Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                

Sukhmani Sahib Steek

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 128

guxW qoN v`Krw [ inDwn^zwnw [ ibbykprK dI qwkq [ AprMprpry qoN pry [ hih

BIhux BI mOjUd hYN [ inDwrwinAwsirAW dw [ dwsroin`kw ijhw dws [ inrgunguxhIn [ rwKaurwKauN, mYN r`KWgw [ hIAYihrdy ivc [55[
ArQ:- AphuMc hrI dy h`Q ivc (hukm rUp) klm (PVI hoeI) hY, (sB jIvW dy) m`Qy auqy
(Awpxy hukm rUp klm nwl jIvW dy kIqy krmW Anuswr lyK) ilKI jw irhw hY [ auh sohxy
rUp vwlw pRBU sB jIvW dy nwl (qwxy pyty vWg) imilAw hoieAw hY (ies vwsqy koeI lyK Zlq
nhIN iliKAw jWdw) [ hy nwnk! (AwK) hy pRBU! mYQoN Awpxy mUMh nwl qyrI vifAweI ibAwn
nhIN kIqI jw skdI [ qyrw drsn kr ky myrI ijMd msq ho rhI hY, sdky sdky ho rhI hY
[1[
pauVI:- hy nwnk! (Ardws kr qy AwK) hy kdy n folx vwly prmwqmw! hy nws-rihq
pRBU! hy jIvW dy pwp nws krn vwly! hy swry jIvW ivc ivAwpk pUrn pRBU! hy jIvW dy du`K
dUr krn vwly! hy guxW dy ^zwny! hy sB dy swQI! (qy iPr BI) Awkwr-rihq pRBU! hy mwieAw
dy pRBwv qoN v`Kry rihx vwly! hy sB jIvW dy Awsry! hy isRStI dI swr lYx vwly! hy guxW dy
^zwny! ijs dy AMdr prK krn dI qwkq sdw kwiem hY! hy pry qoN pry pRBU! qUM hux BI mOjUd
hYN, qUM sdw leI kwiem rihx vwlw hYN [ hy sMqW dy sdw shweI! hy inAwsirAW dy Awsry! hy
isRStI dy pwlk! mYN qyrw in`kw ijhw dws hW, mYN gux-hIn hW, myry ivc koeI gux nhIN hY [
mY Awpxy nwm dw dwn b^S, (ieh dwn) mYN Awpxy ihrdy ivc pRo ky r`KW [55[



"

"
"
{ 262}
ieh slok ies bwvn AKrI dy SurU ivc BI pVHnw hY, qy A^Ir ivc BI pVHnw hY [
not:- ies slok dw ArQ SurU ivc id`qw igAw hY [

suKmnI dw kyNdrI Bwv


gurU gRMQ swihb dI bwxI ivc dy Sbd AstpdIAW Awidk dI bxqr rqw ghu nwl q`ikAW

ieh vyKx ivc AwauNdw hY ik hryk Sbd ivc iek jW do qukW AYsIAW huMdIAW hn, ijnHW dy
A^Ir ivc l&z rhwau iliKAw hoieAw huMdw hY [ rhwau dw ArQ hY Tihr jwE, Bwv
ik jy ies swry Sbd dw kyNdrI Bwv smJxw hY qW rhwau dIAW qukW qy Atk jwE,
iehnW ivc hI swry Sbd dw swr hY [
Sbd AstpdIAW qoN Cut keI hor lmIAW bwxIAW BI hn, ijnHW dy SurU ivc rhwau
dIAW qukW imldIAW hn [ iehnW bwxIAW ivc BI rhwau ilKx dw Bwv iehI hY ik ies
swrI bwxI dw muK Bwv rhwau dIAW qukW ivc hY [ nmUny dy qOr qy lvo isD gosit
ies bwxI dIAW 73 pauVIAW hn, pr ies dI pihlI pauVI qoN ipCoN hyT-ilKIAW do qukW
rhwau dIAW hn;
ikAw BvIAY sic sUcw hoie ] swc sbd ibnu mukiq n koie ]1]rhwau]
swrI isD gosit dw kyNdrI-Bwv ieh do qukW d`s rhIAW hn [ jogI lok dys-rtn
mukqI qy pivqRqw dw swDn smJdy hn, ies swrI bwxI ivc jogIAW nwl crcw hY qy iehnW
do qukW ivc do-hr&I g`l ieh d`sI hY ik dys-rtn jW qIrQ-Xwqrw suc qy mukqI dw
swDn nhIN hY, gur-Sbd hI mnu`K dy mn su`cw kr skdw hY [ swrI bwxI iesy i^Awl dI
ivAwiKAw hY [
hux lvo EAMkwr jo rwg rwmklI dKxI ivc hY [ ies dIAW swrIAW 54 pauVIAW hn,
pr ies dI BI pihlI pauVI qoN ipCoN ieauN iliKAw hY:
suix pwfy ikAw ilKhu jMjwlw ] ilKu rwm nwm gurmuiK gopwlw ]1]rhwau]
ieQy BI sw& prgt hY ik ieh swrI bwxI iksy pMifq dy prQwie hY jo iv`idAw auqy bhuqI
tyk r`Kdw hY [ siqgurU jI ny ies swrI bwxI dw swr-AMS ieh d`isAw hY ik Akwl purK dI
is&iq-swlwh sB qoN au~qm iv`idAw hY [
ies qrHW dIAW hor BI keI bwxIAW hn, ijnHW ivcoN iek suKmnI BI hY [ ies dIAW 24
AstpdIAW hn, pr pihlI AstpdI dI pihlI pauVI qoN ipCoN AweI rhwau dI quk d`sdI
hY ik ies swrI bwxI dw do-hr&w muK Bwv rhwau ivc hY Aqy swrIAW 24 AstpdIAW
ies muK Bwv dI ivAwiKAw hn [ so suKmnI dw muK Bwv hyT-ilKIAW qukW hn:
suKmnI suK AMimRq pRB nwmu ] Bgq jnw kY min ibsRwm ]rhwau]
pRBU dw nwm sB suKW dw mUl hY qy ieh imldw hY gurmuKW qoN, ikauNik ieh v`sdw hI auhnW dy
ihrdy ivc hY [
swrI suKmnI iesy i^Awl dI ivAwiKAw hY [

suKmnI dI Bwv-lVI
(1) Akwl-purK dy nwm dw ismrn hor swry Dwrimk kMmW nwloN sRySt hY [ (AstpdIAW n:

1, 2, 3) [
(2) mwieAw ivc Psy jIv auqy r`b vloN hI myhr hovy qW hI ies nwm dI dwiq imldI hY;
ikauNik mwieAw dy keI kOqk ies moNhdy rihMdy hn [ (A: 4, 5, 6) [
(3) jdoN pRBU dI myhr huMdI hY qW mnu`K gurmuKW dI sMgiq ivc rih ky nwm dI brkiq
hwsl krdw hY [ auh gurmuK au~cI krxI vwly huMdy hn, auhnW swDU kho, cwhy bRhm
igAwnI, cwhy koeI hor nwm r`K lvo, pr auhnW dI Awqmw sdw prmwqmw dy nwl iek-rUp hY
[ (A: 7, 8, 9) [
(4) aus Akwl purK dI ausqiq jgq dy swry hI jIv kr rhy hn, auh hr QW ivAwpk hY,
hryk jIv aus pwsoN s`iqAw imldI hY [ (A: 10, 11) [
(5) pRBU dI is&iq-swlwh krn vwly vfBwgI ny Awpxy jIvn ivc hor BI i^Awl r`Kxw hY
ik (a) suBwau grIbI vwlw rhy, (A: 12); (A) inMidAw krn qoN bicAw rhy, (A: 13);
(e) iek Akwl-purK qy tyk r`Ky, hryk jIv dIAW loVW jwxn qy pUrn krn vwlw iek pRBU
hI hY [ (A: 14, 15) [
(6) auh Akwl purK kYsw hY? sB ivc v`sdw hoieAw BI mwieAw qoN inrlyp hY (A: 16) [
sdw kwiem rihx vwlw hY (A: 17) [ siqgurU dI srx ipAW aus pRBU dw prkwS ihrdy ivc
huMdw hY (A: 18) [
(7) pRBU dw nwm hI iek AYsw Dn hY jo sdw mnu`K dy nwl inBdw hY (A: 19); pRBU dy dr
auqy ArjoeI kIiqAW ies Dn dI pRwpqI huMdI hY (A: 20) [
(8) inrgux-rUp pRBU ny Awp hI jgq-rUp Awpxw srgux srUp bxwieAw hY qy hr QW auh
Awp hI ivAwpk hY, koeI hor nhIN (A: 21, 22) [ jdoN mnu`K siqgurU dw igAwn-rUp
surmw imldw hY, qdoN hI ies dy mn ivc ieh cwnx huMdw hY ik pRBU hr QW hY (A: 23) [
(9) pRBU swry guxW dw ^zwnw hY, aus dw nwm ismirAW byAMq gux hwsl ho jWdy hn, ies
vwsqy nwm suKW dI mxI (suKmnI) hY [

ies bwxI dw nwm hY suKmnI Aqy ieh gauVI rwg ivc drj hY [ ies dy aucwrn vwly gurU
Arjnu swihb jI hn [
"
"
pdArQ:- nmhnmskwr [ gurey(sB qoN) v`fy [ Awid(sB dw) mu`F [ jugwid
(jo) ju`gW dy mu`F qoN hY [ siqgureysiqgurU [ sRI gurdyveysRI gurU jI [1[

not:- l&z nmh sMpRdwn kwrk nwl vriqAw jWdw hY; gurey sMpRdwn kwrk ivc hY,
sMsikq l&z guru qoN sMpRdwn kwrk gurvy hY jo ieQy gurey hY [ (hor ivsQwr pUrvk
ivcwr gurbwxI ivAwkrx ivc drj kIqI geI hY) [
ArQ:- (myrI) aus sB qoN v`fy (Akwl purK) nmskwr hY jo (sB dw) mu`F hY, Aqy jo jugW
dy mu`F qoN hY [ siqgurU (myrI) nmskwr hY sRI gurdyv jI (myrI) nmskwr hY [1[

"
/ /

{ 262}
pdArQ:- AstpdI(A`T pdW vwlI, A`T bMdW vwlI) [ ismraumYN ismrW [ ismir
ismr ky [ kilJgVy [ mwihivc [ imtwvauimtw lvW [ jwsuijs [ ibsMBr
(ivvz-Br) {ibsMjgq [ Brpwlk} jgq pwlk [ jwsunwmuijs iek jgq-pwlk
(hrI) dw nwm [ iek AwKr(Skt.Ekwr) Akwl purK [ suDwKrsu`D A`Kr, pivqR l&z
[ ijsu jIAijs dy jI ivc [ mihmwvifAweI [ kWKIcwhvwn [ nwnk moihmY
nwnk [ aun sMigauhnW dI sMgiq ivc (r`K ky) [ auDwrobcw lvo [1[
ArQ:- mYN (Akwl purK dw nwm) ismrW qy ismr ismr ky suK hwsl krW; (ies qrHW) srIr
ivc (jo) du`K ibKWD (hn auhnW ) imtw lvW [
ijs iek jgq pwlk (hrI) dw nwm AnykW qy Axigxq (jIv) jpdy hn, mYN (BI aus )
ismrW [
vydW purwnW qy isimRqIAW ny iek Akwl purK dy nwm hI sB qoN piv`qR nwm mMinAw hY [
ijs (mnu`K) dy jI ivc (Akwl purK Apnw nwm) QoVw ijhw BI vswauNdw hY, aus dI vifAweI
ibAwn nhIN ho skdI [
(hy Akwl purK!) jo mnu`K qyry dIdwr dy cwhvwn hn, auhnW dI sMgiq ivc (r`K ky) mY
nwnk (sMswr swgr qoN) bcw lvo [1[
" " "
pdArQ:- suKmnIsuKW dI mxI, sB qoN sRySt suK [ pRB nwmupRBU dw nwm [ minmn
ivc [ Bgq jnw kY minBgq jnW dy mn ivc [ ibsRwmitkwxw [rhwau[
ArQ:- pRBU dw Amr krn vwlw qy suKdweI nwm (sB) suKW dI mxI hY, ies dw itkwxw

BgqW dy ihrdy ivc hY [


" " "
" "
" " "
"
{ 262}
pdArQ:- ismrinismrn duAwrw, ismrn krn nwl [ pRB kY ismrinpRBU dw ismrn
krn nwl [ griBgrB ivc, mW dy pyt ivc, jUn ivc, jnm (mrn) ivc [ prhrY
(skt. pirH to avoid, shun) pry ht jWdw hY [ trYtl jWdw hY [ ismrqismridAW,
ismrn kIiqAW [ kCukoeI [ ibGnurukwvt, AOkV [ Anidnuhr roz [ jwgYsucyq
rihMdw hY [ Baufr [ ibAwpYzor pwauNdw hY, Zlbw pwauNdw hY [ sMqwpYqMg krdw hY [
srbswry [ inDwn^zwny [ nwnkhy nwnk! rMigipAwr ivc [
ArQ:- pRBU dw ismrn krn nwl (jIv) jnm ivc nhIN AwauNdw, (jIv dw) duK qy jm (dw
fr) dUr ho jWdw hY [ mOq (dw Bau) pry ht jWdw hY, (ivkwr rUpI) duSmn tl jWdw hY [
pRBU ismirAW (izMdgI dy rwh ivc) koeI rukwvt nhIN pYNdI, (ikauNik) pRBU dw ismrn krn
nwl (mnu`K) hr vyly (ivkwrW vloN) sucyq rihMdw hY [
pRBU dw ismrn krn nwl (koeI) fr (jIv auqy) dbwau nhIN pw skdw qy (koeI) du`K ivAwkul
nhIN kr skdw [
Akwl purK dw ismrn gurmiK dI sMgiq ivc (imldw hY); (Aqy jo mnu`K ismrn krdw hY,
aus ) hy nwnk! Akwl purK dy ipAwr ivc (hI) (dunIAw dy) swry ^zwny (pRqIq huMdy hn)
[2[
" "
" " "
" "
"
{ 262-263}
pdArQ:- iriDmwnisk qwkq [ isiD:
Aixmw liGmw pRiq: pRwkwMh mihmw qQw ]
eLi_vz c vi_vz c qQw kwmwvswiXqw ]

mwnisk qwkqW, jo Awm qOr qy A`T pRis`D hn [ nau iniD:


mhwpc pc _zKo mkrkCpO ]
mukuNdkuNdnIlwc KvLc inDXo nv ]
kubyr dyvqy dy nO ^zwny, Bwv, jgq dw swrw Dn pdwrQ [ qquAslIAq, jgq dw mUl [
buiDAkl, smJ [ ibnsYnws ho jWdw hY [ mwnImwn vwlw, ie`zq vwlw [ Plw
PilAw, Pl vwlw hoieAw [ suPlcMgy Pl vwlw [ suPl Plw(mnu`Kw jnm dw) au~cw
mnorQ iml jWdw hY [ ijnijnHW [ qw kY pweyauhnW dy pYrIN [
ArQ:- pRBU dy ismrn ivc (hI) swrIAW ir`DIAW is`DIAW qy nO ^zwny hn, pRB-ismrn ivc
hI igAwn, suriq dw itkwau qy jgq dy mUl (hrI) dI smJ vwlI bu`DI hY [
pRBU dy ismrn ivc hI (swry) jwp qwp qy (dyv-) pUjw hn, (ikauNik) ismrn krn nwl pRBU
qoN ibnw iksy hor aus vrgI hsqI dI hoNd dw i^Awl hI dUr ho jWdw hY [
ismrn krn vwlw (Awqm-) qIrQ dw ieSnwn krn vwlw ho jweIdw hY, qy, drgwh ivc
ie`zq imldI hY; jgq ivc jo ho irhw hY Blw pRqIq huMdw hY, qy mnu`K-jnm dw au~cw mnorQ
is`D ho jWdw hY [
(nwm) auhI ismrdy hn, ijnHW pRBU Awip pRyrdw hY, (qW qy, AwK) hy nwnk! mYN auhnW
(ismrn krn vwilAW) dI pYrIN l`gW [3[
" " "
" " " "
" " "
"
{ 263}
pdArQ:- auDry(ivkwrW qoN) bc jWdy hn [ mUcwmhwn au~cw, bhuq swry [ iqRsnw
(mwieAw dI) iqRh [ sBu ikCuhryk g`l [ qRwsfr [ jm qRwswjmW dw fr [ ird
mwihihrdy ivc [ smwieitk jWdw hY [ rsnwjIB [ jn kwjnW dw, swDW dw [
swDgurmuK [ dwsin dsnwdwsW dw dws [
ArQ:- pRBU dw ismrn krnw (hor) swry (AwhrW) nwloN cMgw hY; pRBU dw ismrn krn nwl
bhuq swry (jIv) (ivkwrW qoN) bc jWdy hn [
pRBU dw ismrn krn nwl (mwieAw dI) iqRh imt jWdI hY, (ikauNik mwieAw dy) hryk (kyl)
dI smJ pY jWdI hY [
pRBU dw ismrn krn nwl jmW dw fr mu`k jWdw hY, qy, (jIv dI) Aws pUrn ho jWdI hY (Bwv,

AwsW v`loN mn r`j jWdw hY) [


pRBU dw ismrn kIiqAW mn dI (ivkwrW dI) mYl dUr ho jWdI hY, Aqy mnu`K dy ihrdy ivc (pRBU
dw) Amr krn vwlw nwm itk jWdw hY [
pRBU jI gurmuK mnu`KW dI jIB auqy v`sdy hn (Bwv, swD jn sdw pRBU jpdy hn) [ (AwK)
hy nwnk! (mYN) gurmuKW dy syvkW dw syvk (bxW) [4[
" " "
" " "
" " "

{ 263}
pdArQ:- ismrih(jo) ismrdy hn [ syauh mnu`K [ DnvMqyDn vwly, DnwF [
piqvMqyie`zq vwly [ prvwnkbUl, mMny pRmMny [ purKmnu`K [ pRDwnsRySt, cMgy [
issy, auh mnu`K [ bymuhqwjyby-muQwj, by-prvwh [ AibnwsInws-rihq, jnm mrn
qoN rihq [ ismrinismrn ivc [ qyauh mnu`K [ ijnijnHW auqy [ AwippRBU Awp [
jnsyvk [ rvwlwcrnW dI DUV [
ArQ:- jo mnu`K pRBU ismrdy hn, auh DnwF hn, qy, auh ie`zq vwly hn [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn, auh mMny-pRmMny hoey hn, qy auh (sB mnu`KW qoN) cMgy hn [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn auh iksy dy muQwj nhIN hn, auh (qW sgoN) sB dy bwdSwh hn [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn auh suKI v`sdy hn Aqy sdw leI jnm mrn qoN rihq ho jWdy hn
[
(pr) pRB-ismrn ivc auhI mnu`K l`gdy hn ijnHW auqy pRBU Awip myhrbwn (huMdw hY); hy
nwnk! (koeI vf-BwgI) iehnW gurmuKW dI crn-DUV mMgdw hY [5[
" " "
" "
" "
" <
{ 263}
pdArQ:- aupkwrBlweI, nykI [ aupkwrIBlweI krn vwlw [ praupkwrIdUijAW
nwl BlweI krn vwly [ iqnauhnW qoN [ sdsdw [ bilhwrIsdky, kurbwn [

suhwvysohxy [ iqnauhnW dI [ sUiKsuK ivc [ ibhwvYbIqdI hY [ iqnauhnW ny [


AwqmuAwpxy Awp [ iqn rIqwauhnW dI rIq [ rIqizMdgI guzwrn dw qrIkw [
inrmlml-rihq, pivqR [ AndAnd, KuSIAW, suK [ Gnyrybhuq [ bsihv`sdy
hn [ nyrynyVy [ Anidnuhr roz, hr vyly [ jwigjwg skIdw hY [ nwnkhy nwnk!
pUrY BwigpUrI iksmq nwl [
ArQ:- jo mnu`K pRBU ismrdy hn, auh dUijAW nwl BlweI krn vwly bx jWdy hn, auhnW
qoN (mYN) sdw sdky hW [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn auhnW dy mUMh sohxy (l`gdy) hn, auhnW dI (aumr) suK ivc
guzrdI hY [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn, auh Awpxy Awp ij`q lYNdy hn Aqy auhnW dI izMdgI guzwrn
dw qrIkw pivqR ho jWdw hY [
jo mnu`K pRBU ismrdy hn, auhnW ^uSIAW hI ^uSIAW hn, (ikauNik) auh pRBU dI hzUrI ivc
v`sdy hn [
sMqW dI ikpw nwl hI ieh hr vyly (ismrn dI) jwg Aw skdI hY; hy nwnk! ismrn (dI
dwiq) v`fI iksmq nwl (imldI hY) [6[
" " "
" "
" " "
"
{ 263}
pdArQ:- JUryJurdw, icMqw krdw [ hir gun bwnIhrI dy guxW vwlI bwxI [ shij
shj ivc, Afol AvsQw ivc [ smwnIlIn ho jWdw hY [ inhclitkvW, nwh ih`lx
vwlw [ kmlihrdw rUp kaul Pu`l [ ibgwsnuiKVwau [ Anhdiek-rs, lgwqwr [
JunkwrrsIlI im`TI Awvwz [ mieAwmyhr, dieAw [
ArQ:- pRBU dw ismrn krn nwl mnu`K dy (swry) kMm pUry ho jWdy hn (Bwv, auh loVW dy
ADIn nhIN rihMdw) Aqy kdy icMqw dy v`s nhIN huMdw [
pRBU dw ismrn krn nwl, mnu`K Akwl purK dy gux hI aucwrdw hY (Bwv, aus is&iqswlwh dI Awdq pY jWdI hY) Aqy shj AvsQw ivc itikAw rihMdw hY [
pRBU dw ismrn krn nwl mnu`K dw (mn rUpI) Awsn foldw nhIN Aqy aus dy (ihrdy dw)
kaul-Pu`l iKiVAw rihMdw hY [

pRBU dw ismrn krn nwl (mnu`K dy AMdr) iek-rs sMgIq (ijhw) (huMdw rihMdw hY), (Bwv)
pRBU dy ismrn qoN jo suK (aupjdw) hY auh (kdy) mu`kdw nhIN [
auhI mnu`K (pRBU ) ismrdy hn, ijnHW auqy pRBU dI myhr huMdI hY; hy nwnk! (koeI vfBwgI)
auhnW (ismrn krn vwly) jnW dI srxI pYNdw hY [7[
"



{ 263}
pdArQ:- hir ismrnupRBU dw ismrn [ kirkr ky [ pRgtweymShUr hoey [ hir
ismrinpRBU dy ismrn ivc [ ligl`g ky, juV ky [ aupweypYdw kIqy [ Beyho gey [
isDauh purS jo swDnW duAwrw Awqmk AvsQw dI isKr qy phuMc jwey [ jqIAwpxy
srIrk ieMidRAW v`s ivc r`Kx vwlw [ chu kuMtchuM-pwsIN, swry jgq ivc [ jwqy
mShUr [ ismrinismrn ny [ DwrIitkweI [ DrnwDrqI [ kwrn krnjgq dw
kwrn, jgq dw mUl, isRStI dw krqw [ AwkwrwidRStmwn jgq [ mihivc [ ijsu
ijs [ nwnkhy nwnk! iqinaus mnu`K ny [ gurmuiKgurU dI rwhIN [
ArQ:- pRBU dw ismrn kr ky Bgq (jgq ivc) mShUr huMdy hn, ismrn ivc hI juV ky
(irSIAW ny) vyd (Awidk Drm pusqk) rcy [
pRBU dy ismrn duAwrw hI mnu`K is`D bx gey, jqI bx gey, dwqy bx gey; ismrn dI brkiq
nwl nIc mnu`K swry sMswr ivc prgt ho gey [
pRBU dy ismrn ny swrI DrqI Awsrw id`qw hoieAw hY; (qW qy hy BweI!) jgq dy krqw pRBU
sdw ismr [
pRBU ny ismrn vwsqy swrw jgq bxwieAw hY; ijQy ismrn hY EQy inrMkwr Awp v`sdw hY [
myhr kr ky ijs mnu`K (ismrn krn dI) smJ dyNdw hY, hy nwnk! aus mnu`K ny gurU
duAwrw ismrn (dI dwq) pRwpq kr leI hY [8[1[
A
" { 263-264}
pdArQ:- dIngrIb, kMgwl, kmzor [ BMjnwqoVn vwlw, nws krn vwlw [ GitGt
ivc, srIr ivc [ Git Githryk srIr ivc (ivAwpk) [ nwQmwlk, Ksm [ AnwQ
XqIm, inKsmy [ nwQAnwQW dw nwQ [ AwieEAwieAw hW [ pRBhy pRBU! nwnk ky

swQgurU dy nwl, gurU dI crnIN pY ky [


ArQ:- dInW dy drd qy du`K nws krn vwly hy pRBU! hy hryk srIr ivc ivAwpk hrI! hy
AnwQW dy nwQ!
hy pRBU! gurU nwnk dw p`lw PV ky mYN qyrI srx AwieAw hW [2[
not:- l&z qum@wrI dy A`Kr m dy hyT A`Dw h hY [




{ 264}
pdArQ:- jhijQy (Bwv, izMdgI dy ies s&r ivc) [ squpu`qR [ mnhy mn! aUhw
EQy [ mhwv`fw [ BieAwniBAwnk, frwauxw [ dUq jmjmdUq [ dUq jm dlY
jmdUqW dw dl [ qhEQy [ kyvlisr& [ iKn mwihiKn ivc, A`K dy Por ivc [
auDwrIbcwauNdw hY [ AinkAnyk, bhuq [ punh crn {skt. pun: Awcrx [ Awcrn
Dwrimk rsm}muV muV koeI Dwrimk rsmW (krnIAW) [ kokw, dw [ koitkroV [
prhrYdUr kr dyNdw hY [ gurmuiKgurU dy snmuK ho ky [1[
ArQ:- ijQy mW, ipau, pu`qr, im`qR, Brw koeI (swQI) nhIN (bxdw), EQy hy mn! (pRBU) dw
nwm qyry nwl shYqw krn vwlw (hY) [
ijQy v`fy frwauxy jmdUqW dw dl hY, EQy qyry nwl isr& pRBU dw nwm hI jWdw hY [
ijQy bVI BwrI muSkl huMdI hY, (EQy) pRBU dw nwm A`K dy Por ivc bcw lYNdw hY [
AnykW Dwrimk rsmW kr ky BI (mnu`K pwpW qoN) nhIN bcdw, (pr) pRBU dw nwm kroVW pwpW
dw nws kr dyNdw hY [
(qW qy) hy myry mn! gurU dI srx pY ky (pRBU dw) nwm jp; hy nwnk! (nwm dI brkiq nwl)
bVy suK pwvihgw [1[
"



{ 264}

pdArQ:- sglswrI [ isRsitdunIAw [ kodw [ lwK krorIl`KW kroVW (rupieAW)


nwl, l`KW kroVW rupey kmw ky BI [ bMDurok, QMmH [ n prYnhIN pYNdI [ insqrYpwr
lG jWdw hY [ Aink mwieAw rMgmwieAw dy Anyk rMg, mwieAw dIAW AnykW mOjW (huMidAW
BI) [ iqKiqRh, mwieAw dI iqRh [ AwGwvYr`j jWdw hY [ ijh mwrgijnHW rsiqAW qy
[ suhylwsuK dyx vwlw [ mnhy mn! prmau~cw [ giqdrjw [ pweIAYpweIdw hY,
imldw hY [
ArQ:- (mnu`K) swrI dunIAw dw rwjw (ho ky BI) duKI (rihMdw hY) pr pRBU dw nwm jipAW
suKI (ho jWdw hY);
(ikauNik) l`KW kroVW (rupey) kmw ky BI (mwieAw dI iqRh ivc) rok nhIN pYNdI, (eys mwieAwkWg qoN) pRBU dw nwm jp ky mnu`K pwr lG jWdw hY;
mwieAw dIAW by-AMq mOjW huMidAW BI (mwieAw dI) iqRh nhIN bu`JdI, (pr) pRBU dw nwm
jipAW (mnu`K mwieAw vloN) r`j jWdw hY [
ijhnIN rwhIN ieh jIv iek`lw jWdw hY, (Bwv, izMdgI dy ijnHW JMbyilAW ivc ies icMqwqur jIv
dI koeI shYqw nhIN kr skdw) EQy pRBU dw nwm ies dy nwl suK dyx vwlw huMdw hY [
(qW qy) hy mn! Ajyhw (suhylw) nwm sdw ismrIey, hy nwnk! gurU dI rwhIN (nwm jipAW)
au~cw drjw imldw hY [2[


"
{ 264}
pdArQ:- CUtq^lwsI pwauNdw, bc skdw [ bwhIbwhvW nwl, BrwvW dy huMidAW [
prwhIprih, pYNdy hn [ pwir prwhIpwr lMG jWdy hn [ AwieAw ky [ sMGwrY(skt.
szH) nws krdy hn, duKI krdy hn [ qqkwlqurq [ ibsRwmitkwau [ hauApx`q,
vKyvW-pn [ koitkroVW [ mnhy mn! rMigrMg ivc, ipAwr nwl [ nwnkhy nwnk!
ArQ:- l`KW kroVW BrwvW dy huMidAW (mnu`K ijs dIn AvsQw qoN) ^lwsI nhIN pw skdw, EQoN
(pRBU dw) nwm jipAW (jIv) pwr lG jWdy hn [
ijQy AnykW AOkVW Aw dbwauNdIAW hn, (EQy) pRBU dw nwm qurq bcw lYNdw hY [
(jIv) AnykW jUnW ivc jMmdw hY, mrdw hY (iPr) jMmdw hY (eysy qrHW jnm mrn dy gyV ivc
ipAw rihMdw hY), nwm jipAW (pRBU-crnW ivc) itk jWdw hY [
haumY nwl gMdw hoieAw (jIv) kdy ieh mYl DoNdw nhIN, (pr) pRBU dw nwm kroVW pwp nws kr

dyNdw hY [
hy mn! (pRBU dw) Ajyhw nwm ipAwr nwl jp [ hy nwnk! (pRBU dw nwm) gurmuKW dI sMgiq
ivc imldw hY [3[



" "
{ 264}
pdArQ:- ijhijs [ mwrgrwh, pYNfw [ aUhwEQy [ sMig(qyry) nwl [ qosw
^rc, pUMjI [ ijh pYfYijs rwh ivc [ gubwrwhnyrw [ aujIAwrwcwnx [ pMiQrwh
ivc [ BieAwniBAwnk, frwauxw [ qpiqqpS [ GwmgrmI [ CwmCW [ iqRKw
iqRh [ AwkrKYiK`cdI hY, Gbrwht pwauNdI hY [ quJuqY [ brKYvrsdw hY [
ArQ:- ijs (izMdgI rUpI) pYNfy dy koh igxy nhIN jw skdy, auQy (Bwv, aus lmy s&r ivc)
pRBU dw nwm (jIv dy) nwl (rwh dI) rws-pUMjI hY [
ijs (izMdgI rUp) rwh ivc (ivkwrW dw) bVw Gu`p hnyrw hY, (EQy) pRBU dw nwm (jIv dy) nwl
cwnx hY [
ijs rsqy ivc (hy jIv!) qyrw koeI (AslI) mrhm nhIN hY, EQy pRBU dw nwm qyry nwl (s`cw)
swQI hY [
ijQy (izMdgI dy s&r ivc) (ivkwrW dI) bVI iBAwnk qpS qy grmI hY, EQy pRBU dw nwm (hy
jIv!) qyry auqy CW hY [
(hy jIv!) ijQy (mwieAw dI) iqRh qY (sdw) iK`c pwauNdI hY, EQy, hy nwnk! pRBU dy nwm dI
brKw huMdI hY (jo qpS buJw dyNdI hY) [4[
"

"
{ 264}
pdArQ:- brqinvrqoN, auh cIz jo hr vyly loVINdI hY, h`Q-Tokw [ minmn ivc [
EtAwsrw [ hir kY nwimpRBU dy nwm dI rwhIN [ jnmnu`K [ hir jsuhrI dI is&iq,
pRBU dI vifAweI [ AauKDudvweI, dwrU [ kmwiqkmwauNdy hn, hwsl krdy hn [ hir

jn kYpRBU dy syvk dy (pws) [ inDwnu^zwnw [ pwrbRhimpwrbRhm ny, pRBU ny [ kIno


kIqw hY [ jnjnW , Awpxy syvkW [ rMgipAwr [ ibriqsuBwau, rucI [ ibbykY
prK, ivcwr [ ibriq ibbykYcMgy mMdy dI prK krn dw suBwau [
ArQ:- pRBU-nwm BgqW dw h`Q-Tokw hY, BgqW dy hI mn ivc ieh itikAw rihMdw hY [
pRBU dw nwm BgqW dw Awsrw hY, pRBU-nwm dI rwhIN kroVW bMdy (ivkwrW qoN) bc jWdy hn [
Bgq jn idn rwq pRBU dI vifAweI krdy hn, qy, pRBU-nwm rUpI dvweI iek`TI krdy hn
(ijs nwl haumY rog dUr huMdw hY) [
BgqW dy pws pRBU dw nwm hI ^zwnw hY, pRBU ny nwm dI b^SS Awpxy syvkW qy Awp kIqI hY
[
Bgq jn mnoN qnoN iek pRBU dy ipAwr ivc rMgy rihMdy hn; hy nwnk! BgqW dy AMdr cMgy mMdy
dI prK krn vwlw suBwau bx jWdw hY [5[
"



{ 264-265}
pdArQ:- jn kauBgq jnW vwsqy [ mukiq(mwieAw dy bMDnW qoN) Cutkwrw [ jugiq
qrIkw, vsIlw [ iqRpiqrjyvW, qs`lI [ Bugiq(mwiek) Bog [ rUp rMgusuhx`p [
BMguivGn [ vifAweIie`zq [ jn(Bgq) jnW ny [ ibEguivCoVw, klyS, du`K [
rwqwr`qw hoieAw, iB`ijAw hoieAw, msq [ dyvwdyv, cwnx-rUp pRBU [
ArQ:- Bgq vwsqy pRBU dw nwm (hI) (mwieAw dy bMDnW qoN) Cutkwry dw vsIlw hY, (ikauNik)
pRBU dy nwm dI rwhIN Bgq (mwieAw dy) BogW vloN r`j jWdw hY [
pRBU dw nwm Bgq dw sohj suhx`p hY, pRBU dw nwm jpidAW (Bgq dy rwh ivc) kdy (koeI)
Atkwau nhIN pYNdw [
pRBU dw nwm (hI) Bgq dI pq-ie`zq hY, (ikauNik) pRBU dy nwm dI rwhIN (hI) BgqW ny (jgq
ivc) nwmxw pwieAw hY [
(iqAwgI dw) jog (-swDn) qy igRhsqI dw mwieAw dw Bog Bgq jn vwsqy pRBU dw nwm (hI)
hY, pRBU dw nwm jpidAW (aus ) koeI du`K klyS nhIN huMdw [
(pRBU dw) Bgq (sdw) pRBU dy nwm dI syvw (ismrn) ivc msq rihMdw hY; hy nwnk! (Bgq
sdw) pRBU-dyv pUjdw hY [6[

"
"
"
{
265}
pdArQ:- jn kYBgq dy (ihrdy ivc), Bgq vwsqy [ KjInw^zwnw, Dn [ Awp pRiB
pRBU ny Awp [ sqwxIqwx vwlI, blvwn, qkVI [ hir pRqwippRBU dy pRqwp nwl [
Avr(koeI) hor (Et) [ Eiq poiq{Skt. Aoq pRoqSewn crosswise and
lengthwise, extending in all directions} qwxy pyty vWg, Bwv, pUry qOr qy hr pwisEN [
risrs ivc [ rwqyrMgy hoey, iB`jy hoey [ suMnsuM\, ij`Qy kuJ BI nw hovy [ suMn smwiD
(mn dw auh) itkwau ijs ivc koeI BI Purnw nwh hovy [ mwqym`qy hoey [ bhubhuiqAW
[ kyqykeI jIv [
ArQ:- pRBU dw nwm Bgq dy vwsqy mwl Dn hY, ieh nwm-rUpI Dn pRBU ny Awp Awpxy Bgq
id`qw hY [
Bgq vwsqy pRBU dw nwm (hI) qkVw Awsrw hY, BgqW ny pRBU dy pRqwp nwl iksy hor Awsry
nhIN q`ikAw [
Bgq jn pRBU-nwm-rs ivc pUry qOr qy iB`jy rihMdy hn, (Aqy) nwm-rs dy m`qy hoey (mn dw
auh) itkwau (mwxdy hn) ijQy koeI Purnw nhIN huMdw [
(pRBU dw) Bgq A`Ty phr pRBU jpdw hY, (jgq ivc) Bgq au~Gw (ho jWdw hY) luikAw nhIN
rihMdw [
pRBU dI BgqI byAMq jIvW (ivkwrW qoN) ^lwsI idvwauNdI hY; hy nwnk! Bgq dI sMgiq ivc
keI hor (BI) qr jWdy hn [7[

"

{
265}
pdArQ:- pwrjwqusurg dy pMj ru`K
pcYqy dyvqrvo mzdwr: pwirjwiqk: ]
szqwn: kpvc puzis vw hircNdnm` ]

surg dy pMj ru`KW ivcoN iek dw nwm pwrjwq hY, ies dI bwbq ieh i^Awl bixAw hoieAw
hY ik ieh hryk mno-kwmnw pUrI krdw hY [ kwmDynsurg dI gW jo hryk mno-kwmnw pUrI
krdI hY [ gwmgwauxy [ durqupwp [ nwm quilnwm dy brwbr [ gurmuiKgurU dI
rwhIN [ jnu koiekoeI ivrlw mnu`K [
ArQ:- pRBU dw ieh nwm (hI) pwrjwq ru`K hY, pRBU dy gux gwauxy (hI ie`Cw-pUrk)
kwmDyn hY [
pRBU dIAW (is&iq-swlwh dIAW) g`lW (hor) sB (g`lW) qoN cMgIAW hn (ikauNik pRBU dw) nwm
suixAW swry duK drd lih jWdy hn [
(pRBU dy) nwm dI vifAweI sMqW dy ihrdy ivc v`sdI hY (Aqy) sMqW dy pRqwp nwl swrw pwp
dUr ho jWdw hY [
v`fy BwgW nwl sMqW dI sMgiq imldI hY (Aqy) sMqW dI syvw (kIiqAW) (pRBU dw) nwm ismrIdw
hY [
pRBU-nwm dy brwbr hor koeI (pdwrQ) nhIN, hy nwnk! gurU dy snmuK ho ky koeI ivrlw mnu`K
nwm (dI dwiq) l`Bdw hY [8[2[
" "

pdArQ:- pyKyvyKy hn [ srbswry [ FFoilFUMf ky, Koj ky [ pUjis nwhInhIN
A`pVdy, brwbrI nhIN krdy [ Amolijs dw mu`l nhIN pwieAw jw skdw [ swsqR{Skt.
_w>} 1. Dwrimk pusqk [ 2. pdwrQ iv`idAw dy pusqk [ isimRiqihMdU kOm vwsqy
Dwrimk qy BweIcwrk kwnUn dIAW pusqkW jo mnU Awidk AwgUAW ny ilKIAW [
ArQ:- bhuq SwsqR qy bhu isMimRqIAW, swry (AsW) Koj ky vyKy hn; (ieh pusqk keI qrHW dI
igAwn-crcw qy keI Dwrimk qy BweIcwrk rsmW isKwauNdy hn) (pr ieh) Akwl purK dy
nwm dI brwbrI nhIN kr skdy [ hy nwnk! (pRBU dy) nwm dw mu`l nhIN pwieAw jw skdw
[1[
" "
" "


