1

Xikmada Gogol Xaarka

Suuqa Xikmadaha Waa Sahlanyahay
Waxaa Looga Adeegtaa Si Xirfadeysan,
Ee Saaxiib Safka Soo Gal Sahaydaada
Diyaar Ka Dhigo Ee Seeftaada Xikmada
Soo Qaado.
 3

Magaca Qoraaga: Maxamed Maxamuud Salaad

“Gureey Xikmadle “
 4

Mahadnaq
Marka Kowaad Mahada Ugu Haboon Waa Mida Alle Mahad
idilkeedana Asiga Ayee Usugnaatey, Mida Xigta Waxay Mahad
usugnaatey Qof Waliba oo Ku Dhiirada Buugaan islamarkaana
Aqriyo. Waxaan Marka Xigto Siinayaa Mahad Guud iyo Mid
Gaarba Ah Dhamaan Ummada Soomaaliyeed iyo Qof Waliba oo
Ku Hadla Luqada Soomaaliga.

Mahadcelinta Waa Facil Qiimo Badan oo Loowada Riyaaqo,

Markii Uu Qof Qowl Wannagsan Si Habsami Wannaagsan Kuu
Dhaho Mahadsanid Walaal Qiimo Badan.

Buugaan Waxa Aad Ka Heli Doontaa Xikmado Qiimo Badan

Kuwaas ay Kasoo burqadeen,Culimo,Feylasuufyo,Madax,

Shaqsiyaad Dunida Magac Ku Reebay,Ka Waraab Xikmadaha

Xulka Xikmado Lasoo Xulay Xaalkoodun Yahay Xaal kamaqan
Naftaada oo Ku Xamdi Rabigaaga Xushmeey Naftaada oo
Xabaasha Wanaag uhormarso.

Kasoo Qaad inaan Aniga Ahay Qofkaas Waxaan Kuleeyahay

Walaalka Qiimaha Badanow Wannaagaaga Allaha Badiyo in
badan Xumaanta Allaha Kaa Fogeeyo Kun iyo Kow jeer Waxaan
Ku Leeyahay Mahadsanid.
 5

Afeef
Waxaan Ka Afeefanayaa Dhamaan Qalad Waliba oo
Dhankeyga Ka sugnaaday. Ma Qaldame Waa Alle
Subxaana Watacaalaa Waxaana idiinka Raali Galinayaa
Qalad Qoraalka Ee Ka Yimaada Buugaan Qaladku Waa
Astaanta insaanka Waxii Haboon Waxay Ka Ahaadeen
Dhanka Alle,Waxii Khalad Ahna Waxa Ka Ahaadeen
Dhanka Sheydaanka.
Qoraalada Qaladkooda Ma Dhamaado Waxaa Macquul
Ah Adiga oo Waqti Badan Ku Baxshay inuu Hadane
Qalad Ka imaado Taasi Waa Astaan Bani,aadanimo in
Qalad Uu Dhaco Dhamaan Arimahaan iyo Arimo Kale oo
Kusaabsan Buugaan Magaciisu Yahay Xulka Xikmadaha.
Waa Xog Uruurin Aan Kusameeyey Qeyb Kusaabsan
Xikmadaha Nolosha iyo Dadyowga Ay Kasoo Burqadeen,
Waa Soo Gudbin iyo Baaris Qaadatey Waqti Uu Dareemi
Karo Qof Qoraa Waxaan Mar Kowaad iyo Mar Labaad
Dhahayaa Qaladku Waa Qadar iyo Fahan Kadaahsoon
Bani,aadamka Mar marka Qaar Mahadsanidiin
Dhamaantiina.
 6

Xuquuqda Buugga
Buuggaan Lama daabacan, karo lamana sawiran karo
ama waddo kale oo ka baxsan wadada loogu Talagalay,
Looma isticmaali karo iyada oo aan fasax qoran laga
haysan qoraagga buugga, iyo Madbacadda buugaagta
JAABIR PRINTING AND BOOKSHOP.
 7

Tusmooyinka Buugga page

Xulka Xikmadaha ----------------------------------------------9
Xikmadaha Qoraaga------------------------------------------ 44
Xikmadaha Ragga--------------------------------------------- 60
Xikmadaha Dumarka------------------------------------------ 68
Xikmadaha jaceylka--------------------------------------------100
Xikmadaha Waxbarashada-----------------------------------112
Xikmadaha Waqtiga-------------------------------------------119
Xikmadaha Akhlaaqda----------------------------------------128
Xikmadaha Nolosha-------------------------------------------138
Xikmadaha Guusha--------------------------------------------154
Xikmadaha Culimada -----------------------------------------164
Xikmadaha Faylasuufyada-----------------------------------184
Xikmadaha Hal abuurada ------------------------------------209
Xikmadihii Gaambull-------------------------------------------219
Xikmadihii Robert Mogambi ---------------------------------225
 8

Daabacadii 1aad
Date
1/8/2023

Magaca Qoraaga: Maxamed Maxamud Salaad

{{Gureey Xikmadle}}
Email:Mohagureeyofficial@gmail.com
My Youtube Name= Hormar Media
My Facebook page Name = Gureey Xikmadle
My Facebook profile Name = Shaqsiyada Gureey
My Tiktok =Gureey Xikmadle
My Phone :619525948 ----Ama--- 610712871
Telegram Channel = Xulka Buugaagta
 9

Xulka Xikmadaha
 10

 :in Yar oo Lahadlo Waa Xikmad, inyar oo Lacuno Waa

Caafimaad, inyar oo Dadka La Dhaxgalo Waa Nabad
iyo Daganaan.
 :La Fadhiiso Kuwa Soo Dambaabay Ee Towbada
Keenay, Waayo Kuwaasi Waa Kuwa Ugu Qalbiga jilcan
 Shaqsiga Ugu Caqliga Badan Waa Kan La Xisaabtamo
Naftiisa iyo Ficiladiisa.
 Dulqaadka Badi Qadarka Rumeeysnow Hadaad Rabto
Sida Diinka usoco Maalin Ayaad Kamiro Dhalin
Doontaa Hadafkaaga.
 Lafadhiiso Kan Faqiirka Ah Waxa Ku Siyaada yo
Shukrinta iyo Mahadnaqa Alle,
Lafadhiiso Caaqilka iyo Xakiimka Ah Waxaa Kuu
Kordhaya Xikmad iyo Xeeldheeraansho.
Lafadhiiso Waayeelka iyo Qofka Da,ada Ah Waxaa
Kuu Kordhaya Xasuuso iyo Oraahyo Waxtar Leh.
Lafadhiiso Naftaada Go,aan Wacan iyo Fikrad Saliim
Ayaad Ka Heleysaa.
 :Sheyga Qiimahiisa Waxaa Gartaa Goortii Loo Baahdo
Garanmeysid inta Uu Aktaada Yaalo.
 Caaqilka Carabkiisa Waxa Uu Ka Dambeeyaa Qalbiga
Jaahilka Carabkiisana Fudeed Ayaa Ka Dambeeya.
 : Aqoonta facilka wadata waxay musiibada ubadashaa
barwaaqo.
 Aqoonta waa sidii hawada waxay muhiim utahay
 11

nolosha sida hawada oo kale qofna looma diidi karo.

 Aqriye waliba Ma aha Hogaamiye Laakiin Hogaamiye
waliba waa mid wax aqriyo.
 Cadaantu kama turjumeeyso qurux madawguna
kama turjumaayo foolxumo sababtoo ah karfantu
wey cadahay hadana waa mid laga baqo kacabaduna
waa ay madawdahay hadane waa mid lajecelyahay.
 Waxaan xirnaa indhaheeyna markii aan oyneeno markii
aan hurdeeno markii aan is dhunkaneeno sababtoo
ah waxa wanaagsan laguma arko indhaha balse waxaan
ka dareenaa qalbiga.
 Dadka intooda badan wey hilmaamaan in ay kuu
macadceliyaan markii aad wanaag usameeyso, balse
marnaba ma hilmaamaan Haddii aad hal khalad ka
gasho in ay ku eedeeyaan.
 Waxaan Baranay sida Hawada Loogu Duulo sida
shimbiraha oo kale, waxaan baraney sida loogu
Dabaasho Biyaha sida kalluunka oo kale. laakiin ilaa
hada ma aanan baranin sida aan ugu noolaan lahayn
dhulka anaga oo walaalo ah.
 Diinku Waxa Uu Dhalaa Kun ukumood Asiga oo
Aamusan,Laakiin Digaagada Waxay Dhashaa Xabad
Ukun Ah Ayada oo Dhawaaqeyso, Aamusnaan Ku
Shaqeey oo Shaqadaada Ha Hadasho.
 Inta aadan Alle kabaryin waxa kaa maqan ku shukri
 12

waxa aad heysato.

 Xoriyada Shaqsi Ahaaneed, Waa in Qaxwada Sokor
Ku Dari Kartid,Ama Sokor La,aan Ku Cabi Kartid.
Laakiin Diinta ilaaheey Soo ma aha Ma jirto Wax La
Dhaho Xuriyada Shaqsiyadeed Utoosnow Sida Laguu
Faray ,Ma ahan Sida Adiga Aad Rabtid.
 Wax Waliba Waxa Ay Leeyihiin Fursad Labaad.ilaa
Jaceylka ,Saaxiibtanimada,iyo Kalsoonida,Goortay
Dhamaadaan Masoo Laabtaan.!!! Xitaa Hadii Kun
Fursadood Lasiiyo,Hadii La isku Soo Laabto Waxaa
La iskula joogi Doonaa Waa Shaki, iyo Cabsi..!
 La Doodida Dadka Caligooda Yaryahay.Waxa Ay
Lamid Tahay Adiga oo Riixaayo Barfuun Eber Ah,Si
Kastoo Aad uriixdo Wax Barfuun Ah Masoo
Saaraayo.Laakiin Waxa Uu Kaa Xanuujinayaa
Fartaada,Waxa Uuna Kaa Qaadanayaa Waqtigaaga
iyo Dedaalkaaga.
 ilaaheey baa Marqaati Naga Ahee.in aan annagu
jecleyn inaan Qof Lumino Ama Weyno,Laakiin
Ficiladooda Ayaa Nagu Qasbaya in iyaga Aan
Maarano.Annaga oo ilaalineyno Karaamadeena.
 Ilaahow Saaxiib Aduunyadaan Waxaa Kuugu Filan in
aad Leedahay Saaxiib Kuu jecel Sida Aad Asiga
ujeceshahay oo Kale Murugadaada ,Farxadaada
 13

,Kaftankaaga,niyad jabkaaga Si Aamaan Leh Kuu

Garab istaaga Adiga oo Ku jira Dagaalka Nolosha.
 ilaaheey baa Qadaray Waxa Uu Doonayey Waa uuna
Sameeyey. Magaraneysid Waxa Kasoo Baxaya
Go,aamadaada Aad Qaadatey,Laakiin Waxaa Hubaal
Ah in Aad Ku Hoos jirto Daryeelka ilaaheey.isaga
Ayaa Kuu Doori doona Kan Ugu Fiican,Waxa Uu
Kuugu Abaalmarin Doonaa Kan Ugu Wanaagsan
Qalbigaaga Xasili oo Daji.
 Dumarku Waa Khiyaano Weyn Ama Waa jaceyl
Weyn.Ninyahow Adiga Ayee Kuugu Xirantahay Cida
Aad Go,aansaneysid Hadaad Khiyaantid Wey Ku
Khiyaani,Hadaad jeclaatidna Wey Ku jeclaani.
 Ilaaheey baan Ku Dhaartey Cidna iskuma Bedelin
Aniga.! Laakiin Waxa Aan jeclahay Xasiloonida
Maskaxdeyda,Qofkii ii Arka in Aan Aniga isbadaley
Ha Arko Ficiladiisa.Waxa Aan Ahay Mid Ficilada Ugu
jawaabo Aamusnaan.
 Abuu Lahab oo Ahaa Reer Haashim oo Ka Dhashay
Ashraafta Qureysh Waxa Uu Gali Naar olol Leh,
Bilaalna Waxa Uu Ahaa Xabashi, Nabiga {{SCW }}
Waxa Uu Maqlay Kabahiisa oo Ka Dhex Dhaawaqaya
Jannada Dhexdeeda.Hanoqo Mid Asalkiisa Ku Faana
Fariintu Waa Yaa Alle Ka Cabsi Badan.
 14

 Laba Nooc oo Ragga Kamid Ah Lama Dhihi Karo

Ereyga “Ragg” .Qof Hooyadii Kaaga Tagay Kursiga
Curyaamiinta,Si Uu Xaaskiisa Waqtiga ula Qaato, iyo
Qof Ka Sheeg Sheega Goobaha Fadhiga Xiriirka Uu La
Leeyahay Haweyney Ayna Ku Kalsoonaatey.
 Ninyahow Sharafta Leh Dumarka oo Dhami Ma ahan
Darjiimada Madadaalada Camal, Dumarka Qaarbaa
Masaajidka Camal ah,Waa in aad Kabaha iska Siibtaa
oo aad Weyso Qaadataa Ka Hor inta Aadan Galin
Mixraabkooda.
 ijeclow Ama inac.Labadoodaba Waa Danteyda.Hadii
Aad ijeceshahay Mar Waliba Qalbigaa igu
Heyneysaa,Hadii Aad inacdana Mar Waliba Waxa
Aad igu Heyneysaa Maskaxdaada.
 Abtigu Waa Waalid, Adeerkuna Waa tiir,Saaxiibkuna
Waa Lafdhabar I aamina Ma jirto Qof Kuu istaagi
Kara Booska Aabahaa.Aabahu Waa nimco Ma Garan
Doontid Qiimahiisa ilaa Aad Ka Weydo Ma ahane.
 Ninbaa Waxa Laweydiiyey Maxaa Ku Waanin Lahayd
Wiilkaaga Markuu Guursado.Waxa Uu
Yiri:Wiilkaygow “Gabadhaani Waxa Ay Kasoo Tegtey
Aabaheeda,Hooyadeeda, Walaalkeeda, iyo
Walaasheyda.Adiga Ayeena Kuu timid –Ha liidin ,Ha
Duleynin oo unoqo Wax Waliba.
 15

 Walaashey, Waqtiga Hadii Uu Dheeraado Waa

jeceylkeyga.Waa Saaxiibta igu Dhow Xiliga Murugada
iyo Farxada,Waa Halbowlaha Hadii Uu Qalbiga
Dhaawacmo,Waxaaba Moodaa in Loo Abuuray in
Qalbigeyga Dhameeystirto.
 Farxad baa Waxaa Laweydiiyey.Goormee Xasilaa
Qalbiga ? Waxa Ay tiri Hadii iga Helo Seddex Shey:in
Uusan Ka Shalaayin Waxii Tagay ,iyo Rajo
Wanaagsan oo Laga Qabo Waxa Soo Socda,iyo Ku
Qanacsanaanta Waxa Uu Kuu Qadaray Allaha
Samooyinka.
 :Si aad noloshaada ubadasho waxaad ubaahanatahay
inaad badasho waxyaabaha aad Muhiimada siiso
 :Duceeyso una duceey dadka kale tani waa astaan
sahleeyso yoolka aad ka leedahay nolosha
 :Walaalahaygow ii Wanaajiya Aragiina inta Aan idiin
Wado Warkaa Wannaaga Badan.
 :Hadii Aad Tahay Mid Wax Ku Fiican iskuday inaad
Kuhowlanaato Waxa Aad Ku Wannaagsanatahay
 :Wax Waliba oo Noloshaada Aahaaday Waxay
Leeyihiin Xikmad, Hadii Aysan Xikmad jiri Lahayn
Ma Aanan Garan Lahayn Dadka Wannaagsan
Qiimahooda.
 :Nacas Kasta Waa Garan Karaa ujeedaduna Waa in
Wax La Fahamo.
 16

 Wax Waliba Waxay Leeyihiin Fursad Labaad ilaa

Jaceylka,Saaxiibtanimada iyo Kalsoonida Ma ahane
Goortii Ay Dhamaadaan Masoo Laabtaan!.Xitaa
Hadii Kun Fursadood Lasiiyo.Hadii La isku Soo
Laabto Waxa La iskula joogi Doonaa Waa Shaki iyo
Cabsi.
 Ladoodida Dadka Caqligooda Yaryahay Waxa Ay
Lamid Tahay Adiga oo Riixaya Barfuun Eber Ah Si
Kastoo Aad uriixdo Wax Barfuun Ah Masoo
Saarayo,Balse Waxa Uu Xanuujinayaa Fartaada Waxa
Uu Kaa Qaadanayaa Waqtigaaga iyo Dedaalkaaga in
Badan.
 :Hadii Aad Dooneeyso inaad Wax Gadato Adiga oo
Aan Eegeyn Bangigaaga Waa inaad Si Dagdag
ushaqeeysaa Adiga oo Aan Eegeyn Saacadaada
 :Waligaaga Ha ilowbin Cidii iska Kaa indho Tirtey
Waligaagana Ha ilowbin Cidii Ku Caawisey Ka Hor
Xitaa inta Aadan Weydiisan
 :Qof Waliba Waxa Uu Rabaa inuu Kuu Sheego Waxa
Adiga Kuu Roon Marabaan inaad Adiga Heshid
jawaabahaaga Waxay Rabaan inaad Tooda Kaliya
Maqashid
 :Waligaaga Haku Dag Dagin inaad Rumeeysato
Waxii Aad Maqsahay oo Dhan, Waayo Beenta Waxay
ufaaftaa Si Ka Dhaqsiyo Badan Runta.
 17

 :Nolosha Markey Ugu Darneyd Waxan ubaahnaa

ilaaheey Ha umaleeynin inaan Adiga Kuu Baahnaa
Sababtoo Ah Ma Dabooli Kartid Baahideyda
 Qaladkaaga ogsoonaw kuna qanac sababtoo ah
majiro Dunida qof aan ceeb lahayn oo ceeb ka saliim
ah.
 Haku kibrin nimcada Alle waxaa jiro malaayiin aan
haysan waxa laguu hibeeyey
 Ubareer Dantaada oo Hala baqin cabashadaada maxaa
yeelay in badan baan fahmin aamusnaantaada.

 Anigu muslim baan ahay islaamkuna waa diin

dhameystiran laakin anigu ma ahi insaan
dhameystiran Haddiin aan gaf ku dhaco islaamka ha
caaynina ee aniga icannaanta anigaan ahayn qof
dhameeystiran {{Axmed Diidaat}}

 Cadawga islaamka ah waa musimka jaahilka ah kaas

oo xannaaqiisa iyo xamaasadiisa ku sameeynaya falal
sumcad daro usoo jiideya islaamka dadka kale
markay arkaan waxaa ay moodaan in islaamku
yahay isaga oo kale

 :Aadanaha waxa uu Aadane ku noqdaa iska

caabinta waxa uu jecelyahay iyo xamilista waxa uu
neceb yahay
 18

 :aadamaha waxa uu aadame kale kaga sareeyaa

baritaanka xaqiiqda.

 :Haddii aad hayso tufaax annigana aan haayo tufaax

misna aan isweydaarsano tufaaxyadaas mid waliba oo
inaga mid ah waxa uu hayaa hal tufaax, balse
hadaad hayso fikrad anigana aan haayo fikrad misna
aan isweydaarsano mid waliba oo inaga mid ah waxa
uu haystaa labo fikir.

 :uma baqo qofka fikira xitaa Haddii uu lumo waayo

xaq dib ayuu ugu soo noqon, Balse waxaan ubaqaa
qofka aan fikirin xitaa haduu ku taagn yahay xaqa
waayo waxuu ahaan Doonaa sida bal dabeyluhu
wataan.

 :Naftaada oo aad Ahaataa waxay kaa dhigaysaa in

aad Dunida kusoo kordhisay qof aan Dunida ku
nooleyn.

 : muhiimada ma aha xaalada laakiin waa sida aad uga

falceliso xaalada.

 : waxa kaliya ee mararka qaar ee aad gacanta ku

haysaa waa aragtidaada adigu xaaladahaaga gacanta
kuma haysid laakiin waxaad dooran kartaa sida aad
 19

xaaladahaaga u arkeysid

 :dhammaanteena mawada lihin hibooyin isla eg

balse waxaan hesanaa fursado isla eg ee aan ku kobcin
karo hibooyinkeena
 :Haddii aan lagu Dhaleecayn waxay ubadan tahay
inaad guul Haynin.
 :waxbarashada ma aha barashada xaqiiqooyinka
laakiin waa utababarka maskaxda sidii ay ufakiri
lahayd

 :aqoontu waa garashada waxii aad oran lahayd

murtidana waa garashada xilligii aad oran lahayd

 :Dadku markay saaxiibo yihiin cadaalad uma baahna

balse marka ay cadaalad haystaan saaxiibtinimo waa
ay ubaahan yihiin.

 :kuguma taageersani waxa aad leedahay lakiin

xaqaaga aan difaacee aanba ku dhinto

 :Haddii aad aaminsantahay cadaalad waxa aad

Aaminsan tahay Aakhiro sababta oo ah cadaalad
kama jirto dunidaan.
 : kan daciifka ah marna wax ma cafin karo cafiska
waa sifada kuwa xooga badan
 20

 Qofka gaara hadafyada iyo qofka aan hamiga

lahayn farqiga udhaxeeyo ma ahan awood la„aan
aqoon la„aan ee waa halabuurid iyo himilo la„aan

 Marka ay cadahay in aadan gaari karin yoolkaaga

habadelin yoolkaaga ee badal dhabada aad
umareeysid

 Had iyo jeer sameey sida ugu fiican waxa aad

beerato ayaad goosan mardambe

 Sirta isbadalka waa inaad Diirada saartid

tamartaada oo idil tamartaasina Aadan u isticmaalin
burburinta waxa Duuga ah Balse aad u adeegsatid
go,aaminta iyo diyaarinta waxa cusub.

 Wax aqrisku waxa uu ii yahay hab aan ku balaariyo

garaadkeyga kukala furo indahayga kuna buuxiyo
qalbigayga iyo waxsoo saarka maskaxdeyda.

 :umuuqo Daciif marka aad aadgtahay una muuqo

adeeg marka aad tahay daciif.

 Madhici doontid Haddii aadan fuulin meel sare

 21

laakiin dan iyo xaajo kuuguma jirto inaad ku

noolaato dhulka

 :cadawgaaga cafi laakiin marna ha ilaawin

magacayadooda
 ujeedada dagaalka waa in nabad la helo ujeedada
nabaduna waa in dagaal la isku diyaariyo.

 Dadka saacadaha waxay u adeegsadaan si kala

gadisan balse si aad waqtigaaga u adeegsataa waxay
ka tarjumeysaa tayadaada shaqsiyeed.
 ;salaanta adiga la horee.

 :sannad kasta ubaxyo beer.

 :waa mahadsanatahay in badan dheh.

 :noqo qof xeelad badan balse qof si ula kac

xumaantiisa ha uraadin.

 :in lacagta qiimo lahayn waxaad ugaaneysaa

jannada waxaa ubadan kuwa faqri ku ahaa
aduunka.

 :riyada dhabta ah ma ahan mida markasta aad

hurdeyso oo aad ku riyooto balse riyada dhabta ah
 22

waa mida hurdada kuu diida.

 :Haddii aad xisaabin karto lacagtaada wali ogaw ma

tihid qani ee waxaad tahay faqri.

 :kheyrka kuligiisa waa xishood.

 Waan guuldareystey marar badan taasina waa

sababta aan uguuleystey.

 :jawaabta ugu gaaban waa waxqabad.

 :qof aad wax uyaqaano ayaa aayar hadlo.
 :marka aad ku timaado jid gooyada noloshada raac
wado qar jeex ah si aad hadafkaga udhameeysato.
 Mid Waliba oo iyaga Kamid Ah Wuu Ku
Dhaleeceynayaa Wuu kaa Soo Horjeedaa
Hadalkaadana Khalad buu Ka Fahansanyahay
Aragtidaada Waa Diidanyahay Hadane Markaad
Guuleeysato Waxay Soo istaagayaan Garabkaaga Si
Ay Faraxada Kuugu Hambalyeeyaan Sababtoo Ah
iyagu Waa Bani,aadam iyagu {{Gureey_Xikmadle}}.
 Ilaaheey inaad Ka Cabsataa Waa Geesinimo ,inaad
Adoon unoqotaa Waa Xoriyad ,inaad isu Duleeysaa
Waa Karaamo,inaad Garataa Waa Yaqiin.
 Doontu Waxay Dhex Ahaatey Biyaha Dushooda
,Balse Biyaha Doonta Ma Dhex Ahaanin Sidaa
 23

Darteed Adiga Aduunyada Ahaaw Balse

Qalbigaaga Aduunyada Yeysan Dagin.
{{Gureey_Xikmadle}}
 Ma ogtahaya in Cusbada iyo Sonkorta isku Mid
Yihiin Midabkoodana Uu Yahay Cadaan,Balse
Aysan isku DhaDhan Aysan Ahayn ,Sidaa Darteed
Dadka Qaar Waa isku Midab Waana Kala Dhaqan.
 Maraakiibtu Kuma Quusaan Biyaha Hareeraha Ka
Socda Ee Waxay Ku Quusaan Biyaha Gudaha Usoo
Gala, Sidaa Darteed isbadalkaada Kama Dhaco
Banaanka Ee Waxa Uu Ka Dhacaa Gudaha
Qalbigaaga iyo Naftaada.

 Waqtiga Waxa Uu Go,aamiyaa Qofka Aad La

Kulmeeyso
Qalbiga Waxa Uu Go,aamiyaa Qofka Uu jeclaanayo
Laakiin Dabeecadahaaga Waxay Go,aamiyaan
Nolosha Dhow iyo Mustaqbalka Fog Qofka
Aad La Qaadaneeyso.
 Qalbigaaga Haka Dhigin Sida Wabiga oo Kale Ee Uu
Qofkii Doono Uu Ka Darsanyo, Ee Waxaad Ka Dhigtaa
Sida Badda oo Kale Uusan Ka Cabeynin ilaa Qof Ku
Maashoodo Mooyee.
 Beenta Wey Sahlantahay Laakiin Xaqiiqda in La Sheego
Wey Adagtahay Cudurdaarashada Wey
 24

Fududahay,Laakiin Daacadnimadu Waa Mid Qaali Ah

inaad Qof jeclaato Waa Dhamaan inaad Aqbasho Waxa
Uu Yahay Qofkaas ,Ha isku Badalin Qofkaasi Qofkuu
Doono Ha Ahaadee ,Qofka Ku jecel Maku Badalaayo Ee
Waxa Uu Kaa Dhigayaa Mid Kawanaagsan Sidii Hore .
 Qaarkood Waxay Ku Hadiyeynayaa jaceyl Adiga oo
Aan Wax uhadiyeynin,Qaarkoodna Waxay Ku
Hadiyeynayaa Nacayb Adiga oo Wax Waliba u
hadiyeyey.
 Midka Cishqiga Haayow Qalbigaaga Banaanka Dhig,Ee
Caqligaaga igu Dhageeyso,jaceylkaaga Yuusan Noqon
Mid Kalifaad Ah,Si Aysan Caradaada Ama Xanaaqaaga
Uusan unoqon Mid Dilaa Ah.
 Kasbo inta Aad Awoodid , Bixi inta Aad
Awoodid,Keydso inta Aad Awoodid.
 Uduul Dayaxa Hadii Aad Awoodi Weyso Waxaad
Dageeysaa Xiddigaha
 Nasiibku Waa Marka Ay Kulmaan Diyaargarowga iyo
Fursadu.
 Lacagtu Waxay Kuu Gadi Kartaa Daawo, Laakiin
Kuuma Gooyso Caafimaad.
 Dad Badan Waxay iska Dhigeen Wax Aysan Ahayn,
Waxay ilaaween Waxay Ahaayeen,Markaas Waxaa
Dhuma Awoodahoodii.
 Nolosha Waxay Aad Ugu Dhowdahay Dhimashada
 25

 Markii Aad Dhalatey Waad Ooyday,Aduunkana Waa

Uu Farxay,Unoolow Si Markaad Dhimatid Aduunka
Kuugu Ooyo Adigana Aad ufaraxsanaatid.
 Waqtigu Wuu Ku Gaabiyaa Kuwa Suga,Wuu Ka
Dheereeyaa Kuwa Ka Baqa, Wuu Ku Dheeryahay Kuwa
Murugooda,Wuu Ku Gaabanyahay Kuwa
Faraxsan,Laakiin Kuwa Waqtiga Jecel Waa udaa,in Mar
Waliba.
 Macnaha Nolosha Waa in Nolosha Macno Loo Yeelo,
 Hanoqon indho Ku Garaadle oo Lafalgala
Dhacdooyinka Maalinlaha Ah,Ee Noqo Maskax Ku
Garaadle oo Ka Fakara Xalka Maqan.
 Yeelo Qorshe iyo Go,aan Kuu Madax Banaan Si Aad
uxalisato Dhibkaaga
 In Aad Qof Kala Hartaan Ama Kala Tagtaan Waa Wax
Fudud, Balse Ma Sahlana in Aad Qalbiga Ka Jarato Kol
Hadii Aad jecleyd.
 Quruxdu Ma ahan oo Keliya Meesha ishu
Qabato,Waxaa jira Kumanaan Dareen oo isha Ka Qoto
Dheer.
 Xiriir Kasta Kuma Dhisno Dareen,Ee Waxaa Ka Buuxa
Kumanaan Dano Gaar Ah.
 Wax ujeclow Si Dhameeystiran Tani Macnaheeda Ma
ahan ,in Aad Waali Wax ujeclaato ,Ee Waa in Aad
Daacad utahay Dareenkaaga.
 26

 Dhagaha Ka Xiro Dhaliilaha Aan Waxba

Dhisayn,Aqoontu Waa Mida Wax Dhista ,Ma ahan
Mida Wax Dumisa.
 Ula Dhaqan Dadka Si Dhexe oo Aan Midkiina Dhib
idiin Keeneynin.
 Ha isku Dhiibin Naftaada iskadaa inaad Naf Kale isku
Dhiibto,Maxaa Yeelay is Dhul Dhigidu Waa Fursada
Kaliya Ee Uu Qofku Kuugu Sameyn Karo Waxa Uu
Doono.
 Khaladaadkaaga Dib usax Ee Hasugin, in Lagaa
Waaniyo Waxii Shalay.
 Ha Lumin Qofna Farxadiisa ,Adiga oo Awoodo in aad u
Abuurto,Qofkasta Kuma Qancaaya Qiimahaaga
,Adigase uquur Dadka Qaayahooda,
 Tixgali Aragtida Dadka Kale,Hana Ka Tagin Midaada
 Marabtaa in Aad Xur Ahaato,Waligaaga Cidna
Caloosha Waxba Ha Ugu Qaban.
 Hasugin in Ay Dadka Si Sax Ah Kuuwada Fahmaan Ee
Ku Dadaal in Aad isfahamtaan
 Yeelo Dhaqan Laguugu jeclaado , Ama Laguugu Xiiso
Haba Yaraadee.
 Wax utar Dadkaada ,iyo Dalkaada ,Adiga oo Aan
Dowlad, iyo Dad Gaar Ah Ku Haleeyneynin.
 Aarsigu Waa Dhaqanka Ugu Xun Ee Niyadaada Ku
Fakarto,Hadii Aad Caado Ka Dhigatana Waxaa
 27

Dhumaayo Jiritaankaaga. Waligaaga Unuglow Dadka

Mudun
 Dhoolacadeeyntu Waa Hadal Wanaagsan oo Aan
Codkiisa Lamaqleynin
 Dhamaanteenu Waxaynu Nahay Sida Dayaxa, Balse
Meel Ayaan Kamadownahay
 Ma jirto Beer Qurxoon oo Aan Bahalo Lahayn, Sidaa
Darteed Ma jiro Qof Wannaagsan oo Aan Cadow ahayn.
 Jidka Nolosha Waxaa Ka Buuxa Dhagaxaan, Ha isku
Dayin inaad Kala Fardhiso,Laakiin Aruuri oo Ka Dhis
jaranjarooyin Aad Ku Fuusho Noloshaada.
 Noloshu Waa Riyo , Waxaa ina Toosiya Ama ina
Baraarujiya Geeridda.
 Aad Ha Ugu Fakarin Waxaadan Heysan,Si Aadan
uwaayin Waxaad Heysato Hadda.
 Raggu Waxay jecel Yihiin in Ay Ku Noolaadaan Farxad,
Laakiin Dumarka Waxay jecel Yihiin in Ay Ku
Noolaadaan Nolol jaceyl Leh.
 Wey Adagtahay inaad jaceyl Naftaada uhurto, Waxaase
Kasii Adag inaad Hesho Qof Aad uhurto.
 Kuwa Xumaanta usaaxiibka Ah Waa Dhimbilaha
Dhuxusha Midba Midka Kale Ayuu Gubaa
 Inaad Dhanka Wanaagsan Wax ka Eegtaa Macnaheeda
Ma ahan inaad Mar Waliba Faraxsanaatid,Sidoo Kale
 28

Waa inaad Garataa Waqtiyada Adag in Ay Wali jiraan

Maalmo Wacan oo Ka Dambeeyo.
 Qiimaha Ay Naftaada Ku Yeelaneeyso Bulshada
Dhaxdeeda Adiga Ayaa iska Leh , Hadaad isku Aragto
Qof Liito oo Aan Waxba Qaban Karin,Xaqiiq Qof Liita
Ayaad Noqoneeysaa,Hadaad isku Aragto Qof Wax
Qaban Karana Waad Qabaneeysaa Waliba Sida Ugu
Wannaagsan ,Waad Gaari Doontaa Waxaad Ku
Hamineeyso oo Qeyr iyo Wanaagba Ku Horseedaaya
Naftaada iyo Mida Bulshadaada Markey Doontaba Ha
Noqotee.
 Dulqaatka Badi Qadarkaana Rumeeysnow, Hori Usoco
Sida Diinkaba Aad usocotidee,Hadaad Doonto Toban
jeer Guuldareeyso , Laakiin Haniyad jabin Maalin uun
baad Arki Doontaa Adiga oo Bulshada Ka Dhex
iftiimaayo .
 uma noolid inaad Qof Kasto Farxad Galiso ,Waxba
Kaama Galin,Waxa Qof Kasto Kaamaleeysto, noolow
intaad Doonto Mar uunbaad Dhiman Doontaa unoolow
Sidii Daqiiqadii Dunida Kuugu Dambeeysey.
 Noloshaada Quruxdeeda Waxaa Saldhig u Ah Hadba
Sida Aad Ugu Faraxsan Tahay,Ogow Farxaduna Waa
Mid Aad Abuuran Karto
 Hadii Aad Dooneeysid inaad Farxad Ku Noolaato,Ha
Faalin Waqtiyadii Xumaa Ee Aad Soo Martey,Hana
 29

Kasii Wal Walin Waxa Beri Lakulmi Doontid Ee Faalee

Nimcada Aad Maanta Heysato Alle Subxaana
Watacaala Ugu Mahadnaq Markaas Ayaad Farxada
Dareemi Doontaa.
 Cadaantu Kama Turjumeeyso Quruxda Madowgana
Kama Turjumaayo Foolxumada, Sababtoo Ah Karafntu
Wey Cadahay Waana Mid Laga Baqo,Kacbaduna Wey
Madowdahay Waana Mid La jecelyahay.
 Hadii Ragganimadu Ahaan Lahayd in Codka Kor Loo
Qaado,Eygaa Ahaan Lahaa Mudanaha Ragga,Hadii
Dumarnimaduna Tahay isqaawin Yacnii Qaawanaan
Daanyeerta Ayaa Ahaan Lahayd Mida Ugu Dumarsan.
 Inta Aadan Alle Ka Baryin Waxa Kaa Maqan Ku shukri
Waxa Aad Hada Heysato.
 Waxaan Baraney Sida Hawada Loogu Duulo Sida
Shimbiraha oo Kale, Waxaan Baraney Sida Badda
Loogu Dabaasho Sida Kalluunka oo Kale, Laakiin Wali
Ma aanan Baran Sida Dhulka Loogu Noolaado Aanaga
oo Walaalo Ah.
 Waxaan Xirnaa indhaheena Marka Aan Oyneyno Marka
Aan Riyooneyno ,Marka Aan Ooyneyno ,Marka Aan
Rajeyneyno,iyo Marka Aan is Dhunkaneyno, Sababtoo
Ah Waxyaabaha Wanaagsan Laguma Arko indhaha Ee
Waxaan Ka Dareenaa Qalbiga.
 30

 Jaceylku Waa Awood Aan Lala Babacdhigi Karin

Awooddaha Dunida,Waana Sababta Uu Sida Fudud
Ugu Badalo Dhaqanka Qofka,Wey Adagtahay in La
Sharxo Dareenka, Maxaa Yeelay Ma jirto Awood
Sahleeyso in Lagu Ogaado
Awooddiisa,Mugiisa,Tayadiisa,iyo Falgalkiisa .
 Waligaaga Haku Doodin,Waxaad Ogtahay
Qiimahooda, iska daa inaad Ku Doodo Waxaadan Cilmi
ulahayn.
 Duceeyso una Duceey Dadka Kale, Tani Waa Astaan
Sahleeysa Gaaridda Yoolalkaada Fog fog Ee Aad Ka
Leedahay Nolosha.
 Haku Fududaanin Wax Waliba, ufiirso ilaa Xad Kana
Feejignaaw in Aad Faragaliso Waxa Kaa madax banaan.
 Qaladkaagana Ogsonow Kuna Qanac ,Sababtoo Ah Ma
jiro Dunidaan Qof Aan Cilad Lahayn oo Ceeb Kasaliim
Ah.
 Qaado Talooyinka Waxii Kaa Anfaca,Adiga oo Quursan
Qof Kale Arartiisa.
 Bar Naftaada Mahadcelinta,Si Aysan Ugu Abaal Dhicin
Wannaaga Loo Taro.
 Haku Kibrin Nimcada Alle Waxaa jira Malaayiin Aan
Heysan Waxa Laguu Hibeeyey.
 Ubareer Dantaada, Halabaqin Cabshadaada, Maxaa
Yeelay in Badan Baan Fahmin Aamusnaantaada.
 31

