hoi cao mQt chft. ThAn
trdn ngay ng6n, ttl nhi6n, cd thlng
g6y hu. LrrOi drra I6n hdm tr6n. Hai
mit md, vai l6ng, ng1tc hoi thu vAo.
Khuyiu tay dab l6n trOn dui. Hai ldng
bdn tay ng:la IOn chbng l6n dat trrr6c
bgng, ngcln c5i ddi vAo nhau, b6n
ngcin chgm lai. Thd td nhi6n, sAu,
nhe, d'6u, dei. Thdi gian PhAi tr6n 30
phtit (xem Hinh 58)
C6ng lf:
Hhh
sB
C6ng phdp nDry chtr ydu dirng dd duong kh{. Khi khl h|u
ngodi trdi kh6ng tdt ho4c nhtng ng\rdi cao tudi thd chdt dm
ydu dEu cci thd luyQn c6ng Ph6P ndY.
w.
hOng.
nhi6n, sAu, nhe, dbu, dei. 'Ihdi gian luyQn c6ng kh6ng nn
dudi 30 phtit.
Thu th6:
bit
til
Cdng
lf:
89
PhhN
Md l6p cao cdp vdi mgc dlch nAng cao c0ng lgc cta bqc
vi6n ("NQi khl ngoqi phcfngl phdng xS nang lrrgng, lgc thtlm
thdu, crldng d0 xa tuydn) dd d?t drrgc mlre dfch chfra bQnh'
TInh chAt crla ldp cao cf,p Ib nAng cao trdn co sd phd c$p'
phd c{p tr6n co sd nAng cao' V6i hlnh thrlc sau mQt khda
hgc, lgi td chrlc bd ttic cao hgc cho hgc sinh' Bu6c mQt lA
tiu chudn hria, quy ph4m hdq lf lu$n hda cdc dQng e,9lt
hgc sao cho kh0ng chl thuQc c0ng ph6p, mA cbn cd thd giAng
c6ng ly mQt cdch rdnh rgt hon.
Ca quydt
LuyQn duang ht hqp,
td, it einh bd.ch bQnh,
hhOng
Di
f nni
tinh kht thdn, Kt udo tudi trdi. LuyQn c6ng ehn mdn,
\
l4c tbng,
Dqt n&t dgt ht, DQng ntQt dQng h{t, Xu6a thdn
Ma, Ky di|u uO cilng,
nhQP
91
"q{!{ffiF
Kht phSng ra ngciti, TYiti nguii thing nhau, Tt! thd ctiu
nguiri, N6i uui trdn trE.
ddn hhoe ntgnh,, Td qudc thinh cudng, Dric d thdnlt
dqo, Kh\ng hodi dbi ndy.
Nhd.n
Nguy6n vdn:
LuyQn dudng h,t't hqp,
Dinh
uQ
Htu
thiAru c\ng,
Tinh hhi thd,n tuc, I'hipn nihn hhd trung, Cdn tuyQn bdt
ttlc,'i khi tuc tdng,
Nlfit dao giai dao, Nhdt d6ng giai dQng, Xurit th6n nhip
h6a, Ky diQu u6 cilng,
ciic khdp, khoi rhdng kinh l4c, lttu th6ng huydt m4ch, xoa
92
,_
""-fi*fili.ilrtrE
li6t trong m6t thdi gian ng6n, nA dga vdo nhung dOng t6c
dAc biQt dd dibu chinh mQt crich tuhn ttl, ti6m tidn chirc
nAng sinh ly cta con ngudi. Tlong cu6n "Linh kidm ttl" cta
Hrla Tbn ddi nhi Tdn cci vidt: " N6u khf thdnh cdng, gdn
c6t sE mbm mai, cric khdp xddng sE thdng thodt". T\'ong "Y
I,An" cria Drrdng Ma Tdng c[ng vidt: "Nrrdc chAy kh6ng thfii,
lb crla kh6ng mgc". Luyn cdng phap nay cht y6u dd rbn
luyQn cric kh6p xrrong trong todn thAn vd nhd dcj td chi, cric
xudng c6t toin thAn cho den cac cd quan nQi tang dbu clrroc
vAn d6ng theo, dhn dbn s nAng cao tinh hung phan ctia hO
thhn kinh vd tinh linh hoab, tinh nhip nhirng cia ddng t6c
d cdc khop, day ching, xrictng c6t. Qua dcj khidn ngudi luy6n
c6ng trong qua trinh tram trang tr6nh drroc hin tuong kh6
crlng cric khdp, kh6ng thA l6ng duoc co b6p, ddy chAng, dbng
thdi c0ng khi6n ngubi luy6n c0ng, khi luyn tram trang cd
th' nhap vdo "khi c6ng thrii" nhanh hon d6' dat duoc hi6u
quA ldm mOt mA, hiQu quA gap d6i.
Cric d6ng t6c nhrr Song giao ty', Don bAn, Song bAn, VAn
thti, DA khi bai dA, v.v. tlong Nhit thAn ph6p kh6ng nhrrng
hinh thAnh n6n mQt phuong phdp thd dgc tli li6u mA cdn
cd thd phdng tri cric bnh tdt. Tt'ong "Linh khu - Th L,h6ch
thi6n" viet: "TAm phe md cci td, tA khi lttu girr d hai ndch;
can md cci ta, td klii lrru gitl d hai b6n h6ng". Cdc d6ng tric
nhtr Song giao ty, Thdc bdn, Bdi dA db khi trong Nhiet thAn
phrlp khOng uhtng crj thd khiein cac khdp linh hoat, phbng
tr! lAu kin phong mir ctrn cci t5c dung trir ta khi d tArn phd
vd can. Cho nn luy6n Nhit thAn phdp se khidn cac ban
cArn thay tim phdi sAng khoAi dac bit vi. lai cdn cd thd tiCu
trit m6f n6i, tang crrdng su tich th6 va phrit huy tibm ltrc
94
cria ngi
kiih
"O,t*
Chring ta l-'i6t lang bo trtdy van dQng cia crlc b0 ph$n
tlong cct thd mu6n ph6t sinh vAn dQng phAi do thhn kifih
vAn cl6ng trong cd thd dibu khidn. Httng phdn ttt v6 n6o
fldc tie'p tlu;''6tr L6i fd bdo gcic trddc cria briy s6ng, thOttg
qua c6c dA1'thhn kinh dd chi phOi xudng, kh6p, co. Cbn cric
cd quan niri t4rrg (nhu he thdng tiur mqch, huy6t quAn, hQ
th6'ng h6 hdp, v.v.) thi chiu srl chi phiii cria thbn kinh th{c
vit, khi chfng tt cr/dng hcia cOng sudt trqm trang bing c6ch
gia phdi trong hroug hoac dat trgng lugng lohn thAn rdi vAo
mot diri thi cac cd quan van d6ng til tr4ng thdi th6i tlnh
chuv6'n sang trpng thrii luyQn c6ng nrqnh m6 mQt c6ch
nhauh chcing, khi dd str ti6u hao nAng lugng sE tAng ln dQt
ng6t, nhu chu vb dudng khi vn vAt chdt nnng lugng cfng
tAng ln d6t ngdt, nhtng thfi phd thAi cria bai tidt crlng cbn
phAi loai tril kip thbi, do d<j y6u chu cdc cd quan nQi tqng
nhrJ tiur phdi, v.v. phAi lAm viOc gdp d6i d6' th6a m6n nhu
Song, do t{nh trl trq cta co nang ri'Qi
cbu cria lu1,6rt
"ul,r.
95
Chti f:
Hai c6nh tay vudn th&ng, d6ng t6c phAi mbm mai, todn
thAn thA l6ng, nhip nhdng. ThAn tr6n girr ngay ng6n, kh6ng
drrgc nghi6ng ra tnldc, ngfra ra sau, hai chAn khOng duoc
di dQng.
4
I
I
I
I
H'nh 64
Hlnh 63
Hai ldng
bdn tay ctng
H'rnh
61
61
Hlnh 62
IIai
98
idn cin g
tuy, c6nh tay
xoay
cing
kh
chuydn, ldng
bdn tay ngrla
xoay I6n qua
dinh dhu.
H'nh 65
Cdng dqrn$
Kh6p xtrong, dAy chAng, co b6p toAn thAn dbu I trgng
thdi v$n dQng, gia tang thu kinh hoet huydt (giatang khoi
thdng kinh lgc, lrru thong huydt mqch - ND), lAm linh hoat
cdc kh6p d eo hlng, vai, hhuju tay, cd tay, khidn toAn thAn
roi vio trqng th6i v{n dQng (xem Hinh 66, 67, 68)
tri'n chitng ndo thl nang ltrong trong ngrtdi cirng mgnh mE
chilng dy. DAy lir mOt phuong phrip hudn luyQn nQi klnlt
"/* 7\
&+
.1
\i
I
\
r\l
tr\,
t\
1t'\.1
/
H'nh
67
H'nh 68
lf:
Dibu dQng kinh khl trong vd ngoiri cria toAn thAn ln hai
cdnh tay, chri ydu luyQn nQi klnh d hai crinh tay, hai cd tay,
khulu tay, bAp tay vA ngdn tay, nAng cao t6 ch6t cia thAn
thd, lA mQt phuong phdp hudn luyQn bbi dttong thgc litc. Kh{
ld nrQt loqi vAt chgt, lA mQt loqi n6ng lrrgng. Co bAp cAng ph6t
100
Hinh 69
Hlnh 70
Ydu linh:
Ddng. thd d4i m6 b6, hai tay chm vbng sAt (ho4c chudng
kh6ng ccj luc lac, hoflc dia s6t hay vin g4ch crlng drrgc). ThAn
tr6n gitt ngay ngdn, hai tay thgc hiQn nhu thrtc VAn thri cria Thdi
ctlc qu1'6n: drta vAo phla trong hai bn hdng vd dudng cong vAn
thir. Ddng t6c yu cbu phAi nrEm m4i, thAn th' thA l6ng. Chl
dnng kinh luc d hai uinh tay, cd tay, bdn tay vd ngrin tay. VSn vA
chuy6'n d6ng bing nOi kinh, nghla lA diurg 6ln klnh chri kh6ng
phAi minh kinh. Hirrn chrl khOnglQ, ng{m ngrlcbpngch6c. Theo
thd dd Id cirng dA luyOn lu6n cA trung tiSt kinh (trlc phric bich
kinh - luyQn kinh d vung bung). Hgc thuydt 'I\'ung y cho rhng:
"Vi blch hbu, khl chi bAn" (vrich d4 clby dby d$n lA cdi gdc cria
khi) c0ng trlc ld luy6n kh{ cia phri t4ng.
101
Ydu linh:
Chd ;i;
Tby cbm th6m vAt ndng phAi dua vdo khA nang cria thd
htc, stlc luc, chtl kh6ng phAi crl tq, vi d6y ld luy6n hoat klnh
(kinh sdng) chrl khOng phAi luy6n tir kinh (kinh chdt) (xem
Hinh 69, 70, 7L, 72)
t:i
Dqi mA b6 trang, xudng tdn, hai mu bin tay d6i veo nhauj"
v6 mQt dttdng cong trudc nggc vA n6m tay thenh quA d{m.
Ngcin tay ndm ngira hrr6ng phia trtt6c, ddn quA ddm l6n *
phfa tr6n vA xbe bAn tay ra, ngang vdi dhu mfli. BAi dA hai
mang sttdn bdng hai crinh tay tru, theo di dd dE kh{ ttt
dudi Dan clibn ln, nrd mi6ng thd ra (xem Hlnh 73,74).
Chri y:
Ngliri huyet 6p cao, mdc bnh tim cdm t4p.
rl
-/:
Flinh
71
Hinh 72
73
Hirfi
74
COng.dung.
Kien phri tang, chri phd khi, db thAn rrdng kh{, phir chfnh
c6 bAn (lim cho phii tang kh6e rnanh, iAm cht phd khi, nAng
thgn kh6e khi, phil tr.cl (:6i ch{nh, ctrng cd cdi ccr bAn), phdng
ngila sa n6i t4ng. l.,uyQn iirArr thd kh6e ch6c nlrtr xuong clOng
da s6t.
to2
th6m 3 l6p gidy lAnr blng v6 cAy dAu rbi ldy lua khAu
thdnh cdi gQy bing cAnh dAu
chdc chdn,
di:
1. Mrlc d6 luc nhrr tdm qudt trong phbng t6m, v6n luc
dbu.
2. Lbn lrrot dn tay vdo cdc kinh lac Thi taru Am, Thti
tam dr.tong, T\ic tarn Am, Tlic tam drtong,
3. Bei dA Kh{ mdn d hai bdn mang sudn.
Cdng dr;ng:
Thiic ddy stt chuydn vAn khl huy6't nhanh hon, tiu trir
fi6 ngq.i trong luy6n khi, t6rrg manh khf cAm. Khai th6ng
nhanh hdn tam quan Vl ltt, SAng tich, Ngoc chdm.
cAc
104
rr1
ci
ldn dd giup cho vi6c phrit trien them tlnh linh hogt
cta co bdp, dAy chlng vi c6c khdp. Dong t6c cria con gdu
ch{m rdi, thAm hAu, chdc nich. PhAi lnm sao cho bE ngoii
vgng vE, b6n trong tinh kh6n. Con gdu cung cc5 thd trbo cay,
song khric v6i cAi v6 linh lqi bA ngodi cta con vtldn, hilng
hlnh phAi cd n6t rnAt tuoi cildi, hai crinh tay b6n nAng l6n,
b6n triu xuting, khi6n nglle'i ta nhin thay phai bAt crtdi,
nhung khl huydt, cdc kh6p, lgc phi ngu tang d'6u hoi d6ng
dAy kh6ng nghl. T'rt chi bAr:h ciit, d4c biot Ia luc quan (vai,
rQng
khuj'u tay, cd tay, hdng, g6i, m6t cd)'dut-rc ph6i hop vdi hoi
thd chAm rdi, cfing trlc lA trong lbng ngrJng dong, dhu cic
tlnh tdo r:hti kh6ng phAi hb db. DQng tric ndy dtii viri ngrrri
tinh thbn bdt au, lam viQc mQt m6i sd ccj t6.c dung diu tiet
tdt. DQng tric hinh cdn6 y6u ch.u brong vir trgoAi cc; thd nhip
nhdng hoirn chinh, chn l,itAi cci nAng h-rc girr thang bring r{tng
vhng, dbng thdi thbn m6l, y thfc, hoi thE rl'6u cbn phAi phdi
hqp nif;t thi6't vdi dQng tiic. BGn ngoi,i dong ddn ddn b6n
trong cring dQng thco, ccj teic dung thrr; -)ng dibu tidt dai
n6o, khidn hO hrip vi rrQi flng dbu drlQc rbn lu1'Otr, cirng lA
cdch tu luyQn thiin kinh vd n6;-hf lgc ddnr nghi ddur lAm.
(rHr6r rY cONcl
(C6ng ph6p dirng vbng s6t)
C6ng l;f:
Thi6t hoirn.c6ng tidn hdnh trn co sd Md bQ tr4m trang
cOng, tric dung chri yeu ld tang cudng klnh khf, khi6n cOng
hyc tang gdp bQi lhn. C0ng ph6p niy
lA luyQn huybn klnh, 6m kirh (l),
khi6n huydb quAn 6 hai cdtrh tay
r6ng ra, giSn ra, tAng nhanh luu
lrrong khi iruydt d hai crinh tay, ting
cttdng khi cAm. Lbng tinrg vbng sdt
l6n tr'n cdnh tay, vi vdng s6t chd
bang kim loai Id chat crj khA nAng
truybn dAn. Deo vbng s6t luyn c6ng
lAu ngAy, . nQi htri phrit ra cri luc
thdnr thau nt4nh, hhi phdng ra
ngoAi nhtt hinh xo6.i' 6c. Deo vbng
s6t ciing giSng nhu nguy6n ly dbn
Hlnh 75
bdy, dac bi6t Ia m6i lhn deo th6m
m6t vdng s5t hoac dich chuydn vbng s6t tit trn cdnh tr6n
dich xu6ng mQt th6n, nhdb dinh sE phAi vi nhibu nb h6i'
Khi vbng sdt dat d cd tay luyQn MA bO trqrn trang thl cdng
(l)
106
c0Nc
lqtc
ch6 f:
1. TLrhn t{ tiQm tidn, h6a hAu(l) thich dring, kh6ng thd
chl an mQt mi6ng brinh mi dA bi6n thdnh mQt ngrtdi to kh6e
ngay dttoc. Luy6n cOng phAi tuy sr1c, tiy khA n6ng.
2. Ndu kh6ng cd vbng s6t thl thay th6 bing g4ch ho6c
cAc v1rt khdc cing dttdc, nhung deo vib hai crinh tay v6i hai
h1c blng nhau.
sao ncii ring "NQi kinh tram trang c6ng' c<; thd'chtra
van tim, tim dau th6t, nhbi mdu cd tim, xd cfng
bQnh
kh6i
dOng mach nAo, cao huydt rip do thAn thiSu mdu, tdc d6ng
urach ddy m5t, v.v. vd c6c bgnh do tdc mdu ndo gAy n6n?
Qi
Tt'gng didm luydn tram trang li luy6n lgc cta hai chAn,
hai dui vA hai dhu gdi khi6n hai chan thm k)nh, ldm manh
l6n vd tang nhauh su van hAnh ctra kh{ huydt. Hai chAn
bdm urAt dat, nrla xudng tdn, nrla nhu kh6ng, todn b6 trong
luong thAri dbn 6 hai diri, xudt hi6n hien tudng cang thing,
thtic ddy sU luu chuydn nhanh vb lrru luong mdu, trong y
hoc cbn gqi dd Id tAm trang thrl hai. HiQn nay, Tl'udng dai
hgc y khoa Tbung Son dA phdt minh ra m6t k! thuAt nrdi thhn
diQu la Thd ngoai phAn bdc, nguyn ly cria nci tua nhrJ tran'r
trang, d<j ld cai trii drrng hoi vA xA hoi duoc deo d b6n dui
va mdng cia b6nh nhAn. Khi tim thu giAn, cho hoi vAo trii
mQt c6ch nhanh chcing tit xa t6i gbn, cho hoi vdo tfii gAy
srlc 6p d chAn vA m6ng, khidn mriu d thdn dtr6i dbn nhanh
,
(l) fl6a hAu: hoa lrrc to nhd hay thoi gian dAi ngin khi dun ndu nr6t cii gi,
ho{c cdng phu lAu dAi. ngln ngrii. Nghia la mftc dQ luy{n deo virng. thAn vong
c6 mitc dQ vrla phii ND .
108
ch<ing vb thAn
lle tl.
ThOng qr.rn tht/c ti6rl tram tt'ang, nhfrug ngUdi nrSc bQnh
xo crlng ddng mach nlo, t5c nghn mgch m6u n6o, thi6u
ur6u nxo,.nhtrn ndo, v.v. sau khi luygn "NQi klnh nhdt chl
thibn", s6 hbi phuc stlc kh6e, cri ngirdi vdt b6 cA gqy, di lqi
ngoii phd vtlng vAng.
4. Khi ban rip ngdn tay dbng thdi kh6ng qu0n Cn ngdn
chAn tudng rlng vdi ngcin taY.
Chuong
IV BQ BAN CHI
5. N6u phrlt hiQn cci hiQn tuqng chdng mSt dttng ngpi,
lim dQng tric thu thd nghl giay Lit rbi u6ng It trd ndng thl
s6 hdt hi6n trlgng tr6n.
cudng
phring"
"n6i
khi
ngo4i
khl cAn sAu hdn, tAng bh6m cOng lgc
Kh6i th6:
Tidp trr thd Ma bq tr4rn trang c6ng
b6t dhu ban chl.
til
H'inh 77
_-==:-B
phuong phrip ndy ban dQng c6c ngcin khac. Sau khi ban dQng
ngdn tay xong, l4i tidp tUc Me bd tr4m trang khoAng 5 ph6t
thl
thd thu th6 thu cOng, hoic ldrn d6ng cOng sau
Hlnh 76,7'7,78, 79, 80)
cci
(xenr
Hhh 79
Hlnh 78
-\'-_$
d6y
chti f:
1. Khi ban chl khOng duoc dAo lQn thrl tg
Hirh
B0
3. Khi 6p ng<in tay xudng hay nAng ngcin tay ln, dQng
t6c phAi ch6m rdi dd trdnh s{ IQch lac bdt ngd cti thd xAy
2. Ngdn rip
ra.
ft:
110
-
iii
tll
i'-t:
r:
'.. .'
,#.
lhkt'
li
fti sao khi ban chi (ngtin tay) phAi 6-n ngcin chAn xufing?
Bdi vi tay cci Thm Am, 'lhn drrong, chan crlng cci Tum dnr,
Thm drrong; Aru duclng cria tay chAn liiin r'6i h6 th6ng kitih
l4c cira cric td chfc ccl quan nhrt luc phri ngni tang, tf chi
b6ch c6t, ng{ quan cr}u khidu vi. da thit gan rnach, v.v., lii
con drtdng chi y6u thdng tir tr6n xudng dudi vA v6n hAnh
khl huy6t trong toAn thAn. Thri tam Am kinh di tit tay l6n
nguc ve g{p Thn tam duong kinh. Tht tanr drlong kinh tir
tay di ln dhu, g+p Tfc tam drtoug kinh. 'I\rc lam drlong
kinh di tU dhu xudng chAn vir g{p 1\c tanr Am kinh, T\ic
taur Am kinh di til chAn l6n bqng, d6:r ngttc gAp 'l'ht tanr
6m kinh. Ch0ng nO'i tidp nhau ttt tao thdnlr sr.f lulr thong
dm duong nhu nliung dubng kinh lac tuhn troin theo vdng
khdp kln chay kh6p todn thAn. Kinh lac trong ccJ thd corr
ngtldi khOng phAi khOng cci Ii6n qrran vdi chAn tay. Tijnh lac
nhrr cdi ri khcia, ngcirr tay va ngcin chAn nhtt r:iii chia, cho
nn mdi quan hQ girra chfng nhtr khcja vdi chla vAy. ChAu
tay cci the' dibu khidn nQi khi theng giring, xudt nh4p, dao
d6n thoAi rndi dd chita b6nh nAng thd luc.
2.T.i
sao ncii *l'hQp chl li6n tAm"'l M6i quan h0 girta c6c
rt2
:',i'l'
trd lit didm khdi cria Thti duong minh D4i trudngt
kinh.
Ngdn girra ld didm kdt cia Thri quyet An Thm bho klnh.'
Ngr5n
kinh
Ngcin rip (rt ld tlidm kh<ii ctia Thti thi6h dttong Tam ti6u:
kinh.
Ngcin ut la didnr ket cta Tht thi6u irtr Thm kinh vd ld
di6'm khdi cria Thri thdi dtrong Ti6'u trttdng liinh.
Ban d6ng ngcin tay chti yelu lA rlii'ru dong nrrtdi hai kinh
mach r':i nlrldi hai kinh cAn, tAng r-:ritjlyg thm s{ vAn ddng
cta n6i ktrf, nhd dci md khoi thdng kinh lac, dibu chlnh kh{
huy6t. trcing cd thd, cAn bing Anr tlrlong, til dd d4t dUgc
th6ng rhtrAn kinh lac, dibu hoa khi huydt, tAm thhn thu thdi
khodng dat.
3. Ban chi ccj th' chrra nhttng b6nh gi?
Ban dp ngcfn tai-Chri dibu khi ctia Phd kinh, khoi th6ng
mach cia Phd kinh ttlc lA Thri thdi Am Phe kinh, ch4y tir
ngrrc d6n tay g4p Thir dttong minh D4i tntdng kinh. Chri tri
b6nh phdi, Iei l6ch, d4 dhy, hen suy5n, c6c bQnh thuQc dudng
h6 hdp tr6n.
IJan ngcin tr6- Ngcin tr'6 nim tr6n dudng di cria Dqi
trt/ong hinh, trlc Thti dltong niinh Dai tffdng kinh, tir tay- cli l6n dhu gep 1r-rc duong minh Vi kinh. Chri tri cric bQnh
vb gan, ruAt, dai trAng.
Ban dp ngcfn girta- Ngrin girra nim trn drrdng di cria
TArrr bAo kinh, trlc la Thri quydt im Thm bdo kinh, chqy
men theo phia trudc m6t trong crinh tay t6i bAn tay
Thri tam ti6u kinh. Chir tri cric bnh dau ndng tim
pht tang.
vd, crlc
Ban rip ngcfn rip ft- Ngcin rip tit nAm tr6n drrdng di cta
Thm tiu kinh tdc ld Thri thidu dtrong Thm tiu kinh, chqy
men theo phfa trrr6c m{t ngodi crinh tay tdi ban tay, gap
T[ic thidu duong Ddm kinh. Chir tri cric bnh vE kinh lac,
tam ti6u vA. cdc bQnh phg khoa.
xA HINH TRANG
(NIJAT cHi cOxc;
chuong v.
phAi vd mQt dtrdng ccng xu6ng drroi, hai tay la: thAnh dAng
b6n'sring, ydu linh nhu da k6' trn. Dring lAu m6i lai ddi
chAn vd tay, phAi drlng nhtt v6y trong nrla tidng.
YGU rAu:
drrdng hhi tarrr thdi dring lai, t:ho n6n ldu lttong khi huy6t tang
tr'6i hfrn l6n so vdi rlgril'i t.r6, ngrin tr'6 chi vrio lbng bdn tay, ctf thd
t{ nhi6n md huy6t "J.,rro cung". Tdp ldu cong nAy qua s{ luyCn
khi ccj thd dung hr,ra tinh, khi, thh.n, lgc vdo nhau, nhd dd
phrit huy hdt duoc cdng nAng tini tdng trong co th6'.
Ca quydt
'
Nguy6n vdn:
Xd ttinh nhttt chi, lrt1,en 7t1r1 ho|t lttc,
ThUc chi tlnn :tudt, tu chi nQi hhuc,
Chi ddi Lao curtg, bdt khd tlt.iAn di,
TE httt hu b8, lta tlu.tc thtong hut.
116
thd
Chuong
Tr the chudn
bi:
Drlng thing.
DQng tr4c:
ChAn tr6i budc l6n phia trudc nfia budg hai gdi g$p
xu6ng, trong tAm rdi vdo diri phAi, tgo thAnh chlnh hd b0.
d6ng thdi hai tay giao nhau trrr6c ng1tc, tay phAi d ngodi,
dua urQt dttdng xufing c4nh hring b6n phAi, lbng bln tay Op
xudng, cong ngcin nhu beic ddt. Tay trdi d trong, dtra mQt
.dttdng ln t6i dhu phia bn tr6i, lbng bAn tay ngrla ln, cong
ngcin bau tldi (xem Hinh 82). Drlng met thl ccj th' ddi chAn
vd. tay: chdn tr6i thu vio, chdn phAi brr6c l6n nrla brrdc (ho4c
chAn trrii girl r,guyOn bdt dQng, chdn phAi budc l6n mQt
budc), trong tAm chuydn ln diri tr6i, dbng thdi tay tr6Li qua
phfa ngodi ceinh tay phAi dtra mQt dtrdng xudng t6i cqnh
hring bn tr6i, ldng birn tay fp xu6ng, cong ngdn nhu bdc
ddt. Thy phAi bon trong v ln tdi dhu ph{a trrr6c b6n phAi,
I6ng bdn tay ngrla, cong ngcin nhrr bdu trdi. Ydu linh nhu
trn. Dfng lAu mQt c<i thd ddi chAn tay. PhAi dtlng trong
vbng nila tidng.
Y6u chu:
Thttong htr h4 thr,tc, thdt bgng, co h{u mdn l6n,
nhtt ngbi. Thd tU nhi6n.
C6ng
lf:
H6 HixH TRANG
DQng t6c
BQ phtlp
Ca quydt:
Long hinh ttta r6ng, lul'Qn cdt tu hhi;
M6ng r6ng bd.u trn, ngla tay IAn titi;
M6ng rbng b(iu dudi, tdi hong hing dat;
Trudc sau ntd ra, hq tlulc tlLtt.d.ng thu.
Nguy6n vdn:
hu1,61
Hlnh 82
118
chtrong vII.
ChAn
Hhh
s3
Tbn LOc Dudng tirng ncii: "Nhp m6n tru6c hdt phAi tram
trang 3 nAm". Ngdy nay d Thidu LAn tr,t thu6c Sung Son
con in lai nhfrng ddu tich luyQn tr4m trang cich dAy mdy
chgc tribu dai trong n6i sAnh, tr6n nbn gach cdn in rd nhtrng
vdt chAn l6ru sAu.
K.irn Cang trang ld drlng bing
mQt ch&n, chAn phAi drlng thing, dii
trdi nAng ln ngang v6i lung, mrii
chAn tr6i chric xudng drr6i, bay tr6i
dua l6n ngang v6i dhu, lbng bdn tay
hudng xudng dudi. Tby phAi hoi dtra
l6n, huy6t "Lao cung" d6i vio huy6t
"Ty quan" cdch nhau 10 cm, huyQt
"Lao cung" cria tay tr6i ddi vdo huy6t
"Hgp c6cn cta tay phAi. ThAn girr
ngay ng6n, phAi dat duoc cAm giric
thugng hu ha thrrc. Hai chAn c<j thHhh 84
thay nhau drlng (xem Hinh 84)
Bdi
I.
DQng tdc:
c6ng,
t20
Hinh 85
t2l
;+'
tay tr6n cd c&m giric tO trlc, luyQn ldu dhn cci thd khoi thdng
kinh mgch, khai md huyQt "Lao cung", kh6ng nhttng co thd
dudng khl kh6e th6n, nri cbn cri thd "nQi kh{ ngo4i ph<Ing"
Tlang nay tudng ddi khd, cOng lltc cOng tr.tong ddi mAnh.
DQng tdc:
D0ng
Hai tay chAp tnt6c nflIc thanh d6ng b6i ph{t, hai
nhrt Don thn hgp thgp (xem Hlnh 86)
Cdng
lf:
Gi6ng Don
ch6n
Hai chdn drlng kidu xudng tdn D4i md bQ, hai m0i chAn
chia ra hai bn, hai gcit chAn drlng cing dudng ngang v6i
nhau. MQt tay (tay phAi) ngrla ldng bdn tay l6n trdi do' tqy
kia (tay traii)- huyQt "Lao cung" trong lbng bAn tay dtii.vAo,
huyt "Tj'quan" d dti. Hai tay cri thd thay nhau, nhrrngy6u,
chu thAn trn giu ngay ng6n (xem Hlnh 87)
Hhh 87
r22
Drlng chAn trd6c chAn sau, chAn trAi du6i ra, thA l6ng,
mui chAn dat tr6n m{t ddt, chAn phAi xu6ng tdn, trong
lrrgng roi vAo dni phAi. Bung du6i thcit vAo. BAn tay trrii
du6i ra ph{a trrr6c thAnh hlnh mrii ki6m (ki6m chi), crinh
tay phAi hoi cong sao cho ki6m chl tay phAi d6i vdi huy6t
"Hgp c6c" bn tay tr6i, c6ch nbau 10 cm (xem Hlnh 88). Khi
tay tr6i chdn phAi mQt thi cd thd ddi sang tay phAi chAn
tr6i.
llic
dqng:
Chri y6u
li
,n
chu_ong
C6ng phdp nAy b6t ngubn ttl cac nhd ph$t gia, ph6t xudt
tir tinh T\'idt Giang, quydn s6ch nAy l6y nd vdi ttr c6ch lA
cOng phaJr phg trg. T. i c6c noi luyQn vd bidu di6n c6ng ph6p
nAy thdy cd hiQu qria rdt t6t. Cric cdng phdp cta nhA ph$t
dbu dat tn theo c{ic tuqng phflt, hodc theo hlnh trrgng La
Hdn trong c6c chira, vl <lg: LOi phong vAn vO gqi i tit Td
*124
ToAn thAn thA l6ng, tay phAi drra l6n ngang dbu, tay
trdi
n6m thirnh qtra ddm, gqi lh nKirn Cang ctl t1i". Tby tr6i d
125
,il
':S'
,,AS;
;tr
drrdi, xbe lbngbhrr ta1', dr5i vao rlia ddm ra'/ phAi. T[y phAi
klch phrlt vAo huy6t "Lao cung" cria lbng bbn tay tay trai,
gQi
n6m ddrn bi'n thnnh hi6'u d6nh bf;c, mAc dir hai tay khong
ti6p xric v6i nhau, nhrrngluydn lArr dhn,;6 cArrr thri;,cci tirng
dgt diQn gi4t, thuc chat li do tiing mrruh lticJng ilien phcing
d huyQt "Lao crlr;g"; lrry6n c,)ug phrip nAy khor'g duoc duoi
20 lbn, hai tay cij thd luAn cLuydn cho nhau.
thritt,
thAn thA l6ng, l'ra.i trry vr/rJn l'il) lr'ing kiirr-;16s Ir/':tng
drtdi,
ngciu tay lung vO thAnh hinir sd 8 rirn r,gang
xudng
(m), rung ngddi va til chi lant nhu r:hrlng liiot nitta dang ba.y
tU hai bAn tay xuting. 'ft;ln thAn lac nhu thd giri thrji hat
mua, khi6n khl hrrydt i.rao xu6ng hai tay, ngcin tay cria hai
tay dang rung gi6ng nhrt dang bdnr phim diur, lai Biriri,, nn,t
hai cdnh cua eon cbiur l6n dang bav rrrria. C5.r: khop xrldll{
I cdnh tay, cd tay, vai, eo lung. v.i'. blong roAn tlrfiir datrg
I trang thdi thA king mbm niai.
TbPrn
tay tr6i bim rll',', tay phAi gdy din, tay trrii vu6t l6n vu6t
xudng trdn tlAy, tay phAi gdy day b6n tr6i, b6n phAi' Todn
thAn thA l6ug, theo dd cia d6ng tdc gdy ddn, thAn l6c lu
nhrr gio thdi lay cinh li6u, khid.n kh{ huydt trAn dby toin
'lbdn thdn thA l6ng, ngrra lbng bAn tay, hai ngdn gifra d6i
vAo nhau, ugcirr tay rung' quay ti( dr{6i l6n, hai tay v vbng
ra ngoAi, tt vdng nh6 rl,in "'bni to, thnn dQng theo tu th6
nhrt d6ng chint rrhg rihirng c?it cdnh mria'
Lu1,61', bri kidu pli:ng, v[, vdtt s sirrh ra khA nang t{
phdt <l6ng cOng. Neu phzit hign thdy hign tugng dQng m4nh
Iidn ttrc, khi mudrr ciiing luyn c6ng thi hai tay ndnr chSt l4i
thdnh qia cldm vi nghidn rdng nghidn lgi, ttt tr6n dlnh dbu
tit til md b?rn ta)' ra, lbng bdn tay dn xudng, qurin khl vdo
hu1,61 Dung trrybn, thu{n de ha hoi ra, lbm nhrt v{y tir 3
ddn 5 ldn. Nhdt thi6t dhAi lAn tdt dong hic thu cong'
ba,
L27
Chuong
lf:
Cd thd ldm l6ng c6c kh6p ngcin cdi, ngcin tr6, ngcin gitla'
t6ng th6m t{nh linh hoqt ctia dbu ng<5n tay, tAng thm cong
llrc ph6t xa cria dbu ngcin tay. Cdng phdp ndy li c6ng ph6p
-ldy ngdn thay kim"'
theo kidu nQi kh{ ngo4i phcing, cti t6n
Ndu nhu cric kh6p ngcSn tay khdng linh ho4t thl sE ngAn cAn
s{ ph6t khl cria ngcin tay vi lrrgng kh{ phdt ra cring bi Anh
hrrdng. LuyQn cho kh6e ngcin tay cfng tUc le dA thong dudng
di ctra dbu ngcin tay. Thi ph6p phdt khl di6'nt huyt vAo
huyQt vi blng ngcin tr6 vd ngdn gita, con gqi ld kidm chl
phet khl. Day ln phrrong ph6p luyQn chuyn dung kidm chi
dd ph6t khi didnt huYet.
t.
cui cONC
thf
nhdt)
l,dy m6t dbrrg tibn buQc dAy d6 treo lo lfing cach ngudi
h(Jn ulOt trrrgng (l trrrgng = 3,3333m-ND)' m+t d6i vdo
<lbng ti6n, tay vddn bhAng, nhu thd drlng bAn sfng lgc, c6c
gifia
ngcin tr6, girra, 6p ut, fL hoi cong, ng<in tr6 vl ngcin
birng chudu vdo liJa 16 dong tibn, bring cho tdi khi nAo dbng
ti'6n cci thd clung dua thi coi nhrr thdnh c6ng'
Rdi 2. Ddn t<l min chu (80 cdng
(Bring qria chu bdng)
thfi hai)
Cdch luyQn:
Ldy mQt hdn bi s6t drtdng klnh 12 mm dat trn dbu ngcin
tay cili, ng<in. tr6 vh ngcin gitta, xoay chuy'n trn ba dau
ngdn tay dci, cd tay bdt dQng, hbn bi dri xoay tr6n ba dhu
ng<5n tay kia. Ma sdt s6 sinh di6n, lirm nhu vdy vila dd luyQn
dQ linh hoqt cria dbu ngdn tay, vita dd tang m4nh trtlong
din sinh hoc.
IiuQc ru6t qria cbu b6ng bbng td' dudng klnh khoAng
1Ocur bAng day d6 treo lo hlng, c6ch ngudi hon nrQt truqng'
ttttg ngcin tay tr6 vd ngrin cdi, phuong pMp nhu
bl'ir.o rlrra
"au
irc tr'6n, luy6n lAu cOng ph6p nAy, cOng lgc s tAng gdp d6i'
128
.._.t
giSm dinh:A
Tl" nh.|n ring 6nh do gidng nhu drQn phrirrg
ra khi do dudng dAy cao dp.
I.
Bdi
Dfng chd cao nhin mqt trdi mgc, khi rn4t trdi ld ra kh6i
dudng chAn trdi. Khi dfng, toAn thAn thA l6ng, won thAng
mdt cAnh fay, ngcin tr6 chi thAng m4t trdi. M6t theo dlu
ngcin tay nhin thing m6t trdi, tao ba didm dci thAnh mQt
dudng thing, nhln r,Lr.1t trdi mgc ln dhn dd luyQn thhn crla
m6t. Lulen lAu cdng phrip nAy cd thd dibu chlnh thbn crla
m6t. "Thhn" bi'u hien chri ydu lA d mft. M6t la cfia sd cta
tAm linh. Con ngrrdi sd di bi cQn th! ho{c vi6n thi chri ydu
lh do tiOu didm cria m6t bi dich ra tnr6c hoec ra sau khoAng
crich bing nr6t sAi tay ggi IA dQ ti6u chudn, cbn ggi lA "mAn
cungn. LuyQn lAu c6ng ph6p nny sE khi6n d6i m6t qu6c thudc
cd thhn, ngrrdi ta goi ld khai "Thi6n mgc". LuyQn c6ng phdp
nhy chri y'dirng dd rinh m4t trdi rgi b6ng m6t (v6i ngudi m6i
t6p chl drroc nhin khi m6t trdi cbn d6, thdp dtrdi 30o vl ac
tia cuc tim xudt hiQn cd thd ldm ch6y ni6m mac m6t-ND).
