2016 Filg7q2

2016
LEARNING MODULE
Filipino G7 | Q2
Pinitikan ng
Bisaya:
Repleksiyon ng
Kabisayaan
NOTICE TO THE SCHOOLS
This learning module (LM) was developed by the Private Education Assistance
Committee under the GASTPE Program of the Department of Education. The learning
modules were written by the PEAC Junior High School (JHS) Trainers and were used as
exemplars either as a sample for presentation or for workshop purposes in the JHS In-
Service Training (INSET) program for teachers in private schools.
The LM is designed for online learning and can also be used for blended learning and
remote learning modalities. The year indicated on the cover of this LM refers to the year
when the LM was used as an exemplar in the JHS INSET and the year it was written or
revised. For instance, 2017 means the LM was written in SY 2016-2017 and was used in
the 2017 Summer JHS INSET. The quarter indicated on the cover refers to the quarter of
the current curriculum guide at the time the LM was written. The most recently revised
LMs were in 2018 and 2019.
The LM is also designed such that it encourages independent and self-regulated learning
among the students and develops their 21st century skills. It is written in such a way that
the teacher is communicating directly to the learner. Participants in the JHS INSET are
trained how to unpack the standards and competencies from the K-12 curriculum guides
to identify desired results and design standards-based assessment and instruction.
Hence, the teachers are trained how to write their own standards-based learning plan.
The parts or stages of this LM include Explore, Firm Up, Deepen and Transfer. It is
possible that some links or online resources in some parts of this LM may no longer be
available, thus, teachers are urged to provide alternative learning resources or reading
materials they deem fit for their students which are aligned with the standards and
competencies. Teachers are encouraged to write their own standards-based learning
plan or learning module with respect to attainment of their school’s vision and mission.
The learning modules developed by PEAC are aligned with the K to 12 Basic Education
Curriculum of the Department of Education. Public school teachers may also download
and use the learning modules.
Schools, teachers and students may reproduce the LM so long as such reproduction is
limited to (i) non-commercial, non-profit educational purposes; and to (ii) personal use or
a limited audience under the doctrine of fair use (Section 185, IP Code). They may also
share copies of the LM and customize the learning activities as they see fit so long as
these are done for non-commercial, non-profit educational purposes and limited to
personal use or to a limited audience and fall within the limits of fair use. This document
is password-protected to prevent unauthorized processing such as copying and pasting.
FILIPINO 7
Modyul 2: Panitikan Ng Bisaya:

Repleksiyon Ng Kabisayaan
Panimula at mga Pokus na Tanong

Nabasa mo at napag-aralan sa unang modyul ang panitikan ng Mindanao na
tumatalakay sa uri ng pamumuhay, paniniwala at relihiyon ng mga taong
naninirahan sa pook na iyon. Ngayon, naitanong mo ba sa iyong sarili kung
ano namang kaugalian, paniniwala at relihiyon ng mga tao sa Kabisayaan ang
masasalamin sa mga akdang pampanitikan ng naturang rehiyon? Naitanong
mo rin ba kung sa paanong paraan maipapakita ng mga kabataan ang
pagpapahalaga sa kanilang lupang tinubuan? Higit sa lahat, Bakit kaya
kailangang unawain natin ang mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan?
Halina at ating tuklasin ang mga kasagutan sa tanong na inihain ng guro sa
pamamagitan ng pagbasa at pag-unawa sa nilalaman ng mga akdang
pampanitikan ng Kabisayaan.
Saklaw ng Modyul
Ang modyul na ito ay naglalaman ng mga sumusunod na aralin:
Aralin Pamagat Matututuhan Mo… Bilang ng

Blg. Oras/
Sesyon
Bulong, Awiting Nakasusulat ng awiting
1 bayan,at Antas ng bayan gamit ang wika ng
wika mga kabataan
Alamat, Maikling Nababanghay ang

2 Kuwento, Panghalip kuwento gamit ang
na Anaporik at panghalip na anaporik at
Kataporik kataporik
Epiko, Paglalarawan, Nakasusulat ng panayam

3 at Tayutay gamit ang mga salitang
naglalarawan
Dula at Pang-ugnay Nasusuri ang kultura at

4 wika ng Kabisayaan
Developed by the Private Education Assistance Committee 1

under the GASTPE Program of the Department of Education
Inaasahang mga Kasanayan
Upang higit na maunawaan ang nilalaman ng modyul na ito, isagawa mo ang

mga sumusunod:
1. Nabibigyang-kahulugan ang mga salita/ pahayag/ tayutay na hindi mo

maunawaan.
2. Nasasagutan ang lahat ng mga gawain/ tanong.
3. Naipaliliwanag ang iba’t ibang elemento ng mga akdang tinalakay sa modyul.
4. Natutukoy ang mga mahahalagang kaisipan/ aral o mga pagpapahalagang
masasalamin sa panitikan ng Kabisayaan.
5. Nasusuri ang kultura ng Kabisayaan na nasasalamin sa mga akdang
tinalakay .
PANIMULANG PAGTATAYA
Alamin natin ngayon kung may kaalaman ka sa araling tatalakayin sa

modyul na ito sa pamamagitan nang pagsagot sa panimulang
pagtataya. I-klik lamang ang titik ng wastong sagot at sagutan ang
lahat ng mga tanong. Pagkatapos ay makikita mo ang nakuha mong
iskor. Tandaan mo ang mga aytem at mga tanong na hindi mo
nasagutan.Malalaman mo ang wastong sagot habang pinag-aaralan
mo ang modyul na ito.
Kung handa ka na, i-klik ang SIMULA.
Basahin at unawain mong mabuti ang mga sumusunod na tanong. I-klik ang titik
ng wastong sagot.
1. Ano ang tawag sa wikang lumalaganap sa buong kapuluan?

a. pabalbal
b. pambansa
c. pampanitikan
d. panlalawigan
2. Alin sa sumusunod ang lipon ng salita na may paghahambing na di-

magkatulad?
a. bahaghari
b. di-gaano
c. kulay dalandan
d. ugat ng kasamaan

3. Ano ang tawag sa bahagi ng pananalita na karaniwang inihalili sa
pangngalan?
a. pang-abay
b. panghalip
c. pang-uri
d. pang-ugnay
4. Alin sa sumusunod ang salitang dapat ipuno sa patlang upang mabuo ang
diwa ng pangungusap sa ibaba?
_____________________ ang tinaguriang ilaw ng tahanan.

a. Ermat
b. Ina
c. Nanay
d. Mama
5. Alin sa sumusunod ang hindi kasali sa pangkat?

a. animo’y bula
b. hugis mangga
c. mistulang isda
d. waring bituin
6. Alin sa sumusunod ang sinisimbolo ng pag-asa?

a. araw
b. bituin
c. buwan
d. planeta
7. Alin sa sumusunod ang pangunahing katangian ng alamat?

a. May angking kapangyarihan ang mga tauhan ng alamat.
b. Kapupulutan ng aral ang alamat.
c. Nababalot ng kababalaghan ang alamat.
d. Nagpapaliwanag ang alamat ng pinagmulan ng isang bagay.
8. Alin sa sumusunod ang karaniwang gamit ng bulong?

a. pakikipagtalo sa mga espirito
b. panggagamot sa maysakit
c. pangkukulam
d. pananakot
9. Alin sa sumusunod ang wikang dapat gamitin sa pakikipag-ugnayan sa mga

taong nasa ibang lalawigan?
a. kolokyal
b. pabalbal
c. panlalawigan
d. pambansa

10. Alin sa sumusunod ang itinatago ng nakangiting maskara ng mga
Negrense?
a. kaapihan
b. kahirapan
c. kalungkutan
d. kapighatian
11. Alin sa sumusunod ang larawan ng kahirapan?

a. bahay-kubo
b. barong-barong
c. estero
d. tubo
12. Alin sa sumusunod ang gawain na nagpapakita ng kabayanihan?

a. pagbayad ng tamang buwis
b. pamumulot ng basura
c. pagsilbi sa halalan
d. pagtrabaho sa pamahalaan
13. Alin sa sumusunod ang mensaheng hatid ng Masskara Festival sa

Bacolod?
a. Kaya pa ring maging masaya ng mga tao sa Negros sa kabila ng mga
kahirapan at sakuna.
b. Mapagkunwari ang mga tao sa Negros kaya nagtatago sila sa likod ng
maskara.
c. Masayahin ang mga tao sa Negros.
d. Matatag ang pananampalataya ng mga tao sa Negros.
14. Anong uri ng awiting bayan ang saknong sa ibaba?
Kon ikaw Baleleng ang mawala

Kon ikaw Baleleng di ko makita
Gugma ko Baleleng magahulat
Taliwala ning lawod sa mga luha
a. diona
b. kundiman
c. talindaw
d. oyayi
15. Tatakbo kang kagawad sa inyong barangay at hihikayatin mo ang mga

kabataan na iboto ka sa darating na halalan. Sa pakikipagsalamuha mo sa
kanila, ano ang wikang gagamitin mo nang sa gayon ay makuha mo ang
loob at tiwala nila?
a. kolokyal
b. pabalbal
c. panlalawigan

d. pambansa
16. Habang abala ka sa pakikipag-usap sa mga kaibigan ay may matandang

lumapit sa iyo at nagtanong. Alin sa sumusunod ang isasagot mo?
a. aywan ko
b. ewan ko
c. hindi ko alam
d. hindi ko po alam
17. Sumama ka sa retreat ng paaralan kung saan inilantad kayo sa buhay-

lalawigan. Alam mong bantog ang lalawigang iyon na lugar ng mga
mangkukulam. Maya-maya pa ay may taong lumapit sa iyo at kinausap ka.
Alin ngayon sa sumusunod ang gagawin mo?
a. Bubulong ng puwera aswang
b. Hindi sasagot sa tao
c. Kausapin ang tao
d. Bumalik sa retreat house
18. Sa pagpapakilala ng mga lakambini ng iba’t ibang lalawigan. Alin sa

sumusunod ang dapat mong iwasang sabihin?
a. Ang lakambini mula sa lalawigan ng bulaklak.
b. Ang lakambini mula sa lalawigan ng mga magigiting na bayani.
c. Ang lakambini mula sa lalawigan ng mga mambabarang.
d. Ang lakambini mula sa lalawigan ng lupang pangako.
19. Tagapagsalita ka sa mga kabataang Pilipino na nanghihikayat na iwasan

ang kapakanan. Sa pakikipag-usap sa mga kabataang nabanggit, alin sa
sumusunod ang pipiliin mo?
a. Masama sa katawan ng tao ang anumang uri ng bisyo sa buhay.
b. Huwag na huwag kayong lumihis sa tuwid na landas ng buhay kaya
iwasan ang bisyo.
c. Sa kapahamakan ang punta ng mga batang kagaya ninyo na walang
inaatupag sa buhay kundi bisyo.
d. Totoong walang maidudulot na kabutihan sa sarili ang anumang uri ng
bisyo.
20. Nahingan ka na magkomento sa usapin ng kurapsyon sa lalawigan na

sangkot dito ang mga kilalang personalidad at pangalan. Sa komentong
ibibigay, alin sa sumusunod ang pipiliin mo?
a. Dapat managot ang mga magnanakaw sa batas mayaman man siya o
kilalang tao sa lipunan.
b. Hayaan nating gumiling ang batas at nang maparusahan ang mga may
kasalanan.
c. Hindi pa napatunayan ng batas na sila’y may kasalanan kaya wala
tayong karapatang manghusga.

d. Pagnanakaw pala ang sanhi kung kaya sila yumaman sa buhay. Mga
walang puso at kaluluwa sila.
Simulan natin ang modyul sa pamamagitan ng panonood ng video na

tumatalakay sa buhay ng isang babaylan at nang malaman natin kung
bakit nga ba kailangang unawain natin ang mga akdang pampanitikan ng
Kabisayaan.
Gawain 1: Panonood ng Video ng Babaylan
Ang Pilipinas ay nahahati sa tatlong malalaking pulo, ang Luzon, Mindanao at

Visayas. Ang Visayas ay nabubuo ng tatlong rehiyon, ang rehiyon VI, VII at VIII.
Bawat rehiyon ay may kanya-kanyang wika at paniniwala na gusto kong pag-
usapan natin. Kaya panoorin ang video na ito sa youtube
http://www.youtube.com/watch?v=7hLxERfa-iM
at pagkatapos ay pag-usapan natin ang nilalaman nito.
Sagutin mo ang mga tanong.
1. Ano ang ibig sabihin ng salitang babaylan at anong lalawigan sa Kabisayaan

ang nagdaraos ng pestibal na kagaya nito? Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ano ang kaisipan /mensaheng ipinaaabot ng video na pinanood?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Ano naman ang tawag sa mga taong naniniwala na nakakagamot sila ng

sakit na likha ng hindi nakikitang mga elemento/espirito? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. Naniniwala ka ba na talagang may mga engkanto o di nakikitang espirito sa

paligid natin na nananakit ng tao? Pangatuwiranan ang sagot.
________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Nakikipag-usap ang babaylan sa mga di nakikitang espirito /elemento sa

videong pinanood? Ngayon, ano ang tawag ninyo sa mga salitang
binibigkas/sinasabi nila? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
6. Anong kultura ng mga tao sa Kabisayaan ang sinasalamin ng videong

pinanood? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
7. Sa kabuuan, bakit kailangan nating alamin at unawain ang mga akdang

pampanitikan ng Kabisayaan? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Ating tuklasin sa pag-aaral ng mga akdang pampanitikan ng Visayas kung

tama ba ang naging sagot mo sa tanong ng guro, ngunit bago ang lahat
gusto kong alamin kung ano ang mga bagay na alam mo tungkol sa mga
wika, paniniwala at kaugalian ng mga Bisaya. Kaya sagutin mo ang
Anticipation-Reaction Guide.