 Aad bey ufududahay Markii Aan Wax Ka Sheegeyno

Khaladaadka Dadka Kale, Laakiin Aad bey u Aagtahay
inaan Khaladaadkeena Aqoonsano.
 Cabirka Shumaca Wey Kala Duwanaan Karaan Laakiin
Waxay Bixiyaan iftiin isku Mid Ah , Sidaasi Waxaa
Lamid Ah Tayadaada iyo Dadnimadaada Waxay Kaa
Dhigaan inaad iftiin unoqoto Dadka Balse Wax Macno
Masameeyneeyso Halka Aad joogto iyo Darajadada.
 Haka baqan Cadowga usoo Bareero inuu Ku
Waxyeeleeyo, Laakiin iska ilaali Saaxiibka Xun Ee Laba
wajiilaha Ah.
 Inta Badan Waxaan Dadaal Ku Bixinaa Xirashada
Dharka Ugu Qurxoon iyo Kuwa Ugu Qaalisan, Balse
Waxaan is ilowsiinaa Badalista Dhaqamada Xun iyo
Dabeecadaheena Guracan Hadaba Ogow Weelka
Qaaliga Masameeyo Cunto Macaan oo Dhadhan Leh.
 Umuuji Xishmad Xitaa Dadka Aan
uqalmin,Micnaheeda Ma Ahan Ka Falcelinta
Dabeecadahooda, Balse Waa Sabir Muujinaya
Dhaqankaaga Wanaagsan Ee Ku Dhisan Qadarinta.
 Caqabad Kasta oo Kusoo Wajahda Geeri Ama
Dhimasho Makeenaan, Laakiin Dilaaga Noloshaada
Waa Murugada iyo Walwalka.
 Niyad Wannaagsan Kula Dhaqan Dadka , Wanaagooda
Baahi inta Aadan Xumahooda Sadaalin.
 32

 Hadii Ay Ku Dhaafto Fursad Dahabi Waxba Yeysan

Waxba Yeysan indhahaaga Buuxin ilin , Ogow Markale
Ayee Hortaada Kasoo Muuqan Doontaa Fursado
Dahabi Ah.
 Dhamaanteena Bulshada Ayaan Dhaleeceynaa , Waxaan
is ilowsiinaa inaan Bulshada Qeyb Kanahay ,
Bulshooyinka Guuleeystey Waxay Gacan Qabtaan Hal
Abuuraha , Ee Ma Aha Kuwa Afka iyo Adinka ula Taga
Haldoorka.
 Hadalka Wanaagsani Waa Furaha Quluubta Dadka
Kale, Adeegso Ereyo Wanaagsan Si Quluubta Dadka
Kale Kuu jeclaadaan.
 Dadka Dunida Maanta joogo Goortii Aad Saaxiibtinimo
Muujiso Waxay uqaadanayaa inaad Shukaansi
Doontahay, Goortii Aad Daacad Tahay Waxay
uqadanayaa inaad Xaasid Tahay , Goortii Aad Rabto
inaad Kali Ahaato Waxay uqaadanayaan in Murugo Ku
Heyso, Goortii Aad Aamusto Waxay uqaadanayaan in
islaweyni Kuugu jirto, Goortii Aad Runta Ka Hadasho
Waxay uqaadanayaan inaad Reer udanleedahay,
Goortii Aad istiraahdo Cid Caawi Waxay
uqaadanayaan inaad istustus Ka Wado iyo Halagaa
Sheego Kawado, Goortii Aad Bilowdo in Aad Dantaada
Garato, Waxay uqaadanayaan in Aad Dadka Ka
Go,oday oo Aad Buufis Bilowday, Goortii Aad Wado Si
 33

Nabad Ah usocoto Waxay umaleeynayaan in Uu Kibir

Kaa Buuxo , Goortii Aad Hadal Dabacsan Ku Hadasho
Waxay uqaadanayaan in Aad Daciif Tahay, Goortii Aad
Kun Wannaag Sameeyso Wey iska indho Tirayaan,
Laakiin Goortii Aad Hal khalad Sameeyso Waxay
Wadayaan Sannado Badan, Si Kastoo Kuu Xukmiyaan,
Adiga Ha joojin Ee joogteey inaad Wanaag Sameyn
,udhoolacadeeyso, Salaanto, Xushmeeyso, unaxariisato,
Soo Dhaweeyso, Cafiso, iyo inaad Caawiso, Kuwa
Runta Mar Waliba iskaga Khaldamayaan Ee Waxay
Garanayaan Qiimahaaga Qofnimo.
 Sii Wad inaad Wannaaga Sameeyso Si Kasta uu Xaalku
Yahay ,Wanaag Sameynta ,iyo Samafalku Waa Sifo
insaanimo oo Kasoo Dhex Baxda Bulshooyinka Ay
Dadkiisu Leeyihiin Aqoon, Garasho,iyo Dareen
Mas,uuliyadeed oo Sare.
 Wanaagu Waa Noocyo Badan Yahay Waxaana Lagu
Sheegi Karaa,Howlkasto oo Uu Qofka Qabto,isaga oo
Aan Looga Badalo Sugeeyn, islamarkaana uu Ku
Qanacsanyahay in Howshaasi Uu Sameeynaaya Ay
Tahay Mid Uu Aaminsanyahay in Uu Ku Dareemaayo
Raaxo iyo Daganaan.
 Samafalka Ama Wannaag Sameeynta Waxaa Kamid Ah
in Waqti Ama Xoolo Lagu Bixiyo Daryeel Ama Adeeg
 34

Loo Sameeynaya Bulshada Noocyadeeda Kale, Ama

Qof Markaasi ubaahan.
 Samafalku Waxuu Kor uqaadaa Xeer Nololeedka
Bulshada , Waxa Uu Gacan Ka Geeystaa Hormarka,
Bulshada iyo Dhismaheeda, Waxa Uuna Yareeya
Faqriga iyo Dilka Waayo Waxa Uu Kabaa Amaanka
Bulshada iyo Midka Dhaqaale.
 Hadii Aad Dadka uqabato Waxbadan, Waxay Markasta
Ka Hadlayaan Waxii Aadan uqaban,Sii Wad
Waxqabadka Sikastoo Xaalku Yahay.
 Hadii Aad Tahay Qof Daacad Ah oo Naxariis Badan,
Waxaad Arkeeysaa Dadbadan oo Ku Qayaamaya Sii
Ahow Daacad Naxariis Badan Si Kastoo Xaalku Yahay .
 Hadii Aad Guuleeysato Waxaad Yeelaneeysaa Saaxiibo
Been Ah,oo Dano Gaar Ah Kuula Socda iyo Cadow
Badan, Sii Wad in Aad Guulo Gaarto Sii Kastoo Xaalku
Yahay.
 Hadii Aad istiraahdo Xumaan Reeb Dadkana Wannaag
Far , Waxaa Dhaceeysa in Ay Dadbadan Ku Dhaliilaan
Sii Wad inaad Xumaanta Reebto Si Kastoo Xaalku
Yahay
 Hadii Aad Kun Wannaag Sameeyso Wey iska indho
Tirayaan , Laakiin Goortii Aad Hal Qalad Sameeyso
Waxay Wadayaan Sannado Badan Sii Wad inaad
Wannaaga Sameeyso Si Kastoo Xaalku Yahay.
 35

 Waxaad Sannado Badan Dhisaysey Ayaa Qof Ama Dad

Ku Baabi,in Karaan Hal Maalin Sii Wad inaad Dhisto Si
kastoo Xaalku Yahay .
 Hadii Qof Aad Abaalbadan ugasho oo Uu Kuugu
inkiro, Sii Wad in Aad Abaalgasho Si Kastoo Xaalku
Yahay.
 Hadii Qof Aad Caawisay Waxbadan Kuugu Caasiyo
Ama Ku Caayo, Sii Wad inaad Caawiso Si Kastoo
Xaalku Yahay.
 Hadii Aad Darajo Ku Gaarto Dadaalkaagii iyo
Hadafkaagii Dadku Wey Ku Xasdayaan Weyna Kaa
Maseerayaan, Sii Wad Dadaalka iyo Doonista Si Kastoo
Xaalku Yahay
 Hadii Aad Si Dagan uhadasho, Si Tartiib Ah usocoto,
Dadku Waxay Ku Oranayaan Waa Qof jilicsan, Sii Wad
Daganaanta iyo Dabeecad Wannaaga Si Kastoo Xaalku
Yahay .
 Hadii Aad Samafal usameeyso Dad Masaakiin Ah,
Dadku Waxay Oranayaan Waa Tuug Hab Uu Wax Ku
Gurto Ayuu Rabaa, Sii Wad Samafalka iyo Gargaarka Si
Kastoo Xaalku Yahay.
 Hadii Aad is Asturto oo Xijaabato,Dadbaa Ku Oranaya
Balaayo Ayee La Duuduubantahay Waa Doqon Xijaab
Weyn , Sii Wad inaad Xijaabato Si Kastoo Xaalku Yahay.
 36

 Hadii Qof Aad Si Dhab Ah ujecleyd Uu Cidlo Kaaga

Dhaqaaqo, Ama Ku Dhibaateeyo , Sii Wad inaad Cafiso
Kheyrna urajeeyso Si Kastoo Xaalku Yahay .
 Hadii Qof Xanuunsanaaye Xanuunka Aad Ka Caawiso
Xanuunkii Haayey inuu Ka Fiicnaado, Waxaa Laga
Yabaa inuu Ku Yiraahdo Ma Aniga Mashruuc igu Soo
Qaadatey Sii Wad inaad ixsaan ufasho Si Kastoo Xaalku
Yahay.
 Si Kastoo Ay Xaaladu Tahay, Si Kastoo Dadku Yahay
Sii Wad Wannaag Sameynta iyo Kheyrka Xasuusnow
Tani Waxay udhaxeeysaa Adiga iyo Alle Marnaba uma
Dhaxeeyso Adiga iyo Dadka.
 Ha Rumeysan Waxkastoo Aad Maqashid , Hawada
isticmaalin Waxa Aad Heysato Ee Bar Keydso, Hana
Seexan Hurdo Badan oo Ku Seejisa Dantaada iyo Waxii
Aad Qabsan Lahayd Maalintaas.
 Marka Aad Qof Ku Dhaheeysid Waan Kujeclahay Dheh
Adiga oo Ay Dhab Kaa Tahay , Aamin in jaceylku Ku
Dhalan Karo Aragtida Ugu Horeeysa, jeclow Qof Jaceyl
Dhab Ah oo Xiiso Leh, Waxaa Dhici Karta in Qofka Aad
jeceshahay Kaa Tago,Taasna Waxaad Ku Dareemi
Kartaa Nolosha Dhabta Ah , Waxaadna Ka Baraneeysaa
Cashar.
 37

 Dadka Meel Hakaga Dhicin oo Ha Caayin oo Adigaba

Ma jeclid in Lagu Aflagaadeeyo, Si Dagan uhadal,
Laakiin Si Dhaqsa Ah ufakir.
 Hadii Uu Qof Ku Weydiiyo Su,aal Aanad Rabin inaad
Ka Jawaabto, U ilko Cadeey oo Weydii Maxaad urabtaa
inaad Su,aashaan Kaaga jawaabo Weydii Qofka Waxa
Ay jawaabtaada Muhiim Ugu Tahay.
 Qofka Hindhisa uduceey oo Tus inay Diinta islaamka
Naxariis Tahay.
 Isfahmid La,aani Yey Kaa Duminin Saaxiibkaaga
Dunida Ugu Qaalisani.
 Marka Aad Aragtid in Aad Khalad Gashay Si Dhaqsi
Ah usax
 Marka Aad Ka jawaabeeysid Taleefankaaga ilko
Cadeey, Maxaa Yeelay Qofka Taleefankaaga Ka
Hadlaayo Waxa Uu Maqlayaa Dhawaaqaaga Waxa
Uuna Dareemayaa inaad Xushmad uhaayso.
 Noolow Nolol Wannaagsan oo Qiimo Leh,
Marwalibana Sharaftaadana Kor uqaad oo Ha is Qiimo
Tirin,Marka Aad Gabowdo Xusuuso Wannaagii Kusoo
Maray Si Aad Markale Uga Heshid Dareen
Wannaagsan Waqtigaagii Kusoo Maray.
 Aamin Dadka , Laakiin Albaabkaaga Xiro Ma Adigaaba
ifahmey.
 38

 Waxii Aaad Ogtahay Ee Faa,iido Leh usheeg Dadka

Kale Hakula Qeybsadaane Taasina Waxay Kaa
Dhigeysaa inaad Noqoto Qof Waligiisa La
Xasuusanaado oo Dad Badani Ay Yaqaanaan Sharafna
Lahaa Mudadii Uu Noolaa.
 Waligaaga Ha Gooynin Xiriirka Qofka Kutusaaya
Wanaaga ,Sannadkiiba Ubax Meel Aadan Waligaaga
Arag Hanoqoto Wadan Kale Magaalo Kale, Xaafad Kale
, Keeyn Kale Ama Goob Kale.
 Hadii Ay Kusoo Gasho Lacag Badan umaali Gali Si Ay
Dadka ucaawiso inta Ay Noolyihiin.
 Waxaan Bartey in Aysan Muhiim Ahayn Maxaad Hada
Heysaa, Laakiin Ay Muhiim Tahay Xagey Daqiiqadaan
Kadib Rabtaa inaad Gaartid, Waxaan Bartey in
Waxkasto oo Aan u Aragno in Ay Weyn Yihiin oo
Aduunkaan Yaalo Ay Markii Hore Ku Bilowdeen
Fikrad Yar Kana Bilowdeen Waxyar , Waxaan Bartey in
Farqi Wey udhaxeeyo Tijaabinta Badan, iyo Ka Quus
Qaadashada, Waxaan Bartey in Dareenka Wanaagsan
Yahay Midka Ay Naftaada Ku Qanacsantahay,Adiga oo
Ogsoon Waxa Ada Sameeysey inay Wannaag Ahaayeen
Aduunka oo Dhan Hakula Coloobo , Waxaan Bartey in
Ay Laga Maarmaan Tahay in Qofka isku Dayo inuu
Sameeyo Camal oo Gaarsiinaayo ilaa Xiddigaha Laakiin
Uusan iloobin in Ay Lugahiisu in Ay Dhulka joogaan.
 39

 Ha umurugoonin Dunidaan iyo Waxa Dhexyaalo,

Dhamaanteena Waxaan Nahay Marti Allaah Waxa Uu
jecelyahay Kan Ugu Cabsida Badan Adoomadiisa,
Hanoqon Mid Mar Kasta Doorbida Waxa Naftiisu
jeceshahay.
 Caqliga Dadka Waa Seddex Nooc , Caqliyada Waa
Weyn Waxay Ka Hadlaan Fikradaha iyo Hal Abuurka
,Caqliyada Dhexena Waxa Ay Falaqeyaan Arimaha
Bulshada , Laakiin Kuwa Caqliga Yarna Waxay
Faaleeyaan oo Dhaleeceyaan Dadka Mana Sheegaan
Wanaagooda.
 Nin indho La,a Ayaa Habeen Baxay Waxa Uuna
Doonaayey inuu Wabiga Biyo Kasoo Cabo Waxa Uuna
Watey Faanuus, Dadkii Ayaa Weydiiyey Sababta Uu
Faanuusta uwato Waaba indho La,ayahay, Waxa Uuna
Ku jawaabay Si Dadka indhaha Leh ii Arkaan.
 Waxaan Bartey in Uusan Qofka Hoogin, Hadii Uu
Qasaaro ,Laakiin Uu Qasaaro Markii Uu joojiyo
Dadaalkiisa.
 Waxaan Bartey in Qofka Guusha Gaara Uu Yahay
Midka Sabirka iyo Dadaalka usaaxiibka Ah.
 Waxaan Bartey in Hubka Ugu Weyn Uu Qofka Helaa
Uu Yahay Sabirka iyo Waqtiga.
 40

 Waxaan Bartey in Qofka Uqeyrbadan Tahay Sida

Diidiin Kusocda Dariikha Toosan , inta Uu Noqon
Lahaa Deero Ku Socoto Dariiqa Halaaga.
 Waxaan Bartey in Camalka Wannaagsan Uu Aad Uga
Fiicanyahay Hadalka Wannaagsan oo Kaliya.
 Waxaan Bartey in Furaha Qasaarada Ay Tahay in Uu
Qofka isku Dayo in Uu Raali Galiyo Qofkasta.
 Ahow Sida Aad Tahay Waxaadan Ahayn Ha iska
Dhigin Cidii Kuugu jeclaaneeyso Hakuugu jeclaato ,
Cidii Kuugu Naceeysana Hakuugu Nacdo.
 Waxa aad Hiigsaneeyso oo Aad Ku Riyooneeyso Afar
iyo Labaatanka Saacadood Ayaad Noqon Waadna
Xaqiijin.
 Hadaad Dareento in Daruufaha oo Dhan Lid Kuugu
Yihiin, Dadka oo Dhan Kaa Hor imaadeen , Waxaad
Ogaataa in Diyaarada uduusho Cagsiga Dhinaca Ay
Dabeysha usocoto udabaalo Dhinaca Hirka Ka
imaanayo Gacantaadana Kujeex Waddadii Aad Mari
Lahayd.
 Hadaadan Ku Qanacsaneyn Meesha Aad joogto Hada ,
Dhaqaaq Matihid Geed Meesha Ku Mudun.
 Ha Ahaanin Mid jilicsan oo Dharbaaxo Kasto Dhulka
Dhigeyso, Naxdinta Dhabarka Ka jabineeyso, Fashilka
isku Dhiibaayo, Noqo Qof Karti Leh Waqti Waxaan
joognaa Aan La Aqbaleeynin Qof jilicsan.
 41

 Waligaaga Xooganow Dhoolacdeey, Kuwa jalaafada

kula Maagan Ha isweydiiyaan Sidii Wali
udhoolacadeeyanayaa.
 Dadka Qibradda Leh Waxkabaro Sababtoo Ah
Manoolaaneeysid Waqti Kuugu Filan Si aad Wax waliba
ubarato.
 Qof Markuu Hadlaayo Dhageeyso Si aad Wax Waliba
ufahanto, Ha udhageeysan Si aad ujawaabto.
 Waan Xaqiijin Karnaa Dhamaan Wax Ku Taameeyno,
Ku Riyooneyno Hadii Aan Leenahay Qanaaco Dhab Ah
inaan Arinkaas Xaqiijin Karno.
 Quraanjada Waxaad Ka Barataa Sida Waxloo Kasbado,
Geelana Sabirka Ka Baro, Diiqana Kalahaada Ka Baro ,
Abeesadana Xikmadana Ka Baro, Libaaxana
Geesinimada Ka Baro, Eeygana ikhlaaska iyo
Waafinimada Ka Baro.
 Dagaal Aan Xabad joojin Lahayn Waa Nolosha
Ban,aadamka.
 Noloshu Wey Ka Gaabantahay inaan Ku Bixino
Diiwaangalinata Gafafka Nalaga Galay, Sidoo Kale Wey
Ka Gaabantahay in Aan isku Mashquulino Quudinta
Cadaawada iyo Karaahiyada.
 Dadku Waxay unoolyihiin Si Ay Wax ucunaan ,
Anigana Waxaan Wax ucunaa Si Aan unoolaado.
 42

 Markaan jeclaa Waxaan jeclaa inaan Weynaado, Laakiin

Markii Aan Weynaaday Waxaan Tamaninayaa inaan
Taraado.
 Sheyga Kaliya Ee Caalmka La isku Raacaayo Waa in
Aan Halmeere Kunoolnahay Wax Kaloo La isku
Raacaayo Majiraan.
 Musiibo Waliba oo Kuugu Dhaceeyso Waxaad Ka
Qaadaneeysaa, Darsi Si Aaad uga Baxdo Adiga oo
Xikmad Qibrad iyo Cilmi Kasbaday.
 Dadku Waxay Nacaladaan Daruufaha Noloshooda,
Laakiin Aniga Daruufaha Maba Rumeeysani Dadka
iyaga ayaa Sameeya Daruufaha.
 Inaad Hal ubax uhadiyeeyso Waqtigii Ku Munaasabka
Ahayd Ayaa Ka Fiican, Wax Waliba inaad Baxiso Fursada
Ku Dhaafto Kadib.
 Inaad Halweedh oo Wannaagsani Ku Dhahdo Qofka
Aaad jeceshahay, Walibana Waqtiga Ay Ku
Haboontahay Ayaa Ka Fiican inaad Gabay Dheer utiriso
Markii Uu Qofkaasi Ka Tago Kadib.
 Haldaqiiqo inaad Sugtid Ayaa Ka Fiican inaad Sannad
Dhan Sugtid Markii Ay Fursada Dhamaato Kadib.
 Inaad Caawisid Qofka Markii Uu Kuu Baahanyahay
Ayaa Ka Fiican , Boqolaal jeer oo Raaligalin Ah Markii
Uu Ka Gudbo Kadeedkii Heystey Kadib.
 Qiimo Malaha Shey Waliba oo Yimaado Waqtigii Ku
Haboonaa Kadib, Waana Sidii Adiga oo Dhunkanaya
Qofkaa Dhintey Dhabankiisa.
 43

 Marna Hadib Dhigin Ashyaa,ada Quruxda Badan,

Weeraha Quruxda Badan, Fariimaha Quruxda Badan,
Saamaxaada Quruxda Badan, is Cafiska Quruxda
Badan, Sugitaanka Quruxda Badan , Dulqaadka
Quruxda Badan, Daacadnimada Quruxda Badan , iyo
Cudurdaarashada Quruxda Badan, iyo Wax waliba
Haka Dib dhigin Waqtigiisa ileen Qiimo Maleh Shey
Lasoo Dhaafay Waqtigiisaa.
 Hadib Dhigin Arimaha Wannaagsan oo idil, ogsonow
inay Labo jeer kuu Soo Mareeynin Kuuguna Soo
Laabaneeynin Markale.
 44

X ikmadaha Qoraaga
 45

 Ka Tag Tagto Wanaagsan Halkii Aad Qaadi Lahayd

Tilaabo Xun oo Xumeeyso Masiirka Tagtadaada.

 ilaaheey Qaadir Waaye Qadarka Uumay, Asigaa

Qudradiisa Cid Kale Lagu Qiimeeyn,Allow Qabka
Waa Quus Qabweynida iga ilaali.

 Kafagaw jahwareerka Kuna Adkeeyso Go aankaaga

Hana Ka Tagin Haldoorkaaga Shaqsiyadaada.

 Socodku Waa Halgan Kartidu Waa iska Keenis

Dadaalku Waa Hawl Go aan Qadsahadana Waa
Halbeeg.

 Gabadha Quruxdeeda Waa Xirmida iyo Xardhida

Xijaabka Wannaagsan Hadii Ay is Qaawinta Ay Qurux
Tahay, Daanyeertaa Noqon Lahayd Mida Ugu
Quruxsan Kheyrkaaga Waxaad Ku Dhaaftaa
Xiskaagana Ku Wannaagsanyahay Xishoodkaagana
Kuwacanyahay Asturka Wannaagsan .

 Walaal Qadari Qiimahaaga Qiimeey Qaabkaaga

Dhankastaba Ha Ahaato jirkaaga Suuban Suuradaada
Wanaagsan Quruxda Alle Kuugu Deeqay Miyaad
 46

Kheyrkaaga La Qeybasaneeysaa Waa Qab iyo Qaabdaro

Aad Kheyrkaaga Kaga Hari Doonto.

 Gabar Waliba in Ay Kuugu Fakarto Waaye, Ee Ma

Ahan in Aad Gabar Waliba Ku Fakarto.

 Waqtigaaga oo Dhan Haka Dhigin Mashquul,Cid

Walibana Hasiinin Fursad,Maxaa Yeelay Dadku Wey
Tagayaan oo Waxay La Tagayaan Waqtigooda,Balse
Waqtigaaga Qiimo Hakuu Yeesho.
 Hadii Uu Caqligaaga Taamyahay Murti Gabay Hees Tix
iyo Tiraab Aad Ku Tabiso Kuna Tilaabsato Marinka
Wanaagsan Waxaad Heysaa Tubta Lagu Tanaado Lagu
Taabo Qaado Marbey Toosnaan Doontaa Tilaabtaada.

 Inaad Waxabadan Hadasho Waxaa Ka Qiimo Badan ,Ku

Hadalka Hal oraah oo Xikmad Badan.

 Hadaad Rabtid Qiimaha Caafimaadkaaga Booqo

isbitaalada, Hadaad Rabto Qiimaha Dhimirka Booqo
Goobaha Dadka Waalan, Hadaad Rabto Qiimaha
Xoriyada Booqo Xabsiyada , Hadaad Rabto Qiimaha
Cilmiga Baro Cilmiga, Hadaad Rabto Nolol Farxad Leh
iyo Xasilooni La Socoto Booqo Kitaabkii Alle iyo
Salaada.
 47

 Wax badan oo Aad Aqrido Waa Waxbadan oo Aad

Cilmi Hesho, Waxbadan oo Aad Hadasho Waa
Waxbadan oo Qiimahaaga Hoos udhaco, Waxbadan oo
Aad Fakarto, Waa Keenida Fikrad Wax Ku ool Ah,
Waxbadan oo Naftaada oo Aad La Kali Noqoto Waa
Dareemida Kalsooni Xasilooni, iyo Daganaan.

 Waxii Tagay Ma Xuso , Waxa Soo Socdana Ma

Hordhaco , Balse Taaganta Ayaan Toosiyaa.

 Ku Kalsoonow Naftaada oo Kor uqaad Qiimahaaga,

iska indho Tir Hadalada Badan oo Aan isbadalka
Lahayn.

 Sameeynta Ficil Wanaagsan Ayaa Ka Haboon , Dhihida

Hadal Wanaagsan oo Aan Natiijo Lahayn.

 Hadii Ay Kaa Tagaan Kuwa Aad jeceshahay Sugo

Waxaad Heli Kuwa Ku jecel oo Nolosha Kuugu
Wehliya Kuwa Kaa Tagayna Uga Mashquul
Danahaaga.

 Doontu Waxay Dhex Ahaatey Biyaha Dushooda ,Balse

Biyaha Doonta Ma Dhex Ahaanin Sidaa Darteed Adiga
 48

Aduunyada Ahaaw Balse Qalbigaaga Aduunyada

Yeysan Dagin.

 Hadii aanad Guul Qorsheyn Macnaheeda Ma ahan

inaad Qorshe Lahayn Balse Waxaad Si fudud u
Qorsheysey Guuldarada.
 Hadafku Waa Abuurida Fikrad,ujeedkuna Waa
Guul,Waddada Waa Dedaal,Halbeegana Waa Samir

 Haka Baqin Hanaka Walwalin inaad Weysid Shaqsiyo

Aad jeceshahay , Waayo Geedkaba Sannad Waliba
Waxa Uu Dhumiyaa Caleentiisa.

 Waxaad Qabsan Karto Shaqsiyaad Haka Sugin, Waxaad

Sameeyn Karto Shaqsiyaad Haku Xirin Dhaqaaq oo
Sameey Hana Ka Caajisin Yoolkaaga.

 Iska ilaali Facil Saameeyn Xun Ku Yeesha Tagtadaada

iyo Tubta iyo Tisqaadka Taariikhdaada.

 Maxay Doqoni is badashay , Maxay Doorkeeda

Dayacday, Maxay Danteeda Dafirtey, Maxay Diihaalka
Gaajada Maxay Danteeda Uga Dhex Arki weysey.
 49

 Inaad Gabdho Badan Ku Fakarto Waxaa Ka Haboon, in

Ay Gabdho Badan Kaa Fakiraan.

 Si Aad Wax ubarato oo Aad usugto Waxbarashada Waa

inaad Bulshada Lawadaagtaa , Sababtoo Ah Lama
Wadaagi Kartid Bulshada Waxa Aadan Aqoon ulahayn.
 Mid Waliba oo iyaga Kamid Ah Wuu Ku
Dhaleeceynayaa Wuu kaa Soo Horjeedaa
Hadalkaadana Khalad buu Ka Fahansanyahay
Aragtidaada Waa Diidanyahay Hadane Markaad
Guuleeysato Waxay Soo istaagayaan Garabkaaga Si Ay
Faraxada Kuugu Hambalyeeyaan Sababtoo Ah iyagu
Waa Bani,aadam iyagu.
 Ha isku Dayin Marka Kowaad in aad Saaid
uwanaagsanaato Waddada Raac Dedaalka Wad Waxa
Kula Haboon Gudbi Wanaaga Asigaa imaanaya.

 Quruxda Gabadha Waa Dhoolacadeynta,

Astaanteyda Waa Xijaab,
Qalbigeedana Waa Mid jilcan,
Marna Waa Hooyo,
Marna Waa Walaal,
 50

Waa Mid Naxariisteeda Ay Hilow uqabaan Dhamaan

Noolaysha oo Dhan.
 Waalsheydiyeey Kobci Garaadkaaga oo Kor uqaad,
Qiimahaaga Kukalsoonaaw Naftaada oo Ka Roonaaw
Asaagaaga Yeelo Xirfad Qurxoon oo Bulshada
Ubaahantahy
Hami Sare Heebad Dumarnimo Qurux Haween Sharaf
Marwo iyo Halku Dhig islaanimo.
Micnaha Ah Dumar Wey jelcanyihiin Waxaa Loola
jeedaa Wey Naxariis Badanyihiin Wey Nugulyihiin
Wey Dhimrin iyo Qadarin Badan Yihiin.
 :Mida Adkeeyso Xiriirka Rabigeeda Xariga Ninkeeda
ilaaliso Farjigeeda Baarinimada Waalidkeeda Naxariista
Caruurteeda iyo Xaqdhowrka Dariskeeda Taasi Ayaa
Ah Midii Heshay Guusha iyo Gobonimada Nolosha.
 Guushu Waa Helida Waxa Aad Ku Taameeyso,
Rajeyneeyso in Aad Gaarto,
Jeclaaneeyso in Aad Mar Uun Aragto,
Qorsheeyneyso Waddooyinkeeda,
Mida Ugu Weyna Waa Lakulanka
Rabigaaga
Iyo Galida Jannada.
 Haweeyneyda Waa Lamaanaha Ninka, iyo Mida
Sabarsiisa
 51

Waa Hooyada , iyo Mida Unaxariisato Dhalaan Kasta

Waa Walaashaa oo Garabkaaga Ah.
Waa Gabar Waa Qof Caadifad jilcan oo La Doonaayo in
La ilaaliyo Sharafteeda.
Waa Habaryar oo Ah Hooyada Labaad ,
Waa Eedo oo Ah Aabe oo Dumar Ah,
Waa Ayeeyo oo Dhimrin iyo Naxariis iyo Talo Badan,
Dumaraw Ka Taxadara Qiimahiina ilaaliya Naftiina oo
Xaqdhowra Shaqsiyadiina.

 Mid Waliba oo iyaga Kamid Ah Wuu Ku

Dhaleeceynaa ,Wuu Kaa Soo Horjeedaa
Hadalkaadana Qaladbuu Ka Fahansanyahay
Aragtidaadana ,Wuu Diidanyahay Hadane Markaad
Guuleeysato, Waxay Soo isataagayaan Garabkaaga Si
Ay Farxada Kuugu Hambalyeeyaan Sababtoo Ah
iyagu Waa Bani,aadam Caadifad Badan.

 Hiigsi Lahaaw oo Hiilkaada iyo Himiladaada

Kunidaami Habka iyo Haldoorkaaga.