{ 265}
pdArQ:- jwpvyd AwidkW dy mMqRW (jW dyviqAW dy nwm) shjy shjy aucwrny [ qwp

srIr DUxIAW Awidk nwl kSt dyxy qwik srIrk ieMdRy mn Aqy Awqmw auqy zor nwh pw
skx [ iDAwniksy dyvqw Awidk dy guxW mn dy swhmxy r`Kxw [ Kt swsqRCy SwsqR,
Cy drSn (sWK, Xog, inAwie, vYSyiSk, mImWsw, vydWq) [ viKAwnaupdyS [ krm DRm
ikirAwkrm-kWf dy Drm dy kMm [ iqAwigC`f ky [ mDyivc [ homYhvn kry, A`g
ivc pwvy [ rqnwiGau [ kir rwqIrqI rqI kr ky [ nymbMDyj [ iek bwriek
vwrI [
ArQ:- (jy koeI) (vyd-mMqRW dy) jwp kry, (srIr DUxIAW nwl) qpwey, (hor) keI igAwn
(dIAW g`lW kry) qy (dyviqAW dy) iDAwn Dry, Cy SwsqRW qy isimRqIAW dw aupdyS kry;
jog dy swDn kry, krm kWfI Drm dI ikAw kry, (jW) swry (kMm) C`f ky jMglW ivc BauNdw
iPry;
AnykW iksmW dy bVy jqn kry, puMndwn kry qy bhuq swrw iGau hvn kry, Awpxy srIr
rqI rqI kr ky ktwvy qy A`g ivc swV dyvy, keI iksmW dy vrqW dy bMDyj kry;
(pr ieh swry hI) pRBU dy nwm dI ivcwr dy brwbr nhIN hn, (BwvyN) hy nwnk! ieh nwm iek
vwrI (BI) gurU dy snmuK ho ky jipAw jwey [1[
"
J

{
265}
pdArQ:- nau KMfnauN ih`sy [ ipRQmIDrqI [ nau KMf ipRQmIDrqI dy nauN hI ih`sy,
Bwv, swrI DrqI [ icrubhuq lmI aumr [ qpIsruv`fw qpI [ QIvYho jwey [ inaulI
krmXog dw iek swDn hY ijs nwl AWdrW sw& krIdIAW hn [ swh bwhr k`F ky pyt
AMdr vl iK`c leIdw hY, Pyr AWdrW iek`TIAW kr ky GumweIdw hY [ ieh swDn svyry
^wlI pyt krIdw hY [ mwrgrsqw [ inmK inmKQoVw QoVw [ smsirbrwbr [
gurmuiKgurU dy snmuK ho ky, auh mnu`K jo gurU dy snmuK hn [ prwnijMd [ kinksonw
(gold) [ AsGoVy [ hYvr{hrwvr} vDIAw GoVy [ BUim dwnzmIn dw dwn [
ArQ:- (jy koeI mnu`K) swrI DrqI qy iPry, lmI aumr qk jIaUNdw rhy, (jgq vloN) bhuq
auprwm ho ky v`fw qpI bx jwey;
A`g ivc (AwpxI) ijMd hvn kr dyvy; sonw, GoVy, vDIAw GoVy qy izmIN dwn kry;
inaulI krm qy hor bhuq swry (Xog-) Awsn kry, jYnIAW dy rsqy (c`l ky) bVy kiTn swDn
qy sMjm kry;

srIr rqw rqw kr ky ktw dyvy, qW BI (mn dI) haumY dI mYl dUr nhIN huMdI [
(Ajyhw) koeI (au~dm) pRBU dy nwm dy brwbr nhIN hY; hy nwnk! jo mnu`K gurU dy snmuK ho ky
nwm jpdy hn auh au~cI Awqmk AvsQw hwsl krdy hn [2[




pdArQ:- mn kwmnwmn dI kwmnw, mn dI ie`Cw [ qIrQqIrQW auqy [ CutYivCuVy,
(jIvwqmw nwloN) v`K hovy [ grbuAhMkwr [ gumwnuAhMkwr [ hutYGtdw [ socsOc,
ieSnwn [ qn qysrIr qoN, srIr DoiqAW [ n jwiqnhIN jWdI [ dyhI kausrIr dI
^wqr [ swDnwau~dm [ ibiKAwmwieAw [ n trYnhIN tldI, nhIN htdI [ jilpwxI
nwl [ AnIiqnwh in`q rihx vwlI (dyh), nwsvMq [ BIiqkMD [ nwimnwm dI rwhIN [
bhu mUcbhuq, Axigxq (jIv) [ piqqif`gy hoey, mMd-krmI [
ArQ:- (keI pRwxIAW dy) mn dI ie`Cw (huMdI hY ik) qIrQW qy (jw ky) srIrk colw C`ifAw
jwey, (pr ies qrHW BI) haumY AhMkwr mn ivcoN Gtdw nhIN [
(mnu`K) idn qy rwq (Bwv, sdw) (qIrQW qy) ieSnwn kry, (Pyr BI) mn dI mYl srIr DoiqAW
nhIN jWdI [
(jy) ies srIr (swDn dI ^wqr) keI jqn BI kry, (qW BI) kdy mn qoN mwieAw (dw
pRBwv) nhIN tldw [
(jy) ies nwsvMq srIr keI vwr pwxI nwl BI Dovy (qW BI ieh srIr rUpI) k`cI kMD ikQy
pivqR ho skdI hY?
hy mn! pRBU dy nwm dI vifAweI bhuq v`fI hY [ hy nwnk! nwm dI brkiq nwl Axigxq
mMd-krmI jIv (ivkwrW qoN) bc jWdy hn [3[
" "



{ 266}
pdArQ:- isAwxpcqurweI [ Baufr [ ibAwpYibAwpdw hY, zor pw lYNdw hY [ kir

kr ky, kIiqAW [ iqRsniqRh, lwlc [ n DRwpYnhIN r`jdI [ ByKDwrimk puSwk [


AginA`g, lwlc dI A`g [ koitkRoVW [ aupwvqrIky, vsIly [ isJYis`Jdw, kwmXwb
huMdw [ CUtis nwhIbc nhIN skdw [ aUBauqWh, AwkwS ivc [ pieAwilpwqwl ivc [
aUB pieAwilcwhy AkwS qy cVH jwey, cwhy pwqwl ivc luk jwvy [ moihmoh ivc [
ibAwpihPs jWdy hn [ jwiljwl ivc [ fwnYfMndw hY, fMn lwauNdw hY [ iqlurqw
Br BI [ mwnYmMndw [ shijAfol AvsQw ivc [ suBwiepRym nwl [ BwaupRym [
ArQ:- (jIv dI) bhuqI cqurweI (dy kwrx) jmW dw fr (jIv ) Aw dbWdw hY (ikauNik
cqurweI dy) AnykW jqn kIiqAW (mwieAw dI) iqRh nhIN mu`kdI [
AnykW (Dwrimk) ByK kIiqAW (iqRSnw dI) A`g nhIN bu`JdI, (ieho ijhy) kRoVW qrIky (vriqAW
BI pRBU dI) drgwh ivc sur^rU nhIN hoeIdw [
(iehnW jqnW nwl) jIv cwhy AkwS qy cVH jwey, cwhy pqwl ivc luk jwey (mwieAw qoN) bc
nhIN skdw, (sgoN) jIv mwieAw dy jwl ivc qy moh ivc Psdy hn [
(nwm qoN ibnw) hor swrIAW krqUqW jmrwj fMn lWdw hY, pRBU dy Bjn qoN ibnW rqw BI nhIN
pqIjdw [ hy nwnk! (jo mnu`K) Awqmk Afolqw ivc itk ky pRym nwl (hir-nwm) aucwrdw
hY (aus dw du`K pRBU dw nwm jpidAW dUr ho jWdw hY) [4[


"
{ 266}
pdArQ:- cwir pdwrQDrm, ArQ, kwm, moK [ kokoeI mnu`K [ irdYihrdy ivc [
sdsdw [ lorYcwhy [ swD sMigBilAW dI sMgiq ivc (rih ky) [ CorYC`f dyvy [ pRB
drs ipAwswpRBU dy drsn dI cwh [ qw kYaus qoN [ jwswjwvW [ bil jwswsdky
jwvW [
ArQ:- jy koeI mnu`K (Drm, ArQ, kwm, moK) cwr pdwrQW dw loVvMd hovy, (qW aus
cwhIdw hY ik) gurmuKW dI syvw ivc l`gy [
jy koeI mnu`K Awpxw du`K imtwxw cwhy qW pRBU dw nwm sdw ihrdy ivc ismry [
jy koeI mnu`K AwpxI soBw cwhuMdw hovy hY qW sqsMg ivc (rih ky) ies haumY dw iqAwg kry [
jy koeI mnu`K jnm mrn (dy gyV) qoN frdw hovy, qW auh sMqW dI crnIN l`gy [
hy nwnk! (AwK ik) ijs mnu`K pRBU dy dIdwr dI qWG hY, mYN aus qoN sdw sdky jwvW [5[

"

"
" { 266}
pdArQ:- jw kwijs (mnu`K) dw [ sglswry [ purKmnu`K [ Awps kauAwpxy
Awp [ nIcwnIvW, mMdw, mwVw [ soaUausy mnu`K [ gnIAYjwxIey, smJIey [
rInwDUV, crnW dI DUV [ nwmusrb-ivAwpk qwkq [ iqinaus (mnu`K ny) [ Git
Githryk srIr ivc [ cInwpCwx ilAw hY [ burwburweI [ pyKYvyKdw hY [ sm
brwbr, ieko ijhw [ idRstyqwvyKx vwlw [ lypwAsr, pRBwv [ jn(auh) mnu`K [
ArQ:- sq sMg ivc (rih ky) ijs mnu`K dw AhMkwr imt jWdw hY, (auh) mnu`K swry mnu`KW
ivcoN v`fw hY [
jo mnu`K Awpxy Awp (swirAW nwloN) mMd-krmI i^Awl krdw hY, aus swirAW nwloN cMgw
smJxw cwhIdw hY [
ijs mnu`K dw mn sBnW dy crnW dI DUV huMdw hY (Bwv, jo sB nwl grIbI-suBwau vrqdw hY)
aus mnu`K ny hryk srIr ivc pRBU dI s`qw pCwx leI hY [
ijs ny Awpxy mn ivcoN burweI imtw id`qI hY, auh swrI isRStI (dy jIvW Awpxw) imqR vyKdw
hY [
hy nwnk! (ieho ijhy) mnu`K suKW qy duKW ieko ijhw smJdy hn, (qwhIeyN) pwp qy puMn dw
auhnW auqy Asr nhIN huMdw (Bwv, nwh koeI mMdw krm auhnW dy mn Psw skdw hY, qy nwh
hI surg Awidk dw lwlc kr ky jW du`K klyS qoN fr ky auh puMn krm krdy hn, auhnW dw
suBwv hI nykI krnw bx jWdw hY) [6[
"

"
A { 266}
pdArQ:- inrDnDn-hIn, kMgwl [ kau, vwsqy [ inQwvy kauinAwsry [
QwauAwsrw [ inmwnwijs ikqy mwx Awdr nwh imly, dIn [ GtsrIr, pRwxI [
dyvhuqUM dyNdw hYN [ AMqrjwmIAMdr dI jwxn vwlw, idl dI bu`Jx vwlw [ giqhwlq,
AvsQw [ pRBhy pRBU! rwqymgn, msq [ ausqiqsoBw, vifAweI [ qum qyqYQoN [
koiekoeI hor [

ArQ:- (hy pRBU) kMgwl vwsqy qyrw nwm hI Dn hY, inAwsry qyrw Awsrw hY [ inmwxy vwsqy
qyrw (nwm), hy pRBU! Awdr mwx hY, qUM swry jIvW dwqW dyNdw hYN [
hy suAwmI! hy swry pRwxIAW dy idl dI jwxn vwly! qUM Awp hI sB kuJ krdw hYN, qy, Awp hI
krwauNdw hYN [
hy pRBU! qUM AwpxI hwlq qy AwpxI (vifAweI dI) mrXwdw Awp hI jwxdw hYN; qUM Awpxy Awp
ivc Awp hI mgn hYN [
hy nwnk! (AwK, ik, hy pRBU!) qyrI vifAweI qYQoN hI (ibAwn) ho skdI hY, koeI hor qyrI
vifAweI nhIN jwxdw [7[
" <

"

{ 266}
pdArQ:- sRystsB qoN cMgw [ inrmlpivqR, su`D [ krmukMm, Awcrn [ ikAw
Dwrimk rsm [ durmiqBYVI miq [ ihirAwdUr kIqI [ jIAhy jI! hy mn! AMimRq
Amr krn vwlI [ rsnjIB [ bKwnIau~cwr, bol [ ijh Gitijs Gt ivc, ijs
srIr ivc, ijs ihrdy ivc [
ArQ:- (hy mn!) pRBU dw nwm jp (qy) pivqR Awcrx (bxw)ieh Drm swry DrmW nwloN
cMgw hY [
sqsMg ivc (rih ky) BYVI miq (rUp) mYl dUr kIqI jweyieh kMm hor swrIAW Dwrimk
rsmW nwloN au~qm hY [
hy mn! sdw pRBU dw nwm jpieh au~dm (hor) swry au~dmW nwloN Blw hY [ pRBU dw js (kMnW
nwl) sux (qy) jIB nwl bol(pRBU dy js dI ieh) Awqmk jIvn dyx vwlI bwxI hor sB
bwxIAW nwloN suMdr hY [
hy nwnk! ijs ihrdy ivc pRBU dw nwm v`sdw hY, auh (ihrdw-rUp) QW hor swry (qIrQ)
AsQwnW qoN pivqR hY [8[3[
"
{ 266}
pdArQ:- inrgunIAwrhy inrgux jIv! hy gux-hIx jIv! ieAwinAwhy AM\wx!

smwilcyqy r`K, Xwd kr [ ijinijs (pRBU) ny [ kIAwpYdw kIqw [ iqsuaus [


iciqic`q ivc [ inbhIinBdw hY, swQ inbwhuMdw hY [
ArQ:- hy AM\wx! hy gux-hIn (mnu`K)! aus mwlk sdw Xwd kr [ hy nwnk! ijs ny qY
pYdw kIqw hY, aus ic`q ivc (pRo) r`K, auhI (qyry) nwl swQ inbwhygw [1[
"



{ 266-267}
pdArQ:- rmeIAwsohxw rwm [ cyiqcyqy kr, Xwd kr [ prwnIhy jIv! idRstwnI
ivKw id`qw [ ijinijs (pRBU) ny [ qUMqY [ swijpYdw kr ky [ svwirsjw ky [
grB Aginpyt dI A`g [ aubwirAwbcwieAw [ bwrbwlk [ ibvsQwaumr, hwlq [
ipAwrYipAwldw hY [ Bir jobnjuAwnI dy Br ivc, Br-juAwnI ivc [ sUDsUJ [
ibriDbu`Fw [ aupirauqy, syvw krn [ sYns`jx, imqR [ muiKmUMh ivc [
AipAwau{skt. AwX To grow fat. (caus) To make fat or comfortable. AwXwXnz)
cMgy Bojn [ bYT kaubYTy [ dYndyNdy hn [
ArQ:- hy jIv! sohxy rwm dy gux Xwd kr, (vyK) iks mu`F qoN (qY) kyhw (sohxw bxw ky
aus ny) ivKwieAw hY [
ijs pRBU ny qY bxw svwr ky sohxw kIqw hY, ijs ny qY pyt dI A`g ivc (BI) bcwieAw;
jo bwl aumr ivc qY du`D ipAwldw hY, Br-juAwnI ivc Bojn qy suKW dI sUJ (dyNdw hY);
(jdoN qUM) bu`Fw ho jWdw hYN (qW) syvw krn swk-s`jx (iqAwr kr dyNdw hYN) jo bYTy hoey
mUMh ivc cMgy Bojn dyNdy hn, (aus pRBU cyqy kr) [
(pr) hy nwnk! (AwK, hy pRBU!) ieh gux-hIx jIv (qyrw) koeI aupkwr nhIN smJdw, (jy) qUM
Awip myhr kryN, qW (ieh jnm-mnorQ ivc) sPl hovy [1[
" "
" "
" "

" { 267}

pdArQ:- ijh pRswidijs dI ikpw nwl [ DrDrqI [ suiKsuK nwl [ bsihqUM


v`sdw hYN [ suqpu`qR [ BRwqBrw [ binqwiesqRI [ hsihqUM h`sdw hYN [ sIqlTMFw
[ pvnuhvw [ pwvkuA`g [ sglswry [ smgRIpdwrQ [ hsqh`Q [ pwvpYr [
krnkMn [ nyqRA`KW [ rsnwjIB [ iqshuaus (pRBU) [ iqAwigC`f ky, ivswr
ky [ rcnwru`Jw hoieAw hYN, mgn hYN [ doKmMdy krm [ mUVmUrK jIv [ ibAwpyPsy
hoey hn [
ArQ:- (hy jIv!) ijs (pRBU) dI ikpw nwl qUM DrqI auqy suKI v`sdw hYN, puqR Brw imqR
iesqRI nwl h`sdw hYN;
ijs dI myhr nwl qUM TMFw pwxI pINdw hYN, suK dyx vwlI hvw qy Amolk A`g (vrqdw hYN);
ijs dI ikrpw nwl swry rs Bogdw hYN, swry pdwrQW dy nwl qUM rihMdw hYN (Bwv, swry pdwrQ
vrqx leI qY imldy hn);
(ijs ny) qY h`Q pYr kMn A`KW jIB id`qy hn, aus (pRBU) ivswr ky (hy jIv!) qUM hornW
nwl mgn hYN [
(ieh) mUrK AMnHy jIv (BlweI ivswrn vwly) ieho ijhy AOguxW ivc Psy hoey hn [ hy nwnk!
(iehnW jIvW vwsqy Ardws kr, qy AwK)hy pRBU! (iehnW ) Awp (iehnW AOguxW ivcoN)
k`F lY [2[
"


{ 267}
pdArQ:- Awidmu`F qoN (Bwv, jnm smy qoN) [ AMiqA^Ir qk (Bwv, mrn qk) [
gvwrumUrK mnu`K [ jw kIijs (pRBU) dI [ nv iniDnO ^zwny [ qw isauaus nwl [
mUVwmUrK [ hjUryhwzr-nwzr, AMg-sMg [ qw kauaus [ iqsihaus (pRBU) [
mugDumUrK [ iehuieh (jIv) [ ApwrubyAMq [
ArQ:- mUrK mnu`K aus pRBU nwl ipAwr nhIN krdw, jo (ies dy) jnm qoN lY ky mrn smy
qk (ies dI) rwKI krn vwlw hY [
mUrK jIv aus pRBU nwl ic`q nhIN joVdw, ijs dI syvw kIiqAW (ies isRStI dy) nO hI
^zwny iml jWdy hn [
AMnHw mnu`K aus Twkur (ikqy) dUr (bYTw) smJdw hY, jo hr vyly ies dy AMg-sMg hY [
mUrK qy AM\wx jIv aus pRBU ivswr bYTdw hY, ijs dI thl kIiqAW ies (pRBU dI)

drgwh ivc Awdr imldw hY [


(pr kyhVw kyhVw AOgux icqwrIey?) ieh jIv (qW) sdw hI Bu`lW krdw rihMdw hY; hy nwnk!
r`iKAw krn vwlw pRBU byAMq hY (auh ies jIv dy AOguxW vl nhIN q`kdw) [3[

"
"
" { 267}
pdArQ:- rcYru`Jw rihMdw hY, ^uS huMdw hY [ CoifC`f ky [ mcYm`cdw hY, BUhy huMdw hY,
AwkVdw hY [ jojo (Dn pdwrQ) [ suaus [ AsiQrusdw kwiem rihx vwlw [
hovnuhovnhwr, zrUr hoxw hY, (Bwv, mOq) [ prwnYpCwxdw hY, smJdw hY [ iqs kwaus
dw, aus dI ^wqr [ sRmumyhnq, Kycl [ shweIshwieqw krn vwlw [ prhrYC`f dyNdw
hY [ auqwrYlwh dyNdw hY [ grDb pRIiqKoqy dw ipAwr [ BsmsuAwh [ kUpKUh [
piqqif`gw hoieAw [ ibkrwlfrwauxw [ ibkrwl kUp mihiBAwnk KUh ivc [ pRBhy
pRBU!
ArQ:- (mwieAw-DwrI jIv) (nwm-) rqn C`f ky (mwieAw-rUp) kaufI nwl ^uS iPrdw hY [
s`cy (pRBU) C`f ky nwsvMq (pdwrQW) nwl BUhy huMdw hY [
jo (mwieAw) C`f jwxI hY, aus sdw At`l smJdw hY; jo (mOq) zrUr vwprnI hY, aus
(ikqy) dUr (bYTI) i^Awl krdw hY [
aus (Dn pdwrQ) dI ^wqr (in`q) Kycl krdw (iPrdw) hY jo (AMq) C`f jwxI hY; jo (pRBU)
(ies) nwl rwKw hY aus ivswr bYTw hY [
Koqy dw ipAwr (sdw) suAwh nwl (hI) huMdw hY, cMdn dw lyp Do ky lwh dyNdw hY [
(jIv mwieAw dy) hnyry iBAwnk KUh ivc if`gy pey hn; hy nwnk! (Ardws kr qy AwK) hy
idAwl pRBU! (iehnW Awp ies KUh ivcoN) k`F lY [4[



"
{ 267}
pdArQ:- mwnsmnu`K dI [ pcwrw(Skt. @pcwr) ivKwvw [ AMqirmn ivc [ kCu

krY(BwvyN) koeI (jqn) kry [ ibAwpYzor pw irhw hY [ suAwnuku`qw [ Agin(iqRsnw


dI) A`g [ gilgl ivc [ AQwhijs dI fUMGweI dw pqw nw l`g sky [ jw kY AMqir
ijs mnu`K dy ihrdy ivc [ shijshj ivc, aus AvsQw ivc ijQy mn foldw nhIN [
smwiqsmw jWdw hY, itk jWdw hY [
ArQ:- jwiq mnu`K dI hY (Bwv, mnu`K-SRyxI ivcoN jMimAw hY) pr kMm pSUAW vwly hn, (auN\)
idn rwq lokW vwsqy ivKwvw kr irhw hY [
bwhr (srIr auqy) Dwrimk puSwk hY pr mn ivc mwieAw dI mYl hY, (bwhrly ByK nwl)
Cpwaux dw jqn kIiqAW (mn dI mYl) lukdI nhIN [
bwhr (ivKwvy vwsqy) (qIrQ) ieSnwn qy igAwn dIAW g`lW krdw hY, smwDIAW BI lwauNdw
hY, pr mn ivc loB (-rUp) ku`qw zor pw irhw hY [
mn ivc (iqRSnw dI) A`g hY, bwhr srIr suAwh (nwl ilbyiVAw hoieAw hY); (jy) gl ivc
(ivkwrW dy) p`Qr (hox qW) AQwh (sMswr-smuMdr jIv) ikvyN qry?
ijs ijs mnu`K dy ihrdy ivc pRBU Aw v`sdw hY, hy nwnk! auhI Afol AvsQw ivc itky rihMdy
hn [5[




{ 267}
pdArQ:- suinsux ky [ mwrgursqw [ pwvYl`B ley [ kruh`Q [ gih lyhuPV
lvo [ EiVA^Ir qk [ buJwriqsYnq [ forwbolw [ inisrwq [ Borwidn [
BMgtu`tI hoeI [ ipMgullUlHw [ prBvn(Skt. pRBvn) BOxw, iPrnw [ ausaus dI [
gvnphuMc [ kruxwqrs [ kruxw mYqrsvwn, dieAw krn vwlw (NoteSkt. mX
(pMjwbI mY) is an affix used to indicate made of, consisting of. full of) [
dInuinmwxw (jIv) [
ArQ:- AMnHw mnu`K (inrw) sux ky ikvyN rwh l`B ley? (hy pRBU! Awp ies dw) h`Q PV lvo
(qwik ieh) A^Ir qk (pRIq) inbwh sky [
bolw mnu`K (inrI) sYnq kIh smJy? (sYnq nwl jy) AwKIey (ieh) rwq hY qW auh smJ
lYNdw hY (ieh) idn (hY) [
gUMgw ikvyN ibSn-pdy gw sky? (keI) jqn (BI) kry qW BI aus dI sur tu`tI rihMdI hY [
lUlHw ikQy phwVW qy BauN skdw hY? EQy aus dI phuMc nhIN ho skdI [

hy nwnk! (ies hwlq ivc kyvl Ardws kr qy AwK) hy krqwr! hy dieAw dy swgr! (ieh)
inmwxw dws bynqI krdw hY, qyrI myhr nwl (hI) qr skdw hY [6[
" "
" "
< "
{ 267-268}
pdArQ:- cIiqic`q ivc [ bYrweIvYrI [ blUAwryq [ igRhGr [ BIqirivc [
rMigrMg ivc, msqI ivc [ kylcoj-KyfW [ idRVup`kw [ mnihmn ivc [ pRqIiq
XkIn [ mUVy cIiqmUrK dy ic`q ivc [ kwlumOq [ ibroDmu^wl&q [ DRohT`gI, dZw
[ ieAwhU jugiqies qrIky nwl [ ibhwnyguzr gey hn [ Awpn krmAwpxI myhr [
ArQ:- jo pRBU (ies mUrK dw) sMgI swQI hY, aus (ieh) cyqy nhIN krdw, (pr) jo vYrI hY
aus nwl ipAwr kr irhw hY [
ryq dy Gr ivc v`sdw hY (Bwv ryq dy ikxikAW vWg aumr iCn iCn kr ky ikr rhI hY),
(iPr BI) mwieAw dI msqI ivc Awnd mOjW mwx irhw hY [
(Awpxy Awp ) Amr smJI bYTw hY, mn ivc (iehI) XkIn bixAw hoieAw hY; pr mUrK dy
icq ivc (kdy) mOq (dw i^Awl BI) nhIN AwauNdw [
vYr ivroD, kwm, gu`sw, moh, JUT, mMdy krm, BwrI lwlc qy dZwiesy rwhy pY ky (ies dy)
keI jnm guzwr gey hn [ hy nwnk! (ies ivcwry jIv vwsqy pRBU-dr qy Ardws kr qy
AwK) AwpxI myhr kr ky (ies ) bcw lvo [7[

<
" "
{ 268}
pdArQ:- qum pihqyry pws [ ipMfusrIr [ rwisb^SIS, pUMjI [ Gnyrybhuq [
smgRIpdwrQ [ sUiqRsUqR ivc, mrXwdw ivc, hukm ivc [ DwrIitkI hoeI hY [ qum
qyqYQoN [ hoie(jo kuJ) hsqI ivc AwieAw hY, pYdw hoieAw hY [ AwigAwkwrI(qyry)
hukm mMn irhw hY [ kurbwnIsdky [ imiqmrXwdw, AMdwzw [ giqhwlq [
ArQ:- (hy pRBU!) qUM mwilk hYN (swfI jIvW dI) Arz qyry A`gy hI hY, ieh ijMd qy srIr (jo
qUM sw id`qw hY) sB qyrI hI b^SIS hY [

qUM swfw mW ipau hYN, AsI qyry bwl hW, qyrI myhr (dI nzr) ivc byAMq suK hn [
koeI qyrw AMq nhIN pw skdw, (ikauNik) qUM sB qoN au~cw Bgvwn hYN [
(jgq dy) swry pdwrQ qyry hI hukm ivc itky hoey hn; qyrI rcI hoeI isRStI qyrI hI AwigAw
ivc qur rhI hY [
qUM ikho ijhw hYN qy kyfw v`fw hYNieh qUM Awp hI jwxdw hYN [ hy nwnk! (AwK, hy pRBU!) qyry
syvk (qYQoN) sdw sdky jWdy hn [8[4[
"
{ 268}
pdArQ:- lwgihl`gdy hn [ Awnhor (skt. ANX) [ suAwiesuAwd ivc, suAwrQ
ivc [ khU nkdy nhIN [ sIJeIis`Jdw, kwmXwb huMdw, sPl huMdw [ piqie`zq [
ArQ:- (swrIAW dwqW) dyx vwly pRBU C`f ky (jIv) hor suAwd ivc l`gdy hn; (pr) hy
nwnk! (ieho ijhw) kdy (koeI mnu`K jIvn-XwqRw ivc) kwmXwb nhIN huMdw (ikauNik pRBU dy)
nwm qoN ibnw ie`zq nhIN rihMdI [1[


"

{ 268}
pdArQ:- bsqUcIzW [ lylY ky [ pwCY pwvYsWB lYNdw hY [ ibKoit{Skt. K`roit A
cunning or shrewed woman, iv, without.} Kot-hInqw, Krw-pn, ieqbwr [ ihir
lyieKoh ley [ mUVwmUrK [ khw kryiekIh kr skdw hY? cwrwzor, pyS [ sd
sdw [ srbswry [ qwhU minausy dy mn ivc [ vUTwAw v`sdy hn [ ijsu jnijs
mnu`K [ QokpdwrQ [ iqinaus (mnu`K) ny [
ArQ:- (mnu`K pRBU qoN) ds cIzW lY ky sWB lYNdw hY, (pr) iek cIz dI ^wqr Awpxw
ieqbwr gvw lYNdw hY (ikauNik imlIAW cIzW bdly SukrIAw qW nhIN krdw, jyhVI nhIN imlI
aus dw iglw krdw rihMdw hY) [
(jy pRBU) iek cIz BI nwh dyvy, qy, ds (id`qIAW hoeIAW) BI Koh ley, qW, d`so, ieh mUrK
kIh kr skdw hY?
ijs mwlk dy nwl pyS nhIN jw skdI, aus dy A`gy sdw isr invwauxw hI cwhIdw hY,

(ikauNik)
ijs mnu`K dy mn ivc pRBU ipAwrw l`gdw hY, swry suK ausy dy ihrdy ivc Aw v`sdy hn [
hy nwnk! ijs mnu`K qoN pRBU Awpxw hukm mnwauNdw hY, (dunIAw dy) swry pdwrQ (mwno) aus ny
l`B ley hn [1[


J "
{
268}
pdArQ:- Agnq rwisAxigxq (pdwrQW dI) pUMjI [ dydyNdw hY [ Kwq pIqKWdw
pINdw [ brqYvrqdw hY [ And aulwiscwau ^uSI nwl [ AmwnAmwnq [ bhuirmuV
[ minmn ivc [ rosurosw, gu`sw [ prqIiqieqbwr [ KovYgvw lYNdw hY [ ibswsu
ivswh [ inhwlupRsMn, ^uS [
ArQ:- (pRBU) Swh Axigxq (pdwrQW dI) pUMjI (jIv vxjwry ) dyNdw hY, (jIv) KWdw pINdw
cwau qy ^uSI nwl (iehnW pdwrQW ) vrqdw hY [
(jy) Swh AwpxI koeI Amwnq moV ley, qW (ieh) AigAwnI mn ivc rosw krdw hY;
(ies qrHW) Awpxw ieqbwr Awp hI gvw lYNdw hY, qy muV ies dw ivswh nhIN kIqw jWdw [
(jy) ijs pRBU dI (b^SI hoeI) cIz hY aus dy A`gy (Awp hI ^uSI nwl) r`K dey, qy pRBU dw
hukm (koeI cIz Ku`sx vyly) isr m`Qy qy mMn ley, qW (pRBU aus ) A`gy nwloN cauguxw inhwl
krdw hY [ hy nwnk! mwlk sdw myhr krn vwlw hY [2[



" { 268}
pdArQ:- Bwiqiksm [ hyqipAwr [ srprAMq , zrUr [ jwnusmJ [ Anyq
nwh in`q rihx vwly, nwsvMq [ ibrKru`K [ rMguipAwr [ Ehauh (CwieAw) [ auhu
auh mnu`K (jo CW nwl ipAwr pwauNdw hY) [ minmn ivc [ dIsYid`sdw hY [ cwlnhwru
nwsvMq, qur jwx vwlw [ lpit rihEjuV irhw hY, j`Pw pweI bYTw hY [ qhEQy, aus
nwl (jo c`lxhwr hY) [ AMDAMnHw [ AMD AMDwruAMinHAW dw AMnHw, mhw mUrK [ btwaU

rwhI, muswi&r [ nyhipAwr, muh`biq [ qw kauaus [ hwiQh`Q ivc [ n kyhkuJ


BI nhIN [
ArQ:- mwieAw dy ipAwr AnykW iksmW dy hn (Bwv, mwieAw dy AnykW sohxy srUp mnu`K dy
mn moNhdy hn), (pr ieh swry) AMq nws ho jwx vwly smJo [
(jy koeI mnu`K) ru`K dI CW nwl ipAwr pw bYTy, (is`tw kIh inklygw?) auh CW nws ho jWdI
hY, qy, auh mnu`K mn ivc pCuqWdw hY [
(ieh swrw jgq) jo id`s irhw hY nwsvMq hY, ies (jgq) nwl ieh AMinHAW dw AMnHw (jIv)
j`Pw pweI bYTw hY [
jo (BI) mnu`K (iksy) rwhI nwl ipAwr pw lYNdw hY, (AMq ) aus dy h`Q p`ly kuJ nhIN pYNdw [
hy mn! pRBU dy nwm dw ipAwr (hI) suK dyx vwlw hY; (pr) hy nwnk! (ieh ipAwr aus mnu`K
nsIb huMdw hY, ijs ) pRBU myhr kr ky Awp lwauNdw hY [3[

< J "
"

{ 268}
pdArQ:- imiQAwsdw nwh kwiem rihx vwlw, ijs dw mwx krnw JUTw hovy [ kutMbu
prvwr [ sbwieAwswrw [ mmqwmwlkI dw i^Awl, ieh i^Awl ik ieh cIz myrI hY [
jobnjuAwnI [ ibkrwlfrwauxw [ hsqIhwQI [ AsGoVy [ bsqRwk`pVy [ rMg
sMigipAwr nwl [ pyiKvyK ky [ hsqwh`sdw hY [ DRohdZw [ Awps aUpirAwpxy
auqy [ AsiQrusdw kwiem rihx vwlI [ BgiqbMdgI, Bjn [ jip jipsdw jp ky [
ArQ:- (jd ieh) srIr, Dn qy swrw prvwr nwsvMq hY, (qW) mwieAw dI mwlkI qy haumY
(Bwv, Dn qy prvwr dy kwrx vf`px)iehnW auqy mwx BI JUTw [
rwj juAwnI qy Dn mwl sB nwsvMq hn, (ies vwsqy iehnW dy kwrx) kwm (dI lhr) qy
iBAwnk kRoD ieh BI ivArQ hn [
rQ, hwQI, GoVy qy (suMdr) k`pVy sdw kwiem rihx vwly nhIN hn, (ies swrI) mwieAw
ipAwr nwl vyK ky (jIv) h`sdw hY, (pr ieh hwsw qy mwx BI) ivArQ hY [
dZw, moh qy AhMkwr(ieh swry hI mn dy) ivArQ (qrMg) hn; Awpxy auqy mwx krnw BI
JUTw (nSw) hY [
sdw kwiem rihx vwlI (pRBU dI) BgqI (hI hY jo) gurU dI srx pY ky (kIqI jwey) [ hy

nwnk! pRBU dy crx (hI) sdw jp ky (mnu`K) AslI jIvn jIaUNdw hY [4[
"
" " J


{ 269}
pdArQ:- imiQAwivArQ [ sRvnkMn [ sunihsuxdy hn [ hsqh`Q, {l&z
hsq Aqy hsiq dw joV vKo vKrw hY, qy, ArQ BI vKo vKry [ hsqh`Q [ hsiq
hwQI} [ drbDn [ ihrihcurwauNdy hn [ nyqRA`KW [ iqRAiesqRI dw [ rsnwjIB
[ An swdhor suAwdW ivc [ DwvihdOVdy hn [ ibkwrivgwV, nukswn [ mnhy
mn! pr loBuprwey (Dn Awidk) dw loB [ praupkwrdUijAW dI BlweI [ bwsuvwSnw,
sugMDI [ ibnu bUJy(AwpxI hoNd dw mnorQ) smJx qoN ibnw [ dyhsrIr [
ArQ:- (mnu`K dy) kMn ivArQ hn (jy auh) prweI b^IlI suxdy hn, h`Q ivArQ hn (jy
ieh) prwey Dn curwauNdy hn;
A`KW ivArQ hn (jo ieh) prweI znwnI dw rUp q`kdIAW hn, jIB ivArQ hY (jy ieh) Kwxy
qy hor suAwdW ivc (l`gI hoeI hY);
pYr ivArQ hn (jy ieh) prwey nukswn vwsqy dOV-B`j rhy hn [ hy mn! qUM BI ivArQ hYN
(jy qUM) prwey Dn dw loB kr irhw hYN [
(auh) srIr ivArQ hn jo dUijAW nwl BlweI nhIN krdy, (n`k) ivArQ hY (jo) ivkwrW dI
vwSnw lY irhw hY [
(Awpo AwpxI hoNd dw mnorQ) smJx qoN ibnw (ieh) swry (AMg) ivArQ hn [ hy nwnk! auh
srIr sPl hY jo pRBU dw nwm jpdw hY [5[

"
"

{ 269}
pdArQ:- ibrQIivArQ [ swkq(r`b nwloN) tu`tw hoieAw [ Awrjwaumr [ qnu
AMDAMnHy dw srIr [ muiKmUMh ivcoN [ qw kY muiKaus dy mUMh ivcoN [ durgMDbd-bU [

rYinrwq [ ibhwieguzr jWdI hY [ myGb`dl [ ikrpnkMjUs [ inrwrQivArQ [


dwmpYsy, Dn [ DMinmubwrk [ ijh GitijnHW dy ihrdy ivc [ qw kYauhnW qoN [ bil
bilsdky [
ArQ:- (r`b nwloN) tu`ty hoey mnu`K dI aumr ivArQ jWdI hY, (ikauNik) s`cy pRBU (dy nwm) qoN
ibnw auh ikvyN su`cw ho skdw hY?
nwm qoN ibnw AMnHy (swkq) dw srIr (hI) iksy kMm nhIN, (ikauNik) aus dy mUMh ivcoN (inMdw
Awidk) bd-bU AwauNdI hY [
ijvyN vrKw qoN ibnw pYlI insPl jWdI hY, (iqvyN) ismrn qoN ibnw (swkq dy) idn rwq A`Pl
cly jWdy hn [
pRBU dy Bjn qoN s`Kxw rihx krky (mnu`K dy) swry hI kMm iksy ArQ nhIN, (ikauNik ieh kMm
ies dw Awpxw kuJ nhIN svwrdy) ijvyN kMjUs dw Dn aus dy Awpxy iksy kMm nhIN [
auh mnu`K mubwirk hn, ijnHW dy ihrdy ivc pRBU dw nwm v`sdw hY, hy nwnk! (AwK ik) mYN
auhnW (gurmuKW) qoN sdky jWdw hW [6[
"
"