Bdi 2. "MQnh mOn" th6i khi
(Thu nqp khi vio "MQnh mdn")
Khi m{t trbi dA moc l6n khoAng 3 cAy sAo, hiQn ra mar4
130
l{l
LuyQn cdng ndy phAi chon thiri didrn tnt6c vd sau ngdy
rdm th6ng gi6ng Am llch 3 ngdy, nghia le' phAi th6i khi vdo
thdi gian tr6ng dhy, khi trdng khuydt thi ditng th6i khi'
I
)
M4t htrdng vao tn{t tr6ng, todn thAn buOng l6ng, }rl1'6t
"Lao cung" tyong lbng bdn tay ddi th&ng m{t trang, m6t
nhln thAng vdo m{t trlng' ng\rc hudng thing vao mflt tr6ng,
dbn dbn s cci cAm giric thdy mQt lubng rip lgc, ngrrdi sE bi
drdy lui ra sau mOt cdch khdng tg chri' hai lbng bin tay cAm
thdy c<i tit lttc (srlc hrit-ND). Ndi chung, khoAng 30 phft In
drrqc. Cd nhirng thdng mat trang mgc chdch 45o thl Lhdi kh{
tudng d6i tien lgi. con nhtng thSng m4t tring mgc tr6n
dinh dhu thl lirm thd ndo? Th c<j thd ngrla lbng bdn tay l6n
tr6n, dd ldy m{t tr6ng md th6i khl. Cung cri thd lrrng quay
vio m6t trdng, lbng bin tay httdng ra phla sau lung, vdn cci
cAm giric thu kh{ vdo co thd.
132
n6,u
13i|
16)
D{t
chuong
Khai thdt khiSu trong BAo kiQn c6ng ld mQt c6ng phdp
chudn bi tuong d6i d6c lfp khi luyQn c6ng ph6p "Thi6u Iim
noi kinh nhdt chl rhibn". Cd thd phdi hgp t6p cirng "Thi6u
l,6ur nOi klnh nhdt chl thibn", cring cd the' t$p ri6ng d{c
bi6t thich hgp vdi nhring ngudi lao dQng trl <iq lAm c6ng
viQc bAn g1dy, e6 th6' tang crrdng c6ng llrc cta hq. Tdt cA
cdc d0ng tdc dbu th0ng qua c6c huyQt "ThAp tuyn,,, nlao
cullg", "Ngrr t6n', v.v. d6' tric dQng vAo ving dbu, m{t, trn,
lAm cho dhu cic tlnh trio, m6t saing, tai th{nh, rang'kh6e, ndi
nAng linh hoat, phdng ngira bQnh t{t d virng m{t, hon nita
cbn ctj tric dung ddi v6i c6c kinh mach th6ng v6i dbu, m{t,
cdc kinh nr4ch cci quan hQ bi6'u l{ v6i dhu, m{t vA v6i eAc
nOi tang khai khidu d .dhrr, m4t. D{c biCt lA c6c crla th6ng
vdi Mach NhArn, Mach Ddc d virng mflt, cho nn c0ng ph6p
rr..q" girip {ch cho viQc d6 th6ng hai m4ch NhAm,
D6c, ctn
lidng va hdi hba Am drrong trong toAn thAn.
l3Ao kien cdng cci tdt cA.lB thrlc, s6 lbn ltrgt drrgc trlnh
bAy drtdi dAy.
Bdi
I. So dhu (ChAi.dhu)
DQng t6c
Mudi ngcin tay cong gidng hlnh chidc lrrgc, lbn lugt
134
chAi
tay
tir hai b6n chAn tric tnl6c trSn ra chAn tcic sau gdy' hai
36
lbn)'
lAm
chAi tdt cA 36 lhn (cdc thrtc drldi day cring
Cdng
Cong
__
-_.^e_4{4tqg$_,
li
lf
CA 6 drrdng Drrong
Chfr
tri
Dau dAu, n{ng dAu, chAy mriu cam, kinh grat d trd em,
sAn phu l.,Ang hu5'et
<fc
tlnh
t6o.
nhtng
I
I
"Thin
Chti tri
vi tl"titrg
Dau dhu, chrJng rrrAl, tdc utiii, ir tai, kliAn gigng
gi<i, diOn, Ibi dont,...
.{
Hai tay hrrdng xudng tld6i, cong ngcin tr6, iay phhn gitra
ddt mQt vdi ddt hai d4t vdo An dililng, ngcin cai det c+nh
dudug
huyQt "Th6i drtong", c6c ngr5n kh6c gip l+i' Tit An
ditdng'
k6o ra t6i huyQt "Titdi cldrlng" r'bi tld lai d tri An
Tdt cA 36 lbn.
136
Bdi 3. Nhu
DQng tric:
trd vi ngcin giira cria hai tay dat vAo khcje m6t
trong rbi
ra du6i nrdt gh' thrii duo'g, ddn du6i,r6t
'ridt
thi
ra sau hudng ln ph[a tr6n. Ngcin crii dat d duoi
Ngcin
'riet
nr6t. NIidt
tdt
cA,36 lhn.
trl giao, Thira khap, v.v. ,,Can khai khidu d'r6t,' ncii l6n m6i
quan h giua gan vd mdt. Dbng thdi cdc bidn ddi trong ng[
tang dbu phAn rlng d nhung vung khric nhau cfia nhan chu,
ld bO vi quan trgng dd vgng chdn (chdn do6n blng nhln)
trong Tlung y. Tinh, khl, thhn cria con ngudi cht ydu dugc
phAn 6nh trn ddi mdt, n6n xoa midt kh6ng nhung khidn
nrdt s6ng, thhn trf tlnh trio mA cdn cd t6c dung thfc ddy
ngtlgc trd lai c6c ca n6ng n6i tgng.
137
{i
,'r:.ffirffiir
iwxaw"t*
Bdi 4' Tha tY
DQng t6c
mui xat
hai tay vb'o hai b6n s6ng
D4t huyQt "1"1gtl t6" ctra
36 lbn'
l6n, x6t xu6ng' Tdt cA
Cdng
li
Ph6khaikhidudnr[i,Ngrttdl4ilh'kinhhuyOtcriaph6.
T6t
viOm nrul' cAnt ntao' v'v'
nrfi ctj thd phbng tri drloc
dAY'
JU, ,,un tAP ngaY khi nr6i thric
thd con
ch6 hinh thdnh n6n cd
Ngrrdi ddi xrla cho ring
(Ong td
nOn ccj tdn gqi "Ty td"
ngrldi dbu tin Id m[i'
thd cd
khi" cria cd thd' Ia co quan
mui-ND). Mfri le "tf io"
thd thdng
Igc vdo khi sach Hit
n4p tAn, thAi ra Oni-OU"'
luyn cdng'
Il nrQt y6u chu cdp thi6t cta ngrrdi
Xoa
I
I
tho6t
l
)
DQng tdc
xoa lai
viro NhAn trung xoa di
Ldy ngtin tay tr6 d4t
Chi tri
vi trung phong, hai hAm rang nghidn chet, mbm
nrdt m6o l6ch, n6t sdng, mbm gi6t, udng nd6c v6 dQ, dau
lrtng, ctlng cQt sdng, trd em bi kinh giat. Le huygt cdp cftr
cho tdt cA cdc trtldng hop bdt tinh nhAn srr.
HOn nr
I)ong trlc
l)rta ngdn tay tr6 dat vdo vi tri huy6t ',Thira tudng" ma
xoa.
Cfrng li
"l'hira tudng" ld mdt huyt d didn kdt cta Mach Nh6m,
noi h6i tu ctia hai urach NhAm, edc. T!6n xoa NhAn trung
dr:iti xoa Thira ttrong. Ngodi vic thu drroc chfc nAng cht
tri cira nci ra, cdn cci thd thric ddy s{ luu th6ng gitra Mqch
l.IhArn r'6i Mach Ddc.
Chfi tri
Melo urbm, sr/ng
mit,
cli6u.
C6ng Ii
giao ld
tt""' c<i thd khoi thOng M4ch D6c'
nrinh V! kinh' Xoa *iu"
D6c th6ng vdi nhau'
*n "nO hai mqch NhAm'
138
D6ng tdc
I)irng dbu ngcin tay crii vA dbu ngcin tay tr6 ctia mQt tay
dat 6 hai canh cta huy6t "D!a thrrong", ddy ln rbi thA l6ng,
139
I
I
I
I
C6ng
d trl
li
Chri tri
M6o nbm, chAy d6i, quring ga. Ddy huyCt "Dia thrrong"
cd thd lAm cho drtong kh{ thanh s4ch b6c l6n trdi' bAo v
thhn kinh, tr6nh m6o mbm, phbng b6rth chAy d6i'
dbu dtroc phAn rinh trdn ltrdi. Rcu ludi lA b6 ph{n dbu ti6n
drroc lrra chon dd vong chdn trong Tlung y. Dirng ludi d6nh
r6ng trlc ld vAn dQng toAn b0 ludi vi kh6p hDrm. Cdc huyQt
"Kim tAn", 'Ngg" dich' cring hoat dOng theo, tdng crrdng sU
bai tidt nttdc bot.
Xdt vE toan b6, nu6c bot dttoc coi Ia "Thin thriy", "D6c
chi t6c sinh" (ldy drtoc nci thi s6ng), xdt vb cgc b6 thl phuong
phdp nAy cd thd phbngtri drloc tdt cA cdc h6nh thuQc khoang
mi6ng.
Rdi 8. Khau
xi
(Go ring)
DQng tdc
DQng t6c
Ngdn trti ctia hai tay dat vdo huyt "Gidp xa" 8 hai bn m6.
Cong li
C6ng
I
)
li
G6 rarrg kh6ng nhung lAm cho t'6ng chdc, kh6e nrd cbn
cci thd chta dttclc bQnh dau rang, l6ng rang' BAng chdn dQng
dd thOi thuc hai ur4ch NhAm, Ddc th6ng v6i nhau'
cta T[ic
drrong minh
Vi kinh.
Chi tri
nd, srtng m{t, cdm khdu. Xoa
huy6t ndy ngoii vi6c chira trf c6c chrlng kc' trdn cdn cd th6'
Mdo mbm, dau rAng, sung
Bdi 9. Thigt
DQng tdc
Ldy cthu ltroi ddy di ddy lai mflt ngodi cira hai hAm rang'
C6ng
li
Ludi la linh midu cria tdrn, mqi triQu chdng cia ngit t4ng
140
Hai bAn tay dat trn m{t, mQt tay dat ngang tnldc tr6n,
tay kia dAt dqc mQt b6n m{t. Thy dAt ngang xoa ngang tr6n
l4l
trdn rbi chuydn sang xoa doc cirng m6t b6n ntd, sau dcj birn
tay dqt dgc xoa dqc l6n rbi chuydn sang xoa ngang tru6c
trdn. crl th6 hai tay luAn phin nhau xoa hai b6n md, ldn
tdt cL 36 lhn.
C6ng
li
da
nit.
Biti 12. Tha cinh
DQng tdc
Hai lbng bdn tay d4t ngang trdn ddt sdng cd (nQt tay
dat trCn, mQb tay dat dudi), hai tay xoa di xoa I4i n$rQc
chibu nhau.
C6ng ti
Thy tr6n xoa l6n t6i huy6t "A llt6n", tay duoi xoa xudng
tdi huyt "Dqi chiry" cria Mqch D6c, xoa kb srit cric dudng
kinh T\ic th6i drrong, Thir thidu dm, T\ic thidu Am, Am
khi6u, Drtong duy,v.v. Xoa nhrt vay $fp lch cho viQc khoi
th6ng Mach D6c, chita c6c bQnh vb d6t sdng cd, v.v.
t42
Ldy ngcin gita cta hai tay dtt vAo hai 16 tai, sau dd tdy
ngcfn c6i vd ngcin tr6 cria hai tay bring vAo nhau 36 lbn. Sau
khi bring xong, dtng hai bin tay bit chat hai 16 tai rbi gi{t
m4nh ra 3 lAn.
C6ng ti
ttl
Co thd con ngudi tuy chia thnnh cric phti t4ng, erlu khi6u,
chi b6ch hdi, v.v. song chrlng lai li tirng b6 phQn cta mgt
chinh thd, dbng thdi m6i bO phAn lqi lA m6t chlnh th6'nhd.
Vi du tai khOng chi la cd quan thlnh giric don ld md cbn cd
Ii6n quan mit thidt v6i c6c phri tang kinh lac. "Linh
Khu-I(hdu van" vi6t: 'Tbi le noi tg hOi cria c:ic t6ng mqch".
"Linh Khu- 'Ih khi tang phri b6nh hlnh" vidt: "Kh{ huydt cria
12 kinh mach, 365 lac thdng ln m6t rbi di t6i cric khOng
khiCu, dttong khl cria chring I6n ddn m6t tao nn chrlc ndng
nhin, bi6t khf ctia ch0ng tich I4i d tai tao n6n chfc n6ng
nghe", "Linh Khu-M4ch d6" vi6t: "ThAn khi di vio tai, th{n
vA tai cci thd nghe ngu dm vAy". Ttong "Chrlng trj chudn
thAng" cd ghi: 'Phd khl hu thl thidu khi... s lAm didc tai".
Qua nhttng dibu duoc ghi chdp d tr6n cho thdy m6i quan hQ
gitra tai vdi kinh lqc vd phri tang. Drinh tr.6ng trdi ld klch
thich cric kinh lac cci li6n quan vdi nhau, liur cho tai nrqnh
l6n kh6ng bi di6c.
143
,,'jr-;l*,*ffi
.,'i,
-,-
"
'Fi.f;fli
" : ,:rlE:li"l i
--,--; :,.S.1!*9.c*"i..
'
I
I
nrnr
c6ng lh gi.
Khl
r44
cOng lA
"g
Qua srt do clqq crla'lac nna khoa hoc, kht phrit ra d ngudi
luven kh{ c6ng'th6.n ttAU Up gbm nbrtc x4 hbng ngoqi, "tlnh
clicn", "scing hato, v.v. nKhf' cria khf c6ng ld ruQt tln hiQu cta
sinh urang v*
v{t
Vi6c rdn luyln 'khl" urA khl c6ng ncii t6i lA sg rdn luyQn ,
"nguyn khi" hoAc "phan kh{'. Loai "nguy6n khl" ho{c "chAn
lchi" dci tudng drrong vdi
di luyQn kh{ cdng r:o thd phbng chtra bnh bdi vl kh{
c6ng cci tric dung khoi ttr6ng kinh lqc, dibu hda khl huy6t,
cAn blng Arn duong, dibu ti't c6c chrlc n6ng cta pht tgng...
Sd
t45
II. Hidu nhu thd nho vb vdn db c6ng ph6p phAi trAi
qua qud trinh "Thibn".
I
t
)
l
I
Mqi ngudi dbu bidt ring "Thibn" lA chir gqi t6t tit chfr
"Dhyanau trong tidng Phan, trlc lA an dinh, ngilng chi mQi
tgp niQm. Dibu nAy chAng 16 mAu thuin vcri nhrtng vdn db
nrA chdng tOi lu6n nhdn di nhdn lai rAng khi luygn cdng
"kh6ng cbn nhAp tinh", khdng chn tht y, khdr:g dem nhtng
khdi niQm cria c6c cdng ph6p kh6c nh4p vi,o c6ng phaip
ndy'?
Dring v6.y, trong thlc tin giAng day cria chiing t6i, lbn
nAo chring t6i cung nhlin m4nh-: "Kherng cbn uhri.p tfnh,
kh6ng chn thtr y khdng n6n dem nhrrng kh6i niQm cria c6ng
ph6p hhric nh4p vdo c6ng phrlp ndy"; thlm r.:l.i cbrr rrdi di
ndi lai rlng: khi luyQn c6ng "r'6i dibu kiQn, ttt thq ddng t4;:
phAi ch{nh x6c thi cri th6' ncii chul'Q11, ca hat, xem tru.Y"6n
hlnh, nghe nh4c, th{m chi ccj th6' an mQt cdi gi iici ""' Song,
hic mdi luydn cbng thr.ldng cci thd crldi rrcji tho6i m6i, nhung
tAp dugc mOt hic thi tie'ng cuo'i n<ji van dhn, cu6i c.rng lb
irn l4ng. Bdi vi nguoi luyQn c6ng phAi giu irao cho co the
lu6n 6 trong mOt c6i "khung" chinh x6c, hi thdng thiiu hinh
trrrng rldng can phAi dibu khidn d6ng t,ac" Htrn nrJa hhi cci
"kh{ cAm" t\r khAc sE "ddng tt'ong si1 ttt yrn tinh". tll{rr chi
con cd cAn gi6c "phirr diou nhrr titt" v6y' 'tri' clat dtldc tl'ang
th6i "dQc lap thu thhn". tfc ld da thgc hi('n drroc nitrc tlich
"an dinh, ngi.tng hdt c.ac tap ni6rrr", dd lA " I'hi'On".
l
I
Nhu vAy khOng chl lAm cbo ngrtbi nri:i lioc tr6nh dut-lc
n6i brlt trlt vb viQc kh6ng bidt ldur c6ch nAo di nhAp tinti,
md cdn ld nrQt phuong phap hrru hrQu de' iriiutr nhltug sai
lQch. Dbng thdi "klnh" drroc luyQn ra cung riit ldn, khi tha<r
146
tdc "n6i hhi ngo4i phcing" ctng khdng cbn lAm dQng t6c
chudn bi nita.
'
"L:tj
'
'jti:
'+artil#m$e$r'
kinh sg thl khl lo4n), Dung nhu trong "NQi kinh" &l vidt:
gi$n sd thudng tdn ddn can, vui quA sE thuong tdn ddn tAm,
lo ldng thudng tdn ddn tj'vi, bubn ba thuong tdn ddn phd,
kinh sg thrrong tdn ddn thfln,... Thdt tlnh thdi qurl s thdong
tdn cA th$n vFr tAm, ph6t sinh bQnh t{t' C6ch db phbng ld
tang crrdng sg tu dudng tu tudng' loqi b6 mgi suy trl tqp
niQm, "v6 ng1", "chd tham", chd quri u mong m6i nQt crii gi,
s6ng theo quy lu{t t{ nhi6n, lAm cho tAm hbn thanh thAn,
ngudi thtr th6i.
Ttim l4i: "Bdch bnh dbu sinh ra do kh{' Bhng viQc dibu
ll kh{ cOng mQt c6ch thlch d6ng sE chta tri dttgc bdch bQnh'
C6c b{c hibn tri6t thdi xrra dd s6ng tgo ra nhibu phrrong
ph6p bAo v stlc kh6e crj hiQu quA, ndu biSt c6ch luyQn cho
diing phrrong phep thl chAng cbn Io lI khOng trit ndi bnh
t$t vA co thd sE IuOn drrgc kh6e rn4nh, thu thdi'
vd ngri, thrlc vA.lFrnr viQc phAi c<l gid gidc, kh6ng dtloc nghiQn
nrqu vh thudc
t
]
148
16,
"Thidu LAnr khl cOng nQi klnh nhdt chl thiEn" lA nrQt c0ng
ph6p dugc xAy dirng n6n til nrQt lo4t nhtng trang thd hgp
li. M6i mQt bd c6ng dEu cd nhfrng mgc dlch vA y6u cbu nhdt
dinh, khi luyn cdng ldm kh0ng dting yu cbu vb trt th6 v4
thdi gian thl sE khc! lbng dat drrgc nhtng mgc dlch nhdt
dinh. N6u khdng dqt dugc muc d{ch vA y6u cbu thrl nhdt thl
khri cci thd tidn tdi muc d{ch vd yu cbu thrl hai. Ndu luyQn
cOng md n6n ndng, sd sii, b6t xdn cdc c6ng doqn thl kdt
quA chi Id m6t sd tu thd t4o dring mA th6i, ho4c ngay cA teo
dring crlng kh6ng grdng ndt. Nhu th6 de khdng dat dugc muc
<lich tang crrbng srlc kh6e, chrla tri bQnh tflt, lqi cAng khdng
thd ncii gi tdi viec "nQi kh{ ngogi phong" d6' chfra bgnh crlu
ngrrdi, cho n6n chn phAi tuhn trl tinr tidn, mdi budc di lA
;r.rQt ddu dn, sau khi thqc hiQn dttgc mQt nrgc ti6u lei hrrdng
tidp ln mQt ngc ti6u mdi, t{ch lny dd thAnr h{u vtng ch6c,
lai tien th6rn mdt brt6c, d6t nhitng nbn nrcing cao hon.
tri,
dibu khdng crj chd t$n r:irng. Ngdy h6m r,ay rbn luye?l
khidn cho su cAn blng &m drrong trong cd thd drroc dibu
chlnh, cd thd cAm tliAy thoAi mdi, ngdy mai do vi6c thay ddi
m6i trtldng b6n ngohi hoac b6n trong ccl th6' lt6n nAy sinh
sr.t mdt cAn bing moi, lai phAi tiep tuc ren lu'li: lai ttt dhu
dd dibu chlrrh.Chlctitrd.iciua sr{ rbn iuyen gian !;hd, Iarr dAi
vd hoc c6ng lf nrdt cduh cltAn'r chi, ccl hQ thr5ng lhi ngrrdi
luyQn c6ng tndi cri thd thr1c hi;n drlcc st{ chuytin bidn til ilit
b6nh d6n l<do tlni tudi tho, til phbng b6nh dcn khcs tnauh,
tir mOt ngi{<ii cri bOnh trd thdnh mdt khl t:or.g su N iu chi
rbn luy6n ther: kidrr "b[ta clrtc, bita cdi'thl khong t]rd cii hieu
d<i lA
quA dttoe.
PhAi luydn ki0n tli trbn bl vd phAi lirJdt, qua 1;itri iloan ttrel.
m6i" Cdng ccl briLn cr'la cdng phdp ndy la IUA bd tratl tlrttr1,,,
Me b0 tranr trangdrroc t'Irlgdtrng lQng l'6i nh:it vi" ltirt LlrrA
cfing 16rr nhdt. Nh'.tng liryQn tram trang c6rrg hha hh0 kiitrrr
(thdi kl rrhy cci thil md nh4c nghe dd cAn bdng,, t,ao ii6n rid
hAi hba) vh ctrrg trrh6 gian khd. Mdy nghy ddu lrrl'Ctt
hip
"r-trtt
ui6t
scj
Tlong vticiri hria l<hf c6ng phong pliir ,:ri.i 'l\'ung (1rr(-rr:.
nhrlng b6ng iroa lri diQu rriti'Att dejn.rrrrlc kh6ng tte trr xtid, I'icir
churrg, bdt cr.? ln0n phd.i I'iil c6ng ndo c0ng d'eu r:ti th' cliilt.
dugc bQnh, ldm chr.r cd thd kh6e nianh, bdt cii nr6t r:fiirg irliiilr
ndo cring cd cai dac sic ri6ng cr3a nti. Ngrtili lriyrin c,'ltr;, c14c
bi6t la ngudi m6i lrryQn, phAi ldm thdnlr tlij c:ron dr.{oc r:ho
mlnh mQt cdng phrip tdt nhdt. Chring t6i r:h.r ring cci ba
150
VI. [ing p]rd rn6t caich d6ng ddn vrii nhfng cim
giric vir nhung vA'n db ndy sinh trong khi luyn1Orrg.
Sau lrlii bdt dhu lu.y6n c6ng, miiin ld luyQn c6ng
dring
theo yu chu cria c6ng phrip nAy v6i ttr th6 chfnh
x6c, thi
tdt ydu nA-y sinh m6t sd cArn gidc mi tru6c kia kh6ng
hb
cci. Dci ld tric dOng cria ..ri6c luy6n cOng, srt phAn
rinh vb qu6
trinh c6n bang &m rJ,long trong co thd. Ditng nOn da nghi,
so st. phii ki6l tri tap hiy6n ddn cutrg.
1. Tl.ong khi luy6n cor: g se cci hin tudngndc,
trung tiQn,
dd la hi6n tdgng binh thrrdng, thubng goi lA hiQn
tugng
thang thanh, greng troc, biiri irtr bQnh khi. Cd ngudi
ndi
trong qud. trinh luy6n c6ng kh6ng duoc trung tiQn,
ndu
kh6ng s6 tdn thtrong dCh khi. Crtch ncii tl<i kh6ng
th{ch hgp
cAnh.
151
3. MOt vai
Cd ba
tlnh
bO
giai dopn mQt m6i, ctl kin trl t{p nhibu d phhn diri hoac
hai cdnh tay t! nhin sE hdt; hai lA do tu th6'chrra chinh
xdc, thudng lA d phhn eo lung trd l6n, nn h6i y ki6n ngudi
hudng dAn ho{c c6c b4n luyQn cdng khric dd u6n n6n tu
thd cria mlnh; ba lA "khl" tdn cdng viro d bQnh, phAi kin
trl luyQn cOng ddn ctrng, chd ndn b6 qua md hodi cdng tAp
bdy nay.
4. Tlong khi luyQn cOng thdy tr6n ngudi mlnh t6a ra niri
kh6t ho{c niri thon ctia hoa qud thl dri Id hi6n tudng t6t,
chfnh vl luyQn cOng c<5 hiQu quA t6t nn m6i cci hiQn tudng
dac bigt niry. Ndu ngui thdy uriri hdi tanh' miri muc thdi cira
det thl dci ln miri cta kh{ d phri tqng, ddy cong la hiQn tddng
blnh thudng, ltic ndy chdn kh{ xua dudi ta kh{ trong phd
t4ng, bQnh khf dugc xudt ra b6n ngodi.
t52
ngu cho kh6e. Nh0ng ngudi thuQc ll do thf hai thl hay n6n
ii6p tuc kin trl luydu c6ng, mgi vdn db s t{ kh6c dugc giAi
quy't.
7. Tlong khi luyQn cdng cd ddm thl ldm th6 nAo? Cd thd
nhd ddnr di, song nudc bot thl kh6ng nhd ra, phAi nu6t vAo
bung, dci li tan dich do lrrdi ch4m vAo hAnr tr6n gAy n6n.
Tit cd ch{ kim, bdt crl nhA dudng sinh hay nhd v0 thu{t nAo
cring dbu chri trqng de' "ludi d{nh hAm tr6n',, bdi vl ham 6ch
trn ld vi trf cria huyt "Thin trl". Khi ludi det vdo huyQt
dci, trong mi6ng sE ti6t tAn dlch (nrr6c bSt). Ten dich dd lA
dich ti6u h<ia, kh6ng nhirng girip cho viQc tiu hda, mA ebn
ldnr hcia ra kh{ huydt khi nu6t xudng H4 dan dibn. Vl vAy
khi luy6n cOng chd n6n nhd ntr6c bot di, vl chring cbn lAnr
cho cd hong kh6i bi kh6. Ngtrdi xua ncji ,'Nhd nudc bgt xa
s6 tdn khi', "nhd nudc bpt nhibu s6 tda kh{',.
"BAn thAo cudng mqc" cta Ly Thdi TlAn vi6't: "Du6i lu6i
trr khi6,r, hai khidu th6ng tAm khl, hai khidu th6ng thfn
dich, ggi le thi6t tuybn", cbn cdc chdt bAi ti6t ra kh6i co th6
nhu mb h6i, nttdc mdt, nudc ti6'u dbu cd mti vi khAc bhudng
(dd le chdt mAn, chdt h6i). Duy chl c<j nu6c bgt lA hoi ngbn
nggt, nudt vio bung s6 cd t6c dgng trg tl khai vi. Dibu dd
chting t6 tdn dich rdt qiii.
ccj
8. Khi tinh thhn khdng drrgc vui v6, cci nn luyQn c0ng
kh6ng? Kh6ng nn, nhdt dinh phAi chd khi tinh thbn trd lqi
blnh thui:ng mdi nn luy6n c6ng. Khi tinh tlihn kh6ng blnh
thr/dng, thhn kh6ng tlnh tdo, y h6n loqn, hoi thd g{p g6p
cho nn khci luyn c6ng. Thnr trang kh0ng dn dinh cbn lA
ngubn g6c gAy bQnh, nhg thl ldrn cho m6t ngri, dau dhu, kdm
dn, huy6t dp ln, n{ng thl dAn t6i sU tdn thudng khl chdt,
153
'
9. LuyQn cdng phrip niy c<i n&y sinh hin tudng sai l6ch
khdng? Ndi chung cOng phrip nAy kh6ng nAy sintr sai l6ch,
chi cd nAy sinh sai l6ch mQt khi cltra c6ng ph6p khdc vAo
cdng ph6p ndy. Mgi cdng phdp duoc luu tnrybn t6i ngAy nay
dbu dE trAi qua srr ki6lm chfng cta thrrc tidn. h{rrc rlich cria
eic c6ng phap kh{ cdng '-lbu chloc quy vb :n6t didm lA trir
bQnh, kdo ddi rudi tho. "ilIgi con duirng du d6n ddrr Bdc
Kinh", nhrtng di bang xr: lta. dt6, reu thtiy ha1, mdy ba1,,
m6i nrQt phu.rng ti6n dbu ccj con dudng di riOng ciia nrinli,
ndu di chch tuy,dn ddr'Jng tdt s6 XA), ra srj cd. Cito nen clir
ban cci bi6.t drtor: tiacr nh!6u cOng,phrlp cli nita thi trong rtr6t
thdi gian nhat dinh cli ii6rrluvdnn.r6r c6ng phri1, nid th6i.
Cring gicing nhrl tntdc nrit bnn ccj hai con th6, ndu ban vtta
nrrrfin b6l con nil' 1rr1 .,'i:a mu0n lrAt r:orr nr.r thi r6t curic
chAng bdt, drtoc con ni.o. Bt.i vi cdch luy;,u cria. mdi drig
phap lai cci nhung dAr: didrii ri6ng cta ruinh.
PITAn
Chuong I. NHL-ING
Can crl vho srJ thdrig kC chua thdt dby dti qua thrrc ti6n
giAng d4.y dAi iAu, luyn c6ng phap "1tl6i kinh nhdt chi thibn"
lAu cri thd chita dttoc uhirl;; i,hrJng bnh dtt6i dAy:
titrh, I'r'.
3. BOnh thtitrtg gap trb he ildrlg tud.n hoitrt nrtirz.. huy6t
ap cao, thdp tiur, rdi loan nhip tim, b6nh vb van tim, giAm
ti6'u chu, giAm bach chu, bdn thAn bdt toai, vi6m t6c mach
nr6u, w.
thAn urin, di tinh, liQt duong, dau bung hdnh kinh, vv.
154
166
6. B4nh thuitng
glp
w.
166
hqc
qu6i di
QuIa Phong
An Huy).
Kh6ng chn tidp xric v6i cd thd ngudi bnh, dbng ch{ cd
thd dibu khien tit xa d6' chrta bQnh bi,ng 'khi", blng viQc
vAn dung c6ng phu ndi d6i bdn tay, kh6ng chn thudc, kh6ng
chn ti6m, khdng chn tiSp xric vdi cd thd, nhung da chita kh6i
bnh bing nAng lrrong phdt ra ttt bdn tay, hiu quA nhanh,
drrgc dOng dAo quhn chring y6u thich. Cdi goi lA "nQi khl
ngoai phcing" lir IiQu phrip vAn khi da duoc lrru truybn trong
dAn gian, li phrrong phdp tri liQu blng phrit xq, btng khl
c6ng n6n ddy (thdi na) hay cdn goi,ld xoa bcip bdng vAn khf.
O day cdc cOng phu vb thuAt n6i kinh, dao ddn dbu kh6c
v6i nhrrng m6n loai khi c6ng khdc, crich hudn luyQn kj' lg
ctia c6ng phdp ndy crlng khric v6i phrtong ph6p tg mlnh v$n
khi dd tri b6nh cho bAn thAn minh. Dd la phrrong phdp ctia
mQt s6 lt cric nhd v6 thuAt ui c6ng phu thAm h{u, drrgc sinh
ra tit nhtng thri phrip hudn luyQn dQc drio, "nQi khl" drrgc
phdt ra tit dbu ngcin tay hoAc tU huyQt "Lao cung' tyong
157
tidt phat
quang
cho
xa qua ngdn tay tudng tU nhu dibu chinh tu
dbn pin. Kh6ng chn tiSp xuc v6i cd thd ngdbi b6nh. VAn
"khl" md mlnh da luyQn drroc vA dd tu lai dd phrit t6i c6c
huyQt cia ngut i bQrrh (co bAn nhtt cdc huy6t vi chAm ctlu
thOng thudng) nhAm kich phat kinh khf cria ngrtdi b6nh,
ldng bdn tay, lugng khl l6n hay nh6 d'u duoc diEu
khoi thdng kinh lac, dibu hba khi huydt, cdn bing Aur duon6;
dd dat t6i rnuc dich tli li6u.
Theo bAn tin trong "Thp chi trr nhin" crla ntl6c t.a: Nam
1978, cdc nhd khoa hgc nttitc ta da st dung mdy do hi6n dai
tdi Thrrong HAi dc' do thu "noi khi" do nhd khi cong danh
tidng Khul'6t A Thri1, (t.hhy cira Vuong Thuy Dinh) phdt
I
)
I
I
l
I
I
*
chdt. Cbn vb m6i quan hQ gita vi6c giAi phcing co lf v6i tinh,
lihi, thhn vd c5"c tin hiQu thl cbn phAi dgi nghiOn crlu th6m,
chfing t6i tin ring ctng vdi stl phdt tridn cta khoa hgc, nd
sE drloc khba hoc hiQn d4i giAi th{ch rO ring.
I{in na.y, nhibu don vi trong nrtdc dang nghiOn ctlu chd
tao nhiing ruay mtic mO ph6ng kh{ c6ng, cd thd tao ra tln
hi6u "ngoai khi"- nham vAn dung vdo lAm sAng, dci s li m6t
linh vrtc m6i nghin crlu tdng hgp vb vat Iy hgc, y hgc, hcia
siuh, cht'i ddn tAm ly hoc.
Duoi day li nhrrng ghi chdp th\rc nghiQm vb dirng
lihi ngoeri phcing" de chita bnh.
"nQi
Vu Tti Bbi, nam, 28 tudi, cdng nhAn nhd mdy gidy thdnh
phO l,tic An" tinh An Huy. NgAy 27 th6ng 12 nAm 1983 bi
tai ntrn lao ddng gay xdcjng cAng ta1' ben tr6i, bd bot 3 thdng
tai binh ,,'i6n X, xr{dng gi.r' ddoc ghdp ndi, song c6nh tay
tleii lih6ng nhric ln dr/oc, cfrng hh6ng chm xd.ch db dgc drtgc.
Chup phim chn thay ndi sai 1/3 vi tri giita c6c xudng, qua
llt lieu vd tu lu} Qn tQp, tinh hlnh v6n khdng cd gl chuydn
[,i0rr. Drror: kli{ cOng stl Vudng Thuy Dlnh tiSn hdnh chita
tr"i bAng ph:it. hhi "n6i kinh c6ng", ngcin tay vi bdn tay kh6ng
iiL:'p xirc vdi crr thd Td Bbi. Ong phdt "nQi khl" vAo kh6p
khriiu tay t.rdi rrA cac huyQt cta kinh lac "Thri tarn drldng"
"Tiirrr tieu liinh", vv m6i ngAy I0 phut. M6i mQt lhn 6ng
Vr-tong phdug khi, b6nh tinh dbu c<5 phhn thuy6n giAm. Sau
3 lirn chtta, canh iay b6nh nhAn hdt srlng, tay gio l6n qud
rlhu, sau 6 lln chrla, bdnh nhdn cd thd tU glat do quhn, ngc5n
tay co dutii thoAi mdi, chur nSm db vAt drJoc.
r,''.t\'ich
i
' : l:.:it#
.*1i,.,
' i,'"11j,+
r:l ' '
..-
. ..".*...""-.*.,...,-i ;:a*.--.
-T-
2; Thidu L,ern
b(to")
160
l
I
1bm
y lgc hop
ngrr.di khric.
ngoai khi ,clAn dg. Dd Ii chtta kd rnQt lfc sau mgi ngrtdi thdy
Vrrong Thr,ry Dinh cirng Tidu DAn drlng tga lung vdo nhau'
Vuong Thuy Dinh quay h6ng, Ti'u Dirm cung quay hdng,
Vuong Thrry DInh di l6n ph{a trudc Tidu Ddrn cli giat lti
theo sau, Vrrong Thuy Diun quay mAt trd lai, Tidu DAm vfln
di giat lni. Tham ch{ Vrrong Thqy Ddm ngbi xdm xu6ng,
Tidu Mai cring n6n dau ng'6i xdrn xudng. Sau d<i tdi h6i Tidu
Ddn ldm :;ao md crl tlQng dugc."? C6 ndi: Ctf rnQt cai gl dd
dan d5t t6i khidn t6i kh6ng thd t\r chri drrgc.
That le kj'lq. Chi dua horin toirn vio sg d6n dp ctra ngo4i
khi, hai ngudi hhu nhrr dbng thdi cit d6ng. Thgc ra kd cbm
birt nay cung kh6ng tin lAm vb nQi kh{ ngo4i ph<fng cria khl
cdng. Ngiy tnt6c tttng doc nhitng bAn tin vb vdn clb ndy'
Cd ngrrdi kd ring: Phrrong Ly Dat"ViQn phci ViQn quAn y
Tdng tham mrlu quAn giAi ph<ing nhdn dAn Tlung Qudc d6
chri tri cudc hop mat dd girim dinh vb t6c dQng ctia kh{ c6ng
d6i v6i vi r(rt. Khi c6ng srr phdng ngo4i kh{ vdo dng nghiQm
ccj chrla tnlc tr-irng d4i trdng, trgc tring kidt ly vd c6c vi
rtt khac. Ngay khi dci, moi ngddi thdy cdc vi rtit dy phlnh
to, vd ra vd chdt hin. Str dgng m6y do drrdng nhi$t dd quan
s6t so db dudng nhiQt thu phdt c6ng cta thhy Khuydt A
Thriy, khi cbn sdng, cho thdy cg cti khA nlng dibu khidn
161
1/
-T
.-
theo y mudn cUtrng dQ phdt quang ttt thAn do vAn khi, dong;
thdi tAng cttdng bfc xa hbng ngoai tr'6rr thAn thd ngr:hi bnh
dugc ti6p nhgn dao d6n, lam nhit dO 6 ho tAng cao. ()6
nghla ld, thrl nang lrrong clci cci thd trd thanh nrdt loai tin
hiQu dugc tnrybn d6n qua khdng gian vA. ccj thd lanr cho cc
th6'con nguiri tidp nhAn vi sAn sinh ra cdc hiu tirrg trorrg
cd th6'. Tdt cA uhitng rlibu dcj tA't nhierr kliOng th6' k|o:i1J
tin, nhrtng cho ddn nay v6n cbn ld ni6t ddu h6i. Con l,i:y git'l
tU m6t tdi chdng kidn stt thqt hidn nhi6n, thAt dring lA "trAm
nghe kh6ng bhng mdt thdy".