 Siinta Garta Shaqsi Ku Haboon Waa Garashada Goaan

Qaadashada iyo Goynta Garta.
 52

 Hadafku Waa Guul Go,aanku Waa Gaaris Geesinimadu

Waa Heebad Shaqsiyeed Halabuurku Waa Hibo.
 Qadari Qiimahaaga Qiimeey Qaabkaaga Dhankastaba
Ha Ahaatee.
 Geesiga Gartiisa Wuu Qataa Guntina Gacan Ayuu Ku
Qabsadaa.
 Si Xun ufakar iyo Seeta Dheereyso Siyaasad Ma Aha
 Haku Kadsoomin Yadadiilada Bal Cabir Garaadkaaga
iyo Habfakirkaaga Shqsiyeed.
 Hadalka Kan Ugu Murtiyeysan Waa Waxqabadka
Wanaagsan
 Hadafku Waa Guul Go aanku Waa Gaaris Geesinimada
Waa Heebad Shaqsiyeed Hal Abuurku Waa Hibo.
 Maskaxdaadu Waa Hogaaminta iyo Keeydinta Ha
Abuurada indhahaaga Waa ilays Noqodka Afkaartaada.
 Socodku Waa Halgan Kartidu Waa iska Keenis
Go,aankuna Waa Qaadasho Hadafkana Waa Ka
Dhabeyn.
 Udaa Sheey Waliba Sida uu yahay Maxaa yeelay Wax
waliba waxay Leeyihiin Waqti ugaar ah.
 Hadalka Wuu kala Mudan yahay intaadan Hadlin
Qiimey
 :Guusha Mahan Dadaal oo kaliya Balse Waxaa lasocdo
wax Lagu Magacaabo Samir.
 53

 :Nolosha Markaad Dhaxmushaaxdo oo Aad Laqabsato

Marba jawi ayee kutustaa oo Casharo kaladuwan Baad
ka Qaadataa
 :Geesiga Dhabta ah Waa kan Naftiisa Ka Adkaada
Runtana usheego.
 :Mararka Qaar Waxaa Suurto gal ah inaad isbadasho
Balse ma aha inaad is Dhiibto.
 :Jawiga Cimilada iyo Nolosha Bani, aadamka Wey isku
Dheelatiran yihiin Hadii aysan isku Dheela Tirnaan
Lahayn Waxaa Adkaan lahayd in lagu Nolaado Wax
waliba Waxay ku fiican yihiin isku Dheela tirnaan
Labada Dhinac.
 :udaa sheey waliba Sida uu yahay Maxaa yeelay wax
waliba Waxay Leeyihiin isbadal Waqtiyeed.
 :Haweenku waa Halxiraalaha Nolosha.
 :Dadku Waa isku jinsi Waana kala Dhaqan.
 :Halganka Kowaad Ee Noloshaada Waa inaad Naftaada
usameeysaa Maamul Dhismeed iyo Maareynta
Waqtiga.
 :Mararka Qaar Hadalka kan ugu Adag Waa kan ugu
Murtiyeysan.
 :Hadalka Xuruufta Waa ka Siman yahay Balse isku
Macno Ma aha.
 54

 :Suurta Gal Maha Dayax inaad Aragto Maalinkii Sidoo

kale Asxaabta Qaarna Waa Sidaa oo kale isbadalka
Waqtiga Waa u Astaan.
 :Kalsoonida Waa Hogaanka iyo Hayaanka Qofka.
 :Qaladaadka Ugu Saameyta Badan Waa kuwa ugu
Muhiimsan ee wax laga Barto.
 Waxii Qurxoon Qalbiga Wuu jecelyahay, Waxii Aragti
wanaagsan Leh indhahey uroon Yihiin, Waxii udgoon
Sankey uroon Yihiin, Dumarna Ku Digasho Ma Ahan
Ee Waa udiirnaxasho Naxariis iyo Hadal Wanaagsan oo
Qalbi Taabat Leh.
 :Nolosha Wey Safxado Badan tahay Safxad Waliba
Waxay Leedahay Nidaam iyo Caado ugaar ah.
 :Nolosha Waa Macalin Anagana Waxaa Nahay Arday
 :Hab Guud ufakir Qeyb Gaar ahna Ka Qaado.
 :Geesiga Gartiisa Wuu Qaataa Guntina Gacan ayuu ku
Qabsadaa.
 :Hadii aad Rabto inaad Ahaato Mid Marwaliba Loo
Bahan yahay Ahaw Mid Dadka ka Duwan.
 :Nolosha Markii ay Dhadhan yeelaneyso Waa markii
aad Tahay Qof Daacad ah.
 :Fakirkaaga Guud Go,aankaaga ayuu Mideeyaa.
 :Hadii aad Barato Cilmi Nafsiga Waxaad Noqoneysaa
Qof Xakameysan oo Hal Adag.
 55

 :Waxaad Maleysataa Maladaadu Tahay Ee Maankaaga

Ma Huraan Manfac Wannaagsan uga Dhig.
 :fakirka iyo Hal adeega Qof Ragga Ah Waxay kor
uqadaan kartida iyo Hogaanka Shaqsiyadeed.
 :jawiga Dagan iyo Neecaawda Qurxoon Waxay kaa
Dhigaysaa Qof Hawo Saafi ah Qaato.
 :Muhiim ma aha inaad Hadasho Balse Waxaad ku Hadli
kartaa Hadal Qiimahaaga kor uqaadaya Sidoo kale
Cadeeynayo ujeedaaga.
 :Sameyso Jadwal Joogta ah si aad ugaarto Yoolkaaga
una Xaqiijiso Guul La Taaban karo.
 :Dadbuu Damaca Doqon ka Dhigaa Qab Weynida Ay
Qaabdaro ka Dhigtaa.
 :ujeedkaaga Cad iyo Aragtidaada Fog Waa jaranjarada
Kowaad Ee Guusha.
 :Shaqsiyad Buuxdo ayaa Helli karto Tilmaanta iyo ka
Dhabeynta Ahdaafta Guud ee Cilmiga iyo Aragti
uyeelashda fahanka Guud iyo Dhuuxa Qoraalka.
 :Dhawr Qiimahaaga oo Adkeey Qaayahaaga
Shaqsiyadeed.
 :Qadari Qiimahaaga oo Qiimey Qaabkaaga Dhan
kastaba Ha Ahaatee.
 :Nolosha Wey Qurux badan tahay Markaad Heshid
Guud Ahaan Shaqsiyadaada.
 :Aqoonta Waxay Saameysaa Garaadka Qofka.
 56

Xikmaduna Waxay ka Turjuntaa Waqtiga iyo

Saameynta Xiliga
 :inaad Tabaaleysato Tubtana Aad ku Toosto ayaa
Tusmo kuu ah.
 :Maskaxdaada Waa inaad Gubtaa Si aad uhesho fakir
SaLiim oo Waxtar Leh.
 :Hadaf iyo Hormar Hiigsi iyo Hal abuur Hagaajin iyo
Horiusocod.
 :Waxay Doqomadu ku farxi jireen Caaqiliintana ay Ku
Qosli jireen ayaa Xikmad Noqotey Waqtigaan.
 :Gaf ugu Xun Waa kan Markii laguu Sheego Aad u
Aragto inaad ku saxsan Tahay.
 :Haku mashquulin fikrada ah inaad Dadka Qanciso
Balse ka yeel Naftaada mid Qanacsan oo faraxsan
Dadka iyagaa ahaadoona kuwa ku Qanco Waxtarkaada
iyo Waxqabadkaada Guuleystey.
 : Guusha Wey Fududahay Fikirkeeda Weyna
Adagtahay Qabashadeeda Weyna Saameyn Badantahay
Natiijadeeda.
 Dhawr Qiimahaaga oo Adkeey Qaayahaaga
Shaqsiyadeed.
 :Qadari Qiimahaaga oo Qiimey Qaabkaaga Dhan
kastaba Ha Ahaatee.
 :Nolosha Wey Qurux badan tahay Markaad Heshid
Guud ahaan Shaqsiyadaada.
 57

 :Aqoonta Waxay Saameysaa Garaadka Qofka

Xikmaduna Waxay ka Turjuntaa Waqtiga iyo
Saameynta Xiliga.
 :inaad Tabaaleysato Tubtana Aad ku Toosto ayaa
Tusmo kuu ah.
 :Quruxda iyo Halbeega Hadafkiyo Hilawsiga Hiigsigiyo
iyo Hal Abuurka Hormar wacan Hadaf Dheer iyo aragti
fog.
 :Haku kadsoomin Hankaaga oo Abuur Yadadiilo.
 :isqabqabsiga iyo Qaab la,aanta Qurunka iyo
Qabyaalada Qabiilku Ma Qaran baa Qabyaaladu Ma
Qeybsanbaa.
 :Muuqashada oo Kaliya Muhiim ma aha Balse Waxaa
Muhiim ah Saameyntaada Shaqsiyeed iyo Helida
Aragti.
 :Aduunyada Waa Tagtooyin Tagay iyo Tusmoyin Aan
La Tirsan.
 Hadalka Kan Ugu Murtiyeysan Waa Waxqabadka
Wanaagsan
 Haku Kadsoomin Yadadiilada Bal Cabir Garaadkaaga
iyo Habfakirkaaga Shqsiyeed.
 Guusha Wey Fududahay Fikirkeeda Weyna Adagtahay
Qabashadeeda Weyna Saameyn Badantahay
Natiijadeeda.
 58

 Jihada iyo jidka Waa Ku jihaysaa Jabad Wanaagsan iyo

jawlo Qurxoon.
 Safka Wanaagsan iyo Siraadka Qurxoon Waa Sir Cajiib
Ahoo iyo Sawd Lahubo Mar Uun Laga Sal Gaari Doono.
 Hiigsi Lahaaw oo Hiilkaada iyo Himiladaada Ku
Nidaami Habka iyo Haldoorkaaga.
 Siinta Garta Shaqsi Ku Haboon Waa Garashada Goaan
Qaadashada iyo Goynta Garta.
 Hadafku Waa Guul Go,aanku Waa Gaaris Geesinimadu
Waa Heebad Shaqsiyeed Halabuurku Waa Hibo.
 Socodku Waa Halgan Kartidu Waa iska Keenis
Dadaalku Waa Hawl Go,aan Qadsahadana Waa
Halbeeg.
 Hadafku Waa Guul Goaanku Waa Gaaris Geesinimada
Waa Heebad Shaqsiyeed Hal Abuurku Waa Hibo.
 Maskaxdaadu Waa Hogaaminta iyo Keeydinta Ha
Abuurada indhahaaga Waa ilays Noqodka Afkaartaada.
 Socodku Waa Halgan Kartidu Waa iska Keenis
Go,aankuna Waa Qaadasho Hadafkana Waa Ka
Dhabeyn.
 Kafagaw jahwareerka Kuna Adkeeyso Go,aankaaga
Hana Ka Tagin Haldoorkaaga Shaqsiyadaada iyo
Heebadaada Qofeed.
 59

 Saaxiibtinimada Ma Ahan oo Kaliya Ruuxa Kula joogo

Ee Waa Qofka Ku Garab Taagan jecel Homrarkaaga
Kula Xaliyo Mas,alooyinka Nolosha.
 Hami iyo Waxqabad oo Aad La imaato Ayaa Ah
jaranjarada Guusha iyo Raad Suuban.
 Jihada iyo jidka Toosan Waa Ku jiheeysaa Jabad
Wanaagsan jawi Cajiib Ah iyo jawlo Qurxoon.
 Safka Wanaagsan iyo Siraadka Qurxoon Waa Sir Cajiib
Ahoo iyo Sawd Lahubo Mar Uun Laga Sal Gaari Doono.
 Ku Sumanaw Qofnimadaada Fikir joogta Ah Fahan
Xirfadeysan iyo Fudeed Yar.
 Lagama Yaabo inaad Guuleeysatid Adiga oo Aan
Heysan Qeyb Kamid Ah jaceylka Qurxoon Ee
Maxabada iyo Kalgacalka Kudhisan Ee Hooyo Macaan.
 Dhalaan Kastoo Nool Ama Guul Gaaray Nolosha Wax
Micno Leh Kusoo kordhiyey, Ama Magac iyo Mansab
Yeeshay Ama Kaalin Bulshada Ugu jira Waxa Uu Wax
Ku Yahay Waa Hooyo Macaan .
 Insaanka Ama Bani,aadamka Waa Noolaha Kaliya Ee
Noolaan Karin Xanaaneynta Hooyo Macaan
La,aanteeda .
 60

X
ikmadaha Ragga
 61

 Hadii Ragganimadu Ahaan Lahayd Cod Sare oo Bilaa

Micno Ah Eygaa Ahaan Lahaa Mudanaha Ragga.
 Ragga Adag Waxay Sameeyaa Nolol jilcan , Nolosha
jilcan Waxay Sameeysaa Rag jilcan, Ragga jilcan
Waxay Sameeyaan Nolol Adag.
 Raggu Waxay isku Dagaalaan Dhulka Waayo Waxaa
Laga Abuuray Dhoobo,Dumarkana Waxay isku
Dagaalaan Ragga Waayo Waxaa Laga Abuuray Feerta
Ragga.
 Mararka Qaar Kuuma Dhibayaan Dhaliilaha Lagaa
Sheegaayo , Sida Ay Kuu Dhibeyso Marka Aad
Ogaato Cida Dhaliishaas Kaa Sheegtey.
“William Shakespear “
 Abaal Raagga Rag baa Leh, Mid baaqdana Haween
baa Leh, Mid Soo Dhaqsadana Xoolo Ayaa Leh.
 Waxii Rag ukaco Rabina Aqbalo Waa Rumoobaan.
 Wax Rag Kaa Galay Rake Kaa Gal.
 Ragga Waxaa uliita Ciil Kama Baxe iyo Calooshiisa
La Ciyaare.
 Dumarka Ninka Ay Wax Lawdaan Waxa Uu Noqdaa
Halyeey,Kii Ay Lug Gooyo Ladoonaan Kama
Badbaado.
 Aduunyada Waa Qalbiga Ninka ,Qalbiga Gabadhani
Waa Aduunyada , Sidaa Awgeed Gabadhu Waxay
 62

Wax u Aragtaa Si Qoto Dheer , Ninkuna Si Xeel

Dheer.
“William Shakespear “
 Dumarka Sidoodaba Waa Labo Arimood:- in aad
usamirto Ama Aad Ka Samirto
 Rag Ciil Cadaab Ka Dooray.
 Raggu Riyo Ma Liso Reerkiisana Ma Mooga.
 Ragga Lacagta Waa Abuuraa, Lacagtuse Rag Ma
Abuurto.
 Sida Loo Kulmiyo Aragtida Garaadyahanada Wey
Adag Tahay , Balse Sida Loo Kulmiyo Xeyn Ari Ah
Waxa Ay Kaaga Baahan Tahay Eey iyo Ari jire.
“William Shakespear “
 Gabadha Waxkasto Waa Ay usameeysaa Ninka Ay
jeceshahay,Laakiin Hadii Ay Ka Shakido jaceylkiisa
Muhiimad Ma Siiso
 Ninka Dhalinyada Saldhigiisa Ma Ahan Qalbiga , Ee
Waa Dareemaha iyo indhaha.
 Gabadha Waxkasto Waa Ay usameeysaa Ninka Ay
jeceshahay,Laakiin Hadii Ay Ka Shakido jaceylkiisa
Muhiimad Ma Siiso.
 Mararka Qaarkood Qiimaha Ereyadaada Waxa Uu
Noqdaa in Ay Galaaftaan Cimriga Ruux Dhan Ee
Ama Wanaaga Ku Hadal Ama Aamusnida Ku
Wanaagsanow.
 63

“William Shakespear “
 Doqonimo Ma Ahan in Gabadhu Rumeeysato
Beentaada, Laakiin Waxaa Doqonimo Ah inaad
Raganimo Dareento Adiga oo Been sheegayo.
 Markaad Gabar Lahadleeyso Aad udhageeyso Waxa
ay indhaheedu Leeyihiin.
 Abtigu Waa Waalid, Adeerkuna Waa tiir,Saaxiibkuna
Waa Lafdhabar i aamina Ma jirto Qof Kuu istaagi
Kara Booska Aabahaa.Aabahu Waa nimco Ma Garan
Doontid Qiimahiisa ilaa Aad Ka Weydo Ma ahane.
 Waxaan Kaaga Digayaa inaad Been usheegto
Dumarka , Waayo Waxay Leeyihiin Awood Cajiib Ah
inay Ogaadaan Runta iyo Awooda Kasii Badan in ay
Qariyaan Runta ay Ogaadeen.
 Aamusnaanta Gabadha Waa Fariin Digniin Ah Ay
udireeyso Ninka Taas oo Ah inay Ka Tuureeyso
Qalbigeeda.
 Rag jidiin baa Walaaleeya ,Ee jiir ma Walaaleeyo.
 Rag Waxa Uu yiri Rag baa Diida.
 Raggana Dhugga, Ratigana ilkahaa Laga Eegaa.
 Rag Waa Arin Keen iyo Aqbal Keen.
 Raga Runta Kama Nixiso.
 Rag Waxaan Naftiisa Ahayn buu Maareeyaa.
 Rag Qabri iyo Qowl baa Ka Hara.
 64

 Qofkaan Qadarineyn Joogitaankaaga, Adigana Ha

Weyneyn Maqnaanshihiisa.
 Gabdhuhu Waxa Ay Aduunka oo Dhan Ka
Dalbadaan Nin Uun, Marka Ay isaga Helaana isaga
Ayee Wax Waliba Kadalbadaan.
 Dadku Waa isku Muuq, Hadane Waa Kala Maan.
 Xasuusnow Marwaliba inaad Dhalatey Adiga oo
Oynaya , Sameey Wax Wanaagsan Si Aad udhimatid
Dadka oo Kuu Oynaya .
 Seddex baa Rag ugu Daran:
 Ma Dhigte,
 Ma Dhageyste,
 Ma Dhaqde.
 Qofna Aad Ha Ugu Sii Tiirsanaani Aduunyadaan,
Sababtoo Ah Xataa Harkaaga Ayaa Kaa Hara
Markaad Mugdi Ku jirto.
 Inaad Cadho isku xijisaa Waa Sida Adiga oo Sun
Cabay, Hadane Aad Rajeyneyso inuu Qof Kale Ku
Dhinto.
 Cabsidu Kaama Celineeyso Dhimashada, Laakiin
Noloshey Kaa Celineeysaa.
 Si Aad Noloshaada ubadasho, Waxaad ubaahantahay
inaad Badasho Waxyaabaha Aad Muhiimada Siiso.
 Hadii Aa Labo Qof Mar Kaliya Wada jeceshahay
Dooro Midka Dambe, Sababtoo Ah Hadii Aad Dhab
 65

Ahaan ujeclayd ka Hore, Kan Labaad Maad

jeclaateen.
 Inaadan jawaabin Nafteeda Ayaa jawaab Ah, Waana
jawaab Aad uxoog badan Taa Xusuusnow.
 Manoqon Karno Waxaynu ubaahanahay inaynu
Noqono inagu oo baaqi Kusii Ahaaneyno Sidii Aan
Ahayn.
 Ninka Doqonka Waxaa Lagu Gartaa Caqligiisa ,
Ninka Caqliga Badan Waxaa Lagu Gartaa
Aamusnaantiisa.
 Ka Digtoonow Cilmiga Beenta Ah Waxa Uu Aad Uga
Khatar Badan Yahay jaahilnimada.
 Ha u ogolaan inay Dadka Kale Go,aamiyaan Qofka
Aad Tahay Ku Khalkhali Aamusnidaada , oo Kaga
Naxso Ficiladaada.
 Waligaaga Qofna Ha usheegin Dhibaatooyinkaaga
80% Madaneynayaan 20% Wey Ku Faraxsanyihiin in
Dhibkaasi Ku Heysto.
 Qaado Waxa Aad Heysato oo isticmaal , Si Aad Ugu
Abuurato Waxaad Rabto.
 Haday Wax Kaa Khaldan Yihiin Hagaaji, Naftaadana
Ku Tababar inay Warwarin, Warwarkaaguna Waxba
Ma Hagaajiyo.
 66

 Qofka Caqliga Badan Ma Yiraahdo Waxkastaan

Aqaanaa , Doqonka oo Kaliya Ayaa Yiraahdo
Waxkastaan Aqaaan.
 Xidhiidhka Dhabta Ahi Waxa Uu Leeyahay ilmeeyn,
Dagaal, Aaminaad, Xanuuno, Muran, Samir, Maseyr,
iyo Waxa Ugu Muhiimsan oo Ah jaceyl.
 Waligaaga Ha Qoomameyn Maalin Noloshaada
Kamid Ah :-
 Maalamaha Xun Waxay Kusiiyaan Khibrado,
 Maalmaha Ugu Xun Waxay Kusiiyaan Casharo,
 Maalmaha Fiican Waxay Kusiiyaan Farxad,
 Maalmaha Ugu Fiican Waxay Kusiiyaan
Xasuuso.
 Haka Cabanin Waxyaabaha Aad Rajeyneynin inaad
Waxka badasho, Dabeecada Xumi Waa Sida Taayar
banjaray oo Kale, Meel Fog Kuma Gaari Kartid Hadii
Aanad Badalin.
 Waligaaga Ha Dhaawacin Qof ujeedadiisu Tahay
inuu Ku Arko Adiga oo Faraxsan.
 Waligaaga Seddex Nooc Dad Ah Noloshaada Ha
iloobin:
 Qofkii Ku Caawiyey Waqtiyadii Adkaa,
 Qofkii Ku Galiyey Waqtiyadii Adkaa ,
 Qofkii Kaaga Tagay Waqtiyadii Adkaa.
 67

 Hadafkeygu Waa inaan Cidna Ka Fiicnaanin, Balse

Aan Ka Fiicnaado Sidii Aan Ahaan jiray.
 Ninka Aan jeclayn Naftiisa Ayaa Si Xun ula Dhaqma
Gabadha isaga jecel.
 Aamin Naftaada Waxaad Noqoneeysaa Qof Aan La
Jooojin Karin.
 Raggaa Bac Ku Seexdoo oo Buushash Ku
Hooyda,Ragga Bil Kasto Biyaano Dhisaayo , Raggaa
Bariiskii Been Been Ku Heleynin , Raggaana Dharag
Darteeda Dhulka Ku Shubaayo, Raggaa
Waxbarashadii beeso uwaayey, Raggaa Fasaladii
Waqti Kulumis ufadhiya,Aduunkaa Sidaas
usameeysanoo Qof Walibana Ka Farxineyn.
 Inaad Ka Fogaato Dadka Qaar Si Aad u ilaaliso
Dareenkaagu Ma Ahan Daciifnimo Ee Waa Xikmad.
 Waligaa Guuleeysan Meysid Hadii Aanad
Waligaaga Bilaabin.
 Waligaaga Seddex Waxyaabood Gaar Hakuu
Ahaadaan :-
 Nolosha Jaceylkaaga
 Lacagta Bankigaaga
 Iyo Qorshahaaga Xiga.
 Guuleeystayaashu Waxay Diirada Saaran Guusha,
Kuwa Fashilmana Waxay Diirada Saaraan
Guuleeystayaasha.
 68

X ikmadaha Dumarka
 69

 :Walaal Qadari Qiimahaaga Qiimeey Qaabkaaga

Dhankastaba Ha Ahaatee jirkaaga Suuban
Suuradaada Wannaagsan Quruxda Alle Tallagalay
Miyaad Kheyrkaaga La Qeybsaneysaa Waa Qab iyo
Qaabdaro Aad Kheyrkaaga Kaga Haridoonto.
{{Gureey_Xikmadle }}
 Dahabka Waxaa Lagu Tijaabiyaa Dabka , Dumarkana
Waxaa Lagu Tijaabiyaa Dahabka , Raggana Waxaa
Lagu Tijaabiyaa Dumarka.
 Dumarka Waa Sida Dabka oo Kale Hadii Ninka Uu
Garto Sida Loo Qabsado Wey iftiimisaa.
 :Gabadha Quruxdeeda Waa Xirmid iyo Xardhida
Xijaabka Wannaagsan Hadii Ay is Qaawinta Ay
Qurux Tahay Daanyeertaa Noqon Lahayd Mida Ugu
Quruxsan Kheyrkaaga Waxaad Ku Dhaaftaa
Xiskaagana Ku Wannaagsanyahay Xishoodkaagana
Ku Wacanyahay Asturka Wannaagsan
{{Gureey_Xikmadle }}
 Gabadha Waa Sida Qaxwaha oo Kale Hadaad
Muhiimad Siinweydo, Wey Qaboobi Xitaa
Dareemaheeda.
 Ninka Gabadha ula Dhaqmo Sida Boqorada oo Kale,
Xaqiiq Waxa Uu Kusoo Barbaaray Gacanta Boqorad
Kale.
 70

 Gabadha Quruxda Badan Ninka Waxay Soo jiidataa

Saacado, Laakiin Gabadha Wanaagsan Waxay
Saameeysaa Noloshiisa oo Dhan.
 Dayaxa Dadka Ayaa Madaxooda Kor uqaada Si ay u
Arkaan, Qiiquna Ama Qaaca isaga Ayaa Kor isku
Qaada Si ay Dadku U Eegaan Waxaana La Tusaale
Ah inaanta Qaawan Ee jirkeeda Soo Bandhigtey, iyo
inanta Xijaaban Ee jirkeeda Qarsatey.Hadii ay inantu
is Asturto Dadka Ayaa Kor uqaaadaya Madaxooda Si
ay u Arkaan,Hadiise Ay is Qaawiso oo jirkeeda
Banaanka Soo Dhigto Waa Qaaca isku Muujinaya Si
ay Dadka U Eegaan Xataa Midka Eega Asiga oo iska
Babinaya Ayuu Dhaafaa.
 Ninbaa Waxa Laweydiiyey Maxaa Ku Waanin
Lahayd Wiilkaaga Markuu Guursado.Waxa Uu
Yiri:Wiilkaygow “Gabadhaani Waxa Ay Kasoo
Tegtey Aabaheeda,Hooyadeeda, Walaalkeeda, iyo
Walaasheyda.Adiga Ayeena Kuu timid –Ha liidin ,Ha
Duleynin oo unoqo Wax Waliba.
 Walaashey, Waqtiga Hadii Uu Dheeraado Waa
jeceylkeyga.Waa Saaxiibta igu Dhow Xiliga
Murugada iyo Farxada,Waa Halbowlaha Hadii Uu
Qalbiga Dhaawacmo,Waxaaba Moodaa in Loo
Abuuray in Qalbigeyga Dhameeystirto.
 71

 Marka Uu Qofka iska Waayo Hibo Caqli Uu soo

Bandhigo, Waxa Uu iska Daydayaa Hibo jireed oo Uu
soo Bandhigo.
 Gabdhuhu Waxa Ay Aduunka oo Dhan Ka
Dalbadaan Nin Uun, Marka Ay isaga Helaana isaga
Ayee Wax Waliba Kadalbadaan.
“William Shakespear “
 Gabadhu Waxa Ay Marka Hore Wax Ka jeclaataa
indhaheeda , Kadib Qalbigeeda , Kadibna Caqligeeda.
“William Shakespear “

 Naftaada Bar Sida Wax La isku Mooganeeysiiyo oo

La isku Dhaaafiyo, Hadal Kasta oo Aad Maqashaa
Ujawaabid uma Qalmo‟e
“William Shakespear “

 Gabadha Maamuuska Lehi Waxay Soo Saartaa Nin

Maamus Leh, Gabadha Garaadka Badani Daneyntiisa
Ayee Kacisaa, Gabadha Qurxoon Kaliya Waxa Ay
Galisaa Ninka Soo jiidasho , Balse Gabadha
Naxariista iyo Naruurada Leh Ayaa Nin Muhiimka
Ah Ugu Dambeyntii Hanata oo Daanshoota.
“William Shakespear “
 Quruxda Hantiiluhu Waa Deeqsinimo,
Quruxda Saboolku Waa Qaneeco,
 72

Quruxda Gabadhu Waa Dhowrsooni.

“William Shakespear “

 Gabadha Seddex Arin Ayaa Maamus uyeela Waana

Anshax , Aqoonta , iyo Akhlaaqda Suuban.
“William Shakespear “
 Aduunyada Waa Qalbiga Ninka ,Qalbiga Gabadhani
Waa Aduunyada , Sidaa Awgeed Gabadhu Waxay
Wax u Aragtaa Si Qoto Dheer , Ninkuna Si Xeel
Dheer.
“William Shakespear “

 Hadii Aad Gabar jeclaato Arki Meysid , Sababtoo Ah

jaceylku Waa indhoole.
“William Shakespear “
 inanta Kulankeeda Ugu Horeeya jaceylka Kuugu
Sheegta , Waxay Kaa Tageysaa Xataa iyada oon Ku
Macsalaameyn.
“William Shakespear “
 Marka Ay Gabadhu ooydo Ayee Ninka Awoodiisa
Burburtaa.
“William Shakespear “
 Hadii Aad Dooneyso Gabar jaceylkeeda Waa inaad
Waalideeda udulqaadataa oo Xamishaa.
“William Shakespear “
 73

 Marka Ay Gabadha Xanaaqdo Waxay Dhumisaa

Rubuc Quruxdeeda, Haaf Dumarnimadeeda, iyo
Guud Ahaan jaceylkeeda.
 Markaad Gabar Lahadleeyso Aad u dhageeyso
Waxay indhaheedu Leeyihiin .
 Waxaan Kaaga Digayaa inaad Been usheegto
Dumarka , Waayo Waxay Leeyihiin Awood Cajiib Ah
inay Ogaadaan Runta iyo Awooda Kasii Badan inay
Qariyaan Runta inay Ogaadaan.
 Aamusnaanta Gabadha Waa Fariin Digniin Ah Ay
udireeyso Ninka Taas oo Ah inay Ka Tuureeyso
Qalbigeeda.
 Naxariista Gabadha Waxay Ka Awood Badan Tahay
Xoogga Ninka.
 Gabadha Waxkasto Waa Ay usameeysaa Ninka Ay
jeceshahay,Laakiin Hadii Ay Ka Shakido jaceylkiisa
Muhiimad Ma Siiso.
 Yaa Yiri Dumarka Ra,yi Malaha ? Dumarka Maalin
Kasto Waxay Leeyihiin Ra,yi Cusub.
 Ixtiraam Gabadha Ama Uga Tag Kan Kaa Ragganimo
Badan.
 Gabadha Waxay Noqotaa Hooyo Marka Ay
Waxjeclaato, Ma ahan Kaliya Marka Ay Wax Dhasho.
 74

 Dumarka Ninka Ay Wax Lawadaan Waxa Uu

Noqdaa Halyeey,Kii Ay Lug gooyo Ladoonaan Kama
Badbaado.
 Dumarka Sidoodaba Waa Labo Arimood:- in aad
usamirto Ama Aad Ka Samirto.
 Aduunyadu Waa Qalbiga Ninka, Qalbiga Gabadhuna
Waa Aduunyada Sidaas Awgeed Gabadhu Waxay u
Aragtaa Si Qoto Dheer , Ninkana Si Xeeldheer.
 Saamaxaada iyo Cafisku Waa Deeqad Ugu Weyn Ee
Uu Bixin Karo Qofka Dulmani, Gafka iyo
Dulqaadkuna Waa Miraha iyo Dhaxalka Ugu Xun Ee
Uun Keydsan Karo Qofka Dulmi Falaha Ahi.
“Abwaan Laabsaalax “
 Habalaha Waxaan Leeyahay Naftaada in Aad
udoorto Nin Qurux Badani, Waxaa Ka Wanaagsani in
Aad ubadkaagada Aabo Wanaagsan udoorto.
“Abwaan
Laabsaalax “
 Beenta Waa Ay Sahlantahay , Laakiin Xaqiiqda in
Lasheego Waa Ay Adagtahay.
 Cudurdaarshada Waa Ay Fududahay, Laakiin
Daacadnimau Waa Mid Qaaliya.
 Inaad Qof jeclaato Waa Dhamaan inaad Aqbasho
Waxa Qofkaasi Uu Yahay Ha isku Badalin Qofkaasi
Qofkii Uu doono Ha Ahaadee Qofka Ku jecel Kuma
 75

Badalaayo Balse Waxa Uu Kaa Dhigaya Mid

Kawanaagsan Sidii Hore.
 Haweyneyda Mida Ugu Wanaagsan Waa Mida
Dheereysata Aamusnaanteeda iyo Samirkeeda, Sidoo
Kale Farxad Galiso Bulshada.
 Haweyneyda Mida Ugu Doqonsan Waa Mida
Qurxiso Wajigeeda , Xumeeysana Ficiladeeda.
 Farxadu Waa Sida Balanbaalista oo Kale, Hadii Aad
Daba orodo Wey Carareeysaa, Laakiin Hadii Aad
ufariisato oo Gacanta Aad uraaraciso Weysoo
Dageeysaa Waxayna Dul imaaaneysaa Gacantaada,
Hadaba Wax Waliba Ka Yeel Qadarka Qiimahooda
 Hadey Sharaf Wannaagtahay
Quruxi Wax La Tilmaamo Tahay
Asturnaana Ay Heybad Tahay
Ruux La Dugaashadoo
Dhibta Aan Lagu Fiirsan
Waxaan Ku Qeexi Lahaa
Gabadha Dhowrsoon Ee Muslimada Ah.
{{Gureey_Xikmadle }}

 Walaasheydiyeey Kobci Garaadkaaga oo Koruqaad

Qiimahaaga Ku Kalsoonaaw Naftaada Unaxariiso
Danyarta oo Karoonow Asaagaaga.
 76

 Cadaantu Kama Turjumeeyso Qurux, Midowgana

Kama Turjumaayo Foolxumo, Sababtoo Karfantu
Wey Cadahay Waana Mid Laga Baqo, Kacbaduna
Wey Madowdahay Waana Mid jecelyahay.

 Mid Waliba oo iyaga Kamaid Ah Wuu Ku

Dhaleeceynayaa Wuu Kaa Soo Horjeedaa Hadalkaada
Qaladbuu Ka Fahansan Yahay Aragtidaada Wuu
Diidanyahay Hadane Markaad Guuleeysato Waxay
Soo istaagi Doonaan Garabkaaga Si Ay Kuugu
Hambalyeeyaan Sababtoo Ah Waa Bani,aadam.
{{Gureey_Xikmadle }}
 Micnaha Ah Dumarka Wey jilcanyihiin Waxaa Loola
jeedaa Wey Naxariis Badan Yihiin Wey Nugulyihiin
Wey Dhimrin Qadarin iyo Soo Dhaweyn Badan
Yihiin
 Yeelo Xirfado Ay Bulshadu ubaahantahay
Hami Sare
Qurux Haween
Sharaf Marwo
Iyo Halku Dhig islaanimo
 Hadii Ay Dumarnimo Tahay isqaawin Daanyeertaa
Ahaan Lahayd Mida Ugu Dumarsan
 Kasbo intaad Awoodid
Bixi intaad Awoodid
 77

Keydso intaad Awoodid

 Guurku Waa Calaf

Dabeecadu Waa Dahab
Xishoodku Waa iimaan
Jaceylku Waa Nasiib
Samirku Waa Dulqaad
Wannaagu Waa Qaadi
Isfahanku Waa Muhiim
Xanaaqu Waa Ciil
Faraxadu Waa Qosol
Noloshuna Waa Intaa
 Qofku Aaminay Ha Qayaamin,
Qof Kasta Ha Aaminin,
Qof Kasta Haka Shakin ,
Qof Walibana Qalbigaaga Hasiinin,
Qof Aan Tukan Ha Dhaweysan,
Qofkii Ku jecelna Hubi oo Waqti Sii,
Qof Kugu Sir Qarsaday Sirta Haka Faafin,
Qofkii Alle Ku Xasuusiyana uduceey.
 Qofka Waa in Uu Leeyahay Hubsasho
Lama Qaato Wax Waliba oo Aad Maqasho
 78

Caqligaaga Soo Mari Waxaad Afka Ka Sheegeeyso

Waxii Aan Muhiimka Kuu Ahayna Laguma
Meeyreeysto
Micnana uyeel Noloshaada Adiga Ayaa Ku
Sugeeysaa
Joogtey Dadaalkaaada Waa Mid Laga Mamaar Maan
Ah
 Inta Aad Nooshahay Caqli Adeegso,
Hana umaleeynin Dadkoo Dhan Dabaalo,
Waxa inta Aadan Sameeyn Hubso,
Qofkii Kusiiyaa Caano Marna Ha Ugu Badalin Caano
Ee Madaxa Sare Saaro,
Ee intaa Nooshahay Waxbaro Ee Buug iyo Qalin
Qaado
Maal iyo Shaqo Raadso,
Nolosha Dambana Ka Dhigo Raaxo,
Haduu Dhib Ku Gaarana Ka Kabso.
 Anigu Waxba igama Galin Cid Waliba oo
Aamusnaanateyda U Aragta inay islaweyni iga Tahay
, Sababtoo Ah Anigu Leyma Abuurin inaan Qanciyo
Dad Kale Waxay iga Aaminsan Yihiin.
 Quruxda Gabadha Ma ahan Dharka Ay Xirantahay ,
Sida Ay U Egtahay, Ama Sida Ay Timaheeda
ushanleeyso.
 79

 Gabadha Waxay Noqotaa Hooyo Markey Wax

jeclaato,Ma aha Kaliya Markey Wax Dhasho.
 Dumarka Sidoodaba Waa Labo Arimood : inaad
Usamirto Ama Aadka Samirto.
 Gabadha Ninka Ay jeceshahay Waxkasto Wey
Usameeyn Kartaa ,Laakiin Hadii Ay Ka Shakido
Jaceylkiisa Muhiimad Ma Siiso.
 Gabadha Wey Ku Cafineeysaa Hadii Aad Dulmido ,
Laakiin Kuma Cafineeyso Hadii Aad Muhiimad Siin
weydo.

 Hamigeyga Halkuu Yahay

Marbaan Tiigsan Doonaa Runtii ,
Waxaan u Haraado Dartaa,
Marbaan Ku Hanan Doonaa Xaqiiqdii,
Duruufaha Nolosha Adagna,
Mar baan Dhaafi Doonaa Badankooda,
Sidii Halyeeyad Geesi Ahoo,
Laaysey Dhamaan Cadowgeeda,
Marbaan Darajooyin Badan Heli,
Ruux Kastoo ixumeeyey,
ibiday Ciil Habeeno Badan ,
Maalin buu iiduloobi Doonaa,
oo ii Tumi Doonaa Sacab Badan,
Qof Kastoo idhiiriyey,
 80

oo ila Doonay Meel Dheer,

Qalbigaan Ku Qoray Abaalkoodana,
Maalin uun baa Gudi.
 Waraabaha Neefka Hadii Uu Buko iyo Hadii Kaleba
Waa U Calaf Ragguna Dumarku Xaalad Kastow Ku
jiraan Waa U Fursad.
 Xishoodkuna Waxuu Madhxiyaa Qiimaha iyo
Quruxda Gabadha.
Sida Uu Furka umadhxiyo Xadiga Alaabta
 Hadii Uu Hawada jiro Dayax Habeenkii ifa Dhulka
Waxaa jira Dayax Markasta if Waana Dumarka.
 Hadii Ay Buurtu Ogaan Lahayd in Ay Gudaheeda Ku
Jiraan Waxa Ugu Qaalisan Uma Ogolaateen in Ay
Dabeysha Ciida Ka Qaado Sidaasi Si Lamid Ah Hadii
Dumarka Ogaan Lahaayeen in Waxa Ugu Qaalisan
Agtooda Yahay jidhkooda Kamay Qaadeen Xijaabka
Umana Ogolaateen in Nacasku Bilaash Ku Daawado.
 Wey Fududahay inaad Hesho Gabadh Aad uqurux
Badan Balse Waqti Ayee ubaahan Tahay inaad Hesho
Gabar udagan Sida Biyaha udagan Yihiin Toga oo
Aanay ukorin Taaga
Kuu Dareemeeysa Sidii Ay Qalbigaaga Ku
Nooshahay
Ku Daryeesha Sidii jirkeeda oo Kale
 81

Kuu jecel Sidii Nafteeda ujeceshahay in Ka Qoto

Dheer
Kuu Garab Taagan Sidii Aanay Midigta iyo Biddixda
ukala Tagin
Kuu Diiriso Sida Qoraxda Dhulka udiiriso
Kuna Dajisa Sida Biyaha udamiyaan Qalbiga.
 Raggu Waxay jecelyihiin in Dumarka Ay Ka Helaan
Seddexdaan Dabeecadood
 Waa inay inantu Ahaataa inan Dhowrsoon Misna
Asturan
 Waa in Ay inantu Ahaataa inan Afgaaban oo
Xishood Badan
 Waa in Ay inantu Ahaataa inan Leh Dhaqan
Wannagsan iyo Dabeecad Dagan.

 Dumarkuna Waxay Ka Siman Yihiin in Ay Ku

Doortaan Ragga Seddexdaan Dabeecadood:-
 Inuu Ahaado Nin Naxariis Badan
 Inuu Ahaado Nin Dulqaad Badan
 Inuu Ahaado Nin Xushmad Badan
 Geedka Waxaa Lagu Qiimeeyaa Miraha iyo Harka Uu
Bixiyo
Bani,aadamkana Waxaa Lagu Qiimeeyaa Hab
Dhaqanka iyo Ficilada Ay sameeyaan.
 82

 Gabadha Markey Xanaaqdo Waxay Dhumisaa Rubac

Quruxdeeda, Haaf Dumarnimadeeda, iyo Guud
Ahaan jaceylkeeda.
 Dabeecada Bani ,aadamka Waxay Ka Timaadaa
Sddex Waxyaabood oo Kala Ah:-

 Damaca,
 Shacuurta ,
 Aqoonta .