" { 269}
pdArQ:- rhqDrm dy bwhrly icMnH jo Dwry hoey hn [ Avrhor [ kCu AvrkuJ hor
[ kmwvqkmWdw hY, AmlI izMdgI hY [ minmn ivc [ gMF lwvqgWFy lWdw hY, joVqoV krdw hY [ prbIncqur, isAwxw [ kwhUiksy dy [ BIniB`jdw, pRsMn huMdw [
AvrhornW [ ijs kY AMqirijs mnu`K dy mn ivc [ sIKis`iKAw [ iqs kI sIK
aus dI is`iKAw nwl [ sMswrujgq (Bwv, jgq dw hryk jIv) [ qum BwnyqY BwauNdy
hn, qY cMgy l`gdy hn [ iqnauhnW ny [ aun jn crnauhnW mnu`KW dy pYrW qy [
prwqwpYNdw hY [ muKhumUMhoN, mUMh dIAW g`lW nwl [
ArQ:- Drm dy bwhrly Dwry hoey icMnH hor hn qy AmlI izMdgI kuJ hor hY; mn ivc (qW)
pRBU nwl ipAwr nhIN, mUMh dIAW g`lW nwl Gr pUrw krdw hY [
(pr idl dIAW) jwxn vwlw pRBU isAwxw hY, (auh kdy) iksy dy bwhrly ByK nwl pRsMn nhIN
hoieAw [
(jo mnu`K) hornW m`qW dyNdw hY (pr) Awp nhIN kmwauNdw, auh sdw jnm mrn dy gyV ivc
ipAw rihMdw hY [

ijs mnu`K dy ihrdy ivc inrMkwr v`sdw hY, aus dI is`iKAw nwl jgq (ivkwrW qoN) bcdw hY [
(hy pRBU!) jo (Bgq) qY ipAwry l`gdy hn auhnW ny qY pCwixAw hY [ hy nwnk! (AwK)mYN
auhnW (BgqW) dy crnW qy pYNdw hW [7[
"



{ 269}
pdArQ:- kraumYN krdw hW [ kIAwpYdw kIqw hoieAw (jIv) [ AwpihAwp hI [
mwnYmwx dyNdw hY [ Awpih AwpAwp hI [ inbyrw&Yslw, inKyVw [ nyrwnyVy [ sgl
qy rhqsB qoN pry hY [ aupwvhIly [ rhqrihxI [ Awqm kI rhqAwqmw dI
rihxI, Awqmk izMdgI [ ijs BwvYjo iqsu BwvY, jo aus BwauNdw hY [ iqsuaus [
Qwn Qnqirhr QW [ smwie rihAwmOjUd hY [ inmK inmKA`K dy Prkx dy smy ivc
BI [
ArQ:- (jo jo) bynqI mYN krdw hW, pRBU sB jwxdw hY, Awpxy pYdw kIqy jIv auh Awp hI
mwx b^Sdw hY [
(jIvW dy kIqy krmW Anuswr) pRBU Awp hI inKyVw krdw hY, (Bwv) iksy ieh buiD b^Sdw
hY ik pRBU swfy nyVy hY qy iksy jxwauNdw hY ik pRBU ikqy dUr hY [
sB hIilAW qy cqurweIAW qoN (pRBU) pry hY (Bwv, iksy hIly cqurweI nwl pRsMn nhIN huMdw)
(ikauNik auh jIv dI) Awqmk rihxI dI hryk g`l jwxdw hY [
jo (jIv) aus BwauNdw hY aus Awpxy lV lwauNdw hY, pRBU hr QW mOjUd hY [ auhI mnu`K
(AslI) syvk bxdw hY ijs auqy pRBU myhr krdw hY [ hy nwnk! (AYsy) pRBU dm-b-dm
Xwd kr [8[5[
< "
" { 269}
pdArQ:- ibnis jwienws ho jwey, imt jwey, dUr ho jwey [ AhMmyv{Skt. Ahz Ev [ mYN
hI (hW), ieh i^Awl ik mYN hI (v`fw) hW} AhMkwr [ srxwgqIsrx AwieAw hW [
pRswduikpw, myhr [ gurdyvhy gurdyv!
ArQ:- hy nwnk! (bynqI kr qy AwK)hy gurdyv! hy pRBU! mYN srx AwieAw hW, (myry auqy)
myhr kr, (myrw) kwm, kRoD, loB, moh Aqy AhMkwr dUr ho jwey [1[

not:- l&z pRswdu ikAw (verb) kir dy nwl krm kwrk (Objective Case) hY [
AgWh AstpdI ivc l&z pRswid AwauNdw hY [ ( i ) krx kwrk (Instrumental
case) dw icMnH hY, pRswid dw ArQ hY ikpw nwl, ikpw duAwrw [ iesy qrHW mUl mMqR
ivc gur pRswid dw ArQ hY gurU dI ikpw nwl, Bwv, pihly l&zW ivc d`sIAW is&qW
vwlw Akwl purK gurU dI ikpw nwl (imldw hY) [ (vyKo jpu stIk [)
" "
"
" " "
"
{ 269}
pdArQ:- ijh pRswidijs (pRBU) dI ikpw nwl [ AMimRqsuAwdly Bojn [ KwihqUM KWdw
hYN [ sugMDqsohxI im`TI vwsnw vwlIAW cIzW [ qinsrIr auqy [ prmau~cI [ giq
pdvI, drjw [ mMdirmMdr ivc, Gr ivc [ iqsihaus [ sMig suKsuK nwl, mOj
nwl [ rsnwjIB nwl [
ArQ:- (hy BweI!) ijs (pRBU) dI ikpw nwl qUM keI iksmW dy suAwdly Kwxy KWdw hYN, aus
mn ivc (cyqy) r`K [
ijs dI imhr nwl Awpxy srIr auqy qUM sugMDIAW lwauNdw hYN, aus Xwd kIiqAW qUM au~cw
drjw hwsl kr leyNgw [
ijs dI dieAw nwl qUM suK-mhlW ivc v`sdw hYN, aus sdw mn ivc ismr [
ijs (pRBU) dI ikpw nwl qUM Gr mOjW nwl v`s irhw hYN, aus jIB nwl A`Ty phr Xwd kr [
hy nwnk! ijs (pRBU) dI b^SS krky coj-qmwSy, suAwdly Kwxy qy pdwrQ (nsIb huMdy hn)
aus iDAwaux-jog sdw hI iDAwauxw cwhIdw hY [1[
"
" "
"
" "
{ 269-270}
pdArQ:- ptMbrpt-AMbr, rySm dy k`pVy [ kq Avriksy hor QW? luBwvihqUM loB
kr irhw hYN [ soeIjYsvINdw hY [ gwvIjYgwauxw cwhIdw hY [ sBu koaUhryk jIv [

mwnYAwdr krdw hY, mwx dyNdw hY [ muiKmUMh nwl [ rsnjIB nwl [ bKwnYaucwry,
boly [ kyvlisr& [ piq syqIie`zq nwl [
ArQ:- (hy mn!) ijs (pRBU) dI ikpw nwl qUM rySmI k`pVy hMFwauNdw hYN, aus ivswr ky hor
ik`Qy loB kr irhw hYN?
ijs dI imhr nwl syj au~qy suKI svINdw hY, hy mn! aus pRBU dw js A`Ty phr gwauxw cwhIdw
hY [
ijs dI myhr nwl hryk mnu`K qyrw Awdr krdw hY, aus dI vifAweI (Awpxy) mUMhoN jIB nwl
(sdw) kr [
ijs (pRBU) dI ikpw nwl qyrw Drm (kwiem) rihMdw hY, hy mn! qUM sdw aus prmySr ismr
[
hy nwnk! prmwqmw dw Bjn kIiqAW (aus dI) drgwh ivc mwx pwvihgw, qy, (ieQoN) ie`zq
nwl Awpxy (prlok dy) Gr ivc jwvihgw [2[
" "
" "
" "
" " O
{ 270}
pdArQ:- Awrogrog-rihq, nroAw [ kMcn dyhIsony vrgw srIr [ snyhIipAwr
krn vwlw, snyh krn vwlw [ Elwprdw [ iCdRnuks, AYb [ phUcYA`pVdw, brwbrI
krdw [ swis swisdm-b-dm [ dRlBjo bVI muSkl nwl l`By [ kryhkr [
ArQ:- ijs (pRBU) dI ikpw nwl sony vrgw qyrw nroAw ijsm hY, aus ipAwry rwm nwl ilv
joV [
ijs dI imhr nwl qyrw prdw bixAw rihMdw hY, hy mn!
ijs dI dieAw nwl qyry swry AYb F`ky rihMdy hn, hy mn! aus pRBU Twkur dI srx pau [
ijs dI ikrpw nwl koeI qyrI brwbrI nhIN kr skdw, hy mn! aus aucy pRBU sws sws Xwd
kr [
hy nwnk! ijs dI ikrpw nwl qY ieh mnu`Kw-srIr l`Bw hY jo bVI muSikl nwl imldw hY
aus pRBU dI BgqI kr [3[

" "
J " "
"

{ 270}
pdArQ:- AwBUKnghxy, zyvr [ pihrIjYpihnIdy hn [ AsGoVy [ hsiqhwQI [
imlKzmIn [ ijinijs (pRBU) ny [ bnqbnwvt [ qyrI bnq bnweIqyrI bxOq
bxweI hY, qY swijAw hY [ sdsdw [ AlKjo liKAw nhIN jw skdw, jo ibAwn nhIN
kIqw jw skdw [ eIhwieQy, ies lok ivc [ aUhwEQy, prlok ivc [ rKYqyrI lwj
r`Kdw hY [
ArQ:- ijs (pRBU) dI ikrpw nwl ghxy pihnIdy hn, hy mn! aus ismridAW ikauN Awls
kIqw jwey?
ijs dI myhr nwl GoVy qy hwQIAW dI svwrI krdw hYN, hy mn! aus pRBU kdy nwh ivswrIN [
ijs dI dieAw nwl bwg zmInW qy Dn (qY nsIb hn) aus pRBU Awpxy mn ivc pRo r`K [
hy mn! ijs (pRBU) ny qY swijAw hY, auTdy bYTdy (Bwv, hr vyly) ausy sdw ismr [
hy nwnk! aus pRBU ismr, jo ie`k hY, qy, byAMq hY [ lok qy prlok ivc (auhI) qyrI lwj
r`Kx vwlw hY [4[
"
" " "
" "
" " "
{ 270}
pdArQ:- krihqUM krdw hYN [ Awcwr{Skt. Awcwr} rsm irvwj [ ibauhwrI{Skt.
Xvhwirn`} ivhwr krn vwlw, (rsm irvwj) krn vwlw [ AnUpuAn aUp, aupmw-rihq,
ijs vrgw koeI nhIN [ nIkIcMgI [ piqie`zq [ khYAwKdw hY [
ArQ:- ijs (pRBU) dI ikpw nwl qUM bhuq dwn puMn krdw hYN, hy mn! A`Ty pihr aus dw cyqw
kr [
ijs dI imhr nwl qUM rIqW rsmW krn jogw hoieAw hYN, aus pRBU sws sws Xwd kr [
ijs dI dieAw nwl qyrI sohxI Skl hY, aus sohxy mwlk sdw ismr [

ijs pRBU dI ikrpw nwl qY cMgI (mnu`K) jwqI imlI hY, aus sdw idn rwq Xwd kr [
ijs dI myhr nwl qyrI ie`zq (jgq ivc) bxI hoeI hY (aus dw nwm ismr) [ gurU dI brkiq
lY ky (vfBwgI mnu`K) aus dI is&iq-swlwh krdw hY [5[
" " "
" " "
" " "
" "
{ 270}
pdArQ:- sunihqUM suxdw hYN [ krnkMnW (nwl) [ nwd(rsIlI) Awvwz [ pyKihqUM
vyKdw hYN [ ibsmwdAcrj (nzwry) [ AMimRqim`Ty bol [ rsnwjIB (nwl) [ shjy
suBwvk hI [ hsqh`Q [ krh`Q [ clihc`ldy hn, kMm dyNdy hn [ sMpUrnpUrn qOr
qy, hryk kwr-ivhwr ivc, hr pwsy [ PlihPldw hYN, Pl hwsl krdw hYN, kwmXwb huMdw
hYN [ shijAfol AvsQw ivc, by-i&krI ivc [ smwvihqUM itikAw bYTw hYN [ Avr
kqhor ikQy? minmn ivc [ jwghuhuSIAwr hovo [
ArQ:- ijs dI ikpw nwl qUM (Awpxy) kMnW nwl Awvwz suxdw hYN (Bwv, qY suxn dI qwkq
imlI hY), ijs dI myhr nwl Acrj nzwry vyKdw hYN;
ijs dI brkiq pw ky jIB nwl im`Ty bol boldw hYN, ijs dI ikrpw nwl suBwvk hI suKI v`s
irhw hYN;
ijs dI dieAw nwl qyry h`Q (Awidk swry AMg) kMm dy rhy hn, ijs dI imhr nwl qUM hryk
kwr-ivhwr ivc kwmXwb huMdw hYN;
ijs dI b^SS nwl qY au~cw drjw imldw hY, Aqy qUM suK qy by-i&krI ivc msq hYN;
Ajyhw pRBU ivswr ky qUM hor iks pwsy l`g irhw hYN? hy nwnk! gurU dI brkiq lY ky mn ivc
huSIAwr hohu [6[
" " " "
"
"
" { 270}
pdArQ:- ijs pRswidijs pRswid, ijs dI ikpw nwl [ pRgtupRis`D, mShUr, soBw vwlw
[ sMswirsMswr ivc [ mnhumn qoN [ mUVmUrK [ qw kauaus [ jwpuXwd kr [

kwrjkMm [ pUrymukMml, isry cVHdy hn [ jwnusmJ lY [ hjUryAMg-sMg [ rwcu


rc, ru`J, juiVAw rhu [ soieEhI mnu`K [ sB kIhryk jIv dI [ giq{Skt. giq
access, entrance}phuMc [
ArQ:- ijs pRBU dI ikpw nwl qUM jgq ivc soBw vwlw hYN aus kdy BI mnoN n Bulw [
ijs dI myhr nwl qY vifAweI imlI hoeI hY, hy mUrK mn! qUM aus pRBU jp [
ijs dI ikpw nwl qyry (swry) kMm isry cVHdy hn, hy mn! qUM aus (pRBU) sdw AMg sMg jwx
[
ijs dI brkiq nwl qY s`c prwpq huMdw hY, hy myry mn! qUM aus (pRBU) nwl juiVAw rhu [
ijs (prwmqmw) dI dieAw nwl hryk (jIv) dI (aus qk) phuMc ho jWdI hY, (aus jp) [
hy nwnk! (ijs ieh dwiq imldI hY) auh (hir-) jwp hI jpdw hY [7[
"
" " " " "
"

{ 271}
pdArQ:- gwvweygwvx ivc shwieqw krdw hY, gwvx leI pRyrdw hY [ pRgwsucwnx [
pRBU dieAwpRBU dI dieAw [ kml ibgwsukml dw ibgws, ihrdy rUpI kaul Pu`l dw
iKVwau [ pRsMn^uS [ soieauh (pRBU) [ inDwn^zwny [ mieAw{Skt. mXs` n.
pleasure, delight, satisfaction} ^uSI, pRsMnqw [ AwphuAwpxy Awp qoN, Awpxy au~dm
nwl [ iknhUiksy ny BI [ hir nwQhy hrI! hy nwQ! ien kY hwQiehnW jIvW dy h`QW
ivc, iehnW jIvW dy v`s ivc [
ArQ:- auhI mnu`K pRBU dw nwm jpdw hY ijs pwsoN Awp jpwauNdw hY, auhI mnu`K hrI dy gux
gwauNdw hY ijs gwvx leI pRyrdw hY [
pRBU dI myhr nwl (mn ivc igAwn dw) pRkwS huMdw hY; aus dI dieAw nwl ihrdw-rUp kaul
Pu`l iKVdw hY [
auh pRBU (aus mnu`K dy) mn ivc v`sdw hY ijs auqy auh q`RTdw hY, pRBU dI myhr nwl (mnu`K
dI) m`q cMgI huMdI hY [
hy pRBU! qyrI myhr dI nzr ivc swry ^zwny hn, Awpxy jqn nwl iksy ny BI kuJ nhIN l`Bw
(Bwv, jIv dw au~dm qdoN hI sPl huMdw hY jdoN qUM sv`lI nzr krdw hYN) [
hy hrI! hy nwQ! ijDr qUM lwauNdw hYN auDr ieh jIv l`gdy hn [ hy nwnk! iehnW jIvW dy

v`s kuJ nhIN [8[6[


"
{ 271}
pdArQ:- Agmijs qk phuMc nw ho sky [ AgwiDAQwh [ khYAwKdw hY, slwhuMdw hY
[ mukqw(mwieAw dy bMDnW qoN) Awzwd [ mIqwhy imqR! nwnku{Nominative Case,
Singular Number, Subject to the verb ibnvMqw, krqw-kwrk, puilMg, iek-vcn [}
nwnku ibnvMqwnwnk bynqI krdw hY [ swDauh mnu`K ijs ny Awpxy Awp swiDAw hY,
ijs ny Awpxy mn v`s ivc kIqw hY, gurmuK [ AcrjhYrwn krn vwlI [ kQwizkr,
g`l-bwq [
ArQ:- auh byAMq pRBU (jIv dI) phuMc qoN pry hY qy AQwh hY [
jo jo (mnu`K aus ) ismrdw hY auh (ivkwrW dy jwl qoN) ^lwsI pw lYNdw hY [
hy imqR! sux, nwnk bynqI krdw hY:
(ismrn krn vwly) gurmuKW (dy guxW) dw izkr hYrwn krn vwlw hY (Bwv, ismrn dI
brkiq nwl Bgq jnW ivc ieqny gux pYdw ho jWdy hn ik auhnW guxW dI g`l CyiVAW Acrj
rih jweIdw hY) [1[

" "

" "
{ 271}
pdArQ:- aUjlaujlw, sw& [ muK aUjl hoqmUMh au~jlw huMdw hY, ie`zq bx AwauNdI hY
[ sglIswrI [ Koqnws ho jWdI hY [ su igAwnusRySt igAwn [ nyrwnyVy, AMg-sMg
[ inbyrwinbyVw, &Yslw [ eyk aUpiriek pRBU dy imlx leI [ mihmwvifAweI [
brnYibAwn kry [ pRB mwih smwnIpRBU ivc itkI hoeI hY, pRBU dI soBw dy brwbr hY [
ArQ:- gurmuKW dI sMgiq ivc irhW mUMh aujly huMdy hn (Bwv, ie`zq bx AwauNdI hY)
(ikauNik) swDU jnW dy pws irhW (ivkwrW dI) swrI mYl imt jWdI hY [
swDUAW dI sMgiq ivc AhMkwr dUr huMdw hY, Aqy sRySt igAwn prgt huMdw hY (Bwv, cMgI miq
AwauNdI hY) [
sMqW dI sMgq ivc pRBU AMg-sMg v`sdw jwpdw hY, (ies vwsqy mMdy sMskwrW jW vwsnw dw)

swrw inbyVw ho jWdw hY (Bwv, mMdy pwsy jIv pYNdw nhIN) [


gurmuKW dI sMgiq ivc mnu`K nwm-rUp rqn l`B lYNdw hY, qy, ie`k pRBU imlx dw jqn
krdw hY [
swDUAW dI vifAweI ikhVw mnu`K ibAwn kr skdw hY? (ikauNik) hy nwnk! swD jnW dI soBw
pRBU dI soBw dy brwbr ho jWdI hY [1[

"

" " { 271}
pdArQ:- goigAwn-ieMdRw, auh ieMdRw jo bwhrly pdwrQW dI vwk&IAq ienswn dyNdw hY
[ gocr(Skt. gocr) srIrk ieMidRAW dI phuMc [ Agocrauh (pRBU) jo srIrk ieMidRAW dI
phuMc qoN pry hY [ prPulYiKVdw hY [ biskwbU ivc [ pMcpMj (pRis`D ivkwr); kwm,
kRoD, loB, moh, AhMkwr [ AMimRq rsunwm rUp AMimRq dw suAwd [ BuMcwc`iKAw [ ryn
(crnW dI) DUV [ mnohrmn hrn vwly, mn iK`c pwaux vwly [ bYnbcn, bol [
kqhUMiksy pwsy [ DwvYdOVdw [ AsiQiq(Skt. iQiq) itkwau [ iBMnv`Krw, inrlyp,
by-dwZ [
ArQ:- gurmuKW dI sMgiq ivc (mnu`K ) auh pRBU iml pYNdw hY jo srIrk ieMidRAW dI phuMc
qoN pry hY; Aqy mnu`K sdw iKVy m`Qy rihMdw hY [
swD jnW dI sMgiq ivc irhW kwmwidk pMj ivkwr kwbU ivc Aw jWdy hn, (ikauNik mnu`K)
nwm rUp AMimRq dw rs c`K lYNdw hY [
swD jnW dI sMgiq kIiqAW (mnu`K) sB (pRwxIAW) dy crnW dI DUV bx jWdw hY Aqy (sB
nwl) im`Ty bcn boldw hY [
sMq jnW dy sMg irhW (mnu`K dw) mn iksy pwsy nhIN dOVdw hY, Aqy (pRBU dy crnW ivc) itkwau
hwsl kr lYNdw hY [
hy nwnk! gurmuKW dI sMgiq ivc itikAW (mnu`K) mwieAw (dy Asr) qoN by-dwZ rihMdw hY Aqy
Akwl purK ies auqy dieAwvwn huMdw hY [2[


" { 271}
pdArQ:- mhw punIqbhuq pivqR [ bYruvYr [ bIgwivMgw [ bIgw bYruivMMgw pYr,
ivMgy pwsy kdm [ kokoeI mnu`K [ prmwndwprm-Awndw, sB qoN au~cy suK dw mwlk [
hauhaumY, AwpxI hsqI dw mwx, sB nwloN v`Kry-pn dw i^Awl [ AwpuAwpw-Bwv,
haumY [ qjYdUr kr dyNdw hY [ swD bfweIswD dI vifAweI [ bin AweIp`kI pRIq b`J
jWdI hY [
ArQ:- gurmuKW dI sMgiq ivc irhW swry vYrI (BI) imqR (id`sx l`g jWdy hn), (ikauNik)
swD jnW dI sMgq ivc (mnu`K dw Awpxw ihrdw) bhuq sw& ho jWdw hY [
sMqW dI sMgiq ivc bYiTAW iksy nwl vYr nhIN rih jWdw Aqy iksy mMdy pwsy pYr nhIN pu`tIdw
[
BilAW dI sMgiq ivc koeI mnu`K BYVw nhIN id`sdw, (ikauNik hr QW mnu`K) au~cy suK dy mwlk
pRBU hI jwxdw hY [
gurmuK dI sMgiq kIiqAW haumY rUp qwp nhIN rih jWdw, (ikauNik) swDU dI sMgiq ivc mnu`K
swrI Apx`q C`f dyNdw hY [
swD dI vifAweI pRBU Awp hI jwxdw hY, (ikauNik) hy nwnk! swD qy pRBU dw p`kw ipAwr pY
jWdw hY [3[


" "
{ 271}
pdArQ:- kbhUkdy BI [ DwvYdOVdw, Btkdw [ bsqucIz, vsq [ Agocrijs
qweIN srIrk ieMidRAW dI phuMc n ho sky [ lhYl`B lYNdw hY [ Ajru(auh mrqbw) jo
jirAw n jw sky [ Qwin aUcYau~cy QW qy [ mhilmhl ivc, pRBU dy itkwxy qy [ idRVY
idRVH kr lYNdw hY, cMgI qrHW smJ lYNdw hY [ siBswry [ Drm&rz [ inDwn^zwnw [
kurbwnsdky [
ArQ:- gurmuKW dI sMgiq ivc irhW mnu`K dw mn kdy Btkdw nhIN, (ikauNik) swD jnW dI
sMgiq ivc (mnu`K) sdw suK mwxdw hY [
sMq jnW dI sMgiq ivc (pRBU dw) nwm rUp Agocr vsq iml jWdI hY, (Aqy mnu`K) ieh nwh
jirAw jwx vwlw mrqbw jr lYNdw hY [

gurmuKW dI sMgiq ivc rih ky mnu`K aucy (Awqmk) itkwxy qy v`sdw hY Aqy Akwl purK dy
crnW ivc juiVAw rihMdw hY [
sMqW dI sMgiq ivc rih ky (mnu`K) swry DrmW (&rzW) cMgI qrHW smJ lYNdw hY Aqy isr&
Akwl purK (hr QW vyKdw hY) [
swD jnW dI sMgiq ivc (mnu`K) nwm ^zwnw l`B lYNdw hY; (qW qy) hy nwnk! (AwK) mYN swD
jnW qoN sdky hW [


"
" { 271272}
pdArQ:- auDwrYbcw lYNdw hY [ kutMbprvwr [ insqwrYqwr lYNdw hY [ sBu kohryk
jIv [ vrswvY{Skt. v` A. vLXqy1. To be powerful or eminent} blvwn ho jWdw
hY, nwmxy vwlw ho jWdw hY [ surdyvqy [ plwien{Skt. lu! A. fade away,
disappear} nws ho jWdy hn [ sRbsrb, swry [ gMimphuMc [
ArQ:- gurmuKW dI sMgiq ivc rih ky (mnu`K AwpxIAW) swrIAW kulW (ivkwrW qoN) bcw lYNdw
hY qy (Awpxy) s`jxW im`qRW qy prvwr qwr lYNdw hY [
sMqW dI sMgiq ivc mnu`K auh Dn l`B pYNdw hY, ijs Dn dy imlx nwl hryk mnu`K nwmxy
vwlw ho jWdw hY [
swDU jnW dI sMgiq ivc irhW Drmrwj (BI) syvw krdw hY Aqy (dyvqy BI) soBw krdy hn [
gurmuKW dI sMgiq ivc pwp dUr ho jWdy hn, (ikauNik EQy) pRBU dy Amr krn vwly gux
(mnu`K) gwauNdy hn [
sMqW dI sMgiq ivc rih ky sB QweIN phuMc ho jWdI hY (Bwv, au~cI Awqmk smr`Qw Aw jWdI
hY); hy nwnk! swDU dI sMgiq ivc mnu`Kw jnm dw Pl iml jWdw hY [


"
{ 272}
pdArQ:- Gwlmyhnq, qp Awidk shwrny [ hoqho jweIdw hY [ inhwlpRsMn [

klUKqpwp, ivkwr [ hrYdUr kr lYNdw hY [ prhrYpry htw lYNdw hY [ eIhwies


jnm ivc, ies lok ivc [ aUhwprlok ivc [ suhylwsuKI [ ibCurq(pRBU qoN) ivCuVy
hoey dw [ ieCYcwhuMdw hY [ ibrQw^wlI, s`Kxw [ irdihrdw [ swD rsYswDU dI rsnw
qoN, jIB qoN [
ArQ:- swD jnW dI sMgiq ivc irhW qp Awidk qpn dI loV nhIN rihMdI, (ikauNik auhnW)
dw drSn hI kr ky ihrdw iKV AwauNdw hY [
gurmuKW dI sMgiq ivc (mnu`K Awpxy) pwp nws kr lYNdw hY, (qy ies qrHW) nrkW qoN bc jWdw
hY [
sMqW dI sMgiq ivc rih ky (mnu`K) ies lok qy prlok ivc sOKw ho jWdw hY Aqy pRBU qoN
ivCuiVAw hoieAw (muV) aus iml pYNdw hY [
gurmuKW dI sMgiq ivcoN (mnu`K) by-murwd ho ky nhIN jWdw, (sgoN) jo ie`Cw krdw hY, EhI Pl
pwauNdw hY [
Akwl purK sMq jnW dy ihrdy ivc v`sdw hY; hy nwnk! (mnu`K) swDU jnW dI rsnw qoN
(aupdyS) sux ky (ivkwrW qoN) bc jWdw hY [6[

"

{ 272}
pdArQ:- sunaumYN suxW [ gwaumYN gwvW [ ibsrYBu`l jwey [ srprzrUr [ Git
Githryk srIr ivc [ AwigAwkwrIpRBU dw hukm mMnx vwly [ giqcMgI hwlq [
Bytyimldy hn [ sMjogBwgW nwl [
ArQ:- mYN gurmuKW dI sMgiq ivc rih ky pRBU dw nwm suxW qy pRBU dy gux gwvW (ieh myrI
kwmnw hY) [
sMqW dI sMgiq ivc irhW pRBU mn qoN Bu`ldw nhIN, swD jnW dI sMgiq ivc mnu`K zrUr (ivkwrW
qoN) bc inkldw hY [
BilAW dI sMgiq ivc irhW pRBU ipAwrw l`gx l`g jWdw hY Aqy auh hryk srIr ivc idKweI
dyx l`g jWdw hY [
swDUAW dI sMgiq kIiqAW (AsI) pRBU dw hukm mMnx vwly ho jWdy hW Aqy swfI Awqmk
AvsQw suDr jWdI hY [
sMq jnW dI suhbq ivc (ivkwr Awidk) swry rog imt jWdy hn; hy nwnk! (v`fy) BwgW nwl

swD jn imldy hn [7[





" {
272}
pdArQ:- mihmwvifAweI [ n jwnihnhIN jwxdy [ jyqwijqnw [ qyqwauqnw [
biKAwnihibAwn krdy hn [ aupmwsmwnqw [ rhI BrpUirsB QweIN ivAwpk hY [
mUcv`fI [ swD bin AweIswDU hI PbdI hY [ Bydu&rk [ BweIhy BweI!
ArQ:- swD dI vifAweI vyd (BI) nhIN jwxdy, auh qW ijqnw suxdy hn, auqnw hI ibAwn
krdy hn (pr swD dI mihmw ibAwn qoN pry hY) [
swD dI smwnqw iqMnW guxW qoN pry hY (Bwv, jgq dI rcnw ivc koeI AjyhI hsqI nhIN ijs
swD vrgw ikhw jw sky; hW) swD dI smwnqw aus pRBU nwl hI ho skdI hY jo swry ivAwpk
hY [
swDU dI soBw dw AMdwzw nhIN l`g skdw, sdw (ies ) byAMq hI (ikhw jw skdw) hY [
swDU dI soBw hor sB dI soBw qoN bhuq au~cI hY qy bhuq v`fI hY [
swDU dI soBw swDU hI PbdI hY (ikauNik) hy nwnk! (AwK) hy BweI! swDU qy pRBU ivc
(koeI) &rk nhIN hY [8[7[

" { 272}
pdArQ:- minmn ivc [ swcwsdw kwiem rihx vwlw Akwl purK [ muiKmUMh ivc [
Avru koiekoeI hor [ pyKYvyKdw hY [ eyksu ibnuiek pRBU qoN ibnw [ ieh lCxiehnW
l`CxW dy kwrx, iehnW guxW nwl [ bRhmigAwnIAkwl purK dy igAwn vwlw [ igAwn
jwx-pCwx, fUMGI sWJ [
ArQ:- (ijs mnu`K dy) mn ivc sdw-iQr rihx vwlw pRBU (v`sdw hY), (jo) mUMhoN (BI) ausy
pRBU (jpdw hY), (jo mnu`K) iek Akwl purK qoN ibnw (ikqy BI) iksy hor nhIN vyKdw, hy
nwnk! (auh mnu`K) iehnW guxW dy kwrx bRhmigAwnI ho jWdw hY [1[
" "
" "

"
"
{ 272}
pdArQ:- inrlypbydwZ [ Alyp(ic`kV qoN) sw& [ inrdoKdoK-rihq, pwpW qoN brI
[ sUrusUrj [ soK{Skt. _ox} sukwaux vwlw [ idRsitnzr [ smwinieko ijhI [
rMkkMgwl [ quilbrwbr [ pvwnpvn, hvw [ eykiek-qwr [ bsuDwDrqI [
lyppocY, lypx [ gunwaugux [ pwvkA`g [ shjkudrqI [
ArQ:- bRhmigAwnI (mnu`K ivkwrW vloN) sdw-bydwZ (rihMdy hn) ijvyN pwxI ivc (au~gy hoey)
kaul Pu`l (ic`kV qoN) sw& huMdy hn [
ijvyN sUrj swry (rsW) sukw dyNdw hY (iqvyN) bRhmigAwnI (mnu`K) (swry pwpW swV dyNdy
hn) pwpW qoN bcy rihMdy hn [
ijvyN hvw rwjy qy kMgwl ieko ijhI l`gdI hY (iqvyN) bRhmigAwnI dy AMdr (sB vl) ieko
ijhI nzr (nwl q`kx dw suBwau huMdw) hY [
(koeI Blw khy BwvyN burw, pr) bRhmigAwnI mnu`KW dy AMdr iek-qwr hOslw (kwiem rihMdw)
hY, ijvyN DrqI koeI qW Koqrdw hY, qy koeI cMdn dy lypx krdw hY (pr DrqI prvwh
nhIN) [
hy nwnk! ijvyN A`g dw kudrqI suBwau hY (hryk cIz dI mYl swV dyxI) (iqvyN) bRhmigAwnI
mnu`KW dw (BI) iehI gux hY [1[
" "
" " " O
" "
" " {
272}
pdArQ:- minmn ivc [ pRgwsucwnx, igAwn [ DrDrqI [ sqRvYrI [ ijn
ijnHW [ kryiekrdw hY, bxwauNdw hY [
ArQ:- ijvyN pwxI kdy mYl nhIN rih skdI (bu^wrwq Awidk bx ky muV sw& dw sw&,
iqvyN hI) bRhmigAwnI mnu`K (ivkwrW dI mYl qoN sdw bicAw rih ky) mhw inrml hY [
ijvyN DrqI auqy AwkwS (sB QW ivAwpk hY, iqvyN) bRhmigAwnI dy mn ivc (ieh) cwnx ho
jWdw hY (ik pRBU hr QW mOjUd hY) [

bRhmigAwnI s`jx qy vYrI ieko ijhw hY (ikauNk) aus dy AMdr AhMkwr nhIN hY (iksy dy cMgy
mMdy slUk dw hrK sog nhIN) [
bRhmigAwnI (Awqmk AvsQw ivc) sB qoN au~cw hY, (pr) Awpxy mn ivc (Awpxy Awp )
sB qoN nIvW (jwxdw hY) [
hy nwnk! auhI mnu`K bRhmigAwnI bxdy hn ijnHW pRBU Awp bxwauNdw hY [2[
" " "
" "
" " " "
" "
" " { 272-273}
pdArQ:- rInw (crnW dI) DUV [ Awqm rsuAwqmw dw Awnd [ cInwpCwixAw hY [
mieAw^uSI, pRsMnqw, myhr [ kCukoeI, koeI (kMm jW g`l) [ sBdrsI(sB vl) ieko
ijhw vyKx vwlw [ brsIvrKw krn vwlI [ mukqwAwzwd [ jugqwjugqI, qrIkw,
mrXwdw, izMdgI guzwrn dw qrIkw [
ArQ:- bRhmigAwnI swry (bMidAW) dy pYrW dI ^wk (ho ky rihMdw) hY; bRhmigAwnI ny Awqmk
Awnd pCwx ilAw hY [
bRhmigAwnI dI sB auqy ^uSI huMdI hY (Bwv, bRhm-igAwnI sB nwl h`sdy-m`Qy rihMdw hY,)
Aqy auh koeI mMdw kMm nhIN krdw [
bRhmigAwnI sdw sB vl ieko ijhI nzr nwl q`kdw hY, aus dI nzr qoN (sB auqy) AMimRq
dI vrKw huMdI hY [
bRhmigAwnI (mwieAw dy) bMDnW qoN Awzwd huMdw hY, Aqy aus dI jIvn-jugqI ivkwrW qoN rihq
hY [
(r`bI-) igAwn bRhmigAwnI dI ^urwk hY (Bwv, bRhmigAwnI dI Awqmk izMdgI dw Awsrw
hY), hy nwnk! bRhmigAwnI dI suriq Akwl purK nwl juVI rihMdI hY [
" " "
" "
" " "
" "
{ 273}

pdArQ:- Awstyk, Awsrw [ ibnwsnws, ABwv [ bRhmigAwnI kYbRhmigAwnI dy


mn ivc [ smwhwsmweI hoeI hY, itkI hoeI hY [ aumwhwauqSwh, cwau [ lylY ky, kwbU
kr ky [ bMDwrok r`Kdw hY, bMnH r`Kdw hY [ suPlcMgy Pl vwlw ho ky, cMgI murwd nwl [
PlwPldw hY, kwmXwb huMdw hY [ bRhmigAwnI jpYbRhmigAwnI dI rwhIN jpdw hY [
ArQ:- bRhmigAwnI iek Akwl purK auqy Aws r`Kdw hY; bRhmigAwnI (dI au~cI Awqmk
AvsQw) dw kdy nws nhIN huMdw [
bRhmigAwnI dy ihrdy ivc grIbI itkI rihMdI hY, Aqy aus dUijAW dI BlweI krn dw
(sdw) cwau (ciVHAw rihMdw) hY [
bRhmigAwnI dy mn ivc (mwieAw dw) jMjwl nhIN ivAwpdw, (ikauNik) auh Btkdy mn kwbU
kr ky (mwieAw vloN) rok skdw hY [
jo kuJ (pRBU vloN) huMdw hY, bRhmigAwnI Awpxy mn ivc Blw pRqIq huMdw hY, (ies qrHW) aus
dw mnu`Kw jnm cMgI qrHW kwmXwb huMdw hY [
bRhmigAwnI dI sMgiq ivc sB dw byVw pwr huMdw hY, (ikauNik) hy nwnk! bRhmigAwnI dI
rwhIN swrw jgq (hI) (pRBU dw nwm) jpx l`g pYNdw hY [4[
" " " "
" "
" " "
" "
{ 273}
pdArQ:- eykYiek pRBU dw [ rMgipAwr [ sMgsMig, nwl [ ADwruAwsrw [ sd
sdw [ AhMbuiDmYN mYN (AwKx) vwlI buiD, AhMkwr vwlI m`iq [ iqAwgqC`f dyNdw hY [
minmn ivc [ prmwndprm And vwlw pRBU, au~cy suK dw mwlk Akwl purK [
shjAfolqw dI hwlq [ ibnwsnws, ABwv [
ArQ:- bRhmigAwnI dy ihrdy ivc (sdw) iek Akwl purK dw ipAwr (v`sdw hY), (qwhIeyN)
pRBU bRhmigAwnI dy AMg-sMg rihMdw hY [
bRhmigAwnI dy mn ivc (pRBU dw) nwm (hI) tyk hY Aqy nwm hI aus dw prvwr hY [
bRhmigAwnI sdw (ivkwrW dy hmly vloN) sucyq rihMdw hY, Aqy mYN mYN krn vwlI m`q C`f
dyNdw hY [
bRhmigAwnI dy mn ivc au~cy suK dw mwlk Akwl purK v`sdw hY, (qwhIeyN) aus dy ihrdy-rUp
Gr ivc sdw ^uSI iKVwE hY [

bRhmigAwnI (mnu`K) suK qy SWqI ivc itikAw rihMdw hY; (qy) hy nwnk! bRhmigAwnI (dI
ies au~cI Awqmk AvsQw) dw kdy nws nhIN huMdw [5[
" " " "
" " "
" "
" "
" { 273}
pdArQ:- byqw{Skt. ivd` to know vyw one who knows} jwxn vwlw, mihrm,
vwik& [ eyk sMigiek pRBU nwl [ hyqwipAwr [ AicMqAicMqqw, byi&krI [
inrmlml-hIx, pivqR krn vwlw [ mMqmMqr, aupdyS [ bfv`fw [ drsudrsn [
pweIAYpweIdw hY [ bil bilsdky [ KojihKojdy hn, Bwldy hn [ mhysurmhw
eIsur, iSv jI (Awidk dyvqy) [ prmysurprmwqmw, Akwl purK [
ArQ:- bRhmigAwnI (mnu`K) Akwl purK dw mhrm bx jWdw hY Aqy auh iek pRBU nwl hI
ipAwr krdw hY [
bRhmigAwnI dy mn ivc (sdw) byi&krI rihMdI hY, aus dw aupdyS (BI hornW ) pivqR krn
vwlw huMdw hY [
bRhmigAwnI dw bVw nwmxw ho jWdw hY (pr auhI mnu`K bRhmigAwnI bxdw hY) ijs pRBU
Awp bxwauNdw hY [
bRhmigAwnI dw dIdwr v`fy BwgW nwl pweIdw hY; bRhmigAwnI qoN sdw sdky jweIey [
iSv (Awidk dyvqy BI) bRhmigAwnI Bwldy iPrdy hn; hy nwnk! Akwl purK Awp
bRhmigAwnI (dw rUp) hY [6[
" " "
" "
/ " "
" " "
" { 273}
pdArQ:- sglswry [ mn mwihmn ivc [ Bydurwz, mrm [ AdysupRxwm,
nmskwr [ AdwKr(mihmw dw) A`Dw A`Kr (BI) [ imiqmwp, mrXwdw, AMdwzw [ giq
hwlq [ bKwnYibAwn kry [

