Republic of the Philippines

Mindanao State University

College of Social Scieces and Humanities
Department of History
General Santos City

INTERVIEWEE
TRANSCRIPT

Designated Area:
CAMP FERMIN G. LIRA JR.

Undergraduate Thesis Title:

THE ESTABLISHMENT OF CAMP FERMIN G. LIRA JR. IN GENERAL SANTOS
CITY

ED RAVFHOR A. AMEN AMEN

Researcher, BA History

JOBERT A. BALASA
Undergraduate Thesis Adviser
 1

Matrix of Interviewees

Date and Time

Name Age Address
Interviewed

PNP Reservation, February 19, 2019

Martin D. Frugalidad 31 Camp Lira, Bar. Dad.
West, G.S.C. 12:45 PM

PNP Reservation, February, 19, 2019

Edelito Cawit (Ret.) 65 Camp Lira, Bar. Dad.
West, G.S.C. 2:03 PM

PNP Reservation, February 20, 2019

Pablo Nadela (Ret.) 70 Camp Lira, Bar. Dad.
West, G.S.C. 5:26 PM

PNP Reservation, February 20, 2019

Romeo Benatero
57 Camp Lira, Bar. Dad.
(Ret.) 3:00 PM
West, G.S.C.

PNP Reservation, February, 19, 2019

Salvador Roda (Ret.) 71 Camp Lira, Bar. Dad.
West, G.S.C. 1:30 PM

Leonardo Rey S. Barangay Lagao, March 02, 2019

49
Cariño General Santos City 2:23 PM

PNP Reservation, March 03, 2019

Estrellita Framil 71 Camp Lira, Bar. Dad.
West, G.S.C. 2:36
 2

INTERVIEWEE TRANSCRIPT
HISTORY 199

Interviewee: Martin Dignadice Frugalidad Age: 31 Gender: Male Civil Status: Single

Occupation: Police

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 12:45 PM

Date Interviewed: February 19, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Anong pangalan ta sir?

A1: Martin Dignadice Frugalidad
Q2: Ano aton nga trabaho karon sir?
A2: PNP pero may kaso
Q3: Ano ang dahilan ng pagkakaroon ng PC ditto sa south Cot o Gensan?
A3: Kasi noong unang panahon, ang PC kasi na-adopt yan siya sa Armed Forces of the Philippines.
Ang PC nacreate under sa umbrella nila. Iyong PC, Philippine Constabulary, na-function
siya as sundalo at saka police noong time na iyon. Kasi ang police noon is created by the
local government lang, ng mga mayor, selected lang noon. Pero iyong sa national, iyon
yung tinatawag na PC kasi they are trained to function as a police and sundalo noong time
na iyon.
Q4: So, mga ano nga year ato natatag sir?
A4: Kung hindi ako magkamali, nasa between 1960’s iyan sila. Hindi lang ako masyado sure pero
diyan na time sila na-create.
Q5: Kung marember mo sir, sino ang naging unang head ng PC dito sa GenSan?
A5: Hindi ko naabutan
Q6: How about ang first battalion sir?
A6: Wala, company ata. Company lang ata. Kasi yung dating Headquarters ng CPEC, yan ang
dating office ng PC noon. Iyong dalawang luma ng camp Lira, iyong nauna. Pero sa tingin
ko, hindi battalion, company lang. 453rd PC Company.
Q7: Next question sir, ano ang tungkulin ng PC?
 3

A7: Ang function talaga ng PC is created as police kasi constable sila eh. Iyong function nila is
not more than a soldier, pero police na rin. Soldier at saka police at the same time.
Q8: So wala pa sang police sina nga time sir?
A8: May police. Local police pero iyong tinatawag nilang INP – Integrated National Police.
Separate sila.
Q9: Anu-ano ang mga pwedeng respundahan ng PC?
A9: Parang the same lang din. Kung may insurgency. Normal na mag support sila sa insurgency.
Pero more than na sila sa police function na kagaya ng ginagawa ng police ngayon. Iyon
yung naging function nila noong time ng PC. Kasi, noong 1991, nagkaroon ng Republic
Act. 8551 so naabsorb na iyong PC as PNP; iyong INP at PC naging isa nalang, naging
PNP na.
Q10: Sa diin ang naging una nga opisina sang PNP sir?
A10: 453rd. Pero iyong PHQ, PC Headquarters yan, regional office yan. Iyong katapat lang din ng
453rd.
Q11: Pila ka years ang marember mo, nga active ang PC?
A11: Estimated, more than 30 siguro. Basta natapos ang PC 1991, not natapos talga, na-absorb to
PNP na sila.
Q12: Ano ang indi mo malipatan nga event nga involve ang PC, sir?
A12: Mga bata pa kasi kami noon. Pero, more than insurgency din sila eh. So kagaya ng NPA,
MILF ng mga time na iyon, MNLF. So sila ang naging backbone, support ng PNP nung
time na iyon.
Q13: Last question sir, ano ang pinagkaiba ng PC noon sa PNP ngayon?
A13: Wala naman masyadong pinagkaiba, pero sa disciplina at saka sa progress dahil sa
henerasyon, marami na ang mga batas na nagawa tulad ng Administrative Law. Marami na
rin ang mga nagawa na batas tungkol doon. Marami ang nabago sa Administrative Law at
doon ka rin… kung sa police pa doon ka lalakad.
Q14: So improvement lang sang batas?
A14: Oo, pero the same pa rin ang function ng PC at PNP, parang ganun lang din.
Q15: Ano ang dahilan ng pagkakaroon ng PC ditto sa south Cot o Gensan?
A15: Kasi noong unang panahon, ang PC kasi na-adopt yan siya sa Armed Forces of the
Philippines. Ang PC nacreate under sa umbrella nila. Iyong PC, Philippine Constabulary,
na-function siya as sundalo at saka police noong time na iyon. Kasi ang police noon is
created by the local government lang, ng mga mayor, selected lang noon. Pero iyong sa
 4

national, iyon yung tinatawag na PC kasi they are trained to function as a police and sundalo
noong time na iyon.
Q16: So, mga ano nga year ato natatag sir?
A16: Kung hindi ako magkamali, nasa between 1960’s iyan sila. Hindi lang ako masyado sure
pero diyan na time sila na-create.
Q17: Kung marember mo sir, sino ang naging unang head ng PC dito sa GenSan?
A17: Hindi ko naabutan
Q18: How about ang first battalion sir?
A18: Wala, company ata. Company lang ata. Kasi yung dating Headquarters ng CPEC, yan ang
dating office ng PC noon. Iyong dalawang luma ng camp Lira, iyong nauna. Pero sa tingin
ko, hindi battalion, company lang. 453rd PC Company.
Q19: Next question sir, ano ang tungkulin ng PC?
A19: Ang function talaga ng PC is created as police kasi constable sila eh. Iyong function nila is
not more than a soldier, pero police na rin. Soldier at saka police at the same time.
Q20: So wala pa sang police sina nga time sir?
A20: May police. Local police pero iyong tinatawag nilang INP – Integrated National Police.
Separate sila.
Q21: Anu-ano ang mga pwedeng respundahan ng PC?
A21: Parang the same lang din. Kung may insurgency. Normal na mag support sila sa insurgency.
Pero more than na sila sa police function na kagaya ng ginagawa ng police ngayon. Iyon
yung naging function nila noong time ng PC. Kasi, noong 1991, nagkaroon ng Republic
Act. 8551 so naabsorb na iyong PC as PNP; iyong INP at PC naging isa nalang, naging
PNP na.
Q22: Sa diin ang naging una nga opisina sang PNP sir?
A22: 453rd. Pero iyong PHQ, PC Headquarters yan, regional office yan. Iyong katapat lang din ng
453rd.
Q23: Pila ka years ang marember mo, nga active ang PC?
A23: Estimated, more than 30 siguro. Basta natapos ang PC 1991, not natapos talga, na-absorb to
PNP na sila.
Q24: Ano ang indi mo malipatan nga event nga involve ang PC, sir?
A24: Mga bata pa kasi kami noon. Pero, more than insurgency din sila eh. So kagaya ng NPA,
MILF ng mga time na iyon, MNLF. So sila ang naging backbone, support ng PNP nung
time na iyon.
 5