Gawain 2: Pagsagot sa Anticipation-Reacton Guide
Basahin mo at unawain ng mga pahayag sa ibaba. Pagkatapos ay gumuhit ng

araw kung sumasang-ayon ka sa mga pahayag at buwan naman kapag hindi.
Isulat ang sagot sa kolum Bago ang Leksyon.
Bago ang Pahayag Pagkatapos

Leksyon ng Leksyon
1. Albularyo ang tawag sa mga taong
nanggagamot ng
sakit gamit ang luya, langis at kung ano-ano
pang mga
halaman sa paligid.
2. Ang bulong ay ginagamit ng mga
manggagamot sa
kanilang pakikipag-usap sa mga di nakikitang
espirito/
elemento.
3. Tinaguriang wika ng mga kabataan ang
wikang
pabalbal.
4. Nasasalamin sa mga akdang pampanitikan ng
Kabisayaan ang kanilang kultura.
5. Sintamis ng asukal ang kanyang ngiti. Ang
pangungusap ay gumamit ng tayutay na
pagwawangis.
6. Ang di-gaano at di -gasino ay mga pang-uring
pahambing na magkatulad.
7. Anapora ang tawag sa mga panghalip na
makikita sa
unahan ng pangungusap.
8. Ang Sto. Niño ang patron ng mga
mamamayan ng Cebu.
9. Ang totoo, tunay at talaga ay halimbawa ng
mga
pahayag na nanghihikayat.
10. May taglay na supernatural na kapangyarihan
ang
mga bayani ng epiko.
Katapusang Bahagi ng Pagtuklas
Ating babalikan kung alin sa mga sagot mo ang talagang wasto at

makabuluhan matapos matalakay ang mga piling akdang pampanitikan
ng Kabisayaan at mga gawaing ibibigay ng guro. Sa ngayon dadako
tayo sa kasunod na gawain.
Layunin mo sa bahaging ito ng modyul na malaman ang relihiyon,
paniniwala at kaugalian ng Kabisayaan maging ang mga akdang
pampanitikan ng kanilang lugar nang sa gayon ay higit mong
maunawaan at mapahalagahan ang kanilang wika at pagkatao.
Gawain 3: Pagsusuri ng Larawan
Suriin mong mabuti ang mga larawan. Ano-anong mga kaisipan o pangyayari
ang iyong naalaala sa kanila? Isulat ito sa loob ng tatlo –apat na pangungusap
lamang.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
______________________________________________________________
1. Bakit itinuturing si Lapu-lapu na bayani ng Mactan? Ipaliwanag.

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Kanino naman inialay ng dating Pangulong Marcos ang tulay na nag-uugnay

sa lalawigan ng Leyte at Samar? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
3. Ano naman ang kaugnayan ng dating Pangulong Carlos P. Garcia sa

lalawigan ng Bohol? Ipaliwanag.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________

4. Saan makikita ang Virgin Island sa Bisayas at sa anong rehiyon ito nabibilang?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Saan naman makikita ang Mambukal Summer Resort at ano ang kaugnayan
ng lugar na ito sa bulkan ng Kanlaon? Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
6. Anong mga lugar sa Cebu ang kumikilala sa Sto. Nino bilang patron ng
kanilang lalawigan? Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
7. Sa mga larawang ipinakita, anong pag-uugali, pananampalataya at

paniniwala ang iyong napuna? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
TANDAAN
Maliban sa mga magagandang lugar sa Kabisayaan ay mapupunang

ang mga mamamayan nito ay matatapang, may malakas na
pananampalataya at higit sa lahat ay mapaniwalain sa mga mga
engkanto o espirito.
Dahil dito kung kaya mayroon silang mga kinikilalang albularyo na pinupuntahan
at hinihingan ng tulong sakaling may kasapi ng pamilya na maysakit bago sila
pumunta ng hospital o komunsulta sa manggagamot.
Sa kanyang panggagamot naman ay may mga salitang binibigkas ang mga

albularyo at nagtuturo pa sa atin ng ilang bulong nang sa gayon ay di tayo
mapapahamak sa mga di nakikitang espirito. Sa dakong ito ay suriin mo ang

mga bulong na karaniwang itinuturo ng mga albularyo at ipaliwanag ang
kaisipang inilalahad nito.
Gawain 4: Pagsusuri ng mga Salita
Suriin ang mga sumusunod na bulong ng Kabisayaan at iugnay natin ito sa mga
bulong na pinaniniwalaan natin sa ating sariling pamayanan/lalawigan.
Puwera Puwera Puwera

aswang usog buyag
Puwera
Tabi-tabi po bulalakaw
Dagang malaki, dagang maliit,

heto ang ngipin kong sira na’t pangit,
sana ay bigyan mo ng bagong kapalit.
Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang ibig sabihin ng puwera aswang, puwera buyag, puwera usog at tabi-
tabi po? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Sa anong pagkakataon natin ginagamit ang naturang mga panalanging

bulong? Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Totoo bang kapag sinabi mong puwera aswang ay hindi ka kukulamin ng taong
pinaniniwalaan na mangkukulam? Bakit? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Anong lalawigan sa Kabisayaan ang napabantog na lugar ng mga
mangkukulam? Totoo ba ito o hindi? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Ano ang alam mong kuwento kaugnay sa pangkukulam? Ikuwento ito.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. Totoo rin ba na maririnig tayo ng mga daga kapag kausapin natin sila?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. Ano ngayon ang nalinang na kaisipan mo tungkol sa bulong? Ipaliwanag.

__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
TANDAAN
Ang mga bulong na nabanggit ay mga halimbawa ng karunungang
bayan na palasak sa ating mga katutubo noon at patuloy pa ring
pinaniniwalaan ng iilan sa iba’t ibang lalawigan ng bansa kahit na
masasabing nasa panahon na tayo ng modernong siyensiya. Ang
mga
bagay na ito ay di natin nakakalimutan sa dahilang bahagi ito ng kultura ng
bansa lalo na ng Kabisayaan.
Maliban sa bulong na isa sa mga uri ng karunungang bayan ay

mayaman din sa mga kantahing -bayan ang Kabisayaan. Isa sa
mga

ito ay ang awiting Waray-waray. Halina’t suriin natin ang laman nito
ngunit para higit nating maunawaan ang kaisipang nais tukuyin ng
awit ay alamin muna natin ang kahulugan ng mga salitang hindi
maunawaan.
Gawain 5: Pagpapalawak ng Talasalitaan
Ibigay ang kahulugan ng mga salita sa ibaba at pagkatapos ay gamitin ito sa

makabuluhang pangungusap.
waray:__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
akon:___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
paraluman:______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
matud:__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
damgo:_________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
naangkon:______________________________________________________________
_____________________________________________________________________
bakbakan:_______________________________________________________________
____________________________________________________________________
dili:_____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
sindak:_________________________________________________________________
____________________________________________________________________
bahandi:________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
pasalig:_________________________________________________________________
____________________________________________________________________

malipay:________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
mag-urong_____________________________________________________________
_____________________________________________________________________
maton:__________________________________________________________________
____________________________________________________________________
siga:____________________________________________________________________
_________________________________________________________________
bulawan:________________________________________________________________
____________________________________________________________________
pagtamay_____________________________________________________________
_____________________________________________________________________
kinabuhi:________________________________________________________________
____________________________________________________________________

Gawain 6: Pagsusuri ng mga Kantahing-Bayan
Ngayon ay panoorin ang halimbawa ng kantahing-bayan sa ibaba at kunin ang

kaisipang nais nitong ilahad.
Waray Waray
http://www.youtube.com/watch?v=0mMebBViI_Y
Waray waray, hindi tatakas

Waray waray, handang matodas
Waray waray, bahala bukas
Waray waray, manigas.
Waray waray, tawag sa akon

Sa bakbakan diri mag-urong
Sa sinuman ay humahamon
Kahit ikaw ay maton.
Likas sa ating paraluman

Kiming palagi, mapagbigay
Ngunit iba ang waray waray
Walang sindak kanino man.
Kaming babaeng waray waray

Ay siga-siga kahit saan
Pagkat kami ay lumalaban
Kapag hinamon ng away.
Waray waray, sadyang di tatakas

Waray waray, handa nang matodas
Waray waray, bahala na bukas
Waray waray, manigas
Likas sa ating paraluman

Kiming palagi, mapagbigay
Ngunit iba ang waray waray
Walang sindak kanino man
Kaming babaeng waray waray

Ay siga-siga kahit saan
Pagkat kami ay lumalaban
Kapag hinamon ng away
... manigas
Waray-waray, manigas

Sagutin mo ang mga inihandang tanong .
1. Anong wika ang salitang waray at ano ang ibig sabihin nito? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ano ang katangiang taglay ng mga babaeng Waray sa awit? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Ikaw ba ay kagaya ng babaeng Waray na hindi umaatras sa laban? Bakit?

Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Anong kultura ng mga Waray ang masasalamin sa awit? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Ano ang kaisipang nais ilahad ng awiting napakinggan? Ipaliwanag.

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

Upang lalo pang mapalawak ang iyong kaalaman sa Kabisayaan,
panoorin mo rin at unawain ang mensaheng ipinaaabot ng isa pang
awitin. Panoorin/Pakinggan ito.
MATUD NILA
Matud nila - Pilita Corrales (quality version) - YouTube-yolly.mp4
Matud nila ako dili angay

Nga magmamanggad sa imong gugma,
Matud nila ikaw dili malipay,
Kai wa ako'y bahanding nga kanimo igasa,
Gugmang putli mao day pasalig

Maoy bahanding labaw sa bulawan
Matud nila kaanugon lamang
Sa imong gugma ug parayeg,
Dili maluba kining pagbati

Bisan sa unsa nga katarungan
Kay unsa pay bili ning kinabuhi
Kon sa gugma mo hinikawan
Ingna ko nga dili ka motuo

Sa mga pagtamay kong naangkon
Ingna ko nga dili mo kawangon
Damgo ko'g pasalig sa gugma mo.
1. Nasa anong wika ang kantahing- bayan na napakinggan?

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
2. Anong kaugaliang Pilipino ang napuna mo sa awit? Sumasang-ayon ka ba

dito? Bakit?
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
3. Anong damdamin ang inilalahad ng awit? Ipaliwanag.

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
4. Ang ganitong pangyayari ba ay nagaganap sa tunay na buhay? Bakit mo

nasabi ito? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
5. Anong kaisipan ang masasalamin sa awit? Ipaliwanag.

_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
6. Sa kabuuan, ano nga ba ang sanhi at kailangan din nating unawain ang
panitikan ng Kabisayaan? Ipaliwanag.
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
_________________________________________________________________
Nakita sa mga halimbawa ng bulong at kantahing-bayan na Waray-

Waray at Matud Nila ang mga salitang puwera, tabi-tabi, waray, dili,
matud, pagtamay, siga, diri, at paraluman. Ngayon, ano ang tawag sa
mga salitang ito?
Tama ang sinabi mo na ang puwera, aswang at akon ay mga salita ng

mga tao sa Negros, pagtamay naman, matud at dili ang mga salitang
Cebuano. Samantala, ang waray at diri ay salita ng mga tao sa Samar
at ang tawag sa mga ito ay mga wikang panlalawigan. Ngayon,
palalimin pa natin ang kaalaman mo sa wikang ito sa pamamagitan ng
pananaliksik. Buksan ang mga sumusunod na website at pag-aralan
ang mga wikang ito na ginagamit ng mga tao sa kanilang pakikipag-
ugnayan sa kapwa.

Gawain 7: Pananaliksik sa Antas ng Wika ng Bansa
Palalimin ang iyong pang-unawa sa antas ng wika sa bansa. I-klik ang mga
sumusunod na link.
A. Website:
http://www.slideshare.net/jessicavduque/antas-ng-wika-28063693
Makikita sa website na ito ang katuturan at halimbawa ng iba’t ibang antas ng wika.
http://teksbok.blogspot.com/2010/08/antas-ng-wika_6470.html
Makikita sa website na ito ang katuturan ng pormal at di pormal na wika at mga
paraan sa pagbuo ng mga salitang balbal.
http://e-filipino101.blogspot.com/2009/07/mga-antas-ng-wika.html
Makikita rin sa website na ito ang katuturan ng iba’t ibang antas ng wika.
http://quizlet.com/6017180/filipino-1-halimbawa-ng-antas-ng-wika-flash-cards/
Naglalaman ng pagsasanay sa antas ng wika ang website na ito.
1. Kailan natin ginagamit ang mga wikang balbal, kolokyal at panlalawigan?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Sa anong mga pagkakataon naman natin ginagamit ang mga wikang

pambansa at pampanitikan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Sa mga wikang di pormal, alin sa mga ito ang wikang karaniwang ginagamit
ng mga kabataan at bakit nila ito ginagamit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

4. Ano naman ang ipinahihiwatig ng paggamit natin ng wikang Filipino kapag
nakipag-usap tayo sa ating mga kababayan na naninirahan/ nagtatrabaho sa
ibang bansa? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Bakit kailangang mahalin at pahalagahan natin sa buhay ang wikang

kinagisnan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Upang lalo pang mapalawak ang kaalaman mo sa wika natin sa

bansa, sagutin mo ang pagsasanay na inihanda sa ibaba.
Gawain 8: Pagsusuri ng mga Salita
Suriin ang mga salita at isulat kung ito ay wikang pabalbal, panlalawigan,
pambansa
o pampanitikan.
1. Krung-krung
2. Japorms
3. Amiga
4. Kulasisi
5. Anghel
6. Unsa
7. Buntag
8. Aklasan
9. Kapalaran
10.Rum-an

