2017­6­14 Vijñānabhairava 

| Saiva Tantra

Saiva Tantra

SAIVA TANTRA, TRIKA

VIJÑĀNABHAIRAVA
MARCH 24, 2017 | ADMIN | LEAVE A COMMENT

िव⊒�ानभैरव
The Vijñānabhairava – the Bhairava of Consciousness –  (sometimes spelled in a Hindicised way as
Vigyan Bhairav Tantra) is a key text of the Trika school of Kashmir Shaivism in Sanskrit language.
declares itself to be,  a Trika teaching preserved in the Rudrayāmala. It brie y presents 112
meditation methods (dharanas), rather than ritual, mantra, yantra, etc as most other tantra’s do.

The text appeared in 1918 in the Kashmir Series of Text and Studies (KSTS).The Kashmir Series
published two volumes, one with a commentary in Sanskrit by Kshemaraja and Shivopadhyaya and
the other with a commentary, called Kaumadi, by Ananda Bhatta.

Sanskrit text of the Vijñāna bhairava Tantra

(Devanāgarī and transliteration)

韌�ुतं दे व मया सव靀� 氅fflयामलस䀈वम्।

ि頄कभेदमशेषेण सारा됇ारिवभागशः॥ १॥
śrīdevī uvāca
śrutaṃ deva mayā sarvaṃ rudrayāmalasaṃbhavam |
trikabhedamaśeṣe.na sārāt sāravibhāgaśa.h || 1 ||

अ쨅ािप न िनवृ蜅ो मे संशयः परमे៑�र।

िकं 턇पं त똇तो दे व श⌈रािशकलामयम्॥ २॥
adyāpi na nivṛtto me saṁśayaḥ parameśvara |
kiṁ rūpaṁ tattvato deva śabdarāśikalāmayam || 2 ||

िकं वा नवा圇भेदेन भैरवे भैरवाकृतौ।

ि頄िशरोभेदिभ︄ं वा िकं वा शᐂᴉ頄या圇कम्॥ ३॥
kiṁ vā navātmabhedena bhairave bhairavākṛtau |
triśirobhedabhinnaṁ vā kiṁ vā śaktitrayātmakam || 3 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 1/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

नादिब㨂दुमयं वािप िकं च匇ाध靀�िनरोिधकाः।

च ा턇ढमन㐃कं वा िकं वा शᐂᴉ᠈턇पकम्॥ ४॥
nādabindumayaṁ vāpi kiṁ candrārdhanirodhikāḥ |
cakrārūḍhamanackaṁ vā kiṁ vā śaktisvarūpakam || 4 ||

परापरायाः सकलमपराया៑� वा पुनः।

पराया यिद तffl䀊ाćरȇं तद् िव氅ퟰ�ते॥ ५॥
parāparāyāḥ sakalamaparāyāśca vā punaḥ |
parāyā yadi tadvatsyātparatvaṁ tad virudhyate || 5 ||

न िह वण靀�िवभेदेन दे हभेदेन वा भवेत्।

परȇं िन鸉लȇेन सकलȇे न तद् भवेत्॥ ६॥
na hi varṇavibhedena dehabhedena vā bhavet|
paratvaṁ niṣkalatvena sakalatve na tad bhavet|| 6 ||

턄सादं कु氅 मे नाथ िनःशेषं िचᐂ㨂쌆 संशयम्।

prasādaṁ kuru me nātha niḥśeṣaṁ cinddhi saṁśayam |

भैरव उवाच।
bhairava uvāca |

साधु साधु ȇया पृ쀄ं त輇सारम् इदम् ि턄ये॥ ७॥

sādhu sādhu tvayā pṛṣṭaṁ tantrasāram idam priye || 7 ||

गूहनीयतमम् भfflे तथािप कथयािम ते।

यᐂⰉि⨆됇कलं 턇पं भैरव伈 턄कीित靀�तम्॥ ८॥
gūhanīyatamam bhadre tathāpi kathayāmi te |
yatkiñcitsakalaṁ rūpaṁ bhairavasya prakīrtitam || 8 ||

तद् असारतया दे िव िवἅेयं श जालवत्।

माया᠈턄ोपमं चैव ग‫ﰆ‬व靀�नगरퟯ�मम्॥ ९॥
tad asāratayā devi vijñeyaṁ śakrajālavat|
māyāsvapnopamaṁ caiva gandharvanagarabhramam || 9 ||

ퟰ�ानाथ靀�म् ퟯ�ा匇बु쌆ीनां ि याड रवित靀�नाम्।

केवलं विण靀�तम् पुंसां िवक弈िनहता圇नाम्॥ १०॥
dhyānārtham bhrāntabuddhīnāṁ kriyāḍambaravartinām |
kevalaṁ varṇitam puṁsāṁ vikalpanihatātmanām || 10 ||

त똇तो न नवा圇ासौ श⌈रािशर् न भैरवः।

न चासौ ि頄िशरा दे वो न च शᐂᴉ頄या圇कः॥ ११॥
tattvato na navātmāsau śabdarāśir na bhairavaḥ |
na cāsau triśirā devo na ca śaktitrayātmakaḥ || 11 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 2/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

नादिब㨂दुमयो वािप न च匇ाध靀�िनरोिधकाः।

नच मसᐂ䀈︄ो न च शᐂᴉ᠈턇पकः॥ १२॥
nādabindumayo vāpi na candrārdhanirodhikāḥ |
na cakrakramasambhinno na ca śaktisvarūpakaḥ || 12 ||

अ턄बु쌆मतीनां िह एता बलिवभीिषकाः।

मातृमोदकव됇व靀� 턄वृ थ靀�म् उदाᜅतम्॥ १३॥
aprabuddhamatīnāṁ hi etā balavibhīṣikāḥ |
mātṛmodakavatsarvaṁ pravṛttyartham udāhṛtam || 13 ||

िद​ालकलनो꜇ुᴉा दे शो े शािवशेिषनी।
पदे 똂टुमश儉ासाव् अकퟵ�ा परमाथ靀�तः॥ १४॥
dikkālakalanonmuktā deśoddeśāviśeṣinī |
vyapadeṣṭumaśakyāsāv akathyā paramārthataḥ || 14 ||

अ匇ः᠈ानुभवान匇ा िवक弈ो꜇ुᴉगोचरा।
याव搃था भᐂरताकारा भैरवी भैरवा圇नः॥ १५॥
antaḥsvānubhavānandā vikalponmuktagocarā |
yāvasthā bharitākārā bhairavī bhairavātmanaḥ || 15 ||

तद् वपुस् त똇तो ἅेयं िवमलं िव៑�पूरणम्।

एवंिवधे परे त똇े कः पू ः क៑� तृ欇ित॥ १६॥
tad vapus tattvato jñeyaṁ vimalaṁ viśvapūraṇam |
evaṁvidhe pare tattve kaḥ pūjyaḥ kaśca tṛpyati || 16 ||

एवंिवधा भैरव伈 याव搃था पᐂरगीयते।

सा परा पर턇पेण परा दे वी 턄कीित靀�ता॥ १७॥
evaṁvidhā bhairavasya yāvasthā parigīyate |
sā parā pararūpeṇa parā devī prakīrtitā || 17 ||

शᐂᴉशᐂᴉमतोर् यfflद् अभेदः सव靀�दा ᐂ搃थतः।

अतस् त쌆म靀�धिम靀�ȇाćरा शᐂᴉः परा圇नः॥ १८॥
śaktiśaktimator yadvad abhedaḥ sarvadā sthitaḥ |
atas taddharmadharmitvātparā śaktiḥ parātmanaḥ || 18 ||

न व㔅े र् दािहका शᐂᴉर् ितᐂरᴉा िवभा ते।

केवलं ἅानस蜅ायाम् 턄ार䀈ोऽयम् 턄वेशने॥ १९॥
na vahner dāhikā śaktir vyatiriktā vibhāvyate |
kevalaṁ jñānasattāyām prārambho’yam praveśane || 19 ||