Q25: Last question sir, ano ang pinagkaiba ng PC noon sa PNP ngayon?
A25: Wala naman masyadong pinagkaiba, pero sa disciplina at saka sa progress dahil sa
henerasyon, marami na ang mga batas na nagawa tulad ng Administrative Law. Marami na
rin ang mga nagawa na batas tungkol doon. Marami ang nabago sa Administrative Law at
doon ka rin… kung sa police pa doon ka lalakad.
Q26: So improvement lang sang batas?
A26: Oo, pero the same pa rin ang function ng PC at PNP, parang ganun lang din.

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

MARTIN D. FRUGALIDAD
Signature Over Printed Name
 6

Interviewee: Edelito V. Cawit Age: 65 Gender: Male Civil Status: Married

Occupation: Retired Constable

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 2:03 PM

Date Interviewed: February, 19, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Ano ka nga year nag serve sir?

A1: February 14, 1974 and then nag retiro ako March 24, 2009. Birthday ko na siya. So I completed
35 years and one month, I think, or two months.
Q2: So, nag PC ka pa sir kag nag PNP?
A2: So, nag PC ako for 18 years. Then pagdating ng 1991, pinag opt kami, may option ba, either
we have to remain to the armed forces or we will opt sa PNP. So in that year, nawala ang
Philippine Constabulary na so naging PNP na siya. Pero ang PNP tinatag noong August 8,
1991. Pero hindi lang dito sa GenSan kung hindi sa boung Pilipinas.
Q3: Ano ang dahilan ng pagkabou sir?
A3: Hindi, diba nag WWII tayo noh? Armed Forces pa, Philippine Army, Airforce at saka
Philippine Navy. So tatlo yan sila. So after sa liberation, ang mga army din naman noon
nag opt din papunta sa PC. Kasi may distinction yung trabaho ng PC sa Armed Forces. So
ang armed forces, sa outside yan sila na security. Ang PC sa internal. Kasi ang PC may
police power noon. Pwede siya mag investigate, pwede mag file ng kaso, and at the same
time, dahil kulang ang prosecutor natin noon, pwede silang mag prosecute ng kaso. So yun
ang wala sa armed forces. Ang sa armed forces sa external security pala. Ang PC sa
internal. Ipagpalagay natin within GenSan, ang namamahala noon dito ang Philippine
Constabulary, pero pwede din silang gamitin sa combatant; pwede silang pumunta ng
giyera.
Q4: Pero ang armed forces sir hindi sila pwede sa loob?
A4: Sa internal, Philippine Constabulary ang namamahal niyan, pero sa outside, sa external, sila
yung naga ano sa security. Iyon ang kanilang manadate.
Q5: Bakit nagkaroon ng PC dito?
A5: Kasi ang PC may police power. Kasi noong una, itinatag ang INP, Integrated National Police.
1978 if I’m not mistaken or earlier ng 1978 noh. So, yung local police noon tinuturo lang
ng mga politico noon. Bukas police ka na, so inintegrate yung local police sa Phililppine
Constabulary. So in that year, nag training ng yung mga police. Hindi na selected ng mga
 7

politiko kung hindi may mga requirements na sila – INP. So yung inintegrate na sila sa
Philippine Constabulary kasi may (police) power man yan silang dalawa. Pero kung may
mahuli ang Philippine Army, i-endorse nila sa Philippine Constabulary noon. Sila yung
mag investigate, mag gawa ng affidavit, then filing of the case sa prosecutor’s office. And
at the same time, dahil kulang ang prosecutor natin noon, pwede silang mag prosecute ng
kaso noon, pero nung dumami na, ina-ano nalang sa fiscal. So itinatag iyan para tumulong
sa local police para mag ibestiga ng kaso kasi may police power sila. Unlike sa armed
forces, wala.
Q6: So, sa diin ang una nga opisina sang PC diri sir?
A6: Ang General Santos city, kay ako anak gihapon ko sa PC eh, diri gyud ko natawo sa sulod sa
barracks, that was 1953. So dumating ang papa ko dito 1949, this was only a detachment,
composed of how many teams lang iyon. Parang detachment lang sila buh, ang Provincial
Headquarters nila is Isulan. Iyong sa Sultan Kudarat, iyon ang main office nila. So
inisplinter yan sila into team. Kasi ang Sarangani noon under pa ng GenSan yan, so may
detachment sa Kiamba noon, may detachment sa Glan, at saka dito sa Gensan may
detachment din. Under sila sa Provincial Command sa Isulan.
Q7: Mga ano nga year ni sir?
A7: Dumating papa ko dito year 1949 eh, so maybe earlier, 1948, 47…
Q8: Sa pagstart ng PC sir sino ang head nila?
A8: Kana lang nalimtan nako. Kay nagsulod ko sa PC ang Chief PC noon kay si Ramo (inaudible)
gani, amo ng time nako na nagsulod ko’g sundalo. Siya ang Chief PC that time.
Q9: Ano ang una nga company nga nag gamit diri sir?
A9: 453rd PC Company.
Q10: So sa function ta sir, ano ang naging unang function ng PC sir?
A10: Iyong nga, mag-investigate, the mag file ng kaso, then mag prosecute and at the same time
pwede sila ma utilize sa combat. Pwede sila sa giyera pwede din sila dito sa syudad. Kasi
diba may special action force tayo? Yung police power gina-exercise yan nila dito sa loob
ng city. Kunwari may giyera sa Isulan, in the sense na nandito ang regional office sa
GenSan, magpapadala yan doon sa Isulan to augment doon sa mobile group. Pwede na sila
i-combat.
Q11: Sa marember mo sir, ilang years naging aktibo ang PC?
A11: Since 1901 to 1991. Until nga nagka PNP.
Q12: Ano ang pinaka hindi mo malipatan nga event sir?
A12: Kasi noong pumasok ako, siguro mga 19 o 18 years old ako pumasok, ang di lang nako
malipatan nga experience was when I was assigned in Matanog (in Maguindanao). 7
 8

months hindi ako nakakita ng highway, kasi putol man ang mga tulay noon dahil
binombahan ng mga MNLF.
Q13: Ano gani nga year ni sir?
A13: That was 1974.
Q14: Ang pinagkaiba ng PC at PNP?