TANDAAN
Ngayon ay tingnan natin kung alin sa mga sagot mo ang tumpak at

alin
naman ang nangangailangan pa ng pag-unlad.
Kumusta ang nakuha mong iskor sa pagsasanay na ibinigay? Kung

umabot sa anim at mas mataas pa, ibig sabihin ay may malawak kang
kaalaman sa wika ng bansa. Kung mababa sa anim ay may panahon pa
upang mapalawak ang kaalaman at kasanayang matutuhan sa klase.
TANDAAN
Mahigit isang libong pulo ang bumubuo sa bansa at sa bawat pulo ay

may kanya- kanyang wikang ginagamit ang mga mamamayan nito.
Wikang ginagamit nila sa pakikipag-ugnayan sa kapwa- tao at maging
sa pagsulat ng mga akda. Sa puntong ito ay atin pang pagtibayin ang
iyong kaalaman sa mga akdang pampanitikan ng Visayas sa pamamagitan ng
pagbasa ng isang alamat.
Gawain 9: Pagbasa at Pagsusuri ng Alamat ng Kanlaon
Basahin ang alamat ng Kanlaon at habang nagbabasa ay itala mo

ang mga
malalalim na salitang gusto mong mabigyan ng kahulugan at ang mga
Pagbasa 1
kaisipang mapupulot dito na magagamit mo sa talakayang gagawin
natin.
Alamat ng Kanlaon
Sa malayong lugar ng Visayas sa Negros Occidental ay may isang Hari na

ang pangalan ay Haring Laon, na may mabuting kalooban at pantay-pantay na
pagtingin sa kanyang nasasakupan. Sa katunayan ang kanyang mga
magsasaka’y binibigyan niya ng kalahati ng kanyang mga aning pananim kapalit
ng tapat na paglilingkod sa kanya ng mga ito.
Isang araw habang namamasyal si Haring Laon sa kanyang maluwang na

bukirin ay may napansin siyang kakaiba sa tuktok ng bundok, na tila isang

malaking ulupong na my pitong ulo. Kaya agad siyang nagbalik sa kanyang
kaharian upang utusan ang mga kawal na sugpuin ang natanaw niyang malaking
salot sa tuktok ng bundok. At dahil sa dapit hapon na ng makarating at masabi ng
Hari sa kanyang mga kawal ang kanyang nakita ay minabuti na niyang
ipagpabukas na ang pag-akyat sa bundok dahil lubhang napakapanganib kung
aabutin ng gabi sa bundok ang kanyang mga kawal.
Malalim na ang gabi ngunit gising pa rin ang Hari dahil sa pag-iisip niya na
baka sumalakay ang napakalaking ulupong na iyon sa kanilang lugar. Nasa
ganoong pag-iisip ang hari nang biglang makarinig siya ng mga sigaw at iyak ng
mga tao sa labas ng palasyo. Biglang may tumawag sa Hari, isang kawal "mahal
na hari, sinalakay tayo ng salot na iyong namataan sa tuktok ng bundok." Agad
inutusan ng hari ang kawal."Tawagin ang lahat ng kawal at sugpuin ang
mapaminsalang salot na iyon" agad na sumunod ang kawal sa utos ng Hari.
Maya-maya pa ay nagbalik ang kawal na tila ba napakalungkot at siya ay

nagwika sa hari, "Haring Laon, hindi po namin nasugpo ang salot ngunit amin
siyang naitaboy pabalik sa tuktok ng bundok." wika ng kawal. " kung ganoon ay
mainam, kahit papaano ay natigil ang kanyang pananalanta sa ating lugar." ang
sabi ni Haring Laon. Ilang beses pang naulit ang pananalanta ng napakalaking
ulupong na may pitong ulo, subalit hindi talaga kaya ng mga kawal ng hari ang
ulupong dahil sa napakalaki nito at bumubuga pa ito ng apoy.
Hanggang sa kumunsulta si Haring Laon sa mga pantas, may mga pantas

na nagsasabi na mag-alay ng magandang dalaga sa malaking ulupong na may
pitong ulo upang tumigil ito sa pamiminsala. Ngunit labag sa kalooban niya ang
pasyang iyon sa kadahilanang may anak din si Haring Laon na napakagandang
dalaga. Labag man sa kalooban niya ay pinaabot pa rin niya sa mga nasasakupan
ang balitang iyon.
Sa takot ng mga kadalagahan na baka sila ang gawing alay sa ulupong ay

pinintahan nila ang kanilang mga mukha upang matakpan ang kanilang mga
kagandahan. Nang naglibot na ang mga pantas upang pumili ng dapat ialay sa
ulupong ay wala silang mapili dahil sa ang lahat ng dalaga ay nagmistulang
nasunog ang mukha dahil sa apoy na ibinubuga ng ulupong na may pitong ulo.
Bigong bumalik ang mga pantas sa kaharian, "Mahal na Haring Laon wala
po kaming napili dahil lahat sila’y nasunog ang mukha ng abutin sila ng apoy na
ibinubuga ng higanteng ulupong." sabi ng unang pantas.
"Subalit si Prinsesa Talisay na lamang po ang natitirang maganda sa ating

lugar." ang sabi ng ikalawang pantas.
Nalungkot ang Haring Laon sa kanyang narinig, "Aking amang Hari kung
ako na lamang ang tanging pag-asa upang matigil ang pamiminsala ng ulupong
ako po ay pumapayag na maging alay." ang matapang na wika ng prinsesa.

Samantala, isang banyaga ang nakabalita sa pananalanta ng ulupong.
Inalok ng binata ang Hari ng kanyang tulong, at nagsabi na siya ang pupuksa sa
malaking ulupong na may pitong ulo.
"Matapang ka binata, kung mapapatay mo ang salot na ulupong ay ibibigay

ko sa iyo ang kalahati ng aking yaman at ipapakasal ko rin sa iyo ang kaisa- isa
kong anak na si Prinsesa Talisay.” ang wika ng hari sa matapang na binata.
Lingid sa kaalaman ng marami ay may kapangyarihan ang binata na

makipag-usap sa mga hayop at insekto. Kaya sa kanyang paglalakbay ay
kinausap niya ang haring langgam na tulungan siyang sugpuin ang higanteng
ulupong sa pamamagitan ng paggapang nila sa katawan nito at kagatin ang
ulupong. Malapit na siya sa tuktok ng bundok nang makasalubong niya si haring
Putakti at sinabi niya ang pakay niya sa bundok at humingi siya ng tulong dito na
pupugin nila ang mata ng ulupong upang hindi ito makakita, at sumang-ayon
naman ang haring Putakti sa kanyang plano.
At sumapit siya sa tuktok ng bundok at nagsimula nang gumapang ang mga

langgam sa katawan ng ulupong, at sinugod ng mga putakti ang mga mata ng
ulupong. Hindi na alam ng ulupong ang kanyang gagawin dahil sa sakit na
kanyang nararamdaman, at sa gitna ng labanan ay napadaan ang mga uwak at
pinakiusapan ito ng binata na tulungan siya sa pagsugpo sa malaking ulupong.
Hindi naman siya nabigo dahil tinulungan siya ng mga uwak, pinagtutuka nila ang
pitong ulo ng ulupong kaya nagkaroon ng pagkakataon ang binata na mapugot
ang bawat ulo ng malaking ulupong.
Siya’y nagbalik sa kaharian na dala ang pitong ulo ng higanteng ulupong,

at agad nakarating ang balita kay Haring Laon at sinalubong niya ang magiting na
binata.
"Binabati kita sa iyong tagumpay matapang na binata, ngunit hanggang

ngayon ay hindi ko pa alam ang iyong pangalan." wika ni Haring Laon.
"Kan po ang aking pangalan mahal na hari." matuling tugon ng magiting na

binata.
Tinupad ng hari ang kanyang pangako na ang kalahati ng kanyang yaman

ay ibibigay niya kay Kan pati ang pangakong pagpapakasal kay Prinsesa Talisay.
At masaya naman silang nagsama bilang mag- asawa.
Ang bundok ay pinangalanan na Kanlaon sa pag- alaala sa katapangan ni

Kan at kabaitan ni Haring Laon.

1. Saan galing ang salitang Kanlaon na siyang tawag sa isang bayan at bundok
sa isla ng Negros? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2 Bakit naman ipinangalan kina Kan at Laon ang lugar? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Bakit nagpipinta ng katawan ang mga kadalagahan ng kahariang sakop ni

Haring Laon? Pangatwiranan ang sagot.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Ano ang ginawa ng bayaning si Kan at natalo niya ang ulupong? Ilahad ito.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Ano ang kaugalian at paniniwala ng mga tauhan sa alamat ang napuna mo?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. Bawat taon ay may “Mudpack Festival” na ipinagdiriwang ang mga

mamamayan ng Mambukal, ano kaya sa palagay mo ang kaugnayan ng
pagdiriwang na ito sa Alamat ng Bulkan ng Kanlaon? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Bisitahin mo ngayon ang website na http://mambukal.negros-
occ.gov.ph/mudpack-festival/ upang malaman mo kung nagkatugma
nga ang sagot mo sa paliwanag ng pagdiriwang ng Mudpack Festival.
Suriin din ang mga larawan nang sa gayon ay higit na mapalalim ang
kaalaman mo sa usaping ito.
Gawain 10: Pananaliksik tungkol sa Mudpack Festival
I-klik ang sumusunod na mga link upang maunawaan ang Mudpack Festival.
http://mambukal.negros-occ.gov.ph/mudpack-festival/
Mababasa sa website na ito kung ano ang Mudpack Festival na ipinagdiriwang
sa Mumbukal Summer Resort tuwing buwan ng Hunyo.
http://www.sunstar.com.ph/bacolod/lifestyle/2014/06/14/birth-mudpack-festival-
348232
Mababasa sa website na ito kung paano nagsimula ang Mudpack Festival sa
Mambukal.
http://photography.nationalgeographic.com/photography/photo-of-the-
day/mambukal-mudpack-festival/

Sagutin mo ang tanong.
Ano ngayon ang nabago sa iyong kaalaman matapos mabasa ang artikulo
tungkol sa Mudpack Festival at ang mga larawan kaugnay sa nasabing
usapin? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
__________________________
Gawain 11 : Pagsasalaysay ng Natuklasang Kaalaman
May natuklasan ka tungkol sa idinadaos na festival sa Mambukal tuwing buwan

ng Hunyo at ito ay isasalaysay mo sa loob ng anim hanggang walong
pangungusap
lamang. Pamagatan mo itong “Ang Mudpack Festival sa Negros.”

Ang Mudpack Festival sa Negros
TANDAAN
Kung napansin mo ang mga pangungusap sa alamat ay mapupunang

hanggang maaari ay iniiwasan ng manunulat na paulit–ulit na gamitin
ang mga pangngalan nang sa gayon ay maging masining ang
pagkukuwento. Dito pumapasok ang mga cohesive devices gaya ng
anapora at katapora na lalong nagpaibayo sa kagandahan ng pahayag o
seleksyon. Kaya sa dakong ito ay inaanyayahan kang mangalap ng kaalaman
tungkol sa mga panghalip na maaaring gamitin sa pangungusap.
Gawain 12: Pananaliksik ng mga Cohesive Devices
Ang mga cohesive devices na nabanggit ay gusto kong pag-aralan mo nang sa

gayon ay mapapaganda mo ang anumang pahayag na gagamitin sa pakikipag-
ugnayan sa kapwa tao. Kaya tingnan at pag-aralan ang mga sumusunod na
website.
http://www.santonino-lcandijay-
bohol.org/orain/francis/filipino/f2/f2_kabanata1_page19.html
Mababasa sa website na ito kong ano ang anapora at katapora na mga cohesive
devices upang maiwasan ang paggamit ng paulit-ulit ng salita.
http://www.slideshare.net/teodosiojohnanthony/anapora-at-katapora
Mababasa sa website na ito ang halimbawa ng mga kataporik at anaporik na
mga cohesive devices sa Filipino.
http://gurosafilipino.blogspot.com/2010/07/kohesyong-gramatikal-anapora-
katapora.html

Sa website na ito ay mababasa kung kailan ginagamit ang mga kataporik at
anaporik na mga panghalip sa pangungusap.
1. Ano ang panghalip at ang mga uri nito? Ipaliwanag.

__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
2. Ano ang gamit ng anaporik at kataporik na panghalip sa pangungusap?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Ano pang kaalaman ang natutuhan mo sa panghalip? Itala ito.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Ang mga natutuhan mo sa bahaging ito ay magagamit mo balang-araw

sa iyong pagsulat ng katha o di kaya sa isang mabisang pakikipag-
ugnayan sa kapwa tao. Kaya, tingnan nga natin kung may naalaala ka
sa mga nasaliksik. Ating alamin iyan sa pamamagitan ng isang
pagsasanay.
Gawain 13: Pagsasanay sa Panghalip
Tingnan natin ngayon kung hanggang saan ang natutuhan mo sa paksa.

Sagutin mo ang mga pagsasanay mula sa website na
http://gurosafilipino.blogspot.com/2010/07/kohesyong-gramatikal-anapora-
katapora.html

Pagsasanay I
Panuto: Ang mga sumusunod ay katulad na pahayag mula sa tekstong binasa.

Isulat sa patlang ang PA kung pagpapatungkol sa anapora ang panghalip na may
salungguhit at PK kung pagpapatungkol sa katapora ang ginamit na panghalip na
may salungguhit sa pahayag.
_____1. Isa sa mga pangunahing pinagkakakitaan ng buwis ng bansa ang turismo

dahil ito ay nagbibigay ng napakalaking pera sa kaban ng bansa.
_____2. Sa panahon ng kanyang panunungkulan, pinatunayan ng dating
Pangulong Fidel V. Ramos na kaya niyang paunlarin ang turismo sa
Pilipinas.
_____3. Ayon sa mga nakaaalam ng takbo ng negosyo sa bansa, bumagsak daw
ang turismo sa administrasyong Estrada dahil mahina raw siyang
pangulo.
_____4. Isa siyang ekonomista kaya alam ni Pangulong Arroyo kung paano muling
sisigla ang turismo sa Pilipinas.
_____5. Ito ang pangunahing dahilan ng pagbagsak ng turismo sa bansa kaya ang
terorismo ay patuloy na sinusugpo ng Administrasyong Arroyo.
Pagsasanay II
Panuto: Salungguhitan ang cohesive devices na ginamit sa mga pangungusap.

Isulat sa tapat ng bilang kung ito ay anapora o katapora.
_______________1. Si Donya Aurora Aragon-Quezon ang nagtatag ng Krus na
Pula. Ikinasal siya kay Pangulong Manuel L. Quezon na isa
nang pulitiko noon.
_______________2. Katulong si Donya Aurora ni Pangulong Quezon sa

pagpapatupad ng Katarungang Panlipunan. Puspusan ang
pagkalinga niya sa mga nangangailangan at kapus-palad.
_______________3. Nang bumagsak ang Bataan at Corregidor, ang pamilya

Quezon ay pumunta sa Amerika. Doon ay tumulong siya sa
American Red Cross at patuloy na nakipag-ugnayan sa mga
pinunong bayan.
_______________ 4.Tapos na ang digmaan nang siya ay bumalik sa Pilipinas.

Gayunpaman, tumulong si Donya Aurora sa Pangulong
Manuel A. Roxas na mapagtibay ang kalayaan ng
Pambansang Krus na Pula.

Kumusta ang nakuha mong iskor? Kapag maganda ang resulta,
pupunta ka sa kasunod na aralin. Isang akdang pampanitikan ang
iyong babasahin. Ito ay isang kuwento ng mga bayani ng Iloilo.
TANDAAN
Kapag sinabing kuwento, maalaala natin na ang alamat na binasa ay
tinaguriang ugat ng maikling kuwento sa Pilipinas na nagtataglay ito
ng iba’t ibang elemento kagaya ng tauhan, tagpuan, banghay at tema.
Ngayon, inaasahan ng guro na banghayin mo ito ayon sa
pagkasunud-sunod ang alamat na binasa.
Gawain 14: Pagbanghay ng Alamat ng Kanlaon
Ibanghay mo ayon sa tamang pagkasunud-sunod ng Alamat ng Kanlaon nang

maisalaysay ito nang malinaw at maayos.Gamitin ang grapikong pantulong sa
pagbanghay ng alamat.