ThuAt khi cdng li di sAn vbn hcja qfiy bdu crla nrrdc ta.
Tit nhiu rram nay, clo nhibu nguydn nhAn, bi phn bdi rrhilrrg
mAu s6c thhn bi, rrcj thAt srr bi hr mil. l.Igrrdi viet ciro iArrg,
chn phAi cci str nhin nhAn dting d6n vA stl tdng hdl, nr<2t. crich
khoa hgc vb hin tudrrg ndy dd cho di sAn qiry bdu t:u:r 'i'd
qudc ta duoc phal huy manli m6, den'r I4i hanh phtic cho
nhAn loai. Khoa hoc ki thuat hi6n dai nhdt clinli se giAi dril;
dugc cAu dd vii hhi c6ng.
6ng \/rlong Thtr5r );i111t ddn Thanh HAi truybn day b6o b6i
kh: r:6ng. 1bi may mdn duoc Vttong ti6n sinh nh{n t4 liQu
lrAng hhi c,-ing.
Tdi rrarn trOn gitldng Phbng ngo4i khoa cira BQnh viQn
ll'ting y tinli Thanh FIAi, clai su rldi chuyQn vdi t6i nhu ngUdi
b"^n cir lilu ngly m6i gap lai. Mat 6ng ttldi crldi, hba nh6,
dii ghn, hhi6r t6i cAur thdy v6 cirng thdn thidt vd 6m 6p,
;iiji ciiu driri cira tdi lAp ttlc thuyn giAm' Khi cOng cria dqi
s'/ da ldp trtc lam xudt hiQn srr kj'11 trn ngqdi t6i, y nhd
Iri;rt cuoc lrieiu di6n Ao thuAt day tinh hdi. Phuong pltdp td
rl,rrr i,dy ioi chrra tirng dttgc nghe, drrgc thdy. Tho4t nhi6n
,;ri vd nhil lb chiia bQnh, nhttng thrjc ra IA mQt cuQc bidu
rlic{n Co ihust tlh.y tinh hAi. IOri d+i st{ ngbi cqn}r t6i duoc 6
phrit, tiri lAp tfic cAm thdy mOt lubng troi dul chqy kh6p
ngrldi, toAn thAtt rln rln rub hdi. ChAn phAi cAm thdy hoi
l:oi nonir, vii t,, i.t'rc, nr6i, tr'6n da cirrr thdy nhrr cd kiSn bbt
'Jong thtii r-Am thd5' Ibng bdn chAn co luiing khf lqnh tho6t
i:i, rtrlr)ng nhrl cti tn6t iubng tir'lr;c vd hinh ndo hft d6n'
Tlin dhn toi ltii cAm thdy cri titng loaL liim nh6 dAm vdo
ir'r,r"g t:hliri, drru clou vo ctrng. l.,ric dcj tdi [,dng nghe nhAn
,'in bnh'"'in clang vAy quanh th6t lelr: "ChAn nhdc l6n rbi
,ria!", "Chair trlrric i6n rbil". Khi ngoAr:tr dhu nliln hg, thdy
rreltli i,ao rii;-r1,ii 6)' hd h6c nrbm, ngdn ra vi kinh ng4c. Tbi
cii-,g rrgdrr rrgrlili ra! Dring lb ctii chan ligt cta t6i da gid
drl(J{: ier lrhrt r:tj mdt ph6p lq. \zUer kinir ngac vita xfc d6ng,
irrtric rrit. tii t,r'zicr ra, hltOng hb c<i ai sd tlriri chAn phAi cia
t6i, v;i",; rii,t r:lien t6i da gio l6n dtroc. (jhi thSy Vrrong ti6n
:.inh giri crrr.: t615, clich chAn t6i chitng tttul 11u;rjrg (3,333m)'
Ong nhin tOi crli,i td y th6ng cAm. Khi tay dqi su dfch sang
162
163
trrii, chAn cia tdi libn di dQng sang tr6i, bA.n tay dai su dich
sang phAi, chAn cira t6i cring di d6ng sang phAi, ngcin tay
d4i srr chl sang hu6ng ndo, chAn cria tOi hrrdng sang htr6ng
dy. GiSng nhu trong mria r6i, chAn phAi cta t6i nhtr bi bu6c
vdro mQt sdi dAy vb hinh trong tay dai srr, hoin toAn do ting
kh6ng ch6, dibu khidn. PhAi chang ti6n sinh IA nhi Ao thrrAt
bSc thby? Nhrtng nhirng dibu xAy ra thAt kh6ng th' tudng
trrgng ndi, that quri thhn kj'.
l
l
l
Ong Vuong ThUy Dlnh chtra li0n tuc b lhn cho t6i, b6y
gid ch&ng nhirng tOi ccj th6' di lai, di b6ch b6 ngoAi drrbngl
drtoc md cbn cri th6' leo ln thng 3. Ch{nh t6i, ngr-rili tn_rdc
dAy chua bao l6.u cdn r6n rl tren giut,ng bnh cung khdrig
thd trrdng tugng ndi. Ldng c&m k{ch cria t6i ddi vdi dAi str
th{t khdng thd di6n H irdng lbi, t6i kh6ng bao gid qun oir,
d4i srr dA barr cho tdi srlc kh6e vi hanh plrrlc. Vdi nr6r thiy
thu6c ngoqi khoa cria BOnh vi6n 'fYung y, vi lai ld ngubi
thita kd vd. chuydn chrra tri chdn thrrong gia truybrr nhrr tOi,
trhtng viQc xdy ra thAt nhtf mQt gidc mo, nhrl vAy lim sao
t6i c<i thd khong suy nghl, ctj thd khdrrg xric d6ng?
Bd.c
4. Khi cdng
116
ctlu m4ng c6 dy
Giang Ib)
"Mgt c6 g6i hibn thuc nam trn girrirng, m6t ngr.roi oci dring
vd crin bQ ngbi cdch c0 khoAng 2 n6t, c{p nr6t s6ng qu6c
ch6p ch6p nhrr lcie diQn, rbi l6c d[u m6t c6i, c6 gdi lqp tfc
thi6p di trong chi6m bao. B4n nhln xem, c6 tiy ngi ddn say,
164
mgi ngrrdi drlng xung quanh ch4nr vio c6, cit lbng bAn ch$n
cia c6, c0 v6n nlm im kh6ng cga qu{y, moi ngubi hdt srlc
ngac nhin, kh6ng tin vdo m6t mlnh nta. Ong dua tay kho6t
l6n mOt c6i, theo thd tay cta 6ng, chAn c6 gai nhu bi mQt
cdi gi v6 hinh kdo l6n, ngrrdi c6 l{t qua lAt lai, mdt logt
nhung ddng tdc dep m6t dy dbu dugc thao t6c drrdi dbir ngdi
tay cong vd rung l6n cria Ong, cAnh tuong dci khidn mgi
ngudi li6n ttrdng ngay t6i c6c vi "thhn ti6n" trong tidu thuydt
dang gid phdp mbu nhiQur ngay tnl6c mdt minh. Nrla ti6ng
dbng hb tr6i qua, sau cdi chl nhe bing ngdn tay ctia Ong,',g,g_
,
dlri mdt ngbi ddy, hai md nAt dhu rlng hbng...
Nhttng tin xdu dci ddn tai c0, c6 b6 mb c6i mg dy tan ndt
cA n6i lbng, hy vong vb sg nghiQp va tudng lai de chl vl cdi
chAn dau cria cO md tan vd. Dring ld mQt dbn qud n{ng nb.
165',
d;r4l4l#f lilnillf
l#iirls*
c6. Sau hon mQt th6ng chira tri tj' mi, chrlc nang cria chAn
c6 de dugc hbi phqc hodn toAn. Thdng 6 vita qua Tidu Li6u
dA bu6c nhrrng budc vitng ving trd vb vi tr{ c6ng tdc cria
nrlnh. SU that d6 chdng thttc ldi hrla ctia Vuong str phu.
I
t
166
i
bd.o"
Chuorrg
III
nghiQm Nhd mdy chd tao cd kh{ T}ubng Giang, Nam Kinh'
rlng: Khi thay ddi thdi tidt cAm thdy dau d ving gan'
l
I
l
I
l
I
Kd
thudng xuy6n mdt ngu, tinh thbn mQt m6i, thrldng tdi ph6t
bQnh trl, dai tiQn khd. TU sau ngiry luyQn cdrrg phdp nny
drtgc mQt thdng, khdng thdy.dau d virng gan ntia, ngu t6t,
trl kh6ng trii ph6t, ctqi tiQn blnh thrrdng, 6n ngort miQng' 6n
nhibu, trl chi kh6e hho6n cd lqc' tinh thhn phdn khdi'
BQnh dn S: TiEn".., nam, 46 tudi, cdn bQ TV giao thong
Hgp Phl. Kd ring: ThArrg 5 nam 1982, sau kLi soi da dby,
ph6t hiQn bi vi6m van tAm vi thd n6ng. Th6ng 4 narn 1983,
soi l4i da day, cgc bQ bit clbu cri hiQn tudng teo l4i' ThSng
giAm
? ndm 1983 ki6.'rn tra lqi, hien tt/qng teo cuc bO cd thuyen
It
nhung cAm thdy ncing trong d4 diry, dau ngdrrr ngdm, an di'
Til khi hgc luyQn c0ng viri thby Vu<rng Thrry Dinh, bQnh
tlnh thuy6n giAm ro rQt, an tang liAn l6u, th' Igc t6t, hiQn
tudng dau ngtm ngi{m vd st5 lhn cdm thay ncirtg trong da
ddy gilm b6t 16 r$t.
BQnh 6n 10: Thfinr,,., nam, 64 tudi, cdn bO Ty t): chlnh
tlnh An Hu1'. 66 riing: Th6ng gl6ng nim 1950 b6ng nhin
thdy tim dSp'm4nh, tnpnh ddn n6i thdy bring du6i rung theo,
khi nbm tren giui,ng cim thdy l6c lrr, nhip tim tili 130 ihn/
phrit. Mdy chgc nam nay tl'6rr b! nhu vAy, Do lo l6ng, ur6i
d6nr chl ngrl drrqrc mdy chuc phdt. Ngrr nhibu nhdt til hai
ddn ba ti6ng, thdi ky n{ng mdt ngri hAn, vi vAy Anh hrtdng
ddn chrlc n6ng cira nlribu bb rrrriy trong nci tang' Qua nhiEu
c6ch chrra cir4y, duy chi cri chrlng tim ttAp r6i ioatr lA kh6ng
hb thuy6n giem' H6 dQng n6o hay di bQ I'Ai cAy sd Id cAru
thdy tim d$p nhanh, crl nhd gi nrd.
Thring 4 nem 1984 tharn gia ldp hqc cdng phiip ndy, rndi
170
luyQn cd mrrdi mQt, mrrdi hai ngdy dE cAm thdy sd lbn nhip
tim giAm di. Kh6 hon bdt ctl crich chua bQnh nAo. Kdt quA
16 rQt nhdt ld di bQ khdng thdy khri chlu vb nlrlp tim. B6nh
nhAn ndi m6i cdch sung sudng: "LuyQn NQi ktnh trqm trang
quA cr5 {ch rdt l6n ddi vdi t6i. Nhdt dinh t6i s6 kiCn trl tAp .
ddn cilng".
BOnh rin ll: Luu.,., nan, 57 tridi, cdng hic t4i Hoc viQn
gi6o duc Hqp Phi. Kd ring: Tit lAu rbi, h6 en xong ld cAm
thdy da dhy n4ng, trrng trlc kh<i chiu. Nn kh6ng drim 6n
nhi6u. Ngodi ra hic di drlng cAm thdy hlnh nhrl chAn phAi
ngin di, di bO thudng phAi chdng g$y.
Tit th6ng 4 nam 1984 tham gia ldp hoc luyQn cdng phdp
ndy, An t6ng hin l6n, kh6ng phAi dung thudc kich thlch tiu
hcia, b6 chdng g4y, rii lqi thoAi mrii, khOng cAm thdy chAn
thip
t7t
Sau khi luyQn cOng cAm thdy tdt, thd lgc tang, cdc bQnh
nhu sung phdi, vim phd quAn, viem khdp v.v kh6ng thdy
trii phdt. Nhung ngAy mrra dm kh6ng thdy dau m6i, nhip
tim giAm xudng blnh thrrdng.
tra tri liQu, xric nhfn m6c bQnh vi6m t6c dQng mgch, d[ st
dung cric logi thu6c chuy6n dgng vi cdc chdt vitamine, hQnlt
v6n khdng thuy6n giAm rd rQt. Ngoii ra cbn chta blng c6ch
girr 6m tay chAn, chi6u tia X vl tia hbng ngoqi, v.v. nhung
vAn kh6ng cri hiQu quA ro rdng. T!6n co sd dd lqi u6ng 29p
thang thu6c Tlung y nn bQnh tlnh cci chrit thuy6n gAm.
Th6ng gbn ddy bQnh tlnh nflng thdm. Dbu th{ng 6, dlu ngdn
n6, ngdn girra tay phAi cd hiQn tugng hoqi tt, mbu da bi6n
thAnh s6c tlm den, da lpnh crlng, dau nhrr x6 k6o dni. BQnh
nhAn lilm cdng t6c girio dgc khi cbm phdn vi6t, ngdn tay
dau kinh khing, khOng drim cbm b0t, chm d[a, tir dd rdt,
dau khd, lo l6ng khOng bidt chua kh6i bQnh blng c6ch nAo.
Kint. tra: hdp thu dinh drrdng loqi trung binh, mbu da
phbn mat t6i, ngu quan blnh thtJdng, c6c hqcb trong toAn
thAn srrng nhg, tidng phdi trong, ti6ng thdi tAm thu nhq,
chrra thdy c<i tqp Am gl, bgng mbm vd phAng, gan l6ch blnh
thrrdng, cdc ngcin tay, ngcin ch6n d6, hoi phi nhg, cdug gLn
phhn cu6i ehi s6c da cdng tlm dd. Ngrin tel trd vi ngdn
giira tay phAi cci nhtng td chric td bio hoqi ttr to bAng hgt
d{u ndnh, da lqnh crlng vi ntit, ch4nt d6n thl dau gbO gdm,
khi thfi nghiQm dp mring tay xu6ng, cd hiQn tugng chudng
ngqi r0 rQt, tay phAi n{ng hon.
Chdn dod.n: BQnh vim t6c dQng mach dgug nguyn ph6t,
dhu ngcin ch6, ngcin giila tay phAi pl:iit hiQn ccj td chfc hogi
tt.
Tri li?u:
1) TYi liQu blng phrit phdng ngoqi khl: Phdng ngoai khl
vdo cric huyQt vi cci li6n quan dQ 6 phrit. BQnh nhln kd: thdy
nting todn thAn, d{c biet d lbng bdn tay, lbng birr i:hAn, toAn
t73
thAn ra urb hoi, tit chi tO ttlc, ngcin ch6 ngdn giua tay phAi
cd cAm giric nhu chAm kim, dau ddn hon tru6c, phdt phcing
ngoai khf 10 phut, ch6 rlau d ngcin tay ngcin chAm giAm di,
tf chi cAin thdy Am dm, mdt cAm giric lanh, cAm thdy toAn
thAn d6 ch!u. Sau 10 lbn tri li6u, hdt dau don mdt cdch co
bAn, xung quarrh tti chur: hoai til b6t dhu chuy6'n sang mau
d6, mAu tlm den thu nh6 dhn. Khi g4p lqnh hich thich vao
ngcin, v6n bi6n thinh nrbu d6 xAm, nhrrng nhg hon tnrdc
rnQt it. Sau 30 lhn tri liau, td chr,-tc hoai trl til s6c den biSn
thdnh mhu d6, giAm dau. Nhrtng khi gAp trdi lanh, ngcin tay
hoai trl vAn bidn thdnh ntiu sic d6 x6m, hoat ddrrg den khi
dlm ngudi, mhrr da tr.d lai binh thrtdng. Nhit cl6 d ngcin tr6,
ngcin gitta tay phAi v5n thdp hon c6c ngcin ta1' khric. Ngdy
1 ihdng 6 nAm 1987 khi hidm tra huydt lrtu dO o hai tay tai
Bdnh vi6n khu l3ic Kinh cria thAnh phd RAo Dinh, lrrong
cung cdp mau I tay trdi hoi thdp, 6 tay hoi ndng, ngcin tr6,
ngrin gitla thdp hon adc ngcin khdc. Sau hoi-r 50 lhn tri li6u,
bOnh linh thuy6rr chu1,6'n dAn, cdc chrtng lArrr sdng ia biSn
mdb, cd bAn lbnh bQnh.
2) Lu"ydn khi c6;rg 'f'hidu LAm nQi klnh nhdt chl thibn.
M6i ngAy 2lii'r, r'rrrii lhn tir 50 phrit ddn 70 phtit. ht6i lhn
luy6n c6ng xong, hai tay d6, trlc, khi hriydt dhy rIAn 16 r6t,
nhi6t. d6 d da n6.ng l6n.
Benh rin l7: Bb.nir L6i, nam 12 tudi, hoc sinh. NgAy 10
thdng 3 nArn l9B7 ci6u xin hh6m, chuy'n di tit rhdrrlr ph6
Uy HAi, Son Ddng ddn FAo Dinh, bd lA crin bg y vir.
I{rlm chriu l6n 3 l,rrdi, bi rnQt trAn sdt cao, ti6m
Gentamicine. Sarr hhi lrri sdt b6 mg ch6u phrit hi6n chdu
phAn t'tng chAm vdi*xung quanh, thrtdng goi kh6ng thua,
174
thfnh giric giAm xudng nhanh chcing, bbn v6i dua chriu di
ki6'm tra chrra b6nh kh6p cric b6nh vi6n d cric thAnh ph6 ldn
Dibu tri:
1) M6i ngAy phrit phcing ngoai kh{ tri liQu mQt lhn, m6i
lhn 20 ddn 30 phft. Phuong phrip diEu tri: phcfng kh{ lb
phft thAng vio 15 tai, dn 6p c6c huy6t vi chung quanh tii
nhrr: Thinh cung, Thinh hQi, Nhi mOn, E phong, m6i lhn B
phut. Chau kd lai: chAn tay dd mb h6i, giAm b6t hin tugiig
ir tai. Sau 5 lhn dibu tri, th{nh giric ning l6n 16 rQt, cd thd
r75
-T-
-**-
-*j---ssAi#'
I
nghe rO chuong trlnh trong loa truybn thanh, tiSng cbi hoi
hof,c ti6ng md, dcing cita ra vdo'
2) TU dibu tri: M6i ngAy luyQn Thi6u lAm nQi klnh nhdt
chl thibn tir 2 ddn 3 lhn, m6i lhn 30 phft ddn 60 phdt'
3) Minh thin cd phdp m6i ngdy 4 lbn, m6i lhn 36 cai.
Sau hon 40 ngdy dibu tri di kidm tra lqi th{nh lgc t4i
BQnh viQn 252BLo D!nh, thdy kdt quA binh thrtdng, b0 ph{n
thinh gi6c hon hin mrlc blnh thubng. Kh6i vb m{t l6m sdng.
Hin nay khA nAng phAn rlng trlc thdi d6i v6i Am thanh,
nh{n thfc ng6n ng! d ngoqi gi6i cbn y6u, hdng ngiry cdn
t6ng crrdng hudn luyQn vb m{t nAy dd nAng cao khA nAng
thlch rlng v6i b6n ngodi.
Ngdy 31 thAng ? nin 1987, bd m9 ch6u vidt thu cho bi5t,
qua nhibu lbn kidm tra tric nghiQm thlnh gi6cthdythinhgiric
blnh thudng chfng t6 hiQu quA diEu t4 da duoc ctng c6.
BQnh r{n 18: Drrong Thpc HuQ, ntr, 31 tudi, d6 kdt h6n,
c6ng nhin: tim trbi hSp, thd gdp (hUt hoi), frlc ngrc d6 6
nam nay, ngri kdm. 6 n6m vb trudc, sau khi sinh nd mQt
chriq trai, cAm thdy srlc kh6e kh6ng dttoc blnh thudng, h6
dQng mpt ty lA tim hbi hQp, thd gdp vA nhiQt dQ thdp k6o
ilAi, rdi loan kinh nguyCt, khi thl t6t kinh hai thdng, khi tht
20 ngly, tai ir, tidu tiQn It, phir, thr'tdng
dbm db k6o ddi
xuy6n dirng c6c loei thudc nhrr Asperine, an tim, ctlu tim
hoin, dttong dia hodng, thu6c ngri v'v Gbn dAy bnh tlnh
Kidm tra:
I{oi thd ng6n gdp, hai nd d6, m6t b6o trbn, huydt 6p
120/90murHg, hgng xung huydt, phdi c<i ti6ng rft khan, virng
van tim hic md ra cci tap dm, tidng thdi tAm thu to, nhip
tim khdng dbu, tr? chi phir thung 16 rQt.
Sau 5 phrit phdng khl, benh nhdn cAm thdy ncing toAn
thAn, chAn tay tO trlc, dd mb hdi todn thAn, tim d{p m4nh,
hoi thd gdp, giArn dau ttlc virng nggc. 20 phft sau mdt c6c
hi6n tudng tim dAp mqnh, hoi thd gdp vA tdc nggc, di bQ
vb nhA. Sau lbn dibu tri thir 2, cci thd tg mlnh di xe d4p
dd-n chrra bQnh. Sau dqt phdng khl lbn thf 3, c<i thd ln g6c
3 m6t mach, vung tim kh6ng th6y dau ttlc nfra, NgAy thf
4 thbi gian phcing kh{ k6o dei 20 phrit, khidn cric ch(ng dau
kc' tren mdt hAn, sau ndy kh6ng phAi dung thudc nta.
Sau khi di6u tri biing tidp nhAn ngo4i khl vd sau khi.
luyn c6ng, cci thd nlm ngay ngin dd ngri, hdt phtr thrlng,
thbm An, tinh thhn tinh trio hln. t4ng cAn. CAm thdy tinh
lrtc sung m6n. Sau dibu tri lhn thd 7 dA trd lqi cdng t6c
blnh thrrdng, vA khdng cci cAm {tidc khd chiu, mQt m6i.
t.)hting t6i khuy6n bQnh nhAn tidp tgc lu5'Qn c6ng dd c{rng
cd kdt quA dibu tri. Sau mdy ndm nhanh chdng phuc hbi lgi
srlc kh6e, kh6i b6nh.
tAng.
Tlrrdng hqp ndy de ddn dibu tri t4i BQnh viQn buu diQn
B6c Kinh vd BQnh viQn khu BAo Dinh, kdt lufn bQnh tim
dqng phong thdp, ming van tim bi v6i hda.
176
177
ii:ll]i ';if,,i
'
Phg luc
HUYET VI THUONG
DUNG TRONG KTIf CONC
SO DO NHL/NG
24
:-
21
,)
20
/9
/6
tr
\--.-J'--
//
5
A
-/
8
.\ /I ------t
--__ \/
-/2--//t
/6
/3 26-
/r
"+r*f6*n*----
-@---'-4./
{
-'t- / ---:-}---i*--_ +
2l
_,-1
ttlnh
l. Brich h6i
2, Drrong bach
3. Ngu ycu
4. Ti tr(rc khdng
5. Dbng tit
6. Nhi mdn
178
ving m4t
tru6c
7. Cbu hau
8. Thinh cung
9. Trl bach
10. Quy6n li6u
11. Nghinh hrrong
12. Dia thddng
,,
'ii.i,i:i
179
1. Brich lr6i
1. B6ch
37
2. Th6ng thi6n
3. Chfnh doanh
4. Thtra linh
5. Dhu duy
6. Sudt cdc
7. Khuc tAn
8. N6o khOng
9. KhiSu drn
10.
12.
13.
14.
15.
16,
17.
18.
19.
Nhi m6n
Ha quan
Thfnh hoi
Ch'mach
E phong
E ririnh
H;rAn cdt
Khien ch{nh
PhL dor
20. Thi6n dinh
mAt
6. LAm khdp:
trfng giri, ddng kinh, t6c mrii
H]nh 92. CAc huygt ch0 ydu
mta
2l
tri
180
t8l
pht chdn,
clau dhu,
trfng
7. ThiOn tru: Chti tr! bQnh v'6 n6o, dau dbu' n{ng dbu,
chAy mriu cam, bQnh ddt sdng cd
J-
10
.Y-t
\\
--J ^
-/.---
-tg
38_
l>
-/1
1t7
tf
/6
-//
/B
Y-
c:"
/,
20
2/
22
2r_
23
28
)7
10'
1. Huydt 6p didm
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Khfc thAn
Phong m6n
Ph6 du
ThiOn tdn
10. Ki6n linh
11. Ki0n trinh
12. Thhn dudng
13. C6ch du
14. Can du
15. Ddm du
16. Tl du
17. Vi du
18. Chl thdr
19. ThAn du
20. Dai trudng du
1. Dai chiry: Chri tri dau dAy thhn kinh vai, gfy, lung,
dau dbu, dau rdng, ndn mta
2. Ddo dao, Thhn dao: Chi
dhu, dau dhu
184
tri
tri
kinh
\
Hlnh 91. CAc huyft
Ho hdp huygt
Kin tinh
Cu cdt
Blnh phong
4. Linh ddi: Chri tr! dau lung, bQnh vb phdi, ho, mpn nhgt
chi ydu d vlng
lung, eo lUng
186
',':'i;fr,
iJil
-q5. Chl duong: Cht tr! dau lrrrig, bQnh drrdng ruQt, dau
sudn
19. Can du: Chir tr! chcing mat, bQnh vb tinh thhn, bqnh
vb gan
20. Tl du: Chti tri ngi thuong, thd tA,
21. V! du: Chtr tri bQnh vb da dAy, thuong thuc
22. Th+n du: Ch0 tri dau ltrng, bQnh vb th4n, benh vE
dttdng sinh dgc
23. DAi tnldng du: Chri tri dau lrrng, bgng
24. Bach hoin du: Chir tri t6o bc5n, bl d6i
25, Ki6n trung: Chi tri khd thd, vi6m phd quAn
26. Kin tinh: Chtr tr! suy nhugc thbn kinh, dau vai, c6nh
ta5l, dau cd
2?. Ki6n ngoqi: Chri tr! tO liQt ving vai, dau vai, cdnh tay
186
tri
2$/;'
64
53
5'l
4'
18
47
46
/0
45
+'t
//
42- v1
+r'
40- 3v
7A,,
f2
/J
T/f
36
a? ""
"st
tn
Z'/
?8
t6
-'
---
./9
20
22
2/
23
24
25
1. KhuYdt bbn
2. Khl h0
3. Trung Phtt
4. Khd Phbng
5.5c
6. Ung sorrg
?. Thbn Phong
8. Nhu can
9. Bdt durrg
10. Thita m6n
11. Lrrong rn6n
12. Quan uron
13. Th6i dt
14. Phric ai
15. Hoat nhrlc mdn
16. Dai hoirnh
l?. ThiOn khu
18. Phirc k6t
19. Ngo4i l*ng
20, Dai cu
21. Ngu khu.
22. ThttY dqo
23. Qui lai
24. Xung m6n
25. Hohnh cdt
26. Khric ctlt
2?' Dai xlch
cd griy, bQnh v0
tr! It
pht, Thhn tAng, Linh khu: Cht tri n6n mtla, mdu
bdc ln dhu
12. Thhn phong: Chri
,
tri
tr!
mfi
ru0t
kinh
20. Dai cu: Chri tr! cric benh da dAy, ruQt, mdt ngri, khd
dai ti6n
21. Thtiy dqo: Chri
vd dau lttng
cung
189
22. Qui lai: Chri tri cric bnh vb dudng ti6t niu, diEu
kinh
23. Th6ng cdc: Chri tr! kh6ng mudn an
24. Am d6: Chrl
tri
bQnh vb
tfi
Tf
30. Crru vl: Chtl tri xudt huydt phdi, khd thd
31. Cg quydt: Chi tri ndc, n6n mita, bQnh vb dq dAy
32. Thtrgng quAn: Cht tri vdng da, lao phdi, n6n mrla,
dau bgng
33. Trung quAn: Cht tri sQ lgnh, ki6t li
!
I
F
34. KiQn t{: Cht tri dau dg ddy, ndn mtla, bidng An,
chrr6ng bgng, phi thflng
35, He quAn: Chrl tri ti6u hcia kh6ng t6t
36. Khl hAi: Cht tri suy nhrrgc thhn kinh, kinh nguyQt
. khOng dEu, bQnh vb dudng ti6t niQu
3?. Thech mdn: Chrl tri
38. Quan nguyn: Chfi tri bQnh vb ruQt, d4 dAy, bQnh phg
bQnh vB ruQt, dq dny
khoa
190
1. CUc truybn
2. Uyn dich
3. Dai bao
4. Chrrong m6n
5. Ddi mqch
6. Duy dqo
7. Cu li6u
191'
1. Ki6n ngung
2. Tfi than
3. Ti n4o
4. Thanh l4c
5. Khric trl
6. T\ic tam ly
7. Ttl d6c
8. Thi6n lich
9. Drrong kh6
10. Hgp ceic
11. Tbm gian
12. Thttong duong
13. Thi6u xung
14. Thidu trach
15. Tlung d6c
16. V6n c6l
17. Dttong c6c
18. Drrong trl
19. Duong lao
20, Ngoqri quarr
21. Chi cnu
22. Tidu hAi
23. Tlrlu tiOm
24. Thin tlnh
25. Thanh l6rrh uYOn
26. Ki6n li6u
I
i
)
3. T{ nqo: Chri tr! benh vb ddt sdng cd, tay kh6ng gio l6n
drrgc
tri: Chir tr! dau c6nh tay u6n, liQt nfra ngudi
8. T\ic tam li: Chtl tr! dau trong khulu tay, dau i6ng,
7. Xhric
Tf
9.
dQc:
Chrl
tr!
4fl
49
Iti
l7
lb
t5
12. Dricrng
huydit
I
I
tsz
193
l.
1. Ddi ki6n
2, Crl blch
3. Thanh linh
4. Khric trach
5. Thi6u hAi
6. Nhi bach
7. Dai l6ng
8. Thong lY
9, Am khlch
10. Thhn m6n
11. Lao cung
12. HAU kh6
13. Thi6u Phn
14. Tlung xung
15. Thi6u thrrong
16. Ngu td
17,.ThAi uYn.
18. LiS khuydt
19. NOi quan "
4. Thi6u hAi: Chri tri dau dhu, hoa m6t, bgnh vb ddt sdng
cd, co qu6p khuliu vi bdn tay, dau tim
5. Gian srl: Chri tri dibu kinh, bQnh vB tim, tning grd, co
qu6p khufu tay, srlng tay
6. LiCt khuydt: Chri t4 dau cd tay vi ngcin tay, dau dhu
7. NQi quan, Th6ng l{: Cht tr! liQt nrla ngudi, dau c6nh
tay, bnh tim
s6ng cd
u
't?
.t8-
4/-
/6J
ndc
194
196
-)
'ffi
1. Cd c6n
2. NQi tdt nh6n
3, Tdt thdng huYQt
4, GiAi khe
5. Thrii xung
6. Hdnh gian
7. Dai don
8. NQi dlnh
9. Ha thiry didm
10. Ha cu hu
11. Dibu khdu
12. Thrrgng cU hu
13. Lan vl huYQt
14. T\ic tam ly
i5. Tdt quan
16. Ngo4i tdt nhdn
1?. Hqc dinh
18. Lttong khAu
19. Am thi
20. Td cddng
21. Ph6c mi6n
22. Mai b0
23. BE quan
tri
dau lung,
21
),
dau
/+
6. Thugng cg khu: Cht tr! dau t trl chi, dau lung, ung
thu ru6t, da ddy
?. Dibu khdu: Cht tri c6nh tay kh6ng nAng l6n drlgc, dau
t6 chi drtdi, b6nh vb ruQt, d4 ddy
l
8. Phong long: Chfr tr! dau t, co gigt chi drr6i, dQng kinh
9. H+ cg khu: Chti tri dau thbn kinh tga, xudt huydt n6o
10. GiAi kh6: Chri tri d6ng kinh, dau chAn, cho6ng dbu,
/3
t6o bcin
2n
^"
4?
-tI
-)
'/B
'16
.t5
42
//
/0
196
1. Khric truybn
2. Arn c6c
3. Dia co
4, Drlng cdc
5. Phrlc lttu
6. Th6i kh6
7. Chidu hAi
8. Nhin c6c
9. An b4ch
10. COng t6n
11. Thttong khdu
12. Cttu ngoai phin
13. Tbm Am giao
14. Am lang tuybn
15. Huy6t hAi
16. Brich tring oa
17. Kj'm6n
18. Am liOm
19. DOc ti
198
100.
mOn: Chir
dgc
o2
Htnh
Ki
du6i
8. Phuc luu: Cht tri tC liCt chi dtr6i, sdng vri, thodt duong,
ra mb h6i tr6m, dau lung, ia chAy
199
9. Th6i kh6, Nhi6n cdc: Chri tri tO liQt trl chi, quydt lqnh,
dau lrrng, kinh nguypt khdng dbu
dudi
15. Duong quang: Chtl
phir chOn
16. DQc
18. Phong long: Chri tri dau t6, co gi6t chi dudi, d6ng
kinh
19. Phi duong: Chti tri phir thring, chring mSt, clng chin
ydu
20. Duong giao: Cht
tri
bQnh
tty
1. Khi6u duypt
2. Hodn khiu
3. Thira pht
4. An m6n
5. Phir khlch
6. Uy duong
7. Thita cAn
8. Cuu nQi phi6n
9. Thira son
10. Phu duong
11. ThAn rnach
12. Tlfc tAn
13, Cuu ngoqi phien
14. Hgp duong
15. Uy trung
16. Uy thugng
17. Hodn trung
uo
u0
vA
5
6
.t+
7
.8
thLn
xUdng
24. COn lOn: Chrl tri dau dbu, chdng m{t dau lrrng,
25. Ph6c tham: Chtt tri bQnh vE xudng gdt chAn,
26. Kim mdn: Chrl tri dQng kinh, bpnh vb gAn
27. Kinh c6t: Cht tri dau ch0n
28. Chl tm: Chrl
200
tr!
/t
tri
co
p4l
1. Tlung phong
8. Lich duyt
9. T\ic khiSu Am
2. Xung dtlong
3. Hdm c6c
4. Thrii xung
5. N6i dinh
6. HAnh gian
7. Dai ddn
1. KhAu khtl: Cht tri dau thbn kinh tga, dau lrrng, vi6m
phdi, vi6n mAng nggc
2. TYung phong:
d6t
i
I
1. Dung tuybn
I
202
tri
2. Thdt mi6n
203
tri
trQm
trl
t4
dau m6t
12. Lich duyt: Chri tri dau tO bdn chAn, hay m0, thidu
m6u n6o, bQnh vb tinh thhn
13. Dai dOn: Chfi
dbu
204
tri
Phu luc I
l.
Vi day luyQn c6ng theo nghia vu, kh0ng ldy tibn, n6n s6
ngudi tham gia I6p hoc rdt ddng, Nhttng phidu tdi liQu dibu
tra thu th4p dugc chl Ia mot phhn mir th6i. Da sd girio vi6n,
vi6n chdc vir hgc sinh dbu luyQn c6ng v6i muc dich chtra
bQnh vi nAng cao srlc kh6e, mQt sd It mang bQnh phrlc tap
chi tham gia l6p hgc v6i dQng co luyQn thtr xem sao. MQt sd
hgc sinh tb mb, coi luyQn c6ng li mQt thf rbn luyQn thd duc
dd tAp choi. Ttim l4i c<i rdt nhibu crich nghl vd muc dich
khric nhau.
Qua BAng 1 c<j thd thdy trd 10 tudi trd I6n ddn ngudi giA
80 tudi dbu tham gia luyQn c6ng, d4c biet la ngudi trung
ni6n vi n$rdi gid chidm ti' lQ chri ydu. DQ tudi cria cric hrTc
sinh tham gia vdo cdc ldp hgc thttdng ld tit 19-25 tudi.
Bdng 7: Co cdu dg tudi cria cAc l6p hgc luyQn cdng.
Tj
206
DO tudi
11-34 tudi
35-60 tudi
61-84 tudi
56 ngudi
115
26
6Vo
777o
lTVo
lQ
phhn tram
2.Nghnh nghb:
Bdng 2: Co cdu nghb nghiQp cec l6p h93'c0a cAc gi6o
nghip
vien
vidn
bo
Nghien
ciiu
fhby
Kd
thudc to6n
vin
56 ngudi
70
22
1l
25
rsl'u
40
127
I, l,
K|en
Cdng Ngrtdi
truc
nhAn
nhA
l6
su
l9
t l t, I rr
I,r'^*
tri tlritc
%
Qua BAng 2 cho thdy trl thfc ld thAnh phbn cht ydu cda
ldp hgc, chidm 83% tdng sd, nghia ld hg cci hfng thri rdt l6n
d6i vdi c6ng phrip ndy, bdi thdy cci hiQu quA l6n qua luyQn
cOng. Vi dr1: MQt vi phri girio srl lqtc hgc de ghi trong td khai
ctia ruinh nhtl sau: "Sau khi luyQn cdng thdy cci cAm gi6c
tiit, an kh6e, ngri ngon, dhu <ic tlnh tdo". MQt vi phd gi6o
;nl ln6c b6nh gan de ghi: "Tbu6c khi luyQn cdng, virng gan
cAm thdy dau, bAy gid da thdy h6t vE co bAn, cric chl s6 bQnh
ly hodn todn blnh thudng", MQt ntt giAng vin mic bQnh rnp
huydt cao ghi: "Ngdy thrl ba sau khi luyQn cdng gidm dugc
rndt nfta s6 thudc phAi u6ng. Ddn ngdy thf 6 ngitng ding
thudc, dhu khdng dau n[ta, huydt rip tit 150/90 xu6ng mrlc
binh thrrdng 110/80 (mmHg) vA d6 blnh thudng. Hiu quA
thbn diQu cria.viQc luyQn cdng khidn tdi phAi sitng sdt...".