A14: Sa PC at saka sa PNP, the same Police power sila, ang INP lang kung saan sila naka assign,
naka-confine lang sila doon. Within sa locality lang sila, police works lang yung ina-ano
nila. Hindi sila pwedeng ipadala sa combat kasi yung training nila, i-compare mo doon sa
military training malayo. Pero ang SAF noon, nag-undergo yan sila ng training sa concept
na iyon pero hindi nag undergo ng training sa SAF, within the locality lang sila except sa
elite unit na nag undergo ng training sa combatant na trabaho talaga. Kasi ang training ng
INP noon, paper works lang, sa combat wala. So ang mga INP na mag join sa elite force,
kailangan pa nilang mag undergo ng training; mga four months six months ganon ang
training nila… Iba yung basic, iba yung additional training.

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

EDELITO V. CAWIT
Signature Over Printed Name
 9

Interviewee: Salvador Roda Age: 71 Gender: Male Civil Status: Married

Occupation: Retired Constable

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 5:26 PM

Date Interviewed: February, 20, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Good morning sir! Ano position naton dati sir?

A1: Sa pagka-assign ko diri, kuan ko eh, patrol man. Constable.
Q2: Ano ang dahilan ng pagkakaroon ng PC dito sir?
A2: As far as I know, ang pagstart ng PC dito, parang patrol base lang ito. Parang patrol base lang
sa Metropolitan Police Manila. Ang PC dito, ang pinakamataas na number of personnel is
1 squad.
Q3: Pila ang exact nga number sang one squad sir?
A3: Kuan lang… seven. Kasama na jan ang team leader at saka radio man.
Q4: Ano gani nga year ka nag serve diri sir?
A4: 1968 up to today. May 18, 1968.
Q5: So ano nga year gid nabou ang PC diri sir?
A5: Pagka-assign ko diri, existing na ang PC, pero as far as I know, before sa 1968 existing na
mga five years ang companya ng PC. Kasi before Cotabato Province pa ito, and then pag
1967, nadivide ang Cotabato into two, North Cotabato at saka South Cotabato. So under
pa ito sa Cotabato Commmand, parang si Col. Masbad pa ang Provincial Commander.
Hindi ko na alam ang first name ni Col. Masbad pero head yan siya ng Provincial
Commander’s Office. Ang dati kasi, whole Cotabato ito, under sa isang Command lang.
Sa ngayon, naging lima man ito.
Q6: Diin ang opisina tong under pa lang sa isa ka command sir?
A6: Sa Cotabato City, yung PC Hill.
Q7: Sa function naman sir, ano ang tungkulin ng PC noon?
A7: As a patrol base, nagpeperform yung PC ng patrol in the absence of military units. Naga patrol
ang PC from one municipality to other municipality and then they will be staying there for
a short time and pagnakita nila na walang problema ang peace and order, bablik sila sa na
establish Patrol Base, ito dito. Patrol base ito noon. 1962.
 10

Q8: Ano nga mga cases ang pwede respundahan sang PC sir?
A8: Ang PC noon, they are acting as prosecutors, investigators in support to police units na walang
enough strength to perform police action. In the absence of police investigators, the PC
before, performs prosecution duties in courts.
Q9: Sa pila mo ka years nga nag serve sir, ano ang pinaka-memorable nga pangyayari?
A9: Ang pinaka ano jan is yung tinatawag na heavy operations. Gaya noong kamatayan ni Capt.
Fermin Gonzalez Lira.
Q10: Pwede ka mag story about sina sir?
A10: On June 10, 1974, mayroong operations, planned operations ang PC at yung mga local police
dito sa South Cotabato. Barrio Ned South Cot. Yung na-create na ang whole force
comprising the PC as the lead group supported by the Municipal police units of Maasim,
Maitum, Kiamba and Surallah. With CAFGU units of this municipalities joined military
operations in the hinterlands of the Barrio Ned, Lake Sebu.
Q11: May ano didto sir haw?
A11: Barrio Ned was used as camp of the Bangsamoro Army before. It cannot be penetrated by
small size government units except a battalion size forces to penetrate. So ang nangyari is
although dalawang company lang ang dito sa South, 453rd PC company stationed in Camp
Lira and 456th PC company stationed in Koronadal. Ang mga tao nitong dalawang
kompanya na ito is at their peak strength of 115 people per company, makakaconduct na
sila ng operation in at least two months uphill of known layer of criminals, bandits and
rebels.
Q12: So didto napatay si Capt. Lira sir?
A12: Sa June 12, 1974 during the fight of Joint PC Police CSDF against the Bangsamoro Army,
stationed in Karaan ang Barrio Ned, Capt. Lira was then the commanding officer of 456,
met his untimely death during the hand-to-hand combat between (inaudible) and PC led
government troops. I say hand-to-hand combat because the government troops can no
longer use their firearms because nag halo na. yung kaharap mo kasama mo. Kung babaril
ka maaring ang tamaan mo ang kasama mo. So ang ginamit fix bayonet. Fix bayonet nalang
ang ginamit. Incidental Lira got hit together with his radio man. In the second night of the
fierce fight between the government troops and the bangsamoro army.
Q13: Ano ang pinagkaiba ng PC noon sa PNP ngayon?
A13: Ang pinagkaiba ng PC noon sa PNP ngayon, ang dati, PC, separate ang function kaysa sa
police. Bakit? Ang PC noon can operate on their own operation in the enforcement of law
by prosecuting the offenders before the courts while, now, the PNP cannot prosecute except
conduct investigation and present it to the judiciary for prosecution through fiscal. While
the police noon are just appointed noon by the mayors.
 11

Q14: So wala ni sila proper training sir?

A14: Wala. The Police before has no proper training until the Police Commission was changed to
National Police Commission. The PC belongs to the fourth branch of service of the Armed
Forces while the Police now is already under the DILG and it took effect officially on
January 1 year 2000.

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

SALVADOR RODA
Signature of Printed Name
 12

Interviewee: Francisco D. Lloren Age: n/a Gender: Male Civil Status: Married
Occupation: Retired Constable

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 2:30 PM

Date Interviewed: February, 19, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Pila ka katuig nga nag serve sa PC sir?

