Kỹ Thuật Xét Nghiệm Huyết Học Và Truyền Máu Ứng Dụng Trong Lâm Sàng
Kỹ Thuật Xét Nghiệm Huyết Học Và Truyền Máu Ứng Dụng Trong Lâm Sàng
Kỹ Thuật Xét Nghiệm Huyết Học Và Truyền Máu Ứng Dụng Trong Lâm Sàng
K M .0 0 7 7 1 4
■ » ♦
K? THUAT
■ X£T NGHl£M
■
( T d i b a n Ia n t h i i n h a t c o sU a c h i i a va b o s u n g )
HA NQI - 2009
Chu bien
GS.TSKH. DO TRUNG PHAN
Trong 10 nam gan day, difdc sii quan tarn cua Bo Y te ve sU phat trien khoa
hoc ky thuat, chifdng trinh ky thuat cao da h6 trd cho svf phat trien cua nhieu
chuyen nganh, do do chat lifdng chan doan va dieu tri benh difdc nang len ro ret.
Cung vdi sif phat trien chung do, nganh Huyet hoc - Truyen mau co nhieu doi
mdi ve trang thiet bi va ky thuat, chat lifdng chan doan va dieu tri benh mau, cung
nhif an toan truyen mau va sii dung mau da co bifclc phat trien dang ke gop phan
khong nho vao sif nghiep cham soc siic khoe nhan dan. De tiep tuc ho trd cho cong
tac dao tao cua cac TrUdng Dai hoc va Trung hoc y te, ho trd cho cac thay thuoc lam
dieu tri hieu ro hdn cac trang bi, ky thuat m6 i va sii dung tot hdn cac ket qua xet
nghiem ve Huyet hoc - Truyen mau, chung toi bien soan cuon sach “Ky thuat xet
nghiem Huyet hoc va Truyen mau ting dung trong lam sang” , do cac giao sif, tien
si. thac si, bac si lau nam co kinh nghiem thuoc chuyen nganh Huyet hoc - Truyen
mau bien soan. Cuon sach bao gom 10 chifdng:
Chifdng 7: San xuat, bao quan va phan phoi mau cac san pham mau, sU
dung mau d cac benh vien.
Chifdng 8 : Mot so’ van de cd ban trong xet nghiem Huyet hoc - Truyen mau
Chifdng 9: Dam bao chat lifdng xet nghiem huyet hoc va truyen mau.
Chifdng 1 0 : Cac gia tri sinh hoc ve huyet hoc va mien dich huyet hoc.
Tai ban lan nay chung toi co siia chufa va bo sung mot so van de va ky thuat
cap nhat.
3
Hy vong cuon sach tai ban kv nay se lam hai long cac can bo. ky thuat vien
Huyet hoc - Truyen mau. cac thav thuoc lam cong tac dao tao d cac Trtfdng Dai
hoc va Trung hoc y te cung nhii cac bac si dieu tri d tat ca cac benh vien trong
toan quoc. Tuy nhien. trong qua trinh bien soan khong tranh khoi con thieu sot.
Rat mong dude ban doc gop y.
Chu bien
MUC LUC
Lai no I dau 3
D
C hi/dng 2: D O N G MAU - CAM MAU
PGS. TS. Cung Thi Ty; TS. NguySn Thi NCf
Nguyen tac lay benh pham xet nghiem dong mau 70
Dau hieu day that ’ 71
Thai gian mau chay 72
Thdi gian mau dong 73
Co cuc mau 75
Thdi gian Howell (Phuc hoi calci) 76
Thai gian prothrom bin (PT, Q uick) 77
Thai gian throm boplastin tC/ng phan hoat hoa (APTT - Cephalin - Kaolin) 79
Thai gian throm bin (TT) 80
Nghiem phap Von-Kaulla (Thai gian tieu sdi huyet) 81
Thai gian tieu Euglobulin huyet ti/ong 83
Nghiem phap Ethanol hoSc protam insulphat de phat hien fibrin m onom er 84
Phudng phap xac djnh fibrinogen 85
Ojnh lifang cac yeu to difa tren ca sa xet nghiem thai gian prothrom bin 87
DLnh lirang cac yeu to di/a tren co sd thai gian throm boplastin ti/ng phan 89
Djnh lifang yeu to XIII 91
Djnh li/ang san pham thoai hoa fibrinogen va fibrin 92
Hoat ti'nh yeu to 3 tieu cau 96
Xet nghiem do do ngi/ng tap tieu cau 97
Xet nghiem xac djnh sl/ co mat cua cac chat khang dong Il/ u hanh 99
Xet nghiem cac yeu to khang dong mau (anti - coaglulation): protein C,
protein S, antithrom bin III. 101
6
C hi/dng 4: SINH HOA H U Y ^T HOC
BSCK I. N g u y in Chi TuySn
Xet nghiem si/ thieu hut men G 6 PD hong cau bang phi/ong phap soi den tif ngoai 148
Dinh li/ong men G 6 PD trong dung djch hong cau bang phi/ong phap quang pho 149
Djnh li/ong haptoglobin trong huyet thanh 151
Mot so khai niem co ban ve ky thuat mien djch Crng dung trong
Huyet hoc - Truyen mau 155
Ky thuat man cam dong vat 158
Ky thuat phan lap te bao mi§n dich 170
Ky thuat ket tua 179
Ky thuat ngirng ket 197
Ky thuat do hoat tinh bo the 206
Ky thuat phat hien khang the khang nhan 208
Ky thuat dien df mi§n djch 212
Ky thuat xac dinh khang nguyen biet hoa tren be mat te bao mau 213
Ky thuat chuyen dang lym pho 218
Ky thuat gay doc bach cau trong ong nghiem 220
Ky thuat tim khang the khang tieu cau 221
Ky thuat dinh nhom khang nguyen bach cau (HLA) 225
Ky thuat cay cum te bao (Colony form ing culture) 228
Phirong phap tao quang dung huyet phat hien te bao lach san xuat khang the 230
Ky thuat thi/c bao (Phagocytosis) 232
7
Chi/dng 6: AN TOAN TRUYEN MAU
PGS. TS. Thai Guy; BSCK II Dd Manh Tuan; TS Bui Thi Mai An:
ThS. Nguyen Thi Y Lang; GS. TSKH. Dd Trung Phan
Chi/dng 7: SAN XUAT, BAO QUAN VA PHAN PHOI MAU, CAC SAN PHAM MAU
ThS. Pham Tuan Duong; ThS. Nguyen Thi Y Lang; GS. TSKH. Dd Trung Phan
Chi/dng 8: MOT SO VAN BE CO BAN TRONG XET NGHIEM HUYET HOC - TRUYEN MAU
BSCK II. Tran Thi Hong Thuy
Phi/ong phap lam sach va khti trung dung cu lam xet nghiem 309
Pha cac hoa chat, dung dich sti dung trong xet nghiem huyet hoc 311
Cach sti dung va bao quan kinh hien vi 315
Chuung 9: DAM BAO CHAT LUONG XET NGHIEM HUYET HOC VA TRUYEN MAU
PGS TS Pham Quang Vinh 321
Chudng 10: CAC GIA TRj SINH HOC VE HUYET HOC VA MI^N D(CH HUYET HOC
GS TSKH. Do Trung Phan va CS 329
Tai lieu tham khao 343
Chifdng 1
Xet nghiem huyet hoc ngay cang difdc sif dung nhieu d cac cd sd y te nham
gop phan tich cuc vao viec chan doan. dieu tri. nghien cifu khoa hoc cung nhif
cham soc sifc khoe ban dau. Viec chuan hoa cac ky thuat xet nghiem la can thiet.
Trong do viec lay va bao quan benh pham la het siic quan trong. Xet nghiem
huyet hoc gom xet nghiem te bao, xet nghiem dong - cam mau, xet nghiem mien
dich va xet nghiem di truyen. Benh pham xet nghiem te bao co the la mau. nifdc
tieu va cac dich: nao tuy. mang phoi. mang tim. mang bung. khdp... de cac xet
nghiem nay co ket qua va co gia tri cho chan doan, lay mau benh pham xet
nghiem chiem 50% ket qua xet nghiem. Vi vay phai co mot so nguyen tac ma
ngu'di lay benh pham phai tuyet doi tuan thu:
- Dung ten benh nhan
- Lay benh pham dung quy cach
- Thuc hien dung quy trinh bao quan va van chuyen
1. M au
1.1. Ten xet nghiem
Ten xet nghiem Viet t i t
1. So lifdng hong cau, bach cau, cong thifc bach cau goi chung CTM
la cong thifc mau
2. So lifdng tieu cau TC
3. The tich khoi hong cau hay hematocrit Hct
4. Lifdng huyet s ic to hay hemoglobin Hb
5. Toe do mau lang ML
6 . Ky sinh trung sot ret KSTSR
7. Hong cau lifdi HC lifdi
8 . Huyet do (gom dac diem hinh thai va so lifdng cua hong cau, HD
bach cau, tieu cau; the tich khoi HC, huyet s ic to, hong cau
lifdi, cong thifc bach cau).
9. Tap trung bach cau TTBC
10. Te bao Hargraves
Cac loai xet nghiem tif 1 den 8 co the lay mau vao cung mot ong chong
dong kho. the tich = lml.
Xet nghiem tap trung bach cau lay vao ba ong chong dong kho co s&n. moi
ong = lm l mau.
9
Xet nghiem te bao Hargraves lay 3ml vao ong chong dong = Heparin
Mau da difdc chong dong, neu mua he (nhiet do tren 30°C) co the de ong mau
da nut kin vao ngan mat cua tu lanh nhtfng cung phai diidc xet nghiem trong
vong 6 gid ke tCr khi lay mau, neu qua thdi gian do, tinh chat ly hoa cua mau thay
doi lam anh htfdng tdi ket qua xet nghiem.
Doi chieu giay xet nghiem vdi ho ten, tuoi, so' gitfdng, can benh cua benh nhan.
Thtfdng lay mau vao buoi sang, benh nhan chtfa an gi va cd the nghi ngdi
thoai mai.
a. Mau mao mach: Chu yeu dtfdc thiic hien tai labo hoac do khong lay difdc
mau tinh mach (Hien nay it dung vi dem bang may).
- Dung cu: bong, con sat trung 70°, kim chich, dung cu lay mau x 6 t nghiem.
- Tien hanh: sat khuan dau ngon tay deo nhan (d ngUdi 16n), d ngon chan
cai hoac got chan (d tre nho). Dung kim chich sau dung c3 kim co san cho mau
chay ta nhien. Khong lay mau d ndi bi phu ne, co u hoac nhutng ndi nghi t i c mach.
Tranh nan bop nhieu.
b. M au tinh mach: chu yeu do y ta benh phong lay.
- Dung cu: bong, con sat trung 70°, garo, kim lay mau, ong nghiem da co
san chat chong dong kho, co nut.
- Tien hanh: Ga ro phia tren vi tri dinh choc.
Sat khuan vi tri dinh choc.
Chich kim vao tinh mach hut mau ra.
Rut kim va md garo.
Ep bong vao vi tri choc.
- Ndi lay mau thtfdng la tinh mach khuyu tay, mu ban tay, khi can co the lay d
tinh mach ben hoac boc lo tinh mach.Tre em co the lay d tinh mach co hoac dau.
- Mau lay vao ong chong dong phai diidc lac nhe, tron deu va nut kin.
1.2.2. Sau khi lay m au: ghi len nhan ong mau ho ten, tuoi, so" gitldng, phong benh
dung nhtf trgn giay xet nghiem cua benh nhan.
Chu y:
- Khong lay mau qua lau, mau de bi dong day.
- Tuy so ltfdng mau can dung ma chon ong nghiem phu hdp.
- Mau lac tron it, khong deu de gay dong.
- Mau lay dat yeu cau la: mau lay du so liidng, khong dong, khong v3
hong c&u.
10
2. Nirdc djch
Gom nifdc tieu, nUdc nao tuy, dich mang tim, mang phoi, mang bung, dich
khdp, dich kyste phoi, th&n...
Ong dung benh ph^m phai kho sach, benh pham phai difdc xet nghiem trong
vong 6 gid ke tut khi l&y.
• Can Addis
Buoi sang benh nhan di tieu het.
Sau do uong 300ml nifdc soi de nguoi, n&m nghi. Trong 3 gid, di tieu binh
thifdng vao mot cai bo sach va do difdc bao nhieu m ililit thi ghi vao giay xet
nghiem. L&c deu toan bo nifdc tieu va lay 10ml dem den phong xet nghiem .
• M ot so nguyen tac: Ngoai cac yeu c&u chung cho benh nhan thi viec lay va
bao quan benh pham xet nghiem te bao c£n thilc hien mot so" yeu c£u sau:
- Khong lam thay doi m&t do te bao.
- GiQ dude tinh nguyen ven cua te bao.
De dat difdc nhQng yeu cau tren, can lifu y:
- Dung cu (ong nghiem) phai kho, sach.
- Neu dung chat chong dong, phai la chat chong dong kho.
- Lay mau dung thdi diem (thUdng lay vao buoi sang trUdc khi an).
- Lay dung so" ltfdng (theo ty le chong dong).
- Ong nghiem phai dtfdc day nut, de nhiet do phong xet nghiem.
- Thdi gian tCf luc lay mau den khi lam xet nghiem khong qua 6 gid.
- Neu can van chuyen m lu, phai nhe nhang tranh lam vd te bao.
11
Yeu cau:
- Tieu ban phai sach.
- Khong dUdc keo hai lan tren cung mot giot mau.
I 2mm
1cm 1cm
Nho hai giot mau len hai dau cua mot lam ki'nh. Dung que thuy tinh hoac
goc cua mot lam ki'nh khac di nhe len giot mau theo vong Iron dong tarn tu trong
ra ngoai. den khi dudng ki'nh giot mau khoang 1 - 1 ,5 cm. De kho tu nhien tren
mot mat phang ngang. Danh dau tieu ban. nhuom ngay. khong can co djnh.