ArQ:- bRhmigAwnI (dy guxW) dw mu`l nhIN pY skdw, swry hI (gux) bRhmigAwnI dy AMdr
hn [
kyhVw mnu`K bRhmigAwnI (dI au~cI izMdgI) dw Byq pw skdw hY? bRhmigAwnI dy A`gy sdw
inaUxw hI (P`bdw) hY [
bRhmigAwnI (dI mihmw) dw A`Dw A`Kr BI nhIN ikhw jw skdw; bRhmigAwnI swry (jIvW) dw
pUj hY [
bRhmigAwnI (dI au~cI izMdgI) dw AMdwzw kOx lw skdw hY? aus dI hwlq (aus vrgw)
bRhmigAwnI hI jwxdw hY [
bRhmigAwnI (dy guxW dy smuMdr) dw koeI h`d bMnw nhIN; hy nwnk! sdw bRhmigAwnI dy crnW
qy ipAw rhu [7[
" " " "
" "
" "
" " "
" { 273-274}
pdArQ:- isRsitdunIAw [ sdsdw [ mukiq jugiqmukqI dw rsqw [ jIA kw dwqw
(Awqmk) izMdgI dyx vwlw [ ibDwqwpYdw krn vwlw [ pUrn purKusB ivc ivAwpk pRBU
[ nwQuKsm [ sB aUpir hwQusB dI shwieqw krdw hY [ sgl Akwruswrw id`sdw
sMswr [ AkwrusrUp [ bnIPbdI hY [ DnImwlk [
ArQ:- bRhmigAwnI swry jgq dw bxwaux vwlw hY, sdw hI ijaUNdw hY, kdy (jnm) mrn dy
gyV ivc nhIN AwauNdw [
bRhmigAwnI mukqI dw rwh (d`sx vwlw qy au~cI Awqmk) izMdgI dw dyx vwlw hY, auhI pUrn
purK qy kwdr hY [
bRhmigAwnI in^simAW dw ^sm hY, sB dI shwieqw krdw hY [
swrw id`sdw jgq bRhmigAwnI dw (Awpxw) hY, auh (qW pRq`K) Awp hI r`b hY [
bRhmigAwnI dI mihmw (koeI) bRhmigAwnI hI kr skdw hY; hy nwnk! bRhmigAwnI sB jIvW
dw mwlk hY [8[8[

{ 274}

pdArQ:- auirihrdy ivc [ AMqirAMdr, mn ivc [ DwrYitkwey [ mY(Skt. mX)


mY ivAwkrx dw iek ipCyqr hY, ijs dw Bwv hY imilAw hoieAw, BirAw hoieAw,
ivAwpk [ srb mYswirAW ivc ivAwpk [ inmKA`K dw Prkxw [ AprsuACoh,
(Skt. Ap_L) jo iksy nwl nwh Cohy [
ArQ:- jo mnu`K sdw Awpxy ihrdy ivc Akwl purK dw nwm itkw r`Kdw hY, Aqy Bgvwn
sBnW ivc ivAwpk vyKdw hY, jo pl pl Awpxy pRBU juhwrdw hY; hy nwnk! auh (AslI)
Aprs hY Aqy auh sB jIvW (sMswr-smuMdr qoN) qwr lYNdw hY [1[
not:- ihMdU mq ivc keI mnu`K bVI su`c r`Kx dy Aijhy Brm ivc pY jWdy hn ik iksy hor dy
nwl CoNhdy BI nhIN, pr gurmiq Anuswr AslI su`cw auh mnu`K hY jo hr vyly pRBU dw nwm
ihrdy ivc pRo r`Kdw hY [
"
" "
"
"
{ 274}
pdArQ:- imiQAwJUT [ prsCoh [ pRIiq inrMjn drsAMjn (kwl^)-rihq pRBU dy
drsn dI pRIiq [ iqRA rUpuiesqRI dw rUp [ hyqipAwr [ krnkMnW nwl [ kwhU kI
iksy dI BI [ ibiKAwmwieAw [ prhrYiqAwg dyvy [ bwsnwvwsnw, Purnw [ trYtl
jwey [ ieMdRIijqigAwn-ieMidRAW ij`qx vwlw [ doKivkwr [ pMc doKkwm, kRoD,
loB, moh, AhMkwr [ koitkroV [ mDyivc [ kokoeI ivrlw [
ArQ:- jo mnu`K jIB nwl JUT Cohx nhIN dyNdw, mn ivc Akwl purK dy dIdwr dI qWG
r`Kdw hY;
jo prweI iesqRI dy husn AwpxIAW A`KW nwl nhIN q`kdw, Bly mnu`KW dI thl (krdw hY)
qy sMq jnW dI sMgiq ivc pRIq (r`Kdw hY);
jo kMnW nwl iksy dI BI inMidAw nhIN suxdw, (sgoN) swirAW nwloN Awpxy Awp mwVw smJdw
hY;
jo gurU dI myhr dw sdkw mwieAw (dw pRBwv) pry htw dyNdw hY, qy ijs dy mn dI vwsnw mn
qoN tl jWdI hY;
jo Awpxy igAwn-ieMidRAW v`s ivc r`K ky kwmwidk pMjy hI ivkwrW qoN bicAw rihMdw hY, hy
nwnk! kroVW ivcoN koeI ieho ijhw ivrlw bMdw Aprs (ikhw jw skdw hY) [1[

"


"
{ 274}
pdArQ:- bYsno(Skt. vYxv) ivSnU dw pujwrI [ ibsn{Skt. ivxu The second
deity of the Sacred Hindu Triad, entrusted with the preservation of the
world, which duty he is represented to have duly discharged by his various
incarnations; The word is thus popularly derived:
Xmwivimdz svLz qX _#X: mhwmnw ]
qmwdyvoXqy ivxuivL_Dwqo: pRvy_nwq` ]
jgq-pwlk [ inhkrmkrm-rihq, kIqy hoey kMmW dy Pl dI ie`Cw nwh r`Kdw hoieAw [
bwCYcwhuMdw hY [ idRVYp`kw krdw hY, cMgI qrHW mn ivc itkwauNdw hY [
ArQ:- jo mnu`K pRBU dI mwieAw dy Asr qoN by-dwZ hY, qy, ijs auqy pRBU Awp qRTdw hY, auh
hY AslI vYSno [
aus vYSno dw Drm (BI) pivqR hY jo (Drm dy) kMm krdw hoieAw iehnW kMmW dy Pl dI ie`Cw
nhIN r`Kdw [
jo mnu`K inrw BgqI qy kIrqn ivc msq rihMdw hY, qy iksy BI Pl dI ^whS nhIN krdw;
ijs dy mn qn ivc pRBU dw ismrn v`s irhw hY, jo sB jIvW auqy dieAw krdw hY,
jo Awp (pRBU dy nwm ) Awpxy mn ivc itkwauNdw hY qy hornW nwm jpwauNdw hY, hy nwnk!
auh vYSno au~cw drjw hwsl krdw hY [2[

"


{ 274}
pdArQ:- BgauqI(Skt. Bgvq`) Bgvwn dw aupwSk, pivqR-Awqmw [ kir sglsgl
kir, sB QweIN ivAwpk jwx ky [ ArpYsdky krdw hY, kurbwn krdw hY [
ArQ:- Bgvwn dw (AslI) aupwSk (auh hY ijs dy ihrdy ivc) Bgvwn dI BgqI dw ipAwr

hY qy jo sB mMd-krmIAW dI suhbq C`f dyNdw hY;


ijs dy mn ivcoN hr qrHW dw vihm imt jWdw hY, jo Akwl purK hr QW mOjUd jwx ky pUjdw
hY [
aus BgauqI dI miq au~cI huMdI hY, jo gurmuKW dI sMgiq ivc rih ky pwpW dI mYl (mn qoN)
dUr krdw hY [
jo in`q Bgvwn dw ismrn krdw hY, jo pRBU-ipAwr qoN Awpxw mn qy qn kurbwn kr dyNdw hY;
jo pRBU dy crn (sdw Awpxy) ihrdy ivc vswauNdw hY [ hy nwnk! Ajyhw BgauqI Bgvwn
l`B lYNdw hY [3[


"
{ 274}
pdArQ:- prboDYjgwauNdw hY [ Awqm mihAwpxy Awp ivc, Awpxy Awqmw ivc [
soDYpVqwl krdw hY, jwcdw hY [ swrusRySt, cMgw, im`Tw [ aupdyisaupdys nwl [
jIvYjIaUNdw hY, rUhwnI izMdgI hwsl krdw hY [ mUlmu`F [ purwnivAws irSI dy ilKy
hoey 18 Drm pusqk [ sUKmAidRSt, nwh id`sx vwlw pRBU [ AsQUlu(Skt. Qul)
idRStmwn jgq, iehnIN A`KIN id`sdw sMswr [ Adysunmskwr, pRxwm [
ArQ:- (AslI) pMifq auh hY jo Awpxy mn is`iKAw dyNdw hY, Aqy pRBU dy nwm Awpxy
mn ivc Bwldw hY [
aus pMifq dy aupdyS nwl (swrw) sMswr rUhwnI izMdgI hwsl krdw hY, jo pRBU-nwm dw im`Tw
suAwd c`Kdw hY [
auh pMifq muV jnm (mrn) ivc nhIN AwauNdw, jo Akwl purK (dI is&iq-swlwh) dIAW
g`lW Awpxy ihrdy ivc vswauNdw hY [
jo vyd purwx isimRqIAW (Awidk sB Drm-pusqkW) dw mu`F (pRBU ) smJdw hY, jo ieh
jwxdw hY ik ieh swrw id`sdw jgq AidRSt pRBU dy hI Awsry hY;
jo (bRwhmx, KqRI, vYS, SUdr) cwry hI jwqIAW is`iKAw dyNdw hY, hy nwnk! (AwK) aus
pMifq A`gy AsI sdw isr invwauNdy hW [4[
O
"



{ 274}
pdArQ:- bIj mMqR(sB mMqRW dw) mu`F mMqR [ kodw [ AMqir auraur AMqir, ihrdy
ivc [ muGdmugD, mUrK [ pRyq{Skt. pRyq1. The departed spirit, the spirit
before obsequial rites are performed, 2. A ghost, evil spirit.} cMdrI rUh [
AauKdudvweI [ kilAwxsuK [ mMglcMgy Bwg [ gwmgwauxy [ kwhU Drimiksy BI
Drm duAwrw, iksy BI Dwrimk rsm irvwj dy krn nwl [ DuirDuroN, r`b vloN [ krim
myhr Anuswr [
ArQ:- (bRwhmx, KqRI, vYS, SUdr) cwry hI jwqIAW ivcoN koeI BI mnu`K (pRBU dw) nwm jp
(ky vyK ley), nwm (hor sB mMqRW dw) mu`F mMqR hY Aqy sB dw igAwn (dwqw) hY [
jo jo mnu`K nwm jpdw hY aus dI au~cI izMdgI bx jWdI hY, (pr) koeI ivrlw mnu`K swD
sMgiq ivc (rih ky) (ies ) hwsl krdw hY [
pSU, cMdrI rUh, mUrK, p`Qr (-idl) (koeI BI hovy sB) (nwm) qwr dyNdw hY (jy pRBU) myhr
kr ky (aus dy) ihrdy ivc (nwm) itkw dyvy [
pRBU dw nwm swry rogW dI dvweI hY, pRBU dy gux gwauxy cMgy BwgW qy suK dw rUp hY [
(pr ieh nwm hor) iksy FMg nwl jW iksy Dwrimk rsm irvwj dy krn nwl nhIN imldw; hy
nwnk! (ieh nwm) aus mnu`K imldw hY ijs (dy m`Qy qy) DuroN (pRBU dI) myhr Anuswr
iliKAw jWdw hY [5[
"



{ 275}
pdArQ:- siq{sXtrue, real, genuine.} AslI [ rwmdwsurwm dw dws, pRBU dw
syvk [ Awqm rwmusB ivc ivAwpk pRBU [ BwieBwvnw nwl, suBwau dI rwhIN [ dws
dsMqx BwiedwsW dw dws hox dI Bwvnw nwl [ iqinaus (mnu`K) ny [ inkitnyVy [
jwnu(jo) jwxdw hY [ soJIsmJ [ prYpVY, pYNdI hY [ Awqm audwsuAMdroN inrmoh [
ArQ:- ijs dy mn ivc Akwl purK v`sdw hY, aus mnu`K dw nwm AslI (ArQW ivc)
rwmdwsu (pRBU dw syvk) hY;

aus srb-ivAwpI pRBU id`s pYNdw hY, dwsW dw dws hox dy suBwau nwl aus ny pRBU l`Bw hY
[
jo (mnu`K) sdw pRBU nyVy jwxdw hY, auh syvk drgwh ivc kbUl huMdw hY [
pRBU aus syvk auqy Awp myhr krdw hY, qy aus syvk swrI smJ Aw jWdI hY [
swry prvwr ivc (rihMdw hoieAw BI) auh AMdroN inrmoh huMdw hY; hy nwnk! ieho ijhI (jIvn) jugqI nwl auh (AslI) rwmdws (rwm dw dws bx jWdw hY) [6[
"
"

{ 275}
pdArQ:- AwigAwhukm, rzw [ AwqmAwpxy AMdr [ ihqwvYihq vwlI jwxy, im`TI
kr ky mMny [ jIvn mukiq(auh mnu`K ijs ) jIaUNidAW hI (mwieAw dy bMDnW qoN) ^lwsI
iml geI hY [ hrKu^uSI [ sogugmI [ ibEguivCoVw [ suvrnusonw [ ibKuivhu,
zhr [ KwtIkOVI, hwnIkwrk (Skt. ktu) [ mwnuAwdr [ rMkukMgwl [ jugiqrwh,
rsqw, qrIkw [
ArQ:- jo mnu`K pRBU dI rzw mn ivc im`TI kr ky mMndw hY, auhI jIaUNdw mukq AKvwauNdw
hY;
aus ^uSI qy ZmI ieko ijhI hY, aus sdw Awnd hY (ikauNik) EQy (Bwv, aus dy ihrdy
ivc pRBU-crnW qoN) ivCoVw nhIN hY [
sonw qy im`tI (BI aus mnu`K vwsqy) brwbr hY (Bwv, sonw vyK ky auh loB ivc nhIN Psdw),
AMimRq qy kauVI ivhu BI aus leI iek jYsI hY [ (iksy vloN) Awdr (dw vrqwau hovy) jW
AhMkwr (dw) (aus mnu`K vwsqy) iek smwn hY, kMgwl qy ShnSwh BI aus dI nzr ivc
brwbr hY [
jo (rzw pRBU) vrqwauNdw hY, auhI (aus vwsqy) izMdgI dw gwfI-rwh hY; hy nwnk! auh mnu`K
jIaUNdw mukq ikhw jw skdw hY [7[
"
"
" "

{
275}
pdArQ:- sglyswry [ TwauQW [ ijquijs ivc [ ijqu Girijs Gr ivc [ iqn
auhnW dw [ jogusmr`Q, qwkq vwlw [ pRB BwvY(jo kuJ) pRBU BwauNdw hY [ PuinPyr,
muV [ hoguhovygw [ psirEiKlirAw hoieAw hY, ivAwpk hY [ AnqAnq, byAMq [
qrMglihrW [ hoie Anq qrMgbyAMq lihrW ho ky [ lKy n jwihibAwn nhIN kIqy jw
skdy [ rMgqmwSy, Kyl [ prgwscwnx, zhUr [ Aibnwsnws-rihq [ Bey inhwl
(jIv) inhwl ho jWdy hn [ {Skt. inhwirn`1. Diffusive, spreading wide (as
fragrance), 2. Fragrant} sugMDI dyx vwly, iKVy hoey (Pu`l vWg) [
ArQ:- swry QW (srIr-rUp Gr) Akwl purK dy hI hn, ijs ijs QW jIvW r`Kdw hY, auho
ijhw auhnW dw nwauN (pY jWdw hY) [
pRBU Awp hI (sB kuJ) krn dI (qy jIvW pwsoN) krwaux dI qwkq r`Kdw hY jo pRBU cMgw
l`gdw hY auhI huMdw hY[
(izMdgI dIAW) byAMq lihrW bx ky (Akwl purK) Awp sB QweIN mOjUd hY, Akwl purK dy
Kyl ibAwn nhIN kIqy jw skdy [
ijho ijhI Akl dyNdw hY, auho ijhw zhUr (jIv dy AMdr) huMdw hY; Akwl purK (Awp sB kuJ)
krn vwlw hY qy kdy mrdw nhIN [
pRBU sdw myhr krn vwlw hY, hy nwnk! (jIv aus ) sdw ismr ky (Pu`l vWg) iKVy rihMdy
hn [8[9[
"
" { 275}
pdArQ:- ausqiqvifAweI [ krihkrdy hn [ AMqu n pwrwvwrpwr Avwr dw AMq
n, pwrly aurly bMny dw AMq nhIN, (guxW dy) pwrly aurly bMny dw A^Ir nhIN (l`Bdw) [
pRiBpRBU ny [ rcnwisRStI; jgq dI bxqr [ bhu ibiDkeI qrIikAW nwl [ pRkwr
iksm [ ibiDqrIkw [
ArQ:- AnykW bMdy pRBU dy guxW dw izkr krdy hn, pr auhnW guxW dw h`d-bMnw nhIN l`Bdw
[ hy nwnk! (iehI swrI) isRStI (aus) pRBU ny keI iksmW dI keI qrIikAW nwl bxweI hY
[1[

" "


{
275}
pdArQ:- koitkroV [ Awcwr ibauhwrIDwrimk rIqW rsmW krn vwly [ vwsIv`sx
vwly [ bnjMglW ivc [ BRmihiPrdy hn [ audwsIjgq vloN auprwm ho ky [ sRoqy
suxn vwly [ qpIsurqpI eIsur, v`fy v`fy qpIey [ Awqmmn ivc [ iDAwnu Dwrih
suriq joVdy hn [ kibkiv, kvI [ kwibkwv, kivqw, kvIAW dIAW rcnW [
bIcwrihivcwrdy hn [ nvqnnvW [
ArQ:- (pRBU dI ies rcI hoeI dunIAw ivc) keI kroVW pRwxI pujwrI hn, Aqy keI kroVW
Dwrimk rIqW rsmW krn vwly hn;
keI kroVW (bMdy) qIrQW dy vsnIk hn Aqy keI kroVW (jgq vloN) auprwm ho ky jMglW ivc
iPrdy hn;
keI kroVW jIv vydW dy suxn vwly hn Aqy keI kroVW v`fy v`fy qpIey bxy hoey hn;
keI kroVW (mnu`K) Awpxy AMdr suriq joV rhy hn Aqy keI kroVW (mnu`K) kvIAW dIAW
rcIAW kivqw ivcwrdy hn;
keI kroVW bMdy (pRBU dw) in`q nvW nwm ismrdy hn, (pr) hy nwnk! aus krqwr dw koeI BI
AMq nhIN pw skdy [1[


" "
{
275}
pdArQ:- AiBmwnIAhMkwrI [ AMDAMnHy [ AigAwnIjwihl, mUVH [ AMD AigAwnI
mhw mUrK [ ikrpnkMjUs [ kTors^q-idl [ AiBgnwh iB`jx vwly, nwh nrm hox
vwly [ inkorinry kory, bVy ru`Ky [ drbDn [ prprwieAw, ibgwnw [ ihrih
curwauNdy hn [ dUKnwinMidAw [ sRmmyhnq [ mwieAwDn-pdwrQ [ BRmwihBRmih,
iPrdy hn [ ijquijs (kMm ivc) [ iqquaus (Awhr) ivc [
ArQ:- (ies jgq-rcnw ivc) kroVW AhMkwrI jIv hn Aqy kroVW hI bMdy pu`j ky jwihl
hn;
kroVW (mnu`K) SUm qy p`Qr-idl hn, Aqy keI kroV AMdroN mhw kory hn jo (iksy dw du`K q`k

ky BI kdy) psIjdy nhIN;


kroVW bMdy dUijAW dw Dn curwauNdy hn, Aqy kroVW hI dUijAW dI inMidAw krdy hn;
kroVW (mnu`K) Dn pdwrQ dI (^wqr) myhnq ivc ju`ty hoey hn, Aqy keI kroV dUjy dySW ivc
Btk rhy hn;
(hy pRBU!) ijs ijs Awhry qUM lwauNdw hYN aus aus Awhr ivc jIv l`gy hoey hn [ hy nwnk!
krqwr dI rcnw (dw Byq) krqwr hI jwxdw hY [2[


/" "
" "
{ 275-276}
pdArQ:- isDpu`igAw hoieAw jogI [ jqIauh mnu`K ijs ny kwm v`s ivc r`iKAw
hoieAw hY [ rs BogIsuAwdly pdwrQW mwxn vwly [ aupweypYdw kIqy [ ibrKru`K [
inpjweyaugwey [ bYsMqrA`g [ BUDrqI [ BU mMflDrqI dy c`k [ ssIAr(Skt.
_i_Dr) cMdRmw [ sUrsUrj [ nKqRqwry [ dwnvdYNq, rwKS [ isirisr auqy [
smgRIpdwrQ [ sUiqsUq ivc, lVI ivc, (mRXwdw dy) Dwgy ivc [
ArQ:- (ies isRSit-rcnw ivc) kroVW pu`gy hoey, qy kwm v`s ivc r`Kx vwly jogI hn,
Aqy kroVW hI mOjW mwxn vwly rwjy hn;
kroVW pMCI qy s`p (pRBU ny) pYdw kIqy hn, Aqy kroVW hI p`Qr qy ru`K augwey hn;
kroVW hvw pwxI qy A`gW hn, kroVW dys qy DrqIAW dy c`k hn; keI kroVW cMdRmW, sUrj qy
qwry hn, kroVW dyvqy qy ieMdR hn ijnHW dy isr auqy CqR hn;
(iehnW) swry (jIA jMqW qy) pdwrQW (pRBU ny) Awpxy (hukm dy) Dwgy ivc proieAw hoieAw
hY [ hy nwnk! jo jo aus BwauNdw hY, aus aus (pRBU) qwr lYNdw hY [3[
"
"
/
" "
{ 276}
pdArQ:- rwjs......, {Skt. rjs`, sv, qms`}mwieAw dy qRYvY gux [ nwnw pRkwrkeI

iksm dy [ icr jIvyicr qk jIaUx vwly, lmIAW aumrW vwly [ igrIphwV [ QIvyho
gey, bx gey [ jK{Skt. X} iek iksm dy dyvqy jo Dn-dyvqy dy ADIn hn [ ikMnr
{Skt. ikNnr} dyviqAW dI iek iksm, ijnHW dw DV mnu`K dw qy isr GoVy dw hY [ ipswc
{Skt. ip_wc} nIvIAW jwqW dy bMdy [ sUkrsUr [ imRgwc{imRg-Ac} imRgW Kwx vwly,
Syr [ Ailpquinr-lyp, by-dwZ [
ArQ:- kroVW jIv (mwieAw dy iqMn guxW) rjo, qmo qy sqo ivc hn, kroVW (bMdy) vyd purwn
isimRqIAW qy SwsqRW (dy pVHn vwly) hn;
smuMdr ivc kroVW rqn pYdw kr id`qy hn Aqy keI iksmW dy jIA jMq bxw id`qy hn;
kroVW jIv lmIAW aumrW vwly pYdw kIqy hn, kroVW hI sony dy sumyr prbq bx gey hn;
kroVW hI j`K ikMnr qy ipSwc hn Aqy kroVW hI BUq pRyq sUr qy Syr hn; (pRBU) iehnW sBnW
dy nyVy BI hY qy dUr BI [ hy nwnk! pRBU sB QweIN ivAwpk BI hY qy hY BI inrlyp [4[



" { 276}
pdArQ:- Gwlihmyhnq krdy hn [ DnvMqDn vwly [ icMqicMqw, i&kr [ jh jh
ijQy ijQy [ Bwxw(aus pRBU dI) rzw hY [
ArQ:- kroVW jIv pwqwl ivc v`sx vwly hn Aqy kroVW hI nrkW qy surgW ivc v`sdy hn
(Bwv, duKI qy suKI hn);
kroVW jIv jMmdy hn Aqy kroVW jIv keI jUnW ivc Btk rhy hn;
kroVW jIv bYTy hI KWdy hn Aqy kroVW (AYsy hn jo rotI dI ^wqr) myhnq krdy hn qy Q`k
tu`t jWdy hn;
kroVW jIv (pRBU ny) Dn vwly bxwey hn Aqy kroVW (AYsy hn ijnHW ) mwieAw dw i&kr l`gw
hoieAw hY [
ijQy ijQy cwhuMdw hY, jIvW EQy EQy hI r`Kdw hY [ hy nwnk! hryk g`l pRBU dy Awpxy h`Q
ivc hY [5[
"
" "

" "
" { 276}
pdArQ:- iqnauhnW dI [ Awqm mihAwpxy mn ivc [ lhMqyl`Bdy hn, Bwldy hn [
ipAwsqRyh, ie`Cw, qWG [ Aibnwsnws-rihq, sdw-iQr rihx vwlw [ rMguipAwr [
Din DMinBwgW vwly [6[
ArQ:- (ies rcnw ivc) kroVW jIv vYrwg vwly hoey hn, ijnHW dI suriq Akwl purK dy nwm
nwl l`gI rihMdI hY;
kroVW bMdy pRBU Kojdy hn, qy Awpxy AMdr Akwl purK Bwldy hn;
kroVW jIvW pRBU dy dIdwr dI qWG l`gI rihMdI hY, auhnW AibnwsI pRBU iml pYNdw hY [
kroVW mnu`K sq-sMg mMgdy hn, auhnW Akwl purK dw ieSk rihMdw hY [
hy nwnk! auh mnu`K sdw BwgW vwly hn, ijnHW auqy pRBU Awp qR`Tdw hY [6[
"

" "
" { 276}
pdArQ:- KwxIswry jgq-jIvW dI auqp`qI dy cwr vsIly (KwxW) mMny gey hn, AMfj,
AMfy qoN pYdw hox jIv; jyrj, ijEr qoN pYdw hox vwly; syqj muVHky qoN Aqy auqBuj,
pwxI dI rwhIN DrqI ivcoN pYdw hox vwly [ AruAqy [ KMfswrI DrqI dy nO ih`sy jW nO KMf
mMny gey hn [ keI jugiqkeI jugqIAW nwl [ psirEiKlwirAw hY [ pwswr{Skt.
pRswr:} iKlwrw [ Bwiqiksm [ smwiqlIn ho jWdy hn [ AvqwrpYdw kIqy hoey jIv
[7[
ArQ:- (DrqI dy nO) KMfW (chuMAW) KwxIAW dI rwhIN kroVW hI jIv auqpMn hoey hn, swry
AwkwSW bRhmMfW ivc kroVW hI jIv hn;
kroVW hI pRwxI pYdw ho rhy hn; keI qrIikAW nwl pRBU ny jgq dI rcnw kIqI hY;
(pRBU ny) keI vwrI jgq-rcnw kIqI hY, (muV ies smyt ky) sdw-iek Awp hI ho jWdw hY;
pRBU ny keI iksmW dy kroVW hI jIv pYdw kIqy hoey hn, jo pRBU qoN pYdw ho ky iPr pRBU ivc lIn
ho jWdy hn [
aus pRBU dw AMq koeI bMdw nhIN jwxdw; (ikauNik) hy nwnk! auh pRBU (Awpxy vrgw) Awp hI
Awp hY [7[

"
"

{
276}
pdArQ:- prgwscwnx [ qqAslIAq [ byqyjwxn vwly, mhrm [ inhwrihvyKdy
hn [ nyqRyA`KW nwl [ Amrjnm mrn qoN rihq [ sdsdw [ Awqm risAwqmw dy
rs ivc, Awqmk Awnd ivc [ smwvihitky rihMdy hn [ swis swisdm-b-dm [
smwrysMBwldw hY, cyqy r`Kdw hY [ Eieauh (syvk jo aus ivc lIn rihMdy hn) {l&z
Eie bhu-vcn hY} [
ArQ:- (ies jgq-rcnw ivc) kroVW jIv pRBU dy syvk (Bgq) hn, auhnW dy Awqm ivc
(pRBU dw) prkwS ho jWdw hY;
kroVW jIv (jgq dy) Asly (Akwl purK) dy mhrm hn jo sdw ie`k pRBU A`KW nwl (hr
QW) vyKdy hn;
kroVW bMdy pRBU-nwm dw Awnd mwxdy hn, auh jnm mrn qoN rihq ho ky sdw hI jIaUNdy rihMdy
hn [
kRoVW mnu`K pRBU-nwm dy gux gWdy hn, auh Awqmk Awnd ivc suK ivc qy Afol AvsQw ivc
itky rihMdy hn [
pRBU Awpxy BgqW dm-b-dm cyqy r`Kdw hY, (ikauNik) hy nwnk! auh Bgq pRBU dy ipAwry
huMdy hn [8[10[
"
{ 276}
pdArQ:- krx{Skt. krx} rcnw [ jiljl ivc [ mhIAil{Skt. mhIql, The
surface of the earth} DrqI dy ql auqy [ mhIDrqI [
ArQ:- (ies swry) jgq dw (mUl-) kwrx (Bwv, bxwaux vwlw) iek Akwl purK hI hY,
koeI dUjw nhIN hY [ hy nwnk! (mYN) aus pRBU qoN sdky (hW), jo jl ivc Ql ivc qy DrqI dy
ql auqy (Bwv, AwkwS ivc mOjUd hY) [1[


{ 277}
pdArQ:- jogusmr`Q, qwkq vwlw [ hoguhovygw [ QwippYdw kr ky [ auQwpnhwrw
nws krn vwlw [ pwrwvwrwpwr qy Avwr, pwrlw qy aurlw bMnw [ Dwiritkw ky [
ADrA-Dr, ibnw Awsry [ rhwvYrKwvY, r`Kdw hY [ aupjYpYdw huMdw hY [ prkwr
iksm [
ArQ:- pRBU (sB kuJ) krn dI smr`Qw r`Kdw hY, qy (jIAW ) kMm krn leI pRyrn jogw BI
hY, EhI kuJ huMdw hY jo aus cMgw l`gdw hY [
A`K dy Por ivc jgq pYdw kr ky nws BI krn vwlw hY, (aus dI qwkq) dw koeI h`d-bMnw
nhIN hY [
(isRStI Awpxy) hukm ivc pYdw kr ky ibnw iksy Awsry itkw r`Kdw hY, (jgq aus dy)
hukm ivc pYdw huMdw hY qy hukm ivc lIn ho jWdw hY [
au~cy qy nIvyN bMidAW dI vrqoN BI aus dy hukm ivc hI hY, AnykW iksmW dy Kyf-qmwSy aus dy
hukm ivc ho rhy hn [
AwpxI bzurgI (dy kMm) kr kr ky Awp hI vyK irhw hY [ hy nwnk! pRBU sB jIvW ivc
ivAwpk hY [1[
" " "
" "

" { 277}
pdArQ:- pRB BwvYjy pRBU cMgw l`gy [ giqau~cI Awqmk AvsQw [ piqq(Drm
qoN) if`gy hoey [ Awpn bIcwrYAwpxy ivcwr Anuswr [ duhw isirAw kwlok prlok dw [
KylYKyl Kyldw hY, jgq rcnw dI Kyf Kyfdw hY [ ibgsY(ieh Kyf vyK ky) KuS huMdw hY [
AMqrjwmI(jIvW dy) AMdr dI jwxn vwlw [ idRstInzr ivc [ Avru(koeI) hor [
ArQ:- jy pRBU cMgI l`gy qW mnu`K au~cI Awqmk AvsQw dyNdw hY Aqy p`Qr (-idlW)
BI qwr lYNdw hY [
jy pRBU cwhy qW suAwsW qoN ibnw BI pRwxI (mOq qoN) bcw r`Kdw hY, aus dI myhr hovy qW jIv
pRBU dy gux gwauNdw hY [
jy Akwl purK dI rzw hovy qW igry hoey cln vwilAW (ivkwrW qoN) bcw lYNdw hY; jo kuJ
krdw hY, AwpxI slwh Anuswr krdw hY [

pRBU Awp hI lok prlok dw mwlk hY, auh sB dy idl dI jwxn vwlw Awp jgq-Kyf Kyfdw hY
qy (ies vyK ky) ^uS huMdw hY [
jo aus cMgw l`gdw hY auhI kMm krdw hY [ hy nwnk! (aus vrgw) koeI hor nhIN id`sdw
[2[




{ 277}
pdArQ:- khud`so [ hwiQh`Q ivc, v`s ivc [ Anjwnqnwh jwxdw hoieAw, mUrK
hox krky [ ibiKAwmwieAw [ jwnqsmJ vwlw hovy [ dhds [ idispwsy, qr&W [
dhidisdsIN pwsIN [ DwvYdOVdw hY [ inmKA`K dy Prkx ijqnw smw [ kuMtkUt
{Skt. kUtend, corner} nu`krW [ nwimnwm ivc [ imlyiejuV gey hn, lIn ho gey
hn [
ArQ:- d`so, mnu`K pwsoN (Awpxy Awp) kyhVw kMm ho skdw hY? jo pRBU cMgw l`gdw hY, auhI
(jIv pwsoN) krwauNdw hY [
ies (mnu`K) dy v`s hovy qW hryk cIz sWB ley, (pr) pRBU auhI kuJ krdw hY jo aus BwauNdw
hY [
mUrKqw dy kwrx mnu`K mwieAw ivc ru`J jWdw hY, jy smJ vwlw hovy qW Awpxy Awp (ies qoN)
bicAw rhy;
(pr ies dw mn) BulyKy ivc Bu`lw hoieAw (mwieAw dI ^wiqr) dsIN pwsIN dOVdw hY, A`K dy
Por ivc chuM kUtW ivc B`j dOV AwauNdw hY [
(pRBU) myhr kr ky ijs ijs mnu`K AwpxI BgqI b^Sdw hY, hy nwnk! auh mnu`K nwm ivc
itky rihMdy hn [3[
" "
"
"
" { 277}
pdArQ:- kItkIVw [ invwjmyhr krn vwlw [ jw kw kCUijs dw koeI gux [

idRsit n AwvYnhIN id`sdw [ qqkwlqurq [ bKsIsb^SS, dieAw [ jgdIs


jgq-eIs, jgq dw mwlk [ rwispUMjI [ iqs kIaus pRBU dI [ Git Githryk Gt
ivc, hryk srIr ivc [ pUrnivAwpk [ pRgwsjlvw [ bxqbnwvt, Awkwr, jgqrUp GwVq [ jIvYjIaUN irhw hY, pRsMn ho irhw hY [
ArQ:- iKx ivc pRBU kIVy (vrgy) nIvyN (mnu`K) rwj dy dyNdw hY, pRBU ZrIbW qy myhr krn
vwlw hY [
ijs mnu`K dw koeI gux nhIN id`s AwauNdw, aus plk ivc dsIN pwsIN au~Gw kr dyNdw hY [
ijs mnu`K qy jgq dw mwlk pRBU AwpxI b^SS krdw hY; aus dw (krmW dw) lyKw nhIN
igxdw [
ieh ijMd qy srIr sB aus pRBU dI id`qI hoeI pUMjI hY, hryk srIr ivc ivAwpk pRBU dw hI
jlvw hY [
ieh (jgq-) rcnw aus ny Awp rcI hY [ hy nwnk! AwpxI (ies) bzurgI Awp vyK ky
^uS ho irhw hY [4[



" { 277}
pdArQ:- srb ko nwQswry jIvW dw mwlk [ bpurwivcwrw [ AwigAwkwrIhukm ivc
qurn vwlw [ jIaujIv [ QIauhuMdw hY, vrqdw hY [ kbhUkdy [ sogicMqw [ hrK
^uSI [ inMd icMdinMidAw dI ivcwr [ ibauhwrivhwr, vqIrw [ aUBau~cw [ pieAwl
pqwl [ byqwjwxn vwlw, mhrm [ bRhm bIcwrr`bI ivcwr [
ArQ:- ies (jIv) dI qwkq ies dy Awpxy h`Q nhIN hY, sB jIvW dw mwlk pRBU Awp sB
kuJ krn krwaux dy smr`Q hY [
ivcwrw jIv pRBU dy hukm ivc hI qurn vwlw hY (ikauNik) huMdw EhI hY jo aus pRBU BwauNdw hY
[
(pRBU Awp) kdy au~icAW ivc kdy nIivAW ivc pRgt ho irhw hY, kdy icMqw ivc hY qy kdy KuSI
dI mOj ivc h`s irhw hY;
kdy (dUijAW dI) inMidAw ivcwrn dw ivhwr bxweI bYTw hY, kdy (^uSI dy kwrx) AkwS ivc
au~cw (cVHdw hY) (kdy icMqw dy kwrx) pqwl ivc (if`gw ipAw hY);
kdy Awp hI r`bI ivcwr dw mhrm hY [ hy nwnk! jIvW Awpxy ivc mylx vwlw Awp hI hY

[5[
<

"
" { 277}
pdArQ:- inriqnwc [ Bwiqiksm [ soie rhYsu`qw rihMdw hY [ ibkrwliBAwnk [
rvwlcrnW dI DUV [ bfv`fw [ ByKwrImMgqw [ swjwsWg [ ApkIriqApkIriq, mMdI soBw, bdnwmI [ scu khYAkwl purK ismrdw hY [ iqv hIausy qrHW [
ArQ:- (pRBU jIvW ivc ivAwpk ho ky) kdy keI iksmW dy nwc kr irhw hY, kdy idny rwq
su`qw rihMdw hY [
kdy kRoD (ivc Aw ky) bVw frwauxw (l`gdw hY), kdy jIvW dy crnW dI DUV (bixAw rihMdw
hY);
kdy v`fw rwjw bx bYTdw hY, kdy iek nIvIN jwiq dy mMgqy dw sWg (bxw r`iKAw hY);
kdy AwpxI bdnwmI krw irhw hY, kdy cMgw AKvw irhw hY;
jIv ausy qrHW jIvn ibqIq krdw hY ijvyN pRBU krwauNdw hY [ hy nwnk! (koeI ivrlw mnu`K)
gurU dI ikrpw nwl pRBU ismrdw hY [6[
/