 Aqoonta Ficilka Wadata Waxay Musiibada

ubadashaa Barwaaqo.
 Qaladkaaga ogsoonaw kuna qanac sababtoo ah
Majiro dunida qof aan ceeb lahayn oo ceeb ka saliim
ah.
 Haku kibrin nimcada Alle waxaa jiro malaayiin aan
haysan waxa laguu hibeeyey.
 Anigu muslim baan ahay islaamkuna waa diin
dhameystiran, Laakin anigu Mahi insaan
dhameystiran, Haddiin aan gaf ku dhaco islaamka ha
caaynina ee aniga icannaanta Anigaan ahayn qof
dhameeystiran.
 Marnaba Ha Yareeysan Naftaada Hadii Weynaan
iyo Xoog Waxtaraan Maroodiga Ayaa Ahaan Lahaa
Boqorka
 83

Laakiin Waxaa Ah Libaax oo Cudud iyo Cabir

Ahaan Ka Yar.
 Gabadhu Ninka Ay jeceshahay Wajigiisa Waxay
utaqaanaa Sida Badmaaxu uyaqaanaan Badda
Furan.
 Quruxda Kaliya Ee Waarta Waa Quruxda Qalbiga
 Dumarku Waa Ay jecelyihiin in La Daneeyo oo
Waliba Si Cad Loogu Sheego in La jecelyahay,Haka
gaabsan usheegashada jaceylka Xaaskaada.Hadii
aad Ka Gaabisid Sheegashada jaceylkaaga Waxaad
Dhiseysaa Xiriir Qalafsan oo Adiga iyo ooridaada
idin kala Dhex dhigmo , Xiisihiina Gabaabsi Ayuu
noqonayaa.
 Nolosha Kuma Siineeyso Waxaad jeceshahay Ha
Yeeshee Qanaacada Ayaa Kaa Yeeleyso inaad Ku
Qanacdo Waxaa jeceshahay .
 Qadari qiimahaaga qiimeey qaabkaaga
Dhankastaba Ha ahaatee {{Gureey xikmadle }}.
 Mida adkeeyso xiriirka rabigeeda xariga ninkeeda
ilaaliso farjigeeda baarinimada waalidkeeda
naxariista caruurteeda iyo xaqdhowrka dariskeeda
taasi ayaa ah midii heshay guusha iyo gobonimada
nolosha.
 Guushu waa helida waxa aad ku taameeyso
Rajeyneeyso in aad gaarto
 84

Jeclaaneeyso in aad mar uun aragto

Qorsheeyneyso waddooyinkeeda
Mida ugu weyna waa lakulanka
rabigaaga Iyo galida jannada.
 Haweyneydu Waa Lamaanaha Ninka iyo Mida
Sabarsiiso,
Waa Hooyo iyo Mida Unaxariisato Dhalaanka Kasta
Waa Walaashaa oo Garabkaaga Ah,
Waa Gabar Waa Qof Caadifad jilcan oo La Doonaayo
in La ilaaliyo Sharafteeda ,
Waa Habaryar oo Ah Hooyadaada Labaad ,
Waa Ayeeyo oo Dhimrin Naxariis iyo Talo Badan,
Waa Eedo oo Ah Aabe oo Dumar Ah,
Dumarow Ka Taxadara Qiimahiina ilaaliya Naftiina
oo Xaqdhowra Shaqsiyadiina.
 Aqoonta waxay saameysaa garaadka qofka,
xikmaduna waxay ka turjuntaa waqtiga iyo
saameynta xiliga.
 :inaad tabaaleysato tubtana Aad ku toosto ayaa tusmo
kuu ah.
 Raggu Waxay jecelyihiin in Dumarku Ay Ka Helaan
Seddexdaan Dabeecadood :-
 Waa in Ay inantu Ahaataa Mid Dhowrsoon oo
Asturan
 Waa in Ay inantu Ahaataa inan Afgaaban
Waliba Xishood Badan
 85

 Waa in Ay inantu Ahaataa inan Leh Dhaqan

Wannaagsan iyo Dabeecad Fur furan oo Dagan .
 Dumarku Waxay Raggu Ku jecelyihiin Seddexdaan
Dabeecadood :-
 Inuu Ahaado Ninku Nin Naxariis Badan
 Inuu Ahaado Nin Dulqaad Badan
 Inuu Ahaado Nin ixtiraam Leh oo Xishmad
Badan
 Ogow Waxaad Tahay inan Yacnii Gabar Uu Nin
Waliba Ku Riyoodo oo Uu Ku Hamiyo inuu Helo
Sidaa Awgeed isku Day inaad ilaashato
Dhaqankaaga iyo Dabeecadahaaga Wannaagsan
Waayo Adigaa Ah Qofka Kaliya Ee Cidkasto Baadi
Goobeeyso oo Ay Raadineeyso in Ay Xiriir
Lasameeyso , Sidoo Kale Ragga Uu Alle Subxaana
Watacaalaa Uu Ugu Deeqay Dhaqanka iyo
Dabeecadaha Wannaagsan Waxaad Ogataa inay
Dumarka Ku Hamiyaa Ninka Sidaan oo Kala Ah Ee
iskuday inaad Xajisato Dabeecadahaaga Wanaagsan ,
Waxaan Allaah Subxaana Watacaalaa
Weydiisaneynaa inuu Siiyo Ragg iyo Dumarba
Dabeecad iyo Dhaqan Wannaagsan , Sidoo Kalena
Fududeeya Guurka intiiba Guur doon ah Aamiin
Aamiin Aamiin.
 Mid ilaaheey urukuuceeysa oo Raali Galineysa
Xumaanatana Ka Roortana
Sunihii Nabiga Raaceeysa
Mid uroon Nafteydoo
 86

Tol iyo Riximba Kaalmeesa

Walaashey Rumaadiyo
Midaan Hooyo Raxan Raadin
Mid Dhagaha iiraaricineysoo
Iga Raseeneyso
Mid Raxmadi Da,aysaan Ahayn
Bahal ku Ruufeysa oo Aan Ruuxaaniyo Lahayn
Jiman Rigaaxaaya
Markaan Soo Rawaaxiyo
Markaan Raran Guryonaayo
Mid Roomaansiyo
Hadal Macaan igu Rusheeyneysa
Raashinkeedu Miduu ii Dhadhamo
Oo igu Rakaadeeysa
Reys Qabow Mid iigogosha
Aqalka Raartiisa
Gaari iiraxleeysoo
Dhibta iyo Daalka iga Reebta
Rafka Nolosha Mid igala Baxdo
Ila Rafiiqeysa
Oo Markuu isoo Rido Waqtiga
Ila Rafaadeeysa
Rakaabkeyga Mid idhafiso
Ragg iga Maamuusta
Marwo Dabada iga Riixeyso
Raaliya Haweyna
Quruxdana Hobaan Rugucgucdiyo
Rucub Lamoodaayo
 87

Rabash Badan Midii Yeelataa Malaha Raadhiise

Midaanu isku Raagnoo
In Badan Dhaqata Reerkeeda
Allahayow Waxaan Kaa Rabaa
Midaan Ku Ray yaaye
Tanaa Raajicinayee
Qalbiga Ugu Riyaaqaayo
Iyadoo Runa Allow Igu Deeq
Raasiq baa Tahaye.

 Waxaan Hami Guur Ku Taamo,

Waxaan Dumar Kale Tilmaamo ,
Habeenba Mid Taashka Saaro ,
Tix iyo Hees Macaan utiriyo ,
Hamuun Tiro Maan Daweya,
Asluub Wacan ii Tureeysa ,
Nafteydana Toosineysa ,
Waxaan Rabigay Ka Tuugo ,
Tiiriye Hiiliye Gargaara ,
Halyeey Taageera Kaaba ,
Hadaan Helay Taakuleeya.
 Dayax Soo baxaa Tahay ,
Daruur Hoortey baa Tahay,
Dooxa Da,day baa Tahay,
Damal Harac Qabow,
Iyo Dugsi Ruux Galaa Tahay,
Dumar taan Ka Doortiyo,
 88

Dowlad Gooniyaa Tahay Tahay,

Daa,in tuu isiiyey iyo,
Darmaanteeydi baa tahay.
 Walaalkeygow Waa inaad Ogaataa in inantu Aysan U
oyneynin Qof Ay Waaysey, iyo Qof Ay Ku Tiirsaneyd
oo Ka Tagay, Haweyneyda Waxay u oysaa Kaliya
inaad Ugu Badasho Xumaan Kalsoonidii
Wanaagsanseyd oo Ay Kusiisay , Haweyneyda
Waxaa Ka oohin Kara oo Kaliya inaad u Ahayd Gacal
iyo Sokeeye Aadna Ku Noqoto Cadow Ka Naxa
Hormarkeeda iyo Guusheeda ,Ugana Baxa Balamaha
Kadibna Ay Ogaato Xaqiiqada Dhabta Ah oo Ah
inaad Tahay Beenlow.
 Ha umaleeynin inaysan Awoodin inay La,aantaada
Noolaato , Ee Adiga Ayaaba Markii Hore uyimid
Kadibna isku Casuumay Qayb Kamid Ah
Nolosheyda , iyo Booska Ugu Muhiimsan Qalbigeeda
, Hadane Hadaad Ka Tagto, Wey usii Soconeysaa
Nolosheeda oo Ay Horayba uwadatey, Adigana
Waaasheyda irumeeyso Anagana Waxaan joognaa
Muhiimada Lasiinayo Muuqaalkaaga iyo
Quruxdaada oo Kaliya Ee Aysan jirin Qof
Qiimeeynaya Fakirkaaga Waxa Aad Ku Hamineeysey
iyo Waxa Kuugu Duugan , Markastana Waxaan
Qofkasta Ku Dhahaa Adiga Waxaa Tahay Qof
Wannaagsan Balse Adigu sabab Uma Tihid
Dhacdooyinka Xun Xun Ee Aad La Kulmeeyso Dadka
Kaa Aaminaaya Fikradaha Qaldan Naxariis iyo
 89

Nabad Galiyo Xagga Alle Ka Ahaatey Dushiina Ha

Ahaato Walaalayaal.
 Dumar Teebaa Uwanaagsan Xaakim baa Laweydiiyey
Su,aashaan :-
Xaakimkii Waxa Uu Ku jawaabay Sida Tan “Dumar
Waxaa uwanaagsan Uguna Kheyr Badan,
Mida Ku Dadaasha Cibaadada Rabi ,
Waa Mida Asturta jirkeeda,
Waa Mida Carabkeeda Xafida Ummadana Ay Ka
Nabadgalaan Afkeeda iyo Adinkeeda ,
Waa Mida ubaari Noqoto Sowjkeeda Ama Ninkeeda,
Waa Mida Ku Qanacda Qadarka Rabi,
Waa Mida Sowjkeeda Guriga Uga Dhigta Jano
Aduun,
Waa Mida Kheyrka Ku Qanacdo Dhibkana Ku
Samarta,
Waa Mida Si Wannaagsan utarbiyeysa ubadkeeda .

Xikmadaha Hooyo
 Waxaan Mooday Hooyadeyda inay Soo Saarto
Cuntada Aan jeclahay, Balse Waxaan Xaqiiqsadey
inay Hooyo Soo Saarin Cunada Balse Aan Anigu
jeclahay Cunada Ay Sameeyso.
 Hooyo Waxaan ku jeclahay Jaceyl Aan La Awoodin
in La Qoro, Laguna Dhawaaqo Hooyo Waa Boqorad
umana Baahna inay Xirato Taajka Boqorada Xirtaan,
 90

Cadeeyna Waxaa Kuugu Filan inuu Alle Yiri

“jannada Waxay Dhex Ahaatey Cagaha Hooyooyinka
Hoostooda “Allow Hooyo Jannadaada Ka Waraabi
Aamiin Aamiin.
 Hooyooyinka Waxa Ay Gacanta Ku Qabtaan
Caruurtooda Waqti Yar , Laakiin Qalbigooda
Waligooda Kama Baxaan.
 Nin Waliba oo Guul Gaaro Waxaa Ka Dambeeysa
Haweeyney Waana Hooyo Macaan
 Hadii Aad Tahay Mid jecel Rayreynta Nolosha Ku
Dadaal Caafimaadkaaga , Hadii Aad Tahay Mid jecel
Nolosha Kudadaal Akhlaaqdaada , Hadii Aad Tahay
Mid jecel Liibaanta Nolosha Ku Dadaal Caqligaaga ,
Hadii Aad jeceshahay Dhamaantooda Ku Dadaal
Baarinimada Hooyo Macaan.
 Hooyadu Waa Qofka Kaalinta Cidkasto Buuxin Karta,
Balse Aanay Cidna Kaalinteeda Buuxin Karin.
 Waxkastoo Aan Ahay Ama Rajeynayo inaan Noqdo
Waxaa iska Leh Hooyadey !
“Abraham
Lincoln “
 Hooyadeyda Waa Mucjiso Lugeeyneysa.
“Leonardo Dicaprio “
 Xaqa Ugu Weyn Ee Ay Haweeyney Heshaa Waa in
Ay Hooyo Noqotaa.
 91

“Lin Yutang “

 Hooyadu Ma Ahan Ruux Lagu Tiirsado, ee Waa

Ruux Ku Tiirsanaantaba Meesha Ka Saarta Kana
Dhigta Mid Aan Daruuri Ahayn.
“Dorothy C.
Fisher “
 Hooyooyinka Waa Kuwa iska Keen jeclaada Sabab
Fiican La,aan.
“Maggie
Gallagher “
 Waxaan Garwaaqsaday Marka Aad Eegto Hooyadaa,
Waxaad Arkeysaa jaceylkii Ugu Saafisanaa Ee
Waligeeda La Ogaado.
“Mitch Albom “
 Dunida Maba jiro Fan Lamid Ah Heesta Hooyadu
Ubadkeeda Ugu Heesto.
“Billy Sunday “
 Hooyadey Waxa Ay Ahayd Haweyneyda Ugu
Quruxda Badneyd Ee Aan Arko Abid. Wax Waliba oo
Aan Ahay iyadaa igu Hagtey.Waxa Aan
unisbeynayaa Guusha Nolosheyda oo Dhan Anshaxa
Guud , Caqliyan iyo Aqoonta Muuqataba in Aan
iyada Ka Keenay.
 92

 Jeclow Dhamaantooda, Ku Kalsoonow inyar , Ha

Xumeyn Cidna.
 Marna Haka Xirin Dibnahaaga Kuwa Aad Mar
Horeba ufurtey Qalbigaaga.

 Lagama Yaabo inaad Guuleeysatid Adiga oo Aan

Heysan Qeyb Kamid Ah jaceylka Qurxoon Ee
Maxabada iyo Kalgacalka Kudhisan Ee Hooyo
Macaan.{ Gureey Xikmadle}
 Dhalaan Kastoo Nool Ama Guul Gaaray Nolosha
Wax Micno Leh Kusoo kordhiyey, Ama Magac iyo
Mansab Yeeshay Ama Kaalin Bulshada Ugu jira Waxa
Uu Wax Ku Yahay Waa Hooyo Macaan . .{ Gureey
Xikmadle}
 Insaanka Ama Bani,aadamka Waa Noolaha Kaliya Ee
Noolaan Karin Xanaaneynta Hooyo Macaan
La,aanteeda .
{ Gureey Xikmadle}
 Kuwani Waa Ereyo indhaha Ku Qasbaya ilmada,
Qalbigana ukaxeeynaya Dhanka Badweynta
Xasuusaha Waa Dareen Uu Dabada Kasoo Riixaayo
Qoraa Gureey Xikmadle, Waa Oraahyo Ka Udgoon
Cadarka oo orda uhibeeya Hooyooyinkiinii
Sharfanaa.
 93

Maansada 1aad

 Humaag inta Harar jirtiyo,

 Hilaac inta Bilig Tiraah,
 Hilaadin intey indhuhu,
 Hubaal Arag Soo Dabaan,
 Hooyooy Adigaa uroon,
 Hankuna Kaligaa Tabaa,
 Hooyooy Adigaa Kashiyo,
 Bogeyga Hogaamiyoo,
 Hamuun Adigey Bishimahu,
 Hooheey Shumintaada Tabeen,
 Halheys Adigaa Qalbigu,
 Had iyo Goor Kaa Dhigaa,
 Hilmaan Adigaa Ka Gelin,
 Hortiisa Hadii Latubo,
 Hablaha isha Goobeeyso,
 Adaan Hooyooy Ka Dhicin,
 Misbaaxa Horteyda Yaal,
 Hadaad Galbatood Tagtana,
 Hooyooy inagaan jareyn,
 Holinta Geeraaradee,
 Hadmaad jannadii Wacneyd,
 Haleel igu Toosiyo,
 Hadmaan Hooyooy Ku Oran,
 94

 Ileen Daal Waan Mutee !

Maansada 2aad
 Hooyoy La,aantaa
 Aduunyada Hubaashii,
 Habeen Kama Baxdeenoo,
 Iftiin Lama Heleenoo,
 Dadku uma Hayaameen,
 Xidig Hawdka Lulatoo,
 Sida Haad Ma Fuuleen,
 Dayax Heego joogoo,
 Hubka Laguma Tuureen,
 Hawo Laguma Gaadheen,
 Cirka Hirarka Muuqdoo,
 Hooyoy Adoomuhu,
 Halkey Maanta joogaan,
 Adigow horseedoo,
 Intaad Hanad Xambaartee,
 Haaneedka Siisee,
 Horaaddada jaqsiisee,
 Habtay baan Xisaab iyo,
 Tiro Lagu Heleynoo
 Marka Aad Nin Hiilloo
 Laga Baqo Hashiisiyo,
 Halyey Diiran Dhashaa baa,
 95

 Hooyo Lagu Xasuustaa,

 Marka Aad Nin Hoo-loo,
 Gurigiisa Habaqluhu ,
 Isku Soo Halleeyoo,
 Hayntiisa Quudhoo,
 Hor illaaheey Geeystiyo ,
 Lama Hure Dhashaa baa,
 Hooyo Lagu Xasuustaa ,
 Marka Aad Nin Himilada,
 Hilin Toosan Mariyoo,
 Hir Markii Lagaadhoba,
 Ku Labaad Hilaadshoo,
 Haga Maatadiisoo,
 La Hiigsade Dhashaa baa ,
 Hooyo Lagu Xasuustaa.
 Marka Aad Nin Hoogiyo,
 Ka Hortaga Daalkoo,
 Garta Hubin Yaqaanoo ,
 Xaqa Hoos u Eegoo,
 Halistiyo Colaadaha,
 Dabka Hura Baqtiiyoo,
 Ku Hagaagta Dhiiggoo,
 Dadka Kala Hagaajoo,
 Kala Haga Dhashaa baa,
 96

 Hooyo Lagu Xasuustaa.

 Markaad Hoobal Caaniyo,
 Hindisaa Farshaxanow,
 Hab Dhaca iyo Luuqdiyo,
 Hawraarta Maansada,
 Heenseyn Yaqaanoo,
 Rabi biyo usiiyoo ,
 Labaddaba Hannaanshiyo,
 Hal Abuur Dhashaa baa,
 Hooyo Lagu Xasuustaa.
 Dumar iyo Haweyn baa,
 Nolol Lagu Haweeyntaa ,
 Kuwa Lagu Hamiyayee ,
 Sida Hawd Caleen Weyn ,
 Ragg uwada Hamuumee,
 Ishu Halacsaneeysaa ,
 Hablahaaga Waayee ,
 Marka Guur La Heybshee ,
 Gabadh Heego Dheeroo ,
 Hoobaan Lamoodoo,
 Karti iyo Hubqaadloo ,
 Quruxdana Ka Hodaniyo,
 Hira Laga Aroostaa ,
 Hooyo Lagu Xasuustaa.
 97

 Higgaad Lama Barteenoo

 Hooyo La,aantaa
 Hadal Lama Kareenoo
 Ruuxaanad Habinoo
 Kolba Aanad Hees iyo
 Hoobey Ku Sabino
 Howshaada Waayaa
 Hanaqaadi Maayee
 Hoygii Kalgacalkee
 Naxariistu Hadataay
 Hooyo Dushaadaa
 Nabad Lagu Hubaayoo
 Hooyoy Dhabtaadaa
 Hurdo Lagu Gam,aayoo
 Hooyooy Taftaadaa
 Dugsi Laga Helaayoo
 Waxa Lagu Halmaalaa
 Hooyo Abaabintaadee
 Hayin Lagu Badhaadhaay
 Hogol Lagu Qaboobaay
 Gogol Lama Huraaneey
 Dugsigii Hufnaantaay
 Hidda Lagu Arooraay
 Intaad Hooyo Nooshahay
 98

 Hamabalyiyo Salaan baan

 Hanti Kaaga Dhigayaa
 Hamrashiyo Xaq Dhowr baan
 Dusha Kaa Huwinayaa
 Hooyo Dhimashadaaduna
 Hooggayga Weeyoo
 Hiyiga iyo Laabtaan
 Kugu Haynayaayoo
 Waligay Hoygaagaan
 Ku Dul Heesayaayoo
 Hengel baan u Xidhayaa
 Inta Haadka Duushiyo
 Idil Habar Dugaaggee
 Ifka Hibo Ku Noolow
 Aakhiro Halkii Roon.

Maansada 3aad
 Miyaan Gama Haweystaa
 Habeenkii La,aantaa
 Aan Hori useexdaa
 Hadii Aanad ila Hadal
 Hooyo Aanad igu Odhan
 Hurdo Miyeey I Qabataa
 99

 “Hurdo Miyeey I Qabataa

 Hurdo Miyeey I Qabataa
 Hurdo Miyeey I Qabataa

 Sow Naftaad Horaadkiyo

 Haaneedka Sii See

 Habti Kuma Tabaysoo

 Aragaagu Hooyooy

 Ani ima Haraad Tiro

 Waxaa Tahay Hubaashii

 Hagahayga Noloshee

 Ifka Hibo Ku Nooloow

 Aqirana Hadhaca iyo Hooyoy

 Jannadii Ku Hoyoo

 Helo Hano Kitaabkii.

 100

X ikmadaha jaceylka
 101

 Jaceylku Waa Waxa Ugu Quruxda Badan Ee La

Heysto,Waa Waxa Ugu Adag Ee La Kasbado,iyo
Waxa Ugu Xanuunka Badan Ee Lawaayo.
 inaad oorideyda Tahay baan Kun jeer Kaaga
Mahadnaqaa Kolkaan Adiga Ku Helay baa Kurbada
iga Booday
 ifka waxa la Dhowraa,Dadka Laga Dhaweystaa,
Dhaawacaaga Ruux Dhaqtarkiisa Noqon Kara.
 Waxaad Tiraahdaa Roobkaan jeclahay, Hadane
Dallad baad Ka Hoos Gashaa. Waxaad Tiraahdaa
Cadceedaan jeclahay, Hadane Waad Ka Harsataa.
Waxaad Tiraahdaa Dabeyshaan Jeclahay , Hadane
Daaqada Waad Ka Xirataa. Sidaas Darteed baan Ugu
Cabsadaa Marka Aad itiraahdo Adiga Ayaan Ku
jeclahay.
“Bob Marley “
 Dadka Aad jeceshahay Sii Baalal Ay Ku Duulaan,
Xidido Ay Kusoo Noqdaan iyo Sababo Ay Kuwada
joogaan.
“Dalai Lama “
 Xushmad La,aan jaceylku Waa Lumaa , Daryeel
La,aan Jaceylku Waa Caajisaa , Daacad La,aan
jaceylka Farxad Maleh, Aaminaad La,aan jaceylku
Waa Mid Aan Daganeyn.
 102

 Jaceylka Waa Ciidanka Kaliya Ee Awooda Cadow

inuu ubadalo Saaxiib.
“Martin Luther King, jr
“
 Jaceylku Malahan Sees .Waa Badweyn oo Aan Bilow
iyo Dhamaad toona Lahayn.
“jalaala, diin Al –
Ruumi “
 Jaceylka Ninka Waa Uu Gabagaboobaa Marka Uu
isku Hubsado Jaceyka Gabadha .
“Leo Tolstoy “

 Qofka Ku jecel Dambi inaad Gasho Ayuu Kaa

ilaaliyaa.
“Ali Binu Abii
Daalib “
 In La igu Naco Ayaan Ka Doorbidayaa , in La igu
jeclaado Waxa Aan Ahayn.
“Kurt Cobain “
 In Qof Si Qoto Dheer Kuu ujeclaado Waxay Ku
Siineeysaa Xoog,inaad Qof Si Qoto Dheer ujeclaato
Waxay Ku Siineeysaa Dhiiranaan.
“ Lao Tzu “
 Wax Waliba oo Aad Rabtid inaad Sameeyso , Hadii
Aad Rabto inaad Ku Wanaagsanaato,Waa inaad
 103

jeclaataa Waxa Aad Sameeyneysid oo aad Awoodaa

in Aad Waxbadan uhurto.
“Maya Angelou
“
 Jaceylku Waa Xanuun Aad uwanaagsan , Waana
Doqonimo in Aynu Diidno inuu Nagu Dhaco.
“Suqraad “
 Haka Quusan Dadka Aad jeceshahay. Dulqaadkaaga
iyo Daacadnimadaada Ayaa Laga Yaabaa in Ay
Kusoo Celiso
“joyce Meyer “
 Marka Aad Qof jeclaato Waa inaad Ku jeclaataa Sida
Uu Yahay, Ee Aadan Ku jeclaanin Sida Aad Ka
Dooneysid.Xataa Wabiga Ay Biyahiisu Burqanayaan
Ma Awoodo in Uu Dhibic Biyo Ah Ku Daro Weel
Horay ubuuxay.
“Leo Tolstoy “
 Nolosha jaceyl La,aanta Ayee Ku Sahlantahay Balse
Waa Macno Daro.
“Leo Tolstoy “
 Qofka Awoodo inuu Wax Si Dhab Ah ujeclaadaa
Waa Uu jeclaadaa.
“Leo Tolstoy “
 104

 Waxa Ugu Fiican Uguna Quruxda Badan Aduunka

Lama Arki Karo Lamana Taaban Karo – Waxaa Laga
Dareemaa Qalbiga.
“Helen Keller “
 Hadii Aad Sababo uheysid jaceylka Aad Ruux Kale
jeceshahay Waxba Majeclid.
”Slavoj Zizek “
 Jeclow Dhamaantooda , Ku Kalsoonow inyar , Ha
Xumeyn Cidna.
“William
Shakespear “
 Marka Ay Lammaane is Caashaqaan Waa Lama
Huraan in jaceylkooda Uu Dhaafsiisnaado Xuduuda
Shahwada iyo jirka oo Waa in Ruuxuhu Ay
Kulmaan.
“Leo Tolstoy “
 Marka Qof Qof Kale oo Aad Ugu Dhuun Daloolaado
oo Uu jeclaado Wanaagiisa Mooyaane Waabaydiisu
uma Muuqato.
“Leo Tolstoy “
 Markastoon jaceylka Garaad Ku Qiyaasno Weyna
Burburinaa.
“Leo Tolstoy “
 Bal Luqadaha oo Dhan iskugu Geey Afka Ruux Wax
jecel ,Hal Dhaqdhaqaaq oo Wadnihiisu Sameeyo
 105

Ayaa Gabigoodaba Ka Adag Kana Dhigaya Sidii

Aamusane Hadlaya!.
“Maxamuud Saaddiq Ar-
raafici “
 Ku Socodka jidka Toosan uma baahna indho Furan,
Ee Waxa Uu ubaahanyahay Qalbi Furan.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Waxaan jecelahay Riyada Mustaqbalka iyadaa Ka
Wanaagsan Taariikh Lasoo Dhaafay.
“Thomas
Jefferson “
 Dabeecada jaceylka Ayaa Ah in jaceyl Dartiisa Aad
Qof udisho, Ama Adigu udhimato.
“Maanza Mengiste “
 Quruxda oo Kali Ahi iiguma Filna in Aan Gabadh Ku
Guursadaa, Qofka Aan Caalamkeyga Waxba Ka
Ogeyn Ana Aan Kiisa Mooganahay oo Aan Ogeyn
Nolol Mawada Qaadan Karno.
“Leo Tolstoy “
 Goortii Aad Tiraah Waan Kujeclahay , Waxaad Balan
Kusameeyneysaa Qof Kale Qalbigiisa, Waa inaad Ku
Muujisaa Ficil Si Aad ucadeeyso.jaceylku Ma ahan
Qiiro Kaliya.jaceylku Waa Ficil .jaceylku Ma ahan
Dareen Kaliya Ee Waa Daryeel.
 106

 Jaceylka Ku Fidi Meel Kastoo Aad Tagtid, Cidkastoo

Kuu Timaada Ha u Ogolaanin in Ay Kaa Tagto iyada
oo Aan Sidii Hore Ka Faraxsaneyn.
“ Teresa “
 Waxaan Kuusoo jeedinayaa in Aad Dagaalka Gashid,
Balse Kuuma Soo jeedinaayo inaad jaceyl Geshid.
Waayo Dagaalka Waad Noolaan Ama Waad Dhiman,
Balse jaceylka Ma noolaaneeysid Mana Dhimaneysid.
“Adolf Hitler “
 Jaceylka Kaliya Ee Aan Rumeysanhay Waa Kan
Hooyada uheyso ubadkeeda.
“Karl Lagerfeld “
 Qofka Sida Dhabta Ah Ku jecel Waxa Uu Kaa Hor
istaagaa inaad Dambi Sameeyso. Qofka Aan Sida
Rasmiga Ah Kuu jeclayna Waxa Uu Kuugu
Dhiiragaliyaa Xumaanta iyo inaad Dambi Sameeyso.
 Ninka Ragga Ah Hadii Uu Gabadha Ku Doorto
Dhaqankeeda Wanaagsan Waxa Uu Dunida joogi
Doonaa Asiga oo Hal Gabar jecel , Balse Gabadha Ku
jeclaado Wajigeeda Qurxoon Darteed Waxa Uu Mar
Waliba jeclaan Doonaa Gabar Walba oo Qurxoon
Dunidana Laga Heli Doono Gabar Uu Ku Qanco.
 Wax Waliba Waxa Ay Leeyihiin Fursad Labaad.ilaa
Jaceylka ,Saaxiibtanimada,iyo Kalsoonida,Goortay
Dhamaadaan Masoo Laabtaan.!!! Xitaa Hadii Kun
 107

Fursadood Lasiiyo,Hadii La isku Soo Laabto Waxaa

La iskula joogi Doonaa Waa Shaki, iyo Cabsi..!
 Goortii aad Xiriir Qof Lawadaagto Ku Dhaqan
Seddexdaan Heer:Been Hasheegin, Ha Qiyaamin,
Hana Qaadin Balan Aadan Fulin Karin.
 Nolosheyda Xubigaaga Sida Uu Ugu Weyn Yahay
Nabdigeyga udhex Qaaday Laabtiyo Nudaha
jirkeyga Ayaan Xisaabin Karinoo Daqiiqad Kastaba
Kuu Xiisayaa Adiga.
 Nasri ii baxay iyo,
Nalkii Farxadaay,
Dunida Daawataay,
Najmaay Dhameeysey,
Qasri Waxa Aad Ku Leedahay,
Laabta iyo Bogeyga Wadnaha Dacalkiisa.
 Goortii Aad Weydo Shey Aaad Jecleyd,
Xasuusnow in Geedkuba Uu Waayo Caleemahiisa,
Jiilaalku Si Uu ukasbado Kuwa Kale
oo Ka Qurxoon Kuwa Kuwii Hore
Waqti Roobeedka Noloshuna Ma aha
Ilaa Mar Xaaladooyinka is Daba jooga Mooyee,
Mar Xaalad Kastaana Waxay Wadataa Macaan
Iyo Qaraar Ee Noqo Mid Samir Badan.
 108

 Afkaaga bar inaad Maya oran Kartid Haa Badan iyo

Haye Fudud Halaag Bey uhorseedaan Hogna Ku
Rideen Kuwo Badan.
 Qofkii Si Kas Kaaga Taga isaga oo aan Wax Daneeyn
Ah Siineynin Dareenkaaga Waxaan Kaaga Digayaa
inuu Noloshaada Ugu Soo Laabto Bilaa Sabab.
 Waqtigaan Aan Hada joogno Markastoo Aad Tahay
Runlow iyo Mid Daacad Ah Waa Markastoo
indhahaaga Ay ilintu Buux Dhaafineyso.
 Haka Dhigin Midka Aan Kuu Dhigmin Mid Ku
Xadgudbaayo Sareeyntaada iyo Qiimahaaga.
 Hasheegin Murug Aad La Daris Tahay Hana
Lawadaagin Cidna Aanan Ka Ahayn Allaah
Subxaana Wataacaalaa.
 Dhibtaada usheego Midka Ku Abuuray
AllaahSubxaana Watacaalaa oo Kaliya Si aad uhesho
Raxmad iyo Daganaan.Xagiisa Ayeena Ka imaataa
Raxmada iyo Daganaanta Waayo Allaah Waa Mid
Kaaga Naxariis Badan Hooyadaada.
 Dad badan oo Aragtida Wajiga Kaliya Wax Ku
jeclaada Gadaal bey Ka Qoomameeyaan Sababtoo Ah
jaceylku Marnaba Kama Dhasho Quruxda Wajiga
Balse Waxa Uu Ka Dhashaa Quruxda Qalbiga.
 109

 Inta Aadan Qofka jeclaanin Fiiri Marka Hore inuu

Naftiisa jecelyahay, Hadii Uusan Naftiisa jeclayn
Adiga Jaceyl Kuma Siin Karo.
 Goortii Uu Qof Ku jecelyahay Ma ahan Had iyo jeer
inay Afka Ka Sheegaan, Waxaad Markastaa Ka Garan
Kartaa Habka Ay Kuula Dhaqmaan.
 Hadii Qof Aad is jecleydeen Kaa Tago Ha Murugoon
Hana Matagin , Ha is Gubin , Cuntadana Haka
Soomin , Heeso Badan Ha isku Maaweelin.Fiiri
Naftaada inaad Nooshahay oo aad Neefsaneeyso
Kadibna Horay uwado Noloshaada usheeg
Qalbigaaga inuu Qofkaa Tagay Aysan Ruuxdaada
Kaa Tagin.
 Ha ubadalin Midabkaaga iyo Naftaada Si Ay Dadku
kuu jeclaadaan. Ahow Qofka Aad Tahay Dadka
Saxda Ah Ayaa Ku jeclaanaya.
 Dadka Sida Dhabta Ah isku jecel Si Sahlan Kuma
Kala Haraan Hadii Ay jirto Boqolaal Sababood Ay Ku
Kala Tagi Karaan, Waxay Helaan Hal Sabab Ay
Kuwada joogi Karaan.
 Sameey Jaceyl Ee Hasameyn Dagaal.
“Charis T. Atkinson
“
 Caruurtu Waxay ubaahantahay jaceyl , Gaar Ahaan
Marka Aanay Muteysan.
 110

“Qoraha Lama
Yaqaan “
 Jaceylku Waa Marka Qofka Kale Farxadiisu Kaala
Muhiimsantahay Farxadaada.
“ H. jackson
Barow , jr “
 Jaceylka Badan Waan Ka Baqaa, Hadane jaceylka Yari
ima Raali Galiyo.
“Mai Ziadah “
 Waajibka Ugu Horeeyo Ee jaceylka Waa in La
isdhageysto.
“Paul Tillich “
 Indhaha Ku jecel Waxay Arkaan bey beeniyaan
,Dhagaha Ku Necebina Waxa Lagaa Sheegay Ayee
Aaminaan.
“Najiib
Mahfuuz “
 Dulqaad Yeelo Waxkasta Waa Kakan Yihiin inta
Ayna Fudayd noqon.
“Saadir”
 Dhamaan Riyooyinkeena Waxay Noqon Karaan Run
Hadii Aynu Ku Dhiirano in Aynu Raacdeysano.
“Walt Disney “
 Qofka Kaliya Ee Sida Dhabta Kuu Dhiirogalin Kara
Waa Adiga.
 111

“Shaq “

 Quruxda Gabadha Ma ahan Dharka Ay Xirantahay ,

Sida Ay U Egtahay, Ama Sida Ay Timaheeda
ushanleeyso.
“Audrey Hepburn “
 Yaan niyada Lagaa jabin,
Yaan Naafo Laga Dhigin,
Nafta Yaan La Dhaafsiin,
Yaan Dunida Nuurkiyo,
Laga Damin Nalkiisoo
Yaan Dumarku Nacabiyo,
Noo Arag Waxyeelee,
Raggow Daaya Nuurka.
 112

X
ikmadaha Waxbarashada
 113

 Waxbarashada Ma Ahan Buuxinta Weel Ee Waa

Holcinta Shumaca Ardayga.
 Gabar Waxbaratey Waa Bulsho Waxbaratey.
 Waxbarashada Waxay Aduunka Umaamushaa Si
Aysan Ciidanka umaamulin.
 Qofkii iskuul Fura Waxa Uu Xiray Xabsi.
 Waxbarashada Lagama Weynaado.
 Waa in Uu Qof Wax baro iyaga , Hadii Aanan Anigu
Waxbarin Yaa Waxbaraayo ? Hadii Aan Hada Wax
labarin, Goormaa Wax Labarayaa ? Waa in Aynu
Hada Qabanaa Howshaas.
 Waxa Kaliya Ee Aan Oran Karan Karo Aniga Ayee
Qeexitaan iga bixineeysaa Waa in Aan jeclahay inaan
Waxbarto.
Waxa Aan Ka Helaa Farxad Waxyaabaha Cusub.
Waxa Aan Gataa Buug Kabadan inta Aan Aqrin Karo
Ama Dhameeyn Karo.
 Waxbarashadu Ma ahan Hab Looga Baxo
Saboolnimada, Ee Waa Habka Loogula Dagaalamo
iyada.
 Macalinka Waa in Uu Leeyahay Maskax Halabuur
Leh.
 Wali Lama Aan Kulmin Ruux Aqoondaradiisu
Gaartey Heer Aan Waxba Ka Faa,iidin.
 114