Dich long (mang b u ng, mang tim. mang phoi. nao tuv....) dUdc de lang tu
nhien hoac lv tam nhe ( 1 0 0 0 vong/phut trong 1 0 phut), lay can nho mot giot len
lam kinh sach. Dung que thuy tinh dau nhan det di giot benh pham theo hinh
tron dong tam. dUdng ki'nh 2.0 - 2.5 cm. De kho tu nhien. co dinh. nhuom Giemsa
mot thi.
Ltiu y: Tuy theo do day cua tieu ban de dat thdi gian nhuom nhUng bao gid
cung ngan hdn thdi gian nhuom mot tieu ban mau dan. Rua tieu ban phai het sue
nhe n h a n g de tranh bi troi b en h ph am .
12
Trong mot so" tnidng hdp, dich dac va quanh c ln dvfdc lam tieu ban cang sdrn
cang tot sau khi lay ra khoi cd the. Dung tam bong ia"y chat dich cho len lam kinh.
Dung lam keo dan tieu ban nhu lam tieu ban mau dan hoac dung tam bong di nhe
nhu lam tieu ban giot dac. De kho, danh dau, co" dinh va nhuom.
Due khuon.
Cat tieu ban chieu day 2 -2 ,5^m.
13
- Ruta difdi voi nifdc chay: 10 phut
- Nhuom trong dung dich erythrocin B (hoac eosin ) 1 %: 1 phut
- Rifa nhanh trong nUdc
- Tay tieu ban bang con tuyet doi, lam trong bang xylen, g in lamen (la kinh)
1. Nguyen tac
Dem so lifdng hong clu cua mau toan phan trong mot the tich da biet vdi mot ty
le pha loang nhat dinh de tinh ra so" lifdng hong cau trong mot lit mau toan phan.
14
- Ong pha loang (potain) hong c£u, loai pha loang 2 0 0 lin .
- Buong dem, lamen.
- Kinh hien vi quang hoc.
3. Ky thuat
3.1. Pha loang, nho len buong dem
L ie ky ong mau, neu chich d£u ngon tay thi nhd th&'m bo giot d£u. Dung
potain hut mau den vach 0,5. Lau sach d£u ong hut, chu y khong de mau trong
ong hut bi thieu do dong tac nay. Sau do hut tiep dung dich Marcano den vach
1 0 1 d phia tren b^u (do pha loang 1 /2 0 0 ), bo qua bop ra, dung ngon tay cai va tro
(hoac giuta) bit chat hai dau potain, lie theo chieu doc potain khoang 1 - 2 phut.
Chu y khong de co bot khi hut mau va dung dich pha loang, khong hut mau qua
vach chuan, khong difdc de mat mau khi hut dung dich pha loang.
Trifdng hdp benh nhan thieu mau, co the hut mau den vach 1 , sau do hut
dung dich pha loang den vach 1 0 1 (do pha loang 1 /1 0 0 ).
G&n lamen len buong dem kho, sach. Sau khi lSc ky potain, bo vai giot dau,
de dau difdi potain sat canh lamen, nho mot giot h 6 n dich sao cho lan toa khSp
buong dem nhifng khong tran ra ngoai, ddi 5 phut. Dung vat kinh x 10 kiem tra
xem hong cau co trai deu tren buong dem hay khong.
Lifa chon khu vtfc dem hong c iu tren buong dem. Co nhieu loai buong dem
khac nhau nhif Goriaep, Thoma, Neubauer va Smic, nhifng co dac diem chung khi
dem hong cau la deu dem 5 khu viic (5 o vuong 16n), trong do 4 khu vifc d bon goc
va mot khu viic d giula buong dem. Moi khu vifc dem gom 16 o vuong nho. M oi o
vuong nho co the tich la 1/4000 mm3. BSng vat kinh x 10, dem tat ca hong cau
nam gon trong khu vxfc o vuong 16n va cac hong cau nam tren hai canh cua moi o
vuong 16n.
K et qua difdc chap nhan khi so' lifdng hong cau d moi khu vile chenh lech
nhau khong qua 1 0 . Goi n la tong so hong cau tren 5 khu v\fc dem, do pha loang
la 1/200, N la so lift'ng hong cau trong mot lit mau, thi:
N = n x 200 x 4000 /80 x 106 = n/100 x 10 12 / lit
15
- Pha loang khong chu&n: hut mau khong dung vach quy dinh tren potain,
dung dich pha loang thieu hoac thifa.
- Dung dich pha loang nhieu can hoac v&n due.
1. Nguyen tac
Dem so" lifdng bach cau cua mau toan phan trong mot the tich da biet vdi
mot ty le pha loang nhat dinh de tinh ra so lifdng bach c&u trong mot lit mau
toan phan.
- Ong pha loang (potain) bach cau, loai pha loang 2 0 lan.
- Buong dem. lamen.
- Kinh hien vi quang hoc.
3. Ky thuat
3.1. Pha loang, nho len buong dem
Lac ky ong mau, neu chich dau ngon tay thi nhd tham bo giot dau. Dung
potain hut mau den vach 0.5. Lau sach dau ong hut, chu y khong de mau trong
ong hut bi thieu do dong tac nay. Sau do hut tiep dung dich pha loang bach cau
den vach 1 1 d phia tren bau (do pha loang 1 /2 0 ), bo qua bop ra, dung ngon tay
eai va tro (hoac giiJa) bit chat hai dau potain. lac theo chieu doc potain khoang 2 -
3 phut den khi mau cua mau trong potain chuyen sang mau sam. Chu y khong de
co bot khi hut mau va dung dich pha loang, khong hut mau qua vach chuan.
khong dude de mat mau khi hut dung dich pha loang.
16
GSn lamen len buong dem kho, sach. Sau khi lac ky, bo giot dau, de dau
difdi potain sat canh lamen, nho mot giot hon dich vao sao cho lan toa khap buong
dem nhifng khong tran ra ngoai, ddi 5 phut. Dung vat kinh x 10 kiem tra xem
bach cau co trai deu tren buong dem hay khong.
THU VIEN
'w & L 17
c
- Khong tron deu.
- Nho tren buong dem khong diing ky thuat: co bot khi, bach cau phan bo
khong deu,...
- Dem hoac tinh ket qua sai.
1. Nguyen tic
Dem so liidng tieu c&u cua mau toan ph&n trong mot the tich da biet vdi
mot ty le pha loang nhat dinh de tinh ra so ltfdng tieu cau trong mot lit mau
toan phan.
3.2. Pha loang tieu cau b$ng dung djch amoni oxalat
Lac ky ong mau. neu chich dau ngon tay thi nhd tham bo giot dau. Dung
potain bach cau hut mau den vach 0.5. Lau sach dau ong hut, chu y khong de
18
mau trong ong hut bj thieu do dong tao nay. Sau do hut tiep dung dich amoni
oxalat den vach l i d phia tren b lu (do pha loang 1 /2 0 ), bo qua bop ra, dung ngon
tay cai va tro (hoac gifla) bit chat hai d&u potain, lac theo chieu doc potain
khoang 3-5 phut de hong cau tan het. Chu y khong de co bot khi hut mau va dung
dich pha loang, khong hut mau qua vach chuan, khong dUdc de mlit mau khi hut
dung dich pha loang.
TrUdng hdp benh nhan giam tieu cau, co the hut mau den vach 1 , sau do hut
dung dich pha loang den vach 1 1 (do pha loang 1 /1 0 ).
Gan lamen len buong dem kho, sach. Sau khi lac ky, bo mot vai giot d&u, de
dau dudi potain sat canh lamen, nho mot giot hdn dich vao sao cho lan toa khap
buong dem nhUng khong tran ra ngoai, ddi 10 phut. Dung vat ki'nh x 10 dem so"
lUdng tieu c&u.
Khu vUc dem tieu cau chi'nh la khu vUc dem hong c&u tren buong dem. Co
nhieu loai buong dem khac nhau nhu Goriaep, Malassez, Thoma, Neubauer va
Smic, nhUng co dac diem chung khi dem tieu cau la deu dem 5 khu vUc (5 o vuong
ldn), trong do 4 khu vUc d bon goc va 1 khu vUc d gifla buong dem. Moi khu vUc
dem gom 16 o vuong nho. Moi o vuong nho co the tich la 1/4000 mm3. Bang vat
kinh x 1 0 , dem tat ca tieu cau (cham sang nho bang 1 / 1 0 hong c&u, c ln phan biet
vdi cac hat md) nam gon trong khu vUc o vuong ldn va cac tieu cau nam tren hai
canh cua moi o vuong ldn.
Goi n la ton g so" ltfdng tieu c&u tren 5 k h u vUc dem, do p h a lo a n g la 1/200.
N la so" liidng tieu cau tro n g mot lit m au, thi:
N = n x 200 x 40 00 /80 x 105 = n x 10 9/lit
Neu do pha loang la 1/20 thi:
N = n x 20 x 40 00/80 x 105 = n/10 x 109/lit
PhUdng phap nay tuy co sai so" ldn nhUng no cd vai trd bo sung hieu qua cho
phUdng phap dem so" liidng tieu cau trUc tiep, ngay ca khi dem tieu cau b in g may
dem te bao.
19
- G£n lamen khong khit.
- Pha loang khong chuan: hut mau khong dung vach quy dinh tren potain,
dung dich pha loang thieu hoac thifa.
- Dung dich pha loang co nhieu can hoac v&n due.
1. Nguyen tac
H o n g cau ludi la giai doan t r u n g g ia n g i d a h o n g c£u co n h a n v a h o n g c l u
trUdng thanh, dUdc dac trU ng bdi A R N con lai tro n g b ao tUdng. N g U d i ta co the
n h an biet dac diem n a y nhd cac thuoc n h u om la m tua A R N t r o n g h o n g c&u.
3. Ky thuat
Cho vao ong nghiem hai giot mau xet nghiem va hai giot xanh cresyl bao
hoa, lac deu, day nut, u d 37°C/20 phut. Lac deu, lam tieu ban mau dan (keo tieu
ban that mong), de kho tu nhien. Doc ket qua tren kinh hien vi vdi vat kinh dku.
Tinh ty le phan tram hong cau ludi trong 1000 hong cau trUdng thanh.
20
D|NH LINING HUYET SAC TO
(Phirong phap quang pho ke)
1. Nguyen tac
Do mat do quang hoc cua mau nghiem sau khi da chuyen huyet sac to" thanh
methemoglobin - mot dan xuat ben vutng ma sU hap phu tot nhat d budc song
540nm. Do mat do quang ty le thuan vdi nong do cua huyet sac to nen de dang
tinh ra dUdc lUdng huyet sac to" cua m lu nghiem.
3. Ky thuat
3.1. Thiet lap bieu do mau
Lam bang dung dich chuan ma hieu gia cyanmethemoglobin (ben vUng
trong dieu kien bao quan d 4°C) da dUdc xac dinh chinh xac va ghi ro tren mdi lo
mau chuan, thUdng khoang 60 mg/100 ml, nghla la mat do quang hoc tUdng Ung
vdi mot m lu mau chUa lUdng huyet sac to" 15 mg/100 ml khi dUdc pha loang trong
dung dich drabkin (20|il/5ml). De ve dudng thang mau, ngUdi ta thUc hien tren
mot loat ong nghiem tUdng Ung vdi hieu gia cua hemo-trol da ghi chu:
Bang 1.1: TUdng quan giufa hieu gia hem o-trol va mat do quang (OD)
Do mat do quang hoc cac ong nghiem d budc song 540nm, ghi tren giay ke o
vuong m ilim et cac mat do quang hoc doc dUdc (ODi, OD2,..., OD6) len true tung va
lUdng huyet skc to tUdng Ung tinh dUdc len true hoanh (ddn vi g/1).
21
Cach tinh lifdng huyet s ic to tUdng U n g tU m at do q u a n g do dUdc n h u sau:
Vi du, neu ty le huyet s ic to cua hemo-trol chuan la 58 mg/lOOml = 580g/l. thi:
Ong chUng = 0.
Nhd co bieu do m£u dUdc thiet lap (mot dudng thang), doc huyet sac to se
ddn gian bang cach ghi mat do quang hoc d true tung va suy ra lUdng huyet sac to
d true hoanh tUdng Ung.
Trong dieu kien kho khan, khong thiet lap dUdc bieu do mau hoac vi moi
trUdng phong xet nghiem khong dam bao (khong du kin, khong co dieu hoa, khong
co hut am) nen do cac mau nghiem cung vdi mot mau hemo-trol chuan sau dd tinh
ra lUdng huyet sac to" cho mau nghiem.
Chuan bi nhUng ong nghiem dung 5ml dung dich drabkin sU dung. Cho vao
moi ong 0,02 ml mau chUa kip dong hoac da dUdc chong dong kho, \ic that deu,
de khoang 5 phut cho tan hoan toan hong cau. Do vao cong cua quang ke dung
dich drabkin sif dung, dieu chinh mat do quang d budc song 540 nm ve so 0 (trU
tr^ng). Do dung dich can do vao cong, do mat do quang hoc d budc song 540nm.
Sau dd doi chieu vdi bieu do mau hoac dung dich chuan (hem o-trol) de cd ty le
huyet sac to" g/1 .
5.3. Phuong phap so mau b£ng mat tren huyet sdc ke Sahli: Phudng phap nay
kern chinh xac. Hien nay khong nen ap dung.
1. Nguyen tac
The tich khoi hong cau la the tich ma khoi hong cau chiem cho so vdi ltfdng
mau toan phan da biet, khi mau dUdc chong dong va dung ktc ly tam lam hong
cau lfing xuo'ng thanh mot khoi. Bieu thi bang 1/1.
3. Ky thuat
Neu lay mau ma khong cho vao ong chong dong thi phai trang ong vi the
tich bang heparin va tham bo giot mau dau tien sau khi chich dau ngon tay, neu
mau tinh mach la'y vao ong chong dong thi phai tron deu.