J "
{ 277278}
pdArQ:- bKwnuviKAwn, aupdyS [ monDwrIcu`p rihx vwlw, kdy n bolx vwlw [
qtndI dw iknwrw [ isDpu`gw hoieAw jogI [ swiDkswDnw krn vwly [ muiKmUMh qoN
[ kItkIVw [ hsiqhwQI [ pqMgBMbt [ BrmIAwBvwieAw hoieAw, Brm ivc
pwieAw hoieAw [ nwnwkeI qrHW dy [ pRB BwvYpRBU BwauNdw [
ArQ:- (srb-ivAwpI pRBU) kdy pMfq bx ky (dUijAW ) aupdyS kr irhw hY, kdy monI swDU
ho ky smwDI lweI bYTw hY;
kdy qIrQW dy iknwry ieSnwn kr irhw hY, kdy is`D qy swiDk (dy rUp ivc) mUMhoN igAwn dIAW
g`lW krdw hY;

kdy kIVy hwQI BMbt (Awidk) jIv bixAw hoieAw hY Aqy (Awpxw hI) BvwieAw hoieAw keI
jUnW ivc BauN irhw hY;
bhu-rUpIey vWg keI qrHW dy rUp ivKw irhw hY, ijauN pRBU BwauNdw hY iqvyN (jIvW ) ncwauNdw
hY [
auhI huMdw hY jo aus (mwlk) cMgw l`gdw hY [ hy nwnk! (aus vrgw) koeI hor dUjw nhIN hY
[7[


"
" "
{ 278}
pdArQ:- bhuirmuV, vwps [ igAwn prgwsuigAwn dw pRkwS, igAwn dw jlvw [
iek rMigiek pRBU dy ipAwr ivc [ Ktwnwimldw hY [ gvnBtkxw, jnm mrn ivc
Pyry [ ibsRwmitkwxw, Awrwm [
ArQ:- (jdoN) kdy (pRBU dI AMS) ieh jIv sqsMig ivc A`pVdw hY qW aus QW qoN muV vwps
nhIN AwauNdw;
(ikauNik) ies dy AMdr pRBU dy igAwn dw prkwS ho jWdw hY (qy) aus (igAwn dy prkwS
vwlI) hwlq dw nws nhIN huMdw;
(ijnHW mnu`KW dy) qn mn pRBU dy nwm ivc qy ipAwr ivc r`qy rihMdy hn, auh sdw pRBU dI
hzUrI ivc v`sdy hn [
(so) ijvyN pwxI ivc pwxI Aw rldw hY iqvyN (sqsMg ivc itky hoey dI) Awqmw pRBU dI joiq
ivc lIn ho jWdI hY;
aus dy (jnm mrn dy) Pyry mu`k jWdy hn, (pRBU-crnW ivc) aus itkwxw iml jWdw hY [ hy
nwnk! pRBU qoN sdky jweIey [8[11[

{ 278}
pdArQ:- mskInIAwmskIn mnu`K, ZrIbI suBwau vwlw bMdw [ AwpuAwpw-Bwv,
Apxq, haumY [ invwirdUr kr ky [ qlyhyTW, nIvW (ho ky) [ gribgrb ivc,
AhMkwr ivc [ glygl gey [

ArQ:- grIbI suBwau vwlw bMdw Awpw-Bwv dUr kr ky, qy nIvW rih ky suKI v`sdw hY, (pr)
v`fy v`fy AhMkwrI mnu`K, hy nwnk! AhMkwr ivc hI gl jWdy hn [1[


"

{ 278}
pdArQ:- rwj AiBmwnurwj dw mwx [ suAwnuku`qw [ nrkpwqInrkW ivc pYx dw
AiDkwrI [ jobnvMqujobn vwlw, juAwnI dw mwlk, bVw sohxw [ ibstwgUMh [ jMqu
kIVw [ krmvMqu(cMgy) kMm krn vwlw [ jnimjnm lY ky, jMm ky [ BRmwvYBtkdw hY
[ BUimDrqI [ AigAwnujwihl [ eIhweyQy, ies izMdgI ivc [ mukqu(mwieAw dy
bMDnW qoN) Awzwd [ AwgYprlok ivc [
ArQ:- ijs mnu`K dy mn ivc rwj dw mwx hY, auh ku`qw nrk ivc pYx dw szwvwr huMdw hY [
jo mnu`K Awpxy Awp bVw sohxw smJdw hY, auh ivStw dw hI kIVw huMdw hY (ikauNik sdw
ivSy-ivkwrW dy gMd ivc ipAw rihMdw hY) [
jyhVw Awpxy Awp cMgy kMm krn vwlw AKvwauNdw hY, auh sdw jMmdw mrdw hY, keI jUnW
ivc Btkdw iPrdw hY [
jo mnu`K Dn qy DrqI (dI mwlkI) dw AhMkwr krdw hY, auh mUrK hY, bVw jwihl hY [
myhr kr ky ijs mnu`K dy idl ivc grIbI (suBwau) pWdw hY, hy nwnk! (auh mnu`K) ies
izMdgI ivc ivkwrW qoN bicAw rihMdw hY qy prlok ivc suK pWdw hY [1[
"


"
{ 278}
pdArQ:- DnvMqwDn vwlw, DnwF [ grbwvYgrb (mwx) krdw hY [ iqRxGwh dw
qIlw [ smwinbrwbr [ sMignwl [ BIqirivc [ AwpAwpxy Awp [ blvMqu
bl vwlw, blI, qwkq vwlw [ BsmMqusuAwh [ bdYbddw hY, prvwh krdw hY [
ArQ:- mnu`K Dn vwlw ho ky mwx krdw hY, (pr aus dy) nwl (AMq vyly) iek qIly ijqnI BI

koeI cIz nhIN jWdI [


bhuqy lSkr Aqy mnu`KW auqy bMdw AwsW lweI r`Kdw hY, (pr) plk ivc aus dw nws ho jWdw
hY (qy auhnW ivcoN koeI BI shweI nhIN huMdw) [
mnu`K Awpxy Awp sB nwloN blI smJdw hY, (pr AMq vyly) iek iKx ivc (sV ky) suAwh
ho jWdw hY [
(jo bMdw) Awp (ieqnw) AhMkwrI ho jWdw hY ik iksy dI BI prvwh nhIN krdw, Drmrwj (AMq
vyly) aus dI im`tI plIq krdw hY [
siqgurU dI dieAw nwl ijs dw AhMkwr imtdw hY, auh mnu`K, hy nwnk! pRBU dI drgwh ivc
kbUl huMdw hY [2[
"
"


{ 278}
pdArQ:- koitkroV [ hauAhMkwr [ sRmuQkyvW [ sglyswry (krm) [ ibrQwry
ivArQ, by&wiedw [ qpisAwqp dy swDn [ Avqwrjnm [ dRvYdRvdw, nrm huMdw [
gvYjwvy, phuMcy [ Awps kauAwpxy Awp [ iqsihaus [ inkitnyVy [ ryn
crnW dI DUV [ soiesoBw [
ArQ:- (jy mnu`K) kroVW (Dwrimk) kMm kry (qy auhnW dw) AhMkwr (BI) kry qW auh swry
kMm ivArQ hn, (auhnW kMmW dw Pl aus kyvl) QkyvW (hI) imldw hY [
AnykW qp dy swDn kr ky jy iehnW dw mwx kry, (qW auh BI) nrkW surgW ivc hI muV muV
jMmdw hY (Bwv, kdy suK qy kdy duK Bogdw hY) [
AnykW jqn kIiqAW jy ihrdw nrm nhIN huMdw qW d`so, auh mnu`K pRBU dI drgwh ivc ikvyN
phuMc skdw hY?
jo mnu`K Awpxy Awp nyk AKvwauNdw hY, nykI aus dy nyVy BI nhIN Fu`kdI [
ijs mnu`K dw mn sBnW dy crnW dI DUV ho jWdw hY, AwK, hy nwnk! aus mnu`K dI sohxI soBw
iKlrdI hY [3[


" " {
278}
pdArQ:- jb lgujdoN qk [ muJ qymyry pwsoN [ kCukuJ [ DwrYimQdw hY, i^Awl
krdw hY [ inhcluAfol, itkwxy, QW isr [ cIquic`q [ moh mgn sMig mwiemwie moh
sMig mgn, mwieAw dy moh ivc fu`bw hoieAw [ mgnZrk, fu`bw hoieAw [ dyiedyNdw hY [
hauAhMkwr, v`Krw-pn [ CUtYmu`kdw hY [
ArQ:- mnu`K jd qk ieh smJdw hY ik mYQoN kuJ ho skdw hY, qd qweIN ies koeI suK
nhIN huMdw [
jd qk ieh smJdw hY ik mYN (Awpxy bl nwl) kuJ krdw hW, qd qk (v`Krw-pn dy kwrx)
jUnW ivc ipAw rihMdw hY [
jd qk mnu`K iksy vYrI qy iksy imqR smJdw hY, qd qk ies dw mn itkwxy nhIN
AwauNdw [
jd qk bMdw mwieAw dy moh ivc Zrk rihMdw hY, qd qk ies Drm-rwj fMf dyNdw hY [
(mwieAw dy) bMDn pRBU dI myhr nwl tu`tdy hn, hy nwnk! mnu`K dI haumY gurU dI ikrpw nwl
mu`kdI hY [4[
"
"
"
{ 279}
pdArQ:- shshzwrW (rupey) [ KtykmwauNdw hY [ lK kaul`KW (rupieAW) dI ^wqr
[ DwvYdOVdw hY [ iqRpiqrjyvW [ pwCY pwvYjmHw krdw hY [ ibiKAwmwieAw [
iqRpqwvYr`jdw hY [ Kip Kipdu`KI ho ho ky [ mnorQmn dy rQ, mn dIAW dOVW, mn dy
Purny, ^whSW [ ibRQyivArQ [
ArQ:- (mnu`K) hzwrW (rupey) kmwauNdw hY qy l`KW (rupieAW) dI ^wqr au~T dOVdw hY;
mwieAw jmHw krI jWdw hY, (pr) r`jdw nhIN [
mwieAw dIAW AnykW mOjW mwxdw hY, qs`lI nhIN su huMdI, (BogW dy mgr hor B`jdw hY qy) bVw
du`KI huMdw hY [
jy AMdr sMqoK nwh hovy, qW koeI (mnu`K) r`jdw nhIN, ijvyN su&inAW qoN koeI lwB nhIN huMdw,
iqvyN (sMqoK-hIx mnu`K dy) swry kMm qy ^whSW ivArQ hn [

pRBU dy nwm dI mOj ivc (hI) swrw suK hY, (Aqy ieh suK) iksy v`fy BwgW vwly imldw hY [
(jo) pRBU Awp hI sB kuJ krn dy qy (jIvW pwsoN) krwaux dy smr`Q hY, hy nwnk! aus pRBU
sdw ismr [5[
"
"

{ 279}
pdArQ:- khwikQy? kIh? bIcwruivcwr kr, ivcwr ky vyK [ idRsitnzr [ ApnY
rMigAwpxI mOj ivc [ sBhU kYswirAW dy hI [ sMignwl [ ibbykpCwx, prK [
AwpihAwp hI [ AwvY n jwienwh AwauNdw hY nwh jWdw hY; nwh jMmdw hY nwh mrdw hY [
sd hI sdw hI [ rihAw smwiesmwie rihAw, Awpxy Awp ivc itikAw hoieAw hY [
ArQ:- ivcwr ky vyK lY, ies jIv dy h`Q kuJ BI nhIN hY; pRBU Awp hI sB kuJ krn jogw hY
qy (jIvW pwsoN) krwaux jogw hY [
pRBU ijho ijhI nzr (bMdy vl) krdw hY (bMdw) auho ijhw bx jWdw hY, auh pRBU Awp hI Awp
hY [
jo kuJ aus bxwieAw hY AwpxI mOj ivc bxwieAw hY; sB jIvW dy AMg-sMg BI hY qy sB qoN
v`Krw BI hY [
pRBU Awp hI ie`k hY qy Awp hI Anyk (rUp) Dwr irhw hY; sB kuJ smJdw hY, vyKdw hY qy
pCwxdw hY [
auh nwh kdy mrdw hY n ibnsdw hY; nwh jMmdw hY n mrdw hY; hy nwnk! pRBU sdw hI Awpxy
Awp ivc itikAw rihMdw hY [6[



{ 279}
pdArQ:- ricAwimilAw hoieAw [ ibsQwruiKlwrw [ AwpnAwpxw [ krnYhwru
krn jogw [ iBMnv`Krw [ khhud`so [ ikCukuJ [ Qwn QnqirQwn Qwn AMqir, hryk
QW ivc [ cilqcirqR, qmwSy, KyfW [ AwpwrbyAMq [ kImiqmu`l [
ArQ:- pRBU Awp hI sB jIvW dy nwl imilAw hoieAw hY, (so auh) Awp hI is`iKAw dyNdw hY qy

Awp hI (aus is`iKAw ) smJdw hY [


Awpxw iKlwrw aus ny Awp hI bxwieAw hY, (jgq dI) hryk SY aus dI bxweI hoeI hY, auh
bnwaux jogw hY [
d`so, aus qoN v`Krw kuJ ho skdw hY? hr QW auh pRBU Awp hI (mOjUd) hY [
Awpxy Kyl Awp hI krn jogw hY, byAMq rMgW dy qmwSy krdw hY [
(jIvW dy) mn ivc Awp v`s irhw hY, (jIvW ) Awpxy mn ivc itkweI bYTw hY; hy nwnk!
aus dw mu`l d`isAw nhIN jw skdw [7[
"

"
/ " " " " {
279}
pdArQ:- siqsdw kwiem rihx vwlw [ gur prswidgurU dI ikrpw nwl [ iknYiksy
ivrly ny [ viKAwnIibAwn kIqI hY [ scusdw itikAw rihx vwlw, mukMml [ cInw
pCwixAw hY [ AnUpijs vrgw hor koeI nhIN [ sRvnkMnW (dI rwhIN) [ bKwxI(jIB
nwl) aucwrI jWdI hY [ punIqpivqR [
ArQ:- (sB dw) mwlk pRBU sdw hI kwiem rihx vwlw hYgurU dI myhr nwl iksy ivrly ny
(ieh g`l) d`sI hY [
jo kuJ aus ny bxwieAw hY auh BI mukMml hY (Bwv, ADUrw nhIN) ieh g`l kRoVW ivcoN iksy
ivrly ny pCwxI hY [
hy A`q sohxy, byAMq qy by-imswl pRBU! qyrw rUp ikAw ipAwrw ipAwrw hY!
qyrI bolI BI im`TI im`TI hY, hryk srIr ivc kMnW dI rwhIN suxI jw rhI hY, qy jIB nwl
au~cwrI jw rhI hY (Bwv, hryk srIr ivc qUM Awp hI bol irhw hYN) [
hy nwnk! (jo Ajyhy pRBU dw) nwm pRIq nwl mn ivc jpdw hY, auh pivqR hI pivqR ho jWdw hY
[8[12[

{ 279}
pdArQ:- jnumnu`K [ prYpYNdw hY [ auDrnhwru(mwieAw dy h`ly qoN) bcx jogw [
bhuir bhuirmuV muV, Pyr Pyr [ Avqwrjnm [

ArQ:- jo mnu`K sMqW dI srn pYNdw hY, auh mwieAw dy bMDnW qoN bc jWdw hY; (pr) hy nwnk!
sMqW dI inMidAw krn nwl muV muV jMmIdw hY (Bwv, jnm mrn dy c`k ivc pY jweIdw hY)
[1[



" < <
{ 279}
pdArQ:- dUKindUKn nwl, inMidAw nwl [ Awrjwaumr [ CutYbc skdw [ mlIn
mYlI, BYVI [ miqAkil, smJ [ hIns`Kxw [ hqy kaumwry , iPtkwry [ rKYr`K
skdw, shYqw krdw [ Qwn(ihrdw-rUp) QW [ BRstugMdw [
ArQ:- sMq dI inMidAw krn nwl (mnu`K dI) aumr (ivArQ hI) guzrdI jWdI hY, (ikauNik)
sMq dI inMidAw kIiqAW mnu`K jmW qoN bc nhIN skdw [
sMq dI inMidAw kIiqAW swrw (hI) suK (nws ho) jWdw hY, Aqy mnu`K nrk ivc (Bwv, Gor
duKW ivc) pY jWdw hY [
sMq dI inMidAw krn nwl (mnu`K dI) miq mYlI ho jWdI hY, qy (jgq ivc) mnu`K soBw qoN
s`Kxw rih jWdw hY [
sMq dy iPtkwry hoey bMdy dI koeI mnu`K shYqw nhIN kr skdw, (ikauNik) sMq dI inMdw kIiqAW
(inMdk dw) ihrdw gMdw ho jWdw hY [
(pr) jy ikpwl sMq Awp ikrpw kry, qW hy nwnk! sMq dI sMgiq ivc inMdk BI (pwpW qoN)
bc jWdw hY [1[

" "


{ 279-280}
pdArQ:- dUKn qyinMidAw krn nwl [ muKu BvYmUMh BauN jWdw hY, mUMh iPtkwirAw jWdw
hY [ kwg ijaukW vWg [ lvYlauN lauN krdw hY, Bwv, inMidAw krn dI Awdq pY jWdI hY
[ srps`p [ iqRgd{Skt. iqXLc`} pSU pMCI join [ ikrmwieikrm Awidk [ iqRsnw

lwlc [ jlYsVdw hY [ sBu kohryk pRwxI [ ClYDoKw dyNdw hY [ nIcu nIcwienIcW


qoN nIc, bhuq BYVw [ doKIinMdk [ EieinMdw krn vwly [ pwihpw lYNdy hn [
ArQ:- sMq dI inMdw krn nwl (inMdk dw) cyhrw hI BRSitAw jWdw hY, (qy inMdk) (QW QW)
kW vWg lauN lauN krdw hY (inMMdw dy bcn boldw iPrdw hY) [
sMq dI inMdw kIiqAW (Kotw suBwau bx jwx qy) mnu`K s`p dI jUny jw pYNdw hY, qy, ikrm Awidk
in`kIAW jUnW ivc (Btkdw hY) [
sMq dI inMidAw dy kwrn (inMdk) iqRsnw (dI A`g) ivc sVdw Bu`jdw hY, qy, hryk mnu`K
DoKw dyNdw iPrdw hY [
sMq dI inMidAw kIiqAW mnu`K dw swrw qyj pRqwp hI nSt ho jWdw hY Aqy (inMdk) mhw nIc
bx jWdw hY [
sMqW dI inMdw krn vwilAW dw koeI Awsrw nhIN rihMdw; (hW) hy nwnk! jy sMqW Bwvy qW
auh inMdk BI cMgI AvsQw qy A`pV jWdy hn [2[




{ 280}
pdArQ:- AqqweIA`q cu`kI r`Kx vwlw, sdw koeI n koeI vDIkI krdy rihx vwlw [
itknuitkwau [ hiqAwrwzwlm [ prmysuirr`b vloN [ mwrwiPtikAw hoieAw [
hInuvWijAw hoieAw [ dInukMgwl, Awqur [ ibjog(r`b nwloN) ivCoVw [ doK mih doKu
v`fw mwVw kMm [ moKumukqI, (inMdw qoN) Cutkwrw [
ArQ:- sMq dI inMidAw krn vwlw sdw A`q cu`kI r`Kdw hY, qy iek plk Br BI (A`q cu`kx
vloN) Awrwm nhIN lYNdw [
sMq dw inMdk v`fw zwlm bx jWdw hY, qy r`b vloN iPtkwirAw jWdw hY [
sMq dw inMdk rwj (Bwv, dunIAw dy suKW) qoN vWijAW rihMdw hY (sdw) duKI qy Awqur rihMdw hY
[
sMqW dI inMidAw krn vwly swry rog ivAwpdy hn (ikauNik) aus (suKW dy somy pRBU qoN)
sdw ivCoVw rihMdw hY [
sMqW dI inMidAw krnI bhuq hI mwVw kMm hY [ hy nwnk! jy sMqW Bwvy qW aus (inMdk) dw
BI (inMidAw qoN) Cutkwrw ho jWdw hY [3[




{ 280}
pdArQ:- ApivqumYly mn vwlw, Kotw [ fwnufMn (Drmrwj dw) [ sB iqAwgYswry
swQ C`f jWdy hn [ ibkwrImMd-krmI [ dUKnwinMidAw [ trYtlY, vWijAw jWdw hY [
TwauQW, shwrw [
ArQ:- sMq dw inMdk sdw mYly mn vwlw hY (qwhIeyN) auh (kdy) iksy dw s`jx nhIN bxdw [
(AMq vyly) sMq dy inMdk (Drmrwj qoN) szw imldI hY qy swry aus dw swQ C`f jWdy hn [
sMq dI inMidAw krn vwlw bVw AwkV-Kwn bx jWdw hY qy sdw mMdy kMm krdw hY [
(iehnIN AOguxIN) sMq dw inMdk jMmdw mrdw rihMdw hY, qy sMq dI inMidAw dy kwrn suKW qoN
vWijAw jWdw hY [
sMq dy inMdk koeI shwrw nhIN imldw, (pr hW), hy nwnk! jy sMq cwhy qW Awpxy nwl aus
(inMdk) imlw lYNdw hY [4[

"


{ 280}
pdArQ:- AD bIc qyA`D ivcoN [ ikqY kwijiksy kMm kwj ivc [ auidAwnjMgl [
BRmweIAYBtkweIdw hY [ auJiVAOJV ivc, kurwhy [ QoQw^wlI [ imrqkmurdw [
jVp`kI nINh, pWieAW [ bIijbIj ky, kmweI kr ky [ KwihKWdy hn [ sMq BwvYsMq
cMgw l`gy [ ley aubwiraubwir ley, bcw lYNdw hY [
ArQ:- sMq dI inMidAw krn vwlw iksy kMm ivc nypry nhIN cVHdw, A`D ivcoN hI rih jWdw hY
[
sMq dy inMdk , (mwno) jMglW ivc ^uAwr krIdw hY qy (rwhoN KuMJw ky) AOVdy pw dyeIdw hY [
ijvyN pRwxW qoN ibnw murdw loQ hY, iqvyN hI sMq dw inMdk AMdroN (AslI izMdgI qoN jo mnu`K dw
AwDwr hY) ^wlI huMdw hY [
sMq dy inMdkW dI (nyk kmweI qy ismrn vwlI) koeI p`kI nINh nhIN huMdI, Awp hI (inMidAw

dI) kmweI kr ky Awp hI (aus dw mMdw Pl) KWdy hn [


sMq dI inMidAw krn vwly koeI hor mnu`K (inMidAw dI vwdI qoN) bcw nhIN skdw, (pr) hy
nwnk! jy sMq cwhy qW (inMdk inMidAw dy suBwau qoN) bcw skdw hY [5[

"


{ 280}
pdArQ:- ibllwieivlkdw hY [ ibhUnibnw [ qVPVwieqV&dI hY [ BUKw
iqRSnwlU, iqRSnw dw mwirAw hoieAw [ rwjYr`jdw hY [ pwvkuA`g [ DRwpYr`jdI [
eIDineINDn (bwlx) nwl [ CutYipAw rihMdw hY [ bUAwVu{Skt. Xut Burnt} siVAw
hoieAw, ijs dI PlI ivcoN sVI hoeI hovy [ duhylwduKI [ imiQAwJUT [ ikrqu{Skt.
q} kIqy hoey kMm dw Pl [ Duir hImu`F qoN hI (jdoN qoN koeI kMm kIqw igAw hY) [ iqsu
aus pRBU [
ArQ:- sMq dw inMdk ieauN ivlkdw hY ijvyN pwxI qoN ibnw m`CI qV&dI hY [ sMq dw inMdk
iqRSnw dw mwirAw hoieAw kdy r`jdw nhIN, ijvyN A`g bwlx nwl nhIN r`jdI (Bwv, sMq dI
soBw dw siVAw hoieAw eIrKw dy kwrn inMidAw krdw hY qy ieh eIrKw GtdI nhIN) [
ijvyN AMdroN siVAw hoieAw iql dw bUtw pYlI ivc hI inmwxw ipAw rihMdw hY, iqvyN sMq dw
inMdk BI iek`lw Cu`tV ipAw rihMdw hY (koeI aus dy nyVy nhIN AwauNdw) [
sMq dw inMdk DrmoN hIx huMdw hY qy sdw JUT boldw hY [ (pr) pihlI kIqI hoeI inMidAw dw
ieh Pl (-rUp suBwau) inMdk dw mu`F qoN hI (jdoN aus inMidAw dw kMm PiVAw) quirAw Aw
irhw hY (so, aus suBwau dy kwrx ivcwrw hor kry BI kIh?) hy nwnk! (ieh mwlk dI rzw hY)
jo aus cMgw l`gdw hY auhI huMdw hY [6[


"
{
280}
pdArQ:- ibgVrUpuivgVy hoey rUp vwlw, iBRSitAw hoieAw [ shkweIAYshkdw hY,
qrly lYNdw hY, Awqur huMdw hY [ pujY nisry nhIN cVHdI [ iqRstYr`jdw [ jYsw BwvYijho

ijhI Bwvnw vwlw huMdw hY [ pieAw ikrquipCly kIqy (mMdy) kMmW dw iek`Tw hoieAw Pl [
ArQ:- sMqW dI inMidAw krn vwlw iBRSitAw jWdw hY, pRBU dI drgwh ivc aus szw
imldI hY [
sMqW dw inMdk sdw Awqur rihMdw hY, nwh auh jIaUNidAW ivc qy nwh moieAW ivc huMdw hY [
sMq dy inMdk dI Aws kdy isry nhIN cVHdI, jgq qoN inrws hI c`l jWdw (Blw, sMqW vwlI
soBw aus ikvyN imly?) [
ijho ijhI mnu`K dI nIAq huMdI hY, iqho ijhw aus dw suBwau bx jWdw hY (ies vwsqy) sMq dI
inMidAw krn nwl koeI mnu`K (inMidAw dI) ies qRyh qoN bcdw nhIN [
(bcy BI ikvyN?) ipClI kIqI (mMd) kmweI dy iek`Ty hoey (suBwau-rUp) Pl koeI imtw nhIN
skdw [ hy nwnk! (ies Byq ) auh s`cw pRBU jwxdw hY [7[
"


<
{ 280-281}
pdArQ:- GtsrIr [ iqs kyaus pRBU dy [ EhuEh pRBU [ ausqiqvifAweI [
swis igrwisswh AMdr bwhr lYNidAW [ QIAwho jWdw hY [ dUsrudUjw [ bIcwru
i^Awl [ jn syiesyie jn, auh mnu`K (Pl.) [ kokoeI, hryk jIv [
ArQ:- swry jIA jMq aus pRBU dy hn, auhI sB kuJ krn dy smr`Q hY, sdw aus pRBU A`gy
isr invwE [
idn rwiq pRBU dy gux gwE, dm-b-dm ausy Xwd kro [
(jgq ivc) hryk Kyf ausy dI vrqweI vrq rhI hY, pRBU (jIv ) ijho ijhw bxwauNdw hY auho
ijhw hryk jIv bx jWdw hY [
(jgq-rUp) AwpxI Kyf Awp hI krn jogw hY [ kOx koeI dUjw slwh d`s skdw hY?
ijs ijs jIv auqy myhr krdw hY aus aus Awpxw nwm b^Sdw hY; (qy) hy nwnk! auh mnu`K
v`fy BwgW vwly ho jWdy hn [8[13[

{ 281}

pdArQ:- isAwnpcqurweI, Akl dw mwx [ suir jnhuhy Bly purSo! eyk Aws hir
eyk hir Aws, iek pRBU dI Aws [ minmn ivc [ BrmuBulyKw [ Baufr [ jwiedUr
ho jWdw hY [
ArQ:- hy Bly mnu`Ko! cqurweI C`fo qy Akwl purK ismro; kyvl pRBU dI Aws mn ivc r`Ko
[ hy nwnk! (ies qrHW) du`K vhm qy fr dUr ho jWdw hY [1[

"

"
{ 281}
pdArQ:- tykAwsrw [ ibRQIby-&wiedw [ jwnusmJ [ eykYieko hI [ rhY
AGwieAGwie rhY, r`ijAw rihMdw hY [ bhuirPyr [ hwiQh`Q ivc, v`s ivc [ bUiJ
smJ ky [ kMiTkMT (gly) ivc [ rKu kMiT proiehr vyly Xwd kr [ ibGnurukwvt [
ArQ:- (hy mn!) (iksy) mnu`K dw Awsrw au~kw hI ivArQ smJ, iek Akwl purK hI (sB
jIAW ) dyx jogw hY;
ijs dy id`iqAW (mnu`K) r`ijAw rihMdw hY qy muV aus lwlc Aw ky dbwauNdw nhIN [
pRBU Awp hI (jIvW ) mwrdw hY (jW) pwldw hY, mnu`K dy v`s kuJ nhIN hY [
(qW qy) aus mwlk dw hukm smJ ky suK huMdw hY [ (hy mn!) aus dw nwm hr vyly Xwd kr [
aus pRBU sdw ismr [ hy nwnk! (ismrn dI brkiq nwl) (izMdgI dy s&r ivc) koeI
rukwvt nhIN pYNdI [1[

"

" { 281}
pdArQ:- ausqiqvifAweI, is&iq-swlwh [ siqs`cw [ ibauhwrivhwr [ rsnw
jIB nwl [ suhylwsOKw, suKI [ jIauijMd [ nYnhuA`KW nwl [ rMguqmwSw, Kyl [ swD
sMigswDW dI sMgiq ivc [ sB sMguhor sB sMg, hor sB dw sMg, hor sB dw moh [
clauclo [ mwrigrsqy qy [ ibMdrqw Br, QoVw icr [ krh`QW nwl [ krmkMm
[ sRvinkMnW nwl [

ArQ:- Awpxy AMdr Akwl purK dI vifAweI kr [ hy myry mn! ieh s`cw ivhwr kr [
jIB nwl im`Tw (nwm-) AMimRq pI, (ies qrHW) AwpxI ijMd sdw leI suKI kr lY [
A`KW nwl Akwl purK dw (jgq-) qmwSw vyK, BilAW dI sMgiq ivc (itikAW) hor (kutMb
Awidk dw) moh imt jWdw hY [
pYrW nwl r`b dy rwh qy qur [ pRBU rqw Br BI jpIey qW pwp dUr ho jWdy hn [
h`QW nwl pRBU (dy rwh) dy kMm kr qy kMn nwl aus dI vifAweI (sux); (ies qrHW) hy nwnk!
pRBU dI drgwh ivc sur^-rU ho jweIdw hY [2[



{ 281}
pdArQ:- qy jnauh bMdy [ gwihgwauNdy hn [ soauh mnu`K [ gnIZnI, DnwF [
muKIcoxvyN cMgy bMdy [ qyauhnW [ ieq auq kIlok prlok dI [ mwinAwpqIijAw
[ iqnihiqin hI, ausy ny [ jwinAwsmiJAw hY [
ArQ:- (jo mnu`K) sdw hI pRBU dy gux gwauNdy hn, auh mnu`K jgq ivc v`fy BwgW vwly hn [
auh mnu`K jgq ivc DnI hn qy r`jy hoey hn jo Akwl purK dy nwm dw iDAwn krdy hn [
jyhVy Bly lok mn qn qy mUMh qoN pRBU dw nwm aucwrdy hn, auhnW sdw suKI jwxo [
jo mnu`K kyvl iek pRBU (hr QW) pCwxdw hY, aus lok prlok dI (Bwv, jIvn dy swry
s&r dI) smJ Aw jWdI hY [
ijs mnu`K dw mn pRBU dy nwm nwl rc imc jWdw hY, hy nwnk! aus ny pRBU pCwx ilAw hY
[3[
" "
/
"
" {
281}
pdArQ:- suJYsu`J jwey, smJ Aw jwey [ buJYimt jWdI hY [ jsuvifAweI [ hir
jnupRBU dw syvk [ srb rog qy rhqswry rogW qoN bicAw hoieAw [ Anidnuhr roz [

bKwnuau~cwrn [ inrbwnuvwsnw qoN rihq [ ijsu minijs mnu`K dy mn ivc [ iqsih


iqs mnu`K [
ArQ:- ijs mnu`K gurU dI ikrpw nwl Awpxw Awp su`J pYNdw hY, ieh jwx lvo ik aus dI
iqRSnw imt jWdI hY [
jo r`b dw ipAwrw sqsMg ivc Akwl purK dI is&iq-swlwh krdw hY, auh swry rogW qoN bc
jWdw hY [
jo mnu`K hr roz pRBU dw kIrqn hI au~cwrdw hY, auh mnu`K igRhsq ivc (rihMdw hoieAw)
inrlyp hY [
ijs mnu`K dI Aws iek Akwl purK au~qy hY, aus dI jmW vwlI PwhI k`tI jWdI hY [
ijs mnu`K dy mn ivc pRBU (dy imlx) dI qWG hY, hy nwnk! aus mnu`K koeI du`K nhIN
poNhdw [4[
" "
"
"
{
281}
pdArQ:- suhylwsuKI [ iks qyiks qoN? idRstwieAwidRStI AwieAw, nzrIN AwieAw,
id`isAw [ soDqivcwr kridAW [ sIiJAwkwmXwbI ho jWdI hY, sPlqw ho jWdI hY [
qquAslIAq {Skt. qvzThe real nature of the human soul or the material
world as being indentical with the Supreme Spirit pervading the Universe.
2. The Supreme being.} sUKmu{Skt. sumz The subtle all-pervading spirit, the
Supreme Soul} srb-ivAwpk joiq [ AsQUluidRStmwn jgq {Skt. QulGross,
coarse, rough} [ kwrjkIqw hoieAw jgq [
ArQ:- ijs mnu`K hrI pRBU mn ivc sdw Xwd rihMdw hY, auh sMq hY, suKI hY (auh kdy)
Gwbrdw nhIN [
ijs mnu`K auqy pRBU AwpxI myhr krdw hY, d`so (pRBU dw) auh syvk (hor) iks qoN fr skdw
hY?
(ikauNik) aus pRBU auho ijhw hI id`s pYNdw hY, ijho ijhw auh (Asl ivc) hY, (Bwv ieh
id`s pYNdw hY ik) pRBU Awpxy rcy hoey jgq ivc Awp ivAwpk hY;
in`q ivcwr kridAW (aus syvk ivcwr ivc) sPlqw ho jWdI hY, (Bwv) gurU dI ikrpw nwl

(aus ) swrI AslIAq dI smJ Aw jWdI hY [


hy nwnk! (myry auqy BI gurU dI myhr hoeI hY, hux) mYN jdoN q`kdw hW qW hryk cIz aus sB dy
muF (-pRBU dw rUp id`sdI hY), ieh id`sdw sMswr BI auh Awp hY qy sB ivc ivAwpk joiq BI
Awip hI hY [5[
"
" "

" {
281-282}
pdArQ:- cilquqmwSw, Kyl [ Awvnu jwvnujnm mrx [ idRsitid`sdw jgq,
AsQUl sMswr [ AnidRsitnwh id`sdw sMswr, sUKm jgq [ AwigAwkwrIhukm ivc qurn
vwlI [ DwrIitkweI hY [ jugiqqrIikAW nwl [ auQwipnws krdw hY [ KMftotw,
nws [ Dwrx...bRhmMfbRhmMf (dI) Dwrx Dwir rihE [ AlKjo ibAwn n ho sky [
AByvijs dw Byq n pwieAw jw sky [ qqW [
ArQ:- nwh kuJ jMmdw hY nwh kuJ mrdw hY; (ieh jnm mrx dw qW) pRBU Awp hI Kyl kr
irhw hY;
jMmxw, mrxw, id`sdw qy Ax-id`sdwieh swrw sMswr pRBU ny Awpxy hukm ivc qurn vwlw
bxw id`qw hY [
swry jIvW ivc kyvl Awp hI hY, AnykW qrIikAW nwl (jgq ) bxw bxw ky nws BI kr
dyNdw hY [
pRBU Awp AibnwSI hY; aus dw kuJ nws nhIN huMdw, swry bRhmMf dI rcnw BI Awp hI rc irhw
hY [
aus ivAwpk pRBU dy pRqwp dw Byq nhIN pwieAw jw skdw, ibAwn nhIN ho skdw; hy nwnk! jy
auh Awp Awpxw jwp krwey qW hI jIv jwp krdy hn [6[
" "
"
<
" { 282}
pdArQ:- ijnijnHW mnu`KW ny [ iqn mMqauhnW dy aupdySW nwl [ sgl auDwrn

swirAW bcwaux vwly [ dUK ibswrndu`KW dw nws krn vwly [ jipjp ky [ inhwl
(Pu`lW vWg) iKVy hoey [ krihqUM krdw hYN [ bfBwgYv`fI iksmq vwly [ ibsrwmu
itkwxw, du`KW qoN bcwau [ mwnusmJ, jwx lY [
ArQ:- ijnHW bMidAW ny pRBU pCwx ilAw, auh soBw vwly ho gey; swrw jgq auhnW dy
aupdySW nwl (ivkwrW qoN) bcdw hY [
hrI dy Bgq sB (jIvW) bcwaux jogy hn, (sB dy) du`K dUr krn dy smr`Q huMdy hn [
(syvkW ) ikrpwl pRBU Awp (Awpxy nwl) imlw lYNdw hY, siqgurU dw Sbd jp ky auh (Pu`l
vWg) iKV AwauNdy hn [
auhI mnu`K auhnW (syvkW) dI syvw ivc ru`Jdw hY, ijs BwgW vwly auqy, (hy pRBU!) qUM Awp myhr
krdw hYN [
(auh syvk) nwm jp ky Afol AvsQw hwsl krdy hn; hy nwnk! auhnW mnu`KW bVy au~cy
bMdy smJo [7[
"
"
"
" { 282}
pdArQ:- rMigmOj ivc, rzw ivc [ shj suBwiesuqy hI, suBwvk hI [ jnsyvkW
[ mIT lgwnwim`Tw l`gdw hY [ idRstwnwidRStI AwauNdw hY [ aupjypYdw hoey [ Eie
pRBU dy auh syvk [ suK inDwnsuKW dy ^zwny [ aunhUauhnW hI [ bin AweyP`bdI hY
[ Awps kauAwpxy Awp [
ArQ:- (pRBU dw syvk) sdw hI pRBU dI hzUrI ivc v`sdw hY qy jo kuJ krdw hY, pRBU dI rzw
ivc (rih ky) krdw hY [
suqy hI jo kuJ huMdw hY aus pRBU dw Bwxw jwxdw hY, qy sB kuJ krn vwlw pRBU hI smJdw
hY [
(pRBU dy) syvkW pRBU dw kIqw hoieAw im`Tw l`gdw hY, (ikauNik) pRBU ijho ijhw (srbivAwpk) hY auho ijhw auhnW nzrIN AwauNdw hY [
ijs pRBU qoN auh syvk pYdw hoey hn, ausy ivc lIn rihMdy hn, auh suKW dw ^zwnw ho jWdy hn
qy ieh drjw P`bdw BI auhnW hI hY [
hy nwnk! pRBU qy pRBU dy syvk iek rUp smJo, (syvk mwx dy ky) pRBU Awpxy Awp Awp
mwx dyNdw hY (ikauNik syvk dw mwx pRBU dw hI mwx hY) [8[14[