 Dadka Waxba Ma bari Karno, Kaliya Waxa Aynu Ka

Caawin Karnaa in ay Aqoonta iyagu iska Dhex
Raadiyaan.
 Ninka Yiraahda “in igu Filan Waan Bartey oo
Waxbarasho Sii Wadi Maayo “Waa in Loo Arko in
Aanu Waxba Garaneyn.
 Qofka Waxbarta Laakiin Aan Ku Dhaqmin Waxa Uu
Lamid Yahay Sida beer Qof Caro Ku Rogay , Laakiin
Aan Waxba Ku Beeran.
 Maskaxaha Ugu Wanaagsan Ee Qaran Waxaa Lagaa
Yabaa in Ay Ku jiraan Safka Ugu Dambeeya.
 Natiijada Ugu Sareeya Ee Waxbarashada Ka Dhalata
Waa Dulqaatka
 Waxaan Aan Hayaa Seddex Sheey oo La iga Barto:-
Daacadnimo, Dulqaad, Naxariis.
Seddexdaani Waa Keydkaaga Maaliyadeed Ee Ugu
Weyn.
 Bulsho Manoolaato Hadii Afkeedu Dhinto,Af
Ummadiisu Nooshahay Ma Dhinto.
 Beri Waxa Ay inaga Rajeyneysaa in Aynu Shalay
Waxkasoo Baraney.
 Habka Loola Dagaalamo jaahilnimada Waa in
Lamaalgaliyaa Waxbarashada.
 Waxma Bari Kartid Nin, Waxa Kaliya Ee Aad
Awoodaa Waa inaad Ka Caawisaa inuu isagu Helo.
 115

 Barahu Waxa Uu Furaa Albaabka, Laakiin Waa in

Aad Adigu Kabaxdaa Ama Gashaa.
 Waxabarashada Waligeeyd Waa Furaha Dhaqaalaha
iyo Kobcinta Siyaasada.
 Macalimiinta Waxaad Ka Heli Ka Heli Kartaa
Caawimo , Laakiin Adiga Ayaa Naftaada Waxbadana
Bari Karo inta Aad Kaligaa Qol Cidlo Ah Fadhiisato.
 Sirta Waxbarashada Waa ixtiraamida Ardayga.
 Waxbarashada Waa Hooyada Hogaaminta.
 Kaliya Aqoonyahanada Ayaa Xur Ah.
 Aqoonta Waa La Doontaa Ee iyadu Ma Timaado.
 Aqoonta Waxaa Amaan Ugu Filan Qof Aan Lahayn,
Hadii Lagu Sheegana Uu Ku Farxo.
Jaahilnimada Waxaa Xumaan Ugu Filan inuu Diido
Qofkii Ku Sugnaa Hadii Lagu Sheegana Uu Ka
Xanaaqo.
 Iska jir Aqoonta Beenta Ah Waa Ka Khatar Badan
Tahay jaahilnimada.
 Maku baraa Waxa Ay Aqoontu Tahay ? Marka Aad
Garaneeysid Wax ka Sheeg inta Aad Garaneysid ,
Marka Aadan Garaneyn Waxaad Ogolaataa in Aad
Garaneyn. Aqoontu Waa Midaas.
 Aqoonta Aan Ficil Lasocon Waa Wax Aan Waxba
Tareyn, Ficil Aan Aqoon Lahayni Waa Wax Aan
Waxba Tareynin.
 116

 Xididada Waxbarashada Waa Qaraar, Balse

Miraheedu Ayaa Macaan Ah.
 Waxbarashada Waa Furaha Lagu Furo Albaabka
Dahabka Ee Xoriyadda.
 Waxbarashada Ma Ahan Barashada Xaqiiqooyinka Ee
Waa Ku Tababarida Maskaxda in Ay Fakarto.
 Marka Aynu Dadka Bareeyno Fakarka Waynu
Xoreynaa, Balse Marka Aynu Wax uyeernieyno
Waxaynu Ku Dareeynaa Duur joogta.
 Waxa Ay Calaamad utahay Maskax Aqoon Leh in La
Awoodo Soo Dhaweeynta Aragti Aan La Aqbalin.
 Kuma Filna inaad Heysato Maskax Wanaagsan,Waxa
ugu Weyn Waa in iyada Si Fiican Loo isticmaalo.
 Hadii Aanad Dooneyn inaad Waxbaratid,Qofna
Kuma Caawin Karo, Hadii Aad Rabtose in Aad
Waxbaratid,Ruux Kuma Hor istaagi Karo.
 Waxbarashada Waa Waxa Kaliya Ee Ruuxa Kusoo
Hara Marka Uu ilaawo Waxa Uu Dugsiga Kusoo
Bartey.
 Waxbarashadu Waxay Ka Dhigan Tahay Holcinta
Shumaca Ardayga, Ee Ma Ahan Buuxinta Weel.
 Waxbarashada Ma ahan Hab Looga Hortago
Saboolnimada, Ee Waa Hab Loogula Dagaalamo.
 Macalinku Waa in Uu Leeyahay Maskax
Halabuurnimo.
 117

 Qofkasto Mar Uun Aad La Kulantey, Waxa Uu

Yaqaanaa Waxa Aadan Horay u aqoonin.
 Hadii Aqoontu Dhibaato Abuuri Karto , Ma Aahan
Aqoondarada Xalka Aynu Raadineyno.
 Aqoontu Waa Nolosha Garaadka.
 Maalgalinta Waxbarashada Lagaliyo Waa Mida Ugu
Faa,iidada Badan.
 Aqoonta Waa La Doontaa Ee iyada Ma Timaado.
 Sirta Waxbarashada Waa ixtiraamida Ardayga.
 Waxbarashada Waxa Ay Bixisaa Hal-Abuurnimo
.Hal-abuurnimada Waxay Keensataa Fikir,Fekraduna
Waxay Keensataa Aqoon, Aqoontuna Waxay Kaa
Dhigtaa Midka Ugu Sareeyo.
 Hadii Aynu Rabno in Dunidab Xasilooni Dhab Ah
Gaarno, Waa in Aan ubadkeena Waxbarnaa.
 Waxbarashada Ma ahan Diyaargarowga Nolosha,
Waxbarashadu Waa Nolosha Laftirkeeda.
 Waligeyga Ardaydeyda Wax uma Dhigin, Kaliyaata
Waxa Aan Tusaa oo Aan Siiyaa Sharuudaha Wax
Lagu Barto.
 Noqo Arday isbedel, Waa Waxa Kaliya Ee Aan
isbedeli Doonin.
 Aqoonta Aan Ficil Lasocon Waa Waxa Aan Waxba
Tareeyn.
 118

 Buugaagta iyo Waxkastoo La Qoro Waxay Ay

Argagax Galiyaa , Kuwa Raba in Ay Daboolaan
Runta.
 Subax Kasto Nafteyda Waxa Aan Xusuusiyaa
:Majiraan Waxa Aan Maanta iraahdo oo Aan
Waxkabaran Doono , Sidaa Darteed Hadii Aan Rabo
inaan Waxbarto, Waa in Aan Wax Dhageeystaa.
 Kan Waxbarta Ee Aan Fakerin Waa Uu Qasaaray,
Kan Fekera Laakiin Aan Waxbaranin, Waxa Uu Ku
jiraa Khatar Aad uweyn.
 Kaliya Aqoonyahanada Ayaa Xor Ah.
 Kama Xishoonayo inaan Qirto inaan jaahil Ka Ahay
Waxii Aan Aqoonin.
 119

X
ikmadaha Waqtiga
 120

 Haduu Guga Kuu Kordhaa Gabow Mooyee Ku

Tarin, Garaad iyo Waayo Arag ileen Wax Ma
Dhaantid Geed.
“Abwaan Gaariye
“
 Waqtiga Aad Lumiso Ayaa Ka Daran
Dhismashadaada. Waayo Dhimashadu Waxay Kaa
Fogeysaa Dunida Uun, Balse Waqti Luminta Waxa
Ay Kaa Fogeysaa Eebe.
“ibnu Qayim
“
 Habka Ugu Fiican Ee Loogu Noolaan Karo Waa
Dajinta Qorshe Habeenkii,Ku Dhaqanka Maalinkii
iyo Dib U Eegista Natiijada Kuusoo Baxdey
Habeenkii Dambe.
“Alexis
Carrel “
 Waqtiga Waa Hantida Kaliyaata Ee Aadanuhu oo
Dhami Heysto, Haddane Waa Waxa Kaliyaata Ee
Aanay in Ay Lumiyaan.
“Thomas
Edison “
 Dadka Qaar Waxa Ay Kula Sheekeystaan
Waqtigooda Firaaqada Ah, Halka Dadka Qaarna
 121

Waqtigooda Ay Ku Firaaqeeyaan Si Ay Kula

Sheekeystaan.!
“Qoraha Lama
Yaqaano “
 Dadka Saacadaha Maalintii Waxa Ay u Adeegsadaan
Si Kala Gadisan. Balse Si Aad Waqtigaaga u
Adeegsato Waxay Ka Turjumeysaa Tayadaada
Shaqsiyeed.
“Qoraha Lama
Yaqaano “
 Waligeed Ma Jiraayo Waqti Ku Filan in Wax Kasto La
Qabto, Balse Waxaa jira Waqti Ku Filan in La Qabto
Waxyaabaha U Mudan.
“Brian Tracy
“
 Warka Ugu Xun Ee Aan Kuu Haayaa Waa in Waqtigu
Uu Duulaayo, Warka Ugu Fiican Ee Aan Kuu Haayaa
Waa in Aad Adiga Duuliye Ka Tahay.
“Michael Althsuler
“
 Ha odhan Waqti igu Filan Ma Heysto , Waayo
Dhamaan Dadkii Dunida Wax Kusoo Kordhiyey
Maalintooda Waxa Ay Ahayd 24 Saacadood Ee Kama
Ay Badneyn.
“Jackson Brown “
 122

 Waqtigu Waxa Uu Kaa Qaadan Doonaa Lacagtaada ,

Laakiin Lacagtu Waqti Kuuma iibin Karto.
“James Taylor “
 Hadii Aad Nolosha Jeceshahay Waqtiga Ha Lumin
Waayo Waa Waxa Nolosha Ku Dhisantahay.
“Bruce Lee “

 Waqtigu Waxa Uu Noqon Karaa Cadowgaaga iyo

Saaxiibkaaga.
“Ray Charles
“
 Waxa Aan Waqti Badan Darsaa Dadka. Sababo
Awgeed innagu Kuma Fiicnin in Aynu Aragno Waxa
ina Horyaala Ama in Aynu Dhageysano Waxa Aynu
Maqleyno.
“Ben Okri “
 Kuwa Waqtigooda Sida Ugu Xun u isticmaala Waa
Kuwa Ugu Horeeyo Ee Ka Cowda Gaabnida Waqtiga.
“jean de La Bruyere “
 Badankeena Waxa Aynu Waqtiga Ku Luminaa Waxa
Deg Dega , Hadne Waqtiga Masiino Waxa Muhiimka
Ah.
“Stephen Covey “

 Waqtigu Waa Shey La Abuurto. Hadii Aad Tiraahdid

 123

“ Waqti Ma Haayo “, Waxa Ay Lamid Tahay “Ma

Rabo in Aan Yeesho Waqti !.
“Lao Tzu “
 ilaa Aan Awoodno in Aan Maamulno Waqtiga , Ma
Maamuli Karno Waxa Kale.
“Peter Drucker “
 Dhamaan Guulaha Waa Weyn Waxa Ay ubaahan
Yihiin Waqti.
“Maya Angelou “
 Macno Malahan inta Aad Mashquulasantahay , Waa
in Aad Waqti Aad Dad Kale Dareensiiso in Ay Yihiin
Muhiim.
“Mary Kay Asha “
 Maanta Qofbaa Fadhiyo Hadhka, Sababtoo Ah
Qofbaa beeray Geedka Waqti Hore.
“Warren Buffett “
 Ma Ahan in aan Anigu Ahay Mid Caqli Badan Kaliya
Waa in Aan Ku Negaaday Dhibaatada Waqti Dheer.
“Albert Einstein “
 Hadii Ay Ahaan Lahayd Waqtiga Ugu Fiican , Ama
Waqtiga Ugu Xun , Waa Waqtiga Kaliya Ee Aynu
Heysano.
“ Art Buchwald “
 124

 Qofka Munaasabka Kuugu Ah Waxa Uu Kasoo

Muuqaan Doonaa Noloshaada, Waxa Uuna Kasoo
Muuqan Doonaa Waqtiga Ku Haboon.
 Ibnu Cabaas Waxa Uu Dhahay Rasuulka NNKH
Waxa Uu Yiri Shan Ka Faa,iideeyso inta Aadan
Waayin:-
 Dhalinyaradanimadaada inta Aadan Gaboobin,
 Caafimaadkaaga Ka Hor Xanuunkaaga,
 Taajirnimadaada Ka Hor Faqiirnimadaada,
 Firaaqadaada Ka Hor Mashquulkaaga,
 Noloshaada Ka Hor Geeridaada.
 Waqtiga oo La Dayacaa Waa Cimrigoo La
Dayaco.Qofkii Cimrigiisa Dayaca Maalinta
Khiyaamaha Waxa Uu Doonayaa in Aduunyada
Loosoo Celiyo Si Uu Uga Mid Noqdo Kuwa
Sameeyey Wanaaga.
 Haka Fakarin Waxii La Soo Tagay, Ha Ahaadaan
Waxyaabaha Aad Ka Fakareeyso Waqti Xaadirkaan
La joogo.
 Waqtiga Waxa Uu Noqdaa Saaxiibkaaga Ama
Cadowgaaga. Taasina Waxay Ku Xirantahay Sida
Aad u isticmaasho.
 Waqtiga Waa Sida Seefta oo Kale Hadii Aadan jarin
Waa Uu Ku jarayaa.
 125

 Waqtiga Hadii Aadan Ka Faa,iideysan oo Aad

Khasaariso Waa Uu Kaa Tagayaa Kuuguma Soo
Laabanayo.
 Waqtigu Waa Cimrigaaga Ee Marnaba Ha oran
Waqtiga Ayaan is Dhaafinayaa, Ee Hanoqon Qof Uu
Dhibaayo Waqtiga.
 Hadii Waqtiga Kuugu Dheeryahay oo Aad
Dhibsaneeyso, Waxay Ka Dhigantahay in Noloshaada
Aad Dhibsaneeysoo oo Ay Dhib Kuugu Tahay.
 Daqiiqad Walba Qor Qiso Kusaabsan Noloshaada, Si
Ay Xasuus Kuugu noqoto Waqti Dambe. Qor Sidoo
Kale Si Ay Qibrad Kuugu Noqoto Waayo Dambe.
 Shalay Waa Maalin Tagtey oo Aan Kuusoo Noqoney,
Maantana Waa Maalinta Ugu Qaalisan Waqtigaaga,
Waayo Shalay Wey Tagtey Beri Ma Taqaanid Waxa
Ay Noqoneeyso.
 Beri Waa Maalin Aan Lagraneyn in Farxad Ama
Murugo Sido, Waayo Waxaa Maamula Allaah.
 Waqtiga Sidiiba Waa Mid Qaaliya ,Waayo Waxa Uu
Ka Mid Yahay Waxyaabaha Alle Ugu Deeqay
Adoomadiisa Gaal iyo Muslibmba, Munaafaq,
Mu,uminba.
 Waqtigu Waa 24 Saac Tani oo Lagu Weydiin Doono
Waxa Aad Ku Qabatey.
 126

 Waqtiga Waa Mid Laweydiin Doono Faqiirka iyo

Taajirka, Midka Faraxsan iyo Midka Murugeysanba,
Macalinka iyo Macalimada, Muxaafadka, iyo
Mucaaradka Hooyada , iyo Aabaha, Wiilka , iyo
Gabadha , Bukaan Socodka iyo Bukaan jiifka iyo
Aniga iyo Adiga Dhamaan Waxa Ay usimanhay
Waqtiga Majirto Cid La Siiyey 24 Saacadood in Ka
Badan.
 Dadka Guusha Gaaray iyo Guuldareystey Waxay
Ahaayeen Kuwa Waqtiga Usiman.
 Waqtiga Ma Yaqaano Waan Hurdayaa Ha iga Tagin,
Sidoo Kale Ma istaago Waa Mid Soconaayo.
 Inaad Gaarto Yoolkaaga Waxaa Kuu Fududeyn Karo,
inaad Garwaaqsato Qiimaha Uu Leeyahay
Waqtigaaga.
 Dadka Gaaray Guusha Sinaba uma Dayacaan
Waqtigooda Waayo Waayo ilbiriqsiyada Wey
uruurayaan Si Ay unoqdaan Daqiiqad,
Daqiiqadahuna Wey uruurayaan Si Ay Saacad
unoqdaan Saacaduhu Wey uruurayaan Si Ay
unoqdaan Maalin, Maalamahu Wey uruurayaan Si
Ay unoqdaan usbuuc, usbuucu Wuu Aruurayaa Si
Uu unoqdo Bil, Bishu Wey uruureysaa Si Ay unoqoto
Bilo Ama Sanad, Sanaduhu Wey Aruurayaan Si Ay
 127

unoqdaan Qarni.Hadaba Qof Waliba oo ilaalshaa

ilbiriqsigiisa Waxa Uu ilaalshey Noloshiisa.
 Waqtigaaga Waa Mid Xadidan Haduu Kaa Tago Mar
Dambe Kuuguma Soo Laabanaayo. Ee Sidee Macquul
Ku Tahay inaad Dayacdo Adiga oo Og Midaas.
 128

X
ikmadaha Akhlaaqda
 129

 Kheyrka Ugu Weyn Ee Qofka Naftiisa Usameeyaana

Waa in Uu Akhlaaq Yeesho. Qof Aan Aqoon Lahayn oo
Aamusani Waxa Uu Ka Fiican Yahay Qof Aqoon Leh oo
Aan Akhlaaq Lahayn.
“Abwaan Laab-saalax “
 Sida Geedka Harka Leh ujecelyihiin in Ay Dadka Hoos
fadhiistaan Ayee Dadkuna ujecelyihiin in Ay Qofka
Wanaagsan La Rafiiqaan. Afka Wanaagsana Waxaa Ka
Fiican Dhaqanka Wanaagsan.
“Abwaan Laab-saalax “
 In Dadku Runta Sheegisteeda Kuugu Nacaan Waxaa Ka
Xun in Beenta Sheegisteeda Ay Kuugu jeclaadaan.
“Abwaan Laab-saalax “
 Sida Ay Cagtaada Dhulka Meesha Boorka Leh Raad
Uga Tageeyso, Ayuu Dhawaqu iyo Codka Afkaaga
Kasoo Baxayaa Dhagaha Dadka Saameeyn Ugu
Yeelanayaa.
“Abwaan Laab-saalax “
 Nolosha Madhamaato Balse Wey isbadashaa
Fursaduhuna Ma Qarsoomaan Balse Wey Dayacmaan.
Todobada Maalin Ee Todobaadka Ku jira Miyee Kaa
Farxinayaan Soo Maalin Kuugu Adag iyo Maalin Kuu
Wanaagsan Yeelan Maayaan, Sidaaney Todobada
Maalin Ee Todobaadka Ku jira Kuu Wada
 130

Raaligalineyn Ayee Dadkuna Kuu Raaligalineyn Ha

Fiirfiirsan.
“Abwaan Laab-saalax “
 Marka Damaca Kheyrkaa Yahay Duni Dhan
Maareey,Adne Ma aha Dib uguur oo Hankaaga
Duuduub, Darajada Wax Kaa Xiga oon Dadaal Ahayn
Sheeg.
“Abwaan Laab-saalax “
 Yaan Dulqaadku Kaa Dhigin Qof Damiirku Meyd
Yahay, Fudeydkuna Adoo Dagan Magacaaga Yuu Dilin,
Hayeeshee Dantaadiyo inaad Tahay Qof Daacada,
Adiga oo aan Ku Daaleyn Dadka Kale Ha
Dhaadhaci.Dabcigaagu Kaa Tahay Haku Sheego
Dabadaa Noqo Qof Wanaagsan.
“Abwaan Laab-saalax “
 Ma jirto ummadaan Lahayn Akhlaaq,Mana jirto
Akhlaaq Aan Lahayn Caqiido,Mana jirto Caqiido Aan
Lahayn Faham.
 Duni Aad Ka Tahay Boqor Haka Noqon Qof
Deeraa,Dahab baad udhalatey Sida Maar Ha
Doorsamin, Karaamaad Ku Dadantahay Sida Duunyo
Ha ulumin,Adiga oo Dal Hagi Kara Adigu Ha isla
Daadagin,Dhegtu Wey Da,a Weyntahay Magacaaga
Diib Mari,Taariikh baa Dambeeysee Haka Tagin Wax
Laga Dido.
 131

“Abwaan Laab-saalax “
 Akhiristihii Alle Dartiisa ii Aqrisan jirow Maanatana
Waxaan Wadaa Mar Kale Wanaagyo Aan Kasoo Guray
Beerihii Wanaagsanaa Ee Ku Yaalay Buuraha
Wanaagsan,Biyo Aan Kasoo Daray Badihii Wanaaga
Badnaana Sidoo Kale Waan idiin Wadaa
Walaalahayow,iiWanaajiya Maqalka inta aan idiin
Wado Warkaan Wanaaga Badan.
 Allaah Waxa Uu Ka Yeelay Akhlaaqda Mideeda

Wanaagsan iyo Mideeda Karaamada Badan Mid

naxiriirisa Anaga iyo Allaah.

 Akhlaaqda Waa Mid usoo Baxda Sidii Dhirta oo Kale

Hadii Aad Ku Waraabiso Biyo Wanaagsan,Hadaba

Sidee baad Ugu Maleeyneysaa Caruurtaada Kheyr

Hadii aadan Ku barbaarinin Akhlaaqda Mideeda

Wanaagsan.

 Qofka Akhlaaqdiisa Ayee Dadku Hadal Heynayaan,

Magaciisana Uu Sare Ugu Qaadmayaa Goortii Uu

 132

Maqanyahay iyada Ayuu Ku Karaameysmayaa oo Ku

Badbaadaa.

 Akhlaaqda Waa Afar :Dhowrsanaanta, Hagaajinta

Nafta, Xifdinta Walaalaha, iyo Caawinta Deriska.

 Akhlaaqdu Kaliya Ma ahan inaad Wanaagsanaato Balse

Waa inaad Wax Ku Wanaagsanaataa, Balaarnimada

Akhlaaqada Waa Biladaha Arsaaqda.

 Akhlaaqada Waxay Cadaataa Ama Ay Si Fiican Usoo

Muuqataa Xiliyada Dhibaatada.Qofka Akhlaaqda Leh

Waa Midka Markaad Ku Amaanto Akhlaaqdiisa

Xishooda,Markii Aad Canaanatana Aamuso.

 Majiro Qof Akhlaaq Leh oo Been usaaxiib Ah, Xalaal

Miirashona Malahan Qof Akhlaaq Xun.

 133

 Akhlaaqada Wanaagsan oo Waa Gadiid Kamid Ah

Gadiidada Lagu Badbaado.

 Akhlaaqdu Waa Dhir Xididadeedu Waxay Ku Talaalan

Yihiin Samada,ubaxyadeedana iyo Dhirteedana Ay

Carfiyaan Arlada.

 Aasaasku Waa Uu Fasahaadaa Goortii Ay Qaacidadiisu

Ahayn Akhlaaq.

 Kabilaaba Hagaajinta Akhlaaqda Maxaa Yeelay iyadu

Waa Waddada Kowaad,Qofkii Xumeeyaana

Akhlaaqdiisa Waxa Uu Cadaabay Nafsadiisa.

 Ha Quusanina Yacnii Ha Rajo Dhigina Waayo

Quusashada Kama Mid Ah Akhlaaqada Muslimiinta.

 Akhlaaqada Karaameeysani Waa Carabka oo Laga Run

Sheego, Daacadnimada oo Laga Run Sheego,Qofka Wax

 134

Ku Weydiistaa oo Lasiiyo iyo Qaraabada oo La

Xiriiriyo.

 Annagu Ma Nihin Kuwa ubaahan Cilmi Badan, Balse

Waxa Aynu Nahay Kuwa ubaahan Akhlaaqda Mideeda

Wanaagsan.

 Ku Dayashada Wanaagsan Ayaa Ka Kheyr Badan

Talada.Hadii aadan Xishooneyn Sameey Waxii Aad

Doonto.

 Dadka Waxaa Ugu Akhlaaq Wanaagsan Kuwa Dadka

Kheyr Uga Farxiya.ula Dhaqan Dadka Sida Aad

jeceshahay in Lagula Dhaqmo oo Kale Taasi Raaligalin

Ma ahan Ee Waa Akhlaaqdaada.

 Masuurto Galeeyso insaanka inuu Noqdo Caalim,ilaa

inuu Noqdo insaan Akhlaaq Leh Mooyee.

 135

 Wey Dhici Kartaa inuu Qalbigaaga Ciriiri Galo

Aduunkaan Waxaa Kuugu Filan inuu ilaaheey Ogyahay

Qalbigaaga Waxa Ku jira inta Uu inta Aadan Ku

Dhawaaqin.

 Naseexadeyda oo Aan Qofkasto uwado Waxay

Tahay,Qofkasto inuu Aado Saligiisa Uu Ku Tukanayey

Allaahna Gacmaha utaagto Maxaa Yeelay Waxa Uu

Halkaasi Ku Helayaa Waxaanan Meel Kale Lagu Helin

oo Dareen Daganaan Ah.

 Sameey Waxkastood Ku Qanacsantahay Maxaa Yeelay

iskuma Dhibeeysid Xaalkastood Ku Sugantahay.

 Dadka Hadalkooda Waa Sidii Dhagaxaanta oo Kale

Waxayna Kala Noqonayaan inaad Dhabarkaaga Ku

Qaadatid oo Uu Ku Cusleeyo,Mise inaad Ka Dhistid

 136

Qasri Kaas oo Ka Hooseeyo Lugahaaga oo Aad Kasare

Martid.

 Dadka Qaar Aadaabtaada iyo Aamusnaantaada Waxay

ufasiranayaan inaad Cabsaneeyso,Maxaa Yeelay Ma

Yaqaanaan Kalgaceyl ilaa inaad Wanaag usameeysid

Uu Kuu Gudo Abaalkaada Mooyee.Qaar Kalena

Wanaagaaga Waxay uqaataan Doqonimo Maxaa Yeelay

Kaas Wanaagaaga Doqonimo umaleeya Waxa Uun

Muujinyaa inuu Leeyahay Qalbi Madow.Sidaas

Awgeed Mararka Qaar Waxaan ubaahanahay inaan

Nafsadaheena La Fariisano Si aan usoo Celino Waxii

Naga Khaldamay Maalmahii Tagay.

 137

 Quluubta Wanaagsan Waa Mida Had iyo jeer Ku

Dadaasha inay Furto Albaabo Waana Mida Ugu

Horeeysa Ee La Kulmeeyso Dhibaatada Basharka.

 Waan Ku Cafinayaa Aniga Si Aan uraaxeeysto,Waan is

ilowsiinayaa Haa Waan is ilowsiinayaa Si Aan

udhoolacadeeyo,Waan Aamusayaa Madoonayo inaan

Ku Daboolo Waxaanan Mudneyn Dood, Waan Sabrayaa

Haa Waan Sabrayaa Maxaa Yeelay Kalsoonidaan

uhaayo Allaah Xad Malahan.

 138

X ikmadaha Nolosha
 139

 Boqolaal Cod oo Qurxoon oo Ay Shimbiruhu Ku

Codsanayaan inay Dhageystaan Xikmadaha Aan
Kuusoo Wado Ayaan Maqlayaa, Gooha Libaaxa iyo
Banaaxiga Lo,oda Ayaan Maqlaa , Sagaaraduna Meel
Aan iga Fogeeyn Ayee Kamadaareeysaa Dhamaan
Codadka Waxaan Ka Doorbidayaa Sida Qurxoon Ee
Aad Fariinteyda u Aqrineyso, Waa Xirmo Xikmado
Ah oo Aan Kasoo Xulay Xirsi iyo Maan Xeeldheeri
Koobsaday Ee Saaxiib ila Aqri .
 Si aad Nolol Qurux Badan unoolaato Kaga Dayo
Waayeelka Caqliga,Caruurtana Qalbiga,Dadka
Maamuska Leh Heybada,Sabooladana Samirka.
 Ragga Adag Waxay Sameeyaan Nolol jilcan , Nolosha
jilcan Waxay Sameeysaa Rag jilcan, Ragga jilcan
Waxay Sameeyaan Nolol Adag.
 Noloshu Waa Dugsi ,Dadkuna Waa Su,aalaha,
Maalmahuna Waa jawaabaha.
 Haku Tiirsanaanin jaceylka , Waayo Waa Mid Naadir
Ah , Haku Tiirsanaanin Bani,aadamka Waayo Waa
Mid Qayaano Badan, Sidoo Kale Haku Tiirsanaanin
Waqtiga Waayo Waa Mid Soconaayo oo Aan joogsi
Lahayn , Balse Ku Tiirsanow Alle Waayo Waa Mid
Awood Badan oo Waxlasta Awooda.
 Dadka Qaar Midka Kuugu Dhow Masaafo Ahaa
Ayaa Noqonaayo Midka Kuugu Fog, Halka Midka
 140

Kuugu Fog Uu Noqon Karo Midka Kuugu Dhow,

Dhawaanshuhu Waa Dareen Ee Ma Ahan joogitaanka
.
 Dadkoo idil Daacad Kuuma Ahan Adiga , Balse
Waxay Daacad uyihiin Danahooda, Kaliya inay
Dantooda isbadasho Ayee Ku Xirantahay inay
Daacadnimadooduna isbadasho.
 Ka Hor inta Aadan Aqoonyahan Noqon Noqo Qof
Xormad Leh, Maxaa Yeelay ixtiraamku Waa Qeyb
Aqoonta Kamid Ah .
 Dayn Waliba Waa Suurtogal in Lagudo , Marka Laga
Reebo Deenta Ay Hooyooyinka Ay Kuleeyihiin
Ubadkooda.
 Qofka Ku Siiyaa Hal Cudurdaar oo Been Ah Si Uu
Kaaga Tago , Adigana Waxaad Siisaa Kun Mahadnaq
Uusan Kuugu Soo Laaban.
 Libaaxa Naftiisa Kuma Mashquuliyo Fikradaha
Wananka, Sidaas oo Kale Qofka Naftiisa Ku Kalsoon
Madaandaansado Dadka Kale.
 Wax Waliba Waxay Leeyihiin Fursad Labaad , Marka
Laga Reebo Kalsoonida , iyo Runta, Labadaasi Sooma
Laabtaan Xitaa Kun Fursad Hadii La Siiyo.
 Waxaan Kusafarnaa Daafaha Caalamka Si Aan u
Aragno Wax Qurxan , Balse Qofkii Aan Naftiisa
Qurxinin Ma Arki Karo Qurux Kale, Caqliga Midka
 141

Ugu Xumi Waa Kan Muranka ubadala Khilaaf joogto

Ah.
 ijeclow Ama inac Labaduba Waan Doorbidayaa,
Hadii Aad ijeclaatid Qalbigaaga Ayaan Ku jirayaa ,
Hadii Aad inacdidna Waxaan Ku jirayaa
Maskaxdaada.
 Sirtaada Uga Tag Adiga iyo Rabigaaga Dhexdiina,
Hana Kacabsan Faqri yo Geeri , Ku Dadaal Hooyo iyo
Aabe, oo Kaalmeeyso Salaada iyo Samirka, Hana
Sheegin Dadkii Ku Xumeeyey , iyo Dadkii Aad
Wanaajisay Labaduba .
 Ku Dhoolacadeey Qofka Aad jeceshahay Hortiisa,
Waxa Uu Dareemayaa Jaceylkaada , Cadowgaagana
Hortiisana Ku Dhoolacadey Waxa Uu Dareemayaa
itaal Daradiisa, Qofkii Kaa Tagay Hortiisa Ku
Dhoolacdeey Waxa Uu Dareemayaa Shalaayto,
Markastaaba Dhoolacadeey Waxay Qurxisaa
Wajigaaga Waxayna isku Furtaa Qalbiyada.
 Hadii Aadan Hanti Heysan Dhib malaha , Hadii Aad
Xanuusantahay Xoogaa Waa Dhib, Hadiise Aadan
Akhlaaqba Lahayn Waa Waxaad Heysato Maba
jiraan.
 Qaxwada in Lacabo Muhiim Ma ahan Laakiin Waxaa
Muhiim Ah Qofka Mudan in Lala Cabo.
 142

 Daqiiqad La Sabro Markii La Xanaaqo, Ayaa Ka

Hortag u Ah Kun Habeen oo La Shalaayi Lahaa.
 Markaad Ogtahay in jawaabtu Ay Ku Dhaawaci
Doonto Hadab ixtiraam Qalbigaaga oo iskadaa
Su,aasha.
 Mar Waliba oo Aad Waxbixisaa oo Aad Wax Ku
Badalaneynin, Waa Marwaliba oo Rabi Kusiiyo Adiga
oo Aan Filaneynin.
 Qofkaan Qadarineyn Joogitaankaaga, Adigana Ha
Weyneyn Maqnaanshihiisa.
 Xasuusnow Marwaliba inaad Dhalatey Adiga oo
Oynaya , Sameey Wax Wanaagsan Si Aad udhimatid
Dadka oo Kuu Oynaya .
 Ha Uga Tagin Qalbigaaga Xumaan Aad Qof uheysid
Saamax oo iska Cafi iskana jaahilsii oo Wanaaji
Maladaada.
 Noloshu Waa Daqiiqado , Waxaad Mudantahay
inaad Ugu Noolaatid Si Raaxo Leh Kadib Aad Ka
Tagtid.
 Haka Dhigan Caqabadaha Aadka uyaryar
Mushkilado Waaweyn oo Ha isku Weyneyn Hana Ka
Dhiagan Arimaha Aan Waxba Ahayn inay Kaa
Fasahaadiyaan Waxyaabahaada Qurxoon.
 Cudurdaarshada Waa Ay Fududahay, Laakiin
Daacadnimau Waa Mid Qaaliya.
 143

 Kalinimada Aad bey uxanuun Badan tahay Laakiin

Waxay in Badan Ka Qurux Badantahay Dadka Qaar
oo Kusoo Xasuusanaya Waqtiga Maslaxadooda oo
Kaliya.
 Aad Ha u aaminin Dadka Sababtoo Ah Ugu
Dambeeyn Waxaad Ogaan Doontaa inaysan Kuu
Oofineynin Balamadaadailaa Allaah Mooyee.
 Haday Ragganimadu Ahaan Lahayd Cod Sare oo
Bilaa Micno Ahaa Eeygaa Ahaan Lahaa Mudannaha
Dadka.
 Hadiiba Aad ucabsaneeysid Mustaqbalkaaga Dambe
Cabsida Way Ku Dilootey, Maxaa Yeelay Maanta
Ayee Ahayd inaad Si Raaxo Leh unoolaatid.
 Laguma Duleeysan Karo Hadiiba Aad Qof
Bani,aadam Ah Waxba Ka Rajeeynin.
 Hadii Aad Dooneysid Qofkii Noloshaada Wax
Kabadali Lahaa , Waxaad Hor istaagtaa Miraayadda
Ku Shaqeeyso Aamusnaanta, Qayladaadana Ha
Ahaato Kaliya Dhawaaqa Guushaada.
 Shalaayda Laguma Soo Koobo Dhaqamadii Qaldanaa
inta Badan Waxaan Ka Shalaaynaa Wanaagii Aan
usoo Sameeyney Kuwii Aan uqalmin, Balse Taasi Sax
Ma Ahan.
 Saaxiibada Waxaa ufiican Midka Kuugu Cabsi Galiya
Carada Alle,Kuuguna Rajo Galiya Lakulanka Alle.
 144

 Iska Samir Maxaa Yeelay Laguuma imtixaanin in

Dhibka Lagaa Dulqaado Mooyee.
 Dhib Malahan Meeshii Aan ujiheeysaneyno Waa
Hadii Aan Farxad Ka Heleyno, Waxaa Dhib Ah inaan
Kusii Socono Wado Ay Awoodeena Ku Dhiig
Baxeeyso iyada oo Aan Waxba Ka Faa,iideynin.
 Geerida Masugeeyso ilaa Aad Ka Noqotid Qof
Toosan, Adigu Toosnow oo Geeridu Sugo.
 Usamafalka Labadaada Waalid Waa Qiso Aad Adigu
Qoreeysid oo Ay Caruurtaadana Warinayaan.
 Noloshu Waa Sida Suuq Weyn oo Kale Waad Ku
Dhex Wareegeysaa Waxaadna Ka Qaadaneysaa
Waxaad Uga Baahan Tahay Balse Xasuusnow Mar
Waliba in Xisaabta Alaabaha Aad Qaadaneeyso Aad
Bixineeyso.
 Waxyaabaha Aan Soo Noqoneynin Waxay Kala
Yihiin:- Hadalka Markuu Afka Kasoo Baxo, Waqtigu
Hadii Uu Kaa Tago, iyo Kalsoonidu Hadii Ay
Dhunto.
 Jaahilku Ma Ahan Midka Aan Wax Qori Aqoonin
Waxna Aan Aqrin Aqoonin, Ee jaahilku Waa Qofka
Garanaya jihada Qiblada Ee Aan Hadane
Tukaneynin.
 145

 Ha Sugin Qofna Uu Kuu Naxariisto, Baro in

Waxbixintu Ay Dhaqan Tahay oo Aysan Ahay Wax
Kale Badalasho.
 Wax Waliba Waa Ay isbadalayaan Marka Laga Reebo
Dadka Ka Run Sheego Dareenadooda Kuwaasi
Marnaba isma Badalaan.
 Haka Mid Noqon Kuwa Hantiilayaasha u Hadiyeeya
Dharka Qaaliga Ah, Masaakiintana Siiya Dharka
iyaga Ka Dhamaada.
 Seddex Shey Ayaa Nolosheena Fasahaadinaya:-
 In Qaarkeen Qaarka Kale Wax Ka Sheega Ama
Uu Xanto
 In Qaarkeen Ay Ku Mashquulaan Qarka Kale
Howlahooda
 In Qaarkeen ay Macaansadaan Qaarka Kale
Waxa Laga Sheegaayo Ama Lagu Duraayo.
 Wax Ka Qurux Badan Malahan inaad Ka Aamustid
Qofkaa Sugayey inaad Lamurantid, iyo inaad Ku
Qososhid Midkaa Filayey inaad Ooyi Doontid.
 Hasiinin Dadka Wax Kabadan Xaqooda Waayo
ubuxu Waa Uu Ku Dhintaa Biyaha Badan.
 Ilintu Kaliya Ma ahan Dhibco , Balse Waa
Kalmado.Waxaase Aad u Adag inaad Heshid Qof
Kailmadahaasi Aqriya.
 146