श戋व搃था턄िव쀄伈 िनिव靀�भागेन भावना।

तदासौ िशव턇पी 伈ा︁शैवी मुखम् इहो䴈ते॥ २०॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 3/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

śaktyavasthāpraviṣṭasya nirvibhāgena bhāvanā |

tadāsau śivarūpī syātśaivī mukham ihocyate || 20 ||

यथालोकेन दीप伈 िकरणैर् भा㰊र伈 च।

ἅायते िदᐂȇभागािद तfflच् च戋ा िशवः ि턄ये॥ २१॥
yathālokena dīpasya kiraṇair bhāskarasya ca |
jñāyate digvibhāgādi tadvac caktyā śivaḥ priye || 21 ||

韌�ी दे ुवाच।
śrī devyuvāca |

दे वदे व ि頄शूला鈆 कपालकृतभूषण।

िद㼇े शकालशू將ा च पदे शिवविज靀�ता॥ २२॥
devadeva triśūlāṅka kapālakṛtabhūṣaṇa |
digdeśakālaśūnyā ca vyapadeśavivarjitā || 22 ||

याव搃था भᐂरताकारा भैरव伈ोपलퟄ�ते।

कैर् उपायैर् मुखं त伈 परा दे िव कथम् भवेत्।
यथा सग् अहं वेि तथा मे ‫ूﰄ‬िह भैरव॥ २३॥
yāvasthā bharitākārā bhairavasyopalabhyate |
kair upāyair mukhaṁ tasya parā devi katham bhavet|
yathā samyag ahaṁ vedmi tathā me brūhi bhairava || 23 ||

भैरव उवाच।
bhairava uvāca |

ऊퟞ�囀� 턄ाणो 将धो जीवो िवसगा靀� 圇ा परो रे त्।

उćि蜅िfflतय搃थाने भरणाद् भᐂरता ᐂ搃थितः॥ २४॥
ūrdhve prāṇo hyadho jīvo visargātmā paroccaret|
utpattidvitayasthāne bharaṇād bharitā sthitiḥ || 24 ||

म氅तोऽ匇र् बिहर् वािप िवयद् ु य넇ािनवत靀�नात्।

भैर ा भैरव伈ेഇम् भैरिव ते वपुः॥ २५॥
maruto’ntar bahir vāpi viyadyugmānivartanāt|
bhairavyā bhairavasyettham bhairavi vyajyatevapuḥ || 25 ||

न 됄जेन् न िवशेच् चᐂᴉर् म氅fflू पा िवकािसते।

िनिव靀�क弈तया मퟰ�े तया भैरव턇पता॥ २६॥
na vrajen na viśec caktir marudrūpā vikāsite |
nirvikalpatayā madhye tayā bhairavarūpatā || 26 ||

कुᐂ䀈ता रे िचता वािप पूᐂरता वा यदा भवेत्।

तद匇े शा匇नामासौ श戋ा शा匇ः 턄काशते॥ २७॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 4/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

kumbhitā recitā vāpi pūritā vā yadā bhavet|

tadante śāntanāmāsau śaktyā śāntaḥ prakāśate || 27 ||

आमूलाᐂⰉरणाभासां सू培�ा됇ू培�तराᐂ圇कम्।
िच匇ये蜅ां िfflषट् का匇े ḉा匇ीम् भैरवोदयः॥ २८॥
āmūlātkiraṇābhāsāṁ sūkṣmātsūkṣmatarātmikam |
cintayettāṁ dviṣaṭkānte śyāmyantīm bhairavodayaḥ || 28 ||

उffl 匇ीं तिड頄ूपाम् 턄ितच ं मा✉मम्।

ऊퟞ�靀� मुि쀄頄यं याव蜅ावद् अ匇े महोदयः॥ २९॥
udgaccantīṁ taḍitrūpām praticakraṁ kramātkramam |
ūrdhvaṁ muṣṭitrayaṁ yāvattāvad ante mahodayaḥ || 29 ||

मfflादशकं सग् fflादशा埯�रभेिदतम्।

搃थूलसू培�परᐂ搃थ⨇ा मु㨋ा मु㨋ा匇तः िशवः॥ ३०॥
kramadvādaśakaṁ samyag dvādaśākṣarabheditam |
sthūlasūkṣmaparasthityā muktvā muktvāntataḥ śivaḥ || 30 ||

तयापूया靀� शु मूधा靀� 匇ं भङ् 㨋ा ퟯ�ू埯�ेपसेतुना।

िनिव靀�क弈ं मनः कृȇा सवᝅ�ퟞ�囀� सव靀�गोfflमः॥ ३१॥
tayāpūryāśu mūrdhāntaṁ bhaṅktvā bhrūkṣepasetunā |
nirvikalpaṁ manaḥ kṛtvā sarvordhve sarvagodgamaḥ || 31 ||

िशᐂखप埯�ैश् िच頄턇पैर् म攉लैः शू將प⨆कम्।

ퟰ�ायतोऽनु蜅रे शू將े 턄वेशो ᜅदये भवेत्॥ ३२॥
śikhipakṣaiś citrarūpair maṇḍalaiḥ śūnyapañcakam |
dhyāyato’nuttare śūnye praveśo hṛdaye bhavet|| 32 ||

ई贄शेन मेणैव य頄 कु頄ािप िच匇ना।

शू將े कु े परे पा頄े ᠈यं लीना वर턄दा॥ ३३॥
īdṛśena krameṇaiva yatra kutrāpi cintanā |
śūnye kuḍye pare pātre svayaṁ līnā varapradā || 33 ||

कपाला匇र् मनो 將伈 ित न् मीिलतलोचनः।

मेण मनसो दा䄉ा靀� ﬇埯�ये﬇鈇म् उ蜅मम्॥ ३४॥
kapālāntar mano nyasya tiṣṭhan mīlitalocanaḥ |
krameṇa manaso dārḍhyātlakṣayetlaṣyam uttamam || 34 ||

मퟰ�नाडी मퟰ�सं搃था िबससू頄ाभ턇पया।

ퟰ�ाता匇 ᝅ�मया दे ा तया दे वः 턄काशते॥ ३५॥
madhyanāḍī madhyasaṁsthā bisasūtrābharūpayā |
dhyātāntarvyomayā devyā tayā devaḥ prakāśate || 35 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 5/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

कर氅쌆贄ग缈ेण ퟯ�ूभेदाद् fflाररोधनात्।

贄쀄े िब匇ौ माल् लीने त꜇ퟰ�े परमा ᐂ搃थितः॥ ३६॥
kararuddhadṛgastreṇa bhrūbhedād dvārarodhanāt|
dṛṣṭe bindau kramāl līne tanmadhye paramā sthitiḥ || 36 ||

धामा匇ः埯�ोभस䀈ूतसू培�ाि‫ﴄ‬ितलकाकृितम्।
िब㨂दुं िशखा匇े ᜅदये लया匇े ퟰ�ायतो लयः॥ ३७॥
dhāmāntaḥkṣobhasambhūtasūkṣmāgnitilakākṛtim |
binduṁ śikhānte hṛdaye layānte dhyāyato layaḥ || 37 ||

अनाहते पा頄कण囀�ऽभ‫ﴄ‬श⌈े सᐂरद् fflुते।

श⌈‫ﰄ‬唆िण िन倈ातः परम् ‫ﰄ‬唆ािधग ित॥ ३८॥
anāhate pātrakarṇe’bhagnaśabde sariddrute |
śabdabrahmaṇi niṣṇātaḥ param brahmādhigaccati || 38 ||

턄णवािदसमु ारा䤊ुता匇े शू將भावानात्।

शू將या परया श戋ा शू將ताम् एित भैरिव॥ ३९॥
praṇavādisamuccārātplutānte śūnyabhāvānāt|
śūnyayā parayā śaktyā śūnyatām eti bhairavi || 39 ||