Alamat ng Kanlaon
Kasukdulan:

Suliranin: Kakalasan:
Saglit na Kasiglahan: Wakas:
Pasimula
1. Sa paanong paraan mo binanghay ang alamat na binasa? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Ano ang pinakamahalagang bahagi ng kuwento? Bakit mo nasabi ito?
Ipaliwanag ang sagot.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Sa kabuuan, ano ang sinasalaming kultura ng akdang binasa? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Nakasisiyang malaman na napuna mo ang mga pamahiin, kaugalian

at paniniwala ng mga tao sa alamat na binasa kung kaya dadako na
naman tayo sa isa pang gawaing magpapalalim ng kaalaman mo
tungkol sa mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan.
Kung may alamat at iba pang kuwentong- bayan ang Mindanao,

mayroon din ang Kabisayaan. Maliban doon may mga kilala rin silang
manunulat ng maikling kuwento, kaya basahin at unawain ang
mensaheng ipinaaabot ng kuwento ni Santiago Pepito na mula naman
sa lalawigan ng Cebu.
Gawain 15: Paghawan ng Sagabal
Higit na mainam kung bibigyan mo muna ng kahulugan ang ilang salita/lipon ng

salita na makikita sa akda at nang madagdagan ang iyong kaalaman sa wika.
Pagkatapos, gamitin mo ito sa makabuluhang pangungusap.

1.Malinaw -________________________________________________________
Pangungusap:___________________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
_____________________________
____________________________________________________________
2.Umalipin -__________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
3. Tigang -___________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
4.Nanlilisik -__________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
5.Misteryo -__________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
Pangungusap:___________________________________________________________
_____________________________
____________________________________________________________
6. Nauntol -___________________________________________________
____________________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________

7. Pananaw -_________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
8. Matulin -___________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
9. Laot-______________________________________________________
Pangungusap:________________________________________________
____________________________________________________________
10. Naantig -__________________________________________________
Pangungusap:_________________________________________________
_____________________________________________________________
Gawain 16: Pagsusuri ng Maikling Kuwento
11. Hiyawan -_________________________________________________
NgayonPangungusap:_________________________________________________
ay basahin mo ang maikling kuwentong Paalam sa Pagkabata at
tatalakayin natin ang nilalaman nito.
____________________________________________________________
12. Nagkagutay-gutay___________________________________________
Paalam sa Pagkabata
Pangungusap:_________________________________________________
ni Santiago Pepito
(Kuwento/Cebuano)
Salin ni Nazareno D. Bas
http://daluyanngdiwaatpanitik.weebly.com/unang-markahan.html

Ngayon ay basahin mo ang maikling kuwentong Paalam sa Pagkabata
at tatalakayin natin ang nilalaman nito.
Pagbasa 2
Paalam sa Pagkabata
ni Santiago Pepito
(Kuwento/Cebuano)
Salin ni Nazareno D. Bas
http://daluyanngdiwaatpanitik.weebly.com/unang-markahan.html
Wala akong nakikitang pagbabago. Tulad nang nagdaang mga madaling-

araw: ang ginaw, katahimikan, dilim- iyon din ang bumubuo ng daigdig ng aking
kamalayan. Maraming bagay ang dapat mailarawan. Ngunit alam kong iisa lamang
ang kahulugan ng mga iyon. Alam ko.
Sa kabilang silid, sa kuwarto nina Nanay at Tatay, naririnig ko ang pigil na

paghikbi. Umiiyak na naman si Nanay. Ang sunud-sunod na paghikbi ay tila
pandagdag sa kalungkutan ng daigdig. Napabuntong-hininga ako. Umiiling-iling.
Hanggang ngayon hindi ko pa nakikita ang tunay na dahilan ng damdaming iyon
na matagal nang umalipin sa kanya.
Walang malinaw sa aking isipan. Mula sa aking pagkamulat ang pagkainip

ay kakambal ng aking buhay. Sa aking pag-iisa di ko maiwasan ang pangarap na
magkaroon ng batang kapatid na nag-aangkin ng mabangong hininga at taglay
ang ngiti ng isang anghel. Ngunit ang damdamin ko’y tila tigang na lupang
pinagkaitan ng ulan.
Maliwanag na ang silangan nang ako’y bumangon. May bago na namang

umaga. Ngunit ang tanawin sa bahay ay walang pagbabago. Tulad ng dati,
nakikita ko si Nanay na nakaupo at nag-iisip sa may hagdanan. Nakatitig siya sa
sampayan ng lambat ni Tatay. At madalas ang kanyang pagbubuntong-hininga
Matagal ko nang nakikita ang sampay na lambat. Ngunit hindi ko nakikitang

ito’y ginagamit ni Tatay. Noon ay walang halaga ito sa akin. Nagsimula ang
pagpansin ko sa lambat noong ito’y itinapon ni Nanay mga dalawang taon na ang
nakakaraan. Galit na galit si Tatay sa ginawa ni Nanay. Pinagbuhatan ni Tatay ng
kamay si Nanay. Pagkatapos ipinabalik kay Nanay ang lambat sa sampayan.
“Hanggang ngayon ba’y hindi ka pa nakakalimot, Tomas? Alam ng Diyos

na wala akong kasalanan. Ang kanyang ginawa ang siya mong ginagawa tuwing
ikaw ay darating sa madaling-araw. Ang kanyang amoy ay siya ring amoy na
galing sa dagat. Magkatulad ang inyong ikinikilos. Sino ang hindi mag-aakala na
siya ay hindi ikaw? Huli na nang malaman ko ang katotohanan. Huli na nang siya
ay aking makilala. Totoong lumigaw siya sa akin. At mula noon ay alam mo iyon.
Ikaw ang aking iniibig, Tomas. Kailan mo pa malilimutan ang nangyari?”
Tuluyang umiyak si Nanay. Umungol lamang si Tatay. Nanlilisik ang mga

matang tumingin sa lambat at pagkatapos ay bumaling sa akin. May ibig sabihin
ang tingin niyang nag-aapoy. Maliban sa takot na aking nararamdaman ay wala
akong naintindihan sa pangyayaring iyon.
Mula noon ay hindi na ginalaw ni Nanay ang lambat. Naluma na ito ngunit
buong-buo pa rin sa aking paningin. Buong-buo pa rin sa paningin ni Nanay. Ano
kaya ang misteryong napapaloob sa lambat na iyon? Alam kong alam ni Nanay
ang hindi ko nalalaman. At kailangang malaman ko ito. May karapatan akong
makaalam.
Nilapitan ko si Nanay na malalim pa rin ang iniisip. Hinalikan ko ang

kanyang kamay. May ibig akong itanong tungkol sa misteryo ng lambat. Ngunit
nauntol ang ibig kong sabihin nang magpatuloy ang kanyang pagluha.
“Lakad na Celso, malapit nang dumating ang Tatay mo.”
Sa labasan, sumalubong sa akin ang bagong araw. Tumingin ako.

Maliwanag ang langit.. Langit? May gumugulo sa aking kalooban. Kalawakan. Iyan
ang sabi ng aking guro sa ikaapat na baitang ng primarya. Iyan ay hindi langit
kundi hangganan lamang ng pananaw ng tao. Ang langit ay nasa tao. Hindi
nakikita. Hindi nahihipo. Hindi naaabot. Naabot na kaya ni Nanay ang langit?
“Ano pa ang hinihintay mo, Celso?

Ipinahid ko sa mukha ang suot kong sando. Humakbang pagkatapos.
Maya-maya’y tumakbo na ako ng matulin.
Nasa dalampasigan ang mamamili ng isdang dala ng mga bangkang galing

sa laot. Masasaya silang nagkukuwentuhan habang hinihintay ang mga
mangingisda. Sumalampak ako sa buhangin, malapit sa kinauupuan ng dalawang
lalaking may katandaan na. Sa laot ako nakatingin at pinagmamasdan ang galaw
ng mga alon na pandagdag sa kagandahan ng kalikasan.
Napalingon ako nang makarinig ng tugtog ng gitara mula sa di-kalayuang

bahay-pawid. At sabay kong narinig ang malungkot na awiting nagsasaad ng
kasawian sa pag-ibig. At muli na namang naantig ang aking damdamin. Habang
pinakikinggan ko ang malungkot na kundimang umalingawngaw ang mahinang
pag-uusap ng dalawang lalaki sa tabi ko.
“Naririyan na naman siya.”
“Talagang pambihira ang kanyang pagmamahal. Naniniwala akong

nagpapatuloy ang kanyang pangarap habang di pa namamatay ang babae sa
kanyang buhay. Hindi nawawala ang kanyang pag-asa. Kung kailan matutupad
ang kanyang pangarap Diyos lamang ang nakakaalam.”
Dinig na dinig ko ang mga kataga habang nagpapatuloy ang malungkot na

kundimang naging bahagi na ng aking buhay. Tumayo ako at ibinaling ang
paningin sa bahay-pawid sa lilim ng kaniyugan. Patuloy ang awitin. Humakbang
ako ngunit biglang napatigil sa harap ng dalawang lalaking may katandaan na.
Naalala ko ang sabi ni Tatay. Bawal pumunta sa bahay-pawid na iyon. Mahigpit
ang utos ni Tatay. Nagbabanta ng parusa.
.
Lumingon ako sa laot. Nasa malayo ang mga bangka ng mga mangingisda.
Bumaling ako sa pinanggalingan ng awit na ngayo’y gumaganda sa aking
pandinig. At para akong hinihila. Nakalimutan ko ang ipinagbabawal ni Tatay.
Mabilis ang aking paglakad at sa ilang saglit kaharap ko na ang taong naggigitara
at umaawit. May luha sa kanyang mga mata.
Tumitig siya sa akin. Inilapag ang gitara sa ibabaw ng papag na

kinauupuan. Tumayo siya at dahan-dahang lumapit sa akin. Kinabahan ako.
Umakma akong tumakbo ngunit nahawakan niya ang isa kong kamay.
Nagpumiglas ako upang makawala sa kanyang pagyapos sa akin. Ngunit lalong
humigpit ang kanyang pagyakap. Umiyak ako.
Ngumiti siya at pinahid ang aking mga luha.Hinimas ang aking ulo. Unti-
unting lumuwag ang aking paghinga. Nararamdaman ko ang kanyang
pagmamahal nang tumingin ako sa kanya. Muli niya akong niyapos.

“Dalawin mo akong palagi, ha?”
Hindi ako kumibo. Tinitigan ko siya. Ang kanyang mga mata, ang ilong,
ang labi- lahat parang nakita ko na. Saan? Alam ko na, sa salamin. Talagang
siya ang nakita ko sa salamin na nakasabit sa dingding ng aming bahay.
Napatingin ako sa dalampasigan nang marinig ko ang hiyawan.

Nagdatingan na pala ang mga bangka at nag-uunahan ang mga mamimili ng
isda. Nagmadali akong tumakbo upang salubungin ang Tatay. Malayo pa ako ng
makita ko siyang nakatayo sa may dinaungan ng kanyang bangka. Natanawan
niya ako. Masama ang titig niya sa akin. Galit. Kinabahan ako.
“Lapit rito, Celso!”
Malakas ang sigaw ni Tatay. Nanginginig akong lumapit. At bigla akong

sinampal.
“Di ko gusto ang batang matigas ang ulo! Di lang sampal ang matitikman
mo kapag umulit ka pa. Hala, kunin mo ang mga isda at sumunod ka kaagad sa
akin.”
Habang naglalakad ay sinalat ko ang pisnging nakatikim ng sampal.

Talagang mahirap intindihin si Tatay. Wala namang dahilan upang iwasan ko ang
taong nasa bahay-pawid. Di naman dapat katakutan ang kanyang mukha at boses.
Bakit kaya hinihigpitan ako ni Tatay?
Matapos akong mag-almusal, nandoon na naman si Tatay sa sampayan ng

lambat. Nakatabako at nagtatagpi ng punit na bahagi ng lambat. Alam kong
aabutin siya ng tanghali bago matapos ang kanyang gawain, Matapos
makapananghali siya’y matutulog. Pagkagising maghahapunan. At di pa man
ganap ang gabi balik na naman sa dagat. Iyan ang buhay ni Tatay at iyan ang
bahagi ng aking buhay.
.
Sa aking kinauupuan sa may bintana nakikita ko si Nanay na nakaupo sa
may hagdanan. Tahimik at nakatingin na naman sa sampayan ng lambat. Luhaan
na naman ang kanyang mga mata. At naalala ko ang pangyayari noong itinapon
ni Nanay. Lahat may itinatagong kahulugan. At naalala ko ang nangyari kanina sa
dalampasigan. Naalala ko iyong tao.
Lumapit ako sa salamin sa dingding. Pinagmasdan ko ang aking sarili.

Nakita ko sa aking isipan ang mukha ng tao. Unti-unting lumiwanag ang aking
kamalayan. Biglang kumulo ang aking dugo habang iniisip ang nakasampay na
lambat. Nagdilim ang aking paningin. Nadama kong inihahanap ko ng katarungan
ang aking kalagayan.

Nagpunta ako sa kusina. Hinanap ko ang itak ni Nanay na pangsibak ng
kahoy. Bitbit ko ito at pinuntahan ang sampayan ng lambat. Pinagtataga ko ang
lambat.
“Huwag, Celso!” saway ni Nanay na nanginginig ang boses. “Huwag!”
Naiiba sa aking pandinig ang pagsigaw ni Nanay. Pati si Tatay ay natigilan

at nabigla sa aking ginawa ay hindi ko pinansin. Hinalibas ko ng itak ang lambat
at saka lang ako tumigil nang ito’y magkagutay-gutay na at nagkalat sa aking
paanan.
“Celso!”
Nag-aapoy ang mga mata ni tatay na humarap sa akin. At sa unang

pagkakataon ay hindi ko inalis ang aking tingin sa kanya. Nilabanan ko siya ng
titigan. Di ako nagagalit kundi humihingi lamang ng pang-unawa. Ngunit bigla
akong napatimbuwang nang matamaan ng malakas na suntok at napahiga sa pira-
pirasong wasak na lambat.
Nahihilo ako, parang ibig himatayin. Umiikot ang aking paningin. Parang
may nakita akong anino – si Tatay na sumusurot kay Nanay.
“Ngunit, Tomas,” nagmamakaawa si Nanay. “Wala siyang kasalanan.

Maawa ka sa kaniya.” “Pumanhik ka, Isidra!” singhal ni Tatay. “Pumanhik ka na
habang ako’y nakapagpipigil pa.”
Dahan-dahan akong bumangon at sumuray-suray na lumapit kay Tatay.

Ngunit isang tadyak ang sumalubong sa akin. Napatihaya ako ngunit tinangka
kong makatayo. Mabigat ang pakiramdam ko sa aking katawan at ako’y
gumapang. Ngunit sinabunutan ako ni Tatay at iningungod sa lupa ang aking
mukha. Humihingal ako ngunit di ko makuhang umiyak. Nasasalat ko ang
magkahalong dugo at pawis sa aking pisngi.
Di ko pansin ang mga gasgas sa dalawang siko. Sa labis na panghihina’y

umusad ako nang umusad. Hanggang sa nangangatog kong mga bisig ay
yumapos sa mga binti ni Tatay. Naramdaman ko ang panlalamig ng katawan at
ako ay napahandusay sa kanyang paanan.
Hindi ko na alam kung gaano katagal ang pagkawala ng aking malay.