Nhung dau ong vi the tich vao mau, nghieng 45°-60°, de mau mao d in den
khoang 3/4 chieu dai ong vi the tich. Lau sach mau d dau ong vi the tich va gan
dau ong bang matis.
De cac ong vi the tich tren khay cua ly tam vi the tich, dau gan matis quay
ve phia ngoai. Neu phai ddi lam hang loat thi de ong mao d in thang dvtng tren
khay matis theo so thti tu.
Sau khi day nap ly tam can than, ly tam 5 phut tdc do 10.000 g/ phut.
23
Doc ket qua ngay sau khi may ly tam dUng, bang cach dieu chinh miic tren
va dudi cua ong vi the tich vdi vach chuan cua thudc do.
Tat ca may dem te bao tU 5 thong so” trd len deu do dUdc hematocrit. Nguyen
tac cd ban la tinh hematocrit tU tong kich cd cac xung dien dUdc tao ra bdi hong
cau. Day la phudng phap cho ket qua nhanh, on dinh va chinh xac nhat hien nay.
Tuy nhien, khi hong cau tu ngUng ket thi phan ldn cac trUdng hdp may cho ket
qua hematocrit khong chinh xac.
1. Nguyen ly
Mau toan phan lay ra khoi cd the. chong dong, cho vao ong thuy tinh de
thang dUng. Sau mot thdi gian te bao mau se lang xuong de lai cot huyet tUdng d
phia tren.
24
3. Ky thuat
3.1. Phuong phap Westergreen
Pha loang 1 , 6 ml mau vdi 0,4 ml dung dich natricitrat 3,8% (ty le 1/5). Lac
deu nhe nhang. Dung ong W estergreen hut mau da pha loang den vach 0. Lau
sach xung quanh ong mau lSng. Cam thang dting ong mau lang len gia
W estergreen. Doc chieu cao cot huyet ttfdng bang thudc vach co san tren ong
W estergreen sau 1 gid va 2 gid.
Trang ong Pachenkow b ln g dung dich chong dong. Hut dung dich
natricitrat 3,8% den vach P (50), thoi vao ong nghiem nho, kho, sach. Hut hai lan
mau den vach K (0) thoi vao ong nghiem da co dung dich natricitrat. Lac deu nhe
nhang. Sau cung, hut mau da pha loang chong dong (1/5) vao ong Pachenkow den
vach K. Cam thang dting ong mau lang len gia. Doc ket qua sau 1 gid va 2 gid.
1. Nguyen ly
Dua vao hinh thai va dac diem bat mau thuoc nhuom cua cac loai bach cau
tren tieu ban mau ngoai vi de tinh ty le phan tram cua moi loai.
25
2. Dung cu, hoa chat
- Ki'nh hien vi quang hoc
- Dau soi
- Dung cu dem
- Kim chich dau ngon tay
- Lam ki'nh kho sach
- Con tuyet doi
- Giemsa
- PhUdng tien sat khuan tai cho
3.2. Lam tieu ban mau dan (xem muc 1.1 bai Phudng phap lam tieu ban xet nghiem)
Dung vat kinh x 10 quan sat toan bo tieu ban, tieu ban phai dat cac veu
cau: sach. dan deu. bat mau deu.
Chuyen sang vat kinh dau x 1 0 0
Quan sat va phan loai it nhat 100 bach cau. xem moi loai co bao nhieu va
ghi ty le % moi loai.
26
4. Nhan xet ket qua
4.1. So sdnh vdi ch i so binh thtf&ng tinh theo tuoi: (bang 1.2)
Bang 1.2: Chi so bach cau binh thi/dng tinh theo tuoi
4.3. Co the tinh so luong tuyet doi cua moi loai BC theo cong th u t
Ty le phan tram x so" lifdng bach cau chung.
1. Nguyen ly
Trong cac trUdng hdp co ft te" bao bat thUdng d mau ngoai vi, dac biet d benh
nhan co so" lUdng bach cau thap, khong the phat hien dUdc bSng tieu ban mau
dan. Tap trung bach cau la mot ky thuat lam tang so" lUdng va mat do te" bao co
nhan tren tieu ban. giup khac phuc kho khan tren.
27
2. Dung cu, hoa chat
- Pipette Pasteur.
- Bo dung cu lam tieu ban mau dan.
- May ly tam.
- Kinh hien vi quang hoc.
- Chat chong dong (ED TA, natricitrat hoac heparin).Thuoc nhuom Giemsa.
4. Ket qua
- Quan sat tieu ban bang vat kinh x 10: danh gia mat do va dac diem phan
bo te bao co nhan, tim kiem cac te bao kich thudc ldn. Tieu ban dat yeu cau phai
co > 10 te bao cd nhan trong moi vi trUdng x 100, te bao cd nhan khong bi nat.
- Quan sat tieu ban d vat kinh x 100: danh gia hinh thai, phan ldai theo ty le
phan tram te bao cd nhan. Chu y phat hien te bao la, dac biet la “blast” .
- Tra ldi ket qua b&ng mot ban cong thUc te bao cd nhan tren tieu ban, co
the kern theo cac nhan xet neu can thiet.
1. Mo dau
Nam 1642, Leeuwenhook phat hien ra te bao mau. Cho den naml934,
Moldavan mdi de xuat mot phudng phap dem sc" lUdng hdng cau da dUdc pha
loang san dua tren nguyen tac dien tu. day la nen mong dau tien cho ky thuat
may dem te bao phat trien d nhUng nam sau nay. Nam 1845, mot phUdng phap
dem te bao hong cau khac dUdc mo ta dua tren nguyen tac quang hoc hoan toan.
Bang viec xac dinh mat do quang cua hdn dich hong cau so vdi chu&n de tinh ra so
lUdng hong cau trong mau benh pham. Den dau nhUng nam 1950, ky sU Wallace
Coulter da nghien cUu thanh cong va bat dau trien khai phudng phap tu dong
dem va phan loai kich thudc cac te bao mau. Tti dd nguyen tac nay dUdc biet den
28
vdi ten goi la " Nguyen tac Coulter". Nam 1953, vdi sU ra ddi cua may dem te bao
Coulter model "A", nguyen t&c dem te bao tu dong cua Coulter dUdc pho bien gan
nhu kh&p the gidi. Nam 1968, hang Coulter che tao chiec may dem tu dong dau
tien "Coulter model S" vdi 7 chi so". Phai chd 10 nam sau, nam 1978, cung vdi
nhtfng tien bo cua nganh dien tvf, may "Coulter model S plus" ra ddi mdi cd kha
nang dem so" lUdng va tinh dUdc kich thudc tieu cau.
Cang ngay, cac the" he may dem te" bad cang hoan thien ve tinh nang va do
tin cay. Nguyen ly cd ban cua may dem te" bao theo dong la sU bien doi dien trd
khi te" bao di qua dien trUdng tao thanh cac xung dien. Nguyen ly nay giup phan
tich sU khac biet ve kich thudc cac loai te" bao khac nhau. Han che" cua loai may
nay la khong cd kha nang nhan dien chinh xac te" bao bach c&u de phan loai. De
khac phuc nhUdc diem nay, ngUdi ta sti dung cac xung dien cong hUdng da chieu
va tia laser, giup boc lo cac khac biet ve hinh thai va cau true nhan, nen cd the lap
dUdc cong thUc bach cau mot cach chinh xac. Cho den nay, tren the" gidi, cd nam
hang dUdc coi la ldn nhat va cung la cac hang cd uy tin cad tren thi trUdng qudc te"
la Cdulter, Abbott, T O A (Sysmex), Technicon va Roche. Cac may dem te bao hien
dang dUdc sti dung cd the chia lam hai loai:
- Cac may dem te" bao nguyen ly trd khang: Bao gom may dem te" bao ban tu
dong va tu dong hoan toan. NhUdc diem cua the" he may nay la ket qua phan loai bach
cau chi chinh xac trong cac trUdng hdp hinh thai bach cau hoan toan binh thUdng.
- Cac may the he sau: iTu diem hdn han cua the" he may nay la toe do cao
va phan loai bach cau chinh xac. Vdi nhting may san xuat theo cac model trUdc
nam 1996 nhu Technicon H I, Cell Dyn 3500, M AXM , Helios, SE 9000, sai so"
trong phan loai bach ciu , ndi chung, khoang 1 0 %. Cac model gan day, vdi viec ap
dung tong hdp cac cd che" trd khang, xung dien da chieu, laser, te" bad bach cau can
phan loai dUdc dat trong mot khong gian phan tich ba chieu, do dd kha nang nhan
dien te" bao dUdc nang len den khoang 95%, ke ca viec nhan dien cac te" bao blast
trong leukemia cap. M ot so"hang con ap dung them cd che" nhuom men peroxydase
de tang cUdng cho kha nang nhan dien bach cau hat. Mot so" may nhu Cell Dyn
4000 cua hang Abbott, SE-Avante cua Sysmex con dUdc tang cUdng hieu qua bdi
kha nang dem trUc tiep hong cau ludi trong cung mot m lu mau.
Khong chi diing d mUc sti dung cac may dem te" bad ddn le, mdt s6 " trung tam
xet nghiem hien dai da trien khai mdt day chuyen xet nghiem tu ddng. Cac thanh
phan cd ban bad gdm mot may dem te bao ddng vai tro may chu va mot so" may
khac nhu may dem hong cau ludi, may lam tieu ban, may nhuom tieu ban. Nhu
vay, con ngUdi chi can lay mau benh nhan va phan tich mot so" (thUdng la rat It)
cac tieu ban Giemsa cd bat thUdng ngoai kha nang cua may.
29
2. Nguyen tic hoat dong cua may dem te bao
Nguyen tac cd ban la trd khang:
Hinh 1.3: Nguyen tac hoat dong cua m ay dem te bao theo nguyen ly trd khang
Cac may the he trd khang cd the cd them: s6 lUdng va ty 1§ p h d n tram cua
cac loai bach cau, the tich trung binh tieu cau (M ean platelet volume- M PV ). dac
30
biet la do dao dong dudng kinh hong cau (Red distribution wide - RD W ) va tieu
cAu (Platelet Distribution W ide;PD W ). Cac thong so ve thanh phan bach cau chi
chinh xac khi hinh thai va kich thudc bach c&u binh thUdng, muon ch&c chan nen
kiem tra tren tieu ban nhuom Giemsa. Cac may the he laser va hoa te bao co kha
nang phan loai bach cau vdi do chinh xac cao; ngoai ra, may con co kha nang phan
loai dUdc hong cau non, te bao blast va dem dUdc hong cau ludi.
3.2.2. Quy trinh chuan may: Dung may de dem cac mau mau chuan. Doi chieu ket
qua vdi cac thong so" cua bo mau chuan. Tinh he so" chenh lech giUa ket qua thu
dude va cac thong so" cua mau chuan, dieu chinh he so" chuan cua may. Kiem tra lai
mau chuan. Chi ket thuc qua trinh chuan may khi nao tat ca ket qua thu dUdc d ca
ba mUc nam trong khoang dao dong cho phep. Dac biet lUu y cac thong so" MCV,
MCH va MCHC. Mot may dem te bao dUdc goi la chuan khi ba thong so" nay nam
trung hoac gan trung gia tri giUa khoang dao dong cho phep cua mau chuan. Cung
cd the sU dung quy trinh chuan tu dong cua may (neu cd).
+ Dung dich cua may nao chi sii dung cho may ay.
31
- LUdng huyet sic to': neu hu y et s ic to' cao k h o n g tUdng xting voi so lUdng
hong cau can xem cd phai do huyet tUdng due h a y bach c l u q u a cad khdng? Neu
huyet sic to' thap b a t thUdng, can xem ky cac b a d ddn g cu a m ay tren b a n in ket
qua, cd the do loi cua m ay hoac l i e k h o n g deu, d o n g day, m a u n g U n g ket hoac hut
khong du mau.
- Hematocrit: cac sai lam son g h a n h vdi s6' lUdng h o n g c l u v a huyet s i c to.
- Nong do huyet sic to' trung binh trong mot lit hong clu: binh thUdng
MCHC 320-360 g/1, neu > 380 g/1 phai tim nguyen nhan gay sai so'.
3.4.2. Cac dau hieu bat thudng trong ban ket qua
- Benh ly: khi cac thong so' trong ket qua n lm ngoai khoang binh thudng
(do cai dat) may se bao gia tri cao hay thap. Ngoai ra, tuy tting loai may ma cd the
cd bao dong mot so' tinh trang, vi du tieu cau von, hong cau lan vao tieu cau,...
- Doi chieu cac thong so' cua may vdi tieu ban nhuom Giemsa.
- Hong cau ngUng ket: cac thong so' cao thap khong cd quy luat, khdng
tUdng xUng vdi mau ong mau, dac biet M CH C thudng rat cao. Can kiem tra ky
ong mau de khang dinh.
- Tieu cau von: trong moi trUdng hdp doi vdi may trd khang, can kiem tra
mat do phan bo' va do tap trung tieu cau tren tieu ban nhuom Giemsa. Neu tieu
cau von, so lUdng se khdng tUdng xUng vdi mat do, do tap trung tieu cau.
- Bach cau cao: do lam tang mat do quang nen gay tang gia tao huyet sic
to, MCHC rat cao.
- Tang sUc ben hong cau: vi du trUdng hdp bilirubin mau cad, dung dich pha
vd hong cau vdi nong do va thdi gian binh thudng cua may tu dong khong du lam tan
het hong cau trUdng thanh, gay ra tang gia tad so' lUdng bach cau trong ket qua xet
nghiem. Chi bang cach kiem tra tren tieu ban Giemsa mdi phat hien dUdc.
- Huyet tUdng due: lam tang gia tao huyet sac to'.
- Tang do nhdt huyet tUdng: vdi thdi gian va ap lUc hut thdng thudng cua
may dem te bao cd the gay ra giam ba ddng ngoai vi gia tao do hut khdng du mau.
- Mau bui ban: lam tang tieu cau gia tao.