य伈 क伈ािप वण靀�伈 पूवा靀� 匇ाव् अनुभावयेत्।

शू將या शू將भूतोऽसौ शू將ाकारः पुमान् भवेत्॥ ४०॥
yasya kasyāpi varṇasya pūrvāntāv anubhāvayet|
śūnyayā śūnyabhūto’sau śūnyākāraḥ pumān bhavet|| 40 ||

त㨂瀇ािदवा쨅श⌈े षु दीघ囀�षु मसंᐂ搃थतेः।

अन將चेताः 턄⨇匇े पर ोमवपुर् भवेत्॥ ४१॥
tantryādivādyaśabdeṣu dīrgheṣu kramasaṁsthiteḥ |
ananyacetāḥ pratyante paravyomavapur bhavet|| 41 ||

िप攉म輇伈 सव靀�伈 搃थूलवण靀� मेण तु।

अध囀�㨂दुिब㨂दुनादा匇ः शू將ो ाराद् भवेच् िचवः॥ ४२॥
piṇḍamantrasya sarvasya sthūlavarṇakrameṇa tu |
ardhendubindunādāntaḥ śūnyoccārād bhavec civaḥ || 42 ||

िनजदे हे सव靀�िद​ं युगपद् भावयेद् िवयत्।

िनिव靀�क弈मनास् त伈 िवय됇व靀�म् 턄वत靀�ते॥ ४३॥
nijadehe sarvadikkaṁ yugapad bhāvayed viyat|
nirvikalpamanās tasya viyatsarvam pravartate || 43 ||

पृ쀄शू將ं मूलशू將ं युगपद् भावयेच् च यः।

शरीरिनरपेि埯� ा श戋ा शू將मना भवेत्॥ ४४॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 6/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

pṛṣṭaśūnyaṁ mūlaśūnyaṁ yugapad bhāvayec ca yaḥ |

śarīranirapekṣiṇyā śaktyā śūnyamanā bhavet|| 44 ||

पृ쀄शू將ं मूलशू將ं ᜅ ू將म् भावयेᐂ唅थरम्।

युगपन् िनिव靀�क弈ȇान् िनिव靀�क弈ोदयस् ततः॥ ४५॥
pṛṣṭaśūnyaṁ mūlaśūnyaṁ hṛccūnyam bhāvayetsthiram |
yugapan nirvikalpatvān nirvikalpodayas tataḥ || 45 ||

तनूदेशे शू將तैव 埯�णमा頄ं िवभावयेत्।

िनिव靀�क弈ं िनिव靀�क弈ो िनिव靀�क弈᠈턇पभाक्॥ ४६॥
tanūdeśe śūnyataiva kṣaṇamātraṁ vibhāvayet|
nirvikalpaṁ nirvikalpo nirvikalpasvarūpabhāk || 46 ||

सव靀� दे हगतं ffl ं िवया礇ं मृगे埯�णे।

िवभावये蜅तस् त伈 भावना सा ᐂ搃थरा भवेत्॥ ४७॥
sarvaṁ dehagataṁ dravyaṁ viyadvyāptaṁ mṛgekṣaṇe |
vibhāvayettatas tasya bhāvanā sā sthirā bhavet|| 47 ||

दे हा匇रे ȇᐂȇभागम् िभि蜅भूतं िविच匇येत्।

न िकि⨆द् अ匇रे त伈 ퟰ�ाय︄् अퟰ�ेयभाग् भवेत्॥ ४८॥
dehāntare tvagvibhāgam bhittibhūtaṁ vicintayet|
na kiñcid antare tasya dhyāyann adhyeyabhāg bhavet|| 48 ||

ᜅ쨅ाकाशे िनलीना埯�ः प स촇ुटमퟰ�गः।

अन將चेताः सुभगे परं सौभा搇मा턄ुयात्॥ ४९॥
hṛdyākāśe nilīnākṣaḥ padmasampuṭamadhyagaḥ |
ananyacetāḥ subhage paraṁ saubhāgyamāpnuyāt|| 49 ||

सव靀�तः ᠈शरीर伈 fflादशा匇े मनोलयात्।

贄ढबु쌆ेर् 贄ढीभूतं त똇ल埩�म् 턄वत靀�ते॥ ५०॥
sarvataḥ svaśarīrasya dvādaśānte manolayāt|
dṛḍhabuddher dṛḍhībhūtaṁ tattvalakṣyam pravartate || 50 ||

यथा तथा य頄 त頄 fflादशा匇े मनः ि埯�पेत्॥

턄ित埯�णं 埯�ीणवृ蜅ेर् वैल埯� ं िदनैर् भवेत्॥ ५१॥
yathā tathā yatra tatra dvādaśānte manaḥ kṣipet||
pratikṣaṇaṁ kṣīṇavṛtter vailakṣaṇyaṁ dinair bhavet|| 51 ||

कालाि‫ﴄ‬ना कालपदाद् उᐂഇतेन ᠈कम् पुरम्।

ᤈु쀄म् िविच匇येद् अ匇े शा匇ाभासस् तदा भवेत्॥ ५२॥
kālāgninā kālapadād utthitena svakam puram |
pluṣṭam vicintayed ante śāntābhāsas tadā bhavet|| 52 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 7/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

एवम् एव जग됇व靀� द縇ं ퟰ�ाȇा िवक弈तः।

अन將चेतसः पुंसः पु䀈ावः परमो भवेत्॥ ५३॥
evam eva jagatsarvaṁ dagdhaṁ dhyātvā vikalpataḥ |
ananyacetasaḥ puṁsaḥ pumbhāvaḥ paramo bhavet|| 53 ||

᠈दे हे जगतो वािप सू培�सू培�तरािण च।

त똇ािन यािन िनलयं ퟰ�ाȇा匇े ते परा॥ ५४॥
svadehe jagato vāpi sūkṣmasūkṣmatarāṇi ca |
tattvāni yāni nilayaṁ dhyātvānte vyajyate parā || 54 ||

िपनां च दु ब靀�लां शᐂᴉं ퟰ�ाȇा fflादशगोचरे ।

턄िवḉ ᜅदये ퟰ�ायन् मुᴉः ᠈ात㨂瀇मा턄ुयात्॥ ५५॥
pināṁ ca durbalāṁ śaktiṁ dhyātvā dvādaśagocare |
praviśya hṛdaye dhyāyan muktaḥ svātantryamāpnuyāt|| 55 ||

भुवनाퟞ�ािद턇पेण िच匇ये✉मशोऽᐂखलम्।
搃थूलसू培�परᐂ搃थ⨇ा यावद् अ匇े मनोलयः॥ ५६॥
bhuvanādhvādirūpeṇa cintayetkramaśo’khilam |
sthūlasūkṣmaparasthityā yāvad ante manolayaḥ || 56 ||

अ伈 सव靀�伈 िव៑�伈 पय靀�匇ेषु सम匇तः।

अퟞ�턄ि यया त똇ं शैवं ퟰ�ȇा महोदयः॥ ५७॥
asya sarvasya viśvasya paryanteṣu samantataḥ |
adhvaprakriyayā tattvaṁ śaivaṁ dhyatvā mahodayaḥ || 57 ||

िव៑�म् एतन् महादे िव शू將भूतं िविच匇येत्।

त頄ैव च मनो लीनं ततस् त䨉यभाजनम्॥ ५८॥
viśvam etan mahādevi śūnyabhūtaṁ vicintayet|
tatraiva ca mano līnaṁ tatas tallayabhājanam || 58 ||

घतािदभाजने 贄ि쀄म् िभि蜅स् ⨇㨋ा िविनि埯�पेत्।

त䨉यं तĈणाद् गȇा त䨉या蜅꜇यो भवेत्॥ ५९॥
ghatādibhājane dṛṣṭim bhittis tyaktvā vinikṣipet|
tallayaṁ tatkṣaṇād gatvā tallayāttanmayo bhavet|| 59 ||