Naramdaman ko na lamang may maiinit na mga bisig na yumayakap sa akin.
Kinusot ko ang aking mga mata. Sumalubong sa aking paningin ang maamong
mukha ni Tatay. Pagsisisi. Pag-unawa. Lahat ay kasalungat sa dati niyang gawa.
Lalong humigpit ang kanyang pagyakap at kinabig ang aking mukha sa kanyang
dibdib sa tapat ng kanyang puso. Matagal.

Sagutin ang mga inihandang tanong.
1. Ano-ano ang mga katanungan ni Celso sa sarili na gusto niyang mabigyan

ng kasagutan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Paano nabigyan ng kasagutan ang lahat ng mga tanong ni Celso?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Anong damdamin ang namayani kay Celso at sinira niya ang lambat? Bakit?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Sa paanong paraan naunawaan ni Celso ang misteryong nakabalot sa

kanyang pagkatao? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Sa lahat ng uri ng trabaho, bakit ang pangingisda ang hanapbuhay na

tinalakay sa kuwento? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
6. Anong uri ng kuwento ang kuwentong “ Paalam sa Pagkabata”? Bakit?

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
7. Anong kaisipan tungkol sa buhay ang napulot sa akda? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
8. Anong kulturang Pilipino ang nasasalamin sa kuwento? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
9. Sa kabuuan, bakit nga ba natin kailangang unawain ang panitikan ng mga
lalawigan sa Kabisayaan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Sumasang-ayon ako sa iyong sagot. Basahin mo naman ang

halimbawa ng epikong galing naman sa lalawigan ng Panay at nang
makita natin ang mga bagay na pinaniniwalaan nila at
pinahahalagahan sa buhay.
Gawain 17: Pagsusuri ng Epiko
Dalawang halimbawa ng epiko ang inihanda ko para basahin mo.

Pumili lamang ng isa dito at habang nagbabasa ay gusto kong punahin
mo ang epiko, itala ang mga mahalagang pangyayaring naganap dito
Pagbasa 3 at suriin kung
bakit nga ba itinuring na bayani ang pangunahing tauhan.

http://valvillar.net/Hinilawod
Hinilawod
Natutulog si Buyong Humadapnon sa kaniyang duyan nang magpakita sa

kaniyang panaginip sina Taghuy at Duwindi, ang mga kaibigan niyang espirito.
Sinabi ng dalawa na marapat nang hanapin ng datu ang kaniyang babaeng
mapapangasawa, na kapantay niya ng uri. Ibig sabihin, anak-maharlika rin, may
kapangyarihan, bulawan ang buhok at may alam sa panggagamot. Ang babae'y si
Nagmalitong Yawa, anak nina Buyong Labaw Donggon at Uwa Matan-ayon.
Humiling si Humadapnon ng permiso sa magulang na maglakbay para

hanapin ang kaniyang mapapangasawa. Sa tulong ng mag-anak, pinagsama-
sama nila ang kanilang mga dugo mula sa daliri at nakalikha sila ng isang datung
kapamilya na si Buyong Dumalapdap. Si Dumalapdap ang makakasama ni
Humadapnon sa kaniyang adbentura, sakay ng ginintuang biday o barangay na
pamana pa ng magulang sa binata.
Bilang preparasyon sa paglalakbay, dumaan muna si Buyong Dumalapdap

sa pagsasanay. Anim na ulit siyang sinibat ng kapatid at namatay. Muli naman
siyang binubuhay hanggang sa sumapit ang ikapitong pagsibat at nakayanan ni
Dumalapdap na iwasan ang rumaragasang patalim na kasimbilis ng kidlat.
Sumulong na ang ginintuang biday ni Humadapnon. May ritwal muna bago

ito isulong sa dagat: pinausukan ng kamanyang at dinasalan para sa maayos na
paglalakbay. Pinaalalahanan ang binata ng kaniyang magulang na mag-ingat sa
engkantadong isla ng Tarangban. May puwersa itong bumubura sa konsepto ng
pinagmulan.

Hindi naman natinag si Humadapnon. Hanggang sa narating nila ito at
kaniyang narinig ang paanyaya ng yuta-yutang binukot. Napakaganda ng mga
tinig at nahalina ang binata. Pinigil naman siya ni Dumalapdap at laging
pinapaalala ng marapat nilang puntahan.
Ang Tarangban ay isla ng mga binukot (well-kept maidens). Sa una, ayaw

pagbigyan ni Humadapnon ang paanyaya ngunit nang lumitaw ang pinakabunso,
pinakabatang binukot na si Malubay Hanginon, naakit ang binata at umibis ng
kaniyang sinasakyan. Tinanggap niya ang inaalok na nganga ng binukot. Doo'y
siya'y nakapagtalik sa yuta-yutang mga dalaga. Itinuring ng binata na kalaro at
laruan lamang ang mga binukot. Inabot ng pitong taon ang pakikipagtalik niya ang
mga binukot sa isla.
Si Humadapnon ay nagtangkang umalis, nagsara ang yungib ng

Tarangban. Naging bihag ang binata. Nagluksa naman si Dumalapdap sa
kapalaran ng kapatid. Hindi sila nagtagumpay sa paghahanap ng tamang binibini
at sa pagpapatnubay sa isa't isa sa tama.
Bumalik sa kanilang tahanan si Dumalapdap. Ipinaalam niya ito sa

kaniyang magulang ang nangyari. Nangako naman ang magulang na gagawin
ang makakaya. Hindi nagtagumpay ang mag-anak. Nangako sila ng pabuyang
kayamanan (para sa lalaking tagapagligtas) at kasal (para sa babae).
Hindi nagtagumpay ang kalalakihan, gayundin ang mga dalagang

babaylan. Nanangis sa harap ng Tarangban si Dumalapdap hanggang sa
makaisip ang kaniyang mga kaibigang espiritong sina Duwindi, Taghuy, at
Hangin na pakiusapan ang binibining talaga naman nilang pakay sa paglalakbay.
Mangyari, siya lamang ang maaaring makapagligtas sa nakulong na binata dahil
magkasinlakas sila.
Sa paanyaya, pang-uudyok at pananakot ng mga espirito, napapayag na

rin si Nagmalitong Yawa. Una, sinabi nilang kapatid ang nakulong. Ngunit
ipinagtapat nilang iyon ang binatang ang diwata ang pakay. Nagbalatkayo si
Nagmalitong Yawa bilang lalaki (buyong, datu). Ang hindi lamang niya maitago
ay ang kaniyang matamis na amoy ng isang binukot. Pagdating nila sa
Tarangban, naakit muli ang mga binukot. Binuksan nila ang Tarangban sa galak
na makakitang muli ng makisig na binata.
Bilang nagbabalat-kayong lalaki, nagsa-mandirigma si Buyong

Sunmasakay. Pinaslang niyang lahat ng mga binukot sa isla, maging ang
pinakapinunong si Lubay Hanginon ay kaniyang sinaksak. Tumambad naman si
Humadapnon na naengkanto. Wala na ito sa kaniyang sarili. Sa tulong ni Buyong
Sunmasakay at ng mga kaibigang espirito, ibinalik nila ang buhay (tubig buhat sa

ikapitong antas ng langit) at katinuan ang nabihag na bayani. Hindi naman
nagpakilala si Nagmalitong Yawa bilang tagapagligtas ng lalaki.
Labaw Donggon
(Epikong Bisaya)
Si Labaw Donggon ay anak nina Anggoy Alunsina at Buyung Paubari. Siya

ay napakakisig na lalaki na umibig kay Abyang Ginbitinan. Binigyan niya ng
maraming regalo ang ina ni Abyang Ginbitinan na si Anggoy Matang-ayon upang
pumayag lamang na makasal ang dalawa. Inimbita niya ang buong bayan sa
kanilang kasal.
Hindi nagtagal ay umibig siyang muli sa isang magandang babae na

nagngangalang Anggoy Doronoon. Niligawan niya ito at sila ay nagpakasal.
Muling umibig si Labaw sa isa pang babae na nagngangalang Nagmalitong

Yawa Sinagmaling Diwata. Ngunit ang babae ay nakasal na kay Buyung
Saragnayan na katulad niya na may kapangyarihan din.
“Patayin mo muna ako bago mo makuha ang aking asawa.” sabi ni Buyung
Saragnayan sa kanya.
“Handa akong kalabanin ka”, sagot ni Labaw kay Saragnayan.
Naglaban sila ng maraming taon gamit ang kanilang mga kapangyarihan

ngunit hindi mapatay ni Labaw si Saragnayan. Mas malakas ang kapangyarihan
ni Saragnayan kaysa kay Labaw. Natalo si Labaw at siya ay itinali at ikinulong sa
kulungan ng baboy ni Saragnayan.
Samantala ang kanyang mga asawa na sina Abyang Ginbitinan at Anggoy

Doronoon ay nanganak sa kanilang panganay. Tinawag ni Abyang ang kanyang
anak na Asu Mangga at si Anggoy Doronoon na Buyung Baranugun. Gustong
makita si Labaw ng kaniyang dalawang anak at nagpasya na hanapin siya. Sa
tulong ng bolang kristal ni Buyung Barunugun ay nalaman nila na bihag siya ni
Saragnayan.
Ang dalawang magkapatid ay nagtagumpay sa pagpapalaya sa kanilang
ama na napakatanda na at ang kanyang katawan ay nababalutan na ng mahabang
buhok.
“Kailangan ninyo munang malaman ang sikreto ng kapangyarihan ni

Saragnayan bago ninyo siya labanan!”. sabi ni Labaw sa kanyang dalawang anak.

“Opo ama”, sagot ni Baranugun. “Ipapadala ko sina Taghuy at Duwindi kay
Abyang Alunsina upang itanong ang sikreto ng kapangyarihan ni Saragnayan.”
Nalaman ni Baranugun kay Abyang na ang hininga ni Saragnayan ay

itinatago at pinangangalagaan ng isang baboy ramo sa kabundukan. Siya at si
Asu Mangga ay nagtungo sa kabundukan upang patayin ang baboy ramo. Kinain
nila ang puso nito na siyang buhay ni Saragnayan.
Biglang nanghina si Saragnayan. Alam niya kung ano ang nangyari.
Nagpaalam siya kay Nagmalitong Yawa. Handa na siya upang kalabanin

ang dalawang anak ni Labaw. Si Baranugun lamang ang humarap sa kanya sa
isang madugong laban. Napatay siya ni Baranugun sa isang mano-manong laban.
Pagkatapos ng labanan ay hinanap nila ang kanilang ama. Nakita nila na siya ay
nakasilid sa lambat ni Saragnayan. Natakot sila sa mga kapatid ni Saragnayan.
Pinatay silang lahat ni Baranugun at pinalaya si Labaw sa lambat.
Nang makita nina Abyang Ginbitinan at Anggoy Doronoon si Labaw ay

napaiyak sila sa pighati. Nalaman nilang hindi na makarinig si Labaw, hindi na rin
nito nagamit ang pag-iisip. Pinaliguan nila ito, binihisan at pinakain. Inalagaan
nila ito ng mabuti. Samantala, sina Buyung Humadapnon at Buyung Dumalapdap,
mga bayaw ni Anggoy Ginbitinan ay ikinasal kina Burigadang Pada Sinaklang
Bulawan at Lubaylubyok Hanginon Mahuyukhuyukon. Ang dalawang babae ay
ang magagandang kapatid ni Nagmalitong Yawa.
Nang malaman ni Labaw Donggon ang kasal sinabi nito sa dalawang

asawa na nais niyang mapakasalan si Nagmalitong Yawa Sinagmaling Diwata.
“Gusto kong magkaroon ng isa pang anak na lalaki!” sabi ni Labaw

Donggon.
Nagulat sina Abyang Ginbitinan at Anggoy Doronoon sa sinabi ng asawa at dahil
mahal na mahal nila ang asawa ay tinupad nila ang kahilingan nito. Humiga si
Labaw sa sahig at inalagaan siya ng dalawang babae na kanyang mga asawa
hanggang sa siya ay gumaling. Naibalik naman agad ang kanyang lakas at sigla
ng isip. Masayang-masaya si Labaw at ang kanyang tinig ay umalingawngaw sa
buong lupain.
Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang katangiang taglay ng mga pangunahing tauhan sa epiko? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

2. Anong paniniwala, pamahiin at kaugalian ng mga taga-Visayas ang napuna sa
epikong binasa? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. May pagkakapareho ba sa paniniwala at kaugalian ang mga akdang

pampanitikan ng Mindanao sa Visayas at maging sa inyong sariling lalawigan?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Ano naman ang katangiang taglay ng mga bayani natin sa kasalukuyang

panahon? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Ano ang kabayanihan at paano mo masasabing bayani ang isang tao?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Makikita mo sa epikong binasa ang mga salitang mas malakas, kasim-

bilis, magkasinlakas at marami pang iba. Ang mga ito ay mga salitang
ginagamit sa paghahambing ng dalawang bagay. Ito ay mga salitang
naglalarawan na karaniwang makikita sa mga pahayag at ang mga ito ay
pag-aaralan sa bahaging ito ng modyul.
Gawain 18 : Pagsasanib ng mga Pahayag

Atin ding palawakin ang iyong kaalaman sa mga pahayag na naghahambing sa
pamamagitan ng pananaliksik. Buksan ang sumusunod na website at alamin kung
ano pa ang halimbawa ng mga salitang naghahambing.
http://filipinosubject.blogspot.com/2007/12/pang-uri-adjective.html
Mababasa sa website na ito ang katuturan ng pang-uri na pahambing at ang mga

halimbawa nito.
http://lessonproper.blogspot.com/2011/10/kaantasan-ng-pang-uri.html
Mababasa sa website na ito ang kaantasan at halimbawa ng mga pang-uri na

naghahambing.
http://teksbok.blogspot.com/2013/01/tayutay.html
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng tayutay na naghahambing.
Sagutin ang tanong mula sa nakalap na mga impormasyon sa mga

website.
1. Ano ang gamit ng pang-uri sa pangungusap? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ano ang dalawang uri ng pahambing at sa mga anong sitwasyon sila

ginagamit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

3. Gaano kahalaga ang mga pahayag na pahambing sa paglalarawan ng tao o
lugar o pangyayari? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Ano naman ang tayutay na pagtutulad at ano ang kaugnayan nito sa pang-uri
bilang mga salitang naghahambing? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Atin namang alamin kung ano ang mga bagay na iyong naunawaan
sa mga pahayag na paghahambing. Kaya sagutin ang mga pagsasanay
na inihanda para sa iyo.
Gawain 19: Paggamit ng mga Pahayag na Naghahambing sa Pangungusap
Suriin mo ang mga pangungusap sa ibaba at pagkatapos ay kunin sa kahon ang

salita o lipon ng mga salita na dapat ipuno sa patlang.
Sintamis Mas maunlad Mas maasim Higit

Mas malamig Di–gaano Magkasintayog Mas
Mas mainit Di-gasino Magkasimbango Kapwa mabait
1. _____________ang sampalok kaysa mangga.