207
3. Loqi bpnh.
D4c biet ld nhi'6u d ldp hoc cria giSo vi6n vd cdng nhAn
vi6n chfc, bdi da sd lA tri thrlc d dd tudi lA brung ni6n vir
16o ni6n. Dd lim t<it cOng tdc giAng dqy vA nghiOrr cdu, c6ng
hidn hdt srlc mlnh cho Td qudc, ho de phAi lao tAm tdn luc
cho s1t lao dQng trl rjc n{ng nhgc, n}rttng I4i lat it thi gitl
dd rbn luyQn srlc kh6e, va cci rbn luyQn di chang ntta thi voi
nhfrng vAn d6ng thd duc mdt nhibu sfc, lai cAni thdy luong
vdn dOng qud I6n, kh6ng thd b6ng ch6c urh cci thl hbi phuc
drroc thd lttc da suy giAm. Cbn "Thidu Ldm rrdi kinh nhat
chl thibrr" thi thd'luc }rao tcin it, kh6ug mQl nhoc, khi luyQn
cdng khdng cbn thri y, ir:h6ng ndy sinh c6c lQr:h iac, hon niia
l4i mdt it thdi gian nrd thu drroc k6't qufr nhanh. Cho n6n
d6i vdi hg, ddy ld mtit phrrong phdp ly trtilng nhdt dd nnng
cao sdc kh6e.
BAng 3 IA bAng hO khai vb loai b6nh, do cdc loai b6nh
hdt srlc nhibu vd phrlc tqp, cho nn d6' giAn tiQn dO dibu tra,
chring t6i cei khrii quAt thdnh m6t sd loai. Vdi nhttng ngrrili
m6c tit 2 loai b6nh trd I6n, chring t6i chi ghi mQt loai b6nh
chinh. Qua thdng kO cho thdy ngudi rnic bQnh lir,ryet cao
(thdp) lir nhi'6u nh{t, c}riSm khoAng ZLVo, viam drtdng rudt
da dhy vd kh6p chiOin !1Vo, suy nhrrgc thhn kinh ch\6rn l2Vo
v.v.v... NgoAi, ra cbn cri cdc loqi bgnh Dali y khric nhu t6c
m4ch mdu n6o, c6c di chrlrrg do thidu mdu t.rhnr trgng, ung
thu vf v.v.,, thu6c vb loai chdng bQnh uan ;r, ch(ng t6i quy
vdo mQt lo4i. Nhung loai b6nh ndy d& giAy vd co th6' b6nh
nhAn, {nh hudng ddn c6ng t6c cria hg. Qua luy6n cdng ndi
dau ddn cfia hg gi6m hAn, tao dibu kiQn cho viOc hoin thnnh
nhi6m vu c6ng tric. VI tlu: mOt vi ph<i gido ru toan hqc ghi
208
trong td khai: "Tludc kia I6n ldp 4 tiSt khri vdt vA, sau khi
luy6n c6ng, ngt d6 hon trudc, huy6t rip dn dinh, cd thd l6n
l6p 6 ti6t libn",
4. Hieu
qui tri
liQu.
6c
916o
vi6n, vA
Do thdi gian luyn c6ng ng6n, n6n cci nhrrng Anh hrrdng
nhdt dinh ddn vic quan s6t vb hiQu quA tri liQu. Nhttng
tuyt dai da sd dbu cci chuydn bidn t6t. Vi dU mQt crin b0 67
tudi d5 nghi hrru ghi: "Tbi m5c bdnh huy6t dp cao trdn mudi
nem nay, tuy chrla chay nhibu c5ch, nhung hiQu quA khOng
16 r6t, sau khi luy6n cdng drrgc 15 ngdy, tlnh hinh sfc kh6e
khd ra, huydt rip tir 190/110 xu6ng 160/100 (mm Hg), nhtrng
cdn chrta thAt dn dinh, ndu ki6n tri tAp luyQn, hln sC t6t
hdn nfia".
Mdt nft tro ly ki6n tnic srl m6c bdnh lodt da dby vA viOm
da dhy mdn tinh ghi: "Tludc khi luyQn cOng, hing ngAy phAi
u6ng thu6c. Sau khi luy6n cOng drrgc 3 ngAy, ngirng u6ng
thudc, khi cAm manh, dnc bit ld khi luyQn "Song tj lem
nguyQt", hlnh "nhu cci mQt oii gt vd hinh ch6ng giua huySt
"Lao cung" vd huy6t'Thidu hAi": Til khi luyQn c6ng t6i nay,
chua thdy dau dq dhy trd l4i, co bAn kh6i chrlng mdt ngi".
Mdt gi6o str m5c bnh vi6m co th6t da dby ghi: "Tbrrdc khi
luyQn cdng, trlc dau dp dhy, trlc bgpg, dai ti6n khdng thdnh
khu6n, sau luyQn c6ng, cd bAn mdt cac hiQn tugng k6' trn'.
Tlong l6p cta cdc hoc sinh tuy ngudi cd b6nh chl chiSm
209'
-g'6
(JJ
*61
i*O
ti
VOr
o\r
NT
NN
Ot-
(O.
-o
'o'g
a, -4
(It
{:'
-c
o
\o c.) cn i
aa
a.l c?l co
^i
c.l
NT
.(o
'9..6
u'a
.^ .;
:9'
n@CO\O+sh<ciC.lF-i<-
YN
t\-
,(u
(O.
U'}.
-o
'6.
le
I,G
.6'!
-io
FSN:$hr\o.iciitHi
l>
l()
o l5
lo
'$
c{
o
Ot
dci .l
o
o
.(!
c'j
l=tv*
l\d
!
II
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
210
\f{}
F.
sE
E
H
.3
X
;":
E" -c
'iE lsa
o:
Eo
i:
geeE;:iusdgaEEa=gEi
E
E
a
B
iEiifiEEssssF6t;s
1c;;.1 + + 6g r o
'ut.t.-::aa
a
riN6:ln\olt
coaFda
2tl
';':; ',
chta kh6i c6c b6nh lAu ndm c6 hrru ctia tdi, khidn tOi ldy
lgi ldng tin Iim t6t c6ng tfLc 916o dqc. Tbi quydt tAm ki6n
I
I
I
)
Tlong l6p cia hoc sinh, TlVo ngldi kh6e manh (gbm cA
nhfrng ngudi ccj thd chdt y6u), qua luyn c6ng, tinh hinh srlc
kh6e drrgc cAi thin m6t qich rd rQt. Phhn l6n ddtr cAm thdy
6n kh6e hin, ngri tdt, tdng srlc db hhdng ddi v6i b6nh t4t'
tinh lrrc trin dhy, dbu ric minh m6n, hiQu quA hoc tAp ting
l6n 16 rQt. MQt ban hoc sinh d khoa co khi tiet: "Sau luy6n
c6ng, dn ngon miQng, tinh lrrc dbi dno. Ngdl' trt/tlc hay ngri
gAt tr6n l6p, bAy gid cci thd' nghe giAng mdt c6ch nghim
chlnh, td duy nhanh nhqy, trl tuQ ddqc khai md"' MQt hqc
sinh hhoa quAn ly vi6t: "Qua luyQn c6ng, tinh luc dbi ddo,
t6ng crrdng srtc db khdng c:ic dich bQnh, an k.h6e, dbu <ic
minh m6n, trl nh6 tAng l6n 16 rQt". MOt hoc sinh 6 khoa
212
khoring sAn vi6t: "Sau khi luyn cdng, dbu dc minh m{n,
hiQu quA hoc tAp nAng cao h&n" v.v...
thudc chidm
219lo.
Qua nhttng tlm hidu ph6n tlch tr6n dAy cho thdy'Thi6u
.LAm n6i liinh nhdt chl thibn" mang mdy d{c didm sau dAy:
1. I)Qng tric don giAn, d6 hg'c, d5 t4p, grA tr6, gdi, trai
dEu crj thC' tap dudc.
5. L&m cho hoc sinh kh6e mqnh, cirdng dtlgc bQnh t{t,
dhu ric minh mf,n, trr duy nhanh nh{y. ting cddng trl nhd,
nAng cao hiQu quA hgc tgp. Cd thd lAm rnQt trong nhtng tU
li6u giAng dQy cria khoa thd dr,rc.
213
t;!rx
Phu luc II
cr)ng,
Nam Hoa Kinh - Thi6n I(h6c y" ghi: "Thdi Lrlc ia iiil thd,
thd c6 nap tin, con gdu di chuydn, con chim vtlon r:6nh, tdt
cA dbu vi tang tudi tho". Li Di ddi 'ldn chf thich: t-rac khi
s din ddn sg 6n hba, ddn thd s lirm cho co thd mbm mai",
nghla lir vita bao gbrn (:A "dao khi" thd cd nap tArr, Cin dao
d6n hidu theo nghia hgp chi ncii v' sg vAn ddng co tlid nii
th6i. Tbong "Td Vdn - Di phap phrrong nghi ludn' vi6t: "O
Tf
2t4
noi chinh giira, do ddt noi dcf dm thdp n6n sinh ra l{m bgnh
tAt, ngudi ta thrrong chta b6nh bing c6ch xoa brip d4o d6n".
Vttong Bang ddi Drldng chri thich: ',D4o ddn nghla li lay g0n
c6t, ddng c6c kh6p". Md kidu vAn d6ng co thd nAy gbm 2
loai cht cf6ng vd thu d6ng. Chri d6ng li nhtr HuQ LAn ddi
Dudng ncli trong "Nhdt thiSt kinh Am nghia" r "N6u ngudi
ta tu xoa brip, co du6i chdn tay dd ti6u rrir h6't m6t m6i ggi
ld dao d6n". Cbn dao ddn theo kidu thu dQng thl thudng le
do c6c khi c6ng su thOi n6 thao t6c, duqc xdp vdo.loai v6n
ddng kh6p th6i nd. Loai md chring trri gidi thiu d day ld
khi c6ng su lAm cho cd.c b6nh nhAn 1;hrit sinh vAn d6ng co
thd theo kidu thu dOng bing nQi khi ngoai phcfng, ttr dd sAn
sinh ra hi6u rlng chrra b6nh. Phtrong phrip d4o d6n nAy lA
m6t loai lhudc "bd khf lidu phdp,', ld hi6n phrip chta b6nh
drtoc stl dr.rng thtrdng xuy6n bang c6ng phdp "N6i kinh nhdt chi
thibn" ctra chring tdi, chring t0i goi nci lA "Bd kh{ dqo d6n thudt,'.
II-
"NQi
Giai doan bd khi, clua vdo vi6c luAn chrlng, c.ic bric sl khl
cdng chon nhung thfi phrip kh6c nhau (bd kh{ bing tay
thudng rlurlc stl dung nhdt nhrrng crlng cci ngUdi bd khl btng
c6c bd phen khric), bd khi qua khoAng kh6ng vio cric kinh
lac huy6t vi thich hop cria b6nh nhAn, sau khi chd cho kinh
Iac c'ia b6nh nhAn dtrdc khdi th6ng brr6c dbu vi diEu chlnh
cric hiQn trldng khi huydt Am drrong qurl thinh hoac quri htl,
thi ccj th6' chuydn qua giai doan hai.
Giai doan hai, theo nhu cbu cria tinh hlnh bnh tAL khl
215
c6ng su bd khi vdo ciic kinh lac huyQt vi cd li6n quan vdi
bQnh t{t (14 drrdng kinh huyQt, c6c huyQt ri6ng cria khi cdng
ho4c cric huyQt chuyn dirng dd dqo ddn) vA vAn dgng cric
lo4i thri phrip thdn hlnh (chir ydu thOng qua huyQt "Lao
cung'r, phrit dQng bhng nam ngcin tay, cring cci th6' thOng qua
c6c huyQt "An dudng" "Dflng tuybn" vb cdc bQ phan khdc
nhrr khuj'u tay, vai,..,) de' dan dqng co thd cria b6nh nhdn'
bQnh.
;
;
l
I
;
crl dQng cdc kh6p, co chd b6nh thudng ld kinh m4ch khOng
Itru th6ng, khl huydt ngung trQ. Do virng bi bqnh dau d6n
kh6ng d6m v$n ddng hopc do, cdc biSn chtlng vb hQ thdn
kinh trung udng trre kh6ng thd vfn dQng duoc, gdy Anh
hudng ddn sg vdn hAnh ctra kh{ huydt ldm cho c6c kh6p b!
dlnh n4ng noii.'Odi v6i cric co chd bQnh kd tron nhrt kh6ng
thdng n6n dau, khOng v{n dQng n6n trl tr6 thl dirng chAm
ctlu, xoa bdp vd udng lhudc thang (thu6c sdc) dbu crj thd
ldm cho khl huydt v$n hilnh drrgc, thoi nl mQt crich thU
dQng cring c<j thd lAm cho c6c kh6p linh hoqt hoqc bQnh
216
nhAn trr dao ddn crlng cci thd tang cddng duqc hieu quA tri
li6u. Mac dt m6i phrrong phrip tr! liQu dbu cd cdi hay riOng
nhung kh6ng todn di6n, cd mQt sd tnrdng hgp stl dung tht
ph6p vdn d6ng cric kh6p xuong, ccf thd sE gAy su dau d6n
khri ldn cho b6nh nhAn. Ddi vdi nhrrng b6nh nhu v6y, thugt
bd kh{ dao d6n uu viQt hon hAn.
1. Cci tric dung giAm dau m6t c6ch rO rQt: Nghi6n cfu
thrrc nghi6m vb nQi kh{ ngoai phdng dd chrlng thuc, khl do
khi c6ng st{ phrit ra cci t6c dung giAm dau. Gdy te blng khl
cdng da duoc Phdng nghin crlu khi cdug Thrrong Hei chlnh
thrlc gi6m dinh. Qua thrtc ti6n ldm sing chring tOi quan sdt
thdy liu phdp bd khf ccj tdc dung giAm dau rdt 16, hiOu fng
giAm dau ccj thd duy tri,til 4 ti6'ng ddn khoilng 2 ngAy. Hon
nita vi tay cira khi c6ng str kh6ng ti6p xirc vdi co the' bQnh
nhdn, n6n kh6ng thd gey dau ddn cho hg. DAy crlng ld mQt
tlong nfritng nguyn nhAn khidn r:ho b6nh nhAn dtroc chfta
bring thu6,t b6 khl dao ddn hoan ngh6nh.
3. Cd tdc dgng lArrr cho cdc nhcirn ctl ir4i li6t cti khA ndng
mdt crich t'hr.i clQng: CAc bqnh brin thdn bdb toai'
liQt thhn kinh rneit v.v., bnh khOng ctibu khidn drrgc nhcim
cd te liCt vqn dt)rig theo y mtt6t1' Thu4t b6 khi dao d6n "NQi
klnh nlidt chl thibn" cij hhd khidn nhrrng nhcitn c'-r bai li6t
dtt6i
c0.a b6nh nhAn pLrrit sinh vAn ctOng mQL cdch thu ding
vfn
dQng
t6cdQngtlaod6n"klt{"ctiakhic6ngsd,cltli'r'dibdnh
nhAn khdng cci khA neng ttl minh dac' ddn, phrronl4 oh61:
nhy cci t6c rlqng I'dt ldn trong vi6c hbi phuc chrlt' rrang r:rla
ngrldi bnh.
4. Ccj t,dr: dr-lng lirm cho xtlclng librr niranh: cd ldrm sirng
vd thrJc nghidtn rf iri chiitlg thdc cho hh;i rLlrrg 'taY'
IV- Thd rrghi'0ar t'b qrt vSrr r'lgng tlrtrfii' bti khi
d6n "NQi kinh nhdt chi thien"
drrrr
Khi dao ddn kh0ng c:iin quii nhan ni4nh i6i stl phcii hop
cria bOnh nhflrr rnA ciing ilhdng chn ddn riu liQnh nfrAn' ;rdu
chu duy nhat ddi viii bQnh uhAn id phii r"hA long toan thdn
Chring t,Oi cl5 ti{irg bit lu6t bQnh nhin' ithiSr' cho iti' hhdng
nhin thdy thfr ptrap ttrin hinh crla kh{ c6ng sd nri l<}ri c0ng
vdn cci thd ,l6n dQng tltfqr: bQnh uhAri, hcrn thd d0ng tdc ctra
bQnhnhdncirntrrdngcthngvditrrthdtayr:;ir'ikiricingsr'I'
Do clri cci tdc tlqng lti4i tlil drtgc st'l 6tn thi r'd innt tfini lf'
l
t
Chl cbrl ciic cc, r:du td rhttc (chi i6'cl nlrtjm c'-r I i\ thA'r
ngo4i vi...) riibu kiridn ho4t dQrrg cria n:ref kltop r'ao ilri kiQn
toin thi cho drh lrlrrl n[rrg tlibu irhidn ctta trtttrg lrhrr thhn
kinh cao cdp tli trgc tr.'{c (chirng han nhu t;ric tr.tldrrg }rQp
trring pliong, lit m{t'.'), vdn cxj t'h d6n diug; chring vAn
thiti
dQng, nhttng khi ngtrng ph6t c6ng, bQnh rrh0rr i;:i tnrrr
k.inh
218
khdng tir chri duoc vb vdn d.ng. phai chb sau khi trung
khu
thhn hinh cao cdp d6 phuc hbi mdi ccj thd trd lei vAn d6ng
binh thrtilng.
Nhrtng hh6ng phAi v6i bdt crl ngudi b6nh ndo c0ng cd
thd dA' d6'g duoc m6t cdch thudn loi. Anh hrrdng c,ia ,,iec
bd khi dao ;irln phu thudc vio nhibu nhAn t6:
1 Cerng lrtc cria l,;hf c6ng su l6n hay nh6, tlnh trang co
thd cria khi cdng su ngay lirc phdt cOng tdt hay xdu.
2 Do iri.in carn cria bnh nhan ddi ';rii "kh{" ctia kh{ cdng
su: Ngrtdi cci d0 m6n cAm rnanh d6 bi tlAn dQng hon, nguOc
lai thi hie,r quA s6 k6m hon"
3. Sric clE ki,dng ct'ra b6nh nhAn: Ndrr b6nh nhAn khdng
tin vdo ktri c6ng, hoAr :rh6ng tin vio m6t khi c6ng sU ni.o
dri, hav ct5 tirih chdng liri, cring co th6 Arrh htrdng t6i sg tidn
hdnh bo lihi dao ddn. i'rhrr^g i:lifing tOi cirng phrit hiQn thdy
ccl nhlrng b6nh nhAn sau khi co thd dr.roc dao ddn,
dir hai
nguaJi 11 bn canh dr'iugsr-rr: dgr cd thd bdnh nhAn, cfingkh6ng
sao 6p drloc. Cirng ccj lr6rrh nirAn ndi: "Tbi mu6n chdng
l4i
su ddrr d6ng dd nhrng hoan toin bdt luc".
4. Tinh trang ktri huyer cria bAn thdn b6nh nhin thinh
hay srry.
thuft
b{t
khl
sau khi khi c6ng su "N6i kinh nhdt chr thiEnn phrit khf
219
nhfrng b0 ph4n ndo drj. Dir ngrtdi kh:ic hay bdt crl mQt
chrr6ng ng4i vAt nio che ch6n, cfing khOng thd ngan trd
duoc s\t tidn hAnh thuat dao d6n, thim chi khi cdng stl d
ngodi vdn cd thd d4o dAn duoc b6nh nhAn dang d trong phdng.
DAo d5n d cr,r ly xa c0ng thu dttoc kdt quA. Mac dir nhttng
hiQn trrgng dc5 chring ta cring kh6ng la lung gi. Song co chd
thftc stt cria nci nhtt thd n?ro vdn cbn Id mQt cAu h6i ldn.
'
cung" trong ldng bin tay 6ng tang 5oC. Gbn dAy chtng tOi
righiOn ctlu cdc thuc nghiQm khdc vb nQi khl ngoqi phdng
"NQi kinh nhdt chi thibn" vA cfing thu dtroc nhtng k6t quA
m! min. Thuc nghiOm kd trdn cho thdy: "Kh{" cria kh{ cOng
su "NOi kinh nhdt chl thibn" nang thuQc t{nh ba mgt ld: vgt
chdt, nAng lrrgng vA tln hiQu.
Ngubn gdc ning lugng cria thu{t bd khl dao d6n "NQi
kinh nhdt chl thibn" kh6ng phAi ta "l\tc" cria khl cdng,srt,
mA lA "n6i kinh" (chan kh{) drroc luy6n ra tir nhfing tranil
thd ring bi6t, tit ban chi phrip ddc drio cia c6ng phdp "NQi
klnh nhat chi thibn"
Uhung t6i cbo rang nhfrng nhAn td bn ngoai nhdt thidt
phAi thdng qua c6c nhAn td bdn trorrg thl m6i cri tdc dr;ng,
b.j khi gAy ddng tiic crrrrg nhu vAy. "Chnn kh{" do khi cong
sr,t ph6t ra trong quA trinh chi dQng dcing vai trb chri d4o,
vi
'nQi
I(dt quA nghidn ctlu vb "NOi kinh nhdt chi thiEn" cho thdy:
"Co th' thu c6ng li do nang lrrong ttr thAn bi k{ch ph6t".
r lhr/Ong HAi Tlungy drlcrc" sd 2 n6rn 1980). Vi the khl c0ng
';tI cci thd hu1' d6ng dudc "nQi khi" cira bQnh nhAn vd klch
phdt nang hlong trl thAn cria b6nh nhAn vdi mOt lttong ning
luong tin hi6rr rdt it, ldnr cho khi huy't cua hg vdn hAnh
tihanh hrln. Mdt khi kinh kh{ "n6i dOng" cci srt c6ng hrrdng
dbng b0 voi "n6i kinh" ctia khi c6ng su thi s6 phrit sinh ra
"ngoqi ddng" hinh thd. Khi c6ng stt cri thd khting chd vd diEu
tidt tiry y loai "ngoai dQng" nAy, bbnh nhAn hodn todn mdt
chir dOng, cbn kh{ c6ng su vAn rdt ttl nhidn, thoAi m6i,
,
Tit dd c<i thd thdy sd di thudt bd khi dao ddn cd hiQu qufl
221
ld do khi cdng stt dem nang lrrqng sin cci cria minh vd "khl"
cd mang c6c tin hiQu chtta b6nh truvbn vAo cd thd benh
nhdn, thfc ddy chrlc neng tu di6u tidt cta bQnh nhAn'
Tai sao thu$t bd khi dao ddn lqi cti tdc dung ddi v6i nhttng
bQnh nhAn mdt khA n6ng dibu khidn trung khu thhn kinh
cao cdp? Bric si Werd Fanferd, nQt chuy6n gia ngoqi khoa
thhn kinh My de lAm m6t thgc nghiQm: l6p diQn cuc vao
virng thhn kinh vfln ddng d v6 dai n6o, rbi cho cdc xung
diQn kich thlch vAo ctj tird lhm cho mQt phbn tft chi nAo dti
ho6c urOt bQ phfln riAo dcj tr6n co thd crl ddng, nhrrng nhttng
ngudi dttdc thi nghiQm ktri dtj kh6ng cAm thdy dii ln nhtrng
dQng tdc cria utiuh. R6uh nhAn ti6p rrhAn bd khi dao din
cirng cci cAn gitic tddllg t{. Thtrc nghir,r ';rnh ly hoc phd
thdng cho thdy: ki"h th{ch cli6n I'do dAy tlrarr irinh ti chAn
da c6t rbi kh6i than con dch ccj th6'ldru chu ccJ bdp do day
thhn kinh dy di6u hhidn co giAt. Cr5 thO' nghr rhng "khi" ma
chfng ta ph6t ta, cd bric dung tuong trt nhu c6i xtrng dien
giy ra k{ch thich vAy. Mi6n ld co ceiu td chrrc ngo4i vi vfn
d6ng ctia cd thd bQuh nhAn chrra bi hu h6ng cung phAn xa
cd bAn crtia s{ vAn dqng cd rhd vAn tbn tai, urtrdtr bd khi gay
dQng tai ln dibu lrohu todn cri thd lhuc hiQn dugc'
Tli
d.u
I:
Ddu..., nft, li8 tudi, c6ng nhAn Nha nay loc dhu Nam
Kinh, thring 12 nArn 1982, bi lit vl trong phAi 5009 thudc
vd phAi cri ngudi nha diu di mdi cci thd btrdc di mQt cdch
mi6n cuong. Kidrn tra: phAn xa d hai dbu gdi, mdt cri chAn
qu6 mrlc binh thudng, eo bdp chAn bi crlng, tnlong lgc d
phhn dui tAng, tiy s6ng phAn xa tU d6ng, co luc cta co trl
dhu dui 6 cdp 4, dni chl gio l6n dugc 30o, hai chAn cd cAm
gi6c nang nb, chAm chap, d6c bict le chAn tr6i, hai clng
chAn nhe, mdng xudrlg hai ctj tay phAn x4 quri mrlc blnh
thudng, kbm theo cac hiQn trrdng nhrr chdng m{t, An kdm,
ndt ngu, d6 cdu v.v... chdn dorin bi liQt do ndo thd co gi$t.
Ngrryn t6c chtra tri: On th6ng Macli Ddc, hanh kh{ thrr
gAn..Crich chira: 'hddc hdb bd kh{ vAr: Mach Ddc, di dhn tir
c6c huyt "Bdch hOi", "D4i chiry" xufin g c6c huyt "MQnh
mdn", "YOu duong quan", ti6'p dri bfj khi xu6ng BA.ng quang
kinh vd Ddm kinh d vung dii, Sau dcj dao d6n hai chi liQt,
rbi lAm cho l<hdp dhir gdi vd kh6p hdng lirn d6ng t6c co du6i
vdi bin d6 lon.
Qua hon mrrdi lbn tri li6u, trttdng luc quri cnng gi6n l6ng
ra, dd hoat d6ng cria kh6p xudng dhu g6i vd. kh6p h6ng tAng
l6n, hai chAn cci thd nAng l6n drroc 600. ChAn giAm phir 16
rt, b6 hai nang trr di dtroc tr6n 100 budc. C6c chrlng nhrf
chdng m{t, mdt ngu kdm an, d6 n<ing gi{n dbu mdt.
vio
nhAn. Lhn thtl nhdt vho ngdy 1? thring 5, phrit c6ng
kh6p
vio
ngrldi gbn 2 ti6ng dbng hb, c0ng Itrc vin hdnh
ngrtdi, cirng hic dci cAm thdy ncing, tO, trlc, giAm dau' Sau
lhn dibu tr! dr!, giAm dau drtrlc mdy chgc phrit' Vb sau' thdi
gian giAm dau k6o ddi dbn tir 4 ddn 6 tidng, de cci thd ddng
l6n ngbi xu6ng drrgc. Sau d<j b6nh nhAn hqc luyQn khl c6ng
vdi khl c6ng stt Ddo, mQt mat chira bing kht c6ng, mQt m{t
co bAn
luyQn cOng. Sau hai th6ng tri IiQu, chfc n[ng chin
ddn
hbi ph\rc. Lttng cflng giAm dau' Th6ng 11 di lnm trd lai'
nay chrta thdy t6i phdt bQnh dau lung vd chAn'
Kh{ c6ng su Dho phdt c6ng vho ngudi' chAn bqnh nhAn
virng lrrng
c<i thd vin dQng theo fu thd tay ctia 6ng, co b6p
vAn
lgc mQt
gr4t, trong khi bQnh nhdn hoin todn khOng
Ctlt
chrit nAo
Phu luc
III
cA.
Nhrtng tin hiOu siing Iy thd (tfc ngo4i khf) mn khi b6c
si khl c6ng phrip phcing ra ccj thd khi6n ngr.tdi thf hai cAm
nhAn dugc vd phrit sinh hiOu r'tng. Loai hiQu rlng dd cd thd
dibu chlnh cdc qu6 trlnh sinh ly, bQnh ly cria ngudi thrt hai,
kich phdt nang ltrc tu phuc hrii ctr thd eria bQnh nhAn tgo
di'u ki6n tdt cho b6nh nhAn hbi nhuc vd hiQn todn cdc td
chrlc bi bdnh.
khl cdng lai ch{r ydu ld tri liu cuc l',J d cj benh vA dao dAn
theo drrdng hinh hoAc ldy huyQt theo cdc dudng kinh. Co ly
t6c drlng chri ydu cta tri IiQu khi t:6ng Ii drra theo ludn doSn
mi stl d\rng hiQu dng til tntdng sinh hoc vd brlc x4 hbng
ngo4i. HiQu rlng til tntilng .itrh hoc ','A bric xq hbng ngoqi
ndy gAy tric dpng tlibu tidt hitu hiQu d'5i viri cdc t'5 chtlc b!
bQnh, dibu d6ng rrflng lrrc kiring. b6nh cria cd the' dbng thdi
han chdqud ttinh bQnh ly cr-rc b6. Do dcj trongdibrr kiOn vdn
chtla dri kinh nghiQm nhd vOu chu d trOn, Ithi chila bnh lAnt
sdng, hhi cong su cong ching cbn phAi pharr brOt loni b6nh
mOl cdch that ti ntf. Chi c6n n6nr drtoc rttQt s6 thri pl,rip
chung, Ih ccj tlid thu rltitlc nhtrng hiu qua r.r'i liu nhdt dinh.
tltttdt cdn chi ,y bd sr''ty, "gtrrin "hhi".
Cric tin hi6tr s6n;; lv rlre tAy v6t chat laur oi) ii., (ltli tlinh
nQi khi ngo4i pireirrg, tltuc ra Id rlu;i llirin tidu hao kh6ng
rrgitpg ctic chdt tt'o:rg ctl the', trhi nguc'i hinh thudr: huy df2ng
chrlc nang toirn thran d vdo trang th6i critr t'5rri1 nhdt' cung
lA hic s{ trao diji chdt trorrg ccl thd d viio trqng thai m4nh
rn nhdt vd lfc dri cd dri c6ng nang noi khi ngoai phcing.
COng rrang dd phni lrryQn c6ng mdi ccj duoc, nci chinh lI kdt
quA cua s{ bhu nhi.r'r k}rirng rigilng khi tu nlri6n. Srt kdo ddi
cudc sdng vd duy tt'i r:6ng ndng trong co the' -Lru 1'$u ld nhd
vdo vAt, chat. Khi hAnh thuAt tdl nhi6n se ti6rr hao nhibu
nang lrrgng vA chat dinh drrtlng' tlho nerr n$loi ]rhnh thuaL
chn chu y bd sung khi thuy cdc h4u thin trrroc vA sau khi
1 Ngttdi hdnh
hinh
thuAt.
Thrii thu khf phrip (ldy khi cria cAy c6i) cria N6i klnh nhdt
chi thibn.
Ddng ttr&ng tu nhidn canh mdt cdy xanh, tay phAi cong
tr,t nhi6n, ban ta.y phAi dat nhe tr6n thAn cAy. Chan phAi
d6m tr6n gdc cAy. Thy trrii du6i th6ng trr nhi6n, ldng bAn
tay hrtdng ra phitr sau, khdng chn ding y ni6m, dtlng y6n
tinh li dudc. Thdi gian kh6ng quy dinh, kh6ng han ch6.
b- Bd
cdc:
Con ngttdi sdng duoc ld nhd th0y rt5c. T\ry cci thuydt ti
cdc (kh6ng chn in cdc lo4i), song ngfdi thudng khcf tbng
thuc hi6n duoc. Ld khi c6ng srr, phAi tri bnh crlu ngUdi,.cdng chn phAi bd surrg natrg ltrong cao, 6n cric lo4i th{c
phanr gihrr chat anbunrin. Ncii chung en thit bb, c6, trdng
gd v.v... le tdt. U6ng,lri n6n dung mdt ongld teft nhdt, hoic
udng lzi [,Iach mdn d6ni4 thay chb. Ngay thudng cci thd udng
it ntou, ni6i lbn kh6ng n6n qud b0g. Khi hdnh thu{t, dd
tang cdng ltrc hoec clb phbng m6t m6i chdng mat, cri thd
vira hAnh thuAt vira udug tri ncing ho6c nhttng thtlc u6ng
khric nhung phAi nring dm.
a- Khi ddi kh6ng nOn hdnh thuAt. Ndu g4p tinh hudng
dac bi6t phAi lAm, n6n uting m6t cheln nU6c ncing hoAc 6n
227
.t:
r,a,,r.ll'.1.
",'ii.lil;{l*
,
b- Qu6 met moi khong nen hAnh thuAt' met m6i chinh
li do thbn lrrc ydu, guqng henh thuet s6 lim tdn thhn'
"NQ
c- Thm trang khdng dn dinh kh6ng n6n hdnh thuAt
khi
t6c khi thuong, khring t6c khi ha" (gran thi khi b6c l6n'
kdt
udt
cAm)
(?
tinh
thf
sO thi khi trbm xudng), thdt tinh
slimchocdchdkhih6nlo4n.Khitinhthhnkhdngdn
ndc' cring
dinh, mi v6n hdnh thuAt, thudng gdy ta ttlc ngrJc'
ccj tlft d6n ddn dau dbu, Non chf Y'
bhudt'
d- Khi bQnh nhAn qu6 c6ng th&ng kh6ng nn hinh
lai' 15
Khi benh nhAn c6ng thing c<i thd ldm cho co b6p co
duoc
ra
l4o
chAn l6ng bi t6c, du cci hinh thuit cfng kh6ng
tri liQu thdp'
hiQu ring dbng bQ cria c6c tin hi6u, hiQu qrrA
khi cOng
C6 bi6t cci nhtrng bQnh nhAn thidu tin tudng vdo
l4i'
su ve kh6ng chiu c6ng t6c, thrlc ra la cd y thrlc chdng
hiQu
hiOu'
thi cung kh0ng thd t4o ra s$ dbng bO cira cac lin
chir y ldm
quA trf liu crlng thdp. Tludc khi hanh thuqt nn
than'
todn
t6t cdng tac ttl tudng, den benh nhai tha l6ng
srJ chu y
cd thd dirng bi6n ph6p ncii chuyOn dd dibu khidn
r .:t,,1
4. Cdnt ki:
1) Cdm ding kidm chl phdng khl vdo huyQt "Thrii duong"
vLng tim, vilng gan, vl phcing khi blng kidm chl, Itrong khl
tAp trung phcing vdo m6t didm d6 gay phAn tlng cqc b0 qu4
229
m4nh, crf h4i cho bQnh nhAn. Ngoqi khi cht ydu ld hiQu rlng
diQn tir sinh hgc, kidm chl vdo tim sE gAy r6i loan nhip, cci
thd ldm tim ngirng ddp hoac co thit ngoii y mudn.
2) Ddn bd cci thai 3 bhring cdm hAnh thuAt, d6' tr6nh xdy
thai ho4c thai nhi di dang. Sau 3 thring c0ng cdm hAnh thuAt
d vtng bgng, dd kh6i Anh hrtdng ddn su phrit duc cria thai
nhi. Nhrrng y ki6n nay chtra'cd tu lieu vb m6t lAm sing
kidm chfng, mong cdc ban tr/ cAn nh6c ldy.
3) Tld em tit 10 tudi trd xufing cdnr phcing khi vdo dbu.
Vi n6o ld ch6 6 cira nguy6n thhn, ndo trd dang d giai do4n
phrit dgc, diQn bil sinh hgc d6 lirm cho di6n nao bat thudng,
nguyOn khi bdt d!nh, inh httdng tdi stt phdt duc tri lttc ctia
trd nh6.
5. Clwd.n bi:
NgoAi girrdng naur, ghd trla tuy tinh trang srlc kh6e cia
bQnh nhAn, chn chri y vAn dgng c6c tu thd dfng, ngbi, nim
cria hq. Bdt crl 6 tu thd nAo cfng cbn phAi nhg nhdng ttt
nhi6n. Dibu quan trong nhdt ld chudn bi tinh thhn. Mgc
dich cht y6u cria viQc chudn bi tinh thbn, mOt ld lAm cho
tinh thhn b6nh nhAn dn d!nh, mdi cci thd khidn co bip thA
l6ng, cci thd sir dgng phrtong thrlc ncii chuyn trao dcii vi0c
nhi. Hai, phAi xAy drrng cho bnh nhAn lbng tin chidn th6ng
bQnh tAt. Ba, phAi chidru dugc sg tin c4y cria bQnh nhAn ddi
vdi khi cong su. Cd thd kd mdt sd thanh quA cria chtla bonh
btng khi cOng, cho xem tranh Anh vb dao ddn, kd mOt s6
trrrdng hqp bi thdt bai vd ncii I6n nguydn nhAn thdt bai dci.
Khi bQnh nhAn d6 tin cAy thtrc sg thi trn co sd dcj m6i tidn
hdnh tr! liQu, hiu quA mdi t6t dep.
230
Tac dung
cd.c khdp,
bd thnn tro
ddcrng,
231
Bin tay cong trr nhiOn, Ibng bAn tay khum l6m
hqP:
Nhrl tr6n
Tac dqng:
Nhrr tr6n.
4.
vi
Th,r phdp chu nhAp ngtin tay vici cdc huyQt
Phuong PndP
v!'
a- Thu phdp ctru nh4p ki6rn chi r'o tal i)rlyqt
vAo rhanh lirnir vdng
Ngdn cai ngrilr 6p rit' ng<in ut i:hrtnr
ngcin drj hoi trich
trbn. Ngcin chd vd ntt;" giuu r'ludi th&ng' hai
vi phcing khi'
ra nhtt 2 hloi tOo, ddi chudn viro cdc htryQt
Chri
Tdc dung
tril
ta'
(Khong
5. Dirng bdh tay v6 cdch kh6ng
dA ph6p)
Phuong PhdP
232
xu6ng,
v6 nhq nhing ch4m r6i theo dudng kinh vdo vnng bi bQnh
cria b6nh nhAn. Dbng thdi vdi viQc bdn tay chgm nhg vAo
da thit cria bnh nhAn, bAn tay vd ngdn tay du6i thAng 6p
phrfng khi d phhn l6m cria lbng bAn tay ra. LAm nhtr vgy cd
thd khidn m6t luong nh6 ngoai kh{ ng6m vdo.lAn da m6ng,
khl v6 tao thinh tidng gici (tdt ca mqi thi phdp kh6c dEu
kh6ng duoc cham viro da, ri6ng tht ph6p ndy cho ph6p ti6p
xric v6i da bQnh nhdn).
thfch hop:
trfng
di chrlng
sau
phong.
Tdc dun.g
Kich thich tirng pran da th!t, thric ddy tubn hoAn m6u,
khoi th6ng kinh lac.
6. Thn phrip hlnh vudt
Phuong phap:
C6c ngcin tay ldm thdnh hlnh vu6t, b ng<fn tay hay B
ngcin diiu dttoc. Ddi chudn vdo c6c huyQt vi hogc virng bi
dau, ngitng m6t l6c, xoay theo chiEu kim dbng hb, ldm nhtr
d6t ddn bCnh kh{ ra ngoAi, dbng thdi hlnh vudt co nh6 dln,
crich ch6 dau 50-60cm thl cric ngcin tay nhrim lai, IAm dQng
Ti6t thrrc,
bii
d0c.