िनवृ靀�埯�िगᐂरिभ ािददे शे 贄ि쀄ं िविनि埯�पेत्।

िवलीने मानसे भावे वृि蜅ि埯�णः 턄जायते॥ ६०॥
nirvṛkṣagiribhittyādideśe dṛṣṭiṁ vinikṣipet|
vilīne mānase bhāve vṛttikṣiṇaḥ prajāyate || 60 ||

उभयोर् भावयोर् ἅाने ퟰ�ाȇा मퟰ�ं समा韌�येत्।

युगपच् च fflयं ⨇㨋ा मퟰ�े त똇म् 턄काशते॥ ६१॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 8/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

ubhayor bhāvayor jñāne dhyātvā madhyaṁ samāśrayet|

yugapac ca dvayaṁ tyaktvā madhye tattvam prakāśate || 61 ||

भावे ⨇ᴉे िन氅쌆ा िचन् नैव भावा匇रं 됄जेत्।

तदा त꜇ퟰ�भावेन िवकस⨇ित भावना॥ ६२॥
bhāve tyakte niruddhā cin naiva bhāvāntaraṁ vrajet|
tadā tanmadhyabhāvena vikasatyati bhāvanā || 62 ||

सव靀� दे हं िच꜇यं िह जगद् वा पᐂरभावयेत्।

युगपन् िनिव靀�क弈ेन मनसा परमोदयः॥ ६३॥
sarvaṁ dehaṁ cinmayaṁ hi jagad vā paribhāvayet|
yugapan nirvikalpena manasā paramodayaḥ || 63 ||

वायुfflय伈 स鈆 ाद् अ匇र् वा बिहर् अ匇तः।

योगी समȇिवἅानसमुfflमनभाजनम्॥ ६४॥
vāyudvayasya saṅghaṭṭād antar vā bahir antataḥ |
yogī samatvavijñānasamudgamanabhājanam || 64 ||

सव靀� जगऊदे हं वा ᠈ान匇भᐂरतं 眈रे त्।

युगपऊामृतेनैव परान匇मयो भवेत्॥ ६५॥
sarvaṁ jagatsvadehaṁ vā svānandabharitaṁ smaret|
yugapatsvāmṛtenaiva parānandamayo bhavet|| 65 ||

कुहनेन 턄योगेण स쨅 एव मृगे埯�णे।

समुदेित महान匇ो येन त똇ं 턄काशते॥ ६६॥
kuhanena prayogeṇa sadya eva mṛgekṣaṇe |
samudeti mahānando yena tattvaṁ prakāśate || 66 ||

सव靀�㬆ोतोिनब‫ेﰆ‬न 턄ाणश戋ोퟞ�靀�या शनैः।

िपपील怈श靀�वेलायाम् 턄थते परमं सुखम्॥ ६७॥
sarvasrotonibandhena prāṇaśaktyordhvayā śanaiḥ |
pipīlasparśavelāyām prathate paramaṁ sukham || 67 ||

व㔅े र् िवष伈 मퟰ�े तु िच蜅ं सुखमयं ि埯�पेत्।

केवलं वायुपूण靀� वा 眈रान匇े न यु ते॥ ६८॥
vahner viṣasya madhye tu cittaṁ sukhamayaṁ kṣipet|
kevalaṁ vāyupūrṇaṁ vā smarānandena yujyate || 68 ||

शᐂᴉस鈆मसङ्ु 埯�鈇श戋ावेशावसािनकम्।
य됇ुखम् ‫ﰄ‬唆त똇伈 त됇ुखं ᠈ा儉म् उ䴈ते॥ ६९॥
śaktisaṅgamasaṅkṣubdhaśaktyāveśāvasānikam |
yatsukham brahmatattvasya tatsukhaṁ svākyam ucyate || 69 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 9/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

लेहनाम䐇नाकोटै ः 缈ीसुख伈 भरा唅मृतेः।

श戋भावेऽिप दे वेिश भवेद् आन匇स�ᤈवः॥ ७०॥
lehanāmanthanākoṭaiḥ strīsukhasya bharātsmṛteḥ |
śaktyabhāve’pi deveśi bhaved ānandasamplavaḥ || 70 ||

आन匇े महित 턄ा礇े 贄쀄े वा बा‫ﰆ‬वे िचरात्।

आन匇म् उfflतं ퟰ�ाȇा त䨉यस् त꜇ना भवेत्॥ ७१॥
ānande mahati prāpte dṛṣṭe vā bāndhave cirāt|
ānandam udgataṁ dhyātvā tallayas tanmanā bhavet|| 71 ||

जᐂ縇पानकृतो䨉ासरसान匇िवजृ䀈णात्।
भावयेद् भᐂरताव搃थां महान匇स् ततो भवेत्॥ ७२॥
jagdhipānakṛtollāsarasānandavijṛmbhaṇāt|
bhāvayed bharitāvasthāṁ mahānandas tato bhavet|| 72 ||

िगतािदिवषया᠈ादासमसौ ैकता圇नः।
योिगनस् त꜇यȇेन मनो턇ढे स् तदा圇ता॥ ७३॥
gitādiviṣayāsvādāsamasaukhyaikatātmanaḥ |
yoginas tanmayatvena manorūḍhes tadātmatā || 73 ||

य頄 य頄 मनस् तुि쀄र् मनस् त頄ैव धारयेत्।

त頄 त頄 परान匇᠈ा턇पं स촇वत靀�ते॥ ७४॥
yatra yatra manas tuṣṭir manas tatraiva dhārayet|
tatra tatra parānandasvārūpaṁ sampravartate || 74 ||

अनागतायां िनfflायाम् 턄ण쀄े बा将गोचरे ।

साव搃था मनसा गा परा दे वी 턄काशते॥ ७५॥
anāgatāyāṁ nidrāyām praṇaṣṭe bāhyagocare |
sāvasthā manasā gamyā parā devī prakāśate || 75 ||

तेजसा सूय靀�दीपादे र् आकाशे शबलीकृते।

贄ि쀄र् िनवेḉा त頄ैव ᠈ा圇턇पम् 턄काशते॥ ७६॥
tejasā sūryadīpāder ākāśe śabalīkṛte |
dṛṣṭir niveśyā tatraiva svātmarūpam prakāśate || 76 ||

करि鈆 ा ोधनया भैर ा लेिलहानया।

खेचया靀� 贄ि쀄काले च परावाᐂ礇ः 턄काशते॥ ७७॥
karaṅkiṇyā krodhanayā bhairavyā lelihānayā |
khecaryā dṛṣṭikāle ca parāvāptiḥ prakāśate || 77 ||

मृfflासने ᐂ뜊जैकेन ह䌈पादौ िनरा韌�यम्।

िनधाय त㴇स鈆ेन परा पूणा靀� मितर् भवेत्॥ ७८॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 10/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

mṛdvāsane sphijaikena hastapādau nirāśrayam |

nidhāya tatprasaṅgena parā pūrṇā matir bhavet|| 78 ||

उपिवḉासने सग् बा턄 कृȇाध靀�कुि⨆तौ।

क埯� ोि倅 मनः कुव靀�न् शममायाित त䨉यात्॥ ७९॥
upaviśyāsane samyag bāhū kṛtvārdhakuñcitau |
kakṣavyomni manaḥ kurvan śamamāyāti tallayāt|| 79 ||

搃थूल턇प伈 भाव伈 䌈鈇ां 贄ि쀄ं िनपा⨇ च।

अिचरे ण िनराधारं मनः कृȇा िशवं 됄जेत्॥ ८०॥
sthūlarūpasya bhāvasya stabdhāṁ dṛṣṭiṁ nipātya ca |
acireṇa nirādhāraṁ manaḥ kṛtvā śivaṁ vrajet|| 80 ||

मퟰ�िज堅े 뜊ाᐂरता伈े मퟰ�े िनि埯�欇 चेतनाम्।

हो ारं मनसा कुव靀�स् ततः शा匇े 턄लीयते॥ ८१॥
madhyajihve sphāritāsye madhye nikṣipya cetanām |
hoccāraṁ manasā kurvaṁs tataḥ śānte pralīyate || 81 ||