 Mararka Qaar Waxaad Soo Xasuusaneysaa Qofkaa

Qosliyey,Kadibna Waad ilmeyneysaa, Mararka
Qaarna Waxaad Soo Xasuusaneysaa Waxkaa
Ooysiiyey Kadibna Waa Qosleeysaa, Waxaa Sahlan
inaad Ooysid Waxaa Se Adag inaad Cadeeysid
Sababta Ka Aad La ilmeeyneyso.
 Xaaladaha Aadka u Adag Waxaa Kamid Ah, Markii
Aad Aragtid inaad Waxba Ka Ahayn Qalbi Kaasi oo
Aad usameeysay Wax Waliba .
 Haka Baqin Hanaka Walwalin inaad Weysid
Shaqsiyo Aad jeceshahay , Waayo Geedkaba Sannad
Waliba Waxa Uu Dhumiyaa Caleentiisa.
 Hadii Ay Kaa Tagaan Kuwa Aad jeceshahay Sugo
Waxaad Heli Kuwa Ku jecel oo Nolosha Kuugu
Wehliya Kuwa Kaa Tagayna Uga Mashquul
Danahaaga.
 Karaamada iyo Sharafta Naftaada Waxay Ka
Sareeysaa Dhamaan Wax waliba , Qofna Ma Mudna
inaad isaga Dartiisa Naftaada uduleeyso Hal Sikinba
Ha Ahaatee.
 Ahow Mid Sharaf Leh Hana isku Dhigin Hoos Wax
Waliba oo Dhaca Maxaa Yeelay Lagayaabaa inay
Fursada Kuusoo Laaban Mar Labaad Si Aad Kor Ugu
Qaadid Madaxaaga
 147

 Ka Qaado oo Ka Shaqqeyso Nolosha Aduunyo

Laakiin Adigana Baro Si Aad Wax ubixin Lahayd.
 Ha ubadalin Noloshaada Shaqsi Dartii, Balse iska
Badal Kun Shaqsi Noloshaada Darteed.
 Marnaba Ha Yareeysan Naftaada Hadii Weynaan iyo
Xoog Waxtari Lahaa Maroodiga Ayaa Ahaan Lahaa
Boqorka Xayawaanada , Laakiin Waxaa Ah Libaax oo
Cudud iyo Cabirba Ka Yar.
 Guusha Dadka Kale Adiga Ma ahan Guuldaradaada
iyo Fashilkaaga, Marnaba Haka Xumaan Guul Uu
Kale Gaaray, isdiyaarin, Dedaal Badan, Doonid
joogta Ah, Dulqaad iyo Duco Ayaa inta Badan Ah
Sababta Guusha.
 Quwada Goor Waliba Ma ahan Waxaan Dhahno iyo
Waxaan Sameeyno, Mararka Qaar Waxay Noqotaa
Waxaan Ka Aamusno, Waxaan uga Tagno
Rabitaankeena , iyo Waxa Aan is Dhaafino.
 Nolosha Kuma Siineeyso Waxa oo Aad jeceshahay ,
Hayeeshee Canaaqada Ayaa Waxay Kaa Yeeleysaa
inaad jeclaatid Waxa Aad Heysatid.
 Badaha Aduunyada Awooda uma Lahan inay
Damiyaan Dhimbil Dab Ah oo Kamid Ah Dhimbilaha
Naarta, Hayeeshee ilin Kaaga Soo Baxday Alle jaceyl
iyo Alle Ka Cabsi Ayaa Kaa Xijaabi Karta Naarta.
 148

 Asalka Ayaa Waxa Uu Yahay Lajirka Rabigaaga,

Hadii Uu Rabigaaga Kula jiro Yaa Wax Kaa Qaadi
Kara, Hadii Uu Garabkaaga Ka Baxo Yaa Kuu
Gargaari Kara jawaabtu Waa Cidna.
 Aduunyada oo Dhan Qiimo Malahan Marka Laga
Reebo,Qalbi Alle Ku Xiran oo Rabi Magan Gala
Markii Uu Murugooda , Ku Mahdiya Markii Uu
Farxo, isagana ulaabta Markii Uu Dambi Ku Dhaco.
 Marnaba Ha U ogolaanin in Qof Ku Dareensiiya Ama
Ku Liida inaadan Qiimo Lahayn, Alle Waxa Uu Kuu
Abuuray ujeedo Cad Alle Ayaana Ku Karaameyey Ee
Taasi Xasuusnow.
 Noqo Mid Ku Samir Badan Axwaasha Noloshaan
Aduunyadaan , Hadii Uu Kuugu Adkeeyso
Aduunyadaan Waxaad Ogaataa in Ay udhaxeeyso
Siin iyo Diidmo, Waxaadse Ogaataa Siismada Waa
Xikmad, Diidmadana Waa Xikmad, Hadii Lagu Siiyo
Ha Dhihin Waa Ley Sharfey Waayo Waxaad
ihaaneeyneysaa inta Kale, Hadii Laguu Diido
Badalkeeda Ayaa Lagu Siinayaa Ee Samir. Hadii Ay
Kuugu Adkaato Amarka Alle Ayee Ku jilceeysaa.
 Ka Taxadar Aaminaad Aadbey ujilicsantahay una jabi
Ogtahay , Goortii Ay jabto Waxaa Ka Dhalan Kara
Baaba,a Weyna Adagtahay in Dib Loo Kasbado
Xaqiiqdii Maranaba Ma ahaaneeyso Sideyda Hore,
 149

Hadii Ay Kacdo Duufaanta Fidnada oo Ay Ku

Gilgisho Waxaad Si Xoog uqabataa Qalbigaaga
Waxaadna Ku Dhehdaa Sugnow Waayo Qalbiga
Hadii Uu Gilgilmo Duufaanta Fidnada Si Fudud
Ayee Kuu Dafeysaa.
 Qofka Markuu Hadaf Leeyahay Halka Uu usocdo
Ayaa ucad Himiladiisuna Wey Sareeysaa, Howshuna
Waa DardargalisaaTaagni Aan Hadaf Lahayn Waa
Howl La,aan, Dhaqdhaqaaq Aan Hadaf Lahayna Waa
Daal, Socod Aan Hadaf Lahayna Waa iska Taagtaagsi,
Xitaa Xayawaanadu Hadaf bey Ka Leeyihiin Nolosha
Hadafkaas oo Ah inay Wax Cunaan iyo inaanan La
Cunin.
 Shabeelka Hadafkiisa Ayuu Ku Raadsanayaa Deero
Dibdhaceeyso oo Daaqeeysa Keymaha, Deeradana
Waxay Ku Dadaaleysaa Kafakashada Degdega
Shabeelka Waalan Ee Cunitaanka Ku Caanbaxay,
Carabtuna Waxay Dhahdaa Nolol Aan baahi iyo
Hanqaltaag Lahayn Waa Nolol Gaaban, Nolol
Hanqaltaag Leh Waa Nolol Dheer.
 Qofka Nolosha Hadii Uu Hadaf Ka Lahayn Waa Uu
Wareeraa Waa Uuna iska Socdaa , Waxa Uuna
Noqdaa Sida Markab Ku Socda Badweyn Ee Aan
Lahayn Dakad Uu Kusoo Xirto.
 150

 Walaal isbarbardhig Maalin Aad Hadaf Leedahay iyo

Maalin Aadan Lahayn Maalinta Aadan Lahayn Waa
Nasasho jirka iyo Nafta oo Daasha iyo Dayac Badan
oo Dan La,aan Ah , Maalinta Aad Hadaf Leedahay
Waa Daal jirka Ah iyo Raaxo Nafta Ah iyo
Natiijooyin Wax Ku Ool Ah iyo Wax Cusub oo Aad
Soo Kordhiso iyo Nacfi Kuu Baaqi Noqda.
 Hadaadan Nolsha Hadaf Ka Yeelan Dad Kale Ayaa
Hadayadooda La Rumeeyn Doontaa Dad Kale Ayaa
Kuugu Shaqeeysan Doono ileen Adigaa Taadii
Gabay.
 Hanoqon Sida Kubad Qof Waliba Dhinac utuuraya ,
Si Uu Gool udhaliyo , Hana Noqon Sida Gaadiid
Meeshii La Rabo Lagu Gaaro, Walaalka Qaaliga Ee
Hamiga Lahow Noqo Sameeye Hanoqon La
Sameeye , Noqo Waxsoo Kordhiye Ee Ha Noqon Mid
Dadka Dulsaar Ku Ah , Hamigaagana inaad Ku
Guuleeysato Ayaan Kuu Rajeynayaa.
 Saaxiibkeygaan Weydiiyey Waa Maxay Waxa Ugu
Adag Nolosha , Waxaa Ugu Adag inaad Qof niyad
Wanaagsan Kula Dhaqantid Asigana Uu Kuula
Dhaqmo Si Qalafsan, Waxaa Ugu Adag inaad
Murugooto Murugo Aad udaran Uusan Kula Ogeyn
Qofna Naftaada Mooyee , inaad Qof uxiistid Adiga oo
Og in Qofkaasi Uusan Nasiibkaaga Uusan Ahayn,
 151

Waxaa Kaloo Kamid Ah inaadan Ku jirin Qalbi Aad

Wax waliba usameeysay Hadane Uusan Ogeyn ,
Waxaa Kaloo Kamid Ah Qof isaga oo Nool inuu
Qalbigaaga Ka Dhinto, Waxaa Kaloo Kamid Ah inaad
Qof ubaahato oo Aad Qofkaas Agtiisa Waxba Ka
Ahayn, Waxaa Ugu Adag in Ay Nolosha Ku ilowdo
Waliba Adiga oo Nool, Waxaa Kaloo Kamid Ah
Waxyaabaha Nolosha Ugu Adag in Laguugu Qasbo
inaad Qof iska jaahilsiisid iyada oo Maalin Maalmaha
Kamid Ah Aad Ciseeyn jirtey, Waxaa Kaloo Kamid
Ah inaad Qof jeclaato Balse Ay Suurto gal Ahayn
inaad Aragtid, Waxaa Nolosha Ugu Adag inuu Qof
Been Ku sheegaayo Laakiin Aad Warkiisa
Rumeeysatid Adiga oo uyeelaya jaceylka Aad uheyso
, Waxaa Ugu Adag in Nolosha iyo Waayaha Ay igu
Qasbaan Waxa Aan jeclayn, Maxaa Ka Adag inaad
Dhoolacadeeysid iyada oo ilintaada Ku Qubaneeyso
Gudahaaga, Waax intaas oo Dhan Ka Adag inaad La
Kulantid Waxaan Hada Soo Sheegney , Balse Aadn
Allaah Kamagangalin Naxariistii Alle Dushiina Ha
Ahaato.
 Xaqiiqadu Aad Ayee uqaraartahay Mana jeclin
Badankeenu, Balse Waa Wax Lagu Qasbanyahay in
La Ogaado,
 152

 Hadii Dadku Ku Hadli Lahaayeen Waxay Fahmaan

oo Kaliya Dhamaanteenu Waxay Noqon Lahayn Dad
Xikmada usaaxiib ah, Maxaa Yeelay Aamusku Waa
Xikmad iyo Awood.
 Farxadu Waxaynu Ka Raadinaa Meelo Dhibadan ,
Laakiin Hadii Aan Si Fiican ufiirino Waxaan Ka
Helnaa Meelo Dhow oo Fudud.
 Ha umaleynin inay Sacaadadu Tahay Dadka Aad
isgaraneeysaan, Ee Saacadadu Waxaad Ka Heli
Kartaa Hal qof oo Wanaagsan Kaas oo La jirkaaga Ah.
 Qaar badan Waxay Aaminsanyihiin in Nolosheena
Ay Kawanaagsantahay Nolosha Dadka Kale, Qaar
kale Waxay Aaminsanyihiin in Nolosha Dadka Kale
Ay Naga Wanaagsantahay, intaas oo Dhan Waxaa u
sabab Hal Sheey oo Ah Qanaacada.
 Goortii Aad Tukaneeyso Ka Taxadar Qalbigaaga,
Goortii Aad Dadka Dhexjoogto Ka Taxadar
Carabkaaga, Goortii Aad Marti Meel Ku Tahay Ka
Taxadar indhahaaga.
 Buug iibiyuhu Mawaardiyeeyo Buugaagtiisa Waayo
Tuugu Waa jaahil Wax ma Aqriyo, Aqristuhu Waa
Aqoonyahan Waxba Ma Aqriyo.
 Aduunku Waa Seddex Saacadood oo Kaliya:-
 Saacad Lasoo Dhaafay ,
 Saacad La Taaganyahay,
 153

 Saacad imaan Doonto.

Saacada Lasoo Dhaafay Waa mid Ku Dhaaftey oo
Aan Soo Laaban Doonin,Saacada imaan Doonto
Waa Mid Aan Lagaarin oo Aadan Go,aankeeda
Lahayn, Saacada La Taagan Yahay Waa inaad
Ka Faa,iideeysataa oo Aad Khaladaadkaaga
Waxbadan Ka Saxdaa.
 Alle Subxaana Watacaalaa Hakaaga jawaabo
Ducadaada gaarka Kuu Ah , Ha masaxo ilintaada Kaa
Timaada Adiga oo Kaligaaga Ah, Ha Baabi,iyo
Waxaad Ka Cabsatey oo Sirta Kuu Ah , Hana Kaa
Dansho Murugada Qabigaaga Ka Guuxeeysa , Hana
Ku Gaarsiiyo Halka Aad Rabtid Ee Guushaada Ah, Ee
Xikmadahaan u Hadiyey Haldoorada Kuugu
Hareereysan Ee Hanka Sare Leh oo Aad Hubto in
Ay Ka Dhabeeyn Karaan Himiladooda.
 154

X ikmadaha Guusha
 155

 Guushu Waa Xaqiijinta Waxa Aad Dooneeysid,

Liibaantuna Waa Xaqiijinta Waxa Uu Allaah Kaa
Doonaayo ٓ ‫از ۗ َو َما ٱ ْل َحيَ ٰوةُ ٱل ُّد ْنيَا‬ َ َ‫فَ َمن ُزحْ ِز َح ع َِن ٱلنَّ ِار َوأُد ِْخ َل ٱ ْل َجنَّةَ فَقَ ْد ف‬
‫ور‬ ِ ‫ِإ ََّّل َم ٰت َ ُع ٱ ْلغُ ُر‬
“Ruuxii Laga Fogeeyey Naarta oo Lagaliyey janada
Kaa Ayaa Liibaanay, Nolosha Aduunyadana Ma
Ahan ilaa Dhal Dhalaal yar Mooyee “
‫از فَ ْو ًزا ع َِظي ًما‬ َ َ‫سولَهُۥ فَقَ ْد ف‬
ُ ‫ٱَّلل َو َر‬
َ َّ ‫َو َمن يُ ِط ِع‬
“ Qofkii Adeeca Allaah iyo Rasuulkiisa SCW Waxa
Uu Guuleeystey Guul weyn Halka Ugu Sareeyso iyo
Fiida Sare Ee Farxada”.
Halka Ugu Sareeyso iyo Fiinta Farxada Waa inaad
Sameeyso Waxa ilaaheey Raali Ka Yahay. Waxa Uu
Yiri Cumar Binu Cabdulcasiis Allaha Unaxariistee
“Nolosha Mida Ugu Wanaagsan Waa Hawo
Waafaqsan Sharciga ilaaheey”.
Hal Talaabo oo Aad uqaado Xaga Alle Ayaa Waxaa
Laga Yaabaa inay Qaabeeyso Qurxiso Qiimana
Yeesho Noloshaada . Waxa Uu Alle Weyne Xadiisul
Qudsi Ku Leeyahay “ Ruuxii Taako iisoo Dhawaada
Waxaan udhawaadaa Dhudhun, Ruuxii Dhudhun
iisoo Dhawaadaa Waxaan udhawaadaa Baac, Ruuxii
ii yimaada Asiga oo Socda Waxaan uyimaadaa Aniga
oo ordaya , Hadaba udhawoow Allw Waxaana
Xaqiiqo Ah Hadaadan Alle Subxaana Watacaalaa Ka
 156

Cabsan Wax Waliba Wey Kaa Dheeranaayaan ,

Hadaad uqasado oo Aad ujeedsato Xagaan Xagga
Alle Ahayn Waad Qasaartey oo Qeyr Dhankaas
Kaama jiro.Walaalkeyga Rajada iyo Damaca
Badnaayow Qor Qorshahaaga Qiimeey Fariintaada
Qurxi Doonistaada oo Qaabeey Hadafkaaga Hana
Hilmaamin inaad Ku Dadaasho Shaqada Aad Dunida
Ka Heyso oo Ah inaad Guryo iyo Aqalo Ka Dhisato
Aakhiro ,Sababtoo Ah Gurigaagii Dhabta Ah Waa
Midkaas Talooyinka Saar Diiradaada Ka Yeel Alle
udhawaadka Caadadaada Alle Talo Saaro unan
Wanaaji Maladaada Hanaka baqin Natiijadaada
Kuna Kalsoonaaw Rabigaaga Mustaqbalkana Allaah
Ayaa Haayo Waxii Kuu Qoran Kuma Seegaan Waxii
Kuseegana Kuumeey Qorneyn Qadarka Allaah baa
Haya Basharkana Haka baqan Kheyr oo Dhan
Gacantiisa Ayuu Ku jiraa Guushu Waa Xagiisa
,Liibaantu Waa Xagiisa, Farxadu Waa Xagiisa
Dhamaan Allaah baa Haayo oo Aynu Ka Raadsano
oo Aynu Sahay Ka Dhigano Salaada iyo Samirka Sed
Laqaato iyagaa usuubane.
 Talaabo Kasto oo aad Qaadeeyso Waxaad isku
Daydaa Caqligaaga iyo Qalbigaaga inay isla Socdaan
Maxaa Yeelay Caqliga Waxaa Ka imaanaya
 157

Rabitaanka ,Halka Uu Qalbiga Ka imaanayo

Damiirka.
 Waxaynu joognaa Saman Hadii Dhagaxa Lagu oran
Lahaa Noqo insaan Uu oran Lahaa Waan
Cudurdaaranayaa, Maxaa Yeelay Anigu Ma ahi Mid
u Adag Sida insaanka oo Kale.
 Haka Xumaanin Xidig Kaa Damay Samada Waxaa
Buux Xiddigo Farabadan.Hadii Nasiibkaaga uu
Noqon Midkood Lama Oga in Nasiibkaaga Uu Yahay
Dayaxa.
 Hadii aad Dooneeysid inaad Nolol Farxad Leh Ku
Noolaato Noloshaada Hadafyo Ku Xir, Ee Haku Xirin
Shaqsiyaad Ama Dadka Qaar.
 Hadii aad Kaligaaga Tahay Ha Dareemin Murugo
Xasuusnow in Dayaxuba Yahay Kaligii, isaga oo
Kaligiisa Yahay Ayuu Hadane Yahay Midka Ugu
Qurxoon inta Samada Ka Muuqata.
 Dhalada Wey jabtaa Dhawaaqa jabitaankeeda Si
Degdeg Ah Wuu udhamaadaa, Laakiin Quruuracii
Dhalada Ayaa Hara oo Baaqi Sii Ahaada. Hadii Uu
Qof Taabto Wey Dhaawaceysaa Sidaasi Waxaa Lamid
Ah Hadalka Wax Dhawaaca.Hadalka Si Degdaga
Ayuu udhamaadaa, Balse Waxaa Baaqi Ahaanaya
Xanuunka uu Dareemayo Qalbiga La Dhaawacay.
 158

 Korkaaga Ma ahaanin inaad Markasto Noqotid Qof

Xoogan, Mararka Qaar Waxaa Kuugu Qasab Ah
inaad Martid Xaalado Daciiftinimo Ah Hana Ka
Qajilin Maxaa Yeelay Waa Qeyb Kamid Ah
Bani,aadamnimada.
 Hadii aadan Awoodin inaad Gadaal Eegtid Mararka
Qaar ,Taasi oo Sabab Ay utahay inay Gadaal Kaa
jiraan Waxyaabo Ku Xanuujinaya ,Sidoo Kale Aadan
Awoodin inaad Hortaada Eegto oo Aad Ka Arkeeyso
Mustaqbal Mugdi ,Waxaad Eegtaa Samada oo
Gacamahaagana utaago Rabigaaga Markaasi Waxaad
Heleysaa Mid Ku Maqla oona Ajiibaya Ducadaada.
 Goortaan ogaaday in Runtu Dadka Qaar Ay Ka
Xanaajiso, Waxaan Ogaaday in Aamusnaantuna Ay
Tahay Xikmad.
 Ma jiro Wax udhigma Niyada Wanaagsan Waxaad
Doonta Sameey Kana Tag Si Ay Kuugu Fahmaan
Sidey Doonaan.
 Ha ilaawin Seddex Qofood Waligaaga:
 Qof Garab Ku Siiyey Xili Aad ubaahneyd.
 Qof Kuugu Arkay Xaalad Adag Kadibna Kaaga
Tagay.
 Qofka isaga Sabab u ahaa inaad Xaaladaan
Gasho.
 159

 Hadii aadan uqalmin Darajada iyo Booska Aad Hada

joogtid Si Deg deg Ah Uga Bax Maxaa Yeelay Ma
Tihid Geed Meesha Ka Baxaayo.
 Si aad uguuleeysatid Waxaa Korkaaga Ah inay jirto
Baahi Ku Gubeeyso Si aad uguuleeysatid Aadan Ka
Cabsan Fashilka oo Aad Wajahdo Qadar Kastoo Ka
Sokeeyso Guusha.
 Guusha Ugu Sareeyso Waa Khadka Madow Ee
udhaxeeysa Shaqada iyo Ciyaarta.
 Kuwa Badala Aduunka Waa Kuwa Sida Caadiga Ah
ujoogteeyo Fikradahooda.
 Guuldarada Ku Dhacda Dadbadan Noloshooda Waxa
Ay Ka Timaaadaa iyaga oo Aan Hubin Sida Ay Ugu
Dhaweyd Guusha Markii Ay Niyad jabeen.
 Guushu Waxa Ay Lasocotaa Ereyga Waan Awoodaa,
Guuldaraduna Ereyga Ma Awoodo.
 Guushu Waa Arin Aad Ku Adkeeysatey Sii
Wadideeda , Kadib Markii Ay Ka Hareen Dad badan.
 Xirfadu Waa Shaqo in Badan Socotey.
 Guuldaradu Ma Ahan inaad Wax Ku
Guuldareeysatid Ee Waa inaad Niyad jabtid oo
joojisid.
 Guushu Caadiyan Waxaa usabab Ah Nasiibka, Hadii
Aad Doonto Guuldarada Weydii.
 160

 Hadii Markabkaagu Dakada Kusoo Xiran Waayo

Dabaalo Adiga usoo Xir Markabkaagu.
 Xikmadaha Aan Ka Barano Guuldarada Ayaa Ka
Badan Kuwa Aan Ka Barano Guusha.
 Guushu Waa Natiijo Ka Dhalata Tilaabo Aad
uqaaday Dhinac Saxda Laakiin Aadan Hubin.
 Caqabadaha Ugu Badan Waa Wadada Guusha.
 Guusha Dhabta Ahi Waa in Lashaqeeyaa.
 Guushu Kaama Foga, Laakiin Maraadineeysaa.
 Jawaabta Ugu Gaaban Waa Waxqabad.
 Sirta Guushu Waa Joogteyta ujeedada.
 80% Kamid Ah Guushu Waa goob joognimo.
 Si aad ugeeleeysato Waa inaad Guuldareysataa,
Maxaa Yeelay Waxa Aad Ogaaneysaa Waxa Aanay
Ahayn in Dib Dambe Loo Sameeyo.
 Guushu Micnaheedu Waa inaad Sameeyso Waxii aad
Si Wanaagsan usameeyn karto, Waxii Kale Aad
udaayso Qofka Si Kale usameeyn Kara.
 Guuldaradu Waa Guul Markeyno Wax Ka Barano.
 Guuldaradu Waa Talaabada Ugu Horeeyso Ee
Guusha.
 Maamulka Wanaagsani Waxa Uu Kawaansan Yahay
Daqliga Wanaagsani.
 Guushu Waxaa Laga Helaa Naqdinta Dhabar Adeega
Dambe.
 161

 Sirta Ugu Wanaagsan Ee Shaqada Ku jeclaan Karto

Waa Adiga oo Mala, awaala inaad Shaqo La,aan
Tahay.
 Waligaa Haka Hadlin guuldaro Guuldaro isticmaal
Ereyada Rajo, Aaminaad, Kalsooni, Guul.
 Shaqadu Waxay Aamaantaa Qofka.
 Bar Naftaada Kalsooni oo Guuleeyso idinka Alle.
 Dheh Fadlan in Badan.
 Sanad Kasto ubaxyo beer
 Salaanta Adiga La Horee.
 Kheyrka Kuligiis Waa Xishood.
 Waad Mahadsantahay in Badan.
 Riyadu Ma Ahan Mida Marka Aad Hurdeeyso Aad
Ku Riyooto, Riyada Dhabta Ah Waa Mida Hurdada
Ku Diida.
 Hadiiba Aad Xisaabin Karto Lacagtaada Ogow Wali
Matihid Qof Qani, Ee Wali Waxaad Tahay Qof Faqiir
Ah.
 Hadii aanad Guul Qorsheyn Macnaheeda Ma ahan
inaad Qorshe Lahayn Balse Waxaad Si fudud u
Qorsheysey Guuldarada.
 Hadafku Waa Abuurida Fikrad,ujeedkuna Waa
Guul,Waddada Waa Dedaal,Halbeegana Waa Samir.
 U Aamaan Saaxiibkaaga Si Muuqata ,una Canaano Si
Qarsoon.
 162

 Dadku Magaarayaan Buundada Guusha,ilaa Ay

Maraan Boosteejada Daalka iyo fashilka iyo Rajo
Xumada.
 Midka usaaxiibka Leh Doonista Awooda Leh ,Kuma
Dheeraanayo istaagida boosteejooyinkaasi
Wadooyinka Mida Ugu Fiican Ayaa Noqoneeyso
Mida Ugu Adag,Waxaase Dushaada Ahaaday inaad
Raacdo Goortii aad La Qabsatidna Waxay
Ahaaneeysaa Mid Sahlan.
 Inta badan Guushu Waxay Saaxiib La Tahay Kuwa
Badiyo isku Dayga,Marna Waxay Saaxiib La Tahay
inyar Kuwa Ka Labalabeeya Kuwaas oo Ka Baqa
fashilka islamarkaasna Kawarwaraya Natiijooyinka.
 Guushu Waa Caado utimaada Kuwa Aadka Ugu
Mashquulsan Raadinteeda,hanoqon Mid Liita oo
Daciif ah Hadalkasta oo Ku Dhiba iyo Darbo Kastoo
Ku Xanuujisa iyo Dhibkastoo Ku Daciifiya Ahow Mid
Xoogan Maxaa Yeelay Koonkaan Boos Kuma Lahan
Kuwa uliita oo unugal Dhibaatooyinka.
 Nolosha Waa Mid ay Ka Buuxaan Mushkilado iyo
Dhibaatooyin Adiga Ayaana Lagaaga Baahanyahay
Xalintooda Labo Midkood Ayaadna Noqoneeysaa
inay Mushkiladahu Ku jabiyaan oo Kaa Raayaan Ama
inaad Noqoto Shaqsi Adag Arinku Waa Mid Adiga
Kuugu Xiran.
 163

 Ha unoolaan Sugitaanka Qof ,Qofkaasi oo aan

Muhiimad Siineeynin Adiga jiritaankaaga Hana Ka
Dhigin Maqnaanshiyahiisa Qasaaro adiga Kuusoo
Hoyata.
 Guusha uma Baahna Lugo ,Balse Waxay
ubaahantahay Hori usocod.
 Waxaa Waajib Ah inaad Ku Kalsoonaatid Nafsadaada
,Hadaba Yaa Adiga Kuugu Kalsoonaanaya.
 Waxii aadan Ku bixin juhdi ama Lacag Ma Lahaanayo
Wax Qiimo Ah.
 Qofkii Kunoolaada Cabsi Waligii Manaoqonayo Xor.
 Hadii Aalamiintadu Ay Gubi Karto Xeerta
jirka,Hadaba Salaadu iyo Towbadu Waxay Meyraan
Dambiga.
 Ardayda Kuwa Ugu Fiican Waxbarashada Waxay
Noqdaan Dhaqaatiir iyo injineero,Kuwa Ku Xiga
Maamulka iyo Ganacsiga Ku biiraan, Kuwa Kusii
Xigana Siyaasada Ayee Ku Biiraan Waxayna
Hogaamiyaan Xitaa Labadii Dufcadood Ee Ka
Aqoonta Badnaa,Waxaase Layaab Leh in Kuwii aan
Waxbaranin Ay Noqdaan odayaasha Qabiilka Ee Ay
Dhamaantooda Talada Ka Qaataan.
 Sidaad Doonta Wax ukala Sooc Laakiin Ha isla
Weynaanin Waligaa, Sidaa Doonto uxanaaq Laakiin
Qofna Ha Dhaawacin.
 164

X ikmadaha Culimada
 165

 Dadka Waxaa Ugu Caqli Badan Qof Aduunyada Ka

Tagay inta Aysan Ka Tagin , Qabrigiisan Nuursada
inta Uusan Dagin, Rabigiisana Raali galiya inta Uusan
La Kulmin, Waalidkiisana Baari unoqda inta Aysan
Ka Faaruqin. “imaamu Shaafici “
 Ilaaheey Ha Cafiyo Qofkii Naga Sheegay Waxaan
jecleysanin, ilaaheey Ha unaxariisto Qofkii Naga
Sheegay Wax Wanaagsan.
“Abuu Xaniifa “
 Aadamuhu Waxa Uu Aadame Ku Noqon Karaa iska
Caabinta Waxa Uu jecelyahay, iyo Xamilista Waxa Uu
Necebyahay. “Dr.Mustafa Maxamuud”
 Qofkii Hal Xaraf ibara Waxa aan unoqonayaa Adoon.
“Cali Binu Abii Daalib “
 Waxaan Dhadhamiyey Qaraar Walba , Ma arag Wax
Ka Kharaar , Baahida Dadka aad ubaahato.
“Cali Binu Abii Daalib “
 Tunkeyga Waxaan Ku Qaaday Wax Waliba oo Culeys
oo Niyadaada Kusoo Dhacaayo Dhagax iyo Biro
Culus, Laakiin Waligey Ma Arag Wax Deyn Ka
Culus.
“Luqmaanul AlXakiim “
 Hadii Aad Guri Marti Ku Tahay Aragaaga Ka ilaali,
Markaad Dadka La joogtana Carabkaaga Ka ilaali.
“Luqmaanul AlXakiim “
 166

 Dhamaanteena Caadi Ayaa Lanahay Kuwa Aanan Na

Aqoonin, Kibirlow Ayaa Lanahay Kuwa Na Xaasida
,Wanaag Ayaa Lanahay Kuwa na jecel.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Yaanu Ku Murug Galin Qof Aanan Garaneyn
Qiimahaaga,indhooluhu Hadii Uu Dheman Taabto
Dhagax buu Moodaa.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Dadka Kuwa Ugu Dhaqanka Xumi Waa Kuwa
Markay Xanaaqaan, Wanaagaaga inkira, Sirtaada
Faafiya, Noloshaadana Diiddan , Waxqabadkaaga Ka
Maseeyrsan. “ Axmed Diidaat “
 Cadowgeena islaamka Waa Muslimka jaahilka. Kaas
oo Xanaaqiisa Kaas oo Xanaaqiisa iyo Xamaasadiisa
Ku sameeynaya Falal Sumcad darada usoo jiidaya
islaamka. Dadka Kale Markii Ay Arkaan Marka Ay
Arkaan , Waxay Moodayaan inuu islaamka Yahay
Asiga oo Kale. “ Axmed Diidaat “
 Anigu Muslim baan Ahay, islaamku Waa Diin
Dhameeystiran, Laakiin Anigu Ma Ahi insaan
Dhameeystiran, Hadii Aan Gaf Ku Dhaco islaamka
Ha Canaananin Ee Aniga icanaanta.
“ Axmed Diidaat “
 167

 Aniga Ma Ahi Kuwa Ka Dib Dhacsan Reer Galbeedka

Balse , Waxaynu Nahay Kuwa Ka dib Dhacsan
islaamka. “ Axmed Diidaat “
 Waa in aad ilaaheey ka Filataa Waxaanu
Garaadkaaga Sugeyn, ilaaheey Wax Waliba Waa Uu
Awoodaa. “ Axmed Diidaat “
 Islaamka Adiga La,aantaa Wuu Guuleeysanayaa ,
Laakiin Adiga islaamka La,aantiisa Waad
Qasaareysaa. “ Axmed Diidaat “
 Waxaan Aaminsanahay in Alle Yahay Ka Kaliya Ee
Wax Abuura , Wuxuu na soo Diray Rasuullo iyo
Nabiyo , Si ay Noo Hagaan. “ Axmed Diidaat “

 ilaaheey inaad Ka Cabsataa Waa Geesinimo, inaad

Adoon unoqotaa Waa Xoriyad, inaad isu Duleeysaa
Waa Karaamo, inaad Garataa Waa Yaqiin.
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi

 Hadii Aadan Awoodin Hadal Xaqa Ah , Ha usacaba

Tumin Baadilka { Xumaanta iyo Gardarada }
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.

 Hadii Aadan Helin Ruux Laabta Xumaan iyo Xiqdi

Kugu Haya, ogoow inaad Tahay Ruux Fashilmay
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.
 168

 Ha ucaabudin Eebe inuu Wax Ku Siiyo, Ee ucaabud

inuu Ka Raali Noqda,Hadii uu Kaa Raali Noqdana
Waxaad Si Durdur Ah uheleysaa Siismadiisa
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.

 Hadii Aad Ku Aragtid Ruux Faqiir Ah Wadamada

Muslimiinta Dhexdooda, Ogoow in Mid Hantiile Ah
Uu Xaday Ninkaa Maalkiisa.
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.

 Ma Walwalo Ruux Leh Aabe, Sidee buu uwal wali

Ruux Leh Rabbi.
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.

 Haka Wal-walin Waxyaabah Ay Basharka Kuu

Maleegayaan, Hadii Ay Fogaadaan Waxay
Fulinayaan Amarka Eebe
{ Sheikh Mohamed Matawali Shacraawi }.

 Aqoonta Dhabta Ahi Sinaba Ugama Hor Timaado

Diinta, Ee Waa ucaddayn iyo Xaqiijin
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 169

 Warbaahinta Waxa Ay utartantaa , Sidii Ay Ruuxa

Naftiisa Uga Xadi Lahayd
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 In aad Shaqsiyadaada ixtiraamto, Waxaa Kamid Ah
in aad Ka Dheeraato Dadka Aan Qiimigaaga
Garanayn. { Dr. Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Hadii Aanay Dhalinyarada noloshooda Sameysan,
Kuwa Kale Ayaa Nolol Ay Sameysteen,
Qaadashadeeda Ku Qasbaya
{ Dr. Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Aadamahu Waxa Uu Adame Kale Kaga Sareeyaa,

Baaritaanka Xaqiiqda
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Aqoonta Maadiga Ahi Guriga Way inoo ifisay ,

Garaadka se inooma ifin.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Ogow Waxaad Kamid Tahay Boqorrada Aduunka

Dushiisa Kunool , Ee umahadnaq Allaaha Ku
Abuurtey Ee Xisaab La,aanta Kugu Siiyay Nimcada
Weyn Ee Aad Maanta Heysato.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 170

 Dadku Waa Ay isbedelka Badan Yihiin , Ee

Qiimahaaga Haka Dhex Raadin Wajiyada Dadka.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Aadamuhu Waxa Uu Aadame Ku Noqdaa iska

Caabinta Waxa uu jecelyahay iyo Xamilista Waxa Uu
Neceb Yahay
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Sida Harraadkeenu uxaqiijinayo in Ay Biyo jiraan ,

Ayay Caddaalada Aynu Raadinayaa u Xaqiijinaysaa
in uu Caddaali jiro
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Xatooyada Boqorrada , Magaceeda Hufani Waa

Cashuur. { Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Waxa Kaliya oo aad Diin Ku Yeellan Kartaa , Waa

Aqoon oo ilaaheey jaahilnimo Laguma Caabudo.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Naftaadu Waa Markabkaaga , oo Hadii Aad Adigu

Fuushana Waad Badbaadaysaa , Haddii Ay iyadu Ku
Fuushana Waad Halaagsamaysaa.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 171

 Musiibo Kuu jeediso Xagga Alle Ayaa Ka Kheyr

Badan , nimco Ku Hilmaamsiiso Xuska iyo Digriga
Alle.
{“Ibnu Teymiya”}

 Xatooyada Boqorada Magaceeda Hufani Waa

Canshuur. { Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Waxa Kaliya Ee Aad Diin Ku Yeelan Kartaa ,Waa

Aqoon, oo ilaahey jaahilnimo Laguma Caabudo.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.