293
ngudi hinh thudt, nhd d<i dqt dugc mgc dlch khoi th6ng
kinh l4c, dibu tidt co ch6 khl, chtra bnh.
Hai bdn tay thA l6ng, cong trl nhi6n d4t trOn ch6 dau, Iim
phAi'
dQng tric nhrr dang xoa til trdn xudng du6i, tir trrii sang
Cd.c chung bQnh thich hoP
B+i lit trd em, co da rniit cAm giac'
Tdc dung:
Khoi th6ng kinh lac, nu6i dudng co b6p da thit, thu phong
khd ta.
8. Tht phrip so thOng kinh lac
Phuong phdP:
1. Dtrng bdn tay ho4c kiSm chi vqch chdur theo c6c drtdng
kinh, khi t6i dhu mrit ctia tf chi thi tang the xung klch'
2. Dirng kidm chl vE sic vbng xo6n 6c theo cdc dudng kinh'
3. Dbu ngcin gifra, ngtin ch6 vir ngcin c6i chgm vio nhau
tao thAnh mQt drrdng trbn, dung khdp cd tay lan qua I6n l4i
dgc theo cric dudng kinh
Cd.c chung bQnh
th[ch hoP:
gicf.
Td.c dqng:
I
l
I
I
I
bQnh'
Thu{t dao ddn cd thd mDr chring t6i ndi t6i d dAy dttgc
dnng dd ndi vb viQc sau khi ngrrdi hdnh thuflt phrit phdng
cac lln hiQu ly thd, du6i s{ khdng chd cria ngo4i kh{, cd thd
ngrrdi bQnh ph6t sinh cdc d6ng tric tiry
234
tht
Nhung
vudn nhdn v.v'.. theo thd tay ctra ngrrdi hhnh thu{t'
ch6ng
trang
tinh
khi lnm nOn blt m6t benh nhAn dd trrinh
ddi cd y thrlc cria bQnh nhAn'
phrit'
Cho bQnh nhAn th{r: hign Me b0 trarn rrang 5-10
gAn Nguili
khuyn bQnh nhdn chd tten ;ang tirlng, tli/ng iin
vAo hai
mi'rh
tay
hdnh thu$t ph6t cric tin hiQu d hai bin
clbng thdi
lbng bdn tay ngudi bQnh khiOn dAn xu6ng du6i'
thd bd6c
cd
nguli hanh thuat bu6c lii l4i, hic dci bQDh nhan
nhan
l6n theo drr6i srr dibu khiin cta ngo4i khl. Hoqc bQnh
xong
c6ng
phtit
drlng thA l6ng tg nhi6n' ngrtdi hdnh thuqt
thl ltm dQng tric khi6n d6n' Khi bQnh nhAn da bi ngo4i khi
khidn
khdng ch5, ngrrdi hnnh thu{t cd thd dirrrg tay dibu
phriy tay'"' dd
bQnh nhdn ldm c6c dQng tric quay trbn' ho4c
Tlong
dgt mgc dlch dibu ti6t co chd khi, tr! liQu bQnh t4t'
ch6
kh6ng
srl
nhrrng
phrip niry cr5 phhn dQng t6c am thi,
thri
loai
Phuong Ph&P:
D{t mQt quA chu bbng kim loai cci dttdng k{nh 3cm' viro
236
I.
Tidn hAnh rri li6u bang bdt ctl phrrong phrip ndo,
thl trtrdc
khi kdt thuc tri li6u, ngrrdi hAnh thuAt trudc hdt phAi ldm
ddng t:ic thuAn khi theo dudng kinh cho b6nh
nhAn, ncii
chung ld thrrdn khi tU tr6n xudng dudi, sau dci
hai tay giao
nhau ldnr d6ng tric c6t dtit, thu cong. Cting cci thd
tu dn vio
huyt Lao ctrng ctia minh.bdng ngcin gita, dbng
thdi ng<in
chAn bdm ddt. Khi thrrc hi6n thudt dao d6n
co thd kidu tl,
do, cci thd thu c6ng bing phuong phrip tron vA
cfrng cd thd
Phuong phap
m'ach
nnu
nao)
Ph,uong Ph.d'P:
Dqt tay vio vung sau cd cl6i cli6n vdi b6n bi liet cia bQnh
nhin, sdy dm 10-20 phrit. Khi hAnh thunt dda vio thuc
tr?ng chrlc ndng chi trn, chi drrdi cria bQnh nhdn md y6tt
chu ngbi hoqc nim. Sau khi dirng thir ph6p chu nhQp vdo
cdc huyQt vi bing ngcin tay vi tht ph6p so thdng kinh l4c'
tidn hdnh thuat d+o ddn co thd d tay hoic chAn' Sau khi
ra
dao d6n cd thd thdnh c6ng, chri y lnm c6c cit ddng xoay
ngoAi, xoay vio trong. Sau khi dao ddn d chAn thdnh c6ng
phAi chf Y xaaY chuY"n khdP hOng'
3. Liet thh.n hinh ntgt
Phuong phdP:
a- Tlttdc hdt dilng bin tay sdy dm b6n m4t bi lict 10-20
phrit. Sau dd hai tay ap dqng thi ph6p xoa mi6t theo hai
b. Ngbi ddi di6n v6i b6nh nhAn, bit b6nh nh6n nhln vdo
cta ngudi hdnh thu{t, ngudi hinh thudt dtng mbm
minh dibu chinh tir xa keio mbm, mfli b! leJh cfia b6nh nhAn
theo chibu ngugc lai. Ngudi b! liet thbrr kinh m6t n6n ehfra
cdng sdur thl hi6u quA dang tdt. Dd lAu qu6 3 n6m s6 thuQc
loai chrlng b6nh khd chtra.
dEu mui
4. Dau rang
Phuong phap:
Dilng kidm chl chri nhAp vdo huyQt ,'Girip xan 20-80 phrit
hoac sdy dm cuc bO b6n bi dau bdng huyt ',Lao cung", s6
ti6u vi6m giAm dau.
5. Mait tieiLg
Phuong phdp:
Dung kidm chl chrl nhAp vdo huyQt "Li6nr tuybn,, 20-90
phrit hoAc ding bAn tay phrit khl bing thri phrip rung dQng
vA,o cd hong.
6. Vint phd qudn
Phuong phdp:
Ding liiSm chl chf nh4p vio huy6t ',Tliin dOt'6 cd hgng,
troac sdy ifm c6c huy6t "Phd du", "Th{n du" bdng huyQt "Lao
cung" 20-t30 phrit.
7. Viilrn quarult uai, rc tay, clau d,6t s6ng c6
Phuong1 phdp:
Ngudi hdnh
238
thuit
Sdy dm thAng vdo huyQt Dai chr)y bA.ng huy6t T:ao cung,
Khoi th6n6; kinh lec tay bhng thri phrip khoi th6ng kinh lac.
Cci
thd lArn thuAt dao ddn d tay, khuy6n bQnh nhAn thtrdng
nzEnl'
Phuong PhdP:
CdthdtiSnhdnhsdydncqcb0'QuaquansAt'chothdy
ngoai khi c<j khA n6ng chdrn drlt dau, chm mau'
9. Bnh dq' dhY
Phuong PhaP:
Tlrrdchdttidnhinhsdydmcucb6dvtngdad.Ay.Crrng
say im
c,; tfrd d6ng thdi cho tay kia ra sau lr(ng b6nh nhAn
vio chinh vung ddi dien vdi da dAy' Bdn tay dat tltt6c bgng
clSn xu6ng phia
cd thd ldtn dorrg bAc quay trbn vd crj thd dao
tidp
dudi. i(hi hdnh thuat mdi dbu cci cAm gidc ttlc bung'
dhy'
da
sa
sau dd ccj hin tudng bung s6i, d hdi"' Vcri b6nlr
tdi khi
crj thd dirng thri ph.{p dd nAng tit drt6i l6n trdu cho
ndn
tddng
bQnh nhAn (t hdi, nhung tdt nhdt Id dilng cci hiQn
mAn cAm vdi ngogi khl, trong qu6 trlnh tri liu b6ng nhi6n
cAm thdy hoAng hdt, chdng m{t, ti6p dci tda mb hOi lqnh,
n{ng cri thd bi s6e. Lfc dd, ngudi hAnh thu$t nhdt thi6t
khong duoc t6 ra hdt hoAng, phAi h6t sfc blnh tlnh. Lgp trlc
cho bQnh nhAn d vAo vi trl nta nlm nfia ngbi, dirng ngdn
gifta quay 3 vbng tr6n huySt Bdch hQi theo chibu kim dbng
hb, dtng hai tay dqo dAn hai bn thAn ngrrdi ttr tr6n xu6ng
drtdi. Ndu bgnh nhAn dang ngbi, c<j thd thu{n theo Mech
Ddc dao d6n xudng drr6i thl cing t6t. MQt hic sau bAo bQnh
nhAn udng mQt It ntrdc dm- ndng. N6u cd diEu kiQn cci thd
pheii hop xrt l1i cdp criu bAng didm huypt, chAm cfu hogc cdc
bien phrip khric.
khan.
L0.
tQti
Phuong Plru1''
Uy
Dr\ng ki6m chi chfr nh4p vdo cac huyQt HoAn klii6u'
arn
trung, MQnh tndn. Ho{c trrrc tidp dung phrrong ph6p sdy
t'huAt
hiQn
dd khoi th6ng kinh lqc clu6i chAn' Cd thd thuc
dao ddn 6 cirAn, n'u thdnh c6ng sO cd hiirtr quA l6t'
11. Cdnt
cint
vdi ngrtili
Ddi v6i ngrldi bi t6c ulrii, siiy am virtrg mui' D6i
Hgp
vao
huyet
dau dbu, sdt, dLng bAn tav phring khi thing
cdc. Khric tri.
13. Cdch
xit ly
sdc
it
ngu:di'dac biet
241
1,",,
240
md chi ld mQt loqi cdng cd bAn cho nhtrng ngudi luyQn v6'
Muc dlch luyQn lYqm trang cOng nhbm dgt dugc nQi ngoqi
ki6m thu, tAm thAn giao'lch; khOng chi don thuhn lI luyQn
cho cd b6p nd nang, mA cbn luyQn cho nQi tgng ch6c kho6
vA blnh dn. Can cf vdo tr6c nghiQm, "nQi khf" do NQi kinh
kh{ c6ng su ph6t phdng ra lA mQt logi nAng lrrgng vA tln
hiu ph6t ra tit co thd. Lo+i nAng lugng vA t{n hiQu nAy ici
thd sinh ra bfc x4, t6c dQng vAo cd thd con ngudi, cci hiQu
quA tr! ligu mQt c6ch rO rQt d6i v6i mQt s6 ngrtdi m6c bqnh
m6n t{nh, ccj thd d1r ph6t kh{ cta kinh l4c dd ctng c6 hiQu
quA
I
I
td
bQnh.
Loai Tf+m trang c6ng nAy cd thd dibu hba dinh kh{ vd
vQ kh{, khoi th6ng kinh lgc, dibu hoi kh{ huydt. Tlong quri
trlnh luyQn T!4m c6ng ta cd thd cAm thdy kh{ v{n hAnh
toin thAn, tay chAn ndng lOn, run rdy, cci cAm gi6c m6i, trlc,
te. Dd ld do tubn hodn mdu gia t6ng, khl ddy mriu chAy, khl
huydt lrru th6ng. Nhd dd kh6ng nhtrng di drtdng duqc tinh
thbn, md cbn dibu hoA dtrgc Am dtrong. Thy y cho rlng, khi
luyQn T!4m trang cdng, do ttl chi phAi giu mQt d0 cong nhdt
dinh cho n6n gAn c6t co bAp dugc co d6n mQt c6ch tudng
rlng, nhd dri thtic ddy sg tubn hoAn mdu, khiSn mriu dr,r trtr
d cric nQi tqng dugc huy dQng. Dbng thdi c6c mao mqch cflng
nd ra rdt nhiEu. Qua xdt nghiQm mdu cho thdy: sau mQt
ti6ng dbng hb luyQn Thqm trang, lrtgng hbng cbu trong 1mrn3
mdu t6ng l6n 1,25 tri$u so vdi tru6c khi TYqm trang bqch
cbu t6ng thm 3650, huydt s6c t6 tAng 3,2g, huydt tuong vA
anbumin dEu tAng. Dibu dd khAng dinh rAng, cd sg k{ch
thlch drrong tlnh ddi vdt v6 dqi n6o vA cdc td chrlc toAn thAn'
Vl thg, Tbqm trang cd thd chfia duqc cdc bQnh suy nhtrgc
244
thhn kinh, vi6m khdp, dau thdt tim, xd crlng dQng m4ch, v.v.
Tlam trang cd tdc dqng dibu tidt tdt d6i v6i hQ thdng
thhn kinh, cci tric dQng hq 6p vdi chrlng huydt rlp cao, D6i
v6i c6.c bQnh vE drrdng ti6u hcia, T!1m trang cdng c0ng cd
hiQu quA tri li6u. Khi dfng luy6n tram trang, do hai bdn tay
gio l6n mi kidu thd bung tg nhi6n theo dd dugc hlnh thAnh.
DAc biet ld c6c d6ng t6c trong nhi6t thAn ph6p nhrr db Dan
dibn, dp Dan dibn cci t6c dung xoa bcip, dn 6p mang t{nh
chdt co gidi trrrc ti6p tdi ruQt da dily, lAm cho bung thdt
chAt, phrit sinh cdc bi6n ddi nhu d6ng cta ruQt vd dg ddy;
t.eng cudng dtrgc chrlc nAng cta b0 mriy ti6u hrja vi sg v{n
d6ng cria rn6 hoAnh c.ich.
T[am trang c6ng tdng crrdng hoat luong d phdi. Sau khi
luy6n, hoi thd thong thodt, khrlu giric hbi phuc bdi trang
th6i tuhn hoin mdu dbu cd sg cAi thiQn. Rbn luyQn c6ng
phrip niy cbn cci dugc nhirng loai n6ng lrrong v6t chdt mA
trong c6c loai dinh dudng cao cdp vi thrlc dn hing ngdy
khdng cci.
Tdt nhiOn ngu.ydn ly tri bQnh btng khl c6ng cbn phAi cd
lhbi gian dd nghin crlu sAu hon. VI dU, sg sAn sinh "NQi
khl ngoai phrfng" vi h1c b6c ph6t, dpo ddn tir xa, v.v. v6n
cbn lir nhtng v6n db cbn nghi6n crlu cria cric bQ mOn sinh
hgc, v{t ly vh y hoc hi6n dai. Chring t6i tin rlng, giri tri
khoa hoc vA. t6r: dgng chtra bQnh bAo v6 sdc khod cta c6ng
phrip "N6i klnh nhdt chl thibn" khOng phAi chl don giAn nhrr
vAy, sau niy s6 cbn phAi lhm 16 vA phrit tridn cao hon.
II. Nghi6n ct?u vb'NOi khi ngogi phting" ctia khi c0ng
Vi6c nghidn cfu vb nguy6n
l!,
trong nrl6c cring irhrt ngodi nu6c ngAy cdng dttoc coi trong,
vdn db cdt I6i ld tim hi'u bAn chdt ctra "hiti" trong ly luf,n
co sd Tlung y. Do thn sudt hit thd trong tr4ng thrii an tinh
crla c6c khi cOrrg srr giAm chim l?i, lrrgng ti6tr hao d xy thdp,
kdt hgp vdi cric luAri didrn "Ph6'chir khi, dicu khiiin stl h6
hdp", "Phtt tang ld ngubn gcic cria sinh khi" va "'i'itAn la gric
16 cria cta khf", v.v., ttottg ly luAn Tlung y, dbng thoi qua
nhitng nghiEn cr?u vb ph.5p diOtr tdc trong khi c6ng vA ph6p
chAm chich dibu khl c<i thd nhAn thdy rang, ttguyOu kh{
(thuat ngir khi cdng gqri lA "n6i kh{") trong r:o th' nguiti,
theo nhan thdc cua Truug .y, ld m6t loqi vAt chdt v6 cirng
nh6 b6", rdt 'Jring duclc: nghiOn cilu sAu hon. lvldy nam ghn
ddy, trong nhilng nghin criu vd ngrryn ly, ric rlrrng cia kh{
c0ng, viOc nghidn cti'tr .rb tfnh chdt vAt ly vd lri6u rlng ctia
'Ngi khi ngoai phdng" (thuat ngrr lthic6ng goi Ia "ngoai lchi")
dd cci nhflng brroc ti6n triejn.
Tit cudi n5m 19?5 cho ririn nay, Tlinh Vinh Dung va LAn
Nha Cdc, thuQc Fhbng trghidn cdu 'I'rung v Thrrong I{Ai,
duqc sU giiip.do r:ria Clrung Tin Phu, Phdng nghiOn cf u hat
nhan T'huong HAi thu6c Vin khoa hgc 'il'rrng Quoc, khi
nghiOn cilu bAn r:ltdt cta "khi" bang nhitng thi6t bi kj tiruAt
quang dien hiQn dai, cci dQ nhay r'5t cao, dA phdt hiQn su
phrit x4 nhilng quang trl cd brr6c sr5ng v6 cung nh6 ri mdt
ngodi co th' con ngtlbi, e'rfitng dQ phat xa quang t''1 dcj ccj
li6n quan tdi tr4ng thrii r:o nang, bcnh Iy, sinh ly cria con
ngudi. Tlong ttibu kiQn khdng chd nghicm ngat' nAn 1978
hg cbn phrit hiQn tl nhitng khi cdng stt cci trinh d6 tu luyQn
cao, nhu cg Khuydt A Thu1i, cd thd vAn khi tu! y khdrrg chd
crldng dQ phrit quang cfia co thd minh. Gbn dAy hiQn tuong
phdb quang
khi phrit cdng til lbng bdn tay cd thd khidn cho lo4i phim
nhay cAm vdi tia hbng ngoai bu6c scing 1,06 mm cAm quang.
Khi srl dung rn6y ghi Anh nhiOt dd quan s5t Anh nhit crla
nhirng ngrrdi thu c6ng, hg thdy khi Khuydt XAo Can vd nhtrng
ngrldi \hac luyn c6ng cung cci nhting btlc xq ndng lrrgng hbng
ngoai. Loai ndng lrrgng dy tgo thAnh nhtrng tln hi6u truyEn di
trong kh6ng gian mir co th' cri thd tidp nh4n drrgc vd khidn
co thd phdt sinh ra nhitng hiQu ring cta co thd.
247
246
"NQi
1. Mudn dat drrgc cOng phu 'NOi khi ngoqi phdng" cbn
phAi trAi qua sU rbn luyQn dac bit, qu6 trinh luyQn cdng dd
kh6c h&n v6i vi6c tAp thd thao ncii chung, cung khSc vdi
viOc luyQn quybn thuat. Ttry n<ii Id dac biQt, nhttng rbn luy6n
kh6ng khd, do khci cria d6ng t6c luyQn khi c6ng kh6ng bAng
dO khd cria bbi tAp thd duc theo ddi truybn thanh'
Sau khi duqc hudn luyQn d4c bit trong mQt thdi gian
nhdt dinh (thrrang tr6n drr6i mQt thring), ngdbi tAp c<i thd
ccj khA ning "ngo4i khi ndi thu", "n6i khi ngoai phcing", mi6n
la phAi luyQn cOng m6t crich b6n bl, kh6ng tiSc mb h6i' Luyn
cOng ph6p ndy chn ki6n nhdn, quydt tAm va vudt qua drtgc
giai doan mQt m6i (khoAng mQt tuhn 16), ndu vuqt dudc giai
doan dci, ngudi tAp s cci cAm gi6c d6m minh trong ldn s<ing
"khi", tan hudng mQt kloai cAm vO cirng do "khi" dem l4i'
2. Bdt crl co thd cia loai sinh v4t ndo cring dbu tbn tai
nhfing dbng diQn sinh hoc vA tia hbng ngo4i, loqi diQn sinh
hqc vd tia xa dy dugc ph6t trin kh6p trong khOng gian vi
tbn t4i trong co th6' sinh vdt, gi6ng nhu hiQn tugng "Cuc
hcia" v6n dttqc trinh bdy trong m6n vgt ly hqc' Tlrtdc khi bi
248
cdc hda, chdng ld nhitng vAt thd h6n lo4n, chl sau khi bi
crtc hcia m6i drroc sap xdp m6t crich cci trAt tg. Kh6ng thd
trich rdi girra diQn vi tit, diQn trudng bidn hda sE sinh ra tit,
tit trudng bien hrja I4i sAn sinh ra diQn, ddy chlnh ld ly lu$n
di6n tit cria J.C.Maxwell.
Quri trinh "Noi khi ngoai phcing" vd "Ngoqi khl nQi thu'
trong khi c6ng ld quri trinh trao ddi chdt. Hien tugng "NQi
kh{ ngoai phcing" cho ta thdy 'khi' drrgc phting ra thgc ehdt
ld m6t loai scing di6n ttt, ld tia xa cta cd thd khi cd nhitng
cAm irng dac bict, ln dbng hat tich didn mang nang ltrgng
duoc srnh ra drrdi tdc dqng cria din trudng trong cd thd
con ngui,i Sd di cri hi6n lu.tng dy ld do cd thd con ngudi ld
nrf.rt, vdt d6n rlac hidt, trong dci cti sin nhrrng hgt tlch diQn, '
khi dttoc hudn luy6n rlac bigt vd qua tlud trlnh luyQn cOng
sO thOc day srr tuhn hodn mdu, khoi th6ng kinh l4c, khi6n
neng h/dng cria diQn trfdng, tit trudng trong cd thd drrgc
gia tang vd cd thd phrit ra dien til trtldng giao bi6n ciing 'r.
nhrt cdc tia mang nang lrtgng. Do su bidn ddi ctra diQn tt i
tntdng trong ccl th6' vd do sg tich tr1 ctra c6c diQn tlch md I
scing diOn tit vd c6c tia duoc phdt ra J nhrtng didm tQn ngodi
cilng cria co thd, dac bit lir dAu ngdn tay, ng<in ch6n, ldng
bin tay (huyQt Lao cung), lbng bin chAn (huyQt DOng
truy'n), vi thd hiQu rlng diQn til trudng d nhung vtrng 6y
tudng d6i ldn, lim cho ngudi luyQn c6ng ndo cring dbu cAm
thdy dhu ngcin tay, dbu ngcin chAn t hon, nh4y cdm hon
nhrtng ch6 lihdc. Tdt nhi6n nhltng ph:it hiQn dri cbn phAi
drroc tidp tuc nghidn crlu bang nhrlng phuong phrip khoa hgc
hiqn dai, thdng qua nhrrng thuc rrghiQrn cq thd.
3. Khi kdt thirc phdt c6ng, hiu rlng khl cdng kh6ng bi
249
i i{i'{s4s4wfi$s4r6q4s*"
ti6u tan ngay, d nhfing ngrldi nhay cAm, sau khi thu cdng
drtgc 4-5 tidng v6n cdn thdy hiQu fr,g dd' C6i goi In "ngoai
khl" thltc ra dbu cd I bdt cd ai, nhung lrrgng khl nhi'u hay
It lqi cr; quan hQ mpt thi6t vdi co thd manh liay ydu, ngu
c<i tdt ha! kh6ng, vdi thdi gian luyQn c6ng dli ha5r ng6n, tU
th6 cci ch{nh xric hay khdng. D6i v6i ngtdi }rry0n cOng, cing
t{ph luf narrg hlgng nhibu clirlng nho thi nQi khi cirng sung
mdn chitng dy, vir tdt nhi6n dbng didn sinh hoc cing tnanlt'
Dbng diQn sinh hgc nblr L51 phring ra ugoai thanh "ngoai
khl"; vita ctj thd phbrrg bdnh, vira c;hlla tilIoc blrh' Vi ph6t
phdng "ngo4i khi" m6t r:dch cci y thric d6' chtta b6nh sG ldnt
nguydn khl r:ria rnlnh bl tiu hao, cho ndn phAi dac bit chfi
f tdi s1r cAn blng gitta tich trt vdi ph6t' phring' Khi phat
ph<ing "ngoai khf" mi citrrr thdY rnQt m6i, chcing m{t, ngcin
tay l4nh, khb vl leo lai llri tli'6rr dri ccJ nghia lh ta da phcing
khi quri mrlc, rrhdt dlnh Anh hudng d'5n sftr: khod'
4. T+i sao l<hi r:6ng cci thd phbng ctrira b6nh Chring t6i
cho rhng, hoqt ddng stirrg di6n ra blrrh thrt')ng ld kdt quri
cria stJ cdn beng rrhlp nhdrlg girra 6m vA drlong' NIat can
blng Am duong hOnh tQt sd nA1' sinh. "Khi c6ng" drr'i vio bQ
m6y cAm thu sinh ly trong ccJ thd con ngrtiti dd db ra phrrong
phdp luyQn t{p. Ndu dudc hudn luyOn co irAn, sd khidn cho
cd neng sinh if hoat rlQng nfrip nh&ng, tit tlci cci thd chta
drrgc bQnh tf;t. Chring tfii nghi: i:lrinh trong trqng thAi dAc
tht khi luyQn c0ng, hQ thbn kinh s ccj m6t loat nhrrng biSn
ddi til ch6 kh6ng dbng b6, kh6ng c6n bArrg tnrdc khi luyQn
c6ng, d6n ch6 duoc cli'6u chlnh l4i cho dOng bO vA cAn blng
sau khi luyfn c6ng' Thdng qua rbn luyn r\Qi kinh trqm
trang cOng, hQ ttrhn kinh sd khong ngitng duoc diEu chlnh,
250
lim
Li6u phrip khi c6n6, ld phrtong phrip v{n dung rbn luygn
"htr6ng nQi tinh", nghia ld chi dQng kh6ng chd y thrlc, ndm
vrrng s{ vdn dong nQi t4i ctra tu thAn, dibu tidt vd t6ng
cudng cd nang cria cdc bQ ph4n trong cd thd, k{ch phdt vA
dibu ddng tibm nang sin cd cta co thd, nhd drj md gia t6ng
cd nang chung cria thdn tAm, thu dtrgc kdt quA ti6u trit bQnh
tAt, IA.m tang srlc khod. Li6rr phep khl c6ng khi kdt hgp vdi
xoa bcip ddy kdo, sE cho hiQu quA cao hdn nfra khi chita cdc
b6nh min tinh.
251
-,l,1't
gbn dAy; nbn khoa hgc ky thuAt hiQn dai dang drtoc phat
tridn v6i mQt quy mO vA t6c dd chrra tilng crj' VO mdt vl
m6, nhAn lo4i d5, cci tbu vri tru dd bo lOn cdc vi sao, ti6n
mQt bu6c ldn trong vi6c tim hidu khdng gian m6nh mdng
ctra v0 trq. \& n4t vi m0, dd cd nhrrng thAm nhQp tdi linh
vrJc cdc h4t co bAn' Ngdy nay, khoa hgc nghy cdrig nghin
ctlu sAu vdo nhftng vdn db cria s{ vAn d6ng vAt chdt brong
thd gi6i trl nhin, dibu dcj dbi h6i chfng ta phAi ti6'n hdnh
nhttng nghiOn crlu ngdy cdng gian khd hon' Nhitng ph6t hiOn
nghiOn cfu ctta Iodi ngubi cho thdy, trong qu6 trinh tidn hrja
ddi dlng dac hdng triQu nAm, thd gi6i sinh vAt d6 cci nhrrng
ti6n hcja tuy6t vdi nhu: dinh htt6ng, nhan bidt, hinh thdnh
hQ thdng trao ddi nang ltrgng... Song, bAn thAn con ngudi'
vdi ttt aich mQt sinh vflt, cflng cci nhrtng cd neng dac thit
dci ch[ng, hay vi bdy lAu nay chtla dttoc coi trong, hoac vi
thidu phuong ti6n nghiOn cfu nti chrra dugc kh6m ph6?
viQc
Tbidn khai vi6c nghiOn crlu vb phuong diQn nAy se Id mdt
ldm m6i, md ra mOt linh v{c m6i kdt hgp td| cA c6c ngdnh
khoa hec lai nhrr: vAt ly, y hqc, hcia sinh, tAm ly hoc, v'v'
Con ngrrdi crj.thd phat phring n6ng lrrgng khOng? Chring
t6i tam ggi loai nang lrrgng niry lir "trudng nhAn thd"' Ndu
cri thl n<i drrgc bidu hiQn nhu thd ndo? Nhrt chung ta dOu
bi6t, bdt crl mQt hinh thrlc vAn dQng ndo cflng d'u ln su bidu
252
hi6n cira stt tbn tai khrlch quan cria vdt chdt, cdn thdc ti6n
lA ti6u chudn duy nhdt dd kidm nghiQm chAn ly. Chnng tdi
thrl tim hidu vb sd tbn tai khdch quan vi stl bidu hiQn cria
"trttdng nhAn th6'" bdng nhttng th{c nghiQm cU thd tr6n
nhirng ngrldi hudn luy6n vb "NOi kinh".
l. "lbtrtrng nhAn thd" cri tbn tAi khdch quirn hay khdngf
Chting tOi ctn tidn hinh nhitng thgc nghiQm drrdi dAy.
Chfng t6i dung loai phim 21 m6t miru duy nhdt, ho{c phim
X quang duoc xrl ly bing vAt li6u nhay cArn v6i cdc tia hbng
ngoai cci brt6c scing 1,06prrn dd ldm th[ nghi6m. CuQc thl
nghiOm drtoc tidn hdnh trong phdng t6i, tr6n tdm phim che
m6t l6p vAi sO. Cho ntrrrng ngudi "binh thttdng" vA ngrtUi dA
luy6n "Ndi kinh", nhrr anh Khuydt XAo C6n, lhn luot d{t bAn
tay ln trdn c6c tdm phirn cci pht vAi sd khoAng 15 phrlt,
sau dci trd.ng phim vd cho dinh hlnh. Hlnh (1) le bin tay
cAm quang cira ngrrdi binh thrtdng, Hinh (2) ln bnn tay cAm.
quang.cria Khuydt XAo Cen, Hinh (3) vn (4) li bdn tay cta
anh Thrii... tnldc vd sau khi vdn c6ng; Hinh (5) le phim
cAm quang cira Vttong..,, Hinh 6ln hinh ddi ring cta cdc
Hinh (2), (3), (4), (5).'
'I
258,
3. Hai Hinh (3) vn (4) cria ctrng mOt ngubi tnl6c vA sau
khi vAn edng thd hiQn cric phhn vA dic trdng (hlnh tr4ng
vA cttbng dQ) phat xa kh6c nhau cta "tnldng nhAn thd".
4. Qua l{inh (6) cho thdy "trudng nhAn thd" cd thd ph6t
ra tit cric huy6t vi cria c6c kinh l4c.
Hhh
Ngodi ra, qua nhiEu lhn thgc nghiQm tr6n ngUdi Khuy6t
XAo Can vi nhirng ngubi khric cbn cho thdy s$ ph6t xq
"trtldng nhAn thd" cci li6n quan t6i y thfc vA tr4ng th6i sinh
ly cta ngr.lili phdt xa. Ndu y thrlc cht quan cria ngudi ph6t
x4 khdng mudn ph6t x4 thl phim crlng kh6ng cAnr quang.
Ndu thd luc, tinh thhn cria ngudi phrit x4 khOng t6t lio{c
thdi gian ph6t xa chua dt, thi dbu lirn cho phim cAm quang
y6u hoAc khdng cAm quang
Hlnh (2)
(1)
Hlnh (3)
Hinh (4)
Hlnh (5)
rVfl,tY$t
quang trong cAc
Xinh (6). Hlnh ve bidu ihi c6c virng cAm
(s)
(4),
odi tins v6i Hjnh (2), (3)'
254
Anh
"Ngudi binh thrrdng" ld Ngo... dang ngbi, tay phAi gio ln;
ngrrdi pti6t x4 lA Khuydt XAo Can drlng sau Ng6..., hai ngudi
kh6ng tiSp xric nhau (xem Hinh ('/)). Chfng tdi.ti6n hAnh
quan s6t vA tr6c nghiQrn birn tay ctia Ngd.., blng mdy AGA
750 THERMOVISION, khi Khuydt XAo Can (ngudi phrit xg)
kh6ng phrit xq, chqp dttoc phim nhrt d Hinh (8) (didm sring
trorrg phinl the' hi6n vung ncing nhdt trong bin tay), didm
s6ng tr6n phirn giArn chf ng td clQ ncing d lbng bAn tay giAm,
hic n?ry kidm tra thdy d0 nc5ng nhdt d lbng bdn tay cta Ng6...
la 26oC. Til khi drj trd di, do Khuydt XAo Can (ngudi ph6t
x4 1) phrit xa viro ngudi Ng6..., mQt Lit sau cd the' thdy didm
s6ng tr6n ldng bAn tay cia Ng6 hin l6n tr6n miy dhn dBn
rd l6n, nhtlng tcic d0 tudng ddi ch{m. iln phrit thrl 15 thl
Hlnh
(B)
i-rirrl' (9)
chgp drroc Anh nhu tlinh (10)' B6t' ddti trr lrhirt thd 15'
chring tOi l4i cho rrgL{oi phtit xa thr: 2 dttng sarr ngrtcli phr4t
xe I (KhuySt XAo can) (tdt nhin ho irht.rng cltltrtr vao irgudi
nhau) vir plrdt xa vdo ngudi phat xa i dd taltg ctiitng t6c
dQng vdo ngudi Ng6.., lhi thdy sd ilidnr sat:g tr6tr bdn tay
256
Hinh
(10)
Hinh
H)nh
(12)
Hinh (13)
(11)
Hinh
(il)
267
ngudi phdt xq 2 dd tang th6m t6c dQng vio Ng6"' K6t quA
lA tr6n mriy cho thdy bnn tay ctia Ng6'' ccj nhibu di'm sring
thdm nta, th4m ch{ khoAng sdng lan khdp bdn tay' O phft
thri 35 chup duoc Anh,nhrr Hinh (13). O phrit thti 40 chup
dtrgc Anh nhu Hlnh (14), hic dcj do dtrgc nhiQt dQ trdn bdn
tay Ng6. ,. le 30oC. Su tric dQng ctia "trudng nhAn thd" d6i
v6i Ngd... tnldc vi sau khi tidp nh4n "trddng nhAn th"' rdt
rd rQt, nhiet dO trdn birn tay ch6nh nhau 4oC'
D6i vdi nhcjm th{ nghiQm ddi chrlng v6i nhcim nhttng
ngrrdi "binh thtrdng" thdy s6 didm s6ng vi nhiQt dO khdng
cri biSn ddi 16 r6t.
Ching tOi I4i lhm urdt thrrc nghiQm nhu vAy' Ndu nhrl
ngudi phrit x4 tarn ngilng phrit xa, kdt quA cho thdy s6 didrn
sring trn bdn tay cria ngUdi tidp nhin "trudng nhAn thd"
giAm xudng. Ndu ngrtdi ph6t x4 ph6t x4 trd lai thi lai thay
sd didm sdng bFrng l6n.
Qua nhirng thlrc nghiQm trOn thdy ring: "Tlrtdng nhdn
thd" ccj thd truybn di trong khdng gian vd con ngrrdi ccj thd
tidp nhf;n "trudng nhAn thd" cira ngrrdi khric'
2. "Tludng.nhan thO"' cring cci thd "mtldn drrdng" qua mQt
ngrtdi kh6c,
3. "Tlrtdng nhan thd" c<i thd tdng crtdng, h6 brg cho nhau'
i
I
I
I
I
Tlrrdng d4i hoc giao thdng Thrtgng HAi, nam, hgc sinh trung
hoc, bi rdi til trn xe tAi, gdy khulu tay trrii. Sau 3 tubn bd
b6t c6 dinh, xtrdng d5 libn l4i, nhtrng crinh tay co du6i khd
khan. Sau nita ndm chta ch4y nhibu lhn vA t{ rbn luygn,
crinh tay vAn kh6ng du6i thlng duoc, khulu tay trdi du6i
h6t cd chl duoc 1540, Cudi cirng nhb Khuydt Xdo C6n cing
cha cria anh IA cu Khuydt A Thu! tidn hAnh tri liQu blng
"tnldng nhAn thd". Phuong ph6.p cg th6' lA: cha con hg
Khuy't lay ngrln tay vd bAn tay dat gbn vtng huyQt thuQc
Thri thidu duong Thm ti6u kinh tr6n khufu tay trrii anh Lf,
khdng cham vdo ngrldi, mdi ngAy tri li6u nhrr thd khoAng I
tiSng dbng hb. Sau m6i lhn tri li6u, tlnh hlnh c6nh tay bi
gey I4i crj tidn tridn tdt hon. Tbi liu li6n tuc 6 ngiy, cuc
lbi ra d khuliu tay bi6n mdt, khuj'u tay co d6 dang hon, du6i
hdt cd dddc 1680. Tlong qurl trinh tri li6u, anh Ly.cAm th{y
ch6 cci t+t (trong kh6p khuliu tay trrii) nrSng l6n mQt cdch
16 rang, cd khi cbn cci cAm gi6c m6i, trlc, tO vi dau. Tludng
hgp vita nu cho thdy "tnldng nhAn th'" cri tric dung chfra
tri nhdt dinh.
Tidu kdt
Can cf vdo nhrrng thuc nghiOm
chung tOi rut ra kdt luAn:
vi
1. Con ngrrdi c<f khA nnng phcing ra nrdt loai ndng lrrgng
nio dd. "Tlttdng nhdn thd" lA mQt loai vAu chdt tbn t4i mQt
d{t ra trtldc
I.
1. N6ng: Cci mQt sd bQnh nhdn ldc mdi brlc chi6u d m4t'
262
tay, chAn, lttng ho{c th6t lrrng, v.v. cci cAm gi6c hoi ndng'
cri biQt cd ngrldi ra mb hdi cgc bQ, trong dd d tay lA rO nhdt'
C<i ngudi trrldc vd sau khi bfc chidu, nhiQt dQ ch6nh tdi 4oC.
2.
Ta: Day
lil
4. DQng: C<i mQt s6 ngUdi hic mdi brlc chi6u ho$c sau
nhibu lhn bt?c chidu d cUc bQ tirng co bdp, mqch m6u cd cAm
giric ndy gi{t, ho{c nQi tgng cd cAm gi6c bi khudy dQng, xudt
hiQn cric hiQn tuQng nhu ra nhibu nrl6c bpt, g hoi, sdi bqng,
bei kh{, v.v. do nhu dQng de ddy vb ruQt t6ng.
5. Thu thd.i: Sau nhiBu lbn tri lipu blng brlc chi6u, da s6
cAm thdy toAn thAn nhg nhdng, thoAi mrii. Nhung ngudi bi
hen suy6n ho{c bi vi6m phd quAn mdn tlnh trong khi bfc
chidu c<i cAn giric khl quAn den nd, d6 khec ddm. NgUdi bi
vi6m khdp cAm thdy ndi cd d benh d6 ch!u, nhd dd md giAm
dau duoc m6t mtic d6 nAo dci.