आसने शयने ᐂ搃थȇा िनराधारं िवभावयन्।

᠈दे हं मनिस ि埯�णे 埯�णाĈीणाशयो भवेत्॥ ८२॥
āsane śayane sthitvā nirādhāraṁ vibhāvayan |
svadehaṁ manasi kṣiṇe kṣaṇātkṣīṇāśayo bhavet|| 82 ||

चलासने ᐂ搃थत伈ाथ शनैर् वा दे हचालनात्।

턄शा匇े मानसे भावे दे िव िद ौघमा턄ुयात्॥ ८३॥
calāsane sthitasyātha śanair vā dehacālanāt|
praśānte mānase bhāve devi divyaughamāpnuyāt|| 83 ||

आकाशं िवमलम् पḉन् कृȇा 贄ि쀄ं िनर匇राम्।

䌈鈇ा圇ा तĈणाद् दे िव भैरवं वपुर् आ턄ुयात्॥ ८४॥
ākāśaṁ vimalam paśyan kṛtvā dṛṣṭiṁ nirantarām |
stabdhātmā tatkṣaṇād devi bhairavaṁ vapur āpnuyāt|| 84 ||

लीनं मूिퟄ�靀� िवय됇व靀�म् भैरवȇेन भावयेत्।

त됇व靀�म् भैरवाकारतेज䌈똇ं समािवशेत्॥ ८५॥
līnaṁ mūrdhni viyatsarvam bhairavatvena bhāvayet|
tatsarvam bhairavākāratejastattvaṁ samāviśet|| 85 ||

िकि⨆ज् ἅातं fflै तदािय बा将ालोकस् तमः पुनः।

िव៑�ािद भैरवं 턇पं ἅाȇान匇턄काशभृत्॥ ८६॥
kiñcij jñātaṁ dvaitadāyi bāhyālokas tamaḥ punaḥ |
viśvādi bhairavaṁ rūpaṁ jñātvānantaprakāśabhṛt|| 86 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 11/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

एवम् एव दु िन靀�शायां कृ倈प埯�ागमे िचरम्।

तैिमरम् भावयन् 턇पम् भैरवं 턇पम् ए鈇ित॥ ८७॥
evam eva durniśāyāṁ kṛṣṇapakṣāgame ciram |
taimiram bhāvayan rūpam bhairavaṁ rūpam eṣyati || 87 ||

एवम् एव िनमी뀈ादौ ने頄े कृ倈ाभम‫ﴄ‬तः।

턄साय靀� भैरवं 턇पम् भावयंस् त꜇यो भवेत्॥ ८८॥
evam eva nimīlyādau netre kṛṣṇābhamagrataḥ |
prasārya bhairavaṁ rūpam bhāvayaṁs tanmayo bhavet|| 88 ||

य伈 क伈ेᐂ匇य伈ािप ाघाताच् च िनरोधतः।

턄िव쀄伈ाfflये शू將े त頄ैवा圇ा 턄काशते॥ ८९॥
yasya kasyendriyasyāpi vyāghātāc ca nirodhataḥ |
praviṣṭasyādvaye śūnye tatraivātmā prakāśate || 89 ||

अिब㨂दुमिवसग靀� च अकारं जपतो महान्।

उदे ित दे िव सहसा ἅानौघः परमे៑�रः॥ ९०॥
abindumavisargaṁ ca akāraṁ japato mahān |
udeti devi sahasā jñānaughaḥ parameśvaraḥ || 90 ||

वण靀�伈 सिवसग靀�伈 िवसगा靀� 匇ं िचितं कु氅।

िनराधारे ण िच蜅ेन 怈ृशेद् ‫ﰄ‬唆 सनातनम्॥ ९१॥
varṇasya savisargasya visargāntaṁ citiṁ kuru |
nirādhāreṇa cittena spṛśed brahma sanātanam || 91 ||

ोमाकारं ᠈मा圇ानं ퟰ�ायेद् िदᐂਈर् अनावृतम्।

िनरा韌�या िचितः शᐂᴉः ᠈턇पं दश靀�ये蜅दा॥ ९२॥
vyomākāraṁ svamātmānaṁ dhyāyed digbhir anāvṛtam |
nirāśrayā citiḥ śaktiḥ svarūpaṁ darśayettadā || 92 ||

िकि⨆द् अ鈆ं िविभ쨅ादौ ती埨�णसू䴈ािदना ततः।

त頄ैव चेतनां यु㨋ा भैरवे िनम靀�ला गितः॥ ९३॥
kiñcid aṅgaṁ vibhidyādau tīkṣṇasūcyādinā tataḥ |
tatraiva cetanāṁ yuktvā bhairave nirmalā gatiḥ || 93 ||

िच蜅ा쨅匇ःकृितर् नाᐂ䌈 ममा匇र् भावयेद् इित।

िवक弈ानामभावेन िवक弈ैर् उᐂ昊तो भवेत्॥ ९४॥
cittādyantaḥkṛtir nāsti mamāntar bhāvayed iti |
vikalpānāmabhāvena vikalpair ujjhito bhavet|| 94 ||

माया िवमोिहनी नाम कलायाः कलनं ᐂ搃थतम्।

इ⨇ािदधम靀� त똇ानां कलयन् न पृथग् भवेत्॥ ९५॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 12/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

māyā vimohinī nāma kalāyāḥ kalanaṁ sthitam |

ityādidharmaṁ tattvānāṁ kalayan na pṛthag bhavet|| 95 ||

झिगती ां समुć︄ामवलो儉 शमं नयेत्।

यत एव समुद्ू भता ततस् त頄ैव लीयते॥ ९६॥
jhagitīccāṁ samutpannāmavalokya śamaṁ nayet|
yata eva samudbhūtā tatas tatraiva līyate || 96 ||

यदा ममे ा नोć︄ा ἅानं वा कस् तदाᐂ眈 वै।

त똇तोऽहं तथाभूतस् त䨉ीनस् त꜇ना भवेत्॥ ९७॥
yadā mameccā notpannā jñānaṁ vā kas tadāsmi vai |
tattvato’haṁ tathābhūtas tallīnas tanmanā bhavet|| 97 ||

इ ायामथवा ἅाने जाते िच蜅ं िनवेशयेत्।

आ圇बु ान將चेतास् ततस् त똇ाथ靀�दश靀�नम्॥ ९८॥
iccāyāmathavā jñāne jāte cittaṁ niveśayet|
ātmabuddhyānanyacetās tatas tattvārthadarśanam || 98 ||

िनिन靀�िम蜅म् भवेज् ἅानं िनराधारम् ퟯ�मा圇कम्।

त똇तः क伈िचन् नैतद् एव䀈ावी िशवः ि턄ये॥ ९९॥
nirnimittam bhavej jñānaṁ nirādhāram bhramātmakam |
tattvataḥ kasyacin naitad evambhāvī śivaḥ priye || 99 ||

िच쌆मा靀� सव靀�देहेषु िवशेषो नाᐂ䌈 कु頄िचत्।

अत៑� त꜇यं सव靀�म् भावयन् भविजज् जनः॥ १००॥
ciddharmā sarvadeheṣu viśeṣo nāsti kutracit|
ataśca tanmayaṁ sarvam bhāvayan bhavajij janaḥ || 100 ||

काम ोधलोभमोहमदमा됇य靀�गोचरे ।
बुᐂ쌆ं िनᐂ䌈िमतां कृȇा त蜅똇मविश鈇ते॥ १०१॥
kāmakrodhalobhamohamadamātsaryagocare |
buddhiṁ nistimitāṁ kṛtvā tattattvamavaśiṣyate || 101 ||

इ匇जालमयं िव៑�ं 䌈ं वा िच頄कम靀�वत्।

ퟯ�मद् वा ퟰ�ायतः सव靀�म् पḉत៑� सुखोfflमः॥ १०२॥
indrajālamayaṁ viśvaṁ vyastaṁ vā citrakarmavat|
bhramad vā dhyāyataḥ sarvam paśyataśca sukhodgamaḥ || 102 ||