Tom la i: May dem te bao la mot trong nhiing Ung dung hieu qua tien bo khoa
hoc ky thuat vao y hoc, md ra nhieu kha nang quan trong ma phUdng phap thu cong
khong lam dude nhung ro rang khdng the thay the hoan toan dUdc Cdn ngUdi.
32
HUYET DO
2. Dung cu
Bo dung cu lay mau tinh mach, lam tieu ban, nhuom Giemsa va hong cau ludi.
May dem te bao hoac cac thiet bi thay the (quang pho ke, ly tam vi the tich, potain).
Kinh hien vi quang hoc.
- Quan sat ky cac dac diem hinh thai tren tieu ban mau nhudm Giemsa,
doi chieu cac thong so' do, dem dUdc (so' lifdng te bao cac loai, huyet sfic to',...) vdi
thifc te tren tieu ban, neu khong phu hdp phai tim nguyen nhan: do ky thuat hay
bat thifdng benh ly.
- So sanh cac thong so', cac dac diem quan sat vdi gia tri tham chieu tifdng
iifng cua ngifdi khoe manh. can lifu y den tuoi, gidi cua benh nhan.
- Doi chieu lam sang bao gom benh sU, cac trieu chUng thuc the dac biet la
tinh trang nhiem trung, xuat huyet, gan to, lach to, hach to; tien sU tiep xuc, benh
tat va dung thuoc cua benh nhan.
- Hong cau: so lifdng binh thifdng, tang hay giam; mUc do tang, giam? Dac
diem phan bo' tren tieu ban (binh thifdng, ngUng ket, chuoi tien)? Kich thudc dong
deu hay khdng, neu khdng dong deu thi hong cau to hay nho chiem Uu the? Hong
c&u binh sac hay nhudc sac? Hinh thai cd binh thudng khdng, neu khdng binh
thudng thi phai mo ta cac hinh thai quan sat dUdc va mUc do nhieu it cua tifng
33
loai (hinh bia b£n, hinh giot nifdc, hinh liem,...). Cac the bat thudng trong hong
C£tu: the Jolly, vong Cabot,... Co hong cau non hay khong, loai nao la chu yeu?
Hong cau ludi binh thifdng, tang hay giam?
- Bach cau: so lifdng bach cau binh thifdng, tang hay giam; mtic do tang,
giam? Nhan xet tifng loai bach c&u quan sat dUdc tren tieu ban mau ve so lifdng
va hinh thai, dac biet lUu y cac bach d i u cd hinh thai bat thudng: phai co' g in g xac
dinh mile do biet hoa, cd phai blast khdng, thuoc loai bach cau nao (nhuom hoa
hoc te bao khi c&n thiet).
- Tieu c&u: so' lifdng va do tap trung tieu cau cd binh thudng khdng. tang
hay giam? Neu tieu ban lam tif mau chong ddng thi thUdng khdng danh gia dtfdc
do tap trung tieu cau. Kich thifdc tieu cau binh thifdng, to hay nho? Cd tieu cau
khong lo hay khdng, nhieu hay l't? Trong trifdng hdp nghi ngd sinh mau ngoai tuy
can tim xem cd mau tieu cau d mau hay khdng?
- Cac bat thifdng khac: ky sinh trung sot ret, au trung giun chi, ung thu
di can...
4.3.1. So lieu: Ghi day du cac thong so' can thiet (muc 3).
- Doi vdi cac duf kien binh thifdng: k h d n g n h a t thiet p h ai liet ke d&y du, tuy
theo tifng trUdng hdp cu the ma ghi n h iin g dac diem c&n thiet.
- Ddi vdi cac du( kien na m ngoai m ien gia tri b in h thifdng thi ph ai ghi d&y
du va cang lUdng hoa chinh xac ca n g tot.
4.3.3. Ket luan: Chi ket luan khang dinh khi cd cac yeu to chac chan (vi du tim
thay ky sinh trung sot ret). Da so trifdng hdp ket qua phan tich huyet do chi cho
phep gdi y dinh hifdng chan doan (vl du nghi ngd leukemia cap) hoac khu tru van
de do loai trif difdc mot hay nhieu kha nang.
4.3.4. De nghi: Cd the de xuat yeu cau can thiet cho chan doan benh (vl du de nghi
dien di huyet sac to khi huyet do gdi y mot tan mau bam sinh).
TUY DO
1. Khai niem
34
2. Dung cu, hoa chat
Bo dung cu sat trung tai cho: Con iod 5%, con 70°, bong,...
Bdm tiem 5 - 1 0 ml.
Kim choc tuy.
Phong thu thuat phai sach, dung cu phai vo trung: kim choc tuy, kim lay
mau, gac tham mau...
Benh nhan phai dtfdc chuan bi tinh th in trudc khi lam thu thuat, giai thich
ve sii can thiet cua thu thuat.
Thii test thuoc te.
- Gai chau sau tren: Benh nhan n lm sap thoai mai, ke noi hai mao chau
vdi nhau, ke tiep mot dtfdng noi dinh xUdng cut vdi mad chau d dtfdng nach giiia,
lam thanh mot tam giac xUdng cut-chau-cdt song. Diem choc n im chinh giiia
dtfdng phan giac cua tam giac tren ke tii goc cot sohg-chau. Ddn gian hdn, sd tay
vao vung gai chau sau tren (diem lom khi benh nhan n4m sap) se thay mot diem
go len, dd chinh la diem choc.
- Xtfdng tic: Khoang lien siidn 2-3 tren dtfdng chinh giGa.
- Ngdai ra, cd the choc d gai chau trtfdc tren, phan tren trong cua dau tren
xtfdng chay, phia trong giiia xtfdng got.
35
- Cam kim choc tuy bang hai ngon cai va tro, long ban tay ty len doc kim.
Dua kim qua da dung vao diem gay te bang cach xoay nhe nhang nghieng 45° so
vdi mat da, sau do dung dtfng kim choc qua phan cd. khoan nhe tren mang xtfdng.
neu benh nhan khdng dau tiep tuc khoan qua ban xtfdng cting. khi cd cam giac
xop hdn. khoan tiep 3-5mm, lay nhe kim neu thay ch ic thi dtfng tai dd.
- Rut nong thong de vao hop vo trung.
/ . ■> . A
- Lap bdm tiem can than.
- Hut gon. ap ltfc vtfa phai (0,5 ml) benh nhan cam thay hdi dau. khi gan
du so ltfdng 0 . 5 ml dich tuy. ndi long bdm tiem hut tiep cho du so' ltfdng.
- Rut bdm tiem. lap nong thong lai va rut kim.
Bdm 0,3 ml dich tuy vao ong nghiem cd chong ddng kho, lac nhe de dem so
ltfdng te bao tuy va u hong cau ludi; 0 , 2 ml len mot lam ki'nh, keo 8 tieu ban. Cung
cd the lam them tieu ban ap neu can thiet.
- De tieu ban kho tu nhien trong phong xet nghiem (mat, kho), nhuom
Giemsa hai thi.
4.2. Quan sat toan bo tieu ban nhuom Giemsa b&ng vat kinh x 10
- Danh gia mat do te bao cd nhan va dac diem phan bo cua te bao ke ca
hong cau trUdng thanh.
- Tim kiem mau tieu cau va cac te bao kich thtfdc ldn (ung thtf di can).
- Ltfa chon cach thtic tinh ty le phan tram cac te bao cd nhan.
- Xem xet ky khu vtfc dau. duoi. trung tam va hai canh tieu ban nhuom
Giemsa de rut ra nhtfng nhan dinh ve dac diem so ltfdng. hinh thai te bao va tinh
trang biet hoa cua mdi ddng te bao cung nhtf ttfdng quan phat trien cua cac ddng
te bao.
Tim hinh the bat thtfdng: ung thtf di can. ky sinh trung... Neu cd blast,
phai can etf vao hinh thai va hoa hoc te bao de xac dinh xem blast thudc ddng nao
(ddng hat, lympho. mono,...).
- Lap cong thtfc tuy ttf 100-500 te bao cd nhan tuy thed muc dich chan doan
ha\ nghien ctiu. Tinh chi so trtfdng thanh cua ddng hat, dong hong cau va ty le
nguyen hong cau/bach cau hat.
- Lap cong thtfc mau tieu cau ttf 1 0 0 mau tieu cau neu benh nhan cd giam
tieu cau ngoai vi.
36
4.4. Tra l&i kS't qua
4.4.1. Ban tra Idi ket qua: ngoai cac so' lieu cu the phai neu nhan xet ve so' ltfdng va
hinh thai te bao tuy va cac bat thtfdng (neu cd).
- Khu tru pham vi hoac dinh htfdng tim kiem chan doan.
- Loai trtf mot hay nhieu kha nang.
- M ot so' it trtfdng hdp khdng ket luan dtfdc.
4.4.3. De nghj: Trong mot so' trtfdng hdp cd the ghi yeu c lu can thiet cho chan
doan benh neu ket qua tuy do khdng khang dinh dtfdc chan doan.
Hoa hoc te bao la phtfdng phap khao sat mot so' thanh phan co chtia trong
cac khdng bao n&m trong bao ttfdng cua te bao, dtfdi kinh hien vi quang hoc sau
khi lam hien mau bang cac thuoc nhuom hoac cac cd chat thich hdp.
1.1.1. Co dinh: Ngoai muc dich cd' dinh te bao tren tieu ban, do'i vdi moi phtfdng
phap nhuom phai ltfa chon hoa chat co' dinh hdp ly de bad ton toi da thanh phan
can khao sat: vi du cac khdng bad md trong nhuom sudan den, men peroxydase
trong nhuom peroxydase,...
1.1.2. N huom : Dung cac thuoc nhuom (sudan den) hay cac cd chat (benzidin,
oc naphtdl AS acetat,...) de trtfc tiep hoac gian tiep lam hien mau cac thanh phan
can khao sat.
1.1.3. Tao nen: Dung mot thuoc nhuom lam hien mau hinh thai te bao (nhan va
bao ttfdng) tren tieu ban. Mau nen phai cd do ttfdng phan can thiet de giup quan
sat thuan ldi cac hat dtfdng tinh trong mdi phtfdng phap nhuom.
37
1.2. Phai loai bo het chat nhuom hay co djnh va 6 4 khd tieu ban truoc khi
chuyen sang budc tiep theo
1.3.2. Tinh diem (score): Danh gia mtfc do dtfdng tinh hoa hoc te bao cua 100 te
bao can nghien ctiu. Gia stf ty le phan tram te bao d cac dd 0, 1, 2, 3, 4 ttfdng ting
vdi a, b, c, d, e thi cong thtfc tinh diem nhtf sau:
Score = (a x 0 ) + (b x 1 ) + (c x 2 ) + (d x 3) + (e x 4)
3. Bieu hien hoa hoc te bao cua mot so dong te' bao mau
Bang 1.3: Phan ting hoa te bao cua cac te bao mau
Te bao
Dong hat Ddng mono Dong hong cau Ddng lympho
Phtfdng phap ^
Peroxydase +++ ± -> ++ - -
Sudan den +++ + -> ++ - -
Esterase dSc hieu +++ - - -
Esterase khdng dSc hieu ++ +++ - - -> ±
Esterase khdng
+± -» ++ - -> ± - - -> ±
dac hieu cd NaF
PAS + ± + . _ > ++♦
LAP +++ - - -
Peris - - - -> + J
38
4. Mot so phuong phap nhuom hoa hpc te bao
4.1. Nhuom peroxydase (Phtfdng phap cai tien cua Nguyen Van Tinh)
Peroxydase Cd chat
- Benzidin: lOOmg
- Con tuyet doi: 1 0 ml
- Nude cat vtfa d u 100ml
- Oxy gia (30 the tich): vai giot
Lac deu, bao quan d nhiet do phong xet nghiem. Lac trtfdc khi stf dung.
4.1.4. D oc ke t qua
Phtfdng phap nhuom nay cho cac hat dtfdng tinh mau vang xin (gi s&t) trong
bao ttfdng te bao. Tinh so' ltfdng te bad dtfdng tinh trong tong so' 100 te bao can
xem xet. Doi vdi leukemia cap thi dd la 100 te bad blast. Ngtfdi ta chi quan sat de
cd nhan xet chung ve mtfc do dtfdng tinh chtf khdng can thiet tinh scdre trong
phtfdng phap nhudm peroxydase.
4.2.1. CO che: Chat mau sudan den cd thudc tinh hoa tan trong lipid, ngtfdi ta ldi
dung dac diem nay de phat hien thanh phan lipid cd trong te bao.
39
(2): Dung dich phenol:
Dung dich phenol: 2,96ml
N a 2 H P 0 4. 12 H 2 0: 0,06g
Con 96°: 6 ml
Nude cat: 20ml
Tron (1) va (2)
Cac te bao dtfdng tinh chtfa cac hat, cue mau den trong bao ttfdng va thtfdng
chdm len nhan, cd khi che km ca te bad. Cach doc ket qua giong nhtf phtfdng phap
nhuom peroxydase.
4.3.1.Co che: Dtfdi tac dong cua periodic (H I 0 V2H 2 0 ), nhom chtfc rtfdu cua
glycogen dtfdc chuyen thanh aldehyd, se tac dung vdi thuoc thtf schiff, cho hdp
chat mau hong ttfdi trong bao ttfdng te bao.
HIO,. 2H20 O
R - CH2O H ........... -> H 20 + 2 R - C^ + a. Fucsin sulfurd —> Chat mau hong ttfdi
40
- Them 0,9 ml acid HC1 nguyen cM't
- Them 0,5 g N a 2 S2 0 5
De trong tu toi 24 gid, dung dich chuyen sang mau vang nhat.
Bao quan trong lo mau cf 4°C de dung din.
c. D u ng dich hematoxylin:
Alun de kali: 25g
1 . Nude cat 350ml (dun soi cho tan het)
Them 0,5g hematoxylin
Iodat kali ( K I 0 3): 0 ,lg
2.
Nude c£t: 50ml
Khi nao (1) da nguoi, tron ( 1 ) va (2), sau do cho them 100ml glycerin
nguyen chat.