"
{ 282}
pdArQ:- klwqwkq, SkqI [ BrpUrBirAw hoieAw [ ibrQw{Skt. XQwPain}
du`K, drd [ jw kY ismrinijs dy ismrn dI rwhIN [ auDrIAY(ivkwrW qoN) bc jweIdw hY
[
ArQ:- pRBU swrIAW SkqIAW nwl pUrn hY, (sB jIvW dy) du`K-drd jwxdw hY [ hy nwnk!
ijs (AYsy pRBU) dy ismrn nwl (ivkwrW qoN) bc skIdw hY, aus qoN (sdw) sdky jweIey [1[
"

" "
{ 282}
pdArQ:- goupwl{not:- A`Kr g nwl do lgW vrqIAW geIAW hn [ AslI l&z
gopwl hY, pr CMd dI cwl qW hI pUrI rih skdI hY jy gurU mwqRw ( o) dy QW lGU
mwqRw ( u ) vrqI jwey [ so, pwT ivc l&z gupwl pVHnw hY} [ icMqwi&kr [ ibrQw
^wlI, nw-aumYd [ Awpn kIAwmnu`K dy Awpxy bl nwl kIqw hoieAw [ sausO vwrI [
locYcwhy [ giqmukqI, cMgI Awqmk hwlq [
ArQ:- swry jIvW dI pwlxw krn vwlw gopwl pRBU Awp hY, (jIvW dI idl dI) tu`tI hoeI
(qwr) (Awpxy nwl) gMFx vwlw (BI Awp) hY [
ijs pRBU Awpxy mn ivc swirAW (dI rozI) dw i&kr hY, aus (dy dr) qoN koeI jIv nwaumYd nhIN (AwauNdw) [
hy myry mn! sdw pRBU jp, auh nws-rihq hY qy Awpxy ijhw Awp hI hY [
jy koeI pRwxI sO vwrI qWG kry qW BI pRwxI dw Awpxy jqn nwl kIqw hoieAw koeI kMm isry
nhIN cVHdw [
hy nwnk! iek pRBU dw nwm jp qW giq hovygI, aus pRBU qoN ibnw hor koeI cIz qyry (AslI)
kMm dI nhIN hY [1[
"
"

" { 282}

pdArQ:- mohY nwhImoh nwh kry, msq nwh hovy, mwx nwh kry [ sgl Gtswry srIrW
ivc [ grbYAhMkwr kry [ jwjdoN [ drbYDn [ sUrwsUrmw, bhwdur [ khwvY
AKvwey [ khikQy? DwvYdOVy [ hoie bhYbx bYTy [ gwvwrugMvwr, mUrK [ hau rogu
AhMkwrI-rUpI bImwrI [ AroguinroAw [
ArQ:- rUp vwlw ho ky koeI pRwxI (rUp dw) mwx nwh kry, (ikauNk) swry srIrW ivc pRBU dI
hI joiq soBdI hY [
Dn vwlw ho ky kIh koeI mnu`K AhMkwr kry, jdoN swrw Dn aus pRBU dw hI b^iSAw hoieAw hY?
jy koeI mnu`K (Awpxy Awp ) bVw sUrmw AKvwey (qW rqw ieh qW socy ik) pRBU dI (id`qI
hoeI) qwkq qoN ibnw ikQy dOV skdw hY [
jy koeI bMdw (DnwF ho ky) dwqw bx bYTy, qW auh mUrK aus pRBU pCwxy jo (sB jIvW ) dyx
jogw hY [
hy nwnk! auh mnu`K sdw inroAw hY ijs dw AhMkwr rUpI rog gurU dI ikrpw nwl dUr huMdw hY
[2[

"

"
{ 282}
pdArQ:- mMdrGr [ QwmYQMmHdw hY, shwrw dyeI r`Kdw hY [ mnihmn ivc [
AsQMmnuQMmH, shwrw [ pwKwxup`Qr [ nwvbyVI [ lgqul`gw hoieAw [ AMDkwr
hnyrw [ dIpkdIvw [ prgwsucwnx [ gur drsnugurU dw drsn [ dyiKvyK ky [
minmn ivc [ ibgwsuiKVwau [ auidAwnjMgl [ mwrgursqw [ bwCaucwhuMdw hW
[ DUirDUV [ locw^whS [ pUirpUrI kr [
ArQ:- ijvyN Gr (dy C`q) nU QMmH shwrw dyNdw hY, iqvyN gurU dw Sbd mn dw shwrw hY [
ijvyN p`Qr byVI ivc cVH ky (ndI Awidk qoN) pwr lG jWdw hY, iqvyN gurU dI crnIN l`gw
hoieAw bMdw (sMswr-smuMdr qoN) qr jWdw hY [
ijvyN dIvw hnyrw (dUr kr ky) cwnx kr dyNdw hY, iqvyN gurU dw dIdwr kr ky mn ivc iKVwau
(pYdw) ho jWdw hY [
ijvyN (iksy) v`fy jMgl ivc (KuMJy hoey nU) rwh l`B pey, iqvyN swDU dI sMgq ivc bYiTAW
(Akwl purK dI) joiq (mnu`K dy AMdr) pRgtdI hY [

mYN auhnW sMqW dy crnW dI DUV mMgdw hW [ hy pRBU! nwnk dI ieh ^whS pUrI kr [3[
"


{ 283}
pdArQ:- kwhyikauN? ibllweIAYivlkIey, ivrlwp krIey [ purbpihly [ purb ilKy
kwpihly smy dy kIqy krmW dw, hux qoN pihly smy dy bIjy dw [ iliKAwsMskwr-rUp lyK,
suBwau-rUp bIj [ Ajwnhy AMvwx! bsqucIz [ risrs ivc, suAwd ivc [ loBI
pqMghy loBI BMbt! piq syqIie`zq nwl [
ArQ:- hy mUrK mn! (du`K imlx qy) ikauN ivlkdw hYN? ipCly bIjy dw Pl hI Kwxw pYNdw hY
[
du`K suK dyx vwlw pRBU Awp hY, (qW qy) hor (Awsry) C`f ky qUM ausy nU Xwd kr [
hy AM\wx! ikau Bu`ilAW iPrdw hYN? jo kuJ pRBU krdw hY ausy nU suK smJ [
hy loBI BMbt! qUM (mwieAw dy) suAwd ivc msq ho irhw hYN, (d`s) kyhVI cIz qyry nwl AweI
sI [
hy nwnk! ihrdy ivc pRBU dw nwm jp, (iesy qrHW) ie`zq nwl (prlok vwly) Gr ivc
jwvihgw [4[



{ 283}
pdArQ:- vKrsOdw [ qijC`f dyh [ mn moilmn dy mu`l qoN, mn dy vtWdry, mn dy
ky [ qoiljWc [ Kyp{Skt. yp} vwpwr vwsqy nwl lY jwx vwlw sOdw [ ibiKAw
mwieAw [ jMjwlDMDy [ DMinmubwirk, SlwGw-Xog [
ArQ:- (hy BweI!) jyhVw sOdw ^rIdx vwsqy qUM (jgq ivc) AwieAw hYN, auh rwm nwm (rUpI sOdw) sMqW dy Gr ivc imldw hY [
(ies vwsqy) AhMkwr C`f dyh, qy mn dy v`ty (ieh v`Kr) ^rId lY, Aqy pRBU dw nwm ihrdy
ivc prK [
sMqW dy sMg qur qy rwm nwm dw ieh sOdw l`d lY, mwieAw dy hor DMDy C`f dyh [

(jy ieh au~dm krihgw qW) hryk jIv qYnU SwbwSy AwKygw, qy pRBU dI drgwh ivc BI qyrw mUMh
aujlw hovygw [
(pr) ieh vpwr koeI ivrlw bMdw krdw hY [ hy nwnk! Ajyhy (vpwrI) qoN sdw sdky jweIey
[5[


"
{
283}
pdArQ:- Ariphvwly kr dyh [ jIauijMd [ DUircrn-DUV [ kurbwnu sdky [
vfBwgIv`fy BwgW nwl [ gweIAYgwieAw jw skdw hY [ rwKYbcw lYNdw hY [ AMimRq
rsunwm AMimRq dw suAwd [ EtAwsrw [ ghI pkVI, PVI [ iqhaus ny [
ArQ:- (hy BweI!) swDU jnW dy pYr Do Do ky (nwm-jl) pI, swD-jn qoN AwpxI ijMd BI vwr
dyh [
gurmuK mnu`K dy pYrW dI ^wk ivc ieSnwn kr, gurmuK qoN sdky hohu [
sMq dI syvw v`fy BwgW nwl imldI hY, sMq dI sMgiq ivc hI pRBU dI is&iq-swlwh kIqI jw
skdI hY [
sMq AnykW AOkVW qoN (jo Awqmk jIvn dy rwh ivc AwauNdIAW hn) bcw lYNdw hY, sMq pRBU dy
gux gw ky nwm-AMimRq dw suAwd mwxdw hY [
(ijs mnu`K ny) sMqW dw Awsrw PiVAw hY jo sMqW dy dr qy Aw if`gw hY aus ny, hy nwnk! swry
suK pw ley hn [6[
"



{ 283}
pdArQ:- imrqkmoieAw hoieAw, Awqmk izMdgI vloN murdw [ BUKylwlcI, iqRsnwADIn mnu`K [ ADwrAwsrw [ inDwn^zwny [ purb ilKy kwipCly smy dy kIqy kMmW dw
[ lhxwPl [ pwihpwauNdy hn [ hoguhovygw [ rYxIrwq [ krxIAwcrx [

ArQ:- (pRBU) moey hoey bMdy nU ijvwlx jogw hY, Bu`Ky nU BI Awsrw dyNdw hY [
swry ^zwny aus mwlk dI nzr ivc hn, (pr jIv) Awpxy ipCly kIqy krmW dw Pl Bogdy
hn [
sB kuJ aus pRBU dw hI hY, qy auhI sB kuJ krn dy smr`Q hY; aus qoN ibnw koeI dUjw nwh hY
qy nwh hovygw [
hy jn! sdw hI idn rwq pRBU nU Xwd kr, hor swrIAW krxIAW nwloN iehI krxI au~cI qy
su`cI hY [
myhr kr ky ijs mnu`K nU nwm b^Sdw hY, hy nwnk! auh mnu`K pivqR ho jWdw hY [7[
"

"
" { 283}
pdArQ:- prqIiqXkIn, srDw [ cIiqic`q ivc [ sunIAYsuixAw jWdw hY [ iqhu
loieiqMnW lokW ivc, iqRlokI ivc, swry jgq ivc [ krxIAmlI izMdgI, cwl cln [
rhqizMdgI dy AsUl [ siqs`c, sdw-iQr rihx vwlw pRBU [ muiKmUMh qoN [ idRsit
nzr [ AwkwruidRSt-mwn jgq, srUp [ vrqYmOjUd hY [ pwswruiKlwrw [
ArQ:- ijs mnu`K dy mn ivc siqgurU dI srDw bx geI hY aus dy ic`q ivc pRBU itk jWdw
hY [
auh mnu`K swry jgq ivc Bgq Bgq suxIdw hY, ijs dy ihrdy ivc iek pRBU v`sdw hY;
aus dI AmlI izMdgI qy izMdgI dy AsUl iek-rs hn, s`cw pRBU aus dy ihrdy ivc hY, qy pRBU
dw nwm hI auh mUMhoN au~cwrdw hY;
aus mnu`K dI nzr s`cy pRBU dy rMg ivc rMgI hoeI hY, (qwhIeyN) swrw idRStmwn jgq (aus nU)
pRBU dw rUp id`sdw hY, pRBU hI (sB QweIN) mOjUd (id`sdw hY, qy) pRBU dw hI (swrw) iKlwrw
id`sdw hY [
ijs mnu`K ny Akwl purK nU sdw-iQr rihx vwlw smiJAw hY, hy nwnk! auh mnu`K sdw aus
iQr rihx vwly ivc lIn ho jWdw hY [8[15[
" "
" { 283}
pdArQ:- ryK{Skt. ryKw) ichn-c`k [ iqRhu gux qy(mwieAw dy) iqMn guxW qoN [ iBMn

v`Krw, inrlyp, by-dwZ [ iqsihaus nU hI [ buJweysmJ dyNdw hY (Awpxy srUp dI) [


supRsMn^uS [
ArQ:- pRBU dw n koeI rUp hY, n ichn-c`k Aqy n koeI rMg [ pRBU mwieAw dy iqMn guxW qoN
by-dwZ hY [ hy nwnk! pRBU Awpxw Awp aus mnu`K nU smJwauNdw hY ijs auqy Awp q`RTdw hY
[1[
" "

"
<
{ 283-284}
pdArQ:- iqAwguC`f dyh [ inrMqiriek-rs AMdr [ bInwpCwxn vwlw [ dwnw
smJx vwlw [ ghIrufUMGw [ sujwnwisAwxw [ ikpwinDwndieAw dw ^zwnw [
bKsMdb^Sx vwlw [ pwaumYN pvW [ minmn ivc [ AnurwauAnurwg, qWG, iK`c [
ArQ:- (hy BweI!) Awpxy mn ivc Akwl purK nU pRo r`K Aqy mnu`K dw ipAwr (moh) C`f dyh
[
sB jIvW dy AMdr iek Akwl purK hI ivAwpk hY, aus qoN bwhrw hor koeI jIv nhIN, koeI
cIz nhIN [
pRBU bVw gMBIr hY qy fUMGw hY, isAwxw hY, auhI Awp hI (jIvW dy idl dI) pCwxn vwlw qy
jwxn vwlw hY [
hy pwrbRhm pRBU! sB dy v`fy mwlk! qy jIvW dy pwlk! dieAw dy ^zwny! dieAw dy Gr! qy
b^Sxhwr!
nwnk dy mn ivc ieh qWG hY ik mYN qyry swDW dI crnIN pvW [1[
"
O
"

{ 284}
pdArQ:- mnswmn dw Purnw, ^whS [ srnw jogsrn dyx jogw, srn Awey dI
shwieqw krn dy lwiek [ kirh`Q qy, jIv dy h`Q qy [ pwieAwpw id`qw hY, ilK id`qw hY
[ hoguhovygw [ nyqR PoruA`K dw Prkxw [ hrnnws krnw [ Brnpwlxw [ mMqR

gu`Jw Byq [ mMgl^uSIAW [ sunIAihsuxy jWdy hn [ qpIsurv`fw qpI [ BogI


Bogxvwlw, igRhsqI [
ArQ:- pRBU (jIvW dy) mn dy Purny pUry krn qy srn AwieAW dI shwieqw krn dy smr`Q hY
[ jo aus ny (jIvW dy) h`Q auqy ilK id`qw hY, auhI huMdw hY [
ijs pRBU dw A`K Prkx dw smw (jgq dy) pwlx qy nws leI (kw&I) hY, aus dw gu`Jw Byq
koeI hor jIv nhIN jwxdw [
ijs pRBU dy Gr ivc sdw Awnd qy ^uSIAW hn, (jgq dy) swry pdwrQ aus dy Gr ivc
(mOjUd) suxIdy hn [
rwijAW ivc pRBU Awp hI rwjw hY, jogIAW ivc jogI hY, qpIAW ivc Awp hI v`fw qpI hY qy
igRhsqIAW ivc BI Awp hI igRhsqI hY [
Bgq jnW ny (aus pRBU nU) ismr ismr ky suK pw ilAw hY [ hy nwnk! iksy jIv ny aus
Akwl purK dw AMq nhIN pwieAw [2[



{ 284}
pdArQ:- lIlw(jgq rUp) Kyf [ imiqimxqI, AMdwzw [ Avgwihcu`BI lw ky, Koj
Koj ky [ sglswrI (isRStI) [ sUiqsUqR ivc, Dwgy ivc, (ijvyN mwlw dy mxky) [
igAwnuaucI smJ [ iDAwnu(pRBU-crnW ivc) suriq joVnI [ ijn dyieijnHW nU dyNdw hY
[ syieauh hI [ BrmweyBtkwauNdw hY [ aUc AsQwnsumiq igAwn iDAwn vwly jIv [
nIc AsQwniqMn guxW ivc Btkx vwly jIv [ jnwvYsmJ dyNdw hY [
ArQ:- ijs pRBU dI (jgq rUp) Kyf dw lyKw koeI nhIN lw skdw, aus nU Koj Koj ky swry
dyvqy (BI) Q`k gey hn;
(ikauNik) ipau dw jnm pu`qR kIh jwxdw hY? (ijvyN mwlw dy mxky) Dwgy ivc proey huMdy hn,
(iqvyN) swrI rcnw pRBU ny Awpxy (hukm rUp) Dwgy ivc pRo r`KI hY [
ijnHW bMidAW nU pRBU sohxI miq au~cI smJ qy suriq joVn dI dwiq dyNdw hY, auhI syvk qy dws
aus dw nwm ismrdy hn [
(pr) ijnHW nU (mwieAw dy) iqMn guxW ivc BvwauNdw hY, auh jMmdy mrdy rihMdy hn qy muV muV
(jgq ivc) AwauNdy qy jWdy rihMdy hn [
sohxI m`q vwly aucy bMidAW dy ihrdy iqRguxI nIc bMidAW dy mnieh swry aus pRBU dy Awpxy

hI itkwxy hn (Bwv, sB ivc v`sdw hY) [ hy nwnk! ijho ijhI bu`D-m`q dyNdw hY, iqho ijhI
smJ vwlw jIv bx jWdw hY [3[

"

{ 284}
pdArQ:- nwnwkeI iksm dy [ iek rMgieko iksm dw, iek rMg vwlw [ krihqUM
krdw hYN [ nwnw ibiDkeI qrIikAW nwl [ cilqkOqk, qmwSy [
ArQ:- hy pRBU! qUM, ijs dy keI rUp qy rMg hn, keI ByK Dwrdw hYN (qy iPr BI) ieko qrHW dw
hYN [
pRBU nws-rihq hY, qy sB QweIN iek Awp hI Awp hY, aus ny jgq dw pswrw keI qrIikAW
nwl kIqw hY [
keI qmwSy pRBU plk ivc kr dyNdw hY, auh pUrn purK sB QweIN ivAwpk hY [
jgq dI rcnw pRBU ny keI qrIikAW nwl rcI hY, AwpxI (vifAweI dw) mu`l auh Awp hI
jwxdw hY [
swry srIr aus pRBU dy hI hn, swry QW ausy dy hn [ hy nwnk! (aus dw dws) aus dw nwm jp
jp ky jIaUNdw hY [4[
" "


"
{ 284}
pd ArQnwmAkwl purK [ Dwryitkwey hoey, Awsry [ bRhmMf{Skt. bRHwzfThe
egg of Brahman, the primordial egg from which the universe sprang, the
world, universe} isRStI, jgq [ KMfih`sy, toty [ AwgwsAwkwS [ AwkwrsrUp,
srIr [ purIAwSihr, srIr, 14 lok [ Bvn{Skt.BuvnA world, the number of
worlds is either three, as in i>BuvB, or fourteen} lok, jgq [ sRvnkMnW nwl [
cauQy pd mihmwieAw dy iqMn guxW qoN lG ky auqly drjy ivc, mwieAw dy Asr qoN auprlI
hwlq ivc [

ArQ:- swry jIAw jMq Akwl purK dy Awsry hn, jgq dy swry Bwg (ih`sy) BI pRBU dy itkwey
hoey hn [
vyd, purwx isimRqIAW pRBU dy ADwr qy hn, igAwn dIAW g`lW suxnw qy suriq joVnI BI
Akwl purK dy Awsry hI hY [
swry AkwS pqwl pRBU-Awsry hn, swry srIr hI pRBU dy AwDwr qy hn [
iqMny Bvn qy cOdh lok Akwl purK dy itkwey hoey hn, jIv pRBU ivc juV ky qy aus dw nwm
kMnIN sux ky ivkwrW qoN bcdy hn [
ijs nU myhr kr ky Awpxy nwm ivc joVdw hY, hy nwnk! auh mnu`K (mwieAw dy Asr qoN
prly) cauQy drjy ivc A`pV ky au~cI AvsQw pRwpq krdw hY [5[
notl&z 'nwm' dw ArQ "Akwl purK" hY, qy "Akwl purK dw nwm" BI [



" J {
284}
pdArQ:- siq1. Sdw-iQr rihx vwlw, 2. mukMml, jo ADUrw nhIN, nwh KuMJx vwlw,
At`l [ prDwnumMinAw pRmMinAw, sB dy isr qy [ krqUiqkMm [ auqpiqpYdwieS,
rcnw [ inrml inrmlIinrml qoN inrml, mhw pivqR [ BlIsuKdweI [ ibswsusrDw
[ krmub^SS [ krxIkMm, rzw [
ArQ:- ijs pRBU dw rUp qy itkwxw sdw-iQr rihx vwly hn, kyvl auhI srb-ivAwpk pRBU
sB dy isr qy hY [
ijs sdw-At`l Akwl purK dI bwxI sB jIvW ivc rmI hoeI hY (Bwv, jo pRBU sB jIvW ivc
bol irhw hY) aus dy kMm vI At`l hn [
ijs pRBU dI rcnw mukMml hY (Bwv, ADUrI nhIN), jo (sB dw) mUl-(rUp) sdw AsiQr hY,
ijs dI pYdwieS BI mukMml hY, aus dI b^SS sdw kwiem hY [
pRBU dI mhw pivRq rzw hY, ijs jIv nU (rzw dI) smJ dyNdw hY, aus nU (auh rzw) pUrn qOr
qy suKdweI (l`gdI hY) [
pRBU dw sdw-iQr rihx vwlw nwm suK-dwqw hY [ hy nwnk! (jIv nU) ieh At`l isdk
siqgurU qoN imldw hY [6[

"

"
{ 284-285}
pdArQ:- inriq{Skt. inriq Strong attachment, fondness, devotion.) ipAwr [
imiqimxqI, AMdwzw [ giqphuMc, AvsQw [ kIAwpYdw kIqw hoieAw jIv [ vrqIAw
vrqdw hY [
ArQ:- gurU dw aupdyS At`l bcn hn, ijnHW dy ihrdy ivc (ies aupdyS dw) pRvyS huMdw hY,
auh BI At`l (Bwv, jnm mrn qoN rihq) ho jWdy hn [
jy iksy mnu`K nU sdw-iQr rihx vwly pRBU dy ipAwr dI sUJ Aw jwey, qW nwm jp ky auh au~cI
AvsQw hwsl kr lYNdw hY [
pRBU Awp sdw kwiem rihx vwlw hY, aus dw pYdw kIqw hoieAw jgq BI s`c mu`c hoNd vwlw hY,
(Bwv, imiQAw nhIN) pRBU AwpxI AvsQw qy mrXwdw Awp jwxdw hY [
ijs pRBU dw ieh jgq hY auh Awp ies nU bnwaux vwlw hY, iksy hor nU ies jgq dw i^Awl
r`Kx vwlw (BI) nwh smJo [
krqwr (dI bzurgI) dw AMdwzw aus dw pYdw kIqw bMdw nhIN lw skdw [ hy nwnk! auhI kuJ
vrqdw hY jo aus pRBU nU BwauNdw hY [7[
J "


" { 285}
pdArQ:- ibsmn ibsmhYrwn qoN hYrwn [ ibsmwdhYrwn [ swdAwnd [ rwic rhy
msq rihMdy hn [ Eieauh mnu`K (ijnHW nU nwm-pdwrQ imldw hY) [
ArQ:- ijs ijs mnu`K ny (pRBU dI bzurgI nU) smiJAw hY, aus aus nU Awnd AwieAw hY,
(vifAweI q`k ky) auh bVy hYrwn qy Ascrj huMdy hn [
pRBU dy dws pRBU dy ipAwr ivc msq rihMdy hn, qy siqgurU dy aupdyS dI brkiq nwl (nwm-)
pdwrQ hwsl kr lYNdy hn [
auh (syvk ^ud) nwm dI dwiq vMfdy hn, qy (jIvW dy) du`K k`tdy hn, auhnW dI sMgiq nwl
jgq dy jIv (sMswr-smuMdr qoN) qr jWdy hn [

ieho ijhy syvkW dw jo syvk bxdw hY auh v`fy BwgW vwlw huMdw hY, auhnW dI sMgiq ivc irhW
iek Akwl purK nwl suriq juVdI hY [
(pRBU dw) syvk pRBU dy gux gwauNdw hY, qy is&iq-swlwh krdw hY [ hy nwnk! siqgurU dI
ikrpw nwl auh (pRBU dw nwm-rUpI) Pl pw lYNdw hY [8[16[
{ 285}
pdArQ:- scusdw-iQr rihx vwlw, hsqI vwlw [ Awidmu`F qoN [ jugwidjugW qoN [
nwnkhy nwnk! hosIhovygw, rhygw [
ArQ:- pRBU mu`F qoN hI hoNd vwlw hY, jugW dy SurU qoN mOjUd hY [ AYs vyly BI mOjUd hY, hy
nwnk! AgWh nU BI sdw kwiem rhygw [1[


"
" { 285}
pdArQ:- siqsdw-iQr rihx vwly, At`l [ prsnhwr(crnW nU) Cohx vwly [
syvdwrsyvw krn vwly, pUjw krn vwly [ pyKnhwrvyKx vwly [ sBswrI isRStI [
DwrIitkweI hoeI [ guxkwrIgux pYdw krn vwlw [ bkqwau~cwrn vwlw, AwKx vwlw [
suriqiDAwn [ jsuis&iq [
ArQ:- pRBU dy crn sdw-iQr hn, crnW nU Cohx vwly syvk BI At`l ho jWdy hn; pRBU dI
pUjw iek sdw inBx vwlw kMm hY, (so) pUjw krn vwly sdw leI At`l ho jWdy hn [
pRBU dw dIdwr siq-(krm) hY, dIdwr krn vwly BI jnm mrn qoN rihq ho jWdy hn; pRBU dw
nwm sdw At`l hY, ismrn vwly BI iQr hn [
pRBU Awp sdw hoNd vwlw hY, aus dI itkweI hoeI rcnw BI hoNd vwlI hY; pRBU Awp gux (-rUp)
hY, Awp hI gux pYdw krn vwlw hY [
(pRBU dI is&iq-swlwh dw) Sbd sdw kwiem hY, Sbd nU au~cwrn vwlw vI iQr ho jWdw hY,
pRBU ivc suriq joVnI siq (-krm hY) pRBU dw js suxn vwlw BI siq hY [
(pRBU dI hoNd) smJx vwly nU aus dw ricAw jgq BI hsqI vwlw id`sdw hY (Bwv, imiQAw
nhIN Bwsdw); hy nwnk! pRBU Awp sdw hI iQr rihx vwlw hY [1[

J " "



{ 285}
pdArQ:- siq srUpsdw-iQr rihx vwly pRBU dI mUriq [ ijinijs (mnu`K) ny [ mUlu
mu`F, kwrx [ ibswsusrDw [ bsqucIz [ gfweIimlweI [ iBMnv`KrI [ ibbyk
ivcwr, prK [ nwrwienAkwl purK [
ArQ:- ijs mnu`K ny At`l pRBU dI mUriq nU sdw mn ivc itkwieAw hY, aus ny sB kuJ krn
vwly qy (jIvW pwsoN) krwaux vwly (jgq dy) mUl nU pCwx ilAw hY [
ijs mnu`K dy ihrdy ivc pRBU (dI hsqI) dw XkIn b`J igAw hY, aus dy mn ivc s`cw igAwn
prgt ho igAw hY;
(auh mnu`K) (jgq dy hryk) fr qoN (rihq ho ky) infr ho ky v`sdw hY, (ikauNik) auh sdw
aus pRBU ivc lIn rihMdw hY ijs qoN auh pYdw hoieAw hY;
(ijvyN) iek cIz lY ky (aus iksm dI) cIz ivc rlw id`qI jwey (qy dohW dw koeI &rk nhIN
rih jWdw, iqvyN jo mnu`K pRBU-crnW ivc lIn hY) aus nU pRBU qoN v`Krw nhIN ikhw jw skdw [
(pr) ies ivcwr ivcwrn vwlw (koeI ivrlw) smJdw hY [ hy nwnk! jo jIv pRBU iml
pey hn auh aus dy nwl iek rUp ho gey hn [2[


" "
" {
285}
pdArQ:- AwigAwkwrIhukm mMnx vwlw [ pUjwrIpUjw krn vwlw [ syvk kY min
syvk dy mn ivc [ prqIiqsrDw, isdk [ rIiqrhu-rIq, izMdgI inbwhux dw qrIkw [
kaunU [ sMig(Awpxy) nwl [ rMigipAwr ivc, mOj ivc [ rwKY(ie`zq) r`Kdw hY [
swis swishryk swh dy nwl, dm-b-dm [ smwrYXwd krdw hY [
ArQ:- pRBU dw syvk pRBU dy hukm ivc qurdw hY qy sdw aus dI pUjw krdw hY [
Akwl purK dy syvk dy mn ivc (aus dI hsqI dw) ivSvws rihMdw hY, (qwhIeyN) aus dI
izMdgI dI su`cI mrXwdw huMdI hY [
syvk Awpxy mwlk-pRBU nU (hr vyly Awpxy) nwl jwxdw hY Aqy aus dy nwm dI mOj ivc

rihMdw hY [
pRBU Awpxy syvk nU sdw pwlx dy smr`Q hY, qy Awpxy syvk dI (sdw) lwj r`Kdw hY [
(pr) syvk auhI mnu`K (bx skdw) hY ijs qy pRBU Awp myhr krdw hY; hy nwnk! Ajyhw syvk
pRBU nU dm-b-dm Xwd r`Kdw hY [3[


" "
" " {
285}
pdArQ:- prdw FwkYlwj r`Kdw hY, AOguxW qy prdw pWdw hY [ srprzrUr [ rwKY
(lwj) r`Kdw hY [ vfweIvifAweI, mwx [ piqie`zq [ giqhwlq, AvsQw [ imiq
imxqI, (vf`px dw) AMdwzw [ n lwKYnhIN smJ skdw [ ko nkoeI mnu`K nhIN [ pRiB
pRBU ny [ dhds [ idispwsy [
ArQ:- pRBU Awpxy syvk dw prdw F`kdw hY, qy aus dI lwj zrUr r`Kdw hY [
pRBU Awpxy syvk nU mwx b^Sdw hY qy aus nU Awpxw nwm jpwauNdw hY [
pRBU Awpxy syvk dI ie`zq Awp r`Kdw hY, aus dI au~c-AvsQw qy aus dy vf`px dw AMdwzw
koeI nhIN lgw skdw [
koeI mnu`K pRBU dy syvk dI brwbrI nhIN kr skdw, (ikauNik) pRBU dy syvk au~icAW qoN aucy
huMdy hn [
(pr) hy nwnk! auh syvk swry jgq ivc prgt hoieAw hY, ijs nU pRBU ny Awp AwpxI syvw
ivc lwieAw hY [4[



" " { 286}
pdArQ:- nIkIin`kI, CotI [ kIrIkIVI [ klqwkq [ BsmsuAwh [ koitkroV
[ dy kirdy ky [ mwnsmnu`K [ bhu Bwiqbhuq iksm dy [ krqbkMm [ ibrQy
ivArQ [ Avruhor [ srbswry [ kwhyikauN? iks lwB ihq? krihqUM krdw hYN [
AlKijs dw ibAwn n ho sky [ ivfwxIAcrj [

ArQ:- (ijs) in`kI ijhI kIVI ivc (pRBU) qwkq Brdw hY, (auh kIVI) l`KW kroVW lSkrW
nU suAwh kr dyNdI hY [
ijs jIv dw sws pRBU Awp nhIN k`Fdw, aus nU h`Q dy ky r`Kdw hY [
mnu`K keI iksmW dy jqn krdw hY (pr jy pRBU shwieqw nwh kry qW) aus dy kMm ivArQ
jWdy hn [
(pRBU qoN ibnw jIvW nU) nwh koeI mwr skdw hY, nwh r`K skdw hY, (pRBU jyfw) hor koeI nhIN
hY; swry jIvW dw rwKw pRBU Awp hY [
hy pRwxI! qUM ikauN i&kr krdw hYN? hy nwnk! Al`K qy Acrj pRBU nU ismr [5[
" " "
"
"
{ 286}
pdArQ:- pIpI ky [ DRpIAYrjwvIey, iqRpq krIey [ qnu(Bwv,) srIrk ieMdRy [
ijinijs ny [ gurmuiKijs dw muK gurU v`l hY [ idRstwieAwvyiKAw [ nwmonwm hI [
nwm risnwm dy suAwd ivc [ iqRpqwnyr`j gey hn [ nwmih nwimnwm hI nwm ivc,
kyvl nwm ivc hI [ smwnyjuVy rihMdy hn [ sdsdw [ jn kYsyvk dy ihrdy ivc [
kwmkMm, Awhr [
ArQ:- (hy BweI!) GVI muVI pRBU nU ismrIey, qy (nwm-) AMimRq pI ky ies mn nU qy srIrk
ieMidRAW nU rjw dyvIey [
ijs gurmuK ny nwm-rUpI rqn l`B ilAw hY, aus nU pRBU qoN ibnw ikqy hor kuJ nhIN id`sdw;
nwm (aus gurmuK dw) Dn hY, qy pRBU dy nwm dw auh sdw sMg krdw hY [
jo mnu`K nwm dy suAwd ivc r`j gey hn, auhnW dy mn qn kyvl pRBU-nwm ivc hI juVy rihMdy
hn [
hy nwnk! AwK ik auTidAW bYTidAW, su`iqAW (hr vyly) pRBU dw nwm ismrnw hI syvkW dw
sdw Awhr huMdw hY [6[
"
" "

" { 286}

pdArQ:- ijhbwjIB nwl [ jsuvifAweI [ pRiBpRBU ny [ ApnY jnAwpxy syvkW


nU [ kInIkIqI hY [ krihkrdy hn [ cwiecwau nwl, auqSwh nwl [ isaunwl [
mihmwvifAweI [ bKwnaumYN d`sW [ kih n jwnauAwKxw nhIN jwxdw [ bsihv`sdy
hn [
ArQ:- (hy BweI!) idn rwq AwpxI jIB nwl pRBU dy gux gwvo, isi&q-swlwh dI ieh
b^SS pRBU ny Awpxy syvkW nU (hI) kIqI hY;
(syvk) AMdrly auqSwh nwl BgqI krdy hn qy Awpxy pRBU nwl juVy rihMdy hn [
(syvk) Awpxy pRBU dw hukm pCwx lYNdw hY, qy, jo kuJ ho irhw hY, aus nU (rzw ivc) jwxdw
hY;
ieho ijhy syvk dI kyhVI vifAweI mYN d`sW? mYN aus syvk dw iek gux ibAwn krnw BI nhIN
jwxdw [
hy nwnk! AwKauh mnu`K pUry BWfy hn jo A`Ty phr pRBU dI hzUrI ivc v`sdy hn [7[

"


{ 286}
pdArQ:- iqn kIauhnW mnu`KW dI [ EtAwsrw [ iqn jnauhnW syvkW nU [ ijin
jinijs mnu`K ny [ QokpdwrQ, cIz [ dwqwdyx vwlw, dyx dy smr`Q [ pwvihqUM
pwvihgw [ drisdIdwr krn nwl [ isAwnpcqurweI [ Awvnu jwnujnm qy mrn [
nw hovInhIN hovygw [
ArQ:- hy myry mn! (jo mnu`^ sdw pRBU dI hzUrI ivc v`sdy hn) auhnW dI srxI pau Aqy
Awpxw qn mn auhnW qoN sdky kr dyh [
ijs mnu`K ny Apxy pRBU nU pCwx ilAw hY, auh mnu`K swry pdwrQ dyx dy smr`Q ho jWdw hY;
(hy mn!) aus dI srxI ipAW qUM swry suK pwvihgw [ aus dy dIdwr nwl qUM swry pwp dUr kr
lvihgw;
hor cuqrweI C`f dyh, qy aus syvk dI syvw ivc ju`t pau;
hy nwnk! aus sMq jn dy sdw pYr pUj, (ies qrHW muV muV jgq ivc) qyrw Awaux jwx nhIN
hovygw [8[17[


{ 286}
pdArQ:- siqsdw kwiem rihx vwlw, hoNd vwlw [ purKusB ivc ivAwpk Awqmw [
siq purKuauh joiq jo sdw-iQr qy sB ivc ivAwpk hY [ ijinijs ny [ iqs kY sMig
aus (siqgurU) dI sMgiq ivc [ auDrY(ivkwrW qoN) bc jWdw hY [
ArQijs ny sdw-iQr qy ivAwpk pRBU nU jwx ilAw hY, aus dw nwm siqgurU hY, aus dI
sMgiq ivc (rih ky) is`K (ivkwrW qoN) bc jWdw hY; (qW qy) hy nwnk! (qUM BI gurU dI sMgiq
ivc rih ky) Akwl purK dy gux gw [1[
"



{ 286}
pdArQ:- pRiqpwlr`iKAw [ kaunU, auqy [ durmiqBYVI miq [ ihrYdUr krdw hY [
gurbcnIgurU dy bcnW nwl, gurU dy aupdyS nwl [ hwtYht jWdw hY [ dyiedyNdw hY [
vfBwgIv`fy BwgW vwlw [ hyhY [ hlqu{Skt.A>in this place, here} ieh lok [
plqu{pr> in another world} pr lok [ jIA nwlijMd nwl [
ArQ:- siqgurU is`K dI r`iKAw krdw hY, siqgurU Awpxy syvk auqy sdw myhr krdw hY [
siqgurU Awpxy is`K dI BYVI miq-rUpI mYl dUr kr dyNdw hY, ikauNik is`K Awpxy siqgurU dy
aupdyS dI rwhIN pRBU dw nwm ismrdw hY [
siqgurU Awpxy is`K dy (mwieAw dy) bMDn k`t dyNdw hY (Aqy) gurU dw is`K ivkwrW vloN ht
jWdw hY;
(ikauNik) siqgurU Awpxy is`K nU pRBU dw nwm-rUpI Dn dyNdw hY (qy ies qrHW) siqgurU dw is`K
v`fy BwgW vwlw bx jWdw hY [
siqgurU Awpxy is`K dw lok prlok svwr dyNdw hY [ hy nwnk! siqgurU Awpxy is`K nU AwpxI
ijMd dy nwl Xwd r`Kdw hY [1[
"

< {
286-287}
pdArQ:- igRihGr ivc [ gur kY igRihgurU dy Gr ivc [ shYshwrdw hY [ Awps
kauAwpxy Awp nU [ jnwvYjxwauNdw, jqwauNdw [ rwissPl, is`D [ inhkwmI
kwmnw-rihq, Pl dI ie`Cw nwh r`Kx vwlw [ suAwmImwilk, pRBU [
ArQ:- jyhVw syvk (is`iKAw dI ^wqr) gurU dy Gr ivc (Bwv gurU dy dr qy) rihMdw hY, qy
gurU dw hukm mn ivc mMndw hY;
jo Awpxy Awp v`fw nhIN jqwauNdw, pRBU dw nwm sdw ihrdy ivc iDAwauNdw hY;
jo Awpxw mn siqgurU A`gy vyc dyNdw hY (Bwv gurU dy hvwly kr dyNdw hY) aus syvk dy swry kMm
isry cVH jWdy hn [
jo syvk (gurU dI) syvw krdw hoieAw iksy Pl dI ^whS nhIN r`Kdw, aus nU mwilk pRBU iml
pYNdw hY [
hy nwnk! auh syvk siqgurU dI is`iKAw lYNdw hY ijs qy (pRBU AwpxI myhr krdw hY [2[