न िच蜅ं िनि埯�पेद् दु ःखे न सुखे वा पᐂरि埯�पेत्।

भैरिव ἅायतां मퟰ�े िकं त똇मविश鈇ते॥ १०३॥
na cittaṁ nikṣiped duḥkhe na sukhe vā parikṣipet|
bhairavi jñāyatāṁ madhye kiṁ tattvamavaśiṣyate || 103 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 13/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

िवहाय िनजदे ह搃थं सव靀�頄ा眈ीित भावयन्।

贄ढे न मनसा 贄똂 ा ना將ेि埯� ा सुखी भवेत्॥ १०४॥
vihāya nijadehasthaṁ sarvatrāsmīti bhāvayan |
dṛḍhena manasā dṛṣṭyā nānyekṣiṇyā sukhī bhavet|| 104 ||

घटादौ यच् च िवἅानम् इ ा쨅ं वा ममा匇रे ।

नैव सव靀�गतं जातम् भावयन् इित सव靀�गः॥ १०५॥
ghaṭādau yac ca vijñānam iccādyaṁ vā mamāntare |
naiva sarvagataṁ jātam bhāvayan iti sarvagaḥ || 105 ||

‫ﴄ‬ा将‫ﴄ‬ाहकसंिवि蜅ः सामा將ा सव靀�देिहनाम्।

योिगनां तु िवशेषोऽᐂ䌈 स ‫ ेﰆ‬सावधानता॥ १०६॥
grāhyagrāhakasaṁvittiḥ sāmānyā sarvadehinām |
yogināṁ tu viśeṣo’sti sambandhe sāvadhānatā || 106 ||

᠈वद् अ將शरीरे ऽिप संिवि蜅मनुभावयेत्।

अपे埯�ां ᠈शरीर伈 ⨇㨋ा ापी िदनैर् भवेत्॥ १०७॥
svavad anyaśarīre’pi saṁvittimanubhāvayet|
apekṣāṁ svaśarīrasya tyaktvā vyāpī dinair bhavet|| 107 ||

िनराधारं मनः कृȇा िवक弈ान् न िवक弈येत्।

तदा圇परमा圇ȇे भैरवो मृगलोचने॥ १०८॥
nirādhāraṁ manaḥ kṛtvā vikalpān na vikalpayet|
tadātmaparamātmatve bhairavo mṛgalocane || 108 ||

सव靀�ἅः सव靀�कता靀� च ापकः परमे៑�रः।

स एवाहं शैवधमा靀� इित दा䄉ा靀� च् िचवो भवेत्॥ १०९॥
sarvajñaḥ sarvakartā ca vyāpakaḥ parameśvaraḥ |
sa evāhaṁ śaivadharmā iti dārḍhyāc civo bhavet|| 109 ||

जल伈ेवोम靀�यो व㔅े र् ालाभङ् 搇ः 턄भा रवेः।

ममैव भैरव伈ैता िव៑�भङ् 搇ो िवभेिदताः॥ ११०॥
jalasyevormayo vahner jvālābhaṅgyaḥ prabhā raveḥ |
mamaiva bhairavasyaitā viśvabhaṅgyo vibheditāḥ || 110 ||

ퟯ�ा㨂ȇा ퟯ�ा㨂ȇा शरीरे ण ȇᐂरतम् भुिव पातनात्।

埯�ोभशᐂᴉिवरामेण परा स⬆ायते दशा॥ १११॥
bhrāntvā bhrāntvā śarīreṇa tvaritam bhuvi pātanāt|
kṣobhaśaktivirāmeṇa parā sañjāyate daśā || 111 ||

आधारे 樇् अथवाऽश戋ाऽἅानाच् िच蜅लयेन वा।

जातशᐂᴉसमावेश埯�ोभा匇े भैरवं वपुः॥ ११२॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 14/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

ādhāreṣv athavā’śaktyā’jñānāc cittalayena vā |

jātaśaktisamāveśakṣobhānte bhairavaṁ vapuḥ || 112 ||

स촇दायम् इमम् दे िव ៑�णु सग् वदाहम्।

कैव뀈ं जायते स쨅ो ने頄योः 䌈鈇मा頄योः॥ ११३॥
sampradāyam imam devi śṛṇu samyag vadāmyaham |
kaivalyaṁ jāyate sadyo netrayoḥ stabdhamātrayoḥ || 113 ||

स鈆ोचं कण靀�योः कृȇा 将धोfflारे तथैव च।

अन㐃कमहलं ퟰ�ायन् िवशेद् ‫ﰄ‬唆 सनातनम्॥ ११४॥
saṅkocaṁ karṇayoḥ kṛtvā hyadhodvāre tathaiva ca |
anackamahalaṁ dhyāyan viśed brahma sanātanam || 114 ||

कूपािदके महागत囀� ᐂ搃थȇोपᐂर िनरी埯�णात्।

अिवक弈मतेः सक् स쨅स् िच蜅लयः 뜊ुटम्॥ ११५॥
kūpādike mahāgarte sthitvopari nirīkṣaṇāt|
avikalpamateḥ samyak sadyas cittalayaḥ sphuṭam || 115 ||

य頄 य頄 मनो याित बा将े वाퟄ�匇रे ऽिप वा।

त頄 त頄 िशवावा搃था ापकȇाЉ या伈ित॥ ११६॥
yatra yatra mano yāti bāhye vābhyantare’pi vā |
tatra tatra śivāvāsthā vyāpakatvātkva yāsyati || 116 ||

य頄 य頄ा埯�माग囀�ण चैत將ं ते िवभोः।

त伈 त꜇ा頄धिम靀�ȇाच् िच䨉याद् भᐂरता圇ता॥ ११७॥
yatra yatrākṣamārgeṇa caitanyaṁ vyajyate vibhoḥ |
tasya tanmātradharmitvāc cillayād bharitātmatā || 117 ||

埯�ुता쨅匇े भये शोके ग堅रे वा रणाद् fflुते।

कुतूहले埯�ुधा쨅匇े ‫ﰄ‬唆स蜅ामयी दशा॥ ११८॥
kṣutādyante bhaye śoke gahvare vā raṇād drute |
kutūhalekṣudhādyante brahmasattāmayī daśā || 118 ||

व䌈ुषु 眈य靀�माणेषु 贄쀄े दे शे मनस् ⨇जेत्।

᠈शरीरं िनराधारं कृȇा 턄सरित 턄भुः॥ ११९॥
vastuṣu smaryamāṇeṣu dṛṣṭe deśe manas tyajet|
svaśarīraṁ nirādhāraṁ kṛtvā prasarati prabhuḥ || 119 ||

िचद् व䌈ुिन िव將伈 शनैर् 贄ि쀄ं िनवत靀�येत्।

तज् ἅानं िच蜅सिहतं दे िव शू將ालायो भवेत्॥१२०॥
kvacid vastuni vinyasya śanair dṛṣṭiṁ nivartayet|
taj jñānaṁ cittasahitaṁ devi śūnyālāyo bhavet||120 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 15/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

भ戋ुfflेकाद् िवरᴉ伈 या贄शी जायते मितः।

सा शᐂᴉः शा鈆री िन⨇म् भवये蜅ां ततः िशवः॥ १२१॥
bhaktyudrekād viraktasya yādṛśī jāyate matiḥ |
sā śaktiḥ śāṅkarī nityam bhavayettāṁ tataḥ śivaḥ || 121 ||

व䘊匇रे वे쨅माने सव靀�व䌈ुषु शू將ता।

ताम् एव मनसा ퟰ�ाȇा िविदतोऽिप 턄शाित॥ १२२॥
vastvantare vedyamāne sarvavastuṣu śūnyatā |
tām eva manasā dhyātvā vidito’pi praśāmyati || 122 ||