An hhoi,
ngi
sd.u,
Cric hi6u rlng blnh thtrdng kd tr6n, trong qu6 trinh tri
liQu khdng phAi ngubi b6nh nAo c0ng cci. Do su khric bi6t
cria tirng cii nhAn, mrlc d6 mdn cAm vb phAn rlng cfng khric
nhau. Ncii chung phu nu mdn cAm hon nam gi6i, ngr/di bQnh
mdn cAm hon ngudi khod manh, s6 lhn tr! liu cdng nhibu
thl mrtc dd m6n cAm cdng manh, ccj hiu quA cdng l6n.
Khi btlc chidu cd thd xudt hi6n nhtrng hi6u rlng kh6c
thudng, chi ydu cci nhtrng bidu hi6n nhtr: ngrrdi lAo dAo,
thAn thd n{ng nb, Irrng nAng nhrr cci d6 dd, tti chi mdt trong
Irtgng, cAm giric nhrr bi tan bidn mdt; tu minh cAm thdy m6t
bO ph{n nAo dci trong co thd to ra, hoAc thdy thAn thd quay
cubng, v.v. nhung thgc ra li kh6ng sao cA. Hin tuong khric
thrtdng kd trOn thudng xAy ra khi b6nh nhAn nh6m mdt
nhdp tinh dd c<j hiQu quA tri li6u cao. Dci ld nh0ng Ao giric
do nh6m m6t, h6 md mdt ra la mgi cAm giric dcj dbu bidn
mdt, Ngoii ra, ddi vdi nhung ngrrdi qud rrr6n cAnt cbn ccj
thC' bi ch<ing m{t, ttlc nguc, bu6n n6n, v.v. Nhung ngudi co
thd suy nhudc, lai cAng hay thdy nhrrng phAn rlng dd. M6t khi
xAy ra nhrrng hiQn trrdng nhu vAy, i4p trlc phAi chdm dft brlc
chi5u, hoAc giAn bdt crrdng d0 phrit xa cho chArn lai.
,.
,.i
:
.,
,*,1
,
,,,,;i,iir,,,t.
I ri1[i],ii :r .
.:
i,l.'iili'!,',.,,,
,:l; ii,
-i,.
'
.:,, l ",,
i,"
,
';,
.'
'.i
"
il rl:;l
'i- -;;
',
.*#.",,
Khi b6nh nhAn tiSp nhAn tri liu bing btlc chidu, thuong
ving d benh xudt hiQn cric phAn rlng tr1c, dau, m6i, cho6ng,
264
khf
clAr.r cci
te".
265
thrldng.
Nhu moi ngrtdi dbu bi6t. dtr trong quri trinh tu lu1'n cdng
tri bgnh ha-v trong qrr6 tlinh phdt c6ng tr! beiih cho ngriili
khdc. trn cd ther r:tln ngr(oi nhat dinh xAy Iii Drol trong ba
hiOu dng kd t,rOn o nhitn;1 mtlc dd khdc nharr' Loai hi6rt rlng
ndy, chirng tdi gr,i id'Lioir rlng khi cong" Ciro r'n neu xrjt
tir g<ic dd hi6u r'lug r,rtt thd r:otr rlgd':i, hiQn td<lng- "hrQu fngl
btlc chidu" blotrg qud trinh tri li6u bar:1hfc chieu cdc tin
]riQu cAn hilrrg rrgoqi, "hi6rr rlng bftc ci:idu" sinh r;' trn cd
thd corr ngllaii huili toau giring vdr "hreu t'tng hlif cdng" khi
luyn cOng hcjac khi pliiit c6ng chtta b6nir. Chrnh f i vi1r, c6c
khi cdng srr lio{c nhiing ngdiri tu luyQn cdng m6t khi duoc
bfc chidu, sE cd "crlm gidc ddc khi" rd r'6t.
Xdt vb chfc narrg tti6u cliinh ktri huyir' kiroi lhOng kinh
I4c, trit bQnh tqt bAo v sttc klidt:' thl tli li6u bing crich bfc
chidu c6c tin hi6u can lidng ngoai vita khOni; tr'an udttg nhi'tt
thu6c lAm clto da diy vtr ru6t Lh6nt trr0t, hi vita hhOng chn
chAm cdu khidn Ca thit dau ddn V m4L hoat huve"t c0ng
ch&ng k6m gi ucing thudc T[ung y, ctrn vb n-rat khoi th6ng
kinh lac c6 t6c dung r6ng hon chAnl ctlu.
266
Chu..., huydt 6p thdp, tnldc tri IiQu chi ccj 96/50mm Hg,
sau hdn mOt thdng tri IiQu, huydt 5p dn dinh 120/75mm Hg.
Han..., r6i lo4n chrlc ning ti6u hria, khi br"tc chidu, Hhn
kd anh thdy xudt hiQn nhung hin tugng th6ng khl nhrr g
hoi, s6i bung..., sau dcj cArn thdy dq ddy dhn dbn d6 chiu.
Sau m6t tubn tri liQu, chrlc nang duirng ruQt duoc hbi phr1c,
mfit hi6n tudng thdng khi.
Tb..., m6c bnh kinh nguyet qu6 rrhiEu vd dau bung. Sau
thring tri liu de kh6i h6n, b6nh b6o b6u cung dugc cAi
3
thiqn
16 rt.
Dibn..., viOm phd quAn mdn tinh, sau 2 thring tri lieu,
b6nh tqt co bAn thuy6n giAur, dir thay ddi thdi tidt cflng
kh6ng thdy tai ph6t.
267
Tibn..., mic bOnh drii ttbm trd em, sau'5 lhn bric chidu
da kh6i h&n.
T!uong..., bdn thAn bdb toai da ghn 2 nAm. tudc khi tri
li6u pham vi ho4t dOng cua bdn tay phAi bi han chd, chAn
phAi kh6ng nhdc In drroc, phAi ch6ng gay di ldt, khi ngbi
xudng dti kh6ng tu dibu khi6'n dr{gc. Sau hon 2 thring tri
liQu, bin tay phAi hoqt dQng dd dang hon, di ddng khOng
chn ch6ng gfy, khi ngbi xudng ccj thd dibu khidn diri drtoc'
Y hgc T!'ung Qudc cho ring, kinh l4c lA con dtrdng th6ng
thudng n5i libn sU van hAnh khi huydt trong ngoAi, trn
dttdi co bhd con ngudi. Co thd con ngudi nhd kinh l4c nrA
cdu thdnh mdt chinh thd hrru cd. Dtla vdo kinh lac m2r khi
huydt thdng dqt khdp to?rn thAn, nu6i dttOng phir tang, chdng
dd ngoai td, bAo vO todn thAn. Sg phdi hop nhip nhdng r'6i
nhau giua 12 kinh l4c vd ki kinh b6t mach dd duy tri su
cAn bing tLtdng ddi cria Am drrong khi huydt trong co th'.
Chl khi c6c nhAn td gAy bQnh tric d6ng l6n cd thc', ldm cho
dm dttong mdt cAn bing, khl huydt tri trQ, kinh lac kh6ng
th6ng, phri vd mdt sg cAn bhng dQng thrii dy thi mdi sAn
sinh ra cAc Ioai benh tit. Do dci, s{ dibu chlnh khl huydt,
268
khoi thdng kinh lac, phir chlnh khd ta, hbi phr,rc sU cen bang
ddng thrii ctia co thd, chlnh lir mdu chdt crla vipc tri liQu cdc
bOnh.
Dn Ie chAm crlu, xoa bdp k6o ddy (thOi ne) hay ld khl
ld nhfrng bi6n ph6p huu hiQu nhlm mqc dlch
hbi phuc stl cAn bing d6ng th6i dd giAi quydt mqi bgnh t{t.
Chring tdi cho rlng, trong sd cdc bi6n phrip dd thl tg luygn
c6ng
tri lieu bAo vQ srlc kh6e ld biQn ph6p cci hiQu quA nhdt
bQnh
Ddir lA qud trinh luy6n cdng kh6ng t{ gi6c. Cdc t{n hiQu
klch t'h{ctr vdo huy6t Bdch h0i trn dbu s k{ch ph6t qu6
trlnh di'u chlnh khl huydt, khoi th6ng kinh l4c, vl d nhfing
ei ben.h g4p trd luc n6n xudt hiQn hiQu fng d bnh, khidn
ngudi bQnh tg d6ng tht y vdo d bQnh, nhd dd mA ph6t huy
dttoc t,fnh tich cgc tri bnh, lAm phdn chdn tr4ng th6i tinh
269
thhn, Dbng thdi trong quri trinh tri bQnh, do b6nh nhAn rln
u6ng kh6e ra, ngri sAu, tinh thhn vi thd ltrc drtoc hbi phUc
n6n cfrng t6ng cudng drtgc co sd vgt chdt cho vic tiu diQt
d bgnh. Nhu v$y, mQt khi hiQu rlng d b6nh cuc bd mAt thi
cgc bQ cd thd cring drrgc kh6e trd lqi. ThUc chdt dAy Id giai
dogn tiu diet d bQnh.
tg mlnh
cht'r y ldm cho n6o nhdp tinh thl kh6ng nhrtng hiu rtng d
b6nh chcing bidn mdt md cbn rtt ng6n dtrgc thdi gian dibtr
chintr co th'.
NgoAi ra, chfng t6i chon huydt Brich hOi tr6n tihu lAm
phhn brlc chieu chri ydu, vi dAy ld mQt huyQt hd't sfe trgng
y6u, ld noi tg hQi cta tdt ch cd.c dudng kinh, Mqch Ddc thOng
qua udi dcj rni thOng vio ndo. KIch th{ch vAo huyQt Brich
hdi bang c5c tln hi6u cAn hbng ngoai, vita cci thd dibu chlnh
ddoc qud trinh rlc chd vd hrrng phdn d v6 dai n6o, lpi vtra
cci thd clibu hba kh{ huydt, khoi th6ng kinh'14c.
BQnh nhAn phAn Anh, trong hai giai doan kd tr6n, ndrr
270
271
gifia phbn ph{a trrldc co thd, thu6c fim, qudn xuydn todn bQ
phhn Am trong co thd; Mqch D6c nhm d chlnh giria phhn
ph{a sau co thd, thuQc dtlong, qudn xuydn toin bQ phhn
dtrong trong co thd. Mot khi th6ng dugc hai nach NhAm,
Ddc, cdc dttdng kinh l4c khdc trong toin thdn'se lhn lttgt
dudc khdi th6ng. "Lr1c phir ngu tqng ldy th6ng lim trong",
"th6ng thl khong dau", "khl ddn dAu cci hiQu quA ddn dci",
nhd vAy mir trl dibu chinh dugc, tu hbi phqc drtoc c6c chr'lc
nlng ctra co thd, vi s6 cci t6c dgng tril bQnh , nAng th6' lgc'
Tt5m l4i, thuc td da brrdc dbu chrlng t6 c6c t{n hiQu cAn
hbng ngo4i do "m6y do brlc x4 trudng nhAn thd" ph6ng theo
m6u c6c tln hiQu nang luqng ctia ngudi cci n6i klnh phdt ra,
ld nhtng t{n hiQu n6ng ltlong c6 Ldc dgng hrru hieu ddi v6i
cd thd con ngudi. Benh nhAn drrqc dibu td bing brlc chidu
ttt "mdy do bfc x4 trudng nhdn thd" s6 xudt hiqn cdc hi6u
tlng khi c6ng vA hiQu rtng d bgnh, cci thd dtng nd dd diEu
tri mQt s6 bgnh, d4c biot Ii cac b6nh m6n tlnh ch(c ning
tlnh. So vdi c6c phrrong phdrp tr! lieu khac thi phrrong phap
brlc chidu cd hi6u quA 16 hon rdt nhibu' Ngodi ra c6c tfn
hiu can hbng' ngoai rio m6y sAn sinh cdn ccj thd dit ddn
cric.bQnh nhAn tidn hhnh luyQn c6ng, nhd dci md tidn thOm
mQi bu6c v6n brlc mdn thhrr bi c-&a khi c6ng'
Phr=r
luc I
lli\AA
.'.
NgAy 5 thdng 3 ndm 1987, Uy ban khoa hgc kI thu{t nh}
ntr6c d6 ph6 chudn vi6c thAnh lAp Hqc hQi khoa hgc nhAn
thd Tlung Qu6c. Sg kiQn ndy di dugc thgc hiQn sau hon 8
nAm kd til ngdy ph6t hin ra "d6i tai bidt chrl" d Dudng VO,
Trl Xuydn vAo thring 3 nim 1979, ddi v6i chring t0i - nhung
ngudi quan tAm vA ldm c6ng tric nghidn crlu khoa hgc nhln
thd, 8 nam dci Ii 8 ndm dby nhrtng cuQc chi6n ddu vd trlc
trd. Chfng t6i cri duoc nhtr ngdry h6m nay quA kh6ng phAi
lA d6. Cho n6n chring ta xin chric mihg s{ thinh lflp chlnh
thrlc cria Hoc h6i khoa hoc nhAn thd TYung Qudc.
Nhrrng chring tdi dbu li nhitng ngudi ldm cOng t6c khoa
hoc ki thu6.t, nd nhitng ngudi ldm c6ng tric khoa hqc kI
thuAt
li
I
)
I
I
272
gi
Mdy nam vb trudc, chung t6i tiSp thu mQt quan didm til
dbng chi Le Binh Quy, dbng chi ncji : "Tlung y, khi c6ng vA
c6c cdug riang d{c di trong co thd con ngudi, cA 3 crii dy c<i
mdi quan hC ndt srlc ch4t ch6 v6i nhau". CAu n<ii dd ld m6t
gQi,! rdt I6n d6i vdi t6i' Cfri it khoa hoc nhin thd c[ng phAi
nghi6n crlu cho drroc 3 vdn db dcj.
MOt la Tlung y, hiQn nay d nd6c ta cci mQt td chftc hoc
thu{t rdt I6n, ld HOi 'IYung y qudc gia Tlung Hoa Chung
tdi rdt quan tdm ddn vdn db Tlung y' N6m 1983 chfng t6i
ccj mdt bni ncii vb vdn db cbn phAi dnng ng6n nglt hi0n dai
dd dan gtrdi c|'c Ii thuy6t Ttung y, lhm cho rugi ngrrdi hidu
drtgc Tbung y mQt crich dO ddng hon' Sau ndy hiCn tugng
(td duy
dci trong Tlung y drtgc gqi ld Tt'ung y duy tudng
blng hlnh tuqng, bidu budng) bdi vi c6c li thuydt Ti'ung y
thltc ra ld sr-t kh6i quat cia cdc hi6n tugng I'd cua c6c kinh
nghiQm. Ndu nhrr bdn v'0 li 16 thi Ii Ie chi cri th6, Cirng nn
di vAo nhung tbng ldp s6u hon nta ldm Cl' Ngey xua, Tiung
y cung kh6ng cd dibu kiQn di sdu viro nghin cdu c6c tAng
l6p sAu hon, cho nn chi khrii qudt c5c chtlc nang crla con
ngudi nhu vQy md th6i. cdn nhtr t4i sao lai nhrt vav thi vdn
chua c<i ldi giei thich, mir hic bdy gid cnng kh6ng thti c<j duqc
ldi giei thlch sdu hdn, cho n6n m6i goi ld 'Ilung y duy tuchg'
Hai ld khl c6ng, tdt nhin khi cdng da gay nhi'rr hfng
thir cho chring t6i. Chrirrg ta d6 crj HOi nghiOn crlu khoa hoc
khl c6ng Tlung Qudc, rndy ndm nay H6i ndy dA lim dtgc
nhibu viQc cirng vdi HOi Tlung y qudc gia 'frung floa vd cdc
td chrlc khric ntta. Nant ngo6i, chring tOi da ncii rlng mu6n
titng btrdc khoa hgc
274
hcier bQ
duoc m6n khi c6ng hoc duy tudng, chtra cbn bnn t6i l{ 16
cta khi c6ng li gl, mA chn sdp x6.p, chlnh ll cdc hiQn
tddng khi c6ng cho thinh nhrrng li lu4n cci srlc thuydt phgc.
Day ld phrrong di6n thri hai, ttlc la khi c6ng, ho6c gqi lA
khoa hoc khi c6ng.
sAu s6c
Thri ba chinh ln dibu nA chring t6i d6c bit htlng thf, le '
dibu gAy chu y vi hdp d6n moi ngudi nhdt, dci la cOng nang
dac di cta cd th6' con ngudi. Tinh hinh rdt tdt ghn dAy dnt
thu hrit chring t6i nghiEn crlu c6c vdn dE vb nhfrng c6ng
nang dAc di cua co th6' con ngudi. Nhung chring t6i nghl
ring, chring ta n6n phcing thm m6t rOng hon mqt chrnt,
kh6ng n6n chi nghiOn cfu vb c6ng ndng ddc di cria co thd"
con ngudi, mA cbn chn nghiOn crlu ddn m6i quan h m|t
thidt gitta khoa hoc khi cdng vd c6c lf thuydt Tlung y v6i ,
c6c c6ng nang dac di ctia co th' con ngudi. Chfng ta chn'
xdc dinh 16 rAng H6i khoa hoc nhAn thd T!u4g
eudc kh6ng
phAi chi nghiOn cfu don thuhn vb cdc c6ng n6ng dec di cta
co thO'con ngddi, md cdn nghidn cfu vb khoa hoc nhAn thd,.i
: khoa hoc nhdn thd bao gbm cA c6c c6ng nang d6c di cta
co thd con ngudi, nhung cong kh6ng phAi chl cd cric c6ng
ning dec di cria con ngubi. Chring ta phAi hdt srlc chd y d6n
dibu nAy. Tltrdc kia chung ta thudng ldn lQn hai tir dd v6i ,!
nhau, cci khi goi ld c6ng n6ng dac di cria cd thd con ngUdi,,
cci luc lai so cci chuyOn gr xAy ra n6n goi ch6ch n<i di
thAnh ;
khoa hoc nhAn the', dci ln do dibu kiOn lich stl lfc bdy gid
gay ra nhu vAy. Thdi dai dd d6 qua rbi. Chung ta chn xd.c
dinh rO HOi khoa hoc nhAn thd Tlung eudc ld h6i nghiOn
crlu vb khoa hoc nhAn th6', trong dd bao gbm cric cOng nang
,
dac di cria co thd con ngudi, vd bao gbm cA khoa hgc, khl
c6ng, cA li luAn Tlung y, ngodi ra cdn bao gbm cA cric m{t,
khoa hoc ki thuAt khric.
,
"ry
jl
.;
Nhtt vAy chn phAi ncii cho 16 : Khoa hoc nhAn the' Ia gi
? Tlong suy nghi cia chring ta, khoa hoc nhAn thd Ii mdt
bQ mOn l6n nlm trong todn bO hQ thdng khoa hqc ki thuat
hin dai. HQ thdng khoa hoc ki thuAt hi6n dai ngoiri khoa
hgc nhAn thd, cbn ccj 8 b6 m6n l6n kh6c nhau ld khoa hoc
t{ nhi6n, khoa hgc xd h6i, khoa hoc to6n hoc, khoa hgc hQ
thdng, khoa hgc qudn s{, khoa hoc td duy, khoa hgc hinh
vi"vd li lu{n vdn nghQ' Khoa hoc nhAn thd hoirn toan ngang
hing v6i 8 bQ m6n ldn d<i. Tlong bdi vidt nam 198l vi trong
tap ch{ "Nghi6n ctiu tridt hgc" sd 3 nAm 1982, chring t6i
cong d6 titng ntii ddn vdn db ndy..' Khoa hgc nhan thd Ia
mQt trong 9 bQ m6n ldn ctia nbn khoa hoc ki thuAt hi6n dai'
Chring tOi kh6ng chi nghin crlu v6'c6c cdng ndng dac di
trong cd thd con ngrldi, md ph4m vi nghiOn cfu chring tdi
cbn rQng hon nhibu. .A'n tugng chung trtrdc dAy cira moi
n$Jdi ld cho cdc m6n khoa hqc tu nhi6n vd khoa hgc xi hQi
lh quan trgng nhdt, cbn bay gid khoa hgc nhAn thd ngang
hdng vdi qiic m6n khoa hoc xi hQi vd khoa hqc ttl nhi6n'
Ncii nhrt vdy phAi chang ld db cao khoa hoc nhAn thd?
Kh6ng! MOn khoa hgc ndy quA ld mOt m6n dang coi trqng'
bdi vl m6n khoa hgc ndy nghidn cfu vb chinh bAn thAn con
ngudi. Cdt l6i cria vdn db ld : Ndu vAn dgng quan didn khoa
hqc hQ thdng hiQn dai ni xem x6t vdn db, thi con ngudi Ia
mQt siOu hQ thdng, mrlc dQ phfc tap ctia nci cbn vrldt qu6
cA mQt hQ th6ng l6n. Tlong khoa hoc hQ th6ng, dac biet le
th6ng - co sd ctra khoa hqc hq th6ng thi hQ
. trong thuy6t hQ
th6ng mh chring tOi ncii ddn bao gbm cric hQ th6ng nh6 vi
cric hQ th6ng l6nrngoii ra cdn cci cA si6u hO th6ng' He th6ng
nhAn thd ld mQt si6u hQ thdng, bao gbm nhibu cdp d0, cdp
dQ cao nhdt lA chlnh thd con ngrrdi, Si6u hQ th6ng 6y tit'c
278
277
chlnh tr4ng thrii cdng ndng bdt dn tr-d lai trqng th6i c0ng
ndng binh thrrdng. Vdn db trang th6i bQnh l{ c0ng duqc giAi
quydt luOn.
Ttim lai, trl tudng cdt loi lA : Co thd con ngUdi lA mQt
siOu hQ thdng md, dec trung cta nci ld trqng th6i c0ng nEng
cta co thd con ngudi, bao gbm cA mQt sd tr4ng th6i c0ng
ndng cira cd thd con ngudi mang tlnh d4c tht. Khoa hgc
nhdn the- ld ndt m6n 4ghin crlu trgng th6i c6ng nttng giila
ngudi vdi hoin cAnh khrich quan mA ngudi dci dang sdng;
trong dci bao gbm cA y hgc cta c6c dAn tQc Trung Hoa nhrt
dAn tdc Tbng, M6ng.... (trlc "y hgc truybn th6ng" drlgc ndi
den d Dibu thrl 21 trong "Hidn phrip"), vA bao gbm cA khl
c6ng vA c6ng nAng dqc di eta co thd con ngudi, cirng nhibu
thrl kh6c r6t dring tidp thu. Tdt cA nhung nQi dung dy gQp
Iai goi ld khoa hoc nhAn thd.
Vi6c nu bAt khoa hgc nhln thd mA kh6ng d6t nd vlo
khoa hoc su sdng nhrr thd ch6c s6 cci dbng chl hdi : Anh ndi
co thd ngrrdi lA m6t si6u hQ th6ng md, nhrrng dAu phAi chl
cci co thd ngudi. Ch&ng phAi rdt nhibu cric sinh vflt kh6c
cfng IA nhrrng si6u h0 thdng hdt srlc phfc tap dd sao ? Gita
nglrdi vi c6c loAi sinh vAt cci el kh6c nhau ? TrA ldi : ch6
khd.c nhau khdng chl d ch6 con nguiji lA mQt si6u hQ th6ng
md, md con ngudi cdn ccj f thric. Con ngudi cd f thrlc, cbn
d c6c lodi sinh vAt khric kh6ng tbn tpi y thrlc, didm niy d6
drtoc nhirng nghi6n cdu khoa hgc ngdy nay chtlng thgc.
Chring ta c0ng cd thd quan srit tir mQt gcic dQ kh6c. N6u
nhu thd gi6i nAy kh6ng cci s1r xudt hiQn cria con ngudi thl
liQu cri duoc b6 rn{t nhrr ngdy nay kh6ng? Chlnh lA con ngUdi
chrl khdng phAi le aic loA.i sinh vAt ndo khr{c d6 sring t4o
279
ra thd gi6i ndy, mA dac didm ctra con ngudi dy ld c<5 y thfc.
Y thtc l4i cci thd tac ddng vdo chinh co th' con ngudi, ld
sg "phAn hbi ctia y thrlc". DAy cfing IA dac trtlng khidn cho
khoa hgc nhAn th6' khdc khoa hgc srr sdng ncii chung. Cho
n6n, cdc nghin crlu vE khoa hoc nhAn thd phAi n6m vtlng
m6i quan h6 bi6n chrlng girla vdt chdt vd tinh thhn, gita
chri quan vd khrich quan, gi{ta dai n6o vd y thric. DAy cung
ld mQt tu tudng cdt l6i crla khoa hgc nhAn thd.
Tlang thdi c6ng n6ng cira con n$rdi dbu ld trang thrii
nfta dn d!nh, vd ccj thd dibu tidt duoc, vAy c6c phrlong phrip
dibu tidt ln nhrtng gi ?
Phuong phrip thrl nhdt ld trao ddi chat v,3i the g'ioi b6n
ngoii, nhu thudc men, thuc phdm, hO hdp dbu ccj thd srl
dung d6' chrra bQnh. Pham vi cria vi6c trao ddi chdt het srlc
l6n.
Phrtong phdp thrl hai l.i trao ddi c.ic tin hi6u. Cric tin
hiQu ctra thd gidi b6n ngodi cd thd ld scing Am ho6c scing
diQn ttr, chl cci hai loai drj md th6i vd tdt nhin id rdt phtlc
tqp. C<i ngudi ncji Am nh4c cci thd chtra bdnh, dm nh4c chrla
bnh li nhtng tin hi6u scing Am. Khf c6ng srr phdt phring
ngoqi khi chta bQnh, chring t6i nghi dd chinh ld tdc dung
cria S<ing diQn tir, nhrrng l4i li loqi s<5ng din tii hdt sfc phrlc
tap. C<i lC qic tln hi6u cria th6 gi6i bCn ngoAi cci th6' dirng
d6'dibu tidt tr4ng thrii c6ng ning ctia cd thd con ngldi khdng
nAm ngoiri hai loai scing dm hoAc scing di6n tir, nhung dbu
lA nhitng tin hi6u rdt phrlc tap.
Phrrong phrip thii ba trlc li dilng y thfc sAn sinh ttt ndo
ngudi. Y thttc IA srl vAn dQng d thng cdp cao nhdt cira cd
thd con ngudi, nd cci thd t6c d6ng nguoc trd lai cric thng
280
cdp tuong d6i thdp hon, quan didm niy do R.W. Sperry,
ng:ddi dudc giei thudng N6ben crich ddy 4 nem n6u ra. S{
hoat ddng ctra y thrlc thu6c thng l6p cao nhdt cfia con ngudi
cd thd Anh hrrdng t6i str hoat d6ng cia m6t sd tbng cdp thdp
hon. Cho n6n y thfrc crtng ld m6t bi6n phrip dibu ti6t c6ng
nang thrii cria cd the' con ngUtri, dibu ndy cflng cgc kl quan
trong.
nhAn thd
Nhtt trdn di ncii, mudn nghiOn cfu trang thrii cdng n6ng
ctia co th6' con ngtrdi, mA. trang thrii c6ng n6ng cia cd thd
con nguiri Ia cd thd
'Jibu tidt dtloc, cbn phAi dUa vdo ba biQn
phrip : trao ddi chdt, trao ddi tin hi6u vd s{ dibu ti6t blng
y thftc cria chinh bAn thAn con nguili. Nghidn crlu nhung
vdn db ndy chn phAi ldy tri6t hoc m6c xit - chti nghia duy
vAt bin chdng lAm chi dao. Dbng thdi, nhtng kdt quA tmng
c6c nghiOn crlu cia khoa-hoc nhin thd cing s6 ph6t tridn
vd ldm cho nOn tri6t hqc mric xft tid n6n sAu s6c hon. V6
vdn db ndy, thi6t nghi ching cbn phAi ndi nhibu hon. O dAy
dibu chn dac bi6t nhdn mqnh chi ln : phAi chl dao blng tri6t
hoc m6c xit. CUng nhu phhn trn d6 n6u, mgi vdn dE dtroc
bdn ddn trong khoa hoc nhdn thd dbu li6n quan t6i nhfing
nghiOn cfu vb su thdng nhdt bi6n chrlng giiia vdt chdt vd
tinh thhn, gitta khrich quan vdi chri quan, girla dai n6o v6i
y thtlc. Dung phAi vdn dE phrlc tap nhu thd, n6u chring ta
khdng vAn dung tridt hoc mric xft dd chl dao, kh6ng vAn
dung chri nghia duy vAt bi6n chring dd chl dao thl khri lbng
trrinh khdi sai lhm.
Si6u hd thiing con ngudi cd nhfrng mdi giao lrru trong
281
si6u si6u hQ thdng vr1 trg, b6n trong nd I+i cd 3 thng cdp
nh6. MOt gqi li vd trg quan (mqi m6i quan hQ cira con ngrldi
trong vti trg ggi lDr nhAn sinh quan vO trg), ncii vri trU sd di
cd duqc nhtr ngiy nay Id cci cdi li cria nd, ndu nhu vri tru
khongdtrgcnhungiynaythikhongccjconngrdixudthi6n.
Sg tbn t4i ctia con ngudi cd quan hQ m4t thidt v6i vti trg'
gqi dd
dcj ln nhin sinh quan vt try, d phuong Thy cci ngrrdi
ld"Nguy6nt6clgachonconngudi''.Thngcdpthrlhai-tri6t
hgc cd d4i Trung QuOc vb con ngtldi, ld nhdn sinh quan vI
m6, rdt phong phri trong vdn hcia ed d4i Tlung Qu6c' DAy
ld m6t bQ phan rdt quan trqng trong l{ luan, lA trr tudng
tri6t hgc cria T!'ung y - trlc nhin sinh quan vi m6' Thng I6p
thrl ba, d6n thng cdp vi m0, cfng crj vdn db vb nrdi quan hQ
gita con ngudi v6i m6i trtldng, trlc di tit tbng cdp vi md
(tbng cdp vAt li hgc lrrqng tit), vb con nguiri nhdn thrlc nhrr
thd nlo vb thd gi6i xung quanh? Tfong vdt l{ hgc lrtong tt
cbn chrta giAi quydt drrgc vdn db rdt cuc con ngrrdi nhAn
thtlc, do dqc, quan srit thd gi6i vi mO xung quanh ra sao'
Cbn phAi tidn hnnh nghiGn crlu mdi quan hQ girta cAm gi6c
ctaconngudivdisgkichth{chcriathdgi6ibonngodi,phAi
di tir tbng cdp vAt ll hqc lttgng tit md nghiOn cfu sAu hon'
Nhdn sinh quan lh vdn db tridt hoc trong khoa hoc nhAn
thd, vl vAy nrSi ncj Ii "chidc cbu" ndi gita khoa hr2c nhdn thd
vdi tridt hgc m6c xlt, thdng qua nc5 dd di sAu vdo phhn c6t
loictachringhlaM6c,dcilnchtnghiaduyvQtbinchrlng.
III. Thng cdp thrl ba cia khoa hgc nhAn thd
Dtr6i thng cdp tridt hgc, chung ta phAn chia mgi b6 rndn
khoa hqc ki thuAt thhnh ba tbng cdp' Tludc hdt le thng cdp
O ddy tdi mudn dua th6m vAo mQt bQ m6n cuc kl quan
trong nta, ttlc bQ m6n di ttr chlnh thd con ngubi, til cdng
nAng thr{i cria cct thd con ngudi vd sr,t diEu tidt cta c6ng
nairg thrii dd nghiOn crlu con ngudi, ar; 6h{ntr lA mOn nhAn
th'hoc. MOn hoc v6n nAy cbn phAi chd doi duqc x6y dgng,
n6n dAy cung li m6t khoa hgc co bAn cria khoa hoc nh6n
thd. Cbn xdy drrng m6n khoa hgc ndy nhrr thd rrdo ? Tbttdc
ti6n hay bdt dhu xd,y dgng ttr c6c phrrong diQn khdc nhu
Tlung y hgc duy tttdng, khl c6ng hgc duy tugng, cdng n6ng
dac di trong nhAn thd hqc duy trtgng, vd dirng phuong phdp
ll iuAn crira khoa hqc hQ thdng dd nhdo n{n edc l{ lu{n duy
tudng dy lai vdi nhau, nhung kh6ng phAi cdng th6rn vAo,
niir lA thang hoa cao hon. f)in mgo d& dtrgc nhdci n{n kh6c
hin vdi nhung tu liu v6h cci, md ti6n th6m budc nfia, kh6ng
chi rrrii len crii l{ drtong nhin cria nd, mil cbn ndi l6n crii l{
l.iri sao ncj lai nhrl vAy, crj nhU vdy mdi x6y dgng dUqc b0
m6n nhAn th6' hgc. Nd le khoa hoc co bAn ctra khoa hgc
nhAn thd. 'Ilgng tAm cria m6n nhin thd hoc ltl nghidn ctlu
vii si6u hQ thdng nhAn thd, c6ng n6ng thdi nhAn thd vi sg
bidn hcia dibu bidt cta nci.
Thng cdp naim dudi khoa hoc co brln mSt cdp ld khoa hgc
ki thuAt, tr?c ld slr dng dqug th\rc td, ho4c c6c ll lugn trgc
tiSp ndi vb sil cAi tao th'gidi khdch e]ran. Bn mong khoa
283
ir
i.t4Ei&d*S..d{1.1t+r
.q.ry
i:r.
i
I
luAn Thy
hec nhAn the chinh ln li luAn y hqc, bao gbm cA li
y.'HiQn gid cti thd thdy 16 di'u quan trong nhdt trong tudng
lai ld phAi trinh bdy cho dttoc Ii luan Tlung y' Chi van dgng
cic tir nhd an), drrong trong Ti'ung y crlng kh6ng dn' Tlong
cu6n "Tim hidu vii thd gi6i ttr nhi6n" xudt bAn nArn 1983'
d6 ntji rd Ii luAn l}ung y Id liinh ughiQrn, II liSt srlc quy
bdu, nhung cdc tir ngir tlong Tlung y khong phAi lA ng6n
nhitng
ngrr hiQn dai, chirng khrj hidu vd trong dd cung cci cA
cai chrta d[ng, ciing ccl nhrrng h4t sarr' Cdn phAi sdng loc
nhirng hat san dd vA phAi hich thich nci bAng ng6'n ngtl triQn
dqi, dri ctrinh li nhi6m vu cta chirng ta' Noi drfng cria Ii
luqn Thy y lai cang nhiiltt hctn' bao gbtu udc mon benh li
vAn dgng
hgc, drtoc Ii ltoc, riri6n ciich }ioc, v v' Cfing crin lrhAi
tltd'
nhAn
hclc
khoa
c6c quan didm trottg !-hoa hoc cd b:rn,
dd ldn 16 litrh vrtc khoa hor: ki thuat ndy; trong irtioa hoc
ki thuat cirn ccj m6t m6n m6i phrit trie'n trong Drliy naur
ghn dAy, ttic ih rrgrrdi vd mAy chn phdi hop ldlu vi6c vdi
hoc'
nhau ra sao, d nrlor: ngoai gqi ld ngucli - nldy cong nang
y
Ti:ung
'Ildi cho ring trong cac Ii luAn y hgc, dn la li ludn
bang
hay Ii luAn Thy Y' sflu khi chung de rlttt'lc hi6n dai hci:
ngui'li
cdc quan rliiur ctia khoa hoc nhan lird vd citng voi nrdn
ndy'
- ndy cOng n6ng hoc dbu thudc vb thng cdp khoa hoc
dung'
MQt tbng cap ihdp hon tiSp lheo la irhoa hoc ring
gin trr/c tiep hhoa hoc ki thuat vdi su vAn durig thrlc ti6n'
r'tng
hoi gi6ng vdi rnon ki thrrAt' c6ng trinh' tcinr iai khoa hoc
quan'
gi6i
khach
dgng ln nhitng mdn tlrlc t'i6p cAi tao thd
la y hqc'
Khoa hoc rlrrg clung t.r'ong httoa hoc nhAn thd cliinh
Y hqc hiQn nay gcii viQc tri bQnh Id y hoc thrl nhat' goi vi6c
phbng benh ld Y hor: thii hai'
284
.i
Trong nrdt tai li6u crich dAy It ldrr cci vi6t ngudi MI dang
nghiOn criu nrOu y hoc dr.r beo trtdng lai, nghia li du b6o cho
ban bidt trong vbng 5 nam t6i ban cd khA ning s mdc bQnh
gi. HS nghiOn cfu nhu thd nio ? Ttdn thuc td cring lA vAn
dung cdc quan ttiirn ctra khoa hgc nhAn thd, trttdc ti6n li
ldrn cli'6u tla, ching han nhu dtta cho m6t sd ngudi ndo dd
dibn vio cdc phidu di'6u tra, nam phAi trA lbi 314 cAu h6i,
cbn nir phAi tr6 lari 340 cdu h6i, m6t phhn trong dd ch{nh
ld nhrtng td lieu vb kidm tra stlc kh6e mh chring tOi hiQn
dang ldm, dci lA nhitng crl li6u beng con s5. NgoAi ra cbn db
cAp toi l6i s,5rrg, m6i truilng c6ng tdc, trang thdi tinh thhn,
thei d0 ddi vdi bdnh tdt cria bqrn : bi quan hay lqc quan, v.v.
Tdng c6ng chi hon 300 cAu h6i. Sau dci dua tr6n nhtng crl
li6u d<j dd xAy drtng n6n mdt m6 hinh hQ thdng, qua sg xt
li cira ruAy cinh, sd drJ 13{6 tlttoc trong 5 n4m tdi d ban cd
th6' xuat hi6n nhrrng vdrr db gi, vi th6 rni goi li y hoc dtt
b6o trt<lng lai. Qua dci s nh6c ban chn chri .y nhtng vdn dE
gi, nn u6ng nhiing loai thuoc gi, nghia li bao gbm cA y hoc
thrl nhat vd y hoc thr? hai. Cbn loai y hgc thrl ba, dci la y
hoc phuc hbi silc kh6e. CA ba loai y hoc dd dbu cd thd vAn
dung nhitng thAnh qu6 cria cric nghiOn criu khoa hgc vb co
th6-' con ngrtdi, hd cA khi c6ng, vir c6c c6ng neng dec di.
ln rang, dci chinh Id sU khai phri nang luc tiErn tdng trong
con ngrtdi (nAng cao tri tu hay thich rlng ruOi tnlong) Dci
chinh ld loai y hoc thil ttr. tong khoa hoc rlng dung cbn cci
cOng trinh hQ th6ng con ngudi - rn6y mcic - m6i trtldng, cc5
li6n quan rdt mAt thidt v6i loai y hgc thtl tu Tt6n co sd di
sAu nghin crlu vb c6c d4c didm cOng nlng cfia con ngrldi'
vb mdy mcjc vA mOi trudng, vAn dttng c6c Ii luAn vd phttong
phrip cfra c6ng trinh hQ thdng, ngrrdi ta dA chri tlong nghiOn
286
crlu v'6 tinh nang chinh thc' cira h th6ng con ngrldi - m6y
nrcic - mdi trtrdng, dd xdy dgng mQt m6n kl thuqt gi6p hQ
thdng dat t6i trang thrii tdi 'ttu.