Cac te bao dtfdng tinh co cac hat, cuc mau do ttfdi (mau hoa mtfdi gid) trong
bao ttfdng. Cac te bao dtfdng tinh lan toa (bao ttfdng co mau do ttfdi min, khong co
hat) khong co gia tri. Doc ket qua giong nhtf phtfdng phap nhuom peroxydase.
4.4.1. Cd che: Trong dieu kien pH va nhiet do thich hdp, naphtol ttf do dtfdc giai
phong ttf cd chat (vl du °c Naphtol ASD acetate) dtfdi tac dung cua men esterase
cua oacn cau liav mono G3 ket hdp vdi muoi diazo (tan, khong mau) de tao
thanh mot chat tua va co mau (azo).
Diazo
41
Tuy nhien, co stf khac nhau gitfa hoat tinh men esterase trong bach ciu
mono va bach clu hat khi them N aF vao dung dich nhuom: men esterase trong
bach clu mono bi mat hoat tinh (tfc che) g in nhtf hoan toln , ngtfdc lai, hoat tinh
men esterase trong bach clu hat h lu nhtf khong thay doi. Chinh vi d&c diem n&y
ma ngtfdi ta sif dung hai phtfdng phap nhuom esterase khong dac hieu la tic che
va khong tfc che de phan dinh dong hat va mono.
- Chu y: tieu ban phai dtfdc co dinh ngay, cang sdm cang tot ke ttf khi lay
benh phlm ra khoi cd the.
42
4.4.4. Doc ket qu£
Cac te b^o dtfdng tinh co hat mau xanh th lm trong bao ttfdng. Trong phan
loai leukemia cflfp, khi doc ket qua phai tinh score.
Muoi phosphat cua oc naphtol dtf6 i tac dong cua men phosphatase ki€m bach
cau trong moi trtfdng co ion magie se giai phong ra oc naphtol. oc naphtol ket hdp
vdi muoi diazo (fast blue) tao thanh mot san pham azo tua, co mau.
4.5.3. Ky thuat
- Co" dinh tieu ban mau va tuy bang con formol 10%: 15 phut.
- Rtia sach, de kho.
- U trong dung dich nhuom 1 gid, 37°C.
- Rtfa dtfdi voi ntfdc chay, de kho.
- Nhuom nen bang dung dich Kernetrot.
- Chu y: tieu ban phai dtfdc co dinh ngay, cang s6 m cang tot ke ttf khi lay
benh pham ra khoi cd the.
43
4.5.4. Doc ket qua
Cac te bao dtfdng tinh co hat mau xam den trong bao ttfdng. Tinh score
trong 1 0 0 te bao can xem xet.
4.6.1. Co che
Trong moi trtfdng acid, ion s it cua ferritin (F e+++) se tac dung vdi ferrocyanid
tao ra ferric ferrocyanid co mau xanh pho (xanh cobalt dam).
4.6.3. Ky thuat
- Tieu ban mau, tuy co' dinh bang con metylic: 10 phut
Cac te bao dtfdng tinh co hat hoac cuc mau xanh pho trong bao ttfdng. Tinh
score trong tong so 1 0 0 te bao hong cau trtfdng thanh hoac nguyen hong cau.
Ngoai ra, can tinh ty le phan tram te bao nguyen hong cau sat vong.
1. Nguyen ly
Bang ky thuat cat lat, co dinh va nhuom to chtic hoc, sinh thiet tuy xtfdng
cho phep khao sat:
44
- C&'u true mo benh hoc cua tuy sinh mau.
- So' ltfdng, hinh thai, c&'u true, thanh phan va ca vi tri nguyen uy cua te
bao trong vi moi trtfdng sinh mau.
+ K 2 Cr 2 0 7: 2,5g
+ H gC l2: 5g
+ N a 2 SO.,: lg
+ Ntfdc cat: 100ml
+ C H 3 COOH: 5ml
45
- Niidc cat: 35ml
- Citrat sodium: 17g/85ml niidc cat am (40° C)
46
KhOf calci bang dung dich Custer: 12 gid.
Rtia dtfdi voi ntfdc chay: lgid-
Loai nticic bang con: Con 90° 30 phut
Con tuyet doi I 1 gid
Con tuyet doi II 1 gid
Con tuyet doi III 3 gid
Loai con bang xylen: Xylen I 30 phut
Xylen II 90 phut
Xylen II I 90 phut
Vui benh pham trong paraphin d 60 °C 1 2 gid.
Due khuon.
Cat tieu ban chieu day 2-2,5^m.
- Ki'ch thtfdc manh sinh thiet co du de danh gia tinh trang benh ly cu the
hay khong.
- Co sai sot ky thuat nhtf ep tuy qua manh, cham mach mau, hay xe rach
khoang tao mau khong?
- Co nhting thay doi cau true ldn nhtf di can ung thtf, hoac u lympho hay khong?
- Plasmocyt: dtfdi 5% te bao tuy. thtfdng nam canh thanh mach mau.
- Dai thtfc bao: Ty le rat it. bao ttfdng md nen kho phat hien tren cac tieu ban
sinh thiet. Khi quan sat thay dai thtfc bao la chtfng to tang dai thtfc bao.
- Dtf trtf sat: Nhuom Peris.
48
- Sdi lien vong: Nhuom Gomogi va Van Gieson.
- Xam nh&p cua cac te bao ngoai tuy xtfdng (lanh tinh hoac ac tinh).
HACH DO
1. Nguyen ly
Hach do la mot xet nghiem te bao hoc can thiet trong phan ldn cac trtfdng
hdp hach to, nhat la doi vdi cac trtfdng hdp nghi ngd ac tinh hoac viem dac hieu.
Thong qua viec choc hut va lam tieu ban, co the danh gia dtfdc thanh phan va ty
le te bao trong hach. La xet nghiem tham do trtfc tiep, hach do rat co gia tri cho
ch in doan xac dinh.
49
chic hdn. Tuy theo kich thtfdc hach to hay nho ma quyet dinh do sau cua kim. N 6 i
chung, nen choc vao hach 0,5-1 cm hoac den vung trung tam hach. Hut manh 4-5
lain (ap ltfc - 5 den - 8 ml), neu hach co mat do ch ic thi co the gia bdm tiem d ap ltfc
am quay bdm tiem 2-3 vong dong tam. Tha ttf ttf pit tong cua bdm tiem cho den
khi het ap ltfc am. Rut bdm tiem va kim tiem. Bdm nhe chat hach len phien ki'nh,
dan tieu ban.
- De kho tieu ban ttf nhien, co' dinh nhuom Giemsa.
- Kem theo hach do, ngtfdi ta thtfdng lam hai tieu ban mau ngoai vi de so
sanh khi can thiet.
1. Nguyen ly
Trong mot so trtfdng hdp benh ly, hach do khong du dtf kien thuyet phuc chin
doan, can thiet lam sinh thiet hach. La mot xet nghiem mo benh hoc, sinh thiet hach
cho phep quan sat cau true hach, hinh thai va phan bo te bao trong hach.
- Ltfa chon hach: chon hach ngoai bien nong, kich thtfdc v i a hoac nho
(dtfdng kinh dtfdi 2 cm), tot nhat d phia tren cd hoanh.
- Thong thtfdng lay ca hach. chi c it mot phan khi hach qua to.
50
3.2. XCrly hach va lam tieu ban
- C it hach theo chieu doc thanh 2-3 manh tuy kich thudc hach.
- Co' dinh, chuyen, due, cat, nhuom theo quy trinh ky thuat lam tieu ban to
chile mo mem.
LACH DO
1. Nguyen ly
BSng viec choc hut va lam tieu ban co the quan sat dUdc thanh phan te bao
trong lach, giup cho chan doan mot so' benh, nhat la d benh nhan co lach to.
- Chon vi tri choc: Thudng choc vao mom lach tren diidng nach trUcfc.
- Sat trung vi tri choc.
- Choc nhe nhang kim da l&p sSn bdm tiem den het chieu day thanh bung.
Cho benh nhan hit sau va nin thd, chdc that nhanh vao lach, hut 1-3 lan v 6 i ap
luc tif -5ml den - 8 ml, tha pit tong cho het ap lilc am, rut bdm tiem cung kim
tiem. Cho benh nhan thd binh thudng.
51
- Bdm chat hut dtfdc ra lam ki'nh, lam tieu ban nhtf ky thu^t mau din.
nhuom Giemsa.
- Benh nhan can nam bat dong 2 gid. Ban giao cho bac si dieu tri theo doi
benh nhan.
- Kem theo lach do, ngtfdi ta thtfdng lam hai tieu ban mau ngoai vi de so
sanh khi c&n thiet.
1. Nguyen ly
Khang the ttf sinh trong huyet thanh ket hdp vdi khang nguyen ttfdng tfng
cua mang nhan te bao, dtfdi tac dong cua bo the, lam ton thtfdng mang nhan, tao
thanh khoi thuan nhat. Bach cau doan trung tinh thtfc bao phtfc hdp nay tao ra
“te bao Hargrave” .
52
3. Quy trinh ky thuat
- 3 ml mau tinh mach chong dong b&ng heparin (20 ddn vi / ml).
- Tron deu, de bdm tiem thSng d in g quay kim len tren trong 60 phut.
- Be cong kim, bom nhe nhang mot ntfa phan huyet ttfdng ra mot ong
nghiem kho va sach (ong 1). Ph&n lfing gifla khoi hong ciu va huyet ttfdng dtfdc
bdm ra mot ong nghiem khac, tron,deu va dtfdc chia thanh hai ph&n: mot ntfa de
nguyen (ong 2), con mot ntfa dem lac bi trong 15 phut (o'ng 3).
- Hoa lSn ong 1 , ong 2 , ong 3. L ie tron deu nhe nhang, u 37°C trong 60 phut.
- L ie deu, ly tam nhe lay can keo 4 tieu ban va nhuom Giemsa nhtf tieu
ban mau dan.
4. Ket qua
Te bao H argrave dtfdc tao ra do bach cau doan trung tmh thtfc bao mot nhan
dang thoai hoa. Nhan thoai hoa la mot khoi thuan nhat tron, to, mau gach non
tren tieu ban nhuom Giemsa. Cac doan nhan (2-4 doan) cua bach cau thtfc bao bi
day dat ra xung quanh khoi thuan nhat tao nen hinh "hoa hong". Bao ttfdng cua
bach cau doan trung tinh thtfc bao rat md nhat, kho quan sat tren tieu ban
nhuom Giemsa. Phai doc it nhat 2 tieu ban (xem toan bo tieu ban) mdi du ket
luan. Cach tra ldi ket qua tot nhat la co hay khong thay te bao Hargrave? Neu co
thi moi tieu ban co bao nhieu te bao Hargrave (tinh trung binh).
+ Sot cao
+ Nhtic dau
+ Ret run
+ CJn lanh
+ Va mo hoi
53
- Cdn sot ret dien hinh thtfdng gap d ngtfdi chtfa co m iln dich hoac mien
dich yeu
- Cdn sot ret khong dien hinh thtfdng gap d ngtfdi co m iln dich hoac la dan
song d vung sot ret ltfu hanh
- l/u diem:
+ Nhanh, chinh xac, phan loai dtfdc KST
+ Ddn gian, re tien
- Nhtfdc diem:
+ Benh nhan it KSTSR thi kho phat hien
+ Benh nhan da dieu tri sot ret nen khong dien hinh
+ Phu thuoc kha nang ch&n doan cua ngtfdi xet nghiem
54
- Tieu ban mau dan (giot mong): thtfdng gom mot 16p hong cau, sau khi da tim
tha'y KST sot r6 t d giot d&y thi xem tieu ban giot dan de phan loai KST SR.
Co the lam ca giot d£y va mau dan tren cung mot tieu ban, hai gi<?t cach
nhau khoang 0,5 cm.
2.2. C£c bu’dc ky thuat: Co the lay ttf ong mau co chong dong hoac lay trtfc tiep
mau mao mach:
- Sat khuan dau ngon tay (thtfdng lay mau d ngon nhan, tre nho co the lay
6 got chan hoac ngon chan cai).
- Dung kim chich sau dung cd quy dinh.
- Bop nhe cho mau chay roi cham len phien kinh 1 giot khoang 3 - 5 fo.1, lam
tieu ban mau dan.
- Cham mot giot mau len mot phien kinh khac lam tieu ban giot dac.
- De tieu ban kho ttf nhien. Ghi ten benh nhan vao dau tieu ban.
- Co' dinh tieu ban mau dan bang con tuyet doi. Khong co dinh tieu ban
giot dac.
3.1. Hinh thai cac giai doan phat trien cua KSTSR (xem hinh 1.4; 1.5; 1.6)
55
B ang 1.4: Mot so dac diem ky sinh trung P. falciparum va P. vivax:
■»
^ *
e
* C* *
} — ►The ti/duQng non (Trophozoites)
O ^
C
_ O
i
}' • *
j •
— * The ti/dufing gia
* * * * *
V w
Id i * \
’%r
H inh 1.4. Hinh thai cac giai doan phat trien cua Plasmodium falciparum
tren tieu ban giot dan, giot day
56
0 ; #v • 9* t
8 * •' ' — * The ti/di/ang non (Trophozoites)
• 9 I ® « '< } „ ‘l
§ § » * * *
The phan Net (Schizonts)
« « <
Hinh 1.5: Hinh thai cac giai doan phat trien cua Plasmodium vivax
tren tieu ban giot dan, giot day
i £!S?*
• t »-> r ^
—* ThetUdU0ng non (Trophozoites)
Hinh 1.6: Hinh thai cac giai doan phat trien cua Plasmodium ovale
tren tieu ban giot dan, giot day
57
4. Nhumg sai sot thifdng gap
- Phien ki'nh khong sach, con md, hoac bi moc.
- Phien ki'nh cu, bi sU6 c nhieu.
- Tieu ban bi ban.
- Tieu ban chtfa kho da co dinh, nhuom.