िकि⨆愉ैर् या 眈ृता शुᐂ쌆ः सा शुᐂ쌆ः श䀈ुदश靀�ने।

न शुिचर् 将शुिचस् त眈ान् िनिव靀�क弈ः सुखी भवेत्॥ १२३॥
सव靀�頄 भैरवो भावः सामा將े樇् अिप गोचरः।
न च तितरे ᴉेण परोऽ䌈ी⨇fflया गितः॥ १२४॥
समः श頄ौ च िम頄े च समो मानावमानयोः॥
‫ﰄ‬唆णः पᐂरपूण靀�ȇाितित ἅाȇा सुखी भवेत्॥ १२५॥
kiñcijjñair yā smṛtā śuddhiḥ sā śuddhiḥ śambhudarśane |
na śucir hyaśucis tasmān nirvikalpaḥ sukhī bhavet|| 123 ||
sarvatra bhairavo bhāvaḥ sāmānyeṣv api gocaraḥ |
na ca tadvyatirekteṇa paro’stītyadvayā gatiḥ || 124 ||
samaḥ śatrau ca mitre ca samo mānāvamānayoḥ ||
brahmaṇaḥ paripūrṇatvātiti jñātvā sukhī bhavet|| 125 ||

न fflे षम् भावयेЉािप न रागम् भावयेЉिचत्।

रागfflे षिविनमु靀�ᴉौ मퟰ�े ‫ﰄ‬唆 턄सप靀�ित॥ १२६॥
na dveṣam bhāvayetkvāpi na rāgam bhāvayetkvacit|
rāgadveṣavinirmuktau madhye brahma prasarpati || 126 ||

यद् अवे쨅ं यद् अ‫ﴄ‬ा将ं यच् चू將ं यद् अभावगम्।

त됇व靀�म् भैरवम् भा ं तद匇े बोधस䀈वः॥ १२७॥
yad avedyaṁ yad agrāhyaṁ yac cūnyaṁ yad abhāvagam |
tatsarvam bhairavam bhāvyaṁ tadante bodhasambhavaḥ || 127 ||

िन⨇े िनरा韌�ये शू將े ापके कलनोᐂ昊ते।

बा将ाकाशे मनः कृȇा िनराकाशं समािवशेत्॥ १२८॥
nitye nirāśraye śūnye vyāpake kalanojjhite |
bāhyākāśe manaḥ kṛtvā nirākāśaṁ samāviśet|| 128 ||

य頄 य頄 मनो याित त蜅蜅ेनैव तĈणम्।

पᐂर⨇ ानवᐂ搃थ⨇ा िन䌈र鈆स् ततो भवेत्॥ १२९॥
yatra yatra mano yāti tattattenaiva tatkṣaṇam |
parityajyānavasthityā nistaraṅgas tato bhavet|| 129 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 16/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

भया सव靀� रवयित सव靀�दो ापकोऽᐂखले।

इित भैरवश⌈伈 स匇तो ारणाच् िचवः॥ १३०॥
bhayā sarvaṁ ravayati sarvado vyāpako’khile |
iti bhairavaśabdasya santatoccāraṇāc civaḥ || 130 ||

अहं ममेदम् इ⨇ािद 턄ितपि蜅턄स鈆तः।

िनराधारे मनो याित त ान턄ेरणाच् चमी॥ १३१॥
ahaṁ mamedam ityādi pratipattiprasaṅgataḥ |
nirādhāre mano yāti taddhyānapreraṇāc camī || 131 ||

िन⨇ो िवभुर् िनराधारो ापक៑�ाᐂखलािधपः।

श⌈ान् 턄ित埯�णं ퟰ�ायन् कृताथᝅ�ऽथा靀� नु턇पतः॥ १३२॥
nityo vibhur nirādhāro vyāpakaścākhilādhipaḥ |
śabdān pratikṣaṇaṁ dhyāyan kṛtārtho’rthānurūpataḥ || 132 ||

अत똇म् इ匇जालाभम् इदं सव靀�मवᐂ搃थतम्।

िकं त똇म् इ匇जाल伈 इित दा䄉ा靀� च् चमं 됄जेत्॥ १३३॥
atattvam indrajālābham idaṁ sarvamavasthitam |
kiṁ tattvam indrajālasya iti dārḍhyāc camaṁ vrajet|| 133 ||

आ圇नो िनिव靀�कार伈 ἅानं च वा ि या।

ἅानाय蜅ा बिहभा靀� वा अतः शू將म् इदं जगत्॥ १३४॥
ātmano nirvikārasya kva jñānaṁ kva ca vā kriyā |
jñānāyattā bahirbhāvā ataḥ śūnyam idaṁ jagat|| 134 ||

न मे ब‫ﰆ‬ो न मो埯�ो मे भीत伈ैता िवभीिषकाः।

턄ितिब म् इदम् बु쌆ेर् जले樇् इव िवव᠈तः॥ १३५॥
na me bandho na mokṣo me bhītasyaitā vibhīṣikāḥ |
pratibimbam idam buddher jaleṣv iva vivasvataḥ || 135 ||

इᐂ匇यfflारकं सव靀� सुखदु ःखािदस鈆मम्।

इतीᐂ匇यािण स踉 ᠈搃थः ᠈ा圇िन वत靀�ते॥ १३६॥
indriyadvārakaṁ sarvaṁ sukhaduḥkhādisaṅgamam |
itīndriyāṇi santyajya svasthaḥ svātmani vartate || 136 ||

ἅान턄काशकं सव靀� सव囀�णा圇ा 턄काशकः।

एकम् एक᠈भावȇा︁ἅानं ἅेयं िवभा ते॥ १३७॥
jñānaprakāśakaṁ sarvaṁ sarveṇātmā prakāśakaḥ |
ekam ekasvabhāvatvātjñānaṁ jñeyaṁ vibhāvyate || 137 ||

मानसं चेतना शᐂᴉर् आ圇ा चेित चतु쀄यम्।

यदा ि턄ये पᐂर埯�ीणं तदा तद् भैरवं वपुः॥ १३८॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 17/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

mānasaṁ cetanā śaktir ātmā ceti catuṣṭayam |

yadā priye parikṣīṇaṁ tadā tad bhairavaṁ vapuḥ || 138 ||

िन䌈र鈆ोपदे शानां शतम् उᴉं समासतः।

fflादशाퟄ�िधकं दे िव यज् ἅाȇा ἅानिवज् जनः॥ १३९॥
nistaraṅgopadeśānāṁ śatam uktaṁ samāsataḥ |
dvādaśābhyadhikaṁ devi yaj jñātvā jñānavij janaḥ || 139 ||

अ頄 चैकतमे युᴉो जायते भैरवः ᠈यम्।

वाचा करोित कमा靀� िण शापानु‫ﴄ‬हकारकः॥ १४०॥
atra caikatame yukto jāyate bhairavaḥ svayam |
vācā karoti karmāṇi śāpānugrahakārakaḥ || 140 ||

अजरामरताम् एित सोऽिणमािदगुणाᐂ᠇तः।

योिगनीनाम् ि턄यो दे िव सव靀�मेलापकािधपः॥ १४१॥
ajarāmaratām eti so’ṇimādiguṇānvitaḥ |
yoginīnām priyo devi sarvamelāpakādhipaḥ || 141 ||

जीव︄् अिप िवमुᴉोऽसौ कुव靀�︄् अिप न िल欇ते।

jīvann api vimukto’sau kurvann api na lipyate |

韌�ी दे वी उवाच।
śrī devī uvāca |

इदं यिद वपुर् दे व पराया៑� महे ៑�र॥ १४२॥

idaṁ yadi vapur deva parāyāśca maheśvara || 142 ||

एवमुᴉ व搃थायां ज欇ते को जप៑� कः।

ퟰ�ायते को महानाथ पू ते क៑� तृ欇ित॥ १४३॥
evamuktavyavasthāyāṁ japyate ko japaśca kaḥ |
dhyāyate ko mahānātha pūjyate kaśca tṛpyati || 143 ||