A1: I was in the service of the PC for almost 18 years.
Q2: Since ano nga tuig sir?
A2: Since 1974 up to 1991.
Q3: Sa imo marember sir, ano ang dahilan ng pagkakaroon ng PC diri sir?
A3: Ang PC is original assignment sa Armed Forces ang PC and it was transferred in the PNP in
the year 1992. So the Philippine Constabulary and the enlisted officers was eventually
transferred to PNP. Other members and enlisted personnel of PC chooses other assignments
like Philippine Air Force, Philippine Navy and some of my classmate went to Philippine
Air Force sa Cagayan de oro.
Q4: So ano nga year nagkaroon sang PC diri?
A4: In my assignment in PC, I was here August of 1989. Pero prior than that, prior from my
assignment in GenSan, my first assignment was in 57th PC battalion in Camp Parang
Maguindanao then I was transferred to Digos, Davao del Sur for almost 3 years. Then right
after my assignment in PC in battalion I was also assigned in local command in Davao
City, 1997 I was in Davao City for almost two years. I was transferred again in Malalag,
Davao del Sur, 434th PC Company. There in Malalag, Davao del Sur, I was assigned into
different detachment. First in Sulop, then in Kinuskusan, Bansalan.
Q5: Sa imo nga pagserve diri sir sino ang inyo nga head?
A5: Our head here in General Santos city, because my assignment is a separate unit, what you call
the Civil Service Security Command. The task of my assignment is to conduct training for
security guards and firearms.
Q6: Ano ang pangunahing function ng PC?
A6: To fight insurgency in the locality, in the mountains, all the crimes perpetuated in the locality.
In Davao city up to Glan, in my assignment.
Q7: Kung hambalon nga insurgency sir, anno meaning sina sir?
 13

Q7: What you call insurgency is the purpose on criminality, NPA’s before. We ran after them.
A8: Ano ang pinkamemorable mo nga moment sir?
Q8: My memorable moment when I was assigned in the battalion was some of my companions
struggled to find the NPA’s somewhere in Asuncion, Davao del Norte. These NPA’s before
are not so very active but they have the time to conduct ambush more particularly to the
troops of Philippine Constabulary. Yun talaga ang focus talaga nila eh, when I was assigned
in Davao del Norte. Minsan may matamaan sa amin. We turn fires. Minsan ang isang
insurgency, without the help of the chieftain of the barangay or even the mayor of the
municipality, halos we are out of contact. Hindi kami makahabol
Q9: So sa imo sir, ano ang pinagkaiba ng PC sa PNP karon sir?
A9: Ang kaibahan sa PC sa PNP ngayon ay malaki. Sa PC noon, always strike, strike anywhere,
lalo na sa battalion. Ganun din sa local command, ang PC may mga tasking din yan. Pero
sa PNP na, malaki talaga ang pagbabago. Dahil focus talaga, karamihan, sa police matters
ang kanilang trabaho. May trabaho din naman sa admin pero focus talaga sa NPA’s, mga
bandits noon, noong una may nga Blackshirts pa pero ngayon bago may mga MNLF na.
Pero noon ang focus talaga sa NPA. Ngayon lahat na, at saka trabahoso na ang PNP.
Ginagampanan na lahat talaga. Sa kanilang trabhao ay round the clock. Mag uwian lang
one hour lang balik na agad. Ito ngayon very tight ang kanilang paglabaslabas. Hindi din
pwede too much attention to the public dahil sa panahon ngayon, ang sytema ngayon iba
noong una. Very hectic talaga. Kung isip-isipin mo lang, halos mga PNP minsan maka
reach ng 20 years mag optional na sila unlike sa PC their coverage is 25 to 30 years noong
una.
Q10: May ma-share ka ba nga story about sa Blackshirts, sir?
A10: Blackshirts before they are what wee call, they are armed. They also have a leader. Mostly
they are Muslim bandits. They are mostly located in far flung areas of Muslim localities.
Q11: Diri sa South Cot. Sir?
A11: Even in North Cotabato. You cannot focus on one location f they are spreading. In Sulu,
Zamboanga

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

FRANCISCO LLOREN
Signature Over Printed Name
 14

Interviewee: Romeo Binatero Age: 57 Gender: Male Civil Status: Married

Occupation: Retired Constable

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 3:00 PM

Date Interviewed: February, 20, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Ilang taon ka sa service sir?

A1: Ako, almost mga 28 years in service.
Q2: From ano nga year sir?
A2: From year 1988 up to year 2015.
Q3: Sang time mo sir, sino ang head sang pc?
A3: Before, the provincial commander was Col. Kalimbango. Before.
Q4: Ano ang sakop sang PC diri sir, ano nga mga lugar?
A4: Sang una, ang sakop niya General Santos City, South Cotabato at saka Saranggani.Sakop pa
na sang PC-INP Command ha. Philippine Constabulary – Integrated National Police
Command. Under the leadership of former Provincial Commander Col. Kabigon kato nga
time.
Q5: Sa maremember mo sir, sino ang una nga nag gamit sang PC diri sir? Ano nga battalion or
company?
A5: Hindi. Damo sang Company sa sulod sang PC-INP Command, 453rd PC Company, 456th PC
Company, and 488th PC Company. Ang 453rd PC Company is based inside sa Camp Lira.
So ang 453rd PC Company diri lang sa sulod. Tapos ang 456th PC Company didto sa South
Cotabato. Koronadal PC.
Q6: So maconsider nga ang una nga naggamit diri as headquarters sir is ang 453rd?
A6: Damo nag gamit eh. Kay ang 453rd company na siya eh, companya. So bout ipa sabot may
commanding officer siya. Commanding officer mao ng CO. Kung sa station pa Chief of
Police. So kung mga Commanding Officer, may Deputy XO ang tawag sina sa iya.
Meaning Deputy Commanding officer, with the absence of the commanding officer, the
Deputy Commanding Officer will take charge. So aside sa XO, may one company sila nga
tauhan. Ibig sabihin may mga apat ka platoon. Four platoon is one company na na; isa na
n aka companya. Amo gani tawag sa iya, 453rd PC company. So, amo tong pinnaka-una
eh… mga 1980s pa ang Philippine Cosntabulary Integated National Police eh. Mga 80’s
pa na. So kung kinsa ang assigned commanding officer, after three years, ma relieve kag
 15

ma-reassign naman nga mga incoming commanding officer. Three years, three years. After
three years, relieved from present position and then reassigned to another company or
another provincial police command Provincial PC-INP Command during that time. So ang
function ng PC dati is more on combatant duties, unlike sa police, more on police duties.
Ibig sabihin, sila naga-conduct ng operation, sila naga patrol sila ang naga conduct ng
surveillance. Agent sila. So the Philippine Constabulary, ang function is to supervise.
Isupervise nila ang mga Integrated National Police, at the same time sila ang ang mag tacke
charge sa combatant duties. Ibig sabihin, nagapatrol sila sa mountainous areas. So ang
trabaho nila is the same as the Philippine Army. Ang Philippine Army is more on
combatant duties, wala silang police power. Unlike sa Phlippine Constabulary dual. They
have police power, ibig sabihin ng police power, they can apprehend, they can conduct
investigation; iyan ang function nila, dual. So maka imbestiga sila, maka-apprehend sila,
maka-implement sila sang warrant of arrest issued by the court unlike the Philippine Army,
they are not authorized. The Philippine Army is more on the combatant areas, unlike the
Philippine constabulary they can conduct operations and patrol. So they have police duties
and they have combatant duties, and at the same time.
Q7: Sa imo nga experience sir, as PC Constable, ano ang pinaka-hindi mo malipatan nga event?
A7: Noong pag conduct namin ng patrolling. Hindi naming alam na naka-position na ang mga
NPA in the highground.
Q8: Diin ni sir?
A8: In Davao. Camiguin, Acaccia, yun ang pinaka-infiltrated before ng CPP-NPA.
Q9: So mag-abot pa dati ning PC diri sir, didto?
A9: Hindi. Kasi dati doon man ako naasign sa Regional Special Action Force; RSAF. So ang
function ng RSAF once na may mga nagatawag for reinforcement ang RSAF ang pupunta
doon sa area. Sila ang mag respunde. So pagdating nila sa area, ang CPP-NPA nakaposting
didto, so you do not know. So while patrolling, pagakyat mo parang pumasok ka na sa
killing zone. Kasi wala ka nang alternative eh. Ang daanan isa lang man. Pagtingin mo sa
kabila, bangin, pag sa kabila naman bangin. So walang alternative so aakyatin mo not
knowing na nandoon pala ang mga kalaban mo; mga CPP-NPA. So volume of fire, so hindi
maiwasan na may matamaan sa amin, may matamaan din sa kanila. So kung once na may
matamaan sa inyo, edi cover ka. Pag di ka nag-coveer, ataman ka din, gaun yan. Dapat alert
ka palagi. Pag bigay ng volume of fire, wether you like it or not hahanap ka ngayon ng
running faction mo hahanap ka ngayon ng matatagu-an mo. Kagaya ng nangyari sa SAF
44 no choice sila. Dahil yung pinasukan nila ay maisan. Ang pinasok nila is cornfield.
Unlike sa amin may mga puno at bato. So you can cover your head for your safety. Bawat
operation, minsan may mamatay na dalawa, isa, sometimes wholesale. Ibig sabhihin ng
wholesale, maramihan, 27 ang patay, in Surigao. While conducting reinforcement in
Surigao, in the forested area, then kami with my COP, proceeded to the area for
 16