- Pha va nhuom Giemsa khong dung ti le, thdi gian.
- Rtfa tieu ban khong dung quy cach de lai can Giemsa.
- Nhtfng hinh gia co the nham vdi sot ret: bach diu nat d i nham vdi the
hoa thi, tieu cau, can Giemsa, nam tren tieu ban.
- Kh 6 nhan biet vi KSTSR bi bien dang sau dieu tri thuoc hoac KSTSR
khang thuoc, d ngtfdi song lau trong vung sot r 6 t.
* C hu y: Chi ket luan la am tinh khi da soi 100 vi trtfdng d tieu ban giot dfic
ma khong tim thay KSTSR.
Hiejn nay, ky thuat phat hien au trung giun chi trong mau dtfdc s i dung
rong rai de ch&n doan benh giun chi bach huyet.
1. Nguyen tic
Giun chi Brugia malayi va Wuchereria bancrofti trtfdng thanh song d he thong
bach huyet va sinh ra au trung. Au trung chi di chuyen ra mau ngoai vi vao ban dem.
Do do phai lay mau ngoai vi vao ban dem de xet nghiem, thdi gian tot nhat la ttf 20
gid tdi 2 gid sang. Trtfdc khi lay mau, benh nhan phai nam nghi ttf 1 - 2 gid.
58
- Bong, con sat trung
- Kim chich mau
- Phien kinh kho sach
- Giemsa, con co" dinh
1. Nguyen ly
Binh thtfdng dich nao tuy trong suot, co it te bao. So" ltfdng va thanh phan te
bao trong dich nao tuy tang len d mot so" benh. Khi do xet nghiem te" bao dich nao
tuy co the co gia tri trong chan doan.
59
3. Quy trinh ky thuat
Lac nhe benh pham (dich nao tuy), cho vao 2 ong nghiem, moi ong 1 - 2 ml.
3.2. Phan loai bach cau: Khi co tren 10 bach cau /mm3
Ly tam ong nghiem thtf 2 toe do 200 vong/phut trong 30 phut. Do ntfdc
trong d tren, lay can lam tieu ban giot day, dtfdng kinh khoang 2 cm. De kho, co
dinh bang con tuyet doi, de kho roi nhuom Giemsa 1 / 1 2 trong 1 0 phut, rtfa bang
ntfdc thtfdng (chu y khong doi trtfc tiep vao phan benh pham tranh lam bong). De
kho va doc ket qua bang vat kinh dau, dem 1 0 0 te bao de phan loai.
60
5. Cac yeu to £nh htfdng
- N h im benh phikm, n h im giay x 6 t nghiem
- Ntfdc nao tuy sau khi choc khong giSfi ngay di xet nghiem
- Khong lac deu benh pham trtfdc khi dem so' ltfdng
- Lam tieu ban khong dung ky thuat: qua day hoac qua mong, rvta manh
qua lam bong benh phim , nhuom qua d im hoac qua nhat nen khong nhan dinh
dung te bao.
1. Nguyen ly
Dich mang phoi xuat hien trong cac trUdng hdp benh ly nhtf: viem phoi,
viem mang phoi, viem gan, ung thtf phoi hoac do nguyen nhan cd hoc trong cac
benh tim, gan, th in . M oi benh, dac diem te bao trong dich co khac nhau. Xet
nghiem te bao trong dich mang phoi giup cho viec chsLn doan benh.
- Do lao, giang mai, benh tim: thay nhieu lymphocyt, te bao bieu mo va mot
it hong cau.
61
- Do benh tim, than: thay nhieu te bao bieu mo, mot it te b io lymphocyt v i
hong ciu.
- Do viem mang phoi: thay nhieu bach ciu doan trung tinh chtfa thoai hoa.
- Do lao mang phoi c&p, viem m&ng phoi thtf phat cua giang mai, th&'p
khdp cap, gap nhieu bach cau doan via acid.
4.2. Djch m u (mau due): gap trong benh viem mang phoi do vi khuin, trong lao
phoi, co nhieu bach ciu trung tinh thoai hoa.
4.3. Djch m au (mau do hong) thtfdng gap trong cac benh sau:
- Chan thtfdng phoi, mang phoi.
- Lao hoac cac benh gay xuat huyet.
- Ung thtf phoi hoac mang phoi.
1. Nguyen ly
Dich mang bung con goi la ntfdc bang, chi gap trong benh ly, trong do mot so
trtfdng hdp co xuat hien te bao. V i vay xet nghiem te bao dich mang bung cd the
giup cho chan doan.
62
4. Nhan djnh ket qua
Co hai loai:
- Neu co it te bao: thifdng 1& dich tM'm.
- Neu nhieu te bao: thifdng la dich tiet do viem, nhilm kh u in (gap trong
lao phuc mac, ung thtf...).
+ Nhieu bach cau doan trung tinh gap trong o ap xe vd, viem phuc mac do
viem khuan.
+ Nhieu hong cau va te bao bieu mo, co the co te bao ung thu gap trong ung
thif mot so" tang.
* C h u y:
- Co the xet nghiem nhieu l&n de so sanh doi chieu ket qua (khi c in thiet).
- Phan biet vdi nhtfng te bao trong dich u nang buong trtfng: te bao hinh
tru, ki'ch trtfdc to, dau co long.
- Khi choc hut ntfdc mang bung can lifu y co the gay nhiem khu&n thtf phat
va chay mau, dich tham se trd thanh dich tiet, ket qua x 6 t nghiem se thay doi. Ong
dtfng benh pham phai difdc nut kin va mang di xdt nghiem ngay.
1. Nguyen tac
Dich sau khi choc hut phai dtfdc nut kin va dtf a den ngay phong xet nghiem.
3. Tien hanh
Nhtf lam xet nghiem cac dich mang bung, mang phoi ...
- Trong thap khdp: gap nhieu bach cau doan trung tinh, mot so" monocyt, te"
bao bieu mo, te" bao lympho, te" bao qua nho (ragocyte).
- Trong lao phoi: thay nhieu bach cau lym phocyt va te bao trung tinh
thoai hoa.
- Trong giang mai: thay nhieu te" bao bieu mo, mot so" bach cau doan trung tinh.
63
4.2. Djch mu (mau tr&ng due)
- Do lao: th&y nhieu bach ciu doan trung tinh va te bao lymphocyt.
- Do nhiem khuan nao mo ciu: gap nhieu bach cau doan trung tinh thoai hoa.
1. Nguyen ly
Ntfdc tieu binh thtfdng chi cd mot so" te bao bieu mo, tinh the. Khi th&y xuit
hien nhieu hong ciu, bach cau, tru la benh ly.
- Hong cau
ft : dtfdi 5 HC / vi trtfdng
64
+ : 5- 1 0 HC/ vi trtidng
++ : 10 - 20 HC /vi trUdng
+++: tren 2 0 HC /vi trtfdng
- Bach cau
It: dudi 10 BC / vi trUdng
+: 10 - 20 BC/ vi trUdng
4.2. Trichomonas
- Tru hat: giong nhu tru trong nhUng tren mat cd nhulng hat to nhd bam
len, do cac te bao hoac cac hat cholesterol cua cac te bao thoai hoa tao thanh.
Thudng gap trong viem than cap.
- Tru bieu mo: cdn goi la tru lien bao gom nhUng te bao d ong than tao thanh.
- Tru mu hay tru bach cau: do bach cau hat thoai hoa tao thanh, thudng
dUt thanh doan ngan.
- Tru hong cau cdn goi la tru mau, do hong cau ket tu, bd tru thudng 1dm
chdm khdng deu.
- Tru vi khuan ( it gap ): do vi khu&n tao nen.
65
Khi doc b in g v i t kinh x 10, tru diidc danh gia nhif sau:
- Khong co tru
+ 1 tru / 1 0 0 vi trtfdng
++ 1 tru / 1 vi trtfdng
+++ 1 0 tru / 1 vi trtfdng
++++ 1 0 0 tru / 1 vi trtfdng
- Phai ghi ro rang loai mau, cach lay mau: mau lay ttf nhien, mau lay qua dat
sonde, mau lay dau, giiia hay cuoi bai, mau lay sau khi phau thuat dtfdng tiet nieu...
- Ve sinh sach se trtfdc khi lay m&u ntfdc tieu.
66
- Mliu x 6 t nghiem phai dtfdc dtfa ngay den labo sau khi liy , neu de lau
hong ciu , bach ciu , te bao bieu mo v i tru se giam trong khi vi kh u in va men
tang. Tot nh&'t la trong vong 2 gid.
- Luon luon nhd dieu tra ve kinh nguyet vi co the gay sai sot nghiem trong
do hong ciu , bach ciu , te bao bieu mo va vi kh u in co the anh htf3ng den ket qua
xet nghiem trong va sau hanh kinh vai ngay.
- Ong ntfdc tieu phai d iy nut kin de tranh do vai va lin them tap khuin.
1. Nguyen ly
Dinh ltfdng ntfdc tieu trong mot thdi gian nha't dinh va tien hanh dem te bao
cho phep xac dinh so' ltfdng te bao ntfdc tieu trong mot phut giup cho chan doan,
theo doi va dieu tri mot so' benh he tiet nieu
67
Trong do: - N la so' ltfdng te bao dem dtfdc trong 1 m m 3.
- a = V / 1 . V la ltfdng ntfdc tieu thu dtfdc
. t la thdi gia n 180 ph ut
- Khong lac deu ntfdc tieu trtfdc khi lay lam xet nghiem
- Tinh toan sai.
68
TE BAO TINH THE
Tinh the
Tru trong Hong cau carbonatcalci Tinh the Sulfadiazin
ooo BJ f
ooo i^ t
Tinh the Tinh the
Tru mfl 0 0 0 Hat m3 K Dicalci phosphat Sulfapyridin
o o OQ&
O04 0 □
QJOOOq
% V o o£ o Tinh the
Tru hat » Tricalci phosphat
Te bao bieu mo than
Te bao t a g BI,0
Tinh the m s / m .Tinh the
bieu mo
bang quang Bc Oxalatcalci Acetyl sulfanilamid
Tru xd
,X 6 c r
Te bao C '1 j $
<s< bieu mo Tinh the > f O c Tmh the
Tinh trung nieu dao Iff f Calci sulfat s— J Amoni urat
Ket qua cua cac xet nghiem dong mau phu thuoc rat nhieu vao cach lay
benh pham. De tien hanh tot cac ky thuat xet nghiem dong mau, can tuan thu
mot so" nguyen tac cd ban sau day trong khau lay benh pham:
- Trtfdc khi lay mau, can nam dtfdc chinh xac tien svi gia dinh, tien sti ban
than benh nhan ve chay mau. Hien tai hoac trong thdi gian g in day nhat co dtfdc
dieu tri cac thuoc co anh htfdng den he thong dong mau nhtf aspirin, heparin, din
xuat coumarin v.v... hay khong ?
- Benh nhan khong dtfdc an chat beo trong vong 12 gid trtfdc khi l£y mau
nham tranh sai lac ket qua xet nghiem do huyet ttfdng bi due.
- Trtf nhtfng trtfdng hdp cap ctiu, benh nhan nen dtfdc nghi ngdi trtfdc khi
lay mau vi moi stf van dong manh deu gay tinh trang tang nong do cac yeu to
dong mau trong huyet ttfdng. Doi vdi phu ntf, nen tranh xet nghiem dong mau
trong nhtfng ngay dang hanh kinh.
- Tot nhat la lay mau tinh mach, chi lay mau dong mach, mao mach trong
nhtfng trtfdng hdp khong the lay dtfdc mau tinh mach.
- Lay mau phai dam bao han che den mtfc toi da stf khdi dong dtfdng dong
mau noi sinh: c in sti dung bdm tiem nhtfa hoac trang silicon. Tranh khdi dong
dtfdng dong mau ngoai sinh: dung kim s ic cd 2 1 , choc trung tinh mach, khong
dtfdc choc vao ndi co tu mau hoac vet choc trtfdc.
- Mau lay ra cho vao ong nhtfa co chtfa chong dong (loai chong dong, ty le
chong dong tuy theo ttfng xet nghiem) tranh tao bot, day nut nhtfa hoac bit b in g
giay paraphin, tron deu mau va chong dong mot cach nhe nhang, khong lie ngang
tranh tan mau.
- Cac xet nghiem can dtfdc tien hanh trong khoang thdi gian 4 gid ke ttf khi
lay mau. Bao quan m iu mau d 4°C (trtfdng hdp m iu xet nghiem la huyet ttfdng
giau tieu c iu thi bao quan d 2 2 °C).
- Noi chung, ket qua cua cac xet nghiem dong mau khong phan anh chinh
xac ltfdng cac yeu to dong mau trong mau kiem tra ma chi la ty le p h in tram so
vdi m iu chtfng (binh thtfdng). Trong khi do nong do cac yeu to dong mau d ngtfdi
binh thtfdng dao dong trong mot khoang kha rong (vl du yeu to V III: 50-200°o). Vi
70
v i y mSu mau chtfng phai la m lu mau tron cua nhieu ngtfdi (pool), mot pool tot
nha't la la'y ttf 15 ngtfdi binh thtfdng va toi thieu cung phai ttf 5 ngtfdi binh
thtfdng. M iu chtfng luon phai dam bao ia'y cung thdi diem vdi m iu benh hoac
dtfdc dong kho va bao quan trong nhtfng dieu kien chugLn. M lu chtfng va m iu
benh luon dtfdc tien hanh cung ky thuat, cung dieu kien va cung do mot ngtfdi
thtfc hien.
1. Nguyen ly
Danh gia stfc ben mao mach qua cac not xua't huyet dtfdi da sau khi tang ap
ltfc cua mau trong mao mach bang cach tao ra mot stf tf dong tinh mach.
4. Ket qua
- Binh thtfdng khong co not xuat huyet mdi. Khi co hdn 10 not xua't huyet
mdi tren dien tich 1 0 cm2, dau hieu day that dtfdc goi la dtfdng tinh va tuy theo so'
not xua't huyet xua't hien ma ket qua dtfdc bieu thi +, ++, +++.