2. _____________ng asukal ang kanyang ngiti.
3. _____________ ang mga pangarap nila sa buhay.
4. _____________naman siyang nahirapan sa pagtitinda ng gulay sa palengke.
5. Sa panahon ng Batas Militar,____________ na makapangyarihan ang mga
sundalo kaysa sibilyan.
6 ._____________mahal ng Maykapal ang mga taong may busilak na puso.
7. ____________ang pamumuhay ang mga mamamayan sa lungsod kaysa
lalawigan.

8. ____________pa sa yelo ang pakikitungo niya sa kaibigan.
9.____________ ang magkaibigang sina Ana at Rosa.
10.___________ang bulaklak na rosas at rosal.
Ihambing mo ang iyong sagot sa iba at nang malaman mo ang lawak

ng iyong kaalaman sa paksa.
Magkatulad ba ang iskor mo sa sagot ng ibang mag-aaral? Kung gayon,

dadako naman tayo sa iba pang gawain kaugnay sa mga akdang
pampanitikan ng Kabisayaan.
Sa pagkakataong ito, isang sipi ng dula mula sa youtube ang gusto kong
panoorin mo at pagkatapos ay pag-usapan natin ang nilalaman nito.
Gawain 20: Panonood at Pagsusuri ng Video
I-klik ang link na ito: http://www.youtube.com/watch?v=URC-yITcbI4

Mapapanood sa youtube na ito ang siniping bahagi ng pelikulang “Yanggaw”.
1. Anong wika ang ginamit sa indie film na pinanood at bakit ang wikang ito ang
ginamit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Sa paanong paraan ipinapakita ng ama ang pagpapahalaga niya sa kanyang

mga anak? Ipaliwanag.
__________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

3. Ano naman ang paniniwala ng mga tao ang naipakita sa video? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Totoo bang may aswang at nagmula sila sa lalawigan ng Iloilo? Pangatwiranan

ang
sagot.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
5. Bakit kaya nakagawian ng mga matatanda na takutin ang mga bata sa

pamamagitan
ng mga paniniwalang may aswang, engkanto at iba pa? Ipaliwanag.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
6. Sa panonood ng dula, ano naman ang bagay na nalinang sa iyong isipan?

Ipaliwanag.
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
____________________________________________________________________
7. Ngayon, maaari mo bang masabi kung bakit kailangan nating unawain ang
mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

TANDAAN
Kung may paniniwala sa mga engkanto at aswang ay may paniniwala

naman ang mga matatanda na sa pamamagitan ng pananampalataya
ay maaaring masugpo ang mga kasamaang nagawa ng mga
masamang espirito o elementong nabanggit. Ang mga ito ay makikita
sa mga ritwal at sayaw na siyang pinag-ugatan ng dula. Sa bahaging ito ay gusto
kong mangalap ka ng impormasyon tungkol sa usaping ito sa pamamagitan ng
pakikipanayam sa mga nakakatanda kung ano ang pinagmulan ng mga pestibal
sa iyong sariling lalawigan kagaya ng Dinagyang sa Iloilo, Ati-atihan sa Aklan,
Sandugo sa Bohol, Pintados sa Tacloban at Maskara sa Bacolod.Tingnan ang
halimbawa na siyang maging gabay mo sa pagsulat ng panayam.
Ang Sinulog sa Cebu
Pagbasa 4
Ipinagdiriwang tuwing Enero ang Sinulog sa Cebu. Santo Niño Hala, Bira!”
tambol, palakpak at hiyawan ng tao. Ang Sinulog ay salitang Cebuano na ang ibig
sabihin ay “tulad ng agos ng tubig” na tumutukoy sa urong-sulong na padyak ng
sayaw.
Ang Sinulog ay sinasayaw noon ng mga Pilipino bilang pagpupugay sa

kanilang mga anito.
Nakilala si Santo Niño sa Cebu nang ibigay ni Magellan ang imahe nito sa
asawa ni Rajah Humabon. Ginamit ito ng babae upang basbasan ang kanilang
mga tauhan na mailayo sa sakit at masamang espirito.
Ang pagsamba ng mga Cebuano sa mga anito ay nabago sa pagbubunyi

nila sa Santo Nino. Isang debosyon na dinadayo ngayon ng mga lokal.
Handa ka na ba? Kung gayon ay magsaliksik at makipanayam ka sa

mga dalubhasa o mga matatanda na nakakaalam ng kasaysayan ng
iyong sariling lalawigan kagaya ng halimbawa sa itaas at sa Mudpack
Festival at igawa ito ng ulat sa loob ng walo hanggang sampung
pangungusap lamang.

Gawain 21: Pagsulat ng Panayam
Igawa mo ng paglalarawan o pagsasalaysay ang kaalamang nakalap tungkol sa

pestibal ng sarili mong lalawigan.
__________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
__________
1. Ano ang napansin mo sa sarili habang nananaliksik at nakikipanayam ka sa

kapwa tungkol sa pestibal na idinaraos sa iyong lalawigan? Bakit?
Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Batay sa ginawang pananaliksik at pakikipanayam, ano ang natutuhan mo sa

kasaysayan ng sarili mong lalawigan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

3. Maipagmamalaki mo ba ang sarili mo sanhi ng makasaysayang lugar na iyong
pinanggalingan? Bakit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Kung bibigyan ka ng pagkakataong ipakita ang pagpapahalaga sa sariling

lalawigan, sa paanong paraan mo kaya ito gagawin? Bakit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Sa bahaging ito, gumawa ka ng tula na may dalawang saknong na

nagpapakita kung bakit mahal mo ang iyong lalawigan. Sa unang
saknong, ilarawan mo ang katangian ng lugar at sa ikalawang
saknong naman ay ipaliwanag mo ang dahilan kung bakit mo ito
minahal.
Gawain 22. Pagsulat at Pagbigkas ng Saknong ng Tula
Mula sa iyong ginawang panayam at ulat sa pestibal ng sarili mong lalawigan ay

sumulat ka ng dalawang saknong ng tula na nagpapaliwanag kung bakit dapat
mahalin ang sariling lugar. Matapos mabuo ang saknong ng tula ay bigyan mo ito
ng buhay sa pamamagitan ng masining na pagbigkas nito.
________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________

Matapos mabuo at mabigkas ang ginawang tula, suriin mo ang lakas
at kahinaang napansin mo sa sarili tungkol dito at nang mapagtibay pa
sa susunod na gawain.
Gawain 23: Pagsusuri ng Tulang Binuo
Suriin ang nilikhang tula sa pamamagitan ng tseklist sa ibaba. Lagyan ng tsek

() kapag napuna mo ang kalakasan ng binuong tula at ekis (x) naman ang
kahinaan nito.
Tseklist ng Kaalaman at Kasanayan sa Pagsulat ng Tula
1. Kakikitaan ng pagpapahalaga sa lugar na kinagisnan ang tula.

2. Nagkakatugma ang huling pantig ng mga salita sa bawat linya ng
tula.
3. Piling- pili ang mga salitang ginamit sa tula.
4. Nanghihikayat ang tula na bisitahin ang lugar.
5. Gumamit ng mga tayutay ang tula.
6. May kaisipang mapupulot sa tula.
7. Gumamit ng mga simbolo ang tula.
8. Makikitaan ng mga salitang balbal ang tula.
9. Maganda ang mensahe ng tula.
10. Nakakaaliw bigkasin ang tula.
Sa ginawa mong pagsusuri sa iyong nilikhang tula, magagamit mo ito

upang higit mong mapaayos ang iyong gawa sa susunod na
pagkakataon. Samantala, balikan muna natin ang video na napanood.
Habang tinatalakay ang videong napanood ay napansin ng guro na

gumamit ka ng salitang totoo, pero, una at iba pa. Pang-ugnay ang
tawag sa mga ito na ginagamit sa paghihikayat, pagsusunod-sunod ng
mga pangyayari at pagsasalaysay. Pagyamanin mo naman ngayon
ang iyong pag-unawa at kaalaman tungkol sa bahaging ito ng
pananalita sa pagsasagawa ng sumusunod na gawain.

Gawain 24: Pagsasaliksik ng mga Pang-ugnay
Sa pamamagitan ng pag-klik ng mga link sa ibaba, masasaliksik at mababasa mo

ang mga pang-ugnay na nanghihikayat, napagsusunod-sunod ng mga pangyayari
at nagsasalaysay.
http://szhayne.wordpress.com/wika/modyul-3-7-panandang-pandiskurso/
Mababasa sa link na ito ang mga halimbawa ng pang-ugnay na pangatnig na

karaniwang ginagamit sa paglalahad at sa pagpasunud-sunod ng mga pangyayari.
Kalakip dito ang mga inihandang mga pagsasanay hinggil sa paksa.
http://beverleymendoza.wordpress.com/2013/08/16/mga-aralin-sa-masining-na-
pagpapahayag/
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng pang-ugnay na

nagpapatunay, nagsasalaysay, naghahambing at napagsunod-sunod ang mga
pangyayari.
Sagutin ang inihandang mga tanong matapos mabasa ang nilalaman

ng website.
1. Ano ang iyong napunang gamit ng mga pang-ugnay na ginagamit sa

paglalahad at pagpasunud-sunod ng mga pangyayari? Ipaliwanag
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Ano ang kahalagahan ng iba’t ibang uri ng pang-ugnay sa pagpapalawak ng

pangungusap? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Paano naman nakatutulong ang kaalaman sa wastong gamit ng wika sa

paghihikayat o pagbibigay ng patunay sa mga bagay na ating pinaniniwalaan
at pinaninindigan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

4. Sa kabuuan, ano ang pagbabagong nalinang sa iyo matapos mong mapag-
aralan ang antas ng wika, mga pahayag na naghahambing, panghalip at
pang-ugnay? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Ang husay igawa ng awit ang lahat ng mga natutuhan mo sa modyul

na ito. Sa ganitong paraan ay higit mong pahahalagahan ang iyong
natutuhan. Halika at panoorin mo ang halimbawa ng isang awiting-
bayan mula sa Negros Occidental.
Gawain 25: Panonood ng Video
Panoorin mo ang video ng awiting naglalarawan sa mga mamamayan ng lungsod

ng Bacolod. I-klik ang link na ito: http://www.youtube.com/watch?v=oU3bCvsf1WI
Kami Bacolodnon
(Bacolod City Hymn)
-Music and Lyrics by Bagguer Villaluz
(Martsa)
Kami tumandok nga Bacolodnon
Bantug kag dalayawun
Mainuswagon kag malipayon
Kami nga Bacolodnon.
Sa kalisud kag katawhayan, kasakit, kalipayan

Ang Bacolodnon indi malingkang
Sa Diyos ang kina-adman.

Koro:
Bacolod ikaw (aton) halungan
Kag dapat gid nga dampigan Isinggit sa kalalawran
Bacolod, kong natawhan.
Bugal sang Negros kag Pilipinas

Bulawanon ang maragtas
Maghikot-pandot kag pasidunggan
Bacolod ang halaran.
(Koro )
Coda:
Ang Bacolodnon, ang Bacolodnon
Matam-is mag yuhum-yuhum
Sagutin ang mga tanong mula sa awit.
1. Ano ang wikang ginamit sa awit? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Sa paanong paraan naman isinulat ang awit? Ipaliwanag.

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Maituturing ba na halimbawa ng awiting-bayan ang awit sa itaas? Bakit mo

nasabi ito? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Bilang halimbawa awiting-bayan,ano ang mga katangiang napupuna mo rito?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

5. Anong kultura ng mga Bacolodnon ang sinasalamin sa awit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Napansin mo na ang awit na naisulat sa wikang Hiligaynon ay may

sukat at tugma. Ang wikang Hiligaynon ay ang wikang ginagamit ng
mga tao mula sa Negros Occidental at Iloilo. Maliban sa sukat at
tugma, ginamitan din ang awit ng mga tayutay at talinhaga na lalong
nagpapasining sa kaisipang nais nitong bigyang-diin.
Upang higit na mapalalim ang iyong pag-unawa, pansinin kung

anong
awit, ang tayutay at talinghaga sa sumusunod na website.
Gawain 26: Pananaliksik sa mga Uri ng Tayutay, Talinhaga, Awiting-bayan at

mga
Paraan sa Pagsulat ng Teksto
I-klik ang mga sumusunod na link upang mabasa at masuri ang mga tayutay,
talinghaga, awiting-bayan at paraan ng pagsulat ng teksto.
http://pasundayagfilipino3.blogspot.com/2012/01/mga-uri-ng-tayutay-at-mga-
halimbawa.html
Makikita sa website na ito ang mga uri at halimbawa ng tayutay.
http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Tayutay
Mababasa sa website sa itaas ang katuturan ng iba’t ibang uri ng tayutay.
http://pinoyresource.blogspot.com/2009/03/mga-karaniwang-uri-at-halimbawa-
ng.html
Mababasa rin sa website na ito ang iba’t ibang uri at halimbawa ng tayutay.
http://www.phrasebase.com/archive/tagalog/82-mga-talinghaga.html
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng talinhaga.
http://teksbok.blogspot.com/2010/09/awiting-bayan-o-kantahing-bayan.html
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng awiting bayan.
http://prezi.com/1v5xyia3al_y/pagsulat/

Mababasa sa website na ito ang kahulugan at kahalagahan ng pagsulat kasama
na ang akademikong pagsulat, hakbang, pananaw at layunin nito.
Sagutin mo ang mga inihandang tanong.
1. Ano ang mga kaalamang nakalap mo tungkol sa awiting bayan, tayutay,

talinhaga at paraan sa pagsulat? Itala ito.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Paano nakatutulong ang mga tayutay at talinhaga sa pagpapasining ng isang

sulatin? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Sa paanong paraan inilalahad ng tao ang pagpapahalaga sa kanyang lupang

kinagisnan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Kung bibigyan ka ng pagkakataon na itaguyod ang sarili mong lalawigan, sa

paanong paraan mo ito gagawin at bakit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Katapusang Bahagi ng Paglinang
Napalalim ang iyong kakayahan sa mga naisagawa mong mga

gawain. Upang higit na maunawaan mo ang aralin, isagawa mo ang
mga gawain sa bahaging PAGPAPALALIM. Halika na nang masukat
kung kaya mong gawin ito.