Vl the, r,di ba tbng cdp tr6n thl vb phttong diQn khoa hgc
cd bAn, chn sg vdn dgng cdc m6n khoa hqc cd bAn phong
phu mA chring ta bidt dddc dd xAy dgng nn, mdn khoa hqc
rrhAn thdl Con vb phrrong-diQn khoa hoc ki thudt, chfng ta
phAi hodn thin m6t c6ch nghim chinh vd hiQn dgi hcia cdc
Ii IuAn y hgc, cfrng cbn phAi nghin cfu vb c6ng nang ngrldi
- ur6y; vb phtrong di6n khoa hoc rlng dung, chn phrit tridn
hon niia y hoc vd c6ng trinh hQ thdng con n$ldi - m6y nrcic
- nr6i lrttdng. Cii nhrr vay chfng ta urdi cd thd ndi rhng
chung ta dA di tir triet hgc, khoa hgc co bAn, khoa hqc kI
thuAt, cho ddn khoa hgc rlng dqng dd hC thdng tdt cA lgi'
IV. R,dt cgc c6c nghiEn ctlu ttong khoa hqc nhin
thd da dr/ec tidn hhnh nhu thd nbo ?
Chring ta phAi md rdng thm rudt, hhdng chl ditng l4i p
c6c ll luAn Ttrrng y, khi cdng, c6c currg nang tlac d! cta con
lgddi, ma cdn phAi dung nh6n quang ctra khoa hqc nhAn
thd dd xent x6t v5tr tlb, cbn cci bidt bas nhiu rhtl dd v$n
clung, nhilng thrl ccj thd nghiOn ':'rlu tlugc cbn rdt nhiEu.
Chting ta c'dii phAi n6m vtrng ttl ttrting c6t l6i li : vdi siu
h9 th<ing nhAtr thd, v6i c6ng n6ng th6i, thl cbn dnng biQn
phap gr, bao gbm cA y thric con nguiri dd dibu ti6t cdng nang
thai cung cdc lo4i hiQu rlrrg sAn sinh ra do cric loqi c6ng
n6ng thdi khric.
Dtrdi dAy chirng t6i xin trinh bhy vb uhitng hidu biet hin
nay cria chfng t6i.
287
2.'XAy d9ng
l{
ta'
'
Ddyldnr6tvi6cttldngCJdidovdicacirglritrc(lrrTlung
y. Ly luan Tlutig y lt(cJng c16i hoin bi, trong bdi vieL dang
tr6n tqp ch{ ',Tirn hidu vb Lhd gi6i ttl ntii6n" s;ii 3 nam 1983
cdncjiTlungycdbidtbaokinhnglri6nr,thrrcti6nclrfing
288
minh Tbung y chta bnh rdt thAnh c6ng, tdng kdt lgi nhfing
kinh nghi6m, dci s6 ld m6t kho tri thfc v6 cing q6i b6u.
Nhrrng vl cric l{ luAn Tlung y cbn chrra dugc dung nap vio
trong h6 th6ng khoa hoc hin dai cho n6n chring t6i v6n
thudng ncii rAng Tlung y vAn chrra phAi lA m6t khoa hgc
theo nghia hidn dai, nghla lA chua dung ngp Tbung y vAo
h th6ng li lugn khoa hoc hiQn dqi, Cci ngudi chrra hidu hdt
y nghia cira y tr6n d6 v6i phAn ndn Trung y v6n li r6t khd,
ma cbn bAo ring Tlung y kh6ng khoa hgc, nhrr thd chA hda
ra cArrg khd hon sao? Chring t6i chl ncii, tuy Trung y cd ll
luAn ri6ng cria mlnh nhung chi la l{ lufn duy tugng. LI lu{n
duy trJc,ng le gt? Tlong khi nghin crlu s{ vSt khrich quan
thi btrdc thrl nhdt le budc phAi tdng k6t rdt nhiBu hiQn tugng,
la budc thu6c vb lf lu4n duy tuqng, l{ lu6n dd chi ndi t6i s{
duong nhin, chf kh6ng ncji rd tgi sao nhu vAy.
Moi ngudi dbu bidt Tlung y dugc vi6t bAng chfl H6n cd,
ngdy nay cci nhibu thanh rri6n doc kh6ng hi6'u. Cho dt cd
hi'u 16 chu Hrin cd rbi thl nlCrng kh6i niQm trong dcj (nhu
Am dtiong, ngu hinh...) dbu kh6ng phAi ld nhfing kh6i nigm
quen thudc cria ngubi hi6n d4i. L{ lugn duy tuqng cria Tbung
y mi t6i nu ra, phAi giei th{ch bing ng6n ngt hiQn dgi dd
ncii rd su dudng nhi6n cia nd, dd chlnh lA l{ tu{n duy tugng
cia Ttung y. Vb vdn dE niry, trong khi nrji vb chi6n lugc
hi6n dqi hcia Tlung y vdo thring B ndm .ngo6i, chring t6i dA
cci nhrrng giai th{ch 16 hdn. vb vdn dE nghiBn crlu c6c tl
luan
duy trldng cria Tlung y, hlnh nhu dang cd chrit hi vong nlo
dci, trong rndy sfi "Tlm hidu th6 gidi t{ nhi6n" n6m lgg3,
NgO Hoc Mtru d Vri Hrin d6 dtta ra mQt l{ thuy6,t torin hgc
- l{ thuydt phidm he, trlc ld vdn dung ng0n ngrl todn hgc
289
Aa nOi rldn varr db "bi6n chrlng luAn tri' dci sao? Tlu6c
hdtphAi xern tran dang 6 trang thrii c6ng n6ng ndo dA"
rbi m6i
quydt dinh ban n6n luyQn c6ng nhu thd nio. Vb vdn db
ndy,
chn phAi cd ngidi nghidn crlu di m6i duoc. Chring ta chn
su.y irghi xem n6n vAn dung li luAn Tfung y nhrr
th6 ndo dd
ddn d6t viin db khi cOng hqc duy ttrong.
hin dai dei rtiSn giAi nhitng qtri liir: phd bi6n ciia cdc hQ
th6ng ndi chung. Di0u riby rdt gi6ng vdi li luAn Ti'ung y'
Nhring crii mh 'hung y v+n clung lir cdc qrtriu didm chinh
th' vi quan did,n hO ihdng" Tlong qrrzi trinh lich sii ddi lAtt,
Ttung y kh0rrg thd lAm nhiinE; phAn tich gi rlrlcrc tDrr r:hi ':ci
thd nghiOn cdu co thd cr:n nglJiJi til trrrlt chinh thd, thAo
luQn cric vdn db til mat chinh i,hd, di'u niy rr:t pong vrii li
thuydt phidm hQ do l'lgd Hoc h{rlu dua ra. {lho nn ugiiOn
crlu li lu0n duy tudng cua T\'ung y ccf thd tArr dutrg nl^irng
phrrong ph6p II luAn ctra Ng6 Hqc Mr/u, iri vrrttg r;0 cti r,rgttiri
sin sbng lanr vi0c nirv. l'Ihung dil sao I'Igd hoc hlrtu cling
kh6ng phAi Li n.gvtJi nghiain cdu Trung y '151 nh{t IA r:Ac
dbng chi nghien cdrr'[!ilng )/ cirrrg h6't hop t'rli :iic'rlirng chi
nghidn cdrr, lim. c6ng ilic frian hoc. DA-v ld uigt v:ec co the
thrlc hiQn cluoc, li hjan'frungy r{b hran thien vlr lt1i ci 1,tr6trt
cer[g cu lo6n iroc vio nfra, t]ri hr:dn i-oau cti rhd ir;d'ir k]:ai
cOng tric nghiOn cflu vb 'IYung y duy tuclrrj.
Tidp ddn, khl c6ng hqc drry trJtJrrg. bigay 23 uhang i lriiur
1986, chirug tii de cti trinh bhy, trAy gib ktr6ng ni.a': i4i nila'
CAm nghi ghn ddy nhab ln xin c6c tlbng chi ughiOn ctiu khr
c6ng duy tudng hay chu y den nQt vdrr d0: luyQn kiri ccr;g
phAi tny theo tlng n$ibi, phAi cAi tiSn cernl' nan;; tir{i crt
thd cira mQt nguli nfro dri' ndn xdt r:erir hi$ir trri trar-rg thdi
cOng nang cu rtrrd cria ngrliii dd r"a si,io, 1bi tirr';'r,er: vi du:
ndu nhrt ngtiiti cao tudi e rdtng khting thi t6rp ntii r'oEru bQ
cdc c6ng phu cria Thieu LArn 'fit Hin g'ic'r ccj tirrh trang;: cti
m6t s6 khi"c6ng stt clttri crxdng diQu rnOn phdi ctia initih, cho
ring cric c6ng phdp ctia rnOn phai hq dang tlilr;r: sit dltng
phd bidn. Nhrr vay lA tr6i v6i li lrrir Tlung y, 'l'i'ur'.g y ching
290
Vdn db cbn igi cudi ciing lA: cric c6ng ndng d4c di cfia.co
th6' con ngudi cri phAi crjng ld mQt mdn hoc duy tUgng
hay
khdng? Vdn db niy, tru6c kia kh6ng cl6rn nh6c d6.n,
cbn bAy
gio thi cci thd lirm duoc: vdn db cdc r:Ong n6ng.d6c d! cta
co thd con ng3.tdi, cong cd thd xAy rlrrng thAnh m6t
dtrl' 611ot't. \rrin db ld d ch6 xAy dgng nhrr th6, nio?
'
ll
luAn
291
r.t
V0 vdn db c6ng nang xfi l! c6c t{n hieu (sU c&ur nhin
dec biQt) trong c6c cdng nang d4c biQt cta co thd con ngUdi,
cci phAi vl do con ngudi phrit scing diQn tit tAc dQng ddn vAt,
v4t dc5 lqi phAn hbi cdc tin hiQu da tiSp nhAn duoc vdo con
ngudi, ro..i cu6i cirng xrl ly cdc tln hiQu dy trong n6o vd nit
ra kdt luQn?
O nhrrng ngudi khOng cci cOng nang dac bit, nhrrng tin
hiQu dy cd thd s6 kh6ng drloc xtl ly, bi b6 mdt, ebn d nhirng
ngrrdi cci cdng ndng d{c biQt, nhirng t{n hiQu dy s dugc xir
li. Vi du, cti rnQt ngudi t6n lA Chu Dai Chinh cci thd du cAm
drroc dQng cldt, diLi, dd cd thd li giei dttgc, vI trong quri trlnh
dQng ddt, sE phrit sinh ra rdt nhiEu tin hiQu scing di6n tit,
dQng vft cti'thd cAm nhQn drtoc nhfrng tin hiQu dc5, ching
h4n nhrr khi dy, chuQt vi rdn bb ra kh6i hang, Chu D4i
Chlnh cflng cci thd xrl ll nhting tfn hiQu dcj, cdi ndy thuQc
loqi str cAm nh{n d4c biet.
Cbn cci loai ch{ dQnfl) dac di, c<i thd khidn cac vqt chdt
xung quanh cci sr.t bidn ddi.
DAo Hbng QuAn, d VAn Nam nu vdn db: Ngdy xrra, c6i
gqi lA "ma ph6 r6i" cti thd c<i li6n quan ddn ch{ dQng dac di.
l.
292
Day ld mQt srr ddt phri vb nhQn thrlc. "Ma phr{ rdi" theo ti6ng
Drlc ld polsergeist. N<i ncii vE ngudi cci c6ng nAng dflc di mA
y thdc cia ngudi cci cdng nang d4c di kh6ng t{ kibm ch6
dttoc, dAy li cai mA ngdy xtla gqi ld "ma ph6 rdi", thgc ra
chAng phAi cci ma nAo phri rdi, md ch{nh ld "ngudi phri rdi",
lA ngudi cci cdng nang dac di phri rdi. HiQn nay, nhtng ngudi
cci c6ng nang d4c di khi lAm thuc nghim cfrng cci nhtng
hi6n tudng nhrr vay.. VI du ngrrdi cd c6ng neng dec di c<i thd
di'6u khidn cho c6i gat tAn di d6ng, nhung di dQng t6i ch6
ndo thi anh ta,ctng khOng lAm chri duoc, hodc chl fiEt aei
kh6i ncj sE di d6ng tdi dAu mA th6i.
Chi dong dac di crj li6n quan tdi scing diQn tV kh6ng?
Cdch ddy kh6ng lau, Tlrtong BAo Thdng cci lAm bidu di6n
','b c6ng n6ng dqc di: dirng tay chl n6t cdi, do cta mQt vi
gido su libn bi ch6y mdt mQt 16 to tu6ng. Sau dci, giab su
Dtrdng Ngao Khrinh ncji dibu ndy cci thd giAi th{ch dugc: Ao
bi chdy cci le do tric d6ng cria scing di6n tir, nghla ld scing
diQn til do ngudi cci cdng nang dac di phrit ra s kfch hoqt
;dc ph6,n trl trdn vAi, c6ng vdi s{ td.c d6ng ctia 6xy trong
khdng khi va chdy thAnh mOt 16 thring. Girio srt Drrdng Ngao
Kl":,,irrh vAn dung cdc tri tht?c chuyn nrdn trong khoa hgc
iuong ttl dd dat ra giA thi6t nhu viy, ctAy cring lA mOt ggi
y nn di s6u nghiOn cfu.
Vl vAy, chi d6ng dac di cring cci thd la iric dQng cria trtrdng
di6n til vd scing di6n tir. Tlong Chien tranh thd gidi thf II,
rrgttoi ta phriL hi6n thdy nhrrng ngudi lArn c0ng tric tqi c6c
lram ra-da cd thd "nghe thdy" cric t{n irieu sdng cgc ngdn,
di6u ndy trrdng nhrr khOng thd trrdng tudng ndi, nhthg sau
dd dA dugc ldm 16, hcia ra scing di6n tit tr6r: dhu nhirng
thd thdy rang viQc suy do:in chdt ly the' ccj Anh httdng
ddn co ihd ngudi khric lA scing diQn tit li cci can cf . Thrtc
nghiQm dA chtlng minh ngo4i khl gay n6n nhrlng hi6u rlng
sinh hoc d cdp t6 bAo nhrr d6 di6n tfch d bE rnAt hbng td bAo
gia ting, sudt diQn dung tAng nhanh, hoat tlnh cria mdng
td bdo drrgc tang crrdng v.v. Nhung hiQu fng nAy cci quan
he m4t thidt v6i cdc chttc ndng sinh hgc nhu sU v4n chuy'n
ciic chdt, srl trao ddi nAng luqng trong vi ngohi td irAo, stl
phan biQt cdc t6 bAo, c6c k{ch t6, v.v, srr phdt hiQn cric hiQn
tuqng ndy cci tdc dung quan trgng trong cdc nghin ctlu sAu
hon vb co chd cua cdc c0ng ndng d6c di vd cta vi6c chrta
bnh blng kh{ c6ng.
Cd
ai;
"6" "tru"
295
I
I
l"
rilng. Biy gid cti thd thdy, crli goi lir linh cAnl tfc lh tu duy
(coi dd ln
d4c di Chring ta phAi nghidn crlu ttt duy dac d!
bao
mQt loqi phrrong thtlc trr tluy d6c bi6t cira con ngrldi)'
.gbm cdc lo4i ttt duy linh cAm, trl duy cArn nhAn dec d!' vi
tu duy chi dQng dac di. '
Ngodi ra, d nhrtng ngudi cci c6ng nang dac di vd cac khi
tnr6c
rc6ngsrl, dbu c<j thd cci c6c,trl duy d4c di' Cd khi ngay
'*6t bur,, hg cti thd nh4p vdo trang th6i tu duy d6c d! ndy'
mi6ng hg ldm nhdm nhung tit mA ngrrdi khac khOng hidu'
Mdy phrit, sau khi hodn thAnh qu6 trinh tu duy d6c di dti'
hq cd thd ncii i4i vdi ban bb vb kdt qr'rA cia loqi trl duy d{c
di d<i; cbn qu6 trlnh trr duv dac d! dd khong thd bidu dat
giAi
dugc bAng ng6n ngtr thrrdng ngdy, chinh ho cfing khong
thich ndi.
Ttl duy linh cAm xtl li qic tin hiQu trong su cAm nhin
dec biQt vh qu6 trinh ttr duy trong sd chi ddng dec di le
nhtng phrrong ph6p ttt duy dac di trong cic crja nhtlng ng:Jbi
c6 cac c6ng nang dac di, nn khich 16 cho moi ngrrdi nghin
crlu.
4. Sq d'nh hudng ctia
corl ngudi'
ddi ngdy vd d6m, stt di6n bidn cria 4 mua, v v', dci li mOn
nhip thoi giair hqc cta cd thd con ngudi' Cd xua' nd6c ta
ggi li "Ti ngg lrru chri", ghn clAy, d nrldc ngodi, phttong diQn
ndy drrgc phdt tridn v6i tdc dd nhanh chcing' Vb vdn db nhy
h6t srlc quan trong ddi v6i khoa hoc nhAn thd' NgoAi ra'
nhirng nim gbn diy c<i mOt s6 nhi khoa hoc de chf y ddn
vdn db Anh httdng cia dia tit trudng, thlrc nghiQm di chrlng
296
minh: sU thay ddi crla dla tir trrrdng cci t6c dlrng rO rQt ddi
vdi con ngudi.
b6o khoa hoc ki ttruat l.inh Thidni 'lby da vidt cudn s6ch
"ViQc phrit tridn thu6r-: 'li'trrrg y 6 Thidiii Tiy", va cho chting
ta mQt gqi !:'.fYttrrg dt/crc khong phAi la rndt h6 th6ng bi
phong bd. Hai trdrn natn t,ru6c, trotrg'I\'ung dttoc khOng cd
sArn Mi, vb sau, Hoa ki'drr at n{y da phat hiQn ra nci vA dua
vAo lYung drtrlc. TY'ong cu6n sdch cria Vuong 1\'r2n$ DOng,
c6 rdt nhiEu vi vdn cli khdng phAi Tl'ung duoc, I'i du nhrr
diro khi, l0 gai, t6o b6; ngllali ta ndi chfrng crj h.im lrtqlng cao
vb vitamin C, day khOng phAi la dugc tirrlr r'6n ddclc ncji den
trong lbung dugc. Qua dci cht, thdy hd thijug 'l\'ur:g drtoc
ciing ccj thd mo rong, cirr rAt nhidtr vf t.hutic cci tlid clrtr.rc
dUa vdo TYrrng lhAo tlttor: i\td rQng phirm ui 'I\'urrg thAo dttrlc
chinh lA nro rong til,Ir nhiri t:tia khoa hoc nh'itr ltte
8. VQn clung nltirit{ th.itttt tlttri <:ila stt hi't hop ['rung Tdy
Tit gric d6 y dr{ci:, r hring ta cdtt ccj thd lttrJ r'6rtg hdll nlla
phqm vi cita khoa huc rrhAn thd, kh6ng rrhiltrg cci thd clrra
Tbung duoc'.io tlii ngiriDn ct'{u mA cbn cri t}rd drra cA'llAy
drJoc vdo nria. VO tiir: rluri,'; vii hiQu quA tri li6rr cira thy duoc
khOng phAi d,roc giAi thich theo gcic dv 'Ihi' y, tuA la giAi
thich theo cdc ktrrii r',icrii tr'ong li lunn '[Yun;1 y' Chting ta
c<i thd vAn tlgng irhitrrg kinh rrghit',nl tlo'lg t:r^ti; tiic kdt hop
Tlung Thy y trong f{0 rrArrt clua. Srrr,g tt'r,ii'ir; kia pllirr, l6n
chl giAi thich'l\'ung y hoa,: cAi tao'i'rtttig-y l,it'g lac li lrrAn
Thy y, cdn hi6n nay thi tidp tliu va cAi tao 'iliy y bAng hQ
thdng T\'ung y, cci lihrie la ritrng li I'riin ft'rrnqi y dd giAi thich,
dd nhqn thrlc h lhJrrg crJ iltu cott ngrtiti r,A'Ihy tlttoc' Oh0ug
tOi cho ring quan rriQrn nhy da ccj ntbm nr6ng t,it rlrloc ngodi,
vl drf L. Bauling, ngudi drtoc giAi thudng N6ben dA db ra
298
vl sg cdu
thAnh cdc ph6n tir hcia hoc trong cd thd anh
ta bi phri vd.
DAy ching phAi ld khdi niQm vb trang thrii c6ng
nang c,ia
co th6'ngubi hay sao?
9. VQn clung hdt nhilng thdnh Etd ntoi trong sinh
li
uQt
ph6i hgp mdy phrtong diQn l4i vdi nhau, md td tddng c6t l6i
ld tric dqng phAn hbi cria si6u hQ th6ng co thd'
Til nay, nhfrng c6ng viQc chn phAi llm ln hdt sfc rQng'
cho n6n HQi khoa hoc nhdn thd ctia ch(ng ta s cti nhibu
tridn vong. Crl ldm nhrl v4y, tOi cho rhng thd ndo cung ddn
ddn mQt cuQc crich m?ng khoa hqc m6i, cuQc c6ch m4ng
ki thuAt
khoa hgc mdi dy tdt sE ddn ddn mQt cuQc cich m4ng
Idm thay ddi cA thd gidi.
Phu luc
II
khi cg TBn
Khi cdng lA phuong phrlp ttr rbn luyQn thAn tAm drrgc luu
truybn tir cd xua 6 nrr6c ta. Nhirng n6m gbn dAy, dibu d{c
bit gAy srr chu y cria gi6i khoa hqrc trong vA ngodi ntrdc ld:
luyOn kh{ cdng ddn giai doan cao cbn cd thd sAn sinh ra rdt
nhibu nhtng hiQu rlng dnc thir si6u sinh l{ th6ng thudng.
Phhn ndy dirng mriy ghi Anh nhi6t AGA ZbO dd quan s6t
hi6n tttong btlc xa hbng ngo4i d bb m{t thAn thd cia c6c
nhA khf c6ng "n6i kinh" trong qu6 trinh thu ph6t c6ng vi
cta nhttng ngudi thp c6ng. Muc dlch lA quan s6t tr4ng th6i
phAn bd vi. srJ thay ddi crrdng d6 brlc xq hbng ngoai d bb
mat ctia c6c nhd kh{ c6ng "nQi klnh" khi hq tg khdng ch6
thAn thd trong quri trlnh thu ph6t cOng, dbng thdi, th6ng
qua nhu4g phAn t{ch, nghidn crlu vb c6c hiQu tlng sinh ll vC,
thuQc tfnh vAt ll ctia nhfrng ngudi thU c6ng dd tlm hidu so
bO vb ciic dnc tlnh vAt ll vi c6c co srl sinh ll cing cric higu
rlng sinh ll cta ho.
300
301
::':ff;l["#li,T""::#'
thdy, sau khi cAn bing nhiQt trudc khi khi cdng su ph6t
c6ng, til khuju tay cho tdi
cing tay vd bdn tay khi
c6ng srl dEu chUa vrlot qu:i rf
nhi6t dd quy dinh 0.T cria
bb mat cd thd hic dcf, so vdi i
cdnh tay vi bdn tay cria
hin mot
m6t s6 It
{f. ..6.
cric .,i,-o
.'irns
;;;
,,flb,tr #fJjjj
fii?flr*:l'
303
l'1,
w
ngudi kh{ c6ng su ha xudng nhu c0, vtng dAng nhiQt teng
l0n lric ney d birn tay vd c6nh tay, bAy gid crlng mdt. Luc
nAy, vtng d&ng nhiQt lii6n ra d ndp gdp khuj'u cia ngudi
blnh thrldng cting mdt, nhung viing d6ng nhiQt d bdn tay cd
nhiet d0 tang cao v6n cbn luu l4i mQt ldc (xem Anh 1 dudi).
Qua quri trlnh thu phrit cOng ncii trn cria khl c6ng su, qua
nhrrng thay ddi tr6n Anh ghi nhiQt ctra cA hai ngrrbi, dibu
dring chri y la: 1) Khi khi c6ng srl phrit c6ng, di6'm ding
nhi-t v6i nhiQt d0 tdng cao d bAn tay vd crinh tay hic ndy
libn thdnh mQt drldng sdng 16 r6t, huong di cria nci dring
khdp vdi drrdng di cria Tht th6i dtrong Ph6 kinh. 2) Khi khi
cOng su pheit c6ng, ccj hiOn tudng gia tang m6t {t brlc xa
hbng ngo4i I bdn tay vi khuju tay cda ngudi blnh thrrdng,
d0y cci thd le hien.tugng cAm rlng ctla ngudi binh thrtdng
ddi v6i brlc x4 sinh hgc do khi cdng str phrit ra. 3) Sau khi
kh{ c0ng stl thu cOng, hiQn tudng btlc x4 hbng ngoai d phbn
bAn tay hbu nhu bi6n mdt hodn todn, cdn hin tuong brlc
x4 hbng ngo4i d ngudi binh thudng v6n cbn. Xem ra, hin
trrgng cAm rlng vb bfc x4 sinh hgc mang dac didm cria hi6u
rlng trl trQ. HiQn tu.dng d<i cho thdy: co thd cria ngrrdi ndo
drf thr,r c6ng lA hiQu fng drtoc sAn sinh do ndng lrrong t{
thAn cria ngudi dy tidp nh4n k{ch thich.
b6
Qua th{c nghiQm cho thdy quri trinh thu phdt cdng cira
khl c6ng sd vdo virng huyOt Dqi chiry cta ngudi thg c6ng
dd diEu khidn viOc thay ddi vb phAn bd vi cddng dQ bfc x4
hbng ngo4i d bb m{t ngdn tay vd bdn tay cta ngudi thu
c6ng. Tlong dibu kiQn trrinh 6m thi, qua Anh nhiQt cria bAn
304
tay vA ngcin tay cria ngudi thq c6ng crf thd quan
s6t duoc
su bidn hcia cria cudng d6 brlc'xa hbng
ngoai vA. s{ thay ddi
Anh 2,
(11
305
tr4ng thdi phnn b6 cia ving ding nhiet khi nhiet d0 lcn
cao, Kdt quA thgc nghiQm cho thdy: Ltic thr,r cdng, n.hiQt dQ
t6ng ln b6t dbu tir lbng bAn tay, rbi dhn dbn lan rQng tdi
5 ngrin tay, lfc ndy ngrtdi thu c6ng cho bidt bdn tay, ngrin
tay ndng l6n, nhu Anh 2 (1) - (12) cho thdy nhiQt dQ tang
dhn ttt 27oC ddn 30oC, nghia li tang 3oC' Til tlnh hinh ph6t
tridn cria sg ph6n b6 vtrng ding nhiQt cho thdy nci lhn lugt
phrit tridn dbn ttr cd tay ddn m{t trong cing tay, dudng nhu
cci li6n quan ddn tlnh hlnh cung cdp m6u cta dQng mqch cd
tay vi d6ng m4ch m4t trong cAng taY'
Khi ngrldi thg cOng vi chlu tdc dQng cira ngoai khi mi ccj
phAn rlng rdt 16 lim bidn ddi crtdng d6 brlc x4 hbng ngo4i
d bdn tay vd ngcin tay, ndu ra lQnh cho khi cOng sd thu cOng
thi sCI thdy vtrng ding nhiQt de lan ddn c6c ngcin tay b! thu
nh6 l4i dhn, cu6i cung, chl cbn ltru lai E lbng bdn tay, hic
d<j, nhit dO da h4 xu6ng t6i 28oC, ngudi thu c6ng ncii: thdy
bAn tay mrit l4nh, nhrr d Anh 2 (13) - (18)' Nhung sau khi
ngtrng thu cdng, m{c dir khOng phdt cdng nita, vilng ding
nhiCt tU hbi phUc khi nhiet dO tdng d bdn tay, ngdn tay t{
hbi phuc trd l4i tf4ng thdi tnt6c khi thu c6ng, nhu d Anh
2 (19) - (24). Lirc dd, nhiQt do d lbng bdn tay Ih 30oC, ngrrdi
thg c6ng cho bi6t cci cAm gi6c bdn tay ncing dm trd lai' Qua
nhirng kdt quA thttc nghim kd tr6n, cho thdy qu6 trinh thu
cdng cria khl c0ng su khOng chl giam b6t nQt c6ch don thuhn
cudng dO bdc x4 ndng lugng cria bAn thdn minh md cbn gAy
t6c dgng tlc chd d6i vdi ngudi thrl cdng' Khi khl c6ng su thu
phAt c6ng nhu d6 ncii d tr6n, nhfrng thay ddi vb s1t bdc x4
hbng ngoai xudt hiQn d bin tay, ngdn tay cira ngudi th\r
c6ng dbu cd kbm theo cdc quri trlnh cAm gi6c chir quan,
306
.t
'ar
,l: il
Khi do nhit d6, b6nh nhAn drroc bit m6t blng khan bOng
vA ngbi canh dii thgc nghim, lbng bdn
tay phAi fp l6n tr6n
urAt bdn dAi, giira bdn dii v6i lbng bdn tay bnh
nhAn cbn
Icit thdm hai midng vein gd dAy khoAng B
mm, kh{ c6ng srr
iti
,t,i
i
i
dd bAn tay phAi d dudi m6t bdn ddi, dirng dbu ngrin tay phrit
cOng chira bQnh vdo bdn tay ctia ngudi b6nh.
m6i, t6 hodc ngrla,... Dd quan s6t xem khi thr,r c6ng, dbng
thdi v6i vi6c xudt hiQn cric cAm giric cht quan thl vb m{t
khrich quan, cci phAi d cric ving tddng dng cring xudt hiQn
nhtng thay ddi vb phAn bd vd crrdng d6 bdc xa hbng ngoqi
hay khOng, chung tdi de tidn hAnh thrrc nghiQm nhu sau:
Tlttdc hdt, quair srit Anh nhiQt mu bAn tay phAi cria ngudi
s( thay ddi
trrj6c vA sau
thu
khi
Khi nhA khl cdng "nQi lrinh" phrit c6ng chtra bnh, ngubi
thu cOng nh4y cAm nrii rlr.rg hg cAm thdy nring, nAng, trlc,
308
thq c6ng
thu c6ng
Anhl
thg c6ng trudc khi thu c6ng thl thdy vung cci nhiQt d6 cao
nhdt cta mu bdn tay n6m d canh mdng tay crii vd d kE nini
giua ngcin crii vd ngcin tr6 cci pham vi rdt nh6, nhu Anh
3(1). Sau dci cho bAn tay phAi khi c6ng srl ph6t c6ng vio
Ibng bin tay phAi cria ngudi thu c6ng, hai lbng bdn tay cdch
nhau 3-4cm. Dd trdnh Anh htrdng cria Sm thi ddi v6i cAm
giric cht quan cia ngrtdi thu cOng, kh6ng dd cho ngudi thu
cdng bi6't srl bidn ddi cria c6c brlc Anh nhi6t trong quri trinh
thr; cOng. Kdt quA cho thdy: khf cdng stt phrit cdng khoAng
4 phft sau, ngr,tdi thr,r cdng ncii rlng cAm thdy bin tay ncing
ln, 4 dbu ngc.in tay cAm thdy tO ngrla. Tlong quri trinh ph6t
c6ng, ving d6ng nhi6t khi nhit dO l6n cao d mu bd.n tay
cia ngudi thu c6ng to dhn, khdp v6i nhrrng vung rnA b6nh
nhdn d6 n<ii ld cci nhrrng cAm gi6c nhu tr6n, ctldng d0 brl'c
x4 hbng ngo4i c0ng t6ng l6n 16 rQt, nhu d Anh 3(2). Kdt
quA thrrc nghiQm cho thdy: hi6n tdong cAm rlng ngoai khi
phrit sinh d ngudi thu c6ng ccj mOt quri trinh tich l0y, khi
ngudi thu c6ng tidp nhin nang luong ngoai khi va tich hiy
d6n mOt mrlc dQ nhdt dinh thi ngudi thu c6ng mdi thdy xudt
hi6n nhrrng cAm giric chri quan nhrt ncing, t, ngrla,... nhu
ho nrii. Xem ra hi6u rlng thu c6ng cung cci thbi ki t.ibm dn
nhu c6c hiQu rlng sinh Ii ncii chung.
3) Quan sdt so bO vb cdc hiQn trtong cci str li6n quan l6n
nhau giira c6c vung ffing crtdng bftc xa hbng ngoai vdi stt
phdn bd cria c6c huyQt vi kinh l4c.
Nhu tren.dd trinh bny, khi cong srr crj thd dibu khidn srr
thay ddi cUdng dd brlc x4 hbng ngoai trOn bb mdt cd th6'
mlnh (nhrr Anh 4) vA" trn bb m6t cd thd cria ngrrdi thu
310
c6ng. Thong hi6u rlng thu c6ng, cAm giric chri quan cria ngudi
l"hr,r cdng thtldng thudng di d6i v6i sqt thay ddi vE trang th6i
cdng ndi rlng thdy I virng dhu n6ng tirc, nhu cci m6t crii
dAi to r6ng chay tir tir, dbng thdi tr6n Anh nhi6t crj thd nhAn
thdy'cing hudng di cria Mach D6c, qua trudc huyt Brich
HQi xudt hiQn virng dAng nhi6t khi nhi6t dd len cao, rdt 16,
to vir r0r,g nhrr d Anh b. Nhieb dd tir 29oC l6n d6n B0oC.
Lfc niy, n6u phdt cOng dich ddn phhn sau. ciri ch6, ngrtdi
thu c6ng cci thd ncii m6t crich chic chdn ring c6m thdy bdn
tay vi ngcin tay nAng, trlc; trn Anh nhit'Cung s6 thdy nhigt
d6 d ban tay, ngcin tay tAng l6n. N6u lai phrit c6ng dich ldn
vung huy-qrt Dai chiry thi ngttdi thu c6ng lai ncii ring dhu cd
.cci cAm giAc nAng,
6 ving dinh
c6 cAm giAc gi
trr.t6c
Oirnn O'Au
c6ng'
c6 cAm
giAc
Anh
6-
eo
v'irrrg
4) Sttr phdn tictt budc ddu uE dac dnh ugt li cia,nli kh,i,'
ngoai ph6ng. Thttrc nghint uE htrc ruyCn thdu ,'ngoqi khi,,
313
NhU tren da frlnh bdy: Khi c6ng sd cd thd phrit cong tri
b6ph gho bQnh nhAn tir drr6i bAn ddi l6n bAn tay bQnh nhAn
d trn bin ddi, ndu du6i bAn tay bQnh nhAn kjt th6m hai
fdm 96 dby thl dtr theo bQnh nh6n t{ ndi hay quan sdt, trn
Anh nhiQt dbu cci dugc nhtrng kdt quA drrong t{nh nhu nhau.
Ngoii ra, chfng t6i cdn quan srit thdy hiQu fng cria ngudi
thu c6ng khi phrit c6ng, mA gitta khl cdng sd v6i ngrldi thU
c0ng cd cdch nhau mQt tdm v6n, tdm chl hay tdm nhdm.
Din t{ch tdm vdn khoAng 1x1,9m, dily khoAng 0,5cm, cd
thd c6ch biQt hai ngldi hoAn todn, hai bdn khong nhln thdy
nhau, trong th{c nghiQm, kh{ cOng srl ph6t cOng ln ph{a
ving lrrng trn crla ngudi thg c6ng, khoAng 20 phft, kdt quA
nhigt d0 I ldng bDrn tay cria ngrrdi thg c6ng til 30oC tang
ln ddn 32 oC, nghla ld tAng 2oC, dbng thdi ngudi thu c6ng
ndi cAm thdy d virng lrrng vA ldng bin tay ncing ln. Ndu
ph6t c6ng theo kidu 6m thi bLng ng6n ngu thl khOng ctf sg
thay ddi nhiQt d0 d bin tay, ngudi thg cdng khdng ndi IA cd
cAm gi6c gi. N6u thay tdm 96 bhng tdm nhdm cd diQn tlch
nhrl nhau nhrrng di dey lDr 0,4cm thl khi lAm lqi cric thl
nghiQm trn, kdt quA v6n nhu nhau, nhiQt dQ d bAn tay
ngrtdi thg cOng cung tit 30oC tang ln ddn 32oC. Nhung
trong mQt lbn thl nghiQm khric, ndu dtng tdm chi dd ngan
c6ch thl m4c dir kdt quA vdn ld duong t{nh, nhrrng mrlc d0
phAn tlng trlong ddi nh6 hon. PhAi ch6ng nhttng th{c nghiQm
d4 ncti len rlng "ngogi khi" do cric khi c6ng phdt ra dbu cri
khA n6pg xuy6n thdu nhdt dinh qua cric vft thd kh6c nhau?
G6, nh6m, hay chl, cA ba loqi c6 c6c kdt cdu v$t chdt kh6c
nhau, tia X quang kh6ng thd xuyn qua dtrgc chl, v$y md
ngo4i kh{ cta khl c6ng su l4i cd n6ng lqc xuyn th6u nh[t
dinh, Nhitng hign tugng ndy hign nay v6n chrra giAt thlch
ndi. Xem ra, chn phAi xem xdt kl hon dfc tlnh v{t ll sie
"ngo4i khi" d khl c6ng su thl mdi cd thd ndi l6n dugc dlbu
gl. Trong cA qu6 trlnh thgc nghiQm, theo eg tlnh to6n vb
nhiQt d0 tr6n co thd cta nggdi ph6t cOng, bfc xA hbng qgssi
cci btrdc sdng trrdng duong v6i khoAng g,S micrdmet,
n6ng
luong dd khd lbng xuy6n qua drroc mQt t6nr
96 dAy, hu6ng
hb lA tdm nh6m hay chl. Cho n6n, s{ xudt hiQn cte cdc hiqu
tlng xuyn thdu vAn cbn chn phAi ti6n hAnh nhiEu th{c
nghiQm d6' nghin cdu vd phAn tlch.
315
314
khi (P<0,001).
l. Phuong phdp vh
rgf rtri
c6ng hi6u thrir.r iri r:rja lihi cong tkl thu hft nhiiltt crin b0
khoi hoc tieir hdnh ngiriri ct1u, l;Ang nhiing biQn phrip khdc
nhau vd tir gcic dd khr'r,r: r'tirr:rt. rle l'itn ra co sd khoa hoc cho
c6c ly IuAn r:o l.,dtt r:ri:.r hhi '-oIrF vrl g-irli d6p nhting cAu tlti
bi hidm cria khi cOns-.