 Naftaada Waa Markabkaaga oo Hadii Aad Fuusho

Waa Badbaadeeysaa, Hadii Ay iyada Ku Fuusho
Waad Halaagsameeysaa.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 inta Aad Ku Foorartaan Sii deynta Garka, Laabista
Marada iyo Muuqaalka Guud Ku Dedaala Dhismaha
Aqoontiina Wax Waliba Waxaa Ka Horeeya
Aqoonta,e.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 172

 Qof Kuma Siinaayo Madax banaani. Qofna Kuma

Siinaayo Sinaan iyo Waxkale toona.Hadii Ay
Raganimadu Ku jirto,Adiga Ayaa Qaadanaya.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Waxaan ogaaday Risqigeyga Aniga Mooyee inuusan
Qof Kale Qaadaneynin Niyadeydana Wey Xasishay.
“Xasanul Basri “
 Afar Sheey Dadka Ayee Dilaan Hadii ay Xadkooda
Dhaafaan:-Cunida, Hurdada,Hadalka, KuDhex
Milanka Badan Ee Dadka.
“ibnu Qayim “

 Hadii Shaqadu Dhib Tahay Mashaqo Tahay Daal

Tahay, Sidoo Kale Firaaqaduna Waa Mafsado iyo
Cadaab. “Cumar ibnu Khadaab “
 Hadii Neef Ri Ku Kufto Wadada Baqdaad Waxaan
Ka Baqayaa in ilaaheey Qiyaamaha igula Xisaabtamo
Cumarow Maxaa Wado Ugu Sameyn Weyday Ridaas
“ Cumar Binu Khadaab “
 Dumarku Waa Ay jecelyihiin in La Daneeyo oo
Waliba Si Cad Loogu Sheego in La jecelyahay,Haka
gaabsan usheegashada jaceylka Xaaskaada.Hadii
aad Ka Gaabisid Sheegashada jaceylkaaga Waxaad
Dhiseysaa Xiriir Qalafsan oo Adiga iyo ooridaada
 173

idin kala Dhex dhigmo , Xiisihiina Gabaabsi Ayuu

noqonayaa.
“imam Axmed Binu Xambal “

 Qofka Waxaa Lagu Qiimeeyaa Hadalkiisa , Waxaana

Lagula Xisaabtamaa Ficilkiisa
“Ibnu Khalduun “

 Qofkii Ku Dhacaa Dabinka Shahwaadka Aduunkaan

Waxaa Qasab Ah inuu Adoon unoqdo Dadkeeda.
“imaamu Shaafici “
 Hadii Aad Aduunyo Rabto Wax baro , Hadii Aad
Aakhiro Rabtana Wax baro ,Hormarkeena oo Dhan
Waxa Uu Ku Xiran Yahay Sida Aan Wax ubarano.

“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil Haaruun”

 Ha Dhihin Waan Nasiib Xumahay Hubaal Waxa Aad
Tahay Qof Aad unasiib Badan. Sababtoo Ah Waxa
Aad Heysataa Diinta Ugu Wanaagsan.
“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil Haaruun”
 Nin Aan Waligiis Masaajid Galin oo Ay Ugu
Horeeyso Maalinta Meydkiisa La Geeyo Ee Lagu
Tukanaayo , iyo Gabar Aan Waligeed is Asturin oo
 174

Ay Asturnaanta Ugu Horeeyso Maalinta Karfanta

Lagu Duuduubaayo.
“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil “
 Dagaalada Ugu Adag Ee Aad Aduunkaan Lagaleeyso
Waa Dagaalka Naftaada Kaala Dhaxeeyo.
“ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud “

 Dadku Wey Hurdaan Laakiin Markii Ay

Geeriyoodaan Ayee Soo Baraarugaan.
“imaamu Al Qazaali “
 Salaadu Ma ahan Kaliya Qodob Cabiraya Mowqifku
islaamku Ka Taaganyahay Caalamka, Ee Waxa Ku
Cabirayaa islaamku Salaada Sida Uu Doonayo inuu
Caalamka unidaamiyo.
“Cali Cisat Begovic “

 Jababka inta Badan Waa Laga Soo Kabsan Karaa Sida

jabka Ciidan Mid Dhaqaale , Laakiin jabka Aan Laga
Soo Kabsan Karin Waa Midka Dhaqanka.
“Al sayid Raadi “

 Shacuubta Tabarta Daran Akhlaaqdooda Ayaa

Dhimata oo Xumaata.
“ Ibnu Khalduun “
 175

 Meesha Ugu Sareeyso Edebta Waa inaad

Dhageeysato Qofkaaga Sheekeynaya Shey Aad
Taqaano, Laakiin Asiga Uusan Aqoonin.
“ Ibnu Khalduun “

 Qofkii Falsafada in Yar Ka Aqriyaa Dhinac ilxaadka

Ayuu uleexdaa, Laakiin Qofkii Waxbadan Ka Aqriyaa
iimaankiisa Ayaa Kobco.
“ Ibnu Khalduun “

 Seddex Shey Dadka Ka Qari :

Hantidaada,Qorshayaashaada, Mowqifkaaga.
“Ibnu Jowsi”
 Hadii Aadan Diktoonaanin Warbaahinta Waxay Ku
jecleysiin Daalimiinta, Waxayna Ku Nacsiin Dadka
Dulman.
{Malcolm X }
 Libinta Ama Guusha Koox baa Kuugu
Naceeyso,Hungowga Ama Guuldarada Qaar baa
Kuugu Nacaya,Ee Markasta ismooganeysii.
{Malcolm X }
 Dadka Waxa Aysan Kawar Qabin in Kitaabka Kaliya
{Qur,aanka } Uu Nolosha Adduunka oo Dhan Badeli
Karo. {Malcolm X }
 176

 Hadii Aanay jirin Dad Ku Dhaliila, ogow in Aadan

Libin Ama Guul Hanan. {Malcolm X }

 Talaabada Kowaad Ee Guusha Ama Libintu, Waa in

aad Diidaa in Aad isku Dhiibto Duruufaha idiinku
Xeeran. {Malcolm X }

 Markii Akhlaaqdii Luntey Waxaynu Mareynaa, Heer

Qofka Hadalka Uu Subaxii Lahaa Uu Galabta
Beeninaayo. {Malcolm X }.

 Warbaahintu Waa Awoodda Ugu Xooga Badan

Dhulka Guudkiisa , Waxa Ay Heystaan Awooda Qof
bilaa Dambi Ah Dambiile Lagaga Dhigo , Taasina
Waa Awood Badni . Maxaa Yeelay Waxa Ay
Xukumaan Maskaxda Dadka. {Malcolm X }
 Waxa Aan Aaminsanahay in Diinta islaamku Tahay
Mida Ugu Fiican. {Malcolm X }

 Ahow Nabad Doon Hufan, Qaanuunka Raac

,Dadkana Wada Qadari, Kan Kuugu Xadgubana
Xabaasha udir. {Malcolm X }
 177

 Ma Rumeeysani in Dadka Si Cadaalad Daro Ah Loo

Cadaadinaayo Ay Sugaan Cid Kale , oo usameeysa
Sharciyo Ay Kaga Baxaan Cadaadiska.
{Malcolm X }

 Nolosha Waxyaabaha Ay inooga Baahantahay Waxaa

Kamid Ah , in Aynu Noqono Run La noolayaal.
{Malcolm X }

 Murtiilaha Kaalinta Maadeeyaha Waa Uu Gali Karaa,

Balse Maadeeyuhu Kaalinta Murtiilaha Magli Karo.
{Malcolm X }
 Wanaagaaga Haka Dhigin Buug Furan , Waxaa jira
Dad Aan Xaraf Kamid Ah uqalmin.
{Malcolm X }
 Hadii Aadan udhimaneyn Darteed Ereyga“Xornimo”
Kasaar Qaamuuskaaga.
{Malcolm X }

 Qofka Ka baqa inuu Buuraha Fuulo , Cimrigiisa oo

Dhan Waxa Uu Ku Noolaanayaa Booraan.
“ Imaamu Shaafici”
 178

 Seddex Ka Raadiya Macaanka :- Salaadda,Qur,aanka,

iyo Xuska Alle, Hadii Aad Ka Heshaan
Bishaareeysata , Hadii Aad Kawaaydaana Ogaada in
Albaabku Xiranyahay. “Xasanul Basri”

 Noqda Siduu Alle idiin Amray, Asigana Waxa Uu

Noqonayaa Siduu idin Balan qaaday. Ajiiba Alle
Markuu idiin Waco , Asigana Waa Uu idiin Ajiibayaa
Markaad Baridaane.
“ibnul jowsi”

 Muslimiinta Waxaa Ugu Fadli Badan Qof Nooleeyey

Suno Kamid Ah Sunihii Nabiga Scw oo Ay Ka Tageen
Dadka, Dadka Sunada Nooleeyow Sabra Waxaa
Tihiin Dadka Ugu Yar Aduunkee.
“Imaamu Bukhaari “

 Rabiyow iigu Naxariiso jaceylka Aan Ku jeclahay

Majirto Cid Aan Kaa jeclahay.
“Fudeyl binu Ciyaadh”
 Maka Shaleeynayo Qof Aan Saaxiib Mooday oo
Garabkeyga Ka Baxay, Mana Ka Shaleeynayo Qof
Aan Xabiibkeyga Mooday oo iga Goostey,Waxaan Ka
Shaleeynayaa Qof Aan Cadowgeyga Mooday oo
icaawiyey.
 179

 Waxyaabaha Qurxoon inta Badan Weysoo Daahaan

imaatinkooda, Balse Ahaada Kuwa Kukalsoon inay
imaanayaa ilaaheey idinkiisa.
 Hala Tartamin Dameerka Sababtoo Ah Hadii Uu Kaa
Guuleeysto Waxaa Tahay Dameer Qasaaray , Hadii
Aad Ka Guuleeysatidna Waxaa Tahay Dameerka Ugu
Wanaagsan.
 Suurtogal Mahan inaad Guuleeysatid Mar Hadii Aad
baranin Sida Aad uqasaareeyso,Hadii Aadan
Awoodin Raad wanaagsan inaad Uga Tagtid
Qalbiyada , Haku beerin Xanuun Aan La Helmaamin.
 Haka Tagin Qofkuu baahan Waxaa Laga Yaabaa inaa
Tahay Rajadiisa Ugu Dambeeysey .
 Hadii Aad Usheegto Qof Sir Kamid Ah Sirahaaga ,
Waxaad uhadiyeysey Rasaas Uu Kuugu Soo Ridi
Doono Maalin inta Aadan Sirahaaga Qofna usheegan
Ka Fiirso.
 Sidee Ayaan Ku Arkaa Qof Aan Adiga Ahayn, Adiga
oo indhaheyga Ah.
 Haku Cadaadin Naftaada Dadka Doortey inay Kuu
Fahmaan Si Khaldan iskaga Tag Adiga oo Aamusan
Maalmaha Aduun Ayaa Ku Filan inay Tusiyaan
Qofka Aad Tahay , iyo Qofka Aad Ahaan Doonto.
 180

 Baro Sabarka Maalin Walba Ma ahan Mid

Wanaagsan, Noloshana Mahan Sida Aad
Tamanineeyso.
 Waxaa jiro Xanuun Kaa Dhigaayo inaad Murugootid
oo Aad Niyad jabdid, Sidoo Kale Waxaa jiro Xanuun
Kaa Dhigaayo inaad Fahamtid oo Aad Badashid.
 Aabo Ayaa Wiilkiisa Ku Dhahay Ka Taxadar Halka
Aad Lugtaada Dhigeeyso, Wiilkiisa Ayaa Ugu
jawaabay Aabe Ka Taxadar Halka Aad Lugahaaga
Dhigeeyso Waayo Aniga Waxaan Raacayaa
Tilaabooyinkaaga.
 Waxaa Halaagsamey Waddan Ay Seeftiisu Ku jirto
Gacanta Fuleyada, Maalkiisana Uu Ku jiro Gacanta
Tuugada , Qalinkiisana Uu Ku jiro Gacanta Kuwa
Munaafaqiinta.
 Waxba Ha u Arkin Xaalada Aad Ku Sugantahay ,
Maalin Uun Markii Ay Wax Hagaagaan Ayaad
Gadaal Eegi Doontaa Adiga oo Ku Faanaya inaadan
is Dhiibin.
 Waxyaabaha Wey Dhamadaan Laakiin
Xasuusahooda Ayaa Waara Waligood.
 Waxaan Ogolaan Karaa inaad Fashilmo , Laakiin Ma
Ogolaan Karo inaan Ka Fariisto iskudayga .
 181

 Kalsoonida Waa Sida Warqad La jeexjeexay oo Kale

Waa La isku Dhajin Karaa balse Kuma Soo
Laabaneeyso Sideeda Hore.
 Dadka Kuwa Ugu Xun Nolosheena Waa Kuwa Kasoo
Galay Albaabka Kalsoonida oo Ka Baxay Albaabkii
Qiyaanada.
 Qalbiyadeena Ma ahan Kuwa Madow , Laakiin
Marabno inaan Arakno Wajiyada Na Xumeeyey
Maalin.
 Hadii Lugtaada Dhulka Meesha Ay Marto Raad Ku
Reebto, Carabkaagana Waxa Uu Raad Uga Tagayaa
Qalbiyada ,Hambalyo Qofkii Aan Qofna Dulminin
Qofna Dhaawacin Qofna Aan Xamanin.
 Xiriirka Dadka Kaala Dhaxeeyo Ka Dhigo Sida
Caleemaha Geedka oo Kale, Caleentii Geedka Ku
siitaa Taalaa Wey Miro Dhashaa , Caleentii Dhacdaa
Sooma Laabato.
 Kuwa Ka baqa Fashilka Waligooda Ma Tijaabin
Doonaan Raaxada Guusha.
 Waxba igama Galin Qofka Gadaasheyda Ka
Hadlaayo Waxaa igu Filan inuu Aamuso Markii Uu I
Arko.
 Haka Dhigan Qalbigaaga sida Wabiga Uu Ka Cabi
Karo Qofkii ubaahdaa Ee Ka Dhig Qalbigaaga Sida
 182

Badda oo Kale Uusan Ka Cabeynin ilaa Qof Ku

Maashoodo Mooyee.
 Kheyrka Samee Haba Yaraadee Waxaa Laga Yabaa
Kuwa Kale inuu Wax Weyn uyahay.
 Si Walbo oo Noloshaada u Adkaato iyo Si Walba oo
Noloshaada Albaabada usoo Xirmaan Waxaa Hubaal
Ah Allahii Nabi Muuse Badda ukala jeexay Waxa Uu
Awoodaa inuu Kuu Furo Albaabada Kaa Xiran.
 Nolosha Waa Mid Soconeeyso Ama Qosol Ama Ooy
Ee Naftaada Haku Xambaarin Walwal Aadan Waxba
Ka Faa,iideeynin Xusuusnow Wal walka Makaa
Celinaayo Xanuunada Bari Ee Waxa Uu Kaa Xadaa
Raaxadda Maanta.
 Wey Mahadsanyihiin Kuwa Garabkeena joogay
Sabab La,aan iyo Shardi La,aan .
 Yaxyaa Binu Maciin Asiga oo Ka Hadlaayo imam
Axmed Waxa Uu Dhahay omaam Axmed Waxaa
Saaxiibo Ahayn Mudo 50 Sano Waligiisa Ma Uusan
noo Faanin Mana Uusan nooga Sheekeyn Noloshiisa.
Waxa Uu Ahaa Nin Tawaaduc Badan oo is
Maskiininaayo. Maalin Maalmaha Kamid Ah imam
Axmed Ayaa Yimid Suuqa Waxa Uu Soo iibsaday
Xaabo , Asiga oo Dusha Kusida Xaabadii Ayaa Dadkii
Aqoonsadeen Weyna Kusoo Yaaceen Waxayna Ku
Dhaheen Sheikh Aan Kaa Qaadno Xaabada , imam
 183

Axmed Waa Uu Xanaaqay Wajigiisana Gaduutey

indhahiisana ilmeeyeen Waxa Uu Dhahay
“Waxaanahay Dad Masaakiin Ah Haduu ilaahey Na
Asturi Lahayn Waan Ceeboobi Lahayn”
“imam Axmed
 184

X ikmadaha Feylasuufyada
 185

 Hala Saaxiibin Dadka Xun Xun Waxay Kuugu Mana

Sheeganayaan in Aad Sharkooda Kamagan Gashay.
“Aflaadoon “
 Dadka Waxay Dulmiga udhaliilaan Cabsi Ay Ka
Qabaan inuu Dhibaateeyo, Ee uma Dhaliilaan Baqdin
Ay Ka Qabaan in Ay iyagu Wax Dulmiyaan.
“Aflaadoon “
 Weelka Marani Hadii La Garaaco Waa Dhawaaq
Dheer Yahay , Sidaas oo Kale Ruuxa Aqoonta Yari
Wuu Muran Badanyahay.
“Aflaadoon “
 Jaahilnimadu Waa Asalka Xumaha oo Dhan.
“Aflaadoon “
 Si aad unoqoto Ruux Muhiim ah oo Mudnaan Leh
Waa in Marka Hore Lagu Qalad Fahmaa.
“Aflaadoon “
 Aad baan ujeclaan Lahaa inaan Helo Rag badan oo
iga Aqoon Gadisan inta Aan Aniga iyo Nafteyda
Loolami ahayn.
“Suqraad “

 Layaabka Waa Dareenka Feylasuufka , Falsafadana

Waxay Ka Bilaabataa Wax in Lala Yaabo oo Lala
Dhaco Sida Ay Yihiin.
“Suqraad “
 186

 Garaadku Waa Hibo Aqoontuna Waa Hanasho.

“Suqraad “
 ilaaheey Waxa Uu inoo Sameeyey Labo Dhagood iyo
Hal Carab Si Aynu udhageeysano in Kabadan inta
Aynu Hadleeyno.
“Suqraad “
 Nafta Waxa Ugu Mudan Ee Heshaa Waa Wano ,
Garaadka Waxa Ugu Mudan uu Helaa Waa Murti.
“Suqraad “
 Dadka Bilaa Qiimaha Ahi Waxay unoolyihiin Si ay
Wax ucunaan una Cabaan , Balse Dadka Qiimaha
Badan Waxay Wax ucunaan Si ay unoolaadaan.
“Suqraad “
 Hodanku Waa Qofka Ku Qanacsan intiisa Yar Ee
ilaaheey Siiyey.
“Suqraad “
 Markasta oo Hadalkaaga Yaraada Waa Markasta oo
Dadku Aad Kuu Dhageeystaan.
“Suqraad “
 Qofka Doonaayo inuu Aduunka Wax Ka Badalaa
Ugu Horeeyn Naftiisa Wax Haka Badalo.
“Suqraad “
 Hadii Aan Damco inaan Qof Qiimeeya Waxaan Ku
Qiimeeyaa imisa Buug Ayaad Aqriday Maxaadse
Aqriday.
 187

“Suqraad “
 Qaabka Ugu Mudan Ee Aad Nolol Sharaf Leh Ugu
Noolaan Kartaa Waa inaad Sida Aad Dooneeyso
inaad Caalamka ula Muuqato.
“Suqraad “
 Qofka Fakarkiisa Wanaajiya Xaqa Ayaa Lawaafajiyaa
Qofka Dadaalka joogteeyana Hiigsigiisa Ayaa
Lawaafajiyaa.
“Suqraad “
 Ereyada Beenta Sidooda Shar uma Aha Ee Ruuxda
Ayee Sharta uhorseedaan.
“Suqraad “
 Boqornimada Dhabta Ah Ee Aadanahu Waa in Qofka
Uu Ka Adkaado Shahwadiisa.
“Suqraad “
 Cadaalada Ayaa Aduunka Lagu Kulmin Karaa Hal
ujeedo, Ee Dulmiga Daafahiisa La isuguma Keeni
Karo.
“Suqraad “
 Noloshu Waa Qaali Majiro Qasaaro Kaweyn Qofka oo
Waayo Noloshiisa isaga oo Aan Ku Hanan Nolosha
Ka Dambeeysa Ee Abidiga Ah.
“Suqraad “
 188

 Hadii Uu Aqoonyahanka DadKa Wax Bareyn Waxaa

Yaranaaya Hodonimada Aqoontiisa , Sida Baqiilka
Ay uyaraatey Hodonimada Hantidiisu.
“Suqraad “
 Fiyow Qabka Laabta Waxaa Lagu Hantaa in La Dilo
Xaasidnimada.
“Suqraad “
 Si kastaba Ay Ahaato Guurso Hadii Aad Hesho
Gabar Wanaagsan Waad Faraxsanaaneysaa , Hadii
Aad Hesho Gabar Xuna Waxaad Noqoneeysaa
Feylasuuf.
“Suqraad “
 Muhiimadu Ma ahan Nolosha Lafteeda Ee Waa in
Aynu Ku Noolaanaa Jidka Xaqa Ah.
“Suqraad “
 Ducadeenu Waa in Ay Noqotaa in ilaahey Naxariis
Laweydiisto isaga Ayaa Garanaya Sida Ay Danteenu
Ku jirta Ee noosoo Marinaya.
“Suqraad “
 Manasto Ruux Nasashada Ka Dhigtey Caajisnimada.
„Suqraad “

 Uga Dig Dadka Camalka Xun in Kabadan inta Aad

Uga Digeeyso in Hadii Ay Sameeyaan Lagu
Cadaabaayo.
 189

“Suqraad “
 Muhiim Ma Ahan in Hadalkeyga La Aqbalo , Balse
Waxaa Muhiim Ah inuu Xaqiiqo Yahay.
“Suqraad “
 Jaceylku Waa Xanuun Aad uwanaagsan , Waana
Doqonimo in Aynu Diidno inuu Nagu Dhaco.
“Suqraad “
 Hadaad Ku Dhaheeyso Gabar Waad Qurux Badan
Tahay Dhagta usaar , Hadii Kale Sheydaanka Ayaa
Marar Badan Ugu Soo Celinaayo Jabaq Noqodka
Codkaas Ahaa Waad Qurux badan Tahay.
“Suqraad “
 Fiiro Gaabnaanta Waa Waxa Aadanaha u Horseedo in
Ay Dilaan indheer Garadkooda.
“Suqraad “

 Kheyrka Kaliya Ee Hubaasha Waa Aqoonta, Sharka

Kaliya Ee Hubaasha Waa jahliga.
“Suqraad “
 Hakuu Noqoto Talo Kuu Waarto Ee iska Xir Albaab
Kasto Aya Kaaga imaanayaan Waxa Ku Dhibaya.
“Suqraad “
 Noloshu Ma ahan Nuxur Aad Baareeyso Ee Waa
Nuxur Aad unkeeyso Ee Waxaad unkataa oo
 190

Dhidibada utaagtaa Nolol iyo Nuxur in Misaalkeeda

La Sameeyo Ay Adagtahay.
“Suqraad “
 Walaalahaa Ma ahan oo Kaliya inta Ay Kuu Dhaleen
Waalidiintaada Ee Waxaa jira Walaalo Badan Ay Kuu
Dhaleen Waayahu.
“Suqraad “
 Hadii Aadan Jugta Hore Diidin oo Ka Didin Ogow in
Nabarada Ay Kugu Daadanayaa Si Aan Kala joogsi
Lahayn.
“Suqraad “
 Aad Ugu Fiirso Cida Aad La Sameeyneyso Ficilada
Xusuusaha Reebaya Abidkaa Xusuusaha Falkaa Wey
Ku Daba Soconayaane.
“Suqraad “
 Hadii Aad Dhagaha uraaraciso Waxkastoo Dadku
Sheegayaan iyaga Ayaad Adoon unoqoneeysaa.
“Suqraad “
 Dadka Waxkasto Markii Ay Ka Sheekeynayaan
Waxay Uga Sheekeyaan Si Ku Talaxtag Ah ilaa
Ceebahooda Mooyaane.
“Suqraad “
 Markii Aad Waxbarto Wiil Waxaad Wax Bartey Hal
Qof , Balse Markii Aad Waxbarto Gabar Waxaad
Waxbartey Qoys Ama Bulsho.
 191

“Suqraad “
 Aqoonyahanku Waa in Uu ulahadlaa Jaahilka, Sida
Dhaqtarka ula Hadlo Bukaankiisa.
“Suqraad “
 Hadii Aad Arin Ugu Baahato Sida Markii Aad biyo
Ku Qarqoonto Aad Hawada Ugu Baahantahay
Hubanti Waa Heleysaa.
“Suqraad “
 Fikir Ayuu Qofka Camalkiisa Kaga Dhigan Karaa
Ubax Ama Qodax.
“Suqraad “
 Qofka Waxaa Lagu Qiimeeyaa Hadalkiisa , Waxaana
Lagula Xisaabtamaa Ficilkiisa.
“ ibnu Khalduun “
 Meesha Ugu Sareeyso Edebta Waa inaad
Dhageeysato Qof kaaga Sheekeynaya Shey Aad
Taqaano, Laakiin Asiga Uusan Aqoonin.
“ Ibnu Khalduun “
 Qofkii Falsafada in Yar Ka Aqriyaa Dhinac ilxaadka
Ayuu uleexdaa, Laakiin Qofkii Waxbadan Ka Aqriyaa
iimaankiisa Ayaa Kobco.
“ Ibnu Khalduun “
 Taariikhda Marka Dusha Laga Eegayo Waa War Uun,
Balse Waxaa Ku Hoos Qarsoon Xaqiiqooyin iyo
Cibro Qaadasho.
 192

“ibnu Khalduun “
 Ka Laga Adkaadaa Waligii Waxa Uu Jecleystaa
Habdhaqanka Kan Ka Adkaaday.
“ Ibnu Khalduun “
 Fitnooyinka Ku Hoos Dhuunta Magaca Diinta Waa
Ganacsi La Suuq Geeynayo Marka Heerka Fekerka
Ummada Hoos udhaco.
“ibnu Khalduun “
 Shacuubta Tabarta Daran Akhlaaqdooda Ayaa
Dhimata oo Xumaata.
“ Ibnu Khalduun “
 Afka ummada Ku Hadleeyso Waa Labada Tiir Ee
Fikirkooda Ku Qotomo , Hadii Aynaan Lahayn Af
Dhisan , Ma Yeelaneyno Feker Dhisan oo
Dhameystiran.
“ibnu Khalduun “
 Marka Ay Ummada Dowladooda Dunto ,
Aqoonyahanada iyo Afmiishaaradu Wey Bataan ,
indheergaradnimada iyo Feker Qumanaanta Wey
Damaan.
“ibnu Khalduun “
 Dadka Xasiloonida Wey Ka Siman Yihiin Ee Marka
Ay Dhibaato Timaado Ayey Bur iyo ukala Baxaan.
“ibnu Khalduun “
 193

 is Dulmiga Bulshada Sharciga Ayaa Mareeya , Balse

Dulmiga Dowlada Waxna Ma Maareeyaan Bur bur
iyo Halaagna Ummada Wuu uhorseedaa ! .
“ibnu Khalduun “
 Inuu Qofka Dareemo Aqoon Yaraantiisa Waa Waax
Kamid Ah Waaxaha Aqoonta.
“ibnu Khalduun
“
 Hadii aad Dooneyso inaad Ogaato Qof Shaqsiyadiisa
Fiiri Qofka Uu La Saaxiibka Yahay Dabciyada Wey is
Xadaane.
“ibnu Khalduun
“
 Tagtada iyo Timaadadu Waa Sida Ay isku Yihiin
Biyaha Hore iyo Biyaha Dambe Uun.
“ibnu Khalduun “
 Dulmiga Waxkastoo Dhisaba isaga Ayaa Dumiya ,
Deegaanka Aad Ku Aragtana Maxasta Ka Aruurso.
“ibnu Khalduun
“
 Aqoonta Dhabta Ahi Sinaba Ugama Hor Timaado
Diinta, Ee Waa ucaddayn iyo Xaqiijin
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 194

 Warbaahinta Waxa Ay utartantaa , Sidii Ay Ruuxa

Naftiisa Uga Xadi Lahayd
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 In aad Shaqsiyadaada ixtiraamto, Waxaa Kamid Ah
in aad Ka Dheeraato Dadka Aan Qiimigaaga
Garanayn. { Dr. Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Hadii Aanay Dhalinyarada noloshooda Sameysan,
Kuwa Kale Ayaa Nolol Ay Sameeysteen,
Qaadashadeeda Ku Qasbaya.
{ Dr. Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Aadamahu Waxa Uu Adame Kale Kaga Sareeyaa,
Baaritaanka Xaqiiqda
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Aqoonta Maadiga Ahi Guriga Way inoo ifisay ,
Garaadka se inooma ifin.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Ogow Waxaad Kamid Tahay Boqorrada Aduunka
Dushiisa Kunool , Ee umahadnaq Allaaha Ku
Abuurtey Ee Xisaab La,aanta Kugu Siiyay Nimcada
Weyn Ee Aad Maanta Heysato.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Dadku Waa Ay isbedelka Badan Yihiin , Ee
Qiimahaaga Haka Dhex Raadin Wajiyada Dadka.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 195

 Aadamuhu Waxa Uu Aadame Ku Noqdaa iska

Caabinta Waxa uu jecelyahay iyo Xamilista Waxa Uu
Neceb Yahay
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Sida Harraadkeenu uxaqiijinayo in Ay Biyo jiraan ,
Ayay Caddaalada Aynu Raadinayaa u Xaqiijinaysaa
in uu Caddaali jiro
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Xatooyada Boqorrada , Magaceeda Hufani Waa
Cashuur. { Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Waxa Kaliya oo aad Diin Ku Yeellan Kartaa , Waa
Aqoon oo ilaaheey jaahilnimo Laguma Caabudo.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Naftaadu Waa Markabkaaga , oo Hadii Aad Adigu
Fuushana Waad Badbaadaysaa , Haddii Ay iyadu Ku
Fuushana Waad Halaagsamaysaa.
{ Dr.Musatafa Kamaal Maxamuud }.
 Tunkeyga Waxaan Ku Qaaday Wax Waliba oo
Culeys oo Niyadaada Kusoo Dhacaayo Dhagax iyo
Biro Culus, Laakiin Waligey Ma Arag Wax Deyn Ka
Culus.
“Luqmaanul AlXakiim “
 Hadkii Dadka Kuugu Faanaan Hadal Wanaagooda
Ugu Faan Aamus Wanaagaaga.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 196

 Wiilkeygow Ha Qoslin Adiga oo Aan Arkin Wax Kaa

Yaabiya, Hana usocon Adab La,aan,Hana Weeydiin
Waxaana Ku Quseeynin.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Seddex Waxaa Lagu Gartaa Seddex:
 Qofka Xakiimka Ee Xikmada Badan Waxaa La
Gartaa Markii Uu Xanaaqo.
 Geesigana Waxaa Lagartaa Xiliga Dagaalka.
 Walaalkaaga Dhabta Ah Waxaa Lagartaa Markii
Dani Kaa Gasho.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Hadii Aad Salaad Ku Sugan Tahay ilaali
Qalbigaaga,Hadaad Cunto Cuneeyso ilaali
Cunahaaga, Hadaad Guri Kale Ku Sugan Tahay ilaali
indhahaaga, Hadaad Dad Ku Dhex jirtana ilaali
Carabkaaga.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Qofka Markii Uu Qof Kale Jeclaado Waa Uu Cayaa ,
Qofka Saaxiibkiisa Xumaado Ma Badbaado, Qofkii
Carabkiisa Qabsan Waayo Waa Uu Shalaayaa.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Wax Ka Wanaagsan Malaha Carabka Haduu
Wanaagsanaado, Wax Ka Xuna Malaha Haduu
Xumaado.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 197

 Ku Dami Sharta Kheyr Waxaa Been Sheegey Qofkii

Dhahay Shar Waxaa Damiso Shar. Haduu Run
Sheegaayo Ha isku Dhinac Shido Labo Dab Waxaan
Fiirineynaa inay is Daminayaan Dabcan isma
Damiyaan.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Towbada Ha Dib Dhigin Maxaa Yeelay Geerida
Waxay Ku imaataa Kedis.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Dulqaadku Waa inaad Ka Cafiso Midka Ku Dulmay ,
iyo inaad Xumaanta Ku Badasho Wanaag.
“Luqmaanul Al Xakiim “
 Qof Waliba Waa Uu Ku Fekeraa inuu Aduunka Wax
Kabadalo, Balse Ma jiro Qof Ku Fakaraayo inuu
Aduunka Wax Kabadalo.
“Leo Tolstoy “
 in Dambi Lagalaa Waa Fal Aadami oo Cadi Ah, Balse
in Cudurdaar Loo Sameeyaa Waa Camal Sheydaan.
“Leo Tolstoy “
 in Boqol Aragtiyood La Keeno Waxaa Ka Adag in
Hal Aragti La Fuliyo.
“Leo Tolstoy “
 Arin Walba Waxa Uu Ku Haboon Yahay Xiligiisa
Balse Waxa Fahmi Karaya Qofka Yaqaano
Sugitaankiisa Uun.
 198

“Leo Tolstoy “
 Heerarka Ugu Sareeyso Xikmadu Waa in Uu
Aadamaha Ogaado inuusan Waxba Ogeyn oo
Garashadiisa Ay Xadidan Tahay.
“Leo Tolstoy “
 Marka Uu Qof Ku Khiyaamo Waa Sidii inuu Gacanta
Ku jaray oo Kale .Waad Awoodaa in Aad Cafido ,
Balse Ma Awoodid in Aad Laabta Galiso.
“Leo Tolstoy “
 Ma jiro Qof Daciif oo Taagdaran Ahi , Balse Waxaa
jira Qof Aan Aqoonin Halka Uu Awooda Uu Ku
Leeyahay.
“Leo Tolstoy “
 Geesinimada Ma ahan inaad Sheegto Waxa Aad
Aaminsantahay , Ee Geesinimada Waa in Aad
Aaminsanaato Waxkasto oo Aad Sheegeyso.
“Leo Tolstoy “
 Ixtiraamka Waxaa Loo Sameeyey in Lagu Buuxiyo
Booska Banaan Ee Ay Ahyd in Lagu Buuxiyo
jaceylka.
“Leo Tolstoy “
 Marka Aad Qof jeclaato Waa inaad Ku jeclaataa Sida
Uu Yahay, Ee Aadan Ku jeclaanin Sida Aad Ka
Dooneysid.Xataa Wabiga Ay Biyahiisu Burqanayaan
 199

Ma Awoodo in Uu Dhibic Biyo Ah Ku Daro Weel

Horay ubuuxay.
“Leo Tolstoy “

 Nolosha jaceyl La,aanta Ayee Ku Sahlantahay Balse

Waa Macno Daro.
“Leo Tolstoy “
 Samirka Waa Sugitaan , Waana in Hore Loo Socdo
iyada oo Gaabis La Yahay , oo Dhibaatooyinku
Badan Yihiin , Waqtiga iyo Samirkuna Waa Labada
Kaabe Ee Dagaal Yahanka.
“Leo Tolstoy “
 Waxa Aan Doonayo Waa inaan Si Sahlan iskaga
Noolaado oo Aan Cidna Dhibaato uhorseedin.
“Leo Tolstoy “
 Isii Buug iyo Sariir Maran Waxa Aad isiisay Farxadii
oo Dhan.
“Leo Tolstoy “
 Qofka Wax Walba Fahmaa , Wax Walba Waa Uu
Cafiyaa oo iska Dhafaa.
“Leo Tolstoy “
 Waligaaga Dadka Dhankooda Wanaagsan Uga Fiirso
Ee Dhankooda Xun Ha Uga Fiirsanin.
“Leo Tolstoy “
 200

 Dadka Kan Ugu Dhibka Badan Hadaad Ku Dhahdo

Waan Ku jeclahay Waa Uu Hoganayaa.
“Leo Tolstoy “
 Ahow Qof Wanaagsan , Hana isku Dain inaad Dadka
Uga Waranto inaad Tahay Qof Wanaagsan.
“Leo Tolstoy “
 Jaceylka Ninka Waa Uu Gabagaboobaa Marka Uu
isku Hubsado Jaceyka Gabadha .
“Leo Tolstoy “
 Qofka Awoodo inuu Wax Si Dhab Ah ujeclaadaa
Waa Uu jeclaadaa.
“Leo Tolstoy “
 Qofka Kuugu Qabsado Cimaamadaada Go,aagana
Ugu Dar.
“Leo Tolstoy “
 Nolosha Waxay Kuu Dhadhantaa Marka Ay
isbedelada Yeelato.
“Leo Tolstoy “
 Waxaan jeclaan Lahaa in Dib Afkeyga Loogu Celiyo
Dhamaan Ereyada Aan Ka Dhawaajiyey Xiliyadii
Aan Murugeysnaa Ee Gadaal Aan Ka Qoomameyey.
“Leo Tolstoy “
 201

 Ha umurugoon Waxa Aad Weydey Laga Yabaa

Hadii Aad Sii Heysan Lahayd in Murugada Kuugu
Sii Badan Lahayd.
“Leo Tolstoy “
 Hadii Aan Xanuun iyo Dhibtood jirin Qofna Ma
Garteen Xadkiisa Mana Uu Garteen Xataa
Shaqsiyadiisa.
“Leo Tolstoy “
 In Yar oo Dayacid iyo Dareen La,aan Ahi Waxa Ay
Horseedaan in Badan oo Wax Waa iyo Ka Quusasho
Ah.
“Leo Tolstoy “
 Wey Haboon Tahay inaad Halbeegto Aragtiyada
Doqomaha Madaama Ay Yihiin iyagu Bulshada
inteeda Badneyd.
“Leo Tolstoy “
 Adigu Beer ilaaheey Ayaa Bixinayee.
“Leo Tolstoy “
 Gacan Qaadka Salaanta Qurxoonaa Marka Uu Qofka
Muteeysto.
“Leo Tolstoy “
 Sadaqada Ay Labaxayaan Saboolada Waa in Aanu
Karhin Hantiilayaasha.
“Leo Tolstoy “
 202