Dau hieu day that dtfdng tinh the hien tinh trang stfc ben thanh mach kem,
thtfdng gap trong cac benh ve thanh mach: thieu vitam in C, viem mao mach, benh
ve so' ltfdng va chat ltfdng tieu cau.
Co hai phtfdng phap thong dung hien nay: phtfdng phap Duke va phtfdng
phap Ivy.
- Thdi gian mau chay thtfdng dtfdi 5 phut. Tri so nay co the thay doi tuy
phong xet nghiem.
- Khi thdi gian mau chay keo dai tren 5 phut, nen kiem tra d tai doi dien
hoac tot nhat nen tien hanh theo phtfdng phap Ivy.
- Thdi gian mau chay keo dai trong cac benh ly ve thanh mach (thieu
vitam in C ...), benh ly ve so ltfdng, chat ltfdng tieu cau (xuat huyet giam tieu cau,
Glanzmann...).
- Kich thtfdc vet chich khong dat tieu chuan: qua nong hoac qua sau.
- Dong tac tham mau ttf vet chich qua manh gay bong nut tieu cau vtfa mdi
hinh thanh.
72
2. Thdi gian mau chay (Phtfdng phap Ivy)
2.1. Nguyen ly
Dtfdi ap ltfc dtfdng, mau ttf chay qua vet thtfdng thanh mach cho den khi t^io
thanh nut elm mau. Dtfa vao hien ttfdng nay, phtfdng phap xet nghiem thdi gian
may chay Ivy tien hanh d vung cang tay.
1. Nguyen ly
Thdi gian ttf khi mau tiep xuc vdi be mat ong nghiem den khi hinh thanh
cuc dong la thdi gian dong mau.
73
2. Dung cu, hoa chat
- Bdm tiem nhtfa loai 5ml kim cd 21.
4. Ket qua
- Binh thtfdng thdi gian dong cua ong 1 ttf 6 - 8 phut va cua ong 2 ttf 8-10
phut. Stf chenh lech thdi gian dong gitfa ong 2 va ong 1 ttf 2 phut - 2 phut 30 giay.
Tuy nhien tri so' binh thtfdng cua thdi gian mau dong phu thuoc nhieu vao ttfng
dieu kien ky thuat, dong tac cua ky thuat vien, vi vay moi phong xet nghiem nen
co mot tri so' rieng cua minh.
- Thdi gian mau dong keo dai thtfdng gap trong cac trtfdng hdp roi loan
dtfdng dong mau noi sinh nhtf hemophilia, dieu tri heparin v.v...
- Day la mot xet nghiem tho, ddn gian nen do chinh xac bi han che ngay ca
khi da tuan thu nghiem ngat cac dieu kien ky thuat. V i vay thdi gian mau dong
binh thtfdng khong co nghla la he thong dong mau binh thtfdng.
- Thdi gian mau dong co the v ln binh thtfdng d benh nhan co so' ltfdng tieu
cau giam nang va ngay ca d benh nhan hemophilia.
74
- Lifdng mau l&y qua nhieu hoac qua it.
- K y thu^t nghieng kiem tra khong dam bao, khoang cach giiia cac l&n
nghieng khong dat 30 giay.
CO eye MAU
(Phuong phap Budtz-Olsen)
1. Nguyen ly
Qua trinh dong mau la qua trinh hinh thanh sdi huyet. Sau do sdi huyet se
co lai, tao nen stf co cua cue dong. Mtfc do co cua cue dong phu thuoc vao vai tro
cua tieu cau va sdi huyet.
4. Ket qua
Co hai cach de danh gia ket qua:
- Dtfa vao mtfc do co cua cuc dong (co hoan toan, co khong hoan toan,
khong co, cuc dong bi tan).
+ Cue mau co hoan toan: tao cuc mau bd ro rang, phan huyet thanh con lai
chiem khoang 50 den 65% the tich mau ban dau, khong cd hong cau tii do.
+ Cue mau co khong hoan toan: tao cue mau, phan huyet thanh con lai It
(dudi 40% the tich mau ban dau) hoac con hong cau tii do.
+ Cue m4u khong co: khong tao rieng phan huyet thanh.
+ Cue mau bi nat: hau het hong c lu tii do trong huyet thanh.
- Hoac dtfa vao ltfdng hong cau tii do con lai dtfdi day ong sau khi co va chia
lam cac mtfc do: +, ++, +++.
Tuy theo mtfc do benh ly so' ltfdng, chat ltfdng tieu cau hoac sdi huyet se gay
nen tinh tr?n«? cuc mau khong co, co khong hoan toan hoac bi tan.
70
5. Nguyen nhan sai lam
- Ltfdng mau lay qua nhieu hoac qua it.
1. Nguyen ly
Chong dong b in g natri citrat se lam ngtfng qua trinh dong mau d giai doan
can ion calci. Khi hoi phuc calci, qua trinh dong mau se tiep tuc. Dtfa vao dac tinh
nay, ngtfdi ta khao sat thdi gian dong cua huyet ttfdng sau khi cho thtfa calci de
v 9 .^ v
danh gia dtfdng dong mau noi sinh vdi stf cd mat cua tieu cau.
1. Nguyen ly
Mau chong dong bling natri citrat se dtfdc phat dong qua trinh dong mau
theo con dtfdng ngoai sinh khi hoi phuc calci va co mat thromboplastin. Dtfa vao
dac tinh nay, ngtfdi ta khao sat thdi gian dong cua huyet ttfdng sau khi cho thtfa
thromboplastin calci de danh gia cac yeu to' dong mau dtfdng ngoai sinh (phtfc he
prothombin: II, V, V II, X).
77
- Thromboplastin calci.
- Trtfdng hdp sti dung thromboplastin calci dang dong kho: pha ntfdc cflft
theo chi d in d nhan lo, nghieng nhe nhang cho tan het (tranh tao bot), sau 30
phut tien hanh ky thuat.
- Trtfdng hdp sii dung thromboplastin bot: ctf 50mg thromboplastin bot, cho
vao lm l NaCl 0 ,9 %, tron deu va u d binh cach thuy 37°C trong 15 phut. Sau d6
tron vdi CaCl2 M/40 ty le 1 /1 , de lin g, gan lay p h in trong cl tren. Day chinh l i
thromboplastin calci san sang de lam x 6 t nghiem.
4. Ket qua
- Tuy theo loai thromboplastin si’l dung ma moi phong xet nghiem co tri so
binh thtfdng khac nhau. Thdi gian Quick binh thtfdng khi stf dung thromboplastin
cd hoat tinh day du thtfdng ttf 11 den 13 giay.
- Ket qua cua xet nghiem nay cd the bieu thi bang thdi gian (giay) hoac
bang phan tram. N gay nay, de tranh nhtfng sai sot ket qua gay ra do stf dung cac
loai thromboplastin khac nhau, U y ban chuan hoa quoc te cua To chtfc Y te the
gidi yeu cau moi loai thromboplastin phai ghi ro I.S.I (chi so' do nhay quoc te).
- Cach tinh ty le prothrombin ttf thdi gian Quick:
+ Trtfdng hdp co bang tinh san kem theo vdi lo thromboplastin stf dung:
viec tinh se ddn gian sau khi xac dinh thdi gian Quick cua chtfng va benh.
+ Trtfdng hdp khong co bang kem theo: sii dung cong thtfc:
(T ”+ T ’ )x l0 0 / {T benh- [ T ’-( T ” -T’ )]}= % prothrombin
Trong do: T ” : thdi gian dong cua chtfng 50%
T ’: thdi gian dong cua chtfng 100%
- Cach tinh IN R (International Norm alized Ratio):
/ P T benh \l-S.I
IN R = P T R = I ---------------
y P T chtfng /
- Thdi gian Quick keo dai trong cac trtfdng hdp roi loan dtfdng dong mau ngoai
sinh (giam nong do cac yeu to phtfc he prothrombin do: suy chtfc nang gan hoac thieu
vitamin K, dieu tri chong dong bang dan xuat coumarin).
- Xet nghiem nay nhay nhat vdi stf thieu hut prothrombin.
1. Nguyen ly
Thdi gian phuc hoi calci cua huyet ttfdng citrat hoa sau khi u vdi mot ltfdng
thtfa kaolin (hoat hoa yeu to" tiep xuc) va cephalin (thay the yeu to 3 tieu cau)
giup danh gia chinh xac cac yeu to" khac cua dtfdng dong mau noi sinh. Vdi xet
nghiem nay, dieu kien hoat hoa yeu to" tiep xuc cung nhtf so" ltfdng, chat ltfdng tieu
cau trong mau kiem tra khong anh htfSng den ket qua xet nghiem.
79
3. Tien hanh ky thuat
- Lay mau va tach huyet tUdng ngheo tieu c lu cua chtfng va benh nhan
nhtf xet nghiem thdi gian Quick.
- Phan phoi 0,1ml huyet ttfdng ngheo tieu c£u c in kiem tra vao ong
nghiem, de vao binh cach thuy 37°C.
- Them vao 0 , 1 ml hon dich kaolin - cephalin. Tron deu, u d binh cach thuy
37°C trong 3 phut. Trong thdi gian u, ctf 15 giay lac tron deu mot lan.
- Cho vao 0 , 1 ml CaCl2 M/40, khdi dong dong ho va theo doi den khi xu&'t
hien mang dong, bam dong ho dtfng lai. Ghi thdi gian dong.
- Moi mau huyet ttfdng can dtfdc tien hanh 2 lan va ket qua chinh la thdi
gian trung binh cua 2 lan kiem tra nay.
Tien hanh ttfdng ttf vdi mau chtfng.
4. Ket qua
Thdi gian thromboplastin ttfng phan hoat hoa cua huyet ttfdng binh thtfdng
thay doi ttf 30-35 giay tuy loai cephalin-kaolin, tuy ky thuat, tuy dieu kien ky
thuat ma ttfng phong xet nghiem sti dung.
Khi ket qua keo dai tren 8 giay so vdi mau chtfng dtfdc goi la thdi gian
thromboplastin ttfng phan hoat hoa keo dai. Thtfdng gap trong tinh trang roi loan
dtfdng dong mau noi sinh do thieu hut yeu to" dong mau (hemophilia...) hoac do
chong dong ltfu hanh (benh leukemia cap, dieu tri heparin...).
1. Nguyen ly
Do thdi gian dong cua huyet ttfdng khi cho thrombin vao. Xet nghiem nay
danh gia giai doan chuyen fibrinogen thanh fibrin.
80
- Dong ho bam giay.
- Pipette.
- Thrombin pha loang (bang NaCl 0,9%) va bao quan b ntfdc da dang tan.
Nong do pha loang tuy theo loai thrombin. Thtfdng vdi nong do thrombin 25 ddn
vi/ml se cho thdi gian thrombin ct m iu huyet ttfdng chtfng 15-20 giay.
4. Ket qua
Thdi gian thrombin cua mau kiem tra dtfdc coi la keo dai khi dai hdn thdi
gian thrombin cua mau chtfng tren 5 giay.
Thdi gian thrombin keo dai gap trong cac trtfdng hdp thieu hut fibrinogen
(dtfdi lg/1), bat thtfdng ve cau true phan tii fibrinogen, cd mat cac chat tfc che
thrombin (heparin) hoac chat tfc che trung phan fibrin (PDF, mot so protein khac
thtfdng thay trong benh da u tuy).
1. Nguyen ly
Khi huyet ttfdng dtfdc pha loang va acid hoa se lam tua fibrinogen va cac yeu
to hoat hoa he thong tieu sdi huyet (plasminogen hoat hoa, plasminogen). Cac
chat tfc che tieu sdi huyet va yeu to V II cd trong tua rat it. Do dd khi tua nay dtfdc
81
lam dong, thi cuc dong se bi tieu nhanh hdn nhieu lln so vdi binh thtfdng. Dtfa
vao tinh c h it nay, ngtfdi ta tien hanh theo doi thdi gian tieu cua tua dtfdc l&m
dong de danh gia mtfc do hoat dong cua he thong tieu sdi huyet.
4. Ket qua
Tan hoan toan: Trtfdc 15 phut: tieu sdi huyet toi cap
1 5 -3 0 phut: tieu sdi huyet cap
30 - 45 phut: tieu sdi huyet ban cap
45 - 60 phut: tieu sdi huyet tiem tang
Tren 60 phut: binh thtfdng
- Chu y: neu ltfdng fibrinogen cua huyet ttfdng qua it, cung khong tao dtfdc
cuc dong, ltfc dd phai lam lai xet nghiem bang cach bo sung vao huyet ttfdng ngtfdi
benh mot ltfdng fibrinogen.
82
THOI GIAN TIEU EUGLOBULIN HUYET TlTONG
1. Nguyen ly
Dtfa vao dac tinh tua trong moi trUdng acid cua cac euglobulin huyet tUdng,
ngtfdi ta acid hoa huyet tUdng de thu nhtfng chat nay va loai bo cac ch&t tfc che
tieu sdi huyet. Sau dd lam dong euglobulin huyet ttfdng va theo doi thdi gian tieu
dong, de danh gia nhanh mtfc do hoat dong cua he thong tieu sdi huyet.
4. Ket qua
- Tan trtfdc 10 phut: tieu sdi huyet toi cap, nang
- Tan 1 0 -3 0 phut: tieu sdi huyet cap
- Tan 30 - 60 phut: tieu sdi huyet ban cap
- Tan ttf 60 - 120 phut: tieu sdi huyet tiem tang
- Tan sau 120 phut: binh thtfdng
83
NGHIEM PHAP ETHANOL HOftC PROTAMIN SULPHAT
DE PHAT HIEN FIDRIN MONOMER
1. Nguyen ly
Khi thrombin tac dong len fibrinogen tao fibrin, mot it fibrin khong dtfdc
polyme hoa se hinh thanh phtfc he hoa tan vdi fibrinogen va FDP. Nhtfng phtfc he
nay co the difdc phat hien in vitro bdi ethanol hoac protamin sulphat.