ChrirrgtoidanglridncrirrArrhhrrdngctiarrgoaikhid6i
vdi chdc n6ng mi6n dlch cria ,'hudt bach lihi cho chrin6 tidp
nhAn ngoai khi. Khi ti6il hdnlr Lhi rrghiQm khA nAng nu6t di
(di vat) ctra
vQt cria lvf/l vd khA .ang cho'g lai hb'g r:hu gd
khl, chring
cta
ngoiri
tl6trg
huydt bhanh chriOt bach drroi tric
nhrrng
khdng
t6i de chrlng minh duoc ngoar Iihi cria khi cOng
ccj thd ndng cao ti:i,;o dttng huyet t6'rir IihA rrSng nueit d!
vdt ctia M,y' d nhttrrg cotr chrriit lrinh thildng, ntir cbn c'cj thd
phqc hbi chdc nAng mirr ciich urot ctit:h id r6t cho nhfrng
con bi b6nh. I-igoai ra tlti rril,lriQm r:ilit cho thay chric nnng
ni6n dich dttoc cAi tliiQn iir r'Ot hhi lang sd IAn nhAn ngo4i
l.MQ ld m(l( loai te bao rniin rl1ch qua'i trr)ng 'liong khi ttng d:lp nrin dich'
cdn co thti
ngoei khi n5ng nirng ca.r lllritrg ng'r1'crr-tttia cii! td hi() l)htl trQ' Ir'1y'
trng cttong
316
sr1
tlibu ridt crj:r citc r0 trio lrtrirc ii,rg tl6p stJ iic che iuin dich (ND).
v{t
liQu
thi
nghiQm
Chia 72 con chu6t bach m4nh kh6e, cA dgc l6n crii thdnh
c6c nhcim: nhrim ddi chidu, nhcim CYP, nhcfm kh{ cOng I,
nhcirn kh{ c6ng II, nhcim khf cdng III+CYP, nhdm khl c6ng
IV+CYP I
Ti6m 0,2m1 dung dlch hbng cbu gA. 1Vo cho t{t cA cdc con
chudt dd tidn hanh th{ nghiQm khA nAng mi6n dich. Sau
ngiy thrt nhdt vA ngay thf tu, ti6m 0,2m1 CYP 0,G7o cho
c6c con thuOc nhcjrn CYP, kh{ cdng III+CYP, khl c6ng
IV+CYR nhung nhcim cbn lai ti6m mdi con 0,2m1 nudc mudi
sinh ly. NgAl' thrl n6m ti6m vio bgng m6i con cta tdt cA
c6c nhcinr l,5nl. Axit glyc6nlic natri thd sunfua 0,5Vo, sa:u
12 gtd cho nhcim khl cOng I vd nhrjm khl c6ng III+CYP ti6p
nhQn ngoai khi cfia khi cdng 20 phft, sau 24 gid nfia, tril
nhrim ddi chidu vA nhdm CYP, cho tdt cA tidp nh{n 20 ph6t
ngoai khl. Sau dd 12 tidng, tim vAo d bqng m6i con cria tdt
ch cdc nhcim 0,5rnl hbng cdu gi 1Vo. Sau 1 ti6ng rudi ldy
m6u d khoang mit de' x6t nghiOm tri sO dung huydt t6, ldy
MC tit khoang bung chudt ,J'x6t nghi-Qm khA n6ng nudt di
vdt cia MQ. Fldt quA thuc nghiQm-xin xem <1 phu bidu.
2. Kdt luAn
Ngoai kh{ cci tric dung tAng crrbng chrlc ning mi6n dich
m6t cA.ch 16 r6t d nhrtng con chuQt blnh thtrdng. So vdi nhdm
tidp nhqn ngoai khl mOt lbn, chric ning nri6n d!ch, khA n6ng
nudt di vAt ctra c6c MQ d nhcim chuQt tiSp nhAn ngo4i kh{
2 lhn drroc cAi thi6n 16 r6t. So v6i nhcim d6i chi6u, sau khi
tiSp nhdn ngoai kh{ cria kh{ c6ng I lbn, sd phhn tr6m cric
l.
CYP le mQt loai h6a chdt c6 khA nlng lAm giim chfc,ntrng mi6n dich.
vi III chi nhdn ngo4i khi m$r Dn nh6m II vi IV nhNn 2 l)n (ND)
Nh6m I
317
M/ d nhdm khl cdng I tlng l6n 1-3 lhn, d nhcim kh{ c6ng
III 2 lhn nh$n ngoai kh{, tang l6n 1,5-4 lhn. Dibu dci cho
thdy sau khi nhQn ngo4i kh{ cde M,p trong d bung drroc hich
ho4t l6n 16 rQt.
Ngoqi khi cria khl cdng cfing cii t6c dung phuc hbi mQt
c6ch rO rQt chrlc nAng mi6n dich bi CYP ha thdp; so vdi
nh<im d6i chid.u, tri s6 OD cria dung huydb td d rrhdm CYP
bi ha thdp ddn mdy chgc lbn; sau khi nhAn ngoai khi, nrlc
kh6ng thd cria c6c nhcim khl c6ng III+CYP vd nhcjm khi
c6ng IV+CYP teng l6n 2-6 lbn so vdi nhcim CYP" KhA nlttg
nudt di vAt cfia Mgi cring dugc ndng cao mot cAch rci ret, sd
phhn trAm Md de nu6t hbng cbu gd tnng l6n tii 357o ddn
74Vo.lFron ntta khi so s6nh v6i nhrim ddi chidu, chi cbn nh4n
ngoai kh{ 1 lhn, s6 phbn tram Mp nutit hbng chu gd d nircim
kh{ cdng III+CYP di phqc hbi hodn todn ddn utrlc hinh
thtldng, th{m chi cdn t6t hon.
Tdt cA nhung k6t qria trdn chrlng td ring ngo4i khi kh0ng
nhfrng cd tdc dung nAng cao chric ndng rni6rr dich cta nhttng
con chuQt binh thrrdng mQt crich 16 rOt, rni cbn ccj t6c d1tng
ph$c hbi rdt ro chdc nang mi6n dich cia nhtng con d6 dung
thudc CYP dd hA thdp chrlc ndng dci, I(dt quA cbn cho thdy
chdc nAng mi6n dlch 6 nhrrng con 2 ldn nh4n ngo4i khi drrgc
phqc hbi rO rt hon d nhitng con chi nhAn 1 lhn (P<0,001).
Dibu'dd ndi l6n ring, s6 lhn hodc thdi gian tric dQng cria
ngo4i kh{ d6i vdi v{t thd l4 crlng cci Arrh httdng nhdt clinh
ddn chrlc nang mi6n d!ch, tuy vAy dibu ndy cdn phAi chd
dttgc nghin crlu th6ur.
Khl c6ng tr! b6nh chri ydu ld thOng qua luyQn khi dd di'6u
chlnh Am duong trong co th6', dibu hba kh{ huydt, khoi thdng
kinh l4c, nhd dcj mi dat drtgc mgc dich tnng crldng khA nang
mi6n dich, phdng bQnh, tri bQnh, k6o dni tudi thq. Mdn sinh
vAt hgc phAn til hiQn dqi cho rbng, bdt ctl n6t qu6 trlnh
318
s6ng nho cring dbu ld rnQt chlnh thd th6ng nhdt ctla vflt
clriif, nang luong vd c6c t{n hiQu. Sg mdt c6n bbng trong
trlo tl6'i cria co thd vii viQc h4 thdp chrlc n6ng mi6n dich
thudng li nhir:rg nguy6n nhAn chri ydu sinh ra c6c bQnh t$t'
th4m chl cf, cric khdi u. Khi cdc Mp duqc klch hoqt cd thd
tidt r:a nhibu chdt hoat tinh, nhung chdt nAy tric dQng ln
c6c td bio limph6, gAy Anh httdng t6i sg rlng d6p mi6n dich
t:,ia cd thd, nhd dci nrA nAng cao drrqc khe n6ng phdng vA
ch6ng I4i cac ddc t6 gAy bQnh trong co thd' Cdc ho4t chdt
it.l do Add ti6't ra tflc dOng I6n td bio TH sE tang cudng
li,rat tfnh sAn sinh cfc nhAn td sinh tnrdng td bio B (BCGF)
vi c6c nhan t6 tliay thd td bdo T (T!F)' rbi th6ng qua c6c
r:lrirr td niy t.6c ddng vAo cdc td bio B, th0c ddy viQc sAn
sinh cdc lihring thd. Dibu ndy hcin toin phir hqp v6i thtJc
nghidm da chi ra: ngo4i khl cri khA n6ng tang ho?t t{nh cia
r\ll, khien ntlc khdng thd dttgc nlng cao. Tlic dgng dci rdt
r:rj the cirinh li crl sd rui6n dlch hge cria, ngo4i khl trong khl
cdng girip ta tlit bQnh, ki6n thbn, k6o dhi tudi thg vd chila
drroc nhibu i:6nh nan y.
,\nh hrtdng cria "ngoq-i khi" ddi vfii ehilc ndng mi6n
rJicir cfia chuQi; bach
l
-_-_".-"-i-
hrm
iI 9d pnhn trSm Mb
llti chidu
-
ift'cor,g
--_,..t,-..--
Khilr ur.rr
c'1rgg fur
l;l i1 L/
OYP
| . ;1
^{
Khi c6rrg
1,925
7158!2.t25
,1,
^A.re, l
47,98
---l -6q3rtg3iri-
-;;vr,rr-:--."-;-*-rr
DYP
Chf sd nudt
l\/ r. (;YP
27,98 -f 0,43
Tri sd OD cOa
huydt thanh
0,798
0,iJ64
1022:e0,1'118
1164t
0,002
0,34140,01i
0,256
0,004
0.8di 0.062
1036t0014
0,008t0,003
---+------0,,, o:r,rov
37,78-f
4,180 | u,Tr
0,47t0,034
rrr,uu
I
0,028t0,013
0,s08a 0,0'i
0,056:t0,022
48,59
t2.290 I
- P Jqaioi :6il"6inh6m?dichi
CYP).
319
Tl
I
Phu luc 4
PHAN
ricH
^'
_\
*_^1
1945 dugc s\r gtfp d0 ctra nhd kh{ cdng danh tidng cria
Thugng Hei lA 6ng Vuong Thqy DInh, chung tdi d6 quan
s6t vd phAn t{ch khi huy6t, phdn t{ch su thay ddi cria chrlc
neng phdi vd bidu db trir kh6ng cita tim phdl tnr6c vd sau
khi luyQn c0ng phrip rrdy d m$t sd hgc vin kl,l c6ng'
khdng khi trung blnh 560 mm Hg). Tlu6c khi luypn cdng
phrip "NQi klnh nhdt chl thibn", c<i 8 ngrrdi ehrra tilng luyQn
c6ng phrip ndo (nhcim A), dO tudi trung blnh 44,3 (tit 22,fdn
70), c,5 6 ngudi di tirng luyQn uic c6ng phrip khdc 1-3 n6m
(nhcinr B), do tudi trung blnh 51,8 (42 - 60 tudi). Cdc thAnh
vi6n thuQc 2 nhdm lbn ltrgt t1r tidn hAnh d6i chi6u, phAn
t{ch vi thdng kd tr6n co sd c6c tr! sd tr6c nghlQm trddc v{
sau khi luyQn cOng 20 ngdy (m6i ngiy 3 tidng). NgoAi rq
cho nhung ngrrdi dugc thi nghiQm t$p Me bQ tr4m trang 30
phft, sau dci l4i tidn hdnh trSc nghiQm phtn tlch khl huydt
urQt IAn ntta, dbng thdi tidn hAnh phAn t{ch ddi chi6u k6t
quA tr6c nghiQur d tr4ng thrii tinh sau khi luyQn c6ng v6i
tnr6c khi luy6n c6ng.
1. Phdn ilch hh{ huydt
Srt dung n6y phAn tich kh{ huydt AVL940 do ThUy SI
sAn xudt, Idy mriu d ddi tai lFrm ti6u bAn, m6y s cho c6c
tham s6.
2. Bidu db bidu didn tuqng ntd'u qua tim., phdi'
Stl dgng mdy HL3B do Xrrdng khl cq diQn tfi Giang Tby
sAn xudt vd, mriy diQn quang RM-46 crla Nh$t BAn dd ti6n
hirnh phAn tlch bidu db bidu di6n ltru lttgng m6u qua tim,
phdi, dbng thdi ghi diQn tAm db, tAn thanh db. Cdc chl ti6u
tr6c nghiQm gbm nhlp tim (HR), cung lrrgng (SV) lrrqng m6u
d6n cdc ntao mach (CO), bi6n dQ scing l6n nhdt cria bidu db
bidu di6n luong m6u qua phdi (AZ), thdi gian th6ng ln (a),
thdi gian trudc x4 huydt (Q-B), thdi gian xp huydt d tAm th{t
phAi (B-9, trd luc cira mqch md.u phdi (RVR), rnp lltc dQng
m4ch phdi (PAP), v.v.. Phuong ph6p t{nh to6n theo'c6ng thrle
Kubicek, cbn R\{R vd PAP theo cOng thrlc cta Oandison',
921
320
:
t
K6t quA.
khi huydt
a) So sdnh gita tr4ng th6i tnrdc khi luyn v6i trqng th6i
1. Phd.n ttch
ngbi y6n tlnh sau khi luyQn c6ng: PaOr, SaO2, CaO, d cA hai
nhdm dbu g;ta tdng, dac bi6t nhdm B tang tr/dng d6i 16 rQt'
PaCO2, pH, BE, HCO3 kh6ng cci thay ddi gl 16 r6t (BAng 1).
r6t, tr4ng th6i cria nhfrng chl s6 cbn l4i khOng cd thay ddi
ei (Beng 1).
2, Bidu db bidu di6n luqng m.d'u qua tim, phdi.
a) Chdc ndng. tim: so s6nh trang thrii trtt6c luyQn c6ng
v6i tr4ng thrii nghl ngdi yen tinh sau luyQn c6ng: nhcim A
nhip tim giAm til 66,5 xu6ng cbn 62,5 lhn, cung lrrgng tim
lir 74,75 tdng ln 95 ml, lugng mriu ddn c6c mao mqch tit
4,91 tang ln 5,84 L/min; nhcjm B: Nhlp tim til 65,8 giAm
xu6ng 59,5 lhnrcung lugng tim tit 69,33 giAm xudng 54,5ni1,
lugng m6u d6n cric mao m4ch tit 4,72 gS'hm xudng 3,2? L/min.
Nhip tim d cA hai nhdm dEu giAm, d nh<im B rO rQt hon,
cung lrrgng tim vd lugng mriu ddn c6c mao m4ch d hai nhdm
cci hiQn tugng khdc hAn nhau, nhcim A t6ng 16 rQt, nhcim B
PaOz
lsst
0,501
0,11t
197*
3,11
089
022
499
o I
|
M6m
| 1651
a I o,eo'
I
Me b0 I -222+
|
vang
e36
o27! {,5,6t
\ft!
pH
fk)
r*6m
uu*
SaOa
(mnflg)
4,70
0,78'
0,17'
-0,54+
q13t
3,611
0,92
o22
3,12
BE
Hco;'
meqll madll
FIS
D35a
030=
P,m4r
09s
?.03 0,021
0p4i
0,061
-0@+
1m
4or5z'
I
_tps+
3e4
l0,st4+
o03t
080
-uat
loorgt
tr46 | opo
{29t {,t
13s
q8s
"-'
Apcqos
-P.O,0l
323
322
,,jil'
l
Bd.ng
(dtsd)
r;"
(dtsdI
SV
(ml)
Nh6rn A
-2,75+4,89
Nh6m B
-6,00*9,08
0,93+0,70'
r-I
"14st1064
t 1,06 a
(L/nrin)
f il'-i
|
324
PFll'lt
(L)
(L/S)
Nh6m
-6,24_r-103
0,08+136
{,12*0,42.
runom B
0,45t0,62
0,51-F1,,f8
o,fl=023
qua phdi
"145
'P<0,01
"-" bidu thi giAm xudng A<0,05,
Bd.ng 3- BAng
VC
l
tsdl
ThAo lu$n
Sau khi luydn c6ng phrip "NQi klnh nhdt chl thibn", PaO2,
SaO2, CaO, diiu tang, d{c biet d6i vdi nhfrng ngudi dE tttng
luy6n c6c cdng phSp kh6c thl lrrgng ting tudng d6i rO rQt.
Dibu d<i chfng t6 luydn kh{ c6ng cd thd cAi thiQn trgng thdi
thidu 6x;r, hon nira n$rdi cri cdng lltc cdng thAm hAu thl
hiQu rlng dri cArrg rd r6t. Hi6n tugng dri cd tM lA co sd sinh
ly hoc cria viQc dnng khi-cdng ngdn ngila lao suy, git gln
srlc kh6e, k6o dAi tudi tho. Me bo tram trang ld logi trang
thd chrl ydu cira c6ng phrip ndy, qua quan sdt ta thdy nhfrng
ngudi tham gia nghin crlu khi luyQn tr4m trang, PaO2,
CaO, vd P(A-a)DO, dbu ha xu6ng vh tdng l6n rdt 16, song
chinh nhitng ngudi clugc thl nghiQm lai kh6ng hb cd cAm
gi6c khci chiu ho4c thidu drrdng kh{, mA trrii l4i khi dd hq
thd.y todn thAn nhe nh6m, tinh lltc sung mdn, l{c bQc phdt
l6n hon, vring bdn tay cci cAm giric ndng, t6, tfc, nhiQt dQ d
hrryt Lao cung t6ng l6n. Ttt d<i chring t6i cho rlng chting
thidu dxy do tr4m trang gdy n6n mang tlnh chdt tam thdi
vd rdt crj ich ddi vdi cd thd, nci vila ti6u hao 6xy vita dbng
thdi ndng cao khA ndng sft dgng 6xy, nhd dd md tdng cUbng
sU trao ddi chdt cci 6xy vd tlch trt 6xy.
T0n Ki6n Dung vd nhibu ngrrdi cho ring: ti6n hAnh rbn
luyQn thd duc trong tlnh tr4ng thidu dudng khi tilng buitc
theo kidu bAc thang cci thd thfc ddy sg th{ch rlng ctra co
thd d6i v8i viQc thidu dudng khl, tnng crrdng khA ndng nqp
vi srl dgng 6xy. DAy cti ic ta tl do vl sao md cdc nhn khi
cdng tir cd ch{ kim vd cric nhi v6 thu4t dAc biQt coi trgng
viQc hudn luyQn tr4m trang.
K6t quA tr6c nghiQm trOn cho thdy cung lugng tim
vd
luyQn cdng vd
6xy cria m6u trong dOng mqch vdn crl t6ng, dbng thdi hign
tudng dd chfng t6 luyQn khl cOng cd khA n6ng dibu ti6t vl
tu khdng ch6.
'
Tlong tr6c nghiQm, kidm tra lugng m6u di qua phdi sau
luyQn khl c6ng, Hs cria cA hai nhdm dbu t6ng r0 rQt, a rft
ng6n r0 rQt, chrlng t6 c6c dQng mach d ving phdi dEu trin
dby vd tfnh dAn hbi drrsc cii thiQn, tt( dd mA t6ng crrdng
drloc chrlc ning tuhn hoAn d phdi, khA neng cung cdp duOng
khi cria phdi cho cd thd dugc ndng cao. Hogt lugng v| ldu
tdc cria phdi d nhcim ndy, qua thl nghiQm, dbu thdy nAng
cao. Sg cAi thiQn chrlc nang phdi girip cho phdi.hft duQc
nhibu dudng khl hon vd bdi tidt dugc nhibu th6n khl hon,
nhd dci mA ddy nhanh duoc quri trlnh trao ddi chdt vd d6n
luu cdc chdt bAi ti6t d td chfc phdi, nAng cao dugc khA nang
phbirg bnh cria phdi.
327
I
i
- NAng cao ba ning l{c: Nang luc th{ch rlng, ndng lgc
phuc hbi, n6ng lrrc mi6n dich.
Phu luc IV
l.
hQ
hcia.
- Dibu tidt tAm ly, khidn tinh than lu6n lu6n phdn chdn,
dhy srlc sdng.
con ngldi drroc teng l6n nhibu, vAy ta nn srl dung thdi gian
dci nhrr thd nio?
56 ngudi gid teng l6n (Hi6n nay ngudi gre ti, 60 tudi trd
l6n d Tlung Qu6c cci hon 80 triOu ngudi, chi6m gVo tdng s6
nhdn khdu, drr dorin d6n n6m 2000, sd ngUdi giA sC t6ng l6n
ddn hon 100 tri6u, chidm ll%, tdng sd d6n toAn qu6c), IAm
thd nAo dd cho sd ngrrdi grA dy: "GiA. dugc bAo dtrdng, kh6e
m4nh trudng thg", "gii c<i c6i vui cta tudi giA, y6n vui sdng
tron tudi lrdi", "gii cci vi6c dd ldm, v6n phrit huy dugc srlc
tdn cria mlnh", nhfing c6i dd d6 tr6 thdnh mqt v6n db x6
h6i khdng th' b6'qua. Khi cOng cci thd lAm cho cuOc sdng
th6m phong phri, kh6e manh, vdn minh khi6n mgi ngudi sau
nhtng hic lao dOng bQn rQn cd thd nghl ngdi mQt cdch tlch
cuc, thda min cu6c sdng tinh thbn, tu drrdng tlnh cAm ttm
tlnh, thdm tAm d6 chiu, bbi dudng nhirng phdm ch{t cao
thrrong, ldm trong sach tlnh cAm, nhu th6 kh6ng nhirng phgc
hbi duoc nguy6n khl md cbn ld mQt loai hrrdng thu tinh thbn
cao cdp, loai hrrdng thu mir ngudi binhthrdng kh6ng thd cd
dttgc (nhf;p vdo kh{ c6ng thrii). Vui trong niEm vui dd ta d6
th6a min vdi moi ngudi, d6 giao lrru hgp tric x6 hQi v6i bgn
bE. S\l giao luu chan hba tlnh cAm, khi6n con ngudi s6ng
chan hba r6ng md vdi quhn thd, tem trl sring su6t, t6m hbn
kho'dng dat, kh6ng bi rdi lo4n, dring cAm tidn l6n ph{a tru6c
vdi n6t khorii cAm clrc kj'tdt dgp. Tlang thrii t6m ly dy cti
thd sinh ra lbng tU t6n, tu tin, tu hdo, xric lgp chlnh khl,
trir b6 te khl vA cri thd giAi tda dtroc nhfrng cang thlng thhn
kinh, mQt m6i trl cic, r6i loqn thbn kinh do lao dQng c6ng
t6c vA c6c quan hQ xa hQi gAy n6n.
330
Qua sr,t quan s6t, suy x6t trong mdy nam qua, t6i di ldm
mQt so sdnh: Kh6ng cri mQt tAc phdm, mQt ca kh0c, mQt vd
kich ndi tidng niro, c[ng nhtr kh6ng cd mQt lo4i hlnh nghQ
thu$t, mQt hlnh thrlc giAi tr{ nilo ctrng mQt thdi gian mA cd
dugc nhiEu ngudi irng h0 d6n nhu v$y' crl ldy ldp hudn hgp
drrgc ndy ctia chring ta lAm vl dg, do stic manh nlo d6 t$p
trung trdn 200 t{n db kh{ c6ng cria 20 tlnh trong toAn qudc
lqi cirng mQt mdi tnldng, trong dci ngrrdi cao tudi nhdt l!'
?9, ngrtdi It tudi nhdt mdi 13. Ngudi d xa uhdt lA til VAn
Nam, H6b Long Giang, Di6n 8i6n.... Khl cOng de trd thAnh
mQt nggn dudc ldn, gid cao, hiQu tripu mgi ngUdi chi6n ddu
vdi sinh, lao, bQnh, nhttoc'
Mdt v{ dg khric: C:ic t4p chl vb khl cOng phdt henh ddn
dAu Ii moi ngUdi tranh nhau mua h6t ddn dti' Dibu dd ndi
l6n khi cdng ld mdt phrtong thfc s6ng mang phong cdch
ring, cci srlc hdp ddn l6n d6i vdi mgi ngUdi.
brrQc
331
Phu luc VI
(Ldi phdt hidu trorrg l6p hhi cdng "lolgi kinh ntr6t
chi thibn" tohn qudc t4i Lan ChAu thdng 6 rr4m lt B?)
Cric ban thfrn m6n!
Tbi mUdn nh&n rJip md I6p hgc ndy, phrit bidu m6t sd y
kiSn vb vi6c hc,c ktii cdng vA nhitng thd nghi6m sau khi da
lA m6t khl c6ng sd,
Nghy nay dibu ki6n hc.rc t.p tdt hon hin so i'6i t,,,tidr d{iy.
NgAy xua hqc khi cfing'uhl cci 3 con dudng la su truybn (rhhy
1. Phei ccj cdng crJ tiAn (bAn iinh nQi khl r,goai phcing)
vtng
ch6c.
Chl cd uhu vAy thi rn6i crj thd phrit tridn, phrit huy dugc
uu thd chua b6nh ctia kh{ c6ng, c6ng hidn cho s{ nghip bAo
vO srlc kh6e ctia nhAn dAn.
Khi c6ng cluoc ph6t tri6'n tir thtrc ti6n khi cdng lra tfrU"
ti6n ddu tranh v6i b6nh tgt lAm sAng cria dAn t6c T[ung
Hoa. Cdc hoc thuydt y hgc cd dai ctuoc b6t ngubn tir thuc
ti6n hhi cdng vh thrrc ti6n lArn sdng cria ngUdi ddi xtra, trong
cac tl.c phdru cria y hgc cd dai dbu crj trinh bdy rdt nhibu
vb khi c0ng vd bAn thAn ciic y gia nhiEu ddi de lAm phoirg
phti ndi dung cira klii c6ng bing kinh nghiOm thuc ti6n cta
minh. ''lrung y hoc vri khi r:Oirg hoc thdm thdu IAn.nhau, cri
m6i qurrn h cr/c kj' mit thidt. Tbi cho ring lA m6t nhA
Tlung y md kh6ng hidri khi c6ng thl chtra cti thd coi lA m6t
nhi Tlung y gr6i, nguqc lai m6t kh{_c6ng str IAm sdng mA'
kh6ng hidu Trung y crirrg kh6ng th6' drroc coi lA m6t khl
c6ng su dat ti6u chua'n (cirinh t6i cung chl m6i ld m6t khl
c0ng stl nita mua). Tir xtra ddn nay nhibu khl c6ng stt danh
tidng xudt thdn tit Tbung y, vl dg trong lich str cd ghi: Ch6u
Ti'6m Xuy6n thu6c m6n phrii Nga My thap nh! trang, Ly
Thidrr Ba thuOc m6n ph6i Chen khi vQn hinh, Bdnh Hgc
Iilinh thu6c mdn phrii Thhn hinh trang, Me fC Duong thuQc
m6n phrii Luc trr quydt, Hb Di6u Thbn thuQc rnOn phrii DQng
tinh c6ng, Hoa DA, Bidn Thudc, Ly Thdi Tldn v.v.. Ly luAn
khi cOng ld mdt kho briu ldn, do nhibu nguyn nhAn llch sfi
hhd.c nhau, phbn l6n n6i dung cria nci dd drrqc dtta vdo c6c
(,..) PhAm nhung ngUdi tri hqc thAnh thi dbrr ld nhtrng
ngudi thdnh c6ng l6n vdo cu6i ddi, tit xtta ddtt nay crlng nhtr
trong hay ngoAi nudc, mgi danh nhAn dbu ctj tinh thbn libu
thin vd nghi lrrc ki6n crrdng bdt khudt, vd tdt cA nhrrng
ngudi giDrnh dtrgc thdnh trlu trorig su nghiQp dbu dd tirng
phAi c<5 thdi gian trr phdn ddu vd trAi qua hiSt bao gian
trrrAn. Til xrta ciic anh hung trAi qua gian nan khd luy6n,
titng trAi cAnh ngQ "Rbng m6c c4n girra sa mac, hd thdt thdu
gitra binh nguy6n, mOt khi gap ngey'sdm dQng, cOng thdnh
Nhdt chl thibn", n6n str nghiQp truyn v4n dqi, thAn thrii
phong chip crinh balr, t6m linh dttoc khoi th6ng, luyQn gi6i
kh{ c6ng bdo Xu6:r thu, dir kh6ng 6m chi i6n l6u urAy xanh'
Phdt huy Nhdt chl thiEn, kh6ng udng nrQt kidp ngudi' ccj
ngh! I{c hon ngudi thi mdi lirn n6n sg nghiQp hon ngudi"'
nuc
khdc,
phAi cci s1t chudn bi tru6c khi I6n l6p, trdoc kia trong qua
trlnh giAng day t6i rflt chrh y ddn vdn db ndy, nhdt lA khi
so4n bAi, bao giir tOi cung tU d6t cho minh mQt sfj cau hdi'
xAy dgng cho mlnh nr6t thdi quen cta ngudi llnh, kh6ng
d6nh nhitng trAn drlnh mir chua cci sg chudn bi trrr6c'
338
1. DZr xric dinh rO muc dich grAng d4y hay chtta: Hoc sinh
cri I6p sd, trung vir cao cdp, c6 trlnh dQ khdc nhau d nhiEu
tudi tric khdc nhau, nghb nghiQp kh6c nhau, nhu chu kh6c
nhau, vAy phAi cd g6ng hdt srlc dd th6a mdn dttgc cric y6u
chu vE cdc mdt.
3. Kdt cdu bdi BrAng, girio trinh, sAn luyQn da thlch hgp
hay chtta.
4. Lrtong vAn d6ng da thlch hqp hay chua.
8. PhAi xudt phrit tir thgc td cria hgc vi6n, xudt ph6t tit
nhirng tdi liQu thtrc t6, khi giAng phAi ngin gon, sfc t{ch,
chd nhrr crii bao chdn vita ddi vita th6i cria Vuong D4i
Nrrong. Kh0ng drlgc k6o dni budi grAng, n6n nit b6t thl gid
dd ctrng cd bii hgc co cho hgc sinh.
1- Hidu bao nhi6u ndi bdy nhi6u, chd nOn b6c, phAi thrrc
sd chu thi.
ng"trdi.
5- Phei c6 cdt crich kh{ phrich, hoc tdp ba tinh thdn l6n
lh:
cta cp Khuydt
dAn,
tii
8. Ldm rn6t dibu vui cho ngudi khric crlng c<f thd ndi lA
de bi6t phUc vU nhAn dAn nhrr thd nAo.
7. Ditng cci dua nhfrng ll lugn v0 can trong cdc srich khl
cdng vd cric s6ch v6n chrlong cria.ngrrdi khric dd khoe khoang
340
341
trdi. Mni ddn khi crich dAy 20 n6m, thhy cing db dQ crla
minh dx chtra tri thhnh cOng nhibu lhn cho cric bQnh nhAn
m6c b6nh hi'm nghdo thi bAn linh d4c di cria thby m6i dhn
dhn duoc mgi ngubi bidt ddn. Tlong Dai crich mang vdn hda,
mAc dir bf de doa tt t6i, thhy vdn duong dbu v6i mgi de dga,
hdt lbng crlu chita cdc chirng bQnh phric t4p nan y cho d6ng
dAo cric thng idp nhAn dAn, vd d6 thu drroc nhtng thinh cdng
v0 cirng l6n lao, dtltlc moi ngrrdi mQnh danh ld "thhn yn.
Tbi da theo ti6n su tr6n mddi nam, vi hdt srlc cAm phgc
phdm dfc crirr thhy. Thhy cci tAm hbn rdng md nhrrng rdt It
ldi, chdt phrc trung hdu nhrrng dhy nghi lgc, ddi xrl vdi rnoi
ngUdi trung thrrc thing th6n nhtrng lai blnh di d6 ghn, t{nh
tinh cdi m6, cci phdm chdt. cao thuqng, quang minh l6i lpc,
crr6c s6ng giAn di, cci drrc t{nh cao dgp In khdng thinh kidn,
hgp hdi, drtoc mgi ngUdi ktnh trgng vA. quy rndn. Tlong hon
nrla thd kj', thAy Khuyl hdng ngiy luydn cdng tir l6c gf,
gdy, hdt s,Jc kh6c khd. Thby l6y lbng tit bi lnm dhu, ddn ti6p
moi ngrrdi nhi6l tlnh bdt kd thdn so, dia vi cao thdp, kh6ng
bao gid tit ch6i m6t ai, th6a min y6u chu cria tdt cA mgi
ngddi, khOng nhtng bdn tay thhn dieu ctia thby d6 dem
Iai cu6c s6ng cho bao ngrrdi md cbn khOng hb ldy mQt xu
cua bat cf ai.
Sinh thdi, thhy duoc phdi vin c6c nrl6c M!, Italia,
Oxtrdylia, NhAt, v.v.. tdi Thttong HAi mdi d6n nudc ho lim
vi6c vdi thu lao cdc hdu, nhrrng th6y da cudng quydt tit ch6i.
Thhy tirng ncii vdi tdi ring: Thd thi6u t6i t4i Hoa Long (noi
h6a thi6u d Thrrong HAi) chrl' quydt khOng dd nhung mQt
truybn cria cha dng truybn ra nrldc ngoii, thhy de bidu IQ
343
l]i
khl tidt. cao thugng v0 [inh thhn y6u nrl6c cta dAn t6c 'TYung
Hoa. Bic An stl hibn tri6t Khuyt A Thiry ld tdrn grrong, ld
id4o srr cao cb cfia cA cuQc ddi t6i.
Sau HOi ngh! trung rlong lbn thf 3 khcja I 1 cria DAng,
di sAn v6n hcia cria den'tdc m6t lhn nua duoc coi trong, nArn
19?8, vita qua tudi hoa girlp (trlc 60 trdi), thAl' I{h'rydt A
Thiry nhu duoc trd l4i, thdng 6 nam dci thhy dudc t,hbng
nghidn crlu Tlung y thuQc Hoc vi6n Tlung y Thuong l{Ai
ch{nh thrlc mdi ra cQng t6c. Tlong khoAng thdi gian dci thhy
vd con trai minh ld Khuydt XAo Can cirng vdi c6c db d kh6c
de hgp tac v6i cAc nhAn vi6n kf thuAt LAm NhA C5c, TrAn
Hrin Xuong v.v.. thudc c6c don vi nhu Phdng nghiOn c(u
Tbung y ThdQng HAi, Dai hoc Giao th6ng T'hitong IIAi,
nghiOn ct?u thinh cOng vb c6c hiu tlng dAc di khdc hAn vdi
cdc tr4ng thrii sinh ly th0ng thudng do "Noi kinh nhdt chi
thibn" khi cOng sAn sinh trong ccr thd ngrrdi, da phat hiQn
thdy trong quri trinh pirrit c6ng hhOng nhitng c'j khA nang
diEu khidn cric ph6t xA quang trl, md cbn cci thd dibu khidn
drrgc cA cudng dQ bdc x4 hbng ngoqi vd tinh trang phAn b6
d bb m{t co thd cfia bAn thAn minh, di sAu xem xdt vb cd
sd sinh Iy ctia nQi khi ngo4i phcing, da khdn'r phri ra sil lan
truybn qua kh6ng gian cia "ngoai l<hi' vd t{nh chdt crla
"ngoai khi", da d4t nbn mcing vtng chic cho vic nghidn crttt
vb cdc hiQu ring nhin thd, nhd dd de ldt b6 hoan todn chiec
v6 ngodi t6n gi6o, mO tin, phir ph6p phir thriy cria khi cdng
trong mdy nghin ndm, d6 md ra mQt trang sir m6i cho lich
srl nghiOn crlu khoa hgc kh{ cdng.
cung vdi nhilng ngUdi c6ng tric vdi minh, da lbn lugt' duqc
ding trn "Tir nhi6n tap chi", 'I(hl c6ng t4p ch{", "Thn y
du(Jc tap chi", lrong bQ srich "tung Quilc b6ch khoa todn
thrr" cung cci ghi l4i nhfing thAnh quA nghidn cfu dy. Nhtrng
nghicn cfu lrhoa hgc dy d6 chidm duoc sg coi trgng ctra gi6i
khi cOng vi gl6i khca hgc kf thuAt trong vi ngoAi nu6c'
'llh6ng 6 tiam 19E1, theo ldi mdi cfia SAn v$n dQng cOng
nhA,r khu Dttcrng Ph6, thAnh phd Thuqng HAi, thhy Khttydt
A 'l'hriy tr"uy6u <lay c6ng khai "NOi kinh nhdt chl thibn" cho
ir.r: llip irudrr luy6n, clent nhfrng bau vQt bl quydt cOng bd
lh.-r moi ngiiti, mtrc dich ctia thby ln dd ti6n thdnr m6t budc
rrrrt roirg phAt huy v6n quy dy, nhlm dem lqi hqnh phric cho
nliSn dAn ThAng 4 trirn 1982, Uy ban thd thao qudc gia d6
riualr vicled vb rihitng cAnh dac sdc nhdt khi chi dao luyQn
,:ing uria nhA hibn tridt Khuy6t A Thuy vd da chidu phim
vitlt:6 .ltj cirr:r car: dbng chi l6nh dao nhd nudc xem. Chinh
grrra lrrc nha nttde tranh thir cdp t6c dd khai th6c "NQi klnh
r,li,ir t:hi thi'dn" vb nhi hibn tri6r Khtrydt A Thtry dang chudn
h' viet sdch cl6 ghi l4i mQt c6ch dby dt c6ng phu "NQi klnh
',tiir, clu thien", thi 6n sd Khu)rdt A Thr-t3r dQt nhi6n bi ddt
,,irclr iuAu triio va rbi b6 chring ta. An stt ta thd khidn chfng
id rrlnt ili n;,11. n$idi cha hibn, nrQt ngtidi rhhy nghim kh6c
mil 'su5t dci irhong thd nlo qir6n' Song s;,1 phq Khrr3'dt A
'j']rLir' .,d r:6119 phdp "NQi kinh nhat chi thiOn" dc ngrroi dd
lLii cllr r-li ve-\o sr'l siLich. sO cldcJc trhftn r0ug vd deul iai hanh
l,irrir' ,:ltr, rrlrri.r tJiirt.
liruy kinhyu
lr1 1,r;1 triliii,;ir:g hOrn-r'a Ji, thhy Khu',it.,
"r
cirri l,lrirri L,irrh cho l:Itri llgudi, ugudi da ilruc hiQn dring ldi
Nhtrng luAn vdn khoa hoc cria hibn tridt Khuydt A Thtiy
345
344
Mu6'n tu minh
o "Mudn
vi
ul.g
p!;;in tic
Jung'.
cui"
Trrrorrg Quan Phbng viei
lt,
it tlirlttl
i)('ll.1l /.il
.ir',
r'ii,, i,,i.
/,i'tiii rii;,r'r'
'