" " "

{ 287}
pdArQ:- bIs ibsvyvIh ivsvy, pUry qOr qy [ mwnYpiqAw ley, XkIn idvw ley [
Aink bwrkeI vwrI [ inDwn^zwny [ jIAijMd, Awqmk jIvn [ pwrbRhm rMigpRBU
dy ipAwr ivc [ rwqwr`qw hoieAw, rMigAw hoieAw [ jnusyvk [ BrmuBulyKw [
shshzwrW [
ArQ:- jo syvk Awpxy siqgurU nU AwpxI srDw dw pUry qOr qy XkIn idvw lYNdw hY, auh
Akwl purK dI AvsQw nU smJ lYNdw hY [
siqgurU (BI) auh hY ijs dy ihrdy ivc pRBU dw nwm v`sdw hY, (mYN AYsy) gurU qoN keI vwrI
sdky jWdw hW [
(siqgurU) swry ^zwinAW dw qy Awqmk izMdgI dw dyx vwlw hY, (ikauNik) auh A`Ty phr
Akwl purK dy ipAwr ivc rMigAw rihMdw hY [
(pRBU dw) syvk-(siqgurU) pRBU ivc (juiVAw rihMdw hY) qy (pRBU dy) syvk-siqgurU ivc pRBU

(sdw itikAw hY), gurU qy pRBU iek-rUp hn, ies ivc BulyKy vwlI g`l nhIN [
hy nwnk! hzwrW cqurweIAW nwl Ajyhw gurU imldw nhIN, v`fy BwgW nwl imldw hY [3[

"
/ " " "
{
287}
pdArQ:- sPlPl dyx vwlw [ pyKqvyKidAW [ punIqpivqR [ prsqCoihAW [
giq inrml rIiqinrml giq qy inrml rIiq, au~cI AvsQw qy su`cI rhu-rIq [ Bytq
imilAW [ rvygwey jWdy hn [ gvyphuMc ho jWdI hY [ krnkMn [ AwGwnyr`j jWdy
hn [ pqIAwnypqIj jWdw hY, mMn jWdw hY [ AKaunws nwh hox vwlw, sdw kwiem [
pyKYvyKdw hY [ mMqRaupdyS [
ArQ:- gurU dw dIdwr (swry) Pl dyx vwlw hY, dIdwr kIiqAW pivqR ho jweIdw hY, gurU dy
crn CoihAW aucI AvsQw qy su`cI rhu-rIq ho jWdI hY [
gurU dI sMgiq ivc irhW pRBU dy gux gw skIdy hn, qy Akwl purK dI drgwh ivc phuMc ho
jWdI hY [
gurU dy bcn sux ky kMn r`j jWdy hn, mn ivc sMqoK Aw jWdw hY qy Awqmw pqIj jWdw hY [
siqgurU pUrn purK hY, aus dw aupdyS BI sdw leI At`l hY, (ijs vl) Amr krn vwlI
nzr nwl q`kdw hY EhI sMq ho jWdw hY [
siqgurU dy gux byAMq hn, mu`l nhIN pY skdw [ hy nwnk! jo jIv (pRBU nU) cMgw l`gdw hY,
aus nU gurU nwl imlwauNdw hY [4[
"
"

" " { 287}
pdArQ:- ausqiqvifAweI, gux [ ibbykprK, ivcwr [ kwhU boliksy g`ly [
Agocrijs qk srIrk ieMidRAW dI phuMc nhIN [ inrbwnIvwsnw-rihq [ inrwhwr
inr-Awhwr, ^urwk qoN ibnw, ijs nU iksy ^urwk dI loV nhIN [ bMdnnmskwr, pRxwm [
ijs pRswidijs dI ikrpw nwl [

ArQ:- (mnu`K dI) jIB ie`k hY, pr pUrn purK vwly sdw-iQr ivAwpk pRBU dy AnykW gux
hn;
mnu`K iksy bol duAwrw (pRBU dy guxW qk) phuMc nhIN skdw, pRBU phuMc qoN pry hY, vwsnw-rihq
hY, qy mnu`K dy srIrk ieMidRAW dI aus qk phuMc nhIN [
Akwl purK nU iksy ^urwk dI loV nhIN, pRBU vYr-rihq hY (sgoN sB nU) suK dyx vwlw hY,
koeI jIv aus (dy guxW) dw mu`l nhIN pw sikAw [
AnykW Bgq sdw (pRBU nU) nmskwr krdy hn, Aqy aus dy kmlW vrgy (sohxy) crnW nU
Awpxy ihrdy ivc ismrdy hn [
hy nwnk! (AwK) ijs gurU dI myhr nwl AYsy pRBU nU jp skIdw hY, mYN Awpxy aus gurU qoN
sdw sdky hW [5[
"
"

{ 287}
pdArQ:- jnu koiekoeI ivrlw mnu`K [ gunqwsguxW dy ^zwny pRBU jI [ lypulgwau,
joV [ AMDkwrhnyrw [ qh qyaus (mnu`K) qoN [
ArQ:- koeI ivrlw mnu`K pRBU dy nwm dw suAwd mwxdw hY, (qy jo mwxdw hY) auh nwm-AMimRq
pINdw hY, qy Amr ho jWdw hY [
ijs dy mn ivc guxW dy ^zwny pRBU dw pRkwS huMdw hY, aus dw kdy nws nhIN huMdw (Bwv, auh
muV muV mOq dw iSkwr nhIN huMdw) [
(siqgurU) A`Ty phr pRBU dw nwm ismrdw hY, qy Awpxy syvk nU BI iehI s`cw aupdys dyNdw hY
[
mwieAw dy moh dy nwl aus dw kdy joV nhIN huMdw, auh sdw Awpxy mn ivc iek pRBU nU
itkwauNdw hY [
hy nwnk! (ijs dy AMdroN) (nwm-rUp) dIvy dy nwl (AigAwnqw dw) hnyrw (ht ky) cwnx ho
jWdw hY, aus dy BulyKy qy moh dy (kwrx pYdw hoey) du`K dUr ho jWdy hn [6[


" " { 287}
pdArQ:- qpiqqpS, ivkwrW dw joS [ TwiFTMF [ BieAwho igAw [ AMdysyi&kr,
icMqw [ swDUgurU [ ibAwip{Skt. XwiD} srIrk rog [ KYnws ho ky [ jipjp ky,
jpx nwl [ iQiqitkwau, SWqI [ cUkymu`k gey [ BRmBrm, BulyKy [ suinsux ky [
ArQ:- hy BweI! gurU dy pUry aupdyS duAwrw (ivkwrW dI) qpS ivc (v`sidAW BI, pRBU ny
swfy AMdr) TMF vrqw id`qI hY, suK hI suK ho igAw hY, du`K n`s gey hn qy jnm mrn dy
(gyV ivc pYx dy) fr i&kr imt gey hn [
(swrw) fr mu`k igAw hY, hux infr v`sdy hW swry rog nws ho ky mnoN ivsr gey hn [
ijs gurU dy bxy sW, aus ny (swfy auqy) ikrpw kIqI hY; sqsMg ivc pRBU dw nwm jp ky, qy hy
nwnk! pRBU dw js kMnIN sux ky (AsW) SWqI hwsl kr leI hY qy (swfy) BulyKy qy Btkxw mu`k
gey hn [7[
"

"
{ 287288}
pdArQ:- inrgunumwieAw dy iqMnW guxW qoN v`Krw [ srgunumwieAw dy iqMn guxW dy rUp
vwlw, swrw idRStmwn jgq-rUp [ mohImoh leI hY [ Eiq poiqqwxy pyty vWg [
rivAwivAwpk hY [ klqwkq, klw [
ArQ:- ijs pRBU ny AwpxI qwkq kwiem kr ky swry jgq moihAw hY, auh Awp mwieAw dy
iqMnW guxW qoN v`Krw hY, iqRguxI sMswr dw rUp BI Awp hI hY [
pRBU ny Awpxy Kyl-qmwSy Awp hI bxwey hn, AwpxI bzurgI dw mu`l BI Awp hI pWdw hY [
pRBU qoN ibnw (aus vrgw) hor koeI nhIN hY, sB dy AMdr pRBU Awp hI (mOjUd) hY [
qwxy pyty vWg swry rUpW qy rMgW ivc ivAwpk hY; ieh cwnx (Bwv, smJ) siqgurU dI sMgiq
ivc pRkwSdw hY [
isRStI rc ky pRBU ny AwpxI s`iqAw (ies isRStI ivc) itkweI hY [ hy nwnk! (AwK) mYN keI
vwr (AYsy pRBU qoN) sdky hW [8[18[


{ 288}
pdArQ:- ibiKAwmwieAw [ sglIswrI [ CwrusuAwh [ swrusRySt, cMgw [
ArQ:- (pRBU dy) Bjn qoN ibnw (hor koeI SY mnu`K dy) nwl nhIN jWdI, swrI mwieAw (jo mnu`K
kmwauNdw rihMdw hY, jgq qoN qurn vyly ies dy vwsqy) suAwh (smwn) hY [ hy nwnk! Akwl
purK dw nwm (ismrn) dI kmweI krnw hI (sB qoN) cMgw Dn hY (iehI mnu`K dy nwl inBdw
hY) [1[


" "

{ 288}
pdArQ:- AwDwruAwsrw [ Avirhor (Pl.) [ aupwvielwj, hIly [ siBswry [
mIqhy imqR! crn kmlkml Pu`l vrgy koml crn [ auirDwrhuAMdr itkwvo [ idRVu
p`kw [ ghhuPVo [ vQucIz [ sMchuiek`Tw krhu [ BgvMqBwgW vwly [ mMq
aupdyS, is`iKAw [ mn mwihmn ivc [ auirihrdy ivc [
ArQ:- sMqW nwl iml ky (pRBU dy guxW dw) ivcwr kro, ie`k pRBU ismro qy pRBU dy nwm dw
Awsrw (lvo) [
hy imqR! hor swry hIly C`f idau qy pRBU dy kml (vrgy sohxy) crn ihrdy ivc itkwau [
auh pRBU (sB kuJ Awp) krn (qy jIvW pwsoN) krwaux dI qwkq r`Kdw hY, aus pRBU dw nwmrUpI (sohxw) pdwrQ p`kw kr ky sWB lvo [
(hy BweI!) (nwm-rUp) ieh Dn iek`Tw kro qy BwgW vwly bxo, sMqW dw iehI pivqR aupdyS hY
[
Awpxy mn ivc iek (pRBU dI) Aws r`Ko, hy nwnk! (ies qrHW) swry rog imt jwxgy [1[




{ 288}

pdArQ:- ijsu Dn kauijs Dn dI ^wqr [ kuMtpwsy, qr& [ DwvihdOVdw hYN [


bwCihcwhuMdw hYN [ mIqhy imqR! prIiqipAwr (krn nwl) [ krnIkMm [ Bju
jwh, pau [ aupwvIaupwvW nwl, hIilAW nwl [ AvKDudvweI [ inDwn^zwny [
ArQ:- (hy imqR!) ijs Dn dI ^wqr (qUM) cOhIN pwsIN auT dOVdw hYN auh Dn qUM pRBU dI syvw
qoN leyNgw [
hy imqR! ijs suK qUM sdw qWGdw hYN, auh suK sMqW dI sMgiq ivc ipAwr kIiqAW (imldw
hY) [
ijs soBw dI ^wqr qUM nyk kmweI krdw hYN, auh soBw (K`tx leI) qUM Akwl purK dI srx
pau [
(jyhVw haumY dw) rog AnykW hIilAW nwl dUr nhIN huMdw auh rog pRBU dw nwm-rUpI dvweI
vriqAW imt jWdw hY [
swry (dunIAwvI) ^zwinAW ivc pRBU dw nwm (vDIAw) ^zwnw hY [ hy nwnk! (nwm) jp,
drgwh ivc kbUl (hovyNgw) [2[



{ 288}
pdArQ:- prboDhujgwau [ nwienwm nwl [ dh idisdsIN pwsIN [ DwvqdOVdw [
Twieitkwxy qy [ qw kauaus [ ibGnurukwvt [ qwqIq`qI (A`g) [ TwFwTMfw,
sIql [ ibnsYnws ho jWdw hY [ Bgiq BwieBgqI dy nwl, BgqI dy ipAwr nwl [ iqqu
Giraus (ihrdy) Gr ivc [
ArQ:- (hy BweI! Awpxy) mn pRBU dy nwm nwl jgwau, (nwm dI brkiq nwl) dsIN pwsIN
dOVdw (ieh mn) itkwxy Aw jWdw hY [
aus mnu`K koeI AOkV nhIN poNhdI, ijs dy ihrdy ivc auh pRBU v`sdw hY [
kiljug q`qI (A`g) hY (Bwv, ivkwr jIAW swV rhy hn) pRBU dw nwm TMFw hY, aus sdw
ismro qy suK pwau;
(nwm ismirAW) fr au~f jWdw hY, qy, Aws pu`g jWdI hY (Bwv, nwh hI mnu`K AwsW bMnHdw
iPrdw hY qy nwh hI auhnW AwsW dy tu`tx dw koeI fr huMdw hY) (ikauNik) pRBU dI BgqI nwl
ipAwr kIiqAW Awqmw cmk pYNdw hY [ (jo ismrdw hY) aus dy (ihrdy) Gr ivc AibnwsI pRBU
Aw v`sdw hY [ hy nwnk! AwK (ik nwm jipAW) jmW dI PwhI k`tI jWdI hY [3[

"

" "
{ 288}
pdArQ:- qqu {Skt. qv} Akwl purK [ swcws`cw, sc muc (syvk) [ jnim mrYjo
jMm ky (isr&) mr jWdw hY [ kwco kwcwk`cw hI k`cw [ Awvwgvnujnm mrn dw gyV [
syvsyvw [ AwpuAwpw-Bwv [ rqn jnmkImqI mnu`Kw jnm [ min bMCqmn-ie`Cq,
ijnHW dI mn qWG krdw hY [ minmn ivc [
ArQ:- jo mnu`K pwrbRhm dI is&iq-rUp soc socdw hY auh sc-muc mnu`K hY, pr jo jMm ky
(inrw) mr jWdw hY (qy bMdgI nhIN krdw) auh inrol k`cw hY [
Awpw-Bwv C`f ky, siqgurU dI srnI pY ky pRBU dw ismrn kIiqAW jnm mrn dw gyV mu`k
jWdw hY;
ies qrHW kImqI mnu`Kw jnm sPlw ho jWdw hY (qW qy, hy BweI!) pRBU ismr, (iehI) pRwxW
dw Awsrw hY [
isMimRqIAW SwsqR vyd (Awidk) ivcwirAW (qy ieho ijhy) AnykW hIly kIiqAW (Awvwgvn qoN)
bc nhIN skIdw;
mn lw ky kyvl pRBU dI hI BgqI kro [ (jo BgqI krdw hY) hy nwnk! aus mn-ie`Cq Pl
iml jWdy hn [4[



{ 288}
pdArQ:- ikAw lptwvihikauN lpt irhw hYN, ikauN j`Pw mwrI bYTw hYN? suqpu`qr [
kutMbprvwr [ binqwiesqRI [ ien qyiehnW ivcoN [ snwQwKsm vwlw [ Cutkwr
sdw leI Cot, sdw vwsqy ^lwsI [ khhud`so [ AsuGoVy [ hsqIhwQI [ fMPuidKwvw
[ pwswrI(idKwvy dw) iKlwrw iKlwrn vwlw [ ibgwnwby-igAwnw, mUrK [
ArQ:- hy mUrK mn! Dn qyry nwl nhIN jw skdw, qUM ikauN ies j`Pw mwrI bYTw hYN?
puqR, im`qR, prvwr qy iesqRI iehnW ivcoN, d`s, kOx qyrw swQ dyx vwlw hY?
mwieAw dy AfMbr, rwj qy rMg-rlIAWd`so, iehnW ivcoN iks dy nwl (moh pwieAW) sdw

leI (mwieAw qoN) ^lwsI iml skdI hY?


GoVy, hwQI, rQW dI svwrI krnIieh sB JUTw idKwvw hY, ieh AfMbr rcwaux vwlw BI
ibnsnhwr hY [
mUrK mnu`K aus pRBU nhIN pCwxdw ijs ny ieh swry pdwrQ id`qy hn, qy, nwm Bulw ky, hy
nwnk! (Aw^r) pCuqwauNdw hY [5[

A

{
288-289}
pdArQ:- ieAwnyhy AM\wx! bhu isAwnykeI isAwxy bMdy [ iklibKpwp [ sunq
suxidAW [ rhqrihMidAW, Bwv au~qm izMdgI bxw ky [ giqau~cI AvsQw [ swr
sRySt, sB qoN cMgI [ BUqpdwrQ, cIz [ shijAwqmk Afolqw ivc [ subwiepRym nwl
[
ArQ:- hy AM\wx! siqgurU dI miq lY (Bwv, is`iKAw qy qur) bVy isAwxy isAwxy bMdy BI
BgqI qoN ibnw (ivkwrW ivc hI) fu`b jWdy hn [
hy imqR mn! pRBU dI BgqI kr, ies qrHW qyrI suriq pivqR hovygI [
(hy BweI!) pRBU dy kml (vrgy sohxy) crn Awpxy mn ivc pRo r`K, ies qrHW keI jnmW dy
pwp nws ho jwxgy;
(pRBU dw nwm) qUM Awp jp, qy, hornW jpx leI pRyr, (nwm) suxidAW, au~cwridAW qy
inrml rihxI rihMidAW au~cI AvsQw bx jweygI [
pRBU dw nwm hI sB pdwrQW qoN au~qm pdwrQ hY; (qW qy) hy nwnk! Awqmk Afolqw ivc
itk ky pRym nwl pRBU dy gux gw [6[

"

{
289}
pdArQ:- ibKuzhr, ivhu [ PYluiKlwrw, PYlwau [ AicMquby-i&kr [ swisswh dy

nwl [ gRwisgRwhI dy nwl [ scu Dnws`cw Dn, sdw inBx vwlw Dn [ sMiciek`TI kr
[ ibauhwruvpwr [ eIhwies jnm ivc [ jYkwrusdw dI ij`q, jI-AwieAW, Awdr [
srb inrMqirsB dy AMdr [ jw kY msqikijs dy m`Qy qy [
ArQ:- (hy BweI!) pRBU dy gux gwauNidAW qyrI (ivkwrW dI) mYl auqr jweygI, qy haumY rUpI
ivhu dw iKlwrw BI imt jweygw [
dm-b-dm pRBU dy nwm Xwd kr, byi&kr ho jwihgw qy suKI jIvn ibqIq hovygw [
hy mn! swrI cqurweI C`f dyh, sdw nwl inBx vwlw Dn sqsMg ivc imlygw [
pRBU dy nwm dI rws iek`TI kr, iehI ivhwr kr [ ies jIvn ivc suK imlygw, qy, pRBU dI
drgwh ivc Awdr hovygw [
sB jIvW dy AMdr iek Akwl purK hI vyK, (pr) hy nwnk! AwK(ieh kMm EhI mnu`K
krdw hY) ijs dy m`Qy qy Bwg hn [7[

"

" " { 289}
pdArQ:- eykoiek pRBU hI [ mnhy mn! Awihcwh kr, qWG r`K [ AnqbyAMq
[ BgvMqBgvwn [ ibAwip rihEsB ivc v`s irhw hY [ prwCqpwp [ rwqwr`qw
hoieAw, risAw hoieAw [
ArQ:- iek pRBU hI jp, qy iek pRBU dI hI is&iq kr, iek ismr, qy, hy mn! iek
pRBU dy imlx dI qWG r`K [
iek pRBU dy hI gux gw, mn ivc qy srIrk ieMidRAW dI rwhIN iek Bgvwn hI jp [
(sB QweIN) pRBU Awp hI Awp hY, sB jIvW ivc pRBU hI v`s irhw hY [
(jgq dy) AnykW iKlwry iek pRBU qoN hI hoey hn, iek pRBU ismirAW pwp nws ho jWdy hn
[
ijs mnu`K dy mn qy srIr ivc iek pRBU hI proqw igAw hY, hy nwnk! aus ny gurU dI ikrpw
nwl aus iek pRBU pCwx ilAw hY [8[19[
" "
{ 289}
pdArQ:- pRBhy pRBU! pirAwipAw hW [ qau srnwieqyrI srn [ pRBhy pRB!

lwiejoV [
ArQ:- hy pRBU! Btkdw Btkdw mYN qyrI srx Aw ipAw hW [ hy pRBU! nwnk dI iehI bynqI hY
ik mY AwpxI BgqI ivc joV [1[
"
" "
" " "
" {
289}
pdArQ:- jwck jnumMgqw mnu`K [ jwcYmMgdw hY [ DUirDUV [ mwgaumYN mMgdw hW
[ pwrbRhmhy pwrbRhm! srDwie`Cw [ pUirpUrI kr [ gwvaumYN gwvW [ inq nIiq
sdw hI [ nwnku mwgYnwnk mMgdw hY [ nwmu pRB swrupRB swru nwmu, pRBU dw sRySt nwm [
ArQ:- hy pRBU! (ieh) mMgqw dws (qyry nwm dw) dwn mMgdw hY; hy hrI! ikrpw kr ky
(Awpxw) nwm idhu [
hy pwrbRhm! myrI ie`Cw pUrI kr, mYN swDU jnW dy pYrW dI ^wk mMgdw hW [
mYN sdw hI pRBU dy gux gwvW [ hy pRBU! mYN dm-b-dm qY hI ismrW [
pRBU dy kml (vrgy sohxy) crnW nwl myrI pRIiq l`gI rhy qy sdw hI pRBU dI BgqI krdw rhW
[
(pRBU dw nwm hI) ieko myrI Et hY qy ieko Awsrw hY, nwnk pRBU dw sRySt nwm mMgdw hY [1[
" "
" "

"
" { 289}
pdArQ:- iqRpqwnyr`jy hoey, mwieAw vloN by-prvwh [ suBrnkw-nk [ pRym rs rMig
pRym dy suAwd dI mOj ivc [ Awnhor [ iqAwigC`f ky [ pRgwscwnx [ Anidnuhr
roz, hr vyly [ nwim rqynwm ivc rMgy hoey [
ArQ:- pRBU dI (myhr dI) nzr nwl bVw suK huMdw hY, (pr) koeI ivrlw mnu`K pRBU dy nwm
dw suAwd c`Kdw hY [
ijnHW ny (nwm-rs) c`iKAw hY, auh mnu`K (mwieAw vloN) r`j gey hn, auh pUrn mnu`K bx gey
hn, kdy (mwieAw dy lwhy Gwty ivc) foldy nhIN;

pRBU dy ipAwr dy suAwd dI mOj ivc auh nkw-nk Bry rihMdy hn, swD jnW dI sMgiq ivc
rih ky (auhnW dy AMdr) (pRBU-imlwp dw) cwau pYdw huMdw hY;
hor swry (Awsry) C`f ky auh pRBU dI srn pYNdy hn, auhnW dy AMdr cwnx ho jWdw hY, qy hr
vyly auhnW dI ilv (pRBU-crnW ivc) l`gI rihMdI hY [
v`fy BwgW vwly bMidAW ny pRBU ismirAw hY [ hy nwnk! pRBU dy nwm ivc r`iqAW suK huMdw hY
[2[
"

"
{ 289}
pdArQ:- mnswmn dI ie`Cw [ miqis`iKAw [ jn kauAwpxy syvk [ inhwlu
pRsMn, ^uS [ BRmuBrm, BulyKw, shsw [ riv rihAwsB QweIN mOjUd [ sdsdw [
sMignwl [ hjUrIAMg-sMg [ swsI, bixAw [ iqinaus pRBU ny [
ArQ:- (jdoN syvk) Awpxy gurU qoN au~qm is`iKAw lYNdw hY (qdoN syvk dy mn dy Purny pUrn ho
jWdy hn, Bwv, mwieAw vwlI dOV mu`k jWdI hY);
pRBU Awpxy (Ajyhy) syvk auqy myhr krdw hY, qy, syvk sdw iKVy-m`Qy r`Kdw hY;
syvk (mwieAw vwly) zMjIr qoV ky Klwsw ho jWdw hY, aus dw jnm mrn (dy gyV) dw du`K qy
shsw mu`k jWdw hY [
syvk dI ie`Cw qy srDw sB isry cVH jWdI hY, aus pRBU sB QweIN ivAwpk Awpxy nwl
AMg-sMg id`sdw hY [
hy nwnk! ijs mwlk dw auh syvk bxdw hY, auh Awpxy nwl imlw lYNdw hY, syvk BgqI kr
ky nwm ivc itikAw rihMdw hY [3[


"
"
{ 290}
pdArQ:- soauh pRBU [ Gwlmyhnq [ n BwnYnhIN BMndw, AjweIN nhIN jwx dyNdw [
kIAwkIqw, kIqI hoeI kmweI [ jwnYcyqy r`Kdw hY [ jIvn jIAw(jIvW dI) izMdgI dw

Awsrw [ Agin(mW dy pyt dI) A`g [ lwKYsmJdw hY [ ibKumwieAw dI ivhu [ guir


pUrYpUry gurU ny [ qquAslIAq [ jnjnW ny, syvkW ny [
ArQ:- (mnu`K ) auh pRBU ikauN ivsr jwey jo (mnu`K dI kIqI) myhnq AjweIN nhIN jwx
dyNdw, jo kIqI kmweI cyqy r`Kdw hY?
auh pRBU ikauN Bu`l jwey ijs ny sB kuJ id`qw hY, jo jIvW dI izMdgI dw Awsrw hY?
auh Akwl purK ikauN ivsr jwey jo (mW dy pyt dI) A`g ivc bcw ky r`Kdw hY? (pr) koeI
ivrlw mnu`K gurU dI ikrpw nwl (ieh g`l) smJdw hY [
auh Akwl purK ikauN Bu`l jwey jo (mwieAw-rUp) zhr qoN bcwauNdw hY Aqy keI jnm dy
ivCuVy hoey jIv (Awpxy nwl) joV lYNdw hY?
(ijnHW syvkW ) pUry gurU ny ieh g`l smJweI hY, hy nwnk! auhnW ny Awpxy pRBU ismirAw
hY [4[



" { 290}
pdArQ:- Awnhor [ iqAwigC`f ky [ AvrhhornW [ Bgiq BwieBgqI dy
ipAwr nwl [ CwrusuAwh, ivArQ [ kilAwxBly Bwg [ iniD^zwnw [ bUfq jwq
fu`bdw jWdw [ ibsRwmuitkwxw [ gux qwsuguxW dw ^zwnw [
ArQ:- hy s`jx jno! hy sMq jno! ieh kMm kro, hor swry (Awhr) C`f ky pRBU dw nwm jphu;
sdw ismro qy ismr ky suK hwsl kro; pRBU dw nwm Awp jphu qy hornW BI jpwvhu [
pRBU dI BgqI ivc inhu lwieAW ieh sMswr (smuMdr) qrIdw hY, BgqI qoN ibnw ieh srIr iksy
kMm nhIN [
pRBU dw nwm Bly BwgW qy swry suKW dw ^zwnw hY, (nwm jipAW ivkwrW ivc) fu`bdy jWdy
Awsrw itkwxw imldw hY;
(qy) swry du`KW dw nws ho jWdw hY [ (qW qy) hy nwnk! nwm jphu, (nwm hI) guxW dw ^zwnw
(hY) [5[
" " "

"
{ 290}
pdArQ:- aupjIpYdw hoeI [ pRym rsupRym dw suAwd [ suAwausuAwrQ, cwh [ nyqRhu
A`KW nwl [ pyiKvyK ky [ drsudrsn [ ibgsYiKV pYNdw hY [ rMgumOj, ipAwr [
sMgusMgiq, swQ [ bsqucIz [ mieAwmyhr [ aupmwvifAweI [
ArQ:- (ijs dy AMdr pRBU dI) pRIq p Ydw hoeI hY, pRBU dy ipAwr dw suAwd qy cwau pYdw
hoieAw hY, aus dy mn qy qn ivc iehI cwh hY (ik nwm dI dwiq imly) [
A`KW nwl (gurU dw) dIdwr kr ky aus suK huMdw hY, gurU dy crn Do ky aus dw mn iKV
AwauNdw hY [
BgqW dy mn qy srIr ivc (pRBU dw) ipAwr itikAw rihMdw hY, (pr) iksy ivrly BwgW vwly
auhnW dI sMgiq nsIb huMdI hY [
(hy pRBU!) iek nwm-vsqU myhr kr ky (sw) dyh, (qW jo) gurU dI ikrpw nwl qyrw nwm jp
skIey [
hy nwnk! auh pRBU sB QweIN mOjUd hY, aus dI vifAweI ibAwn nhIN kIqI jw skdI [6[
"
"
"
{ 290}
pdArQ:- pRB bKsMdhy b^Snhwr pRBU! Bgiq vClhy BgqI nwl ipAwr krn vwly!
pRiqpwlpwlnw [ ADwrAwsrw [ punIqpiv`qR [ hIqihq, ipAwr [ inrgunIAwr
gux-hIn [
ArQ:- hy b^Snhwr pRBU! hy grIbW qy qrs krn vwly! hy BgqI nwl ipAwr krn vwly! hy
sdw dieAw dy Gr!
hy AnwQW dy nwQ! hy goibMd! hy gopwl! hy swry srIrW dI pwlxw krn vwly!
hy sB dy mu`F qy sB iv`c ivAwpk pRBU! hy (jgq dy) mUl! hy krqwr! hy BgqW dI izMdgI dy
Awsry!
jo jo mnu`K BgqI-Bwv nwl Awpxy mn ivc qyrw ipAwr itkwauNdw hY qy qY jpdw hY, auh
pivR`q ho jWdw hY [
hy nwnk! (bynqI kr qy AwK) hy Akwl purK! hy Bgvwn! AsI qyrI srn Awey hW, AsI

nIc hW, AM\wx hW qy gux-hIn hW [7[





" { 290}
pdArQ:- eyk inmKA`K dw iek Por [ bYkuMTsurg [ minmn ivc [ BweIcMgI
l`gI [ kwprk`pVy [ sMgIqrwg-rMg [ rsnwjIB [ nIqin`q, sdw [ krnI
Awcrn [ gurmMqgurU dw aupdyS [
ArQ:- ijs mnu`K ny A`K dw iek Por mwqR BI pRBU dy gux gwey hn, aus ny (mwno) swry surg
qy moK mukqI hwsl kr ley hn [
ijs mnu`K dy mn ivc pRBU dy nwm dI g`l-bwq im`TI l`gI hY, aus (mwno) AnykW rwj-Bog
pdwrQ qy vifAweIAW iml geIAW hn [
ijs mnu`K dI jIB sdw pRBU dw nwm jpdI hY, aus (mwno) keI iksm dy Kwxy k`pVy qy rwgrMg hwsl ho gey hn [
ijs mnu`K dy ihrdy ivc pUry gurU dw aupdyS v`sdw hY, ausy dw hI Awcrn Blw hY, ausy hI
soBw imldI hY, EhI DnwF hY [
hy pRBU! Awpxy sMqW dI sMgq ivc QW dyh [ hy nwnk! (sqsMg ivc irhW) swry suKW dw pRkwS
ho jWdw hY [8[20[

{ 290}
pdArQ:- srguniqRguxI mwieAw dw rUp [ inrgunmwieAw dy iqMnW guxW qoN pry [
inrMkwrAwkwr-rihq [ suMnsuM\, ijQy kuJ nwh hovy [ suMn smwDIitkwau dI auh
AvsQw ijQy suM\ hovy, koeI Purnw nwh auTy [ kIAwpYdw kIqw hoieAw [ jwipjwpY, jp
irhw hY, Xwd kr irhw hY [
ArQ:- inrMkwr (Bwv, Awkwr-rihq Akwl purK) iqRguxI mwieAw dw rUp (Bwv, jgq rUp)
BI Awp hY qy mwieAw dy iqMnW guxW qoN pry BI Awp hI hY, APur AvsQw ivc itikAw hoieAw
BI Awp hI hY [ hy nwnk! (ieh swrw jgq) pRBU ny Awp hI ricAw hY (qy jgq dy jIvW ivc
bYT ky) Awp hI (Awpxy Awp Xwd kr irhw hY [1[

"


"
{ 290-291}
pdArQ:- AkwrusrUp, Skl [ idRstyqwid`sdw [ kh qyiks (jIv) qoN? iksu sMig
iks dy nwl? brnuvrx, rMg [ ichnuinSwn [ n jwpqnhIN sI jwpdw, nhIN sI
id`sdw [ hrK^uSI [ sogicMqw [ ibAwpqpoh skdw sI [ vrqIjwvrqwieAw [
ArQ:- jdoN (jgq dy jIAW dI Ajy) koeI Skl hI nhIN id`sdI sI, qdoN pwp jW puMn iks
(jIv) qoN ho skdw sI?
jdoN (pRBU ny) Awp APur AvsQw vwlI smwDI lweI hoeI sI (Bwv jdoN Awpxy Awp ivc hI
msq sI) qdoN (iks ny) iksy nwl vYr-ivroD kmwauxw sI?
jdoN ies (jgq) dw koeI rMg-rUp hI nhIN sI id`sdw, qdoN d`so ^uSI jW icMqw iks poh
skdy sn?
jdoN Akwl purK kyvl Awp hI Awp sI, qdoN moh ikQy ho skdw sI, qy Brm-BulyKy iks ho
skdy sn?
hy nwnk! (jgq rUp) ApwxI Kyf pRBU ny Awp bxweI hY, (aus qoN ibnw ies Kyf dw) bnwaux
vwlw koeI hor nhIN hY [1[
"
"


{ 291}
pdArQ:- DnImwlk [ bMD(mwieAw dy) bMDn [ mukiqmwieAw qoN ^lwsI [ gnI
smJIey [ Agmijs qk phuMc n ho sky [ ApwrbyAMq [ Aauqwrjnm lYx vwly,
auqrn vwly [ isvjIvwqmw [ skiqmwieAw [ ikqu TwieikQy? cilqqmwSy [
ArQ:- jdoN mwlk pRBU isr& (Awp hI) sI, qdoN d`so, iks bMDnW ivc PisAw hoieAw, qy
iks mukiq smJIey?
jdoN Agm qy byAMq pRBU iek Awp hI sI, qdoN d`so, nrkW qy surgW ivc Awaux vwly kyhVy

jIv sn?
jdoN suqy hI pRBU iqRguxI mwieAw qoN pry sI, (Bwv, jdoN aus ny mwieAw rcI hI nhIN sI) qdoN
d`so, ikQy sn jIv qy ikQy sI mwieAw?
jdoN pRBU Awp hI AwpxI joiq jgweI bYTw sI, qdoN kOx infr sI qy kOx iksy qoN frdy sn?
hy nwnk! Akwl purK Agm qy byAMq hY; Awpxy qmwSy Awp hI krn vwlw hY [2[

" " "
"

{ 291}
pdArQ:- Awsnq^q, srUp [ qhEQy [ qRwsfr [ jm{Skt. Xm}mOq [
Aibgq{Skt.AX#q}AidRSt pRBU [ Agocrijs qk srIrk ieMidRAW dI phuMc nwh
hovy [ icqR gupqjIvW dy kIqy krmW dw lyKw pu`Cx vwly [ AgwDAQwh [ Acrjw
hYrwn krn vwlw [ auprjwpYdw kIqw hY [
ArQ:- jdoN Akwl purK AwpxI mOj ivc Awpxy hI srUp ivc itikAw bYTw sI, qdoN d`so,
jMmxw mrnw qy mOq ikQy sn?
jdoN krqwr pUrn pRBU Awp hI sI, qdoN d`so, mOq dw fr iks ho skdw sI?
jdoN AidRSt qy Agocr pRBU iek Awp hI sI qdoN icqR gupq iks lyKw pu`C skdy sn?
jdoN mwlk mwieAw-rihq AQwh Agocr Awp hI sI, qdoN kOx mwieAw dy bMDnW qoN mukq sn
qy kOx bMDnW ivc b`Jy hoey hn?
auh Acrj-rUp pRBU Awpxy vrgw Awp hI hY [ hy nwnk! Awpxw Awkwr aus ny Awp hI pYdw
kIqw hY [3[


"
"
{ 291}
pdArQ:- purKuAwkwl purK [ purKpiqpurKW dw pqI, jIvW dw mwlk [ inrbwn

vwSnw-rihq [ jgdIsjgq dw (eIS) mwlk [ ClDoKw [ iCdRAYb [ kIsiks ?


iqRpqwvYr`jdw hY [ sumwruAMdwzw [
ArQ:- ijs AvsQw ivc jIvW dw mwlk inrml pRBU Awp hI sI EQy auh mYl-rihq sI, qW
d`so, aus ny kyhVI mYl DoxI sI?
ijQy mwieAw-rihq, Awkwr-rihq qy vwSnw-rihq pRBU hI sI, auQy mwx AhMkwr iks hoxw
sI?
ijQy kyvl jgq dy mwlk pRBU dI hI hsqI sI, EQy d`so, Cl qy AYb iks l`g skdy sn?
jdoN joiq-rUp pRBU AwpxI hI joiq ivc lIn sI, qdoN iks (mwieAw dI) Bu`K ho skdI sI qy
kOx r`ijAw hoieAw sI?
krqwr Awp hI sB kuJ krn vwlw qy jIvW qoN krwaux vwlw hY [ hy nwnk! krqwr dw
AMdwzw nhIN pwieAw jw skdw [4[
"



{ 291}
pdArQ:- suqpuqR [ BweIBrw [ klwqwkq [ prbInisAwxw [ cIn@jwxdw,
pCwxdw [ Awpn AwpuAwpxy Awp [ auirDwrYihrdy ivc itkwauNdw hY [ Twkurumwlk
[ cyrwsyvk [ khw bIcwrYikQy koeI ivcwrdw hY? ibsmn ibsmAcrj qoN Acrj [
jdoN pRBU ny AwpxI soBw Awpxy hI nwl bxweI sI (Bwv, jdoN koeI hor aus dI soBw krn vwlw
nhIN sI) qdoN kOx mW, ipau, imqR, puqR jW Brw sI?
jdoN Akwl purK Awp hI swrIAW qwkqW ivc isAwxw sI, qdoN ikQy koeI vyd (ihMdU Drm
pusqk) qy kqybW (muslmwnW dy Drm pusqk) ivcwrdw sI?
jdoN pRBU Awpxy Awp Awp hI Awpxy Awp ivc itkweI bYTw sI, qdoN cMgy mMdy sgn kOx
socdw sI? d`so mwlk kOx sI qy syvk kOx sI?
hy nwnk! (pRBU A`gy Ardws kr qy AwKhy pRBU!) qUM AwpxI giq Awp hI jwxdw hYN, jIv
qyrI giq Bwldy hYrwn qy Acrj ho rhy hn [5[