reinforcement. While we were on our way, papunta kami doon, doon sa sinasabi na area,
di pa kami nakarating, meron ng advanced party. So marunong masyado sila. Alam din nila
kung paano ang strategy. Ibig sabihin, while we were on our way, mayroon ng mga
landmine both sides. Pagnakita na nila kami, doon na nila i-set-up, puputok kaagad yun.
Q10: May naga tip sa ila sir?
A10: Hindi, Makita man nila kasi nasataas sila. Pagkakita nila “uy nandito na ang PC-INP”. So
magtanim sila ng landmine, mag tanim sila ng landmine, or di kaya bobby-trap. Ibig sabihin
sa gilid sunod-sunod na puputok. Hindi mo makalimutan yan kasi ang makasamahan mo,
yung mga Mistah mo, yung kay Robin at saka kay Rostom Padilla. Parang ganun. Yung
mga namamatay, kasama mo yan sa training for one year in the training. Buhatin mo pa
yan para maisalba.
Q11: Speaking of training sir, ano ang mga requirement sir para maging PC?
A11: So para maging PC ka, dapat mag take ka ng exam ng parang general admission test. Pag
nakapasa ka na, dadaan ka ng processo. Check-upin ka para malaman kung may mga sakit
ka. Kung may mga problema ka sa health. Hepa, once na positive ka sa Hepa, hindi ka
pwedeng pumasok kasi disqualified ka na. Once na may probleema ka sa spinal cord, hindi
ka pweede. Dapat pumas aka both sa interview, kasi interviewhin ka man niyan, both
interview at general physical examination, sa boung katawan mo.
Q12: One year lang dayun ng training sir?
A12: Ang training six months yan. Six months ang training sab sic training, at six months training
sa Law Enforce Core, so all-in-all, 12 months so that is quivalent to one year. So mahirap
ang training jan, rigid. Ibig sabihin ng rigid yung parang sa army. Kaya di ka pwedeng pa
kaang-kaang, kaya pag kumain ka, in five counts, dapat maconsume mo na yung pagkain
mo. Dapat tapos nay an. In five counts dapat nakasout ka na ng yuniporme mo or else ang
penalty mo is hanggang mamatay ka. Up to sawa. Pagsinabing push-up, push-up ka.
Mahirap yung push-up. Kung proper hindi mo kaya ang 20 eh. Di mo kaya yan kung wala
kang practice. Pero kung praktisado ka, sa amin noon upto 100. Sit-ups, mahirap din yan.
Squat-thrust, marami yan. So kung pagpakaang-kaang ka, ibig sabihin magsuffer ka ng
consequences. Pak one pak all. Ibig sabihin, pag nagkamali ang isa, lahat suffer. The fault
of one is the fault off all. Pagkakamali ng isa pagkakamali ng lahat. Kaya hindi pwede na
hindi sabay-sabay doon. Pagtinawag dapat lahat ng 300 dapat lahat naka formation, pag-
nawalaan ng isa, pagkulang ng isa, bugbog saaddo lahat. Pero ngayon dapat pagpumasok
ka sa PNP dapat professional ka. Ibig sabihin graduate ka ng four-year course, dapat
eligible ka, ibig sabihin dapat nakapasa ka ng civil service, or NAPOLCOM. Pagwala kang
eligibility di ka matanggap. Ang number one is eligibility.
 17

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

ROMEO S. BINATERO
Signature Over Printed Name
 18

Interviewee: Pablo Nadela Age: 70 Gender: Male Civil Status: Married

Occupation: Retired Constable

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 5:26 PM

Date Interviewed: February, 19, 2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Ano ang dahilan ng pagkakaroon ng PC?

A1: Unang-una, nangangailangan ang bayan na ito ng National Police.
Q2: Anong mga kaganapan sa panahong ito ang nagdulot ng pagtatag ng PC?
A2: To maintain peace and order.
Q3: Kailan naitatag ang PC sa South Cotabato?
A3: Dapat ang question, kalian naitatag sa Pilipinas ang PC. 1901. 1901 the constabulary was
created. Sundalo gud akong papa.
Q4: Bakit sa lugar na ito napiling patayuan ng Opisina ng constabulary?
A4: Ibutang mo dira, dahil ito ay sentro. Sentro ng bayan. Kay ibutang man na sa sentro. Kay mao
man ng ginatawag natong… diri ang Company. Ang companya na bugna diri.
Q5: Sinu-sino ang mga namuno sa PC simula ng ipatayo ito hanggang sa ito ay mapalitan?
A5: Sus. Kung mangutana ka didto kung kinsang General nag lingkod sa Camp Crame. Kay wala
diri. Kay ang opisyal diri sa Camp Crame lang gyud. Wala ko kabalo kung kinsa, pero kung
muingon sila kung kinsa’y hepe na mutubag ko. Kay mag start man gyud na sa Crame.
Crame will be the one to designate the order sa area or assignment to the soldier.
Q6: Anu-anong mga battalion ang gumamit nito?
A6: Ang battalion sa army. Sila ni Awayan. Mao na sila. Kay ang army nga nag puyo diri sa una
is 1950, ay 1948.
Q7: Ano ang storya ng pagkakabou ng Philippine Constabulary?
A7: Ang storya ani, time pa ha…Ang istorya ng pagkakabou ng Philippine Constabulary kay ang
mga Amerikano during World War 2, tapos nag padala si… tong Americano nakalimot ko.
Kinsa gani tong una nga General ang nag dala sang opisyal diri sa… Si General Crame!
Q8: Ano ang naging unang tungkulin ng PC noon?
A8: To maintain peace and order gihapon.
Q9: Anu-anong mga pangyayari ang pwedeng respundahan ng PC?
 19