턄यते क伈 वा होमो यागः क伈 च िकं कथम्।

hūyate kasya vā homo yāgaḥ kasya ca kiṁ katham |

韌�ी भैरव उवाच।

śrī bhairava uvāca |

एषा頄 턄ि या बा将ा 搃थूले樇् एव मृगे埯�णे॥ १४४॥

eṣātra prakriyā bāhyā sthūleṣv eva mṛgekṣaṇe || 144 ||

भूयो भूयः परे भावे भावना भा ते िह या।

जपः सोऽ頄 ᠈यं नादो म輇ा圇ा ज欇 ई贄शः॥ १४५॥

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 18/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

bhūyo bhūyaḥ pare bhāve bhāvanā bhāvyate hi yā |

japaḥ so’tra svayaṁ nādo mantrātmā japya īdṛśaḥ || 145 ||

ퟰ�ानं िह िन៑�ला बुᐂ쌆र् िनराकारा िनरा韌�या।

न तु ퟰ�ानं शरीराि埯�मुखह䌈ािदक弈ना॥ १४६॥
dhyānaṁ hi niścalā buddhir nirākārā nirāśrayā |
na tu dhyānaṁ śarīrākṣimukhahastādikalpanā || 146 ||

पूजा नाम न पु䬇ा쨅ैर् या मितः ि यते 贄ढा।

िनिव靀�क弈े महा ोि倅 सा पूजा 将ादराल् लयः॥ १४७॥
pūjā nāma na puṣpādyair yā matiḥ kriyate dṛḍhā |
nirvikalpe mahāvyomni sā pūjā hyādarāl layaḥ || 147 ||

अ頄ैकतमयुᐂᴉ搃थे योć쨅ेत िदनाद् िदनम्।

भᐂरताकारता सा頄 तृᐂ礇र् अ⨇匇पूण靀�ता॥ १४८॥
atraikatamayuktisthe yotpadyeta dinād dinam |
bharitākāratā sātra tṛptir atyantapūrṇatā || 148 ||

महाशू將ालये व㔅ौ भूता埯�िवषयािदकम्।

턄यते मनसा साध靀� स होमश् चेतना㬆ुचा॥ १४९॥
mahāśūnyālaye vahnau bhūtākṣaviṣayādikam |
hūyate manasā sārdhaṁ sa homaś cetanāsrucā || 149 ||

यागोऽ頄 परमेशािन तुि쀄र् आन匇ल埯�णा।

埯�पणा됇व靀�पापानां 頄ाणा됇व靀�伈 पाव靀�ित॥ १५०॥
yāgo’tra parameśāni tuṣṭir ānandalakṣaṇā |
kṣapaṇātsarvapāpānāṁ trāṇātsarvasya pārvati || 150 ||

氅fflशᐂᴉसमावेशस् तĈे頄म् भावना परा।

अ將था त伈 त똇伈 का पूजा का៑� तृ欇ित॥ १५१॥
rudraśaktisamāveśas tatkṣetram bhāvanā parā |
anyathā tasya tattvasya kā pūjā kāśca tṛpyati || 151 ||

᠈त輇ान匇िच꜇ा頄सारः ᠈ा圇ा िह सव靀�तः।

आवेशनं तऊ턇पे ᠈ा圇नः 謆ानम् ईᐂरतम्॥ १५२॥
svatantrānandacinmātrasāraḥ svātmā hi sarvataḥ |
āveśanaṁ tatsvarūpe svātmanaḥ snānam īritam || 152 ||

यैर् एव पू ते ffl ैस् त欇靀�ते वा परापरः।

य៑�ैव पूजकः सव靀�ः स एवैकः पूजनम्॥ १५३॥
yair eva pūjyate dravyais tarpyate vā parāparaḥ |
yaścaiva pūjakaḥ sarvaḥ sa evaikaḥ kva pūjanam || 153 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 19/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

됄जे㴇ाणो िवशेज् जीव इ या कुिटलाकृितः।

दीघा靀� 圇ा सा महादे वी पर埯�े頄म् परापरा॥ १५४॥
vrajetprāṇo viśej jīva iccayā kuṭilākṛtiḥ |
dīrghātmā sā mahādevī parakṣetram parāparā || 154 ||

अ伈ामनुचरन् ित न् महान匇मयेऽퟞ�रे ।
तया दे ा समािव쀄ः परम् भैरवमा턄ुयात्॥ १५५॥
asyāmanucaran tiṣṭhan mahānandamaye’dhvare |
tayā devyā samāviṣṭaḥ param bhairavamāpnuyāt|| 155 ||

षट् शतािन िदवा रा頄ौ सह㬆ा ेकिवंशितः।

जपो दे ाः समुि 쀄ः सुलभो दु ल靀�भो जडै ः॥ १५६॥
वᐂरितन्
सकारे ण बिहया靀� ित हकारे ण िवषेत् पुनः।
हं सहं से⨇मुं म輇ं जीवो जपित िन⨇शः॥१५६॥
ṣaṭśatāni divā rātrau sahasrāṇyekaviṁśatiḥ |
japo devyāḥ samuddiṣṭaḥ sulabho durlabho jaḍaiḥ || 156 ||
variation
sakāreṇa bahiryāti hakāreṇa viṣet punaḥ |
haṁsahaṁsetyamuṁ mantraṁ jīvo japati nityaśaḥ ||156||

इ⨇ेतⰉिथतं दे िव परमामृतम् उ蜅मम्।

एतच् च नैव क伈ािप 턄काḉं तु कदाचन॥ १५७॥
ityetatkathitaṁ devi paramāmṛtam uttamam |
etac ca naiva kasyāpi prakāśyaṁ tu kadācana || 157 ||

परिश鈇े खले ू रे अभᴉे गु氅पादयोः।

िनिव靀�क弈मतीनां तु वीराणाम् उ︄ता圇नाम्॥ १५८॥
paraśiṣye khale krūre abhakte gurupādayoḥ |
nirvikalpamatīnāṁ tu vīrāṇām unnatātmanām || 158 ||

भᴉानां गु氅वग靀�伈 दात ं िनिव靀�श鈆या।

‫ﴄ‬ामो रा म् पुरं दे शः पु頄दारकुटु कम्॥ १५९॥
bhaktānāṁ guruvargasya dātavyaṁ nirviśaṅkayā |
grāmo rājyam puraṁ deśaḥ putradārakuṭumbakam || 159 ||

सव靀�म् एतćᐂर⨇ ‫ﴄ‬ा将म् एतन् मृगे埯�णे।

िकम् एिभर् अᐂ搃थरै र् दे िव ᐂ搃थरम् परम् इदं धनम्।
턄ाणा अिप 턄दात ा न दे यं परमामृतम्॥ १६०॥
sarvam etatparityajya grāhyam etan mṛgekṣaṇe |
kim ebhir asthirair devi sthiram param idaṁ dhanam |
prāṇā api pradātavyā na deyaṁ paramāmṛtam || 160 ||

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 20/21
2017­6­14 Vijñānabhairava | Saiva Tantra

韌�ी दे वी उवाच।
śrī devī uvāca |

दे वदे व माहदे व पᐂरतृ礇ाᐂ眈 श鈆र।

氅fflयामलत輇伈 सारम쨅ावधाᐂरतम्॥ १६१॥
devadeva māhadeva paritṛptāsmi śaṅkara |
rudrayāmalatantrasya sāramadyāvadhāritam || 161 ||

सव靀�शᐂᴉ턄भेदानां ᜅदयं ἅातम쨅 च।

इ⨇ु㨋ानᐂ匇ता दे िव कᬉे ल‫ﴄ‬ा िशव伈 तु॥ १६२॥
sarvaśaktiprabhedānāṁ hṛdayaṁ jñātamadya ca |
ityuktvānanditā devi kaṇṭhe lagnā śivasya tu || 162 ||

FEATURED TANTRA

https://saivatantra.com/vijnanabhairava/ 21/21