{ 291}
pdArQ:- ACljo CilAw nwh jw sky, ijs DoKw nwh id`qw jw sky [ ACydjo CyidAw
nwh jwh sky, nws-rihq [ ABydijs dw Byq n pwieAw jw sky [ aUhwEQy [ iksih
iks ? Awps kauAwpxy Awp [ AwpihAwp hI [ Awdysunmskwr, pRxwm [
prvysud^l, pRBwv [ AicMquby-i&kr [ Awpn AwpuAwpxy Awp [ pqIAwrw
piqAwaux vwlw [ phUcwphuMicAw hoieAw hY [
ArQ:- ijs AvsQw ivc AC`l AibnwsI qy AByd pRBU (Awpxy Awp ivc) itikAw hoieAw hY,
EQy iks mwieAw poh skdI hY?
(qdoN) pRBU Awpxy Awp Awp hI nmskwr krdw hY, (mwieAw dy) iqMn guxW dw (aus auqy)
Asr nhIN pYNdw [
jdoN Bgvwn kyvl iek Awp hI sI, qdoN kOx by-i&kr sI qy iks koeI icMqw l`gdI sI [
jdoN Awpxy Awp piqAwaux vwlw pRBU Awp hI sI, qdoN kOx boldw sI, qy kOx suxn vwlw
sI?
hy nwnk! pRBU bVw byAMq hY, sB qoN au~cw hY, Awpxy Awp qk Awp hI A`pVn vwlw hY [6[


" /
{ 292}
pdArQ:- prpMcu{Skt. pRpzc} idRStmwn sMswr [ ibsQwrupswrw [ khwvqg`l [
bMCwvqcwhux vwlw [ Awl jwlGrW dw bMDn [ mwnAwdr [ ApmwninrwdrI [
kIE bKwnd`sy gey [ sMkocYiek`Tw krdw hY, smytdw hY [
ArQ:- jdoN pRBU ny Awp jgq dI Kyf rc id`qI, qy mwieAw dy iqMn guxW dw iKlwrw Klyr
id`qw;
qdoN ieh g`l c`l peI ik ieh pwp hY ieh puMn hY, qdoN koeI jIv nrkW dw BwgI qy koeI
surgW dw cwhvwn bixAw;
GrW dy DMDy, mwieAw dy bMDn, AhMkwr, moh, BulyKy, fr, du`K, suK, Awdr inrwdrIieho
ijhIAW keI iksm dIAW g`lW c`l peIAW [

hy nwnk! pRBU Awpxw qmwSw kr ky Awp vyK irhw hY [ jdoN ies Kyf smytdw hY qW iek
Awp hI Awp ho jWdw hY [7[




{ 292}
pdArQ:- Aibgqu{Skt. AX#q} AidRSt pRBU [ sMq prqwipsMqW dy prqwp vwsqy,
sMqW dI mihmw vDwaux leI [ DnImwlk [ duhU pwK kw(sMqW dw prqwp qy mwieAw dw
pRBwv rUp) dohW pwisAW dw [ bnIPbdI hY [ inrjoginrlyp [ Awpn nwieAwpxy
nwm ivc [ KylmwieAw dIAW KyfW ivc [ bysumwrhy byAMq!
ArQ:- ijQy AidRSt pRBU hY EQy aus dw Bgq hY, ijQy Bgq hY EQy auh pRBU Awp hY [ hr QW
sMqW dI mihmw vwsqy pRBU jgq dw iKlwrw iKlwr irhw hY [
pRBU jI AwpxI soBw Awp hI jwxdy hn, (sMqW dw pRqwp qy mwieAw dw pRBwvienHW) dohW p`KW
dw mwlk pRBU Awp hY [
pRBU Awp hI KyfW Kyf irhw hY Awp hI Awnd qmwSy kr irhw hY, Awp hI rsW Bogx vwlw hY
qy Awp hI inrlyp hY [
jo aus BwauNdw hY, aus Awpxy nwm ivc joVdw hY, qy ijs cwhuMdw hY mwieAw dIAW KyfW
iKfwauNdw hY [
hy nwnk (ieauN Ardws kr qy AwK) hy byAMq! hy AQwh! hy Agxq! hy Afol pRBU! ijvyN qUM
bulwauNdw hYN iqvyN qyry dws boldy hn [8[21[
not:- ies AStpdI ivc ies i^Awl dw KMfn kIqw hY ik jgq dI rcnw jIvW dy krmW
krky hoeI [ gur-AwSy Anuswr isr& prmwqmw hI AnwdI hY [ jdoN Ajy jgq hY hI nhIN
sI, kyvl Akwl purK hI sI, qdoN nwh koeI jIv sn, nwh hI mwieAw sI [ qdoN krmW dw BI
ABwv sI [ prmwqmw ny Awp hI ieh Kyf rcI [ krmW dw, nrk surg dw, pwp puMn dw
islislw qdoN SurU hoieAw, jdoN jgq hoNd ivc Aw hI igAw [

" { 292}
pdArQ:- vrqxhwrsB QweIN mOjUd [ psirAwsB QweIN hwzr hYN [ khuikQy?
idRstwrvyKx ivc AwauNdw hY [

ArQ:- hy jIAW jMqW dy pwlx vwly pRBU! qUM Awp hI sB QweIN vrq irhw hYN [ hy nwnk! pRBU
Awp hI sB QweIN mOjUd hY, (aus qoN ibnw koeI) dUjw ikQy vyKx ivc AwieAw hY? [1[

"
"
" { 292}
pdArQ:- kQYboldw hY [ sunnYhwrusuxn vwlw [ AwpihAwp hI [ ibsQwruiKlwrw,
pswrw [ aupweypYdw krdw hY [ ley smweysmyt lYNdw hY [ iBMnv`Krw [ sUiqDwgy
ivc [ buJweysUJ dyNdw hY [ smdrsIsB ieko nzr nwl q`kx vwlw [ jyqwij`qx
vwlw [ qqAslIAq [ byqwjwxn vwlw [
ArQ:- (sB jIvW ivc) pRBU Awp bol irhw hY Awp hI suxn vwlw hY, Awp hI ie`k hY
(isRStI rcx qoN pihlW), qy Awp hI (jgq Awpxy ivc) smyt lYNdw hY [
(hy pRBU!) qYQoN v`Krw kuJ nhIN hY, qUM (Awpxy hukm-rUp) Dwgy ivc swry jgq pRo r`iKAw hY
[
ijs mnu`K pRBU jI Awp sUJ b^Sdy hn, auh mnu`K pRBU dw sdw-iQr rihx vwlw nwm hwsl
kr lYNdw hY [
auh mnu`K sB vl iek nzr nwl q`kdw hY, Akwl purK dw mhrm ho jWdw hY [ hy nwnk!
auh swry jgq dw ij`qx vwlw hY [1[
"


{ 292}
pdArQ:- hwQv`s ivc [ kodw [ nwQumwlk [ mnhumn qoN [ ibswrYBulw dyNdw hY
[ qijC`f ky [ Avr khwhor ikQy? kokoeI mnu`K [ sB isirswirAW dy isr auqy [
inrMjn rwieauh rwjw jo mwieAw dy pRBwv qoN pry hY [
ArQ:- swry jIv jMq aus pRBU dy v`s ivc hn, auh dInW qy dieAw krn vwlw hY, qy, AnwQW
dw mwilk hY [
ijs jIv pRBU Awp r`Kdw hY aus koeI mwr nhIN skdw [ moieAw hoieAw (qW) auh jIv hY
ijs pRBU Bulw dyNdw hY [

aus pRBU C`f ky hor ikQy koeI jwey? sB jIvW dy isr qy iek Awp hI pRBU hY jo mwieAw dy
pRBwv qoN pry hY [
aus pRBU AMdr bwhr sB QweIN AMg-sMg jwxhu, ijs dy v`s ivc sB jIvW dI izMdgI dw
Byq hY [
hy nwnk! (AwK, pRBU dy) syvk aus qoN sdky hn jo guxW dw ^zwnw hY, byAMq hY qy Apwr hY
[2[

"

J { 292}
pdArQ:- pUir rhysB QweIN ivAwpk hn [ AMqrjwmIidl dI jwxn vwlw [ jIAn
jIvW [ bhu BwiqkeI qrIikAW nwl [ ibswsuXkIn,SrDw [
ArQ:- dieAw dy Gr pRBU jI sB QweIN BrpUr hn, qy sB jIvW qy myhr krdy hn [
pRBU Awpxy Kyl Awp jwxdw hY, sB dy idl dI jwxn vwlw pRBU sB QweIN mOjUd hY [
jIvW keI qrIkIAW nwl pwldw hY, jo jo jIv aus ny pYdw kIqw hY, auh ausy pRBU ismrdw
hY [
ijs auqy qR`Tdw hY aus nwl joV lYNdw hY, (ijnHW qy qR`Tdw hY) auh aus dy gux gw ky aus dI
BgqI krdy hn [
hy nwnk! ijs mnu`K ny mn ivc SrDw Dwr ky pRBU (s`cmuc hoNd vwlw) mMn ilAw hY, aus ny
aus ie`k krqwr hI pCwixAw hY [3[



" { 292}
pdArQ:- nwienwm ivc [ bUiJsmJ ky [ prm pduau~cw drjw [ ies qy aUpir
ies qoN auqWh, ies qoN cMgI [ jw ky minijnHW dy mn ivc [ AwpihAwp hI [
ArQ:- (jo) syvk iek pRBU dy nwm ivc itikAw hoieAw hY, aus dI Aws kdy ^wlI nhIN jWdI
[

syvk ieh P`bdw hY ik sB dI syvw kry [ pRBU dI rzw smJ ky aus au~cw drjw iml
jWdw hY [
ijnHW dy mn ivc Akwl purK v`sdw hY, auhnW ies (nwm ismrn) qoN v`fw hor koeI ivcwr
nhIN su`Jdw;
(mwieAw dy) bMDn qoV ky auh inrvYr ho jWdy hn qy hr vyly siqgurU dy crn pUjdy hn;
auh mnu`K ies jnm ivc suKI hn, qy prlok ivc BI sOKy huMdy hn (ikauNik) hy nwnk! pRBU ny
Awp auhnW (Awpxy nwl) imlw ilAw hY [4[
"
O " "
"
{ 293}
pdArQ:- And^uSIAW [ pRB gunpRBU dy gux [ prmwndsB qoN aucI ^uSI vwlw [
auDwrubcwau [ suAwauvsIlw [ qrnbcwauxw [
ArQ:- prm ^uSIAW vwly pRBU dI is&iq-swlwh kro, sqsMg ivc iml ky ieh (Awqmk)
And mwxhu [
pRBU dy nwm dy Byq ivcwrhu qy ies (mnu`Kw-) srIr dw bcwau kro jo bVI muSikl nwl
imldw hY [
Akwl purK dy gux gwau jo Amr krn vwly bcn hn, izMdgI (ivkwrW qoN) bcwaux dw
iehI vsIlw hY [
A`Ty phr pRBU Awpxy AMg-sMg vyKhu (ies qrHW) AigAwnqw imt jweygI qy (mwieAw vwlw)
hnyrw nws ho jweygw [
hy nwnk! (siqgurU dw) aupdyS sux ky ihrdy ivc vswau (ies qrHW) mn-mMgIAW murwdW
imlxgIAW [5[



{
293}
pdArQ:- hlqu{Skt. A>} ieh lok [ plqu{Skt. pr>} prlok [ auir Dwirihrdy

ivc itkwE [ dIiKAwis`iKAw [ ijsu minijs (mnu`K) dy mn ivc [ iqsuaus [


prIiKAwprK, smJ [ vwpwrIhy vxjwry jIv! inbhYisry cVH jwey [ KypsOdw [
bhuirPyr, muV [ swcusdw-iQr rihx vwlw pRBU [
ArQpRBU dw nwm AMdr ihrdy ivc itkwE, (ies qrHW) lok qy prlok dovyN suDwr lvo [
pUry siqgurU dI is`iKAw BI pUrn (Bwv, mukMml) huMdI hY, ijs mnu`K dy mn ivc (ieh
is`iKAw) v`sdI hY aus nU sdw-iQr rihx vwlw pRBU smJ Aw jWdw hY [
mn qy srIr dI rwhIN ilv joV ky nwm jphu, duK drd Aqy mn qoN fr dUr ho jweygw;
hy vxjwry jIv! s`cw vxj krhu, (nwm rUp s`cy vxj nwl) quhwfw sOdw pRBU dI drgwh ivc
mu`l pweygw [
hy nwnk! mn ivc iek Akwl purK dw Awsrw r`Ko, muV jMmx mrn dw gyV nhIN hovygw [6[

" " "

{ 293}
pdArQ:- iqs qyaus pRBU qoN [ khwikQy? aubrYbcdw hY [ n phucnhwrubrwbrI
nhIN kr skdw [ TwFwKloqw [ sUrwsUrmw [ qw kYaus dy AMdr [
ArQ:- aus pRBU qoN pry ik`Qy koeI jIv jw skdw hY? jIv bcdw hI r`Kxhwr pRBU ismr ky
hY [
jo mun`K inrBau Akwl purK jpdw hY, aus dw swrw fr imt jWdw hY, (ikauNik) pRBU dI
myhr nwl hI bMdw (fr qoN) ^lwsI pWdw hY [
ijs bMdy pRBU r`Kdw hY aus koeI du`K nhIN poNhdw, nwm jipAW mn ivc suK pYdw huMdw hY;
(nwm ismirAW) icMqw dUr ho jWdI hY, AhMkwr imt jWdw hY, aus mnu`K dI koeI brwbrI hI
nhIN kr skdw [
hy nwnk! ijs bMdy dy isr auqy sUrmw siqgurU (rwKw) Kloqw hoieAw hY, aus dy swry kMm rws
Aw jWdy hn [7[
" " "

"

{
293}
pdArQ:- jw kI idRsitijs dI nzr ivc [ drsnu pyKqdIdwr kr ky [ AnUplwswnI, by-imswl, A`q sohxy [ sPl drsnuijs dw dIdwr murwdW pUrIAW krn vwlw hY [
DMnumubwirk [ prvwnukbUl [ pRDwnusB qoN v`fw [ qw kY inkitaus dy nyVy [ Amrw
pdusdw kwiem rihx vwlw drjw [
ArQ:- ijs pRBU dI smJ pUrn (infallible, ABu`l) hY, ijs dI nzr ivcoN AMimRq vrsdw hY,
aus dw dIdwr kIiqAW jgq dw au~Dwr huMdw hY [
ijs pRBU dy kmlW (vrgy) A`q sohxy crn hn, aus dw rUp suMdr hY, qy, aus dw dIdwr murwdW
pUrIAW krn vwlw hY [
auh Akwl purK Gt Gt dI jwxn vwlw qy sB qoN v`fw hY, aus dw syvk (drgwh ivc) kbUl
ho jWdw hY (qwhIeyN) aus dI syvw mubwirk hY [
ijs mnu`K dy ihrdy ivc (AYsw pRBU) v`sdw hY auh (Pu`l vWg) iKV AwauNdw hY, aus dy nyVy kwl
(BI) nhIN AwauNdw (Bwv, mOq dw fr aus poNhdw nhIN) [
hy nwnk! ijnHW mnu`KW ny sqsMg ivc pRBU ismirAw hY, auh jnm mrn qoN rihq ho jWdy
hn, qy sdw kwiem rihx vwlw drjw hwsl kr lYNdy hn [

{ 293}
pdArQ:- AMjnusurmw [ guirgurU ny [ AMDyr ibnwsuhnyry dw nws [ sMq ByitAwgurU
imilAw [ minmn ivc [ prgwsucwnx [
ArQ:- (ijs mnu`K ) siqgurU ny igAwn dw surmw b^iSAw hY, aus dy AigAwn (rUp) hnyry
dw nws ho jWdw hY [
hy nwnk! (jo mnu`K) Akwl purK dI myhr nwl gurU imilAw hY, aus dy mn ivc (igAwn
dw) cwnx ho jWdw hY [1[
" " "
" " "
"

{ 293}

pdArQ:- AMqir(Awpxy) AMdr [ nwnwkeI iksm dy [ idRstwihvyKx ivc AwauNdy


hn [ simgRIpdwrQ [ eyksuieko hI [ Gt mwihGt ivc [ eyksu Gt mwihiek
(pRBU) ivc hI! ibsRwmuitkwxw [ suMn smwiDauh smwDI ijs ivc koeI Purnw nwh auTy [
Anhdiek-rs, lgwqwr [ qhEQy, aus srIr ivc [ nwdAwvwz, rwg [ ibsmwd
Acrj [
ArQ:- (ijs mnu`K ny) gurU dI sMgiq ivc (rih ky) Awpxy AMdr Akwl purK nU vyiKAw hY,
aus pRBU dw nwm ipAwrw l`gx l`g pYNdw hY [
(jgq dy) swry pdwrQ (aus ) iek pRBU ivc hI (lIn id`sdy hn), (aus pRBU qoN hI) AnykW
iksmW dy rMg qmwSy (inkly hoey) id`sdy hn;
(aus mnu`K dy) srIr ivc pRBU dy aus nwm dw itkwxw (ho jWdw hY) jo (mwno, jgq dy) nO hI
^zwinAW (dy qu`l) hY qy AMimRq hY;
aus mnu`K dy AMdr APur suriq juVI rihMdI hY, qy, Ajyhw Acrj iek-rs rwg (-rUp Awnd
bixAw rihMdw hY) ijs dw ibAwn nhIN ho skdw [
(pr) hy nwnk! ieh (Awnd) aus mnu`K ny vyiKAw hY ijs pRBU Awp ivKwauNdw hY (ikauNuik)
aus mnu`K (aus Awnd dI) smJ b^Sdw hY [1[

" "

" { 293-294}
pdArQ:- DrinDrqI [ pieAwlpqwl [ srb lokswry BvnW ivc [ binjMgl
ivc [ iqiniqRx ivc, Gwh Awidk ivc [ prbiqprbq ivc [ AwigAwhukm [
krmukMm [ bYsMqrA`g [ kuMtkUt [ idsqr&, pwsw [ iBMnv`Krw [
ArQ:- auh byAMq Bgvwn AMdr bwhr (sB QweIN) hryk srIr ivc mOjUd hY;
DrqI AkwS qy pqwl ivc hY, swry BvnW ivc mOjUd hY qy sB dI pwlnw krdw hY;
auh pwrbRhm jMgl ivc hY, Gwh (Awidk) ivc hY qy prbq ivc hY; ijho ijhw auh hukm
(krdw hY), auho ijhw (jIv) kMm krdw hY;
paux ivc, pwxI ivc, A`g ivc, chuM kUtW ivc dsIN pwsIN (sB QweIN) smwieAw hoieAw hY;
koeI (BI) QW aus pRBU qoN v`Krw nhIN hY; (pr) hy nwnk! (ies inscy dw) Awnd gurU dI
ikrpw nwl imldw hY [2[

" /" "




{ 294}
pd ArQssIAru{Skt. __Dr} cMdRmw [ sUr{Skt. suXL} sUrj [ nKqR{Skt. n>}
qwry [ sBu kohryk jIv [ klwqwkqW [ kirrc ky [ moilmu`l qoN [ guxh Amol
Amolk guxW vwlw hY [ Dwir rihEAwsrw dy irhw hY [ Eiq poiqqwxy pyty vWg [
ibswsuivSvws, XkIn [
ArQ:- vydW ivc, purwxW ivc, isimRiqAW ivc (Esy pRBU ) q`ko; cMdRmw, sUrj, qwirAW ivc
BI iek auhI hY;
hryk jIv Akwl purK dI hI bolI boldw hY; (pr sB ivc huMidAW BI) auh Awp Afol hY kdy
foldw nhIN [
swrIAW qwkqW rc ky (jgq dIAW) KyfW Kyf irhw hY, (pr auh) iksy mu`l qoN nhIN imldw
(ikauNik) Amolk guxW vwlw hY;
ijs pRBU dI joiq swrIAW joqW ivc (jg rhI hY) auh mwlk qwxy pyty vWg (sB ) Awsrw dy
irhw hY;
(pr) hy nwnk! (Akwl purK dI ies srb-ivAwpk hsqI dw) ieh XkIn auhnW mnu`KW dy
AMdr bxdw hY ijnHW dw Brm gurU dI ikrpw nwl imt jWdw hY [3[
"

"
{
294}
pdArQ:- pyKnuvyKxw [ sBuswrw, hr QW [ siBswry [ DrmDrm dy i^Awl [
suBcMgy [ ijinijs (swDU) ny [ rhqrhxI [ siB siq bcnswry s`cy bcn [
mohImsq ho jWdI hY [ sBswrI isRStI [
ArQ:- sMq jn hr QW Akwl purK hI vyKdy hn, auhnW dy ihrdy ivc swry (i^Awl) Drm
dy hI (auTdy hn) [
sMq jn Bly bcn hI suxdy hn qy sB QweIN ivAwpk Akwl purK nwl juVy rihMdy hn [

ijs ijs sMq jn ny (pRBU ) jwx ilAw hY aus dI rihxI hI ieh ho jWdI hY ik auh sdw s`cy
bcn boldw hY;
(qy) jo kuJ (pRBU vloN) huMdw hY ausy suK mMndw hY, sB kMm krn vwlw qy (jIAW pwsoN)
krwaux vwlw pRBU hI jwxdw hY [
(sDU jnW leI) AMdr bwhr (sB QW) auhI pRBU v`sdw hY [ hy nwnk! (pRBU dw srb-ivAwpI)
drsn kr ky swrI isRStI msq ho jWdI hY [4[
"


{ 294}
pdArQ:- siqhoNd vwlw [ auqpiqpYdwieS, isRStI [ iqsu BwvYjy aus pRBU cMgw
l`gy [ klwqwkq [ inkitnyVy [ BrpUirivAwpk [ AMqrgiqAMdrlI au~cI AvsQw
[ jnweysuJwauNdw hY [
ArQ:- pRBU Awp hsqI vwlw hY, jo kuJ aus ny pYdw kIqw hY auh sB hoNd vwlw hY (Bwv, Brm
BulyKw nhIN) swrI isRStI aus pRBU qoN hoeI hY [
jy aus dI rzw hovy qW jgq dw pswrw kr dyNdw hY, jy Bwvy su, qW iPr iek Awp hI Awp ho
jWdw hY [
aus dIAW AnykW qwkqW hn, iksy dw ibAwn nhIN ho skdw; ijs auqy qu`Tdw hY aus Awpxy
nwl imlw lYNdw hY [
auh pRBU iknHW qoN nyVy, qy iknHW qoN dUr ikhw jw skdw hY? auh pRBU Awp hI sB QweIN mOjUd hY
[
ijs mnu`K pRBU Awp AMdrlI au~cI AvsQw suJwauNdw hY, hy nwnk! aus mnu`K (AwpxI
ies srb-ivAwpk dI) smJ b^Sdw hY [5[
"


{ 294}
pdArQ:- BUqjIv [ vrqwrwvrq irhw hY, mOjUd hY [ nYnA`KW [ qnwsrIr [
jsusoBw [ KyluqmwSw [ AwigAwkwrIhukm ivc qurn vwlI [ miDivc, AMdr [

Ailpqoinrlyp [
ArQ:- swry jIvW ivc pRBU Awp hI vrq irhw hY, (auhnW jIvW dIAW) swrIAW A`KW ivcoN dI
pRBU Awp hI vyK irhw hY [ (jgq dy) swry pdwrQ ijs pRBU dw srIr hn, (sB ivc ivAwpk
ho ky) auh AwpxI soBw Awp hI sux irhw hY [
(jIvW dw) jMmxw mrnw pRBU ny iek Kyf bxweI hY qy Awpxy hukm ivc qurn vwlI mwieAw bxw
id`qI hY [
hy nwnk! (jIv) Akwl purK dy hukm ivc jMmdw hY qy hukm ivc mrdw hY, jdoN aus dI rzw
huMdI hY qW auhnW Awpxy ivc lIn kr lYNdw hY [6[



" { 294}
pdArQ:- ies qyies (pRBU) qoN [ ErY(r`b qoN) aury, r`b qoN ibnw [ iknYiksy ny [
krqUiqkMm [ nIkIcMgI [ jI kIidl dI [ swcuhoNd vwlw [ sBswrI rcnw [
Eiq poiqqwxy pyty vWg [ imiqimxqI [
ArQ:- jo kuJ pRBU vloN huMdw hY (jIAW leI) mwVw nhIN huMdw; qy pRBU qoN ibnw d`so iksy ny kuJ
kr idKwieAw hY?
pRBU Awp cMgw hY, aus dw kMm BI cMgw hY, Awpxy idl dI g`l auh Awp hI jwxdw hY [
Awp hsqI vwlw hY, swrI rcnw jo aus dy Awsry hY, auh BI hoNd vwlI hY (Brm nhIN), qwxy
pyty vWg aus ny Awpxy nwl imlweI hoeI hY [
auh pRBU ikho ijhw hY qy kyfw v`fw hYieh g`l ibAwn nhIN ho skdI, koeI dUjw (v`Krw) hovy
qW smJ sky [
pRBU dw kIqw hoieAw sB kuJ (jIvW ) isr m`Qy mMnxw pYNdw hY, (pr) hy nwnk! ieh pCwx
gurU dI ikrpw nwl AwauNdI hY [7[
"

"

{ 294-295}

pdArQ:- kulvMqucMgI kul vwlw [ piqvMquie`zq vwlw [ jIvn mukiqijs ny


jIaUNidAW hI (mwieAw dy bMDnW qoN) mukqI pw leI hY [ ijsu irdYijs dy ihrdy ivc [
DMnumubwirk [ suAwaupRXojn, mnorQ [ iciqicq ivc [
ArQ:- jo mnu`K pRBU nwl sWJ pw lYNdw hY aus sdw suK huMdw hY, pRBU aus Awpxy nwl
Awp imlw lYNdw hY [
ijs mnu`K dy ihrdy ivc Bgvwn v`sdw hY, auh jIaUNdw hI mukq ho jWdw hY, auh Dn vwlw,
kul vwlw qy ie`zq vwlw bx jWdw hY [
ijs mnu`K dI myhr nwl swrw jgq hI qrdw hY, aus dw (jgq ivc) Awauxw mubwirk hY [
Aijhy mnu`K dy Awaux dw iehI mnorQ hY ik aus dI sMgiq ivc (rih ky hor mnu`KW pRBU dw)
nwm cyqy AwauNdw hY [
auh mnu`K Awp (mwieAw qoN) Awzwd hY, jgq BI mukq krdw hY; hy nwnk! AYsy (au~qm)
mnu`K swfI sdw pRxwm hY [8[23[
"
{ 295}
pdArQ:- pUrwmukMml, sdw kwiem rihx vwlw [ pUrw jw kw nwauijs dw nwm sdw
kwiem rihx vwlw hY, At`l nwm vwlw [ AwrwiDAw(ijs mnu`K ny) ismirAw hY [ pUrw
pwieAw(aus ) pUrn pRBU iml ipAw hY [ nwnkhy nwnk! gwau(qUM BI) gw [
ArQ:- (ijs mnu`K ny) At`l nwm vwly pUrn pRBU ismirAw hY, aus nU auh pUrn pRBU iml
ipAw hY; (qW qy) hy nwnk! qUM BI pUrn pRBU dy gux gw [1[
"


{ 295}
pdArQ:- inkitnyVy [ kirkr ky [ pyKuvyK [ mn AMqr kImn dy AMdr dI [
icMdicMqw [ Ainqnwh in`q rihx vwlIAW [ qrMglihrW [ mnhy mn! Awpu Coif
Awpxw Awp C`f ky [ Agin swgru(ivkwrW dI) A`g dw smuMdr [ BMfwr^zwny [
ArQ:- (hy mn!) pUry siqgurU dI is`iKAw sux, qy, Akwl purK (hr QW) nyVy jwx ky vyK
[
(hy BweI!) dMm-b-dMm pRBU Xwd kr, (qW ju) qyry mn dy AMdr dI icMqw imt jwey [

hy mn! in`q nwh rihx vwlIAW (cIzW dIAW) AwsW dIAW lhrW C`f dyh, Aqy sMq jnW dy
pYrW dI ^wk mMg [
(hy BweI!) Awpw-Bwv C`f ky (pRBU dy A`gy) Ardws kr, (qy ies qrHW) swD sMgiq ivc (rih
ky) (ivkwrW dI) A`g dy smuMdr qoN pwr lG [
hy nwnk! pRBU-nwm-rUpI Dn dy ^zwny Br lY Aqy pUry siqgurU nmskwr kr [1[

"

{ 295}
pdArQ:- Kym{Skt.ym} At`l suK [ kusl{Skt. ku_l} suKsWd, sOKw jIvn [
shjAwqmk Afolqw [ invwirhtw ky [ auDwrhubcw lY [ jIauijMd [ iciqicq
ivc [ icqvhusoco [ duK BMjnduKW dw nws krn vwlw [ jIA kwijMd dw [ ADwr
Awsrw [
ArQ:- (hy BweI!) swD sMgiq ivc prm-suK pRBU ismr, (ies qrHW) At`l suK, sOKw
jIvn qy Awqmk Afolqw dw Awnd pRwpq hoxgy;
goibMd dy gux gw (nwm-) AMimRq dw rs pI, (ies qrHW) nrkW nU dUr kr ky ijMd bcw lY;
ijs ie`k Akwl purK dy AnykW rMg hn, aus ie`k puBU dw iDAwn ic`q ivc Drhu [
dInW auqy dieAw krn vwlw gopwl dmodr du`KW dw nws krn vwlw sB ivc ivAwpk qy myhr
dw jo Gr hY;
hy nwnk! aus dw nwm muV muV Xwd kr, ijMd dw Awsrw ieh nwm hI hY [2[


" "
 { 295}
pdArQ:- slokis&iq-swlwh hI bwxI [ eyihl&z 'eyh' qoN bhu-vcn hY [
AmulIkAmolk [ lokh insqwrlokW dw insqwrw [ sPlpUrIAW murwdW vwlw [ hir
rMgupRBU dw ipAwr [ jY jY sbdu&qh dI Awvwz, cVHdI klw dI rO [ Anwhduiek-rs,
sdw [ gwjYg`jdw hY, nUr prgt krdw hY [ mhWqau~cI krxI vwlw mnu`K [
ArQ:- swD (gurU) dy bcn sB qoN cMgI is&iq-swlwh dI bwxI hn, ieh Amolk lwl hn,

Amolk rqn hn;


(iehnW bcnW ) suixAW qy kmwieAW byVw pwr huMdw hY, (jo kmwauNdw hY) auh Awp qrdw hY qy
lokW dw BI insqwrw krdw hY [
ijs mnu`K dy mn ivc pRBU dw ipAwr bx jWdw hY, aus dI izMdgI pUrIAW murwdW vwlI huMdI hY
aus dI sMgiq hornW dIAW murwdW pUrIAW krdI hY;
(aus dy AMdr) cVHdIAW klW dI rO sdw cldI hY ijs sux ky (Bwv mihsUs kr ky) auh ^uS
huMdw hY (ikauNik) pRBU (aus dy AMdr) Awpxw nUr roSn krdw hY [
gopwl pRBU jI aucI krnI vwly bMdy dy m`Qy auqy prgt huMdy hn, hy nwnk! Ajyhy bMdy dy nwl
hor keI mnu`KW dw byVw pwr huMdw hY [3[
"
" "
"
" { 295}
pdArQ:- srin{Skt. _r&Xfit to protect} dr F`Ty dI rwKI krn jogw [ jogu
smr`Q [ pRBhy pRBU! sB rynsB dy pYrW dI ^wk [ Awl jMjwlGr dy DMDy [ ibkwr
qyivkwrW qoN [ rhqybc gey hW [ rsnwjIB nwl [ pRiBpRBU ny [ Kypl`idAw
hoieAw sOdw, kIqw hoieAw vxj [ inbhIkbUl ho geI hY [
ArQ:- hy pRBU! ieh sux ky ik qUM dr-F`iTAW dI bWh PVn-jogw hYN, AsI qyry dr qy Awey
sW, qUM myhr kr ky (sw) Awpxy nwl myl ilAw hY;
(hux swfy) vYr imt gey hn, AsIN sB dy pYrW dI ^wk ho gey hW (hux) swD sMgiq ivc Amr
krn vwlw nwm jp rhy hW [
gurdyv jI (swfy auqy) qR`T pey hn, ies vwsqy (swfI) syvkW dI syvw isry cVH geI hY;
(AsI hux) Gr dy DMiDAW qy ivkwrW qoN bc gey hW, pRBU dw nwm sux ky jIB nwl (BI)
aucwrdy hW [
hy nwnk! pRBU ny myhr kr ky (swfy auqy) dieAw kIqI hY, qy swfw kIqw hoieAw vxj drgwhy
kbUl ho igAw hY [4[
"
"

"
{ 295}
pdArQ:- swvDwnAvDwn sihq, iDAwn nwl [ eykwgriek inSwny qy itikAw hoieAw
[ shjAfol AvsQw [ goibMd gunpRBU dy gux [ inDwn(guxW dw) ^zwnw [ pRDwn
sB qoN v`fw, qurny-isr [ loieloik, lok ivc, jgq ivc [ pRgtupRis`D, au~Gw [ Awvn
jwnuAwauxw jwxw, jMmxw mrnw [ ijsihijs [ prwpiq hoieimldw hY, dwiq huMdI hY
[
ArQ:- hy sMq imqR! iDAwn nwl ic`q iek inSwny qy itkw ky Akwl purK dI is&iqswlwh kro [
pRBU dI is&iq-swlwh qy pRBU dw nwm Afol AvsQw (dw kwrx hY qy) suKW dI mxI (rqn) hY,
ijs dy mn ivc (nwm) v`sdw hY auh (guxW dw) ^zwnw ho jWdw hY;
aus mnu`K dI ie`iCAw swrI pUrI ho jWdI hY, auh bMdw qurny-isr ho jWdw hY, qy swry jgq ivc
au~Gw ho jWdw hY;
aus au~cy qoN au~cw itkwxw iml jWdw hY, muV aus jnm mrn (dw gyV) nhIN ivAwpdw [
hy nwnk! ijs mnu`K (DuroN) ieh dwiq imldI hY, auh mnu`K pRBU dw nwm rUp Dn K`t ky
(jgq qoN) jWdw hY [5[
 "
"
"
"
{ 296}
pdArQ:- KymAt`l suK [ sWiqmn dw itkwau [ iriDjog dIAW qwkqW [ nv
iniDnO ^zwny, jgq dy swry hI pdwrQ [ isiDkrwmwqW [ qhEQy, aus mnu`K ivc [
kml pRgwsihrdy rUp kaul Pu`l dw KyVw [ sB kY...audwssB dy ivc rihMdw hoieAw sB
qoN auprwm [ qq kw byqwpRBU dw mhrm, (jgq dy) mUl dw jwxn vwlw [ smdrsI(sB
) ieko ijhw vyKx vwlw [ ieh Plieh swry Pl (ijnHW dw izkr aupr kIqw hY) [ muiK
mUMh qoN [ BnyaucwirAW [
ArQ:- At`l suK mn dw itkwau, irDIAW, nO ^zwny, Akl, igAwn qy swrIAW krwmwqW aus
mnu`K ivc (Aw jWdIAW hn);
iv`idAw, qp, jog, Akwl purK dw iDAwn, sRySt igAwn, cMgy qoN cMgw (Bwv, qIrQW dw)
ieSnwn;

(Drm, ArQ, kwm, moK) cwry pdwrQ, ihrdy-kml dw KyVw; swirAW dy ivc rihMidAW sB qoN
auprwm rihxw;
sohxw, isAwxw, (jgq dy) mUl pRBU dw mhrm, sB ieko ijhw jwxnw qy sB ieko nzr
nwl vyKxw;
ieh swry Pl; hy nwnk! aus mnu`K dy AMdr Aw v`sdy hn; jo gurU dy bcn qy pRBU dw nwm mUMhoN
aucwrdw hY qy mn lw ky suxdw hY [6[

" " 
" " <
" { 296}
pdArQ:- jug{Skt. Xug} izMdgI dw smw [ giqau~cI AvsQw [ bwxI(nwm jpx
vwly dI) bwxI, bcn [ gux goibMdgoibMd dy gux [ nwm DuinpRBU dy nwm dI Duin, nwm dI
rO [ bKwxIkhI hY [ mqWqmqW dw AMq, mqW dw is`tw [ krmb^SS [ pRiBpRBU ny
[ koiejy koeI mnu`K [
ArQ:- jyhVw BI mnu`K ies nwm (jo guxW dw) ^zwnw hY jpdw hY, swrI aumr aus dI au~cI
Awqmk AvsQw bxI rihMdI hY;
aus mnu`K dy (swDwrn) bcn BI goibMd dy gux qy nwm dI rO hI huMdy hn, isimRqIAW SwsqRW qy
vydW ny BI iehI g`l AwKI hY [
swry mqW dw incoV pRBU dw nwm hI hY, ies nwm dw invws pRBU dy Bgq dy mn ivc huMdw hY [
(jo mnu`K nwm jpdw hY aus dy) koVW pwp sqsMg ivc rih ky imt jWdy hn, gurU dI ikrpw
nwl auh mnu`K jmW qoN bc jWdw hY [
(pr) hy nwnk! ijnHW dy m`Qy auqy pRBU ny (nwm dI) b^SS dy lyK ilK Dry hn, auh mnu`K gurU
dI srx AwauNdy hn [7[
" "
"


{ 296}
pdArQ:- qqkwl{Skt. qd`+kwlz qkwlzinstantly 2. at that time} aus vyly [ qw

kI bwnIaus mnu`K dy bcn [ krmkMm [ ieh guixies gux dy kwrx [ suKmnIsuKW


dI mxI [ dyhsrIr [
ArQ:- ijs mnu`K dy mn ivc (nwm) v`sdw hY jo pRIq lw ky (nwm) suxdw hY, aus pRBU cyqy
Awaudw hY;
aus mnu`K dw jMmx mrn dw kSt k`itAw jWdw hY, auh ies durl`B mnu`Kw-srIr aus vyly
(ivkwrW vloN) bcw lYNdw hY;
aus dI by-dwZ soBw qy aus dI bwxI (nwm-) AMimRq nwl BrpUr huMdI hY, (ikauNik) aus dy mn
ivc pRBU dw nwm hI v`isAw rihMdw hY;
du`K, rog, fr qy vhm aus dy nws ho jWdy hn, aus dw nwm 'swD' pY jWdw hY qy aus dy kMm
(ivkwrW dI) mYl qoN sw& huMdy hn;
sB qoN au~cI soBw aus imldI hY [ hy nwnk! ies gux dy kwrx (pRBU dw) nwm suKW dI mxI
hY (Bwv, srboqm suK hY) [8[24[
"

" "

" "


{ 296}
pdArQ:- iQqI{l&z 'iQiq' qoN bhu-vcn; ijvyN rwiq qoN rwqI, ruiq qoN ruqI} [
not:- m`isAw qoN ipCoN cMdRmw shjy shjy iek iek 'klw' kr ky vDxw SurU huMdw qy cOdW idnW
ivc mukMml huMdw hY, ijs nU pUrnmwSI AwKdy hn [ pUrnmwSI qoN ipCoN iek iek 'klw' kr ky
Gtxw surU ho jWdw hY, qy Awi^r m`isAw dI rwq nU au~kw lop ho jWdw hY [ 'iQiq' sMsikq
l&j 'iqiQ' hY, Bwv cMdRmw dy vDx Gtx dy ihswb idhwVw [ iehnW dy nwm hneykm, dUj,
qIj, cOQ, pMcmI, Kt, s`qmI, AStmI, nOmI, dsmI, eykwdSI, duAwdSI, iqR@EdSI, cOdS,
pUrnmwSI [ pUrnmwSI qoN ipCoN iPr ausy qrHW eykm, dUj, Awidk qoN c`l ky A^Ir auqy m`isAw
[
jilpwxI ivc [ QilDrqI ivc [ mhIAilmhI qil, DrqI dy ql auqy, pulwV ivc,
AwkwS ivc [ BWiqqrIky [ psirAwiKlirAw hoieAw [ eykMkwruiek Akwl purK

You might also like