Layunin mo sa pag-aaral ng bahaging ito ng modyul na suriin muli ang
mga akdang pampanitikan na natalakay na at nang higit mong
maunawaan at mapangalagahan ang kanilang paniniwala at kaugalian sa
buhay.
Gawain 27: Pagtatala ng mga Katangian
Itala sa ibaba ang mga katangiang taglay sa mga akdang nabasa at naisagawa
sa modyul.
AKDA KATANGIAN
1. Dula
2. Maikling Kuwento
3. Alamat
4. Epiko
5. Awit

6. Karunungang Bayan (Bulong)
Sa kabuuan, ano ang nabuo mong kaisipang tungkol sa mga akdang

pampanitikang nakatala sa itaas? Ipaliwanag.
Dumako tayo sa nilalaman ng mga akdang pampanitikan mula sa

ISUMITE
Visayas. Sa bahaging ito, punain mo naman ang nilalaman o paksa
ng bawat akda.

Gawain 28: Pagsusuri ng mga Akdang Pampanitikan
Suriin ang nilalaman ng mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan. Isulat sa

ibaba ang paksa ng bawat isa.
AKDA PAKSA
1. Babaylan
2. Bulong
3. Waray waray
4. Matud Nila
5. Alamat ng Kanlaon
6. Paalam sa Pagkabata
7. Hinilawod
8. Labaw Donggon
9. Yanggaw
10. Kami Bacolodnon

1. Ano ang masasabi mo sa laman o paksa ng mga akdang pampanitikan ng

Kabisayaan? Ilahad ito.
2. Ano ang masasalamin mo sa mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan na

nabasa at natalakay sa klase? Ipaliwanag.
3. Ano ang napuna mo sa mga awiting- bayan na kagaya ng Waray waray,

Matud nila at Bacolodnon? Ipaliwanag.

4. Bilang pagbubuod, ano ang napuna mo sa mga nilalaman ng mga akdang
pampanitikan ng Kabisayaan? Ipaliwanag.
5. Ngayon, bakit ba kailangang unawain ang mga akdang pampanitikan ng

Kabisayaan? Ipaliwanag.
Magaling at nalaman at nabuod mo ang nilalaman ng panitikan ng

Kabisayaan na siyang magiging gabay mo sa pagsasagawa ng proyekto
na kagigiliwan mo. Higit sa lahat, malinaw na sa iyo ngayon kung bakit
kailangan ding unawain ang mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan
kagaya ng mga panitikan ng Mindanao.
Bago ang lahat, balikan mo ang binagong Anticipation-Reaction Guide

at ating punahin kung ano-ano ang mga pagbabagong nangyari sa iyo
habang tinatalakay ang modyul na ito.

Gawain 29: Pagsagot sa Binagong Anticipation-Reaction Guide
Basahing muli ang mga pahayag at sagutin ang bahaging Pagkatapos ng

Leksyon. Sa pagkakataong ito ay itala mo rin ang mga pagbabagong nalinang
sa sarili sa kasunod na kolum.
Bago Pahayag Pagkatapos Mga Pagbabagong

ang ng Leksyon Nalinang
Leksyon Sa Sarili
1. Albularyo ang tawag sa

mga taong nanggagamot
ng sakit gamit ang luya,
langis at kung ano-ano
pang mga halaman sa
paligid.
2. Ang bulong ay ginagamit ng

mga manggagamot sa
kanilang pakikipag-usap sa
mga di nakikitang espirito/
elemento.
3. Tinaguriang wika ng mga

kabataan ang wikang
pabalbal.
4. Nasasalamin sa mga
akdang pampanitikan ng
Kabisayaan ang kanilang
kultura.
5. Sintamis ng asukal ang

kanyang ngiti. Ang pangu-
ngusap ay gumamit ng
tayutay na pagwawangis.
6. Ang di-gaano at di -gasino

ay mga pang-uring
pahambing na magkatulad.

7. Anapora ang tawag sa mga
panghalip na makikita sa
unahan ng pangungusap.
8. Ang Sto. Nino ang patron
ng mga mamamayan ng
Cebu.
9. Ang totoo, tunay at talaga

ay halimbawa ng mga
pahayag na nanghihikayat.
10. May taglay na super-

natural na kapangyarihan
ang mga bayani ng epiko.
Katapusang Bahagi ng Pagpapalalim
Marami ang pagbabago ng kaalaman at kasanayan sa paksa kaya isang

hamon sa kakayahan mo ang iyong haharapin sa kasunod na gawain.
Halika na at nang masukat kung kaya mong gawin ito.
Layunin mo sa bahaging ito ng modyul na ilapat ang mga natutuhan mo

sa pamamagitan ng paglikha ng sariling awiting- bayan na nagpapahalaga
sa sarili mong pamayanan. Kaya mong harapin ang hamong ito.
Ngunit bago ang lahat ay balikan at sariwain mo muna ang mga nabuo
mong paglalahat sa panitikan ng Kabisayaan at kung bakit kailangan
nating unawain ang kanilang mga akda.

Gawain 30: Paglikha ng Sariling Awiting-bayan
Basahin mo ang hamon at gawin ito sapagkat may sapat ka ng kaalaman at

kasanayan dito. Narito ang hamon sa iyong kakayahan.
Sa taunang anibersaryo ng kapistahan ng Tacloban ay isang

patimpalak sa paglikha ng awiting-bayan ang inilunsad ng lokal na
pamahalaan ng lungsod at ng Organisasyon ng mga Pilipinong Mang-
aawit. Ang paligsahang ito ay may temang “ Kultura ng Kabisayaan, Aking
Kinikilala at Pinahahalagahan.” Isa ka sa mga kalahok ng patimpalak na susulat
ng awit na pumapaksa sa kagandahan ng kultura ng Kabisayaan. Ang awiting-
bayan na isusulat ay tatayain ayon na sumusunod na pamantayan:
Nagpapakita ng pagpapahalaga sa literatura ng Kabisayaan

Gumagamit ng wika ng kabataan
Sining, Nilalaman, at Orihinalidad
Upang mataya ang ginawang awiting-bayan, gamitin ang rubrik sa pagbibigay ng

iskor.
RUBRIK SA PAGSULAT NG AWITING-BAYAN
PAMANTAYAN MAHUSAY MAAYOS PASIMULA NANGANGAILA- Iskor

(4) (3 ) (2) NGAN NG
PAG-UNLAD
(1)
Mabisang Sapat ang Bahagyang Hindi makikitaan ng

naisanib sa pagpapahalaga naipakita pagpapahalaga sa
awiting-bayan sa panitikan ng ang panitikan ng
na ginawa ang Kabisayaan ang pagpapa- Kabisayaan ang
PAGPAPAHALAGA pagpapahalaga awiting bayan halaga sa awiting-bayang
SA PANITIKAN sa panitikan ng na ginawa panitikan ng ginawa
Kabisayaan Kabisayaan
ang awiting-
bayan na
ginawa
Lubusang Nagamit ng 4-5 wika ng Hindi makikitaan ng
naipakita ng kabataan ng mga wika ng mga
kabataan ang tama ang kabataan kabataan ang
kakaibang sariling wika sa lamang ang ginawang awiting-
kaalaman/ paggawa ng masisilay sa bayan
WIKA kasanayan sa awiting-bayan mga
paggamit ng saknong ng
sariling wika awiting-
bayan na
ginawa

Maindayog, Masining na May 2-4 na Payak lamang ang
SINING matalinhaga at nagawa ang salitang paglalahad ng
piling-pili ang awiting-bayan hindi angkop awiting- bayan na
mga salitang sa pamamagitan gamitin sa ginawa kaya
ginamit sa ng paggamit ng awiting- kailangang rebisahin
awiting-bayan mga bayan na
na ginawa na patalinhagang ginawa na
nagpapaibayo pahayag/salita nagpa-
ng kagandahan pawala ng
nito indayog nito
Malinaw at Laman ng May Walang kaugnayan
mapangitaing awiting-bayan kalabuan sa paksa ng
nakapukos sa ang ang timpalak ang
paksa ng pagpapahalaga mensahe ng awiting-bayan na
timpalak ang sa kultura ng pagpapaha- ginawa
awiting-bayan sariling laga sa
NILALAMAN
na ginawa lalawigan kultura ng
sariling
lalawigan
ang awiting-
bayan na
ginawa
Kakaiba at tunay Orihinal na May 2-3 Hindi kakikitaan ng
na makikita ang nabuo ang linya ng pagka-orihinal ang
pagka-orihinal awiting-bayang awiting- awiting-bayang
ORIHINALIDAD ng awiting- ginawa bayan na ginawa.
bayang ginawa hango sa
ibang
akda
Simulan mong gawin ang hamon. Maaari kang pumili ng sarili mong
pamagat sa awiting-bayan na gagawin.

Sagutin mo ang mga inihandang tanong tungkol sa awit na nilikha.
1. Ano ang mensaheng ipinaaabot ng awiting- bayan na iyong nilikha?

Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Anong kultura naman ng lalawigang ginawan mo ng awit ang iyong inilahad at

bakit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Bakit dapat nating pahalagahan at igalang ang kultura ng bawat lalawigan?

Pangatwiranan.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Anong wika ang ginamit mo sa paglikha ng awiting-bayan at bakit mo ito

ginamit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Sa kabuuan, bakit nararapat nating unawain ang mga akdang pampanitikan ng

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Sumasang-ayon ako sa sagot mo na bilang mamamayan ng bansa
ay kailangan nating igalang at pahalagahan din ang kultura ng bawat
lalawigan sa dahilang isa itong pagkakilanlan sa ating pagka-Pilipino at
ng bansang kinagisnan.
Higit sa lahat, ang matibay na pananampalataya sa Poong Maylikha na tanging

sandalan natin sa lahat ng sakunang dumarating sa ating buhay ay nasasalamin sa
makulay na kasaysayan ng lalawigan/bansa.
Sa bahaging ito, naisip mo ba kung ano ang papel na ginagampanan ng relihiyon sa

iyong buhay bilang Pilipino?
Ngayon, nais kong mag-relaks ka sandali at suriin ang sarili. Ano nga ba ang
nagagawa ng pananampalataya sa iyong buhay at pagkatao? Ilahad ito sa loob ng
walo hanggang sampung pangungusap lamang.
Gawain 31: Pagtala ng Sariling Repleksyon
Gaya ng sinabi ko, suriin mo ang sarili at sagutin ang tanong kung ano ang
nagagawa ng pananampalataya sa iyong buhay at pagkatao. Pamagatan natin
itong “ Ang Aking Pananampalataya.”
Ang Aking Pananampalataya

1. Ano ang bagay na natutuhan mo habang sinusulat ang sarili mong

repleksyon tungkol sa pananampalataya? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Gaano kahalaga sa iyo ang sarili mong pananampalataya at bakit ito

mahalaga? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Bilang mamamayan ng bansa, paano ka makatutulong upang patuloy na

mapahahalagahan ang iba’t ibang kultura nating mga Pilipino? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
Balikan mo ang awiting-bayan na iyong nilikha. Alam mong bitin ang

buhay kung hindi natin bibigyan ng hustisya ang nilikhang awit, kaya sa
pagkakataong ito ay bibigyang buhay mo ang awit sa pamamagitan ng
pag-awit nito sa anumang tono na nais mong ilapat.

Gawain 32: Paglapat ng Tunog sa Awiting-bayang Nilikha
Masining mong lapatan ng tono ang awiting-bayang nilikha mo at

pagkatapos ay i-post mo sa youtube nang sa gayon ay makahikayat
ito
TASKsa mga bakasyonista na dalawin ang sarili mong lalawigan.
1. Ano ang naramdaman mo matapos lapatan ng tono at awitin ang awiting-

bayan na iyong nilikha? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
2. Sa pag-post mo ng awiting bayan na nilikha, ano rin ang naramdaman at

naiisip mo at bakit? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
3. Sa kabuuan, may nalinang ba sa iyong isip matapos mong pag-aralan ang

mga akdang pampanitikan ng Kabisayaan? Ano ang mga ito? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
4. Bakit nga ba kailangan din nating pahalagahan at igalang ang kultura ng

___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
5. Gaano naman kahalaga ang wika ng mga kabataan sa paglikha ng awiting-

bayan? Ipaliwanag.
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________

Katapusang Bahagi ng Paglilipat
Sa unang modyul ay natutuhan mo ang kultura ng mga Muslim sa

Mindanao at sa modyul na ito ay nakita mo rin ang kultura ng mga
mamamayan ng iba’t ibang lalawigan ng Kabisayaan kagaya ng Tacloban,
Cebu, Bacolod at Iloilo na sana iyo ring napahalagahan dahil sa ito ay
kabahagi ng makulay na kasaysayan ng bansa. Maliban doon ay
nagkakaugnay tayo sa isa’t isa dahil sa wikang ginagamit natin sa ating
pakipag-ugnayan sa kapwa at higit sa lahat, nagkakaisa tayo sa ating
pananampalataya sa Poong Maylikha.