A9: To maintain peace and order gani ni. To run after lawless element. Criminals and lawless
elements against the government.
Q10: Ano naman ang naging silbi ng opisina ng Philippine Constabulary?
A10: Mao lang gihapon. To maintain peace and order lang gihapon.
Q11: Anu-anong mga ahensiya ang humawak sa PC?
A11: Ang humawak sa Philippine Constabulary noong unang panahon is the Chief Philippine
Constabulary; unang-una is the president, Department of the National Defense. Kay sa una,
ang Philippine Constabulary was part of the four major commands. Nganong wala man na
gipangutana. Kay befor the Philipine Constabulary is part of the four major command such
as: Philippine army, Philippine navy, Philippine air force and Philippine constabulary. So
sa four major services mao ni sila. All are memebers of the armed forces of the Philippines.
Ang PC lang, sa ilang upat mao lang ning police. Mao na, maong basig matingala mo na
ang akong tubag is to maintan peace ang order. Kay nakatalaga sila na mag bantay ng
kinilaw, aw!!! Kalinaw! Kay sa una, ang PC wala may kontra, didto lang sa daplin na, mag
suroy-suroy, kay police man. to maintain peace and order. “Uy sarhento, kaon sa mo” dili
parehas karon “heh!”. Pero kami sa una dili. Layo pa ka, mahal mo sa tao. “Dali sa mo sir,
kaon sa mo, inom sa mo’g kape.” Maayo kaayo sang una. Sunod.
Q12: Sa ilang taong aktibo ang PC ano ang pinaka-hindi mo makakalimutan?
A12: Way back in 1991-92, gitawag nato nga nag-uso ang panahon ang miyembro sang Philippine
Constabulary, was gitawag nato nga, choose the branches of the services kung asa mi. Ang
miyembro sang Philippine Constabulary gipapili mi, as aka? Sa Army ka ba? Sa Air force
ka ba? Sa Navy ka ba? Or sa police ka ba? Kay naa man tay local police sang una. Naa
man tay police sa una. Kay kaming sa police sa una gipatake mig exam parte sa preparation
sa Philippine National Police. Absorb mi sa Philippine National Police sang 91 hasta sa 92.
Okay? Okay.
Q13: Follow up sir. Ano ang pinagkaiba sang constables sa local?
A13: Ang local? Ang pinagkaiba diha, ang police, or karon na sa PNP? Ang pinagkaiba jan is
ganito. Noong araw under sa Philippine National Defense ang PC. Karon dili na under ang
police, ang PNP sa unsa akong ingon dira?
Q14: Sa DIL… sa National Defe…
A14: Lahi ang DILG. Diha sila na transfer pero gipaselect man mi. Kung asa imong gusto. Sa
three major services or sa police? Kay according to the constitution, there will only be one
police national in scope. Base sa Republic Act 8551. Mao ng importante diha nga ang PNP.
So, ang PNP belong sa R.A. 8551. Ang ubang nibalhin sa Armed Forces armed forces na
sila. Next question. Ay time pa, matingala mo karon, lain-lain ang among approach, lain-
lain ang answer namo. Kay lain-lain na pud ang among assignment. Kay ang assignment
sa amoa, ang briefing sa amoa lahi pud. Karon ang laing constabulary, lahi pud ilang
 20

briefing. Maong lisod, kay lahi-lahi inyong makuha karon. Depende sa assignment namo.
Ikaw maestro, ikaw maestro ka sa math, maestro ka sa science, maestro ka sa physics,
maestro ka sa lain-lain, pero maestro ka, mao lang gihapon ni. The same gihapon ka na PC.
Q15: Anu-anong mga pangyayari ang pwedeng respundahan ng PC?
A15: Against the constitution of the government. Parehas gihapon sa amy, ana gapon ang army.
That are against the constitution of the Philippines ha. To run after, sa ginatawag nato na,
lawless elements.
Q16: Ano naman ang naging silbi ng opisina ng PC?
A16: According to the Republic Act 8551, all standing structure belonged to the PC that are being
used will automatically be turned over to the PNP.
Q17: Anu-anong ahensiya ang humawak sa PC?
A17: As what I have said, the PC belonged to the AFP, the Armed Forces of the Philippines. They
belonged to the DND, the Department of National Defense. Una una jud, under ka sa
Presidente, sunod sa National Defense. Tapos under ka sa chief Philippine Constabulary.
Mao ra na. Basig zone-zone pa, basta Philippine Constabulary, dala na na.
Q18: Anong kaganapan ang hindi mo makalimutan noon?
A18: Ibutang mo dira, the absorption of the members of the Philippine Constabulary to the PNP.
Kay gipapili man lang kami.
Q19: About sa imo naman nga experience sir?
A19: As a member of the Philiippine constabulary, we are afraid of the Punitive Article Mao ning
pinakaginkahadlukan namo sa tanan. The punitive articles. Otherwise known as the, unsa
gani to ah, mao ning among ginakahadlukan dati, kay karon, kung naay punitive articles,
tanang police diri, pito na. Kay kung muingon ang 1st sgt. na ‘hey, you go there’ pag di ka
mutuo, guard, damputin mo ito, ilagay mo sa selda. Mao ng among ginakahadlukan,
punitive article. Kung mangutana sila kung unsa ang punitive article, ikaw na pud ang
maangutana sa ubang PC ana, ha? Obey first before you complain. Articles of War!
Punitive articles also known as articles of war. Makasayop ka sa una, labi nag gwardiya ka
sa gate, dili paehas karon ang gate karon, ang gagwardiya sa gate ga-text, ga hello, hello
darling, sa amoa dili ka pwede ana. Dakpon ka, sumbagon ka diha. You are the king of
your post, and you die there. Kung naay musold diha, ikaw before the post, patyon ka. Mao
ng ginatawag namong punitive articles or articles of war. Nga ikaw upsilon ka nila, kabati
mo sinang firing squad.
Q20: Sa ilang taong aktibo ang PC ano ang pinaka hindi mo makakalimutan?
A20: 1992 minus 1901, di 91 years? Ang paghawak ha. According to them, kay sa amo, bisag
siguro kamo di mo makaaccept… diba nag declare karon ug martial law? Naranasan mo
ba ang martial law dito? Ngayon? Did you feel it?
 21

Q21: Hindi sir.