 Ma Ahan in aan Anigu Ahay Mid Caqli Badan Kaliya

Waa in Aan Ku Negaaday Dhibaatada Waqti Dheer.
“Albert Einstein
“
 Hadii Aad Aduunyo Rabto Wax baro , Hadii Aad
Aakhiro Rabtana Wax baro ,Hormarkeena oo Dhan
Waxa Uu Ku Xiran Yahay Sida Aan Wax ubarano.
“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil Haaruun”

 Ha Dhihin Waan Nasiib Xumahay Hubaal Waxa Aad

Tahay Qof Aad unasiib Badan. Sababtoo Ah Waxa
Aad Heysataa Diinta Ugu Wanaagsan.
“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil Haaruun”
 Nin Aan Waligiis Masaajid Galin oo Ay Ugu
Horeeyso Maalinta Meydkiisa La Geeyo Ee Lagu
Tukanaayo , iyo Gabar Aan Waligeed is Asturin oo
Ay Asturnaanta Ugu Horeeyso Maalinta Karfanta
Lagu Duuduubaayo.
“Sheikh Mustafa Xaaji ismaaciil “
 Waqtiga Wuu Lagaabiyaa Qofka Sugaya, Wuu La
Dheereeyaa Ruuxa Ka Cabsada,Wuu La Dheeraadaa
Ruuxa Xanuusanaya, Wuu La Gaabnaadaa Ruuxa
Faraxsan oo Xafadeysiga Ku jira, Balse Wuu
Lawaaraa Ruuxa Wax jecelaada.
“William Shakespear “
 203

 Gabdhuhu Waxa Ay Aduunka oo Dhan Ka

Dalbadaan Nin Uun, Marka Ay isaga Helaana isaga
Ayee Wax Waliba Kadalbadaan.
“William Shakespear “

 Gabadhu Waxa Ay Marka Hore Wax Ka jeclaataa

indhaheeda , Kadib Qalbigeeda , Kadibna Caqligeeda.
“William Shakespear “

 Naftaada Bar Sida Wax La isku Mooganeeysiiyo oo

La isku Dhaaafiyo, Hadal Kasta oo Aad Maqashaa
Ujawaabid uma Qalmo‟e
“William Shakespear “

 Gabadha Maamuuska Lehi Waxay Soo Saartaa Nin

Maamus Leh, Gabadha Garaadka Badani Daneyntiisa
Ayee Kacisaa, Gabadha Qurxoon Kaliya Waxa Ay
Galisaa Ninka Soo jiidasho , Balse Gabadha
Naxariista iyo Naruurada Leh Ayaa Nin Muhiimka
Ah Ugu Dambeyntii Hanata oo Daanshoota.
“William Shakespear “
 Quruxda Hantiiluhu Waa Deeqsinimo,
Quruxda Saboolku Waa Qaneeco,
Quruxda Gabadhu Waa Dhowrsooni.
 204

“William Shakespear “
 Gabadha Seddex Arin Ayaa Maamus uyeela Waana
Anshax , Aqoonta , iyo Akhlaaqda Suuban.
“William Shakespear “
 Aduunyada Waa Qalbiga Ninka ,Qalbiga Gabadhani
Waa Aduunyada , Sidaa Awgeed Gabadhu Waxay
Wax u Aragtaa Si Qoto Dheer , Ninkuna Si Xeel
Dheer.
“William Shakespear “

 Hadii Aad Gabar jeclaato Arki Meysid , Sababtoo Ah

jaceylku Waa indhoole.
“William Shakespear “
 inanta Kulankeeda Ugu Horeeya jaceylka Kuugu
Sheegta , Waxay Kaa Tageysaa Xataa iyada oon Ku
Macsalaameyn.
“William Shakespear “
 Marka Ay Gabadhu ooydo Ayee Ninka Awoodiisa
Burburtaa.
“William Shakespear “
 Hadii Aad Dooneyso Gabar jaceylkeeda Waa inaad
Waalideeda udulqaadataa oo Xamishaa.
“William Shakespear “
 205

 Aadamahu Labo Sababood Ayuu isku Bedelaa , Waa

Marka Uu Barto Aqoon Baahidiisa Kabadan , iyo
Marka Uu Dhibtoodo in Karaankiisa Ama uqalanta in
Kabadan.
“William Shakespear “

 Si Kastoo Ay Dadka iila Dhaqmaan , Waxaa ula

Dhaqmaa Sida Ay Akhlaaqdeyda ifareeyso.
“William Shakespear “
 Alla Hurdooyo Maxaad Baraarugeyga Dishay.
“William Shakespear “
 Dadka oo Dhan jeclow , inyarna Ku Kalsoonow ,
Cidna Haku Gafin Xaqeeda.
“William Shakespear “
 inaad Dhimato Adiga oo Aan Lagu Aqoon Ayaa Ka
Mudan, in Aad Noloshaada oo Dhan Ku Qaadato in
Aad Naftaada Dadka Usharaxdo.
“William Shakespear “
 Dadka Suubani Waa Qadariya Qiimiga Uu Leeyahay
Wax Aad uquurtey Haba Yaraadee.
“William Shakespear “
 Dagaalka Ugu Adag Ee Noloshaada Aad Gashaa,
Waa Marka Ay Dadku Kuugu Cadaadiyaan inaad
Noqoto Qof Kale.
“William Shakespear “
 206

 Ha isku Dayin inaad Ku Guuleeysato Dood Kastaba ,

Mararka Qaar inaad Qalbiyada Hanato Ayaa Ka
Mudan.
“William Shakespear “
 Mararka Qaarkood Qiimaha Ereyadaada Waxa Uu
Noqdaa in Ay Galaaftaan Cimriga Ruux Dhan Ee
Ama Wanaaga Ku Hadal Ama Aamusnida Ku
Wanaagsanow.
“William Shakespear “
 Waa inaad Naftaada Ka ilaalisaa inay Maamulaan :-
Hantida, Dadka, Xusuusaha Xun Xun.
“William Shakespear “
 Fuleyadu Marar Badan Ayee Geeridooda Ka Hor
Dhintaa, Balse Geesiyadu Hal Mar Ayee Geerida
Dhadhamiyaan.
“William Shakespear “
 Maalmaha Adagi Waxa Ay ina Galinayaan Cabsi
Aynaan Garaneyn Waxa Aynu Ka Cabsaneyno, iyada
oo Waxa Aynu Ka Cabsaneyno Ay Yihiin Humaag
iyo ismoodsiis.
“William Shakespear “
 Marka Uu Ruux iskaa Mooganeeysiiyo oo iskaa
Dhaafiyo, Waxaad ogaataa in Aad Agtiisa Muhiim Ka
Tahay.
“William Shakespear “
 207

 Sida Loo Kulmiyo Aragtida Garaadyahanada Wey

Adag Tahay , Balse Sida Loo Kulmiyo Xeyn Ari Ah
Waxa Ay Kaaga Baahan Tahay Eey iyo Ari jire.
“William Shakespear “
 Mararka Qaar Kuuma Dhibayaan Dhaliilaha Lagaa
Sheegaayo , Sida Ay Kuu Dhibeyso Marka Aad
Ogaato Cida Dhaliishaas Kaa Sheegtey.
“William Shakespear “
 Haku Haminin inaad Dadka Ka Mudnaato , Ee Ku
Hami inaad Sidii Hor Ka Wanaagsanaato.
“William Shakespear “
 Garaadka Waa Uu Yaraadaa Hadii Lagu
Mashquuliyo Dadka Kale , Waa Uuna Kordhaa Hadii
Lagu Mashquuliyo Naftiisa.
“William Shakespear “
 Khadka Qoraagu Waxa Uu Muqadas uyahay Sida
Dhiiga Shahiidka.
“William Shakespear “
 Wanaaga oo La Dafiraa oo La inkiraa Waxa Uu Ka
Daran Yahay Bilaabaha Geesiga.
“William Shakespear “
 Ma Ahi Ruux Faraxsan Hadii Aan Awoodaayo in Aan
Sifeeyo Heerka Ay Farxadeydu Gaarsiisantahay.
“William Shakespear “
 208

 Ruuxa Ka Guuleeysta Hawda iyo Rabitaanka Naftiisa

Waxa Uu Ka Guuleeystey Caalamka.
“William Shakespear “
 Doqonka Waa Midka isku Maleeyo Murtiile, Balse
Murtiiluhu Waa Midka isku Maleeyo Doqon.
“William Shakespear “

 Waan Kaa Cafin Karaa Toban Gaf oo Kala Gedisan

Balse Kaama Cafin Karo Labo Gaf oo isku Mid Ah oo
Aad igula Kacday.
“William Shakespear “
 Hadii Aad I Aragto Aniga oo Gaf Ku jira oo Aad
itoosin , Agtaada Wax Qiimo Kama Lihi.
“William Shakespear “
 209

X
ikmadaha Hal-abuurada
 210

 Cudurdaarka Goob Aan Ku Habooneyn Lagu Xusaa

Waa Dulinimo iyo Dambi.
“Alkhawaarismi“
 Shimbirba Shimbirkiisuu La Duulaa.
“Alkhawaarismi“
 Naf walba Qaabkeeda Ayee u iilataa.
“Alkhawaarismi“
 Fuleyga Waxaa Disha Baqdinta Ka Hor inta Aanay
Dilin Seeftu.
“Alkhawaarismi“
 Xogtu Aqoon Ma ahan isha Kaliya Ee Aqoontu Waa
Waayo Aargnimo, Waxaad ubaahantahay Waayo
Aragnimo Si aad uhesho Xikmad.
“Albert Einstein “
 Kuma Xalin Karno Mishaakilkeena isla Fikirkii Aan
isticmaalney Markii Aan Abuurney.
“Albert Einstein “
 Ha umaleeynin in aan Aad ugaraad Badnahay Ee
Waxaan Waqti Badan Ku Bixiyaa Sidii Aan
Mushkiladaha Xal ugu Heli Lahaa.
“Albert Einstein “

 Ha uhalgamin in aad Guuleeysato Ee u Halgan

Qiimaha Uu Rabitaankaaga Uu La Egyahay.
“Albert Einstein “
 211

 Waa Lama Huraan in Aad Ogaato Xeerarka intii aad

Sidii indhoole uhogaansami Lahayd Uun.
“Isaac Newton “
 Hadii Aan in Uun Waxtar Ah usameeyey Bulshada
Ma ahan Xirfad Ee Waa Samir iyo Dulqaad
Dhankeyga Ah.
“Isaac Newton “
 Daah feyd kastoo Weyn oo Aynu Sameeyney Waxaa
Ka Horeeyey Aragtiyo iyo Saadaal Aynu
Suureysaneyney.
“Isaac Newton “
 Waa inaad isku Daydo in aad Xeerar Cusub Ah
Sameeyso oo Aadan iska Raacin Xeerarkii Hore.
“Isaac Newton “

 Yadidiilooyinka Waa Weyni Waxa Ay Sameeyaan

Dad Waa Weyn.
“Thomas Edison “
 Aniga Hooyadeey Ayaa Ninkaan Aan Ahay iga Soo
Saartey oo way I ixtiraamtey oo igu Kalsoonaatey.
“Thomas Edison “
 Si aad Wax u ikhtiraacdo Waxaa Kuugu Filan in
Garaadkaaga uu Dhisan Yahay Gudaafad Qashin
Ahna Aad Heysato.
“Thomas Edison “
 212

 Waligeey Ma Fashilmin Ee Waxaan Helay 10,000

Toban Kun oo Qaab oo aanay Wax iigu Shaqeyneyn.
“Thomas Edison “
 Garaadka Aadamaha Waa Awood Kamid Ah
Awoodaha Nafta Ee Aan La Dhayalsan Karin.
“Ibnu Siinaa “
 Ka Feejignaada Calooshiina , Ciladaha Ugu Badan
Waxay Ka Dhashaan Cunto Badnaanta, e.
“Ibnu Siinaa “
 Xaqa oo Loo Gargaaraa Waa Sharaf, Baadilka oo Loo
Hiiliyaa Waa Ka Badbadis.
“Ibnu Siinaa “
 Hadii Ay Caafimaadka Noqoto , Waa in Marka Ugu
Horeeyso Garanaa Astaamaha Cudurka Kadibna
Daawadiisa.
“Ibnu Siinaa “
 Maladu Waa Qeyb Kamid Ah
Cudurka,Daganaanshiyuhu Waa Qeyb Kamid Ah
Daawada,Sabarkuna Waa Talaabada Ugu Horeeyso
Ee Caafimaadka.
“Ibnu Siinaa “
 Marka Aad Garan Weydo Waxa Aad Sameeyso Ayee
Shaqadaada Bilaabataa,Laakiin Marka Aad Garan
Weydo Wado Aad umarto Ayuu jidkaaga Xaqiiqada
Bilaabanayaa.
 213

“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Marka Aad Kor ubaxdo Saaxiibadaa Waxay
Garanayaan Kan Aad Tahay , Laakiin Marka Aad
Dhacdo Adiga Ayaa Garanayo Midka Saaxiibkaaga
Dhabta Ah.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Hadii aan Loolan jirin Wax Ma Barateen ,Hadii aanay
Murugo jirin Baraare Ma Gaarteen,Hadii aanan
Fashilmin Baraare Lama Gaareen.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Marka Aynu Tagtada Madiifino , Taagantada
Habeeyno, Ayeenu Timaadada Dhisnaa.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Caalamkeena Maanta Boobayaasha Xoogan Waa Uu
Aqoonsanyahay,Liitayaasha Taagta Darana Waa Uu
Yasaa.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Jiilaalku Waa Bilowga Gu,a,Mugdigu Waa Bilowga
iftiinka , Fashilkuna Waa Bilowga Libinta.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Ku Socodka jidka Toosan uma baahna indho Furan,
Ee Waxa Uu ubaahanyahay Qalbi Furan.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 214

 Murtidu Waa inaad Garataa Waxa Aad

Sameeyneysid, Xirfadu Waa inaad Garataa Sida Aad
usameeyneysid,Libintuna Waa inaad sameeysaa.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Dhamaanteena Caadi Ayaa Lanahay Kuwa Aanan Na
Aqoonin, Kibirlow Ayaa Lanahay Kuwa Na Xaasida
,Wanaag Ayaa Lanahay Kuwa na jecel.
“Dr.ibraahim Alfiqi”
 Sheyga Kaliya Ee Aan Aqaano Waa inaan Waxba
Aqoonin
“Caalim Gariik Ah “
 Iska indho Tir Sheey Walba oo Kaa Fogeeyanayo in
Aad Farxad Ku Noolaato Xorna Ahow Waligaa.
“jorje Bernald “
 Nasiib Xumaa Qof Wax Wax Walba Yaqaano,Laakiin
Aan ilaaheey Aqoonin.Maxaa Ka Fiican Qof Wax Kale
Aqoonin Laakiin ilaaheey Yaqaano.
“Okostinos “
 Muhiim iima Ahan inaan Farxad Ku
Noolaado,Waxaa Muhiim ii Ah inaan Sharaf Ku
Noolaado.
“immanuel Kant “
 Hadii aad Arin Xariif Ku Tahay Haku Bixinin Bilaash
“joker”
 215

 Qofka Wanaa Ayuu Dareemaa Marka Lagu Xiro

Dhaqtarka, Laakiin Waa Uu Ka Xumaadaa Marka
Lagu Xiro Xabsiga.Wanaag Ayaad Gudaha Ka
Dareemeysaa Laakiin Ma Ogid in Dhaqtarkuba Uu
Yahay Nooc Xabsiyada Kamid Ah Muhiimaduna
Waa Niyada.
“joker”
 Ma jiro Qof Diida Arinku Marka Uu usocdo Sidii Loo
Qorsheeyey Xitaa Hadii Uu Qorshaha Laftirkiisu
Argagax Leeyahay.
“joker”
 Iyagu Waxay Ku Qoslaan Wajigeyga Maadaama Uu
Ka Gedisan Yahay, Laakiin Aniga Waxaan Ku Qoslaa
Wajiyadooda Maadaama Ay Dhamaantooda
iskuwada Egyihiin.
“joker”
 Ha Dilin Cadowgaaga Ee Loolanka Adag idiinka Ka
Dhaxeeyo Waxa Uu Dheelitirayaa Noloshaada oo
La,aantii Ma Dheelitirmeysidee.
“joker”
 Ixtiraam Qalbigaaga in Kabadan inta Aad Dadka
ixtiraameeyso Waa Kan Kaliya Ee Mar Waliba
umaleeyo inaad Tahay Qofka Dadka Ugu
Wanaagsan.
“joker”
 216

 Markasto oo Aamusnaantaada iyo Deganaanta

Xaaladaada Badata Waa Markastoo Meel Laguugu
Tiriyo Lawaayo,
“joker”
 indheergaradku Waxay Helaan Deganaan Nafsadeed
Marka Ay Darsaaan Xaaladaha Dadka Kale.
“joker”
 Anigu Aniga Ayaan Ahay Waligeey Qof Dartiisa
iskuma Badalaayo, inkastoo Haboon Tahay
Dabeecadahaaga Xun inaad Badasho.
“joker”
 Qofka Marka Kaliya Ee Awooda ubaahdaa Waa
Marka Uu Wax Xun Sameeynayo,Taas Caksigeeda
Gacaltooyadu Arin Walba Si Dhameeystiran Ayee
ufulisaa.
“Charlie chaplin”
 Waxaa jira Qof Xafidaya Ereyadaada Aadan U Aqoon
inay Macno Leeyihiin , jeclaanayo Codkaaga Aanu
Aqoon inuu Dhadhan Leeyahay,jirkaaga oo Qaawan
Waa in Uu Hantaa Kaliya Qofka jeclaaday
Ruuxdaada.
“Charlie chaplin”
 Wey Wanaagsan Tahay inaad Barato Macnaha
Waxbixinta , Balse Waxaa Kasuuban inaad Bixiso.
“Gandhi”
 217

 Beentu Dhayal Ayee Ku Faaftaa Laakiin Xaqiiqadu

Aayarayar Ayee isku Muujisaa.
“Micheal Jackson “
 Si aad unoqotid Qof Libin ama Guul Gaara uma
Baahnid Jir Dhisan iyo Waji Qurxoon Ee Waxa Aad
ubaahantahay Garaad Kobcay oo Karaan Leh.
“Mr Bean “
 Geesinimada Ma ahan in Baqdintii Ay Maqantahay,
Ee Waa in Aad Ka Adkaatey Baqdintii.
“Nalson Mandela”
 Waxqabadkeena iyo Fashilkeena Lama Kala Saari
Karo oo Waa Sida Walaxda iyo Awooda Loo Kala
Saari Karin Marka Ay Kala Baxaan Waa Mar Aysan
Sii jireyn.
“Nikola Tesla”
 Habka Ugu Fiican Ee Mushkilad Xal Ugu Heli Karto
Waa inaad Kasaarto Xeeyndaabkii Saameenyntii ay
Kuugu Yeelan Lahayd. Kaliya Waa in Mushkilada
Aad u Eegtaa Sida Filim Aad Fiirsaneeyso.
 Marka Midkeen Ay Dhibaato Ku imaato Saameeyn
Weyn Ayee Ku Yeelataa isaga oo isku Dhexyaaca
Mararka Qaarna Ay Afkaartiisu is dhex Qaadaan
Arintaasi Waa iska Dabiici oo Marar Badan Ayee
Dhacdaa, Laakiin Hadii Qofkaasi istaago Sida Buur
Adag oo Kale iskugu Filnaado Lana Falgalo Ama
 218

Latacaamula Mushkilada Ama Dhibaatada Waxaa

Laga Doonayaa inuu is Dajiyo ilaaliyana isku
Dheelitirnaantiisa Caqliyeed iyo Mida Nafsadeed
Ugu Dambeyn Haduu Allaah Kaashado Waa Uu
Gaari Karaa Xalka Dhibaatada Markaa jirta.
 Inaad Badal Hesho Mar waliba Ku Dadaal Hasugin
inay Dhibaato Dhacdo islamarkaana Waxbadal Ah
Aam Xal Ah Weyso Ku afakir Xal ama Badal Ugu
Yaraan Seddex Waddo. Hadii aad Midka Kowaad Ku
Guuleeysan Weyso Waxaa Lagayaa inaad Labada
Kale Mid Ku Guuleeysato.
 219

X
ikmadihii Gaambull
 220

 Adinka Waxaad utaqaanaan Caajis Anigana Waxaan u

Aqaanaa Qanuunka Kaydinta Tamarta.
 Dadka Gafafkooda Waxay Ka Bartaan Balse Anigu
Gafkeeyga Haduu iCajab Galiyo Markale Ayaan Ku
Celiyaa.
 Noqo Sidii Saabuunta Wasaq Kasto Wey Dhaxgashaa
oo Daahirisaa iyada oo Nadiif Ahna Wey Kasoo Baxdaa.
 Hadii Aan imtixaanka Kula Kulmo Suaalo Aan
Garaneyn Waxaan Kaga jawaabaa Jawaabo Aysan
Garaneyn Hadba Eeda Waxaa Qaadanaayo Kii
Bilaabay isku Awood Sheegadka.
 Waxaa jirto Qof Sikasto oo Uu Astaamo Xayawaanimo
Uleeyahay Hadana Aanu Dhameystirmeyn
Maalinkaaga isaga La,aantii.
 Ha isiin Talooyin Aan Dahab Lasiisan Ee isii Dahabka
Naftarkiisa.
 Ha uCudurdaarin Gafafakaaga Ee Ku Dabool Gafafkale
oo Kabadan.
 Qashinku Ma Aha Kiishashka Afka Ka Xiran Ee
Mararka Qaar Waxuu Noqdaa Dad Soo Taagan.
 Gafafkeeyga Hori Ayaan Kabartey Si Aan Gafafkeygaan
Cusub Ugu Sameyn Lahaa Si Qurxoon.
 Martida Waan Sharfaa Talaajadana Waan jeclaadaa
Markii Ay iga Tagaan.
 221

 Waxaan Ahay Qof Aan Qaadana Talada ilaa Masiibada

Aan Lugaha Lagalo.
 Fashilkasto Waxaan uhelaa Xal oo Waan Xamili Karaa
Markii Laga Reebo inuu internateka Xiriirsami Waayo.
 Nolosha Waxay ibartey in Aan Gadaal Aan Fiirin oo
Aan Eegin Mark ii Aan imtixaanka Ku jiro Mooyee.
 Nadiifinta Waa Shaqo Layaab Leh Sababtoo Ah Maanta
Ayaad Nadiifineeysaa Si Aad Ugu Baneeyso Wasaq
Soo Aadan
 Albaabka Sida Bareerka Ah Lagaaga Xirto oo iska jir
inaad Markale Garaacdo Ee Taabo Gambaleelka
Albaabka oo Carar Markaasi.
 Markaan Weynaado Waxaan Noqonayaa Qof Caan Ah
oo Hantiile Ah Balse Hada Waan Gaajoonayaa.
 Ku Raaxeeyso Caruurnimadaada Saaxiib Waxaa imaan
Doonto Maalin Aad Bidaar Weyntahay Buurantahay
Daalantahay.
 Markaad Murugooto Xasuuso inay Maalinta Ciida Soo
Dhawdahay.
 Qofkii Ku Dhaho Hurdada Badan Waxay Keentaa
Xanuun Waxaad Ku Dhahdaa Wajigaaga Ayaaba
Xanuun Ah.
 Maalin Ayaan Aduunka Xukumi Doonaa oo
Kamamnuuci Doonaa Waxbarashada.
 222

 Markay Hawshu Kugu Adkaato Calooshaada Kabuuxi

Wax Waliba oo Macaan Madaxaadan Ugu Roonaaw
Barkinta.
 Dhoolacadeey Si Uu Macalinkaaga Uusan Kaaga
Dareemin inuu Kaa Raayey oo Uu Ku Canaantey.
 Kuwa Waxbarashada Ku Fashilma Waa Kuwa
Waaqiciga Ku Guuleeysta.
 Dadkoo Dhan Waxay Umaleeyaan inaan Doqon Ahay
Balse Aniga Taasi Waan Hubaaba.
 Hurdada Waa Dawada Ku Meel Gaarka Caajiska iyo
Daalka.
 Waxaan Hawl Gabay Aniga oo Aan Waliba Shaqo
Helin.
 Firaaqada Ugu Badan Waa inaad Kala Tagtaan Adiga
iyo Barkintaada Xiliga Hurdada Kadib.
 Hadii Ay Nolosha Kuu Qosli Weyso Kilkileey
 Waxa Aan Ahay Qof Aan Qaadan Talada oo Masiibada
Lugaha Lagalo.
 Saaxiibadey Waxay Noqdaan Kuwa Aan Naco Markii
Aan Cuno Nala Soo Dhax Dhigo.
 Waxay Nolosha ibartey Waxyaabo Badan Balse ilaa
Hada Waxba Ma Aan Fahmin.
 Haka Quusan Nolosha Ee iyada Dareensii inay Kaa
Quusato.
 223

 Cidna Ha iska Laalaadin Dadku Dhirma Aha Adiguna

Daanyeer Matihidee.
 Isdhul Dhig Heerka Aan Ka Gaaray imtixaanka
Waxaan Keenay Buundo Hooseyso Si Aan Saaxiibadey
udareensiin inay Yihiin Damiiniin.
 Khaainka Waa Kan Cuntadiisa Cuna Kadibna
unadiifsanay Afka Cunto Dad Ay Leeyihiin.
 Anigu Waxaan Ahay Qof Ay Dareenadiisu Ay Dhinteen
Dareenka Gaajada Mooyee oo Asigana Mid joogto Ah.
 Haday Hurdada Ay Ugaan Lahayd Kaalinta Ay Ku
Leedahay Qalbigeyga Xanaaq Daraadiisa Ayee U ooyi
Lahayd Markii Ay Aragto Sida Ay ila Dhaqmeeyso.
 Ha uraacin Qalbigaaga Halka Uu Kuu jeediyo Maxaa
Yeelay Malahan Lugo.
 Hadii Aad Dooneyso inaad Noolaato Aad jikada
 Dhafarka Waa Dambi Laga Qoomameeyo Markaad
Subaxii Soo Kacdo.
 Xiliga Ugu Fiican Ee Lamaanahu isfahmaan Waa Xiliga
80 jirka Maxaa Yeelay Majirto Awood Ay Ku Hadlaan.
 Dumarku Saxaafad Ahaan Waa Habka Ugu Fiican Ee
Warka Lagu Gudbin Karo.
 Iska ilaali Geesaha Dibiga Qoobabaka Dameerka iyo
Dhoola Cadeeynta Dadka Qaar.
 Saaxiibada Qaar Agtaada Masoo istaagaan ilaa Markii
Ay Sawir Kula Galayaan.
 224

 Qofkii Doona in Uu Helo Gabar Fiican Qurux Badan

Caqli Badan Waa Mid Raadinaayo Seddex Gabdhood.
 Hadii Uu Ku Dhaho Qof Guriga Nageey Waxba Ma
Sameeyneynee Adigana Ku Dheh Maqaayada Nageey
Waxba Ma Cuneenee.
 Hadii Leys Aamini Lahaa Albaabka Suuliga Lama Soo
Xirteen
 Nin Bidaar Leh Baa Yiri Hadii Bidaarta Ceebtahay
Dollarka Laguma Sawireen.
 Inay Buurni iyo Faqiirnimo isku Kaa Darsamaan Waa
Hawgal ismiidaamin Ah oo Adag Waayo Haday Baahi
Ku Hayso Xitaa Dadku Kuma Aaminayaan.
 Jaceylku Waa Maado Aad Si Fudud Ku Fahmeeyso
Laakiin imtixaankeeda Uu Adagyahay.
 Labo Diiq Ayaa Waxay Kuwada Noolaayeen Nabad ilaa
Ay Kasoo Baxdey Digaagad.
 Nadiifinta Waa Shaqo Layaab Leh Sababtoo Ah Maanta
Ayaad Nadiifineeysaa Si Aad Ugu Baneeyso Wasaq
Soo Aadan.
 225

X ikmadihii Robert Mogambi

 226

 Aynu Nafta Qiyaamada Ka Dayno jaceyl Bilaa Lacag Ah

Kuma Dhisan Kartid Gabadha Kuma ilaashan Kartid
Hadalo Dhiirogalin Ah.
 Kalkaalisooyinku Labaatan Daqiiqo Ayee Ku
Bixinayaan inay Helaan Xididka Ay Kaa Mudi
Lahaayeen Halka Kaneecaduna Lix ilbiriqsi Ay Ku
Dageeyso Xididka iyada oo Waliba Heeseesa.
 Sababta Aad ilaa Hada Sabool Utahay Waa in Markii
Uu Roobka Da,aayo Aadan Ka Fakarin inaad Wax
Beerato Ee Aad Ka Fakartid Galmo
 Sida Ay afrikaanka Faqiirnimada iyo Shiidka unoqdaan
Marka Ay Waxbarashada Dhameeyaan Waxaad
Moodaa inay Diyaariyeen Digrii Faqiirnimo Ah Halka
Gaajo iyo Kadeed Ay Aqbaleen.
 Markaad Afrika joogto Dhib Malaha inaad Gacmahaaga
Qoyan Ku Masaxdid Daahyada ilaa inta Ay Hooyadaa
Kaa Arkeeyso oo Aad Ka Shalaayi Doonto.
 Quruxeey Markii Uu Xirrirkeena Bilawgiisa Ay Labo
Maalin Kasoo Wareegaan Maxaad islamarkiiba Ugu
Baahaneeysaa 100$ Ma Lacagtii isdiiwaan Galintaa.
 Inaad Single Ahaataa Aad Ayee U Adagtahay oo Qofkii
Ku Dhaafo Caashaq Daran Ayaad uqaadeysaa Waa
Halka Soomaalida Ka Dhahdo Doob Dareen Ayaa Dilo.
 227

 Dadku Sida Ay Uraadinayaan Qofka Uu Xiriirka idin

Kala Dhaxeeyo Waxaadba Moodaa inay Arooskiina
Qarashkiisa Bixinayaan oo Ay Kafaalo Qaadayaan.
 Majiraan Wax Ka Xamaasad Badan iyo Macaan Badan
Xiriirka Cusub oo Waxaad Umaleeysaa inuu Arooskiina
Todobaadka Dambe Dhacaayo.
 Waligaa Ma Arkeeysid Labo Mataano Ah oo iskugu
Yeeraayo Mataanaheyga Halka Aad Arkeeyso Labo
Saaxiibo Bug Ay Ka Dhaxeeyso oo iskugu Yeeraayo.
 Dumarka Waa Beentood inay Ubadkooda Ka jecelyihiin
Ragooda Sababtoo Ah Caruurta Waa Ay Uga Tagi.
Karaan Hablaha Dariskooda Laakiin Ninkooda Maya
 Kubada Cagta Waa Qosol Waxaad Arkeysaa Mid Aan
Cunto Heysan iyo Meel Uu Seexdo oo Hadane Ku
Dhahaayo Ciyaaryahanka Ronaldo iney Kusoo
iibsadeen 70 Milyan oo Dollor.
 Hablaha Qaar Ayaa Dhahaayo Waxaan Shukaansadaa
Nimanka Waaweyn oo Garaadka Leh Quruxeey Xageey
Taalaa Weynaan Hadiiba Uu Dhalaan Adigoo Kale
Damcaayo oo Naf Uu Kadayaayo.
 Waligaa Haku Dhunkan Gacalisadaada Banaanka
Gurigaaga Hadii Uu jaceylka indho La,ayahay Dariska
Ma indho La,o.
 Hablo Qaar Ayaa Doonayn jaceyl oo Doonaayo in Lacag
Ay Helaan Timo Dhaadheer oo Sameys Ah iyo
 228

Cuntadooda Ee jaceylka Qaraxa Aad Lasoo

Taagantahay joojiya Ee Qof Waliba Dooqiisa utixgaliya.
 Caruurta Dhalato Waayahaan Xitaa Hadii Shumac Loo
Shido Wax Ma Aqrinayaan Anaga Waayahii Aan
Dhalaanka Ahayn Hilaaca Ayaa Wax Ku Aqrisan jirney
Halkii Mar Uu Hilaaco Waxaan Ka Tuuri jirney 3 Buug.
 Ka Fogoow inaad La Haasaawdo Gabar Umaleeyso
Dubai Dal.
Macnaheeda Gabdha Qurux oo Kaliya Kuma Filno Ee
Waa in Ay Garasho iyo Maskax Xeeldheer Yeelataa.
 Xataa Hadii Ay Xaaskaaga Mobilekaaga Baarbaarin
Hadane Markii Aad Gabar Lahadleeyso Wey
Ogaaneeysaa Ma Hadiyad Uu Sheedaan Ku Siiyiyaa.
 Faqrigu Waxuu Sababay in Hablo Badan Ay Aaminaan
in jaceylku Uu Yahay Lacag Ninkana Hadii Uu Siinin
Uusan jecleynba.
 Waligaaga Gabar Ha Weydiin Si aad Gabar Kale Usoo
Xiro Gashato Ee Kalluun Lama Weydiiyo Kalluun Kale
Ee Kalluumeystaha Ayaa Laweydiiyaa.
 Afrika Waa Meesha Kaliya Aad Ku Arkeeyso Gabar
Saaxiibkeeda Dhar Kasoo Amaahatey Halka
Saaxiibkeedana Uu Wiil Qol Kasoo Amaahanaayo.
 Markii Aad La Haasaawdo Gabar Ciyaal iskuul Ah
Waxaa Kusoo Galaayo Dhambaalo Udhigan Sida Tan
Waxaa Tahay Manhajka Qalbiga Markaan Kula joogo
 229

juqaraafi Ahaan Meel Ayaa Ku Xasilayaa Taariikh

Ahaan Xusuusteyda Waa Kaamil Xisaab Ahaan Waan
isku Dheelitiranahay oo Waan isku Xisaabsanahay
Fisigis Ahaan Waan Ubuuxaa Kamistri Ahaan Waan
ufalgalayaa Marka La isku Soo Duubo Qaali Waxaad
Tahay Nabadeeyda.
 Marka Ay Gabari Nambar Kusiiso Dib U Aqri Asaga oo
Nambarna Ka Qaldanyahay Hadii Uu Saxsanyahay
Nambarka Ay Kusiisay iyada Ayaa Kuu Saxeeyso.
 Hadii Aad Cid Booqato Ku Ekaaw inaad Tahay Qof
Booqasho Uyimid Ee Hanoqon Dambi Baare Ee indhaha
Hala Raacraacin Guriga.
 Qofkasto Musuqmaasuqa Waa Uu Necban Yahay ilaa
Uu Dantiisa Ka Dhex Arko.
 Waligeey Ma Arkin Shirkad Qamriga Soo Saarta oo
Xayeeysiinteeyda U Adeegsata Qof Sarqaansan Tolow
Macaamiishooda Miyeey Ka Xishoonayaan.
 Saaxiibaw Hadii Ay Gabaraan Xaaskaaga Ahayn
iskukaa jajabiso Ka Dhaqaaq oo Sheydaan Hal Mar Uun
Ka Nixi.
 Afrika Hantiilayaasheeda Waa Saaxiibo iskaashada
Faqiiradeeda Waa Nacab Coleeytama.
 Lamaanayaasha Masaafada Fog Udhaxeeyso Waxay is
Yiraahdaan isma Sugi Karno Hadane Waa Ay isugaan.
 230

 Qofka Dabaasha Yaqaan Waligii Naftii Ku Canaan

Maayo in Wabiga Guntiisa Dheeraato.
 Afrika Waa Meesha Qura Ay Shaqo Raadinta Ay
Shaqadaada Ay Noqoneeyso.
 Hadii Aad Hal Kili Ku Deeqdo Waxaa Tahay Halyeey
Hadii Aad Toban Kili Ku Deeqdo islamarkaaba Dambi
Baaris Ayaa Laguugu Sameeynayaa.
 Macalinka Xisaabta Waligiisa Ma Xanuusado Tolow
Afrikaanku Ma Xisaabtey Neceban Yihiin.
 Markii Uu Roobka Da,ayo Dadka Kale Waxay Ka
Fikiraan in ay Wax beertaan Halka Afrikaanka Uu Ka
Fikiro Galmo iyo Cunto.
 231

Dhamaad
 Waxaa Mahad Leh Allahii Na Abuuray Dhamaanteena
Fadli iyo Mahadnaq idilkeeda Usugnaatey
 Buugaagta Xigo Ee Aan Soo Wado Haduu Alle Raali
Kanoqdo Waxaa Kamid Ah:-
Halbeega Nolosha ,
Xaqiiqooyinka Nolosha,
Duulanada Muslimiinta,
Halbeega Waxsoo Saarka,
Caalamka Fikradaha,
Cilmi Nafsiga,
Yajuuj Majuuj
Buugaagtaana Waan Qoray

 Buuga : Dhufeyska Ardayga

 Buuga : 100kii Shaqsi Ee Muslimiinta Ahaa Kuwaas
oo Waxsoo Saar Sameeyey Qeybtii 1aad
 Buuga: Xulka Sheekooyin
 Buuga: Aragti jaceyl
 Buuga:Tusmada Xikmadaha