PANGHULING PAGTATAYA
Panahon na upang alamin kung nag-level up ka sa iyong pag-aaral

sa modyul na ito. I-klik lamang ang titik ng sagot na siyang tama sa
palagay mong sagot sa mga tanong. Makikita mo ang iyong iskor
matapos ang lahat ng mga aytem. Kapag mataas ang resulta ng
pagtatayang ito ay magpapatuloy ka sa susunod na modyul. Kung
hindi ka naman lumagpas sa inaasahang iskor o antas ng pagkatuto
ay muli kang babalik sa pag-aaral ng modyul ng Kabisayaan.
Kung handa ka na, i-klik ang SIMULA.
Basahing mabuti ang mga sumusunod na tanong. I-klik ang titik ng wastong sagot.
1. Alin. sa sumusunod ang tinaguriang wika ng mga kabataan?

a. pabalbal
b. pambansa
c. pampanitikan
d. panlalawigan
2. Alin sa sumusunod ang pahayag na nagsasaad ng paghahambing?

a. biro ng tadhana
b. sing-asim ng sampalok
c. tunay na pag-asa
d. waring masama ang hangin
3. Alin sa sumusunod ang cohesive devices na ginagamit upang maiwasan

ang paulit-ulit na magamit ang pangngalan sa pangungusap?
a. anaporik at kataporik
b. pangngalan at panghalip
c. pang-uri at pang-abay
d. pantukoy at pangatnig
4. Alin sa sumusunod ang kahulugan ng salitang erap?

a. pare
b. pari
c. partner
d. pera
5. Alin sa sumusunod ang halimbawa ng tayutay na pagtutulad?

a. Naghahabulan ang mga alon sa dalampasigan.

b. Magkasimbait sina Ana at Rosa.
c. Tupa sa bait ang kanyang ama.
d. Simpait ng ampalaya ang kanyang ngiti.
6. Alin sa sumusunod ang salitang sumisimbolo ng katapangan?

a. kris
b. pula
c. tabak
d. waray
7. Ano ang tawag sa mga kuwentong ang mga tauhan nito ay makikitaan ng
kapangyarihang supernatural?
a. alamat
b. bulong
c. epiko
d. parabula
8. Alin sa sumusunod ang bulong na nagsasaad ng paggalang?

a. paraan po
b. puwera aswang
c. puera usog
d. tabi-tabi po
9. Alin sa sumusunod ang wikang gagamitin mo sa pakipag-ugnayan sa mga

kabataang kasing-edad mo?
a. kolokyal
b. pabalbal
c. pambansa
d. panlalawigan
10. Alin sa sumusunod ang sinasalamin ng mga pagdaraos ng Ati-atihan,

Sinulog at Dinagyang na Festival sa Kabisayaan?
a. pananampalataya kay Santo Niño
b. pananampalataya sa mga anito
c. pananampalataya sa patron ng simbahan
d. pananampalataya sa Maykapal
11. Alin sa sumusunod ang pangalang sumasagisag ng katapangan ng mga

kababaihan?
a. Gabriela
b. Monalisa
c. Sisa
d. Theresa
12. Alin sa sumusunod na epiko ng Kabisayaan ang di nagtataglay ng

supernatural na kapangyarihan ?

a. Hinilawod
b. Humadapnon
c. Labaw Donggon
d. Maragtas
13. Alin sa sumusunod ang festival na may negatibong konotasyon sa madla?

a. Aswang Festival
b. Babaylan Festival
c. Sandugo Festival
d. Sinulog Festival
14. Alin sa sumusunod ang pinapaksa ng saknong ng awiting-bayan sa ibaba?
Lalaki: Pasayawa ko inday ; Babae: Sayaw lang sa uban

Lalaki: Ikaw may gusto ko ; Babae: Nganong ako nga anaa
may
uban
Lalaki: Pagaksa nalang ko day ; Babae: Di ko lagi kay wa ko'y
gusto
a. karaniwang buhay sa nayon

b. kasayahan sa nayon
c. ligawan ng mga kabataan
d. tampuhan ng babae at lalaki
15. Naimbita kang magsalita sa isang pagtitipon sa iyong barangay na

hihikayatin mo ang mga kabataang kagaya mo na iwasan nilang malulong
sa paninigarilyo, pag-inom at droga. Higit sa lahat, ang sumali sa anumang
fraternities. Sa pakikipag-ugnayan mo sa mga kabataang nabanggit, alin
sa sumusunod ang wikang gagamitin mo?
a. kolokyal
b. pabalbal
c. panlalawigan
d. pambansa
16. Bilang bahagi ng proyekto sa asignaturang Filipino ay kailangan mong

makipanayam sa mga mamamayang naninirahan sa Home for the Aged ng
Cebu. Sa pakikipag-usap sa mga matatanda, anong wika ang gagamitin
mo?
a. kolokyal
b. pabalbal
c. panlalawigan
d. pampanitikan

17. May field trip sa lalawigan ang paaralan at kasama ka doon. Ang lugar na
pupuntahan ninyo ay kilalang lugar ng mga mambabarang. Ngayon, alin sa
sumusunod ang kinakailangan mong iwasan?
a, Ang gumawa ng ingay habang namamasyal.
b. Ang magdala ng luya at bawang.
c. Ang magpunta sa bahay-bahay.
d. Ang uminom ng tubig kahit saan.
18. Isa kang tourist guide na nag-aanyaya sa mga turista na bumisita sa iba’t
ibang lalawigan ng bansa. Sa paglalarawan ng mga lalawigan, alin ang dapat
mong banggitin?
a. Kilalang bayan ng mga masasamang albularyo ang lugar na ito.
b. Malaki ang bahagi ng lugar na ito sa kasaysayan ng bayan.
c. Tahimik at palakaibigan ang mga tao sa lugar na ito.
d. Hinagupit ng malupit na unos ang lugar na ito.
19. Isa kang editor na nag-aanyaya sa mambabasa na bumisita sa Corregidor.

Sa pag-aanyaya sa mambabasa, alin sa sumusunod na pahayag pipiliin
mo?
a. Ang Corregidor ang buhay na patunay na talaga ngang makulay ang
kasaysayan ng ating bansa.
b. Ang Corregidor ang pulo na pangunahing destinasyon ng mga turista
sa bansa.
c. Ang Corregidor ay higit na magandang dayuhin kaysa Banaue Rice
Terraces ng mga Igorot.
d. Ang Corregidor ang pulo na binomba ng mga Hapon noong Ikalawang
Digmaang Pandaigdig.
20. Kinausap ka ng reporter at tinanong ang opinyon mo tungkol sa mga

karahasang laganap sa paligid. Sa pakikipanayam niya sa iyo, alin ang
dapat mong iwasan?
a. Ang magbigay ng pangalan ng inaakala mong may kasalanan.
b. Bigyan ng babala ang mga mamamayan na mag-ingat sa sinuman.
c. Magkunwaring walang nalalaman sa mga isyu sa paligid.
d. Murahin ang mga taong nagsabog ng karahasan sa kapwa.

GLOSARYO NG MGA TERMINONG GINAMIT SA MODYUL
Aktibiti - gawain
Antas – lebel
Bakbakan - away
Hiyawan - sigawan
Isla - pulo
Kalinangan - kultura
Kimi - mahiyain
Kolum – udling
Lakambini - dalaga
Lihim - sikreto
Maton - buskador
Masilay - makita
Nalinang – nabuo, nasanay
Nagapi - natalo
Pantas – matalino, maraming alam
Paraluman – musa, diwata,lakambini
Relihiyon - pananampalataya
Siga - matapang
Sindak - takot
Sundalo - kawal
Tuklasin - alamin
Ulupong- cobra
Waray - tawag sa wika at mga mamamayan ng Samar-Leyte
TALASANGGUNIAN AT MGA WEBSITE NA GINAMIT SA MODYUL
Talasanggunian
Panganiban, Jose V. et al.(1982).Panitikan ng Pilipinas. Quezon City: Bede’s

Publishing House, Inc.
Panganiban, Jose V. (1973).Diksyunaryo Tesauro. Quezon City: Manlapaz

Publishing
Co.
Website
http://www.youtube.com/watch?v=7hLxERfaiM&list=PLWdl58RvB2PEIf3LSIzSeh
ODFW56MhobI&index=3
Mapapanood sa video na ito ang kuwento ng isang babaylan.

http://www.youtube.com/watch?v=0mMebBViI_Y
Mapapanood sa video na ito ang awiting-bayan ng Samar.
http://www.slideshare.net/jessicavduque/antas-ng-wika-28063693
Makikita sa website na ito ang katuturan at halimbawa ng iba’t ibang antas ng
wika.
http://teksbok.blogspot.com/2010/08/antas-ng-wika_6470.html
Makikita sa website na ito ang katuturan ng pormal at di pormal na wika at mga
paraan sa pagbuo ng mga salitang balbal.
http://filipinocorner.blogspot.com/2010/11/mga-antas-ng-wika.ht
Makikita rin sa website na ito ang ang katuturan at halimbawa ng iba’t ibang
antas ng wika.
http://mambukal.negros-occ.gov.ph/mudpack-festival/
Mababasa sa website na ito kung ano ang Mudpack festival na ipinagdiriwang
sa Mumbukal Summer Resort tuwing buwan ng Hunyo.
http://www.sunstar.com.ph/bacolod/lifestyle/2014/06/14/birth-mudpack-festival-
348232
Mababasa sa website na ito kung paano nagsimula ang Mudpack Festival sa
Mambukal.
http://www.santonino-lcandijay-
bohol.org/orain/francis/filipino/f2/f2_kabanata1_page19.html
Mababasa sa website na ito kong ano ang anapora at katapora na mga cohesive
devices upang maiwasan ang paggamit ng paulit-ulit ng salita.
http://www.slideshare.net/teodosiojohnanthony/anapora-at-katapora
Mababasa sa website na ito ang halimbawa ng mga kataporik at anaporik na
mga cohesive devises sa Filipino
(http://gurosafilipino.blogspot.com/2010/07/kohesyong-gramatikal-anapora-
katapora.ht.
Sa website na ito ay mababasa kung kailan ginagamit ang mga kataporik at
anaporik na mga panghalip sa pangungusap.
Mababasa sa website na ito ang katuturan ng pang-uri na pahambing at ang
mga halimbawa nito.
naghahambing.

https://www.facebook.com/PanitikanSaFilipinoIvViii/posts/290453967767540
Mababasa sa website na ito ang katuturan ng pang-uri na pahambing at ang
mga halimbawa nito.
naghahambing.
https://www.facebook.com/PanitikanSaFilipinoIvViii/posts/290453967767540
http://www.youtube.com/watch?v=URC-yITcbI4
Mapapanood sa youtube na ito ang siniping bahagi ng pelikulang “Yanggaw”
http://szhayne.wordpress.com/wika/modyul-3-7-panandang-pandiskurso/
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng pang-ugnay na pangatnig
na karaniwang ginagamit sa paglalahad at sa pagpasunud-sunod ng mga
pangyayari. Kalakip dito ay ang mga inihandang mga pagsasanay hinggil sa
paksa.
http://beverleymendoza.wordpress.com/2013/08/16/mga-aralin-sa-masining-na-
pagpapahayag/
Mababasa sa website na ito ang mga mga halimbawa ng pang-ugnay na
nagpapatunay, nagsasalaysay, naghahambing at nagpasunud-sunod ng mga
pangyayari.
http://pasundayagfilipino3.blogspot.com/2012/01/mga-uri-ng-tayutay-at-mga-
halimbawa.html
Makikita sa website na ito ang mga uri at halimbawa ng tayutay
http://fil.wikipilipinas.org/index.php/Tayutay
Mababasa sa website sa itaas ang katuturan ng iba’t ibang uri ng tayutay
http://pinoyresource.blogspot.com/2009/03/mga-karaniwang-uri-at-halimbawa-
ng.html
Mababasa rin sa website na ito ang iba’t ibang uri at halimbawa ng tayutay
http://www.phrasebase.com/archive/tagalog/82-mga-talinghaga.html
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng talinhaga
http://homeworks-edsci.blogspot.com/
Mababasa sa website na ito ang mga halimbawa ng awiting-bayan
http://prezi.com/1v5xyia3al_y/pagsulat/

Mababasa sa website na ito ang kahulugan at kahalagahan ng pagsulat kasama
na ang akademikong pagsulat, hakbang, pananaw at layunin nito.


2016 Filg7q2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2016 Filg7q2

Uploaded by

Document Information

Original Description:

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

2016 Filg7q2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

2016

Modyul 2: Panitikan Ng Bisaya:

Panimula at mga Pokus na Tanong

Ang modyul na ito ay naglalaman ng mga sumusunod na aralin:

Aralin Pamagat Matututuhan Mo… Bilang ng

Alamat, Maikling Nababanghay ang

Epiko, Paglalarawan, Nakasusulat ng panayam

Dula at Pang-ugnay Nasusuri ang kultura at

Developed by the Private Education Assistance Committee 1

Upang higit na maunawaan ang nilalaman ng modyul na ito, isagawa mo ang

1. Nabibigyang-kahulugan ang mga salita/ pahayag/ tayutay na hindi mo

Alamin natin ngayon kung may kaalaman ka sa araling tatalakayin sa

Kung handa ka na, i-klik ang SIMULA.

1. Ano ang tawag sa wikang lumalaganap sa buong kapuluan?

2. Alin sa sumusunod ang lipon ng salita na may paghahambing na di-

Developed by the Private Education Assistance Committee 2

_____________________ ang tinaguriang ilaw ng tahanan.

5. Alin sa sumusunod ang hindi kasali sa pangkat?

6. Alin sa sumusunod ang sinisimbolo ng pag-asa?

7. Alin sa sumusunod ang pangunahing katangian ng alamat?

8. Alin sa sumusunod ang karaniwang gamit ng bulong?

9. Alin sa sumusunod ang wikang dapat gamitin sa pakikipag-ugnayan sa mga

Developed by the Private Education Assistance Committee 3

11. Alin sa sumusunod ang larawan ng kahirapan?

12. Alin sa sumusunod ang gawain na nagpapakita ng kabayanihan?

13. Alin sa sumusunod ang mensaheng hatid ng Masskara Festival sa

14. Anong uri ng awiting bayan ang saknong sa ibaba?

Kon ikaw Baleleng ang mawala

15. Tatakbo kang kagawad sa inyong barangay at hihikayatin mo ang mga

Developed by the Private Education Assistance Committee 4

16. Habang abala ka sa pakikipag-usap sa mga kaibigan ay may matandang

17. Sumama ka sa retreat ng paaralan kung saan inilantad kayo sa buhay-

18. Sa pagpapakilala ng mga lakambini ng iba’t ibang lalawigan. Alin sa

19. Tagapagsalita ka sa mga kabataang Pilipino na nanghihikayat na iwasan

20. Nahingan ka na magkomento sa usapin ng kurapsyon sa lalawigan na

Developed by the Private Education Assistance Committee 5

Simulan natin ang modyul sa pamamagitan ng panonood ng video na

Gawain 1: Panonood ng Video ng Babaylan

Ang Pilipinas ay nahahati sa tatlong malalaking pulo, ang Luzon, Mindanao at

Sagutin mo ang mga tanong.

1. Ano ang ibig sabihin ng salitang babaylan at anong lalawigan sa Kabisayaan

2. Ano ang kaisipan /mensaheng ipinaaabot ng video na pinanood?

3. Ano naman ang tawag sa mga taong naniniwala na nakakagamot sila ng

Developed by the Private Education Assistance Committee 6

4. Naniniwala ka ba na talagang may mga engkanto o di nakikitang espirito sa

5. Nakikipag-usap ang babaylan sa mga di nakikitang espirito /elemento sa

6. Anong kultura ng mga tao sa Kabisayaan ang sinasalamin ng videong

7. Sa kabuuan, bakit kailangan nating alamin at unawain ang mga akdang

Ating tuklasin sa pag-aaral ng mga akdang pampanitikan ng Visayas kung

Developed by the Private Education Assistance Committee 7

Basahin mo at unawain ng mga pahayag sa ibaba. Pagkatapos ay gumuhit ng

Bago ang Pahayag Pagkatapos

Katapusang Bahagi ng Pagtuklas

Ating babalikan kung alin sa mga sagot mo ang talagang wasto at

Gawain 3: Pagsusuri ng Larawan

Developed by the Private Education Assistance Committee 9

Developed by the Private Education Assistance Committee 10

Developed by the Private Education Assistance Committee 11