A21: Oh wala eh, mao gihapon kami sa una. Gideclare ni president Marcos ang martial law pero
wala man. PC kami dati. As what I have said, sundalo mi, kuan unta, dapat… “daghan
patay, etc.” kami diri wala man. Taga asa man mo?
Q22: Taga-Isulan ko sir.
A22: Isulan ka? Karon kay Isulan ka, may nabatian ba ka na, sundalo imong papa o dili?
Q23: Dili, sir.
A23: Unsa imong papa?
Q24: Staff sa Municipal Engineer, sir. Si lolo ko lang sir naghambal nga wala man daw sir.
A24: Oh diba. So sa ato pa, sa una, walay martial law. Kay according to them, if you define what
is martial law, ‘nya ako nama’y mangutana sa imo. Unsa may martial law?
Q25: Ang martial law sir kay ang batas military ang ginapairal sa state sir hindi ang constitution.
A25: Ah mao ng batas military? So pagkabati nimo dati, batas military ba sa una ang ginapairal
diri sa Pilipinas?
Q26: Wala ko ka-experience sir, pero ang lolo ko dati diri sa Isulan medyo luwag man daw sila.
A26: Wala!?
Q27: Wala man daw sir.
A27: Oh paano maingun sa uban nga “(cries in agony)” actually gyud, wala gyud. Kato lang
galagot sa president amo lang to’y against. Pero tong wala galagot,dili. Kay ngano man,
kay wala man ta diri gobernador nga military. As what you have said, batas militar, wala
man batas military na ginapairal. Ang governador is not a military, the mayor is not a
military, diba? So that is not a military.
Q28: Ano ang pinaka hindi mo makakalimutan sa ilang taong aktibo ang PC?
A28: Amo lang man gihapon, naga uniporme lang man mi gihapon, naga sapatos mig combat lang
man mi gihapon, gafollow man mi gihapona anang systema. Daghan pa man mga babaeng
naibog sa amo, ‘nya daghan pud mi naibogan. So pagbulag atong apat, katong naassign diri
sang una, daghan nanghilak. Ngano man? Kay ang mga striking force diri sa una na mga
PC, nagbalik sa Manila, nanghilak sila kay daghan man nabuntis.
Q29: Ano ang naiambag ng Philippine Constabulary sa GenSan?
A29: Matiwasay. Peace and order. Mao ra gihapon kay mao man ng among trabaho diri. Yung
tinatawag na pag resolba sa mga krimen. Naka hinumdom mo ug Octopus? Kinsa may taga
diri? Nakahinumdom mo sa ngalang Octopus sa una? Asa nakapuyo ang Octopus? Dira oh,
sa atbang sa Acharon. Sa elementary school. Kinsay nakasulbad ana, ang Philippine
 22

Constabulary. Di na naton imentiona ang pangalan. Kinsa man ni? Taga diri. Diyan, sa
harap ng Acharon. During the time of the Octotpus.
Q30: Ano ang issue sang octopus dati sir haw?
A30: Unsa man imong pagtuo sa octopus?
Q31: May galamay.
A31: Kung sa aton pa kung may malaking galamay may malaking ulo. Unsa may trabaho sa ulo?
Brain of the Katipunan. Syndicate yan, maraming galamay.
Q32: Mga ano nga year ni sir?
A32: Ang year sa octopus is mga 1970s. Nasalida ni sa sine buh.
Q33: Ano ang pinagkaiba ng PC sa PNP?
A33: Ang PC naay Artices of War ang PNP wala. Articles of War or?
Q34: Punitive Articles.
A34: Oh. Mao ng ginakahadlukan namo sa una, ang Punitive Articles or Articles of War. Kapila
ko ana naka sala. Ako pay muingon. Sila, maong pagusto na sila diha, kay kung naa, mag
tino na sila.
Q35: So mahambal mo sir nga mas strikto sa inyo?
A35: Lisod ang sa Armed Forces. Kay ang armed forces ginatawag nato na disiplinado. Ang police
walay disiplina kaayo. Tanawa ang police diha oh, kami sauna mag gwardya mi attention
jud mi pirmi, di jud ka kalihok. Kung gusto ka maka relax, at ease ka para maka-pahuway
ka. Pero dili ka ana, makit-an ka “godammit! Pak!! (punches the air)”. Mao ng punitive
articles. ‘Nya mulakaw ka? Dapat proper jud. Military sauna, ito civilian. Ito, civilian in
nature, DILG man sila gud. Civilian in nature ang PNP, whereas the Philippine
Constabulary, comparison, the PC is part of the Four Major Command of the AFP, whereas
the PNP is civilian in nature manned by the PNP.

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

PABLO B. NADELA
Signature Over Printed Name
 23

Interviewee: Leonardo Rey S. Cariño Age: 48 Gender: Male Civil Status: n/a
Occupation: Teacher in RMMC and Head Curator of Kalilangan Exhibit, Veranza

Place Interviewed: Salazar Estate, Brgy. Lagao, General Santos City

Time Interviewed: 04:32 PM

Date Interviewed: March 02 ,2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Sir, kanang nag-discuss daw si Maam Paz about sa isa ka map sa Magsaysay dati, sir. Tapos
mamangkot tani kami sir kung may nadiscuss si maam didto about sa history sang PC
barracks.
A1: Wala. Pero… Dapat nga pumunta kayo sa KCC ngayon. Sa Veranza nandoon yung map. Doon
sa map ni Salazar… ang map nay an is 1950’s. Ang red na iyan, yan ang Camp Fermin
Lira. At ang red na yan ay in between their properties (Acharons and Bulaongs). So it could
be na galing siya sa property ni Acharon, nabigay siya. Eh, ang mga lupa naman noon gina-
bigay-bigay lang. Pero sa map ni Salazar, kung yun ang sinasabi ng professor mo, na
mention yan kasi ang nag desing ng city center ay si Engr. Salaazar. Tapos ito din yung
pinanghahawakan namin na document kasi nakalagay din dito kung sino ang designer ng
city. Malabo lang doon sa city. Pero kung gusto mo talaga makita ang original nito,
pumunta ka sa mga Bulaong. Terminal diba, next sa Fermin Lira, mga Bulaong na yan.
Nandito ang map na yan. Kasi copy of the copy na yan siya eh. Ang original na map na
yan. Andoon kila Bulaong. But it is not talking about GenSan, it’s talking about Silway
river. Kasi ang property nila, nadaanan ng river. Ito ang date nito is 1950s siguro, they
decided na ang river na yan, gawing passage way. Kaya na drawing ang map na ito kasi
this is the site development plan of the proposed development of the river; Silway river.
Pero, if gusto mo ng years, at gusto mo ng document, documenting the existence of the PC
Barracks, kasi PC Barracks pa man ang tawag dito, hindi pa man camp Fermin, nakkalagay
sa map na iyan. Itong map na ito, dinate namin ito 50s, 56s something. Kasi I’m sure gawa
na ang, may Notre Dame dito, kaya lang, ang mention dito ng road ay Gallego boulevard
kay Santiago boulevard, ang Acharon boulevard is Moro boulevard pa. So, if you can trace
the year na pinalitan ang Moro boulevard into Acharon boulevard, at saka ang Gallego
boulevard into Santiago boulevard doon mo ma-approximate ang date nitong map. Kasi
during that time ang pangalan pa ng roads noon is ganon, pati itong Roxas, ang pangalan
nito is School avenue. So tingnan mo ang mga map, tas tingnan mo ang mga name ng roads.
Doon mo malalaman ang approximate year nito. Basta yung town plan, sinumbit siya ni
Salazar na-approve siya 1948. Pero this map, ginawa siya later. Mas clear siguro kung
puntahan mo yung kina Bulaong.
Q2: Sige sir thank you. Ato lang sir.

Interviewee:
Date Signed: May 09, 2019
 24

LEONARDO REY S. CARIŇO

Signature Over Printed Name
 25

Interviewee: Estrellita Framil Age: 71 Gender: Female Civil Status: Widowed

Occupation: Retired Professor

Place Interviewed: PNP Reservation, Camp Lira, Bar. Dad. West, G.S.C.

Time Interviewed: 02:19 PM

Date Interviewed: March 03 ,2019

Interviewer: Ed Ravfhor A. Amen Amen

Q1: Maam, before daw naging camp na siya diri maam, barracks muna sya, tapos naging
detachment, tapos naging camp
A1: I will not say it was a detachment, kasi pag detachment yan, along the road; the highway. Yan
ang detachment. Campo lang talaga. Because when I arrived 1970 dito, nakita ko pa old
barracks pa yan talaga.
Q2: Pila ka building ang ara na dira sato na time maam, pagdating mo?
A2: Pagdating ko, we have only one. One building; yung center ngayon. Kita mo yang GSCPO,
yan lang talaga ang barracks nila. Actuallly nan diyan ako, kasi gusto makipag laro ng mga
opisyal ng scrabble, oh sige, we played kay hindi man ako mabaraha kaya scrabble ang
nilalaro nila sa akin.
Q3: By that time maam, barracks pa lang siya maam?
A3: Barracks pa lang.
Q4: Ano ang ara dira sa building maam?
A4: Opisina. Its an office just like GSCPO. You have the office, the cignal, nan diya yung tower,
and then supply room, and then barracks, yung tulugan.
Q5: Ay may tulugan sila diyan maam?
A5: Oo diyan sila ga tulog kung mag duty.
Q6: Dito maam, may balay na na diri maam?
A6: 1948 meron na. Papa ni professor Awayan. Yung sa BA.
Q7: May mga Awayan pa maam diri karon?
A7: Yeah. Di mo na makausap yun. Bed ridden na. You could just imagine the age of 97. Maka
abot ka pa niyan? So lucky. Kaya alam ko ang age nila kasi nalista ko yan sila sa Senior
(Citizen).
Q8: So kasan-o na lang gid siya naging camp Fermin maam?
A8: During noon ambush sa T’boli?
Q9: Yung sa Barrio Ned maam?
A9: Oo yung Ned. Naresearch mo yun, matapos nun, pinalitan na. Kay siya man noon ang opisyal.
 26

Q10: Tung naging camp na siya maam, wala sang changes kaayo?
A10: Ah meron talaga. Yung camp na siya, rather than a barracks lang, nagkaroon na ng
headquarters. Kasi dito pa ang provincial director hindi pa regional director. Provincial
director pa lang.
Q11: Ano ang sakop sina maam, south cot?
A11: Oo, sakop pati South Cot.
Q12: But, di talga naging detachment ito maam?
A12: Hindi. Hindi ito detachment. Not a detachment. Barracks talaga. Kung ano ang set up ngayon,
you have the headquarters before, then yung campo na yan ng headquarters, then dito sa
kabila, nalagay ang Company, 453rd PC Company. Kay ang Marbel 456th (PC Company)
yan.
Q13: Another building jud na siya maam?
A13: Oo. Yan yung Swat ngayon. 453rd yan noon. Kasi ang alam ko lang sa PC, military lang
talaga, kaysa sa PNP, it’s not military. Local lang iyan. Wala tayong magawa kasi naging
PNP na. Kasi noon combatant sila, para silang army. Para lang ding army. Then pag open
ng Silway to Bulaong, kaya nahati, nakita mo? Kasi diyan yan talaga. Close yan, campo,
hanggang doon.
Q14: PC pa yan doon maam?
A14: Oo dati. kalapad nito, hanggang doon sa drier. Part of Darimco.
Q15: Ang lupa maam, sino tag-iya dati?
A15: Here, maganda yan. Si Nadela sana ininterview mo noon kasi sakanya ito. Kasi siya ang head
petitioner noong namatay ang una. Gusto naming maging amin ito; it will be awarded to
us. Then what happened, ayaw man talaga. It is a Presidential Proclamation (Proclamation
No. 1), so, it couldn’t be awarded. Pero kung may lalakad talaga… Who owns this one,
magki-claim si Acharon, nagki-claim si Bulaong, and then meron pa yung si… Muslim.
Q16: Pero subong maam?
A16: Wala pa rin. As ease pa rin, Presidential Proclamation. Kaya never could it ever be awarded.
Sabi ko, impossible, president lang ang maka pa award nyan.
Q17: Kay may research pud akong isa ka prof maam, tas gidonate daw ni sa mga Acharon.
A17: Yeah, sila nag donate daw, Acharon, Bulaong, tsaka yung Muslim. There are so many
claimants telling us sila sila sila, ‘where are your documents?’.
Q18: Until now wala pud sila documents maam?
A18: No documents at all presented to us. Sabi ko, sige. May isang organization na medyo
lumalakad nito, but, hindi man siguro yun positive ui. Diskompyado pa rin ako. Miyembro
ako pero Im the number one na kumukontra sa kanila. Napapansin ko hindi maganda,
pineperahan lang ang mga tao kay ako ang magigigng kalaban niyo, number one. Sumulat
na ako kay Duterte eh. No reponse. I had given my full name my contact number. Sabi ko
alam ko ang dahilan, malapit na ang eleksyon. Kasi ang papers niyo na sa Senate Blue
 27

Ribbon Committee, ako pa ang sumusulat kung minsan ha; naga-inquire kung anu-ano.
Kasi at that time, gigarden ko yan, barracks pa yan, inaward ang lupa na yan. It was the
time of Sir Kabigon. Bakit mo inaward? Sabi ko. Nandiyan ang tennis court, my plan was
this. Gagawa ako ng children’s park. Bakit? Doon kasi open na yan, pag open di syempre
nawala ang basketball court. And then pilota court, yung ginawang opisina na ng Traffic. I
was the president of the Ladies Club before kaya ako ang pinapatawag sa Davao noon. Ang
headquarters is not the region now here, we belong to the region 11 pa, before. Karami ng
duman kasi eh. Pero headquarters pa kasi ng PC ito noon. Diba pag pasok may building na
pa ganon, yan. Iyan ang headquarters noon. Col. Albano became the Asst. Provincial
Director.
Q19: After sa 453rd na building maam, ano pa maam?
A19: Matagal pa kasi naitayo ang Traffic Management.
Q20: Sa document lagi nga gihatag nila sa akon maam, ang nauna daw nga nag gamit kay 68 th
PC?
A20: Siguro noon. Wala pa man ang regional office, doon pa sa Isulan. Doon pa kami pumupunta.
Q21: So headquarters lang jud na diri dati maam?
A21: Una barracks lang. Yung pag-transfer the year 70.
Q22: Pagsabihing barracks maam ano ba ang diperensya sa camp?
A22: Ang barracks under lang yan siya sa regional. Parang mga branch out lang yan sila. Sa Isulan
pa. After sa Isulan, na transfer na dito sa Tambler. So diyan na tayo under ngayon, whole
region 12. Yung paghiwalay ng regions 11 and 12.

Interviewee:
Date Signed: May 05, 2019

ESTRELLITA FRAMIL
Signature Over Printed Name