- Them 0,05 ml protamin sulphat vao ong nghiem chtfa 1 ml huyet ttfdng
benh va ong chtfng dtfdng.
- De ong dtfng trong binh cach thuy 3 phut.
Ket qua dtfdng tinh khi thay hinh thanh ltfdi hoac sdi fibrin. Neu khong
thay la ket qua am tinh.
- Trong ong nghiem cd 0,45 ml huyet ttfdng citrat giau tieu cau cho them
0,15 ml ethanol 50%, day nut kin, dat d nhiet do 4°C trong 1 0 phut.
- Lay ong nghiem ra xem. Neu cd stf hinh thanh gel hoac dong la ket qua
dtfdng tinh. Neu khong cd tua v ln trong la am tinh.
84
0
Cac xet nghiem dtfdc thuc hien vdi dung dich pha loang: (a) trong ntfdc muoi,
(b) trong nUdc muoi cd chtfa epsilon aminocaproic acid (E A C A ) de ngan ngtfa tieu
sdi huyet va (c) trong ntfdc muoi cd chtfa protamin sulphat de ngan ngtfa tac dung
tfc che cua san pham thoai hoa fibrinogen va fibrin neu cd. Trong nhtfng trtfdng
hdp cap ctfu chi nhtfng nong do pha loang vdi ntfdc muoi cd the da cho nhtfng
thong tin c&n thiet.
- Chuan bi 3 bo, moi bo 7 ong nghiem de xet nghiem huyet ttfdng binh
thtfdng va 3 bo khac ttfdng ttf de xet nghiem huyet ttfdng benh nhan.
- Moi ong cua bo thtf nhat cho 0,5 ml ntfdc muoi.
- Moi ong cua bo thtf hai cho 0,5 ml E AC A pha trong ntfdc muoi.
- Trong ong mot cua bo thtf ba cho 0,5 ml protamin sulphat pha trong ntfdc
muoi va 6 ong con lai cho 0,5 ml ntfdc muoi.
- Them 0,5 ml huyet ttfdng binh thtfdng hoac mau xet nghiem vao ong dau
cua moi bo, tron deu va chuyen 0,5 ml sang ong 2 va tiep tuc ttfdng ttf sang ong 3,
4...nhtf vay ta se cd nong do huyet ttfdng ttf 1/2 den 1/128.
- Them 0,1 ml thrombin vao moi ong va tron deu.
- Dat cac ong vao binh cach thuy 37°C va de yen 15 phut, sau dd kiem tra
xem cd fibrin hay khong (cd dong hay khong) ?
- Binh thtfdng fibrin se cd d trong tat ca cac nong do pha loang huyet ttfdng
ttf 1 den 1/128. Trong giam fibrinogen nang thi khong thay cuc dong d bat ky nong
do nao, neu giam nhe thi se cd cuc dong fibrin d 1 - 3 ong dau.
- Neu thay cuc dong d cac ong cd E A C A pha loang hdn so vdi ong chi cd
ntfdc muoi thi chtfng to tieu sdi huyet nang.
- Neu thay cuc dong d ong cd protamin sulphat nong do pha loang cao hdn
so vdi ong chi cd ntfdc muoi la cd san ph&m thoai hoa fibrinogen va fibrin trong
huyet ttfdng.
- Cac ong nghiem cua bo huyet ttfdng binh thtfdng dung lam chtfng dtfdng.
86
DjNH LUONG CAC YEU TO DI/A TREN CO SOI
XET NGHIEM THQfl GIAN PROTHOMDIN
(Prothrombin, yS'u to V, VII va X)
1. Nguyen ly chung
- Thdi gian prothrombin cua huyet ttfdng bieu hien nong do cac yeu to V, VII,
X, fibrinogen va prothrombin. Muon dinh ltfdng mot trong cac yeu to", ngtfdi ta theo
doi thdi gian prothrombin cua huyet ttfdng vdi thuoc thii cd dtf cac yeu to khac.
- Thuoc thti dd la cac mau dong kho cua huyet ttfdng ngtfdi khong cd
prothrombin hoac yeu to" V hoac yeu to" V II dtfdc ban sin. Nhtfng san pham nay
chtfa hoat tinh yeu to" c&n dinh ltfdng khong qua 1 % nhtfng cd du cac yeu to" khac
can thiet cho xet nghiem thdi gian prothrombin.
- Dinh ltfdng dtfa tren stf so sanh mtfc do dieu chinh thdi gian prothrombin
cua huyet ttfdng thieu hut yeu to" da biet sau khi them vao cac nong do pha loang
cua huyet ttfdng benh va sau khi them vao cac nong do pha loang cua huyet ttfdng
chtfng.
- Thdi gian prothrombin dtfdc danh gia b ln g cach dung thromboplastin ttf
oc dong vat (tho) vdi CaCl2. '
- Pha loang huyet ttfdng chtfng va huyet ttfdng c ln kiem tra d 3 nong do:
1/10, 1/50, 1/100 trong dem.
- Lay 3 ong nghiem, trong moi ong cho:
+ 0 ,1 ml huyet ttfdng chtfng da pha d cac nong do tren
+ 0,1 ml huyet ttfdng khong cd yeu to" kiem tra (II hoac V hoac V II)
+ 0 ,1 ml thromboplastin
- De vao binh cach thuy 30 giay;
87
- Sau do them vao moi ong 0 ,1 ml CaCl2, bam dong ho theo doi thdi gian dong.
- Ke dtfdng bieu d iin gitfa thdi gian dong vdi do pha loang tren giay
logarit kep.
- Tiep tuc lam nhtf the vdi huyet ttfdng benh roi doc ket qua tren do thi.
G hi chu: cd the chuan bi cac huyet ttfdng thieu cac yeu to nhtf sau:
- Huyet ttfdng khong cd yeu to V cd the dtfdc chuan bi bang cach lay huyet
ttfdng oxalat u d 37°C trong 3 ngay trong dieu kien vo trung (mau chong ddng ty
le 9: 1 vdi oxalat natri 14 g/1), bao quan d - 2 0 °C.
- Huyet ttfdng khong cd yeu to V II •co the chuan bi ttf huyet ttfdng benh
nhan dung W arfarin sau 48 gid hoac huyet ttfdng cua mot loai cho cd thieu hut
yeu to" V II bam sinh.
- Noc ran Viper Dai Loan (oxyuranus scutellatus) cd kha nang trtfc tiep
bien prothrombin thanh thrombin trong stf vang mat cua nhtfng yeu to ddng mau
da biet nao dd. V i the cd the dtfng no nhtf mot thuoc thii dac hieu de dinh ltfdng
yeu to" II mot thi.
- Bach Quoc Tuyen va cong stf da san xuat thuoc thii de dinh ltfdng yeu to
II ttf huyet thanh oxalat hoa va huyet ttfdng hut vdi ty le 1: 2.
- Thuoc thtf de dinh ltfdng yeu to V II dtfdc san xuat ttf huyet ttfdng ctfu chong
ddng bin g wintrobe, hut bang bot silicagen G hoac tren mang loc amiang 2 0 %.
- Thay the thromboplastin trong thdi gian Quick bang noc ran ho’ mang
Russell pha loang ta se cd thdi gian dong dai hdn. Noc ran hoat hoa ra't manh yeu
to" X ma khong can stf tham gia cua yeu to" V II.
- De dinh ltfdng yeu to" X, ngtfdi ta dung mot thuoc thtf dd la huyet ttfdng bo
loc qua than hoat. Thuoc thuf nay thieu hut ca hai yeu to" V II va X. Nhtfng neu
thay thromboplastin bang noc ran Russell de xet nghiem thdi gian prothrombin,
yeu to" V II thieu hut se khong anh htfdng den ket qua.
- So sanh thdi gian prothrombin vdi noc ran Russell cua thuoc thtf nhd yeu to
X cua huyet ttfdng chtfng va benh de biet nong do yeu to" X cua benh nhan.
88
3.3. Ti£n hanh ky thuat
- Pha loang huyet ttfdng chtfng va benh 1/10, 1/100, 1/1000 trong dem muoi
pH 7,4.
- Cho vao moi ong nghiem 0,1 ml huyet ttfdng bd khong cd yeu to"X, 0,1 ml
huyet ttfdng chtfng va benh pha loang d cac nong do va 0 , 1 ml thuoc thii gom noc
rSn vdi cephalin.
- De vao thung cach thuy.
- Sau dung 30 giay cho them 0,1 ml CaCl 2 M/40, bam dong ho theo ddi thdi
gian dong. Lam moi ong cua moi nong do lap lai 2 lan.
- Thdi gian ddng cua cac nong do huyet ttfdng chtfng se dtfdc ve thanh
dtfdng th in g tren giay logarit k 6 p.
- Hoat tinh yeu to" X cua benh cd the doc tren do thi theo ket qua thdi gian
dong cua ong cd huyet ttfdng benh pha loang 1 /1 0 .
1. Nguyen ly
Thdi gian thromboplastin ttfng phan cua huyet ttfdng ngtfdi hay huyet ttfdng
bd khdng cd mot trong cac yeu to" V III, IX, X I va X II se bi keo dai. Thdi gian nay
se dtfdc dieu chinh khi bo’ sung huyet ttfdng cd yeu to" thieu hut dd. Mtfc do dieu
chinh phu thuoc nong do yeu to" thieu hut trong huyet ttfdng bo’ sung. Dtfa vao dd,
ngtfdi ta pha loang huyet ttfdng can xet nghiem ra cac nong do khac nhau va tron
vdi huyet ttfdng khdng cd yeu to" can khao sat (huyet ttfdng thii) de theo ddi mtfc
do dieu chinh va tinh ra nong do yeu to" dong mau dd.
CJ day chung toi md ta phtfdng phap dinh ltfdng yeu to" V III C mot thi con
phtfdng phap dinh ltfdng cac yeu to" IX, XI, X II cung ttfdng ttf.
89
2. Ky thuat
2.1. Djnh hrpng yeu to VIII C
_ Huyet ttfdng thtf chtfa dung tieu chu&n (cdn hoat tinh V III C tren l% ).
90
_ K et qua thdi gian ddng cua cac nong do pha loang huyet ttfdng chtfng
khdng chinh xac nen do thi khdng phai la mot dtfdng thing.
_ Mot so" nguyen nhan chung: dung cu lam xet nghiem khdng sach, lay
benh ph^m khdng chu^n.
Litu y: Ngoai sti dung huyet ttfdng chtfng, ngtfdi ta cdn dung huyet ttfdng
chu^n de kiem tra, quy trinh giong nhtf doi vdi huyet ttfdng chtfng va do thi la
mot dtfdng thang song song vdi dtfdng thang ctia huyet ttfdng chtfng.
Cac btfdc tien hanh ttfdng ttf dinh ltfdng yeu to" V III C, 6 day chi trinh bay
cach chuan bi huyet ttfdng thti.
Mau ctia benh nhan hemophilia dung san xua"t thuoc thti phai khdng cd
khang the khang yeu to" dd ( IX, X I ).
1. Nguyen ly
Yeu to X III dtfdc hoat hoa trong qua trinh dong mau nhd ion calci va
thrombin. Yeu to 'X III hoat hoa lam o’n dinh cuc fibrin.
91
Khi co du yeu to" X III cuc fibrin se khong h o i tan trong dung dich ure
5mol/l, con cuc fibrin dtfdc tao ttf huyet ttfdng thieu yeu to X III se bi tan.
4. Ket qua
- Neu yeu to" X III cd trong huyet ttfdng thi cuc ddng v ln cdn.
- Phtfdng phap nay thtfdng chi dung de chan doan thieu yeu to X III bam
sinh va nhtfng trtfdng hdp yeu to" X III < 1 %.
LiCu y:
- De biet kha nang lam tan cuc fibrin cua dung dich ure, ngtfdi ta tien
hanh lam xet nghiem vdi ong chtfng dtfdng nhtf sau: trong ong nghiem cho 0 , 2
ml huyet ttfdng citrat, 0 ,2 ml thrombin, sau dd cho dung dich ure nhtf tren. Cue
ddng se tan trong ure vi yeu to" X III khdng hoat hoa do thieu Ca++.
- Cd the thay dung dich ure 5 moi /I bang acid monochloracetic 2%.
- FD P cd mat nhanh chong trong mau cf ca hai trtfdng hdp: tieu sdi huyet
toan the va tieu sdi huyet cuc bo ket hdp vdi stf lin g dong fibrin trong long mach
(cd ddng mau trong long mach).
- Trong mau ngtfdi binh thtfdng cd the cd F D P dtfdi dang vet, dd la ket qua
cua tieu sdi huyet sinh ly. FD P cao hdn trong thdi ky kinh nguyet, dac biet d
ngtfdi rong kinh. FD P cung tang d ngtfdi xd gan, tac mach, nhoi mau phoi va trong
benh nhan ghep than. 0 benh nhan ghep than, tang FD P trong ntfdc tieu la bieu
hien cua tinh trang thai ghep.
92
- FDP can trd phan ting thrombin - fibrinogen, lam k6 o dai thcfi gian thrombin
huyet ttfdng. Huyet thanh cd FDP se lam tang nhanh stf ket tu cua tieu clu.
- Phtfdng phap m iln dich la phtfdng phap nhay nh&'t de xac dinh FDP.
1. Djnh lifdng FDP difa vao phifdng phap mien djch ure che ngifng ket
hong cau cua Merskey
1.1 Nguyen ly
FD P cd tinh khang nguyen, se phan tfng vdi khang the khang fibrinogen
ngtfdi. Khi cho vao huyet thanh cd FDP, khang the khang fibrinogen ngtfdi se bi
trung hoa va do dd giam kha nang ngtfng ket hong cau dtfdc gSn fibrinogen (tfc
che ngtfng ket hong cau).
- Tron huyet ttfdng citrat cua nhtfng ngtfdi binh thtfdng cung nhom hong
cau he ABO.
- Ly tam manh 3000-5000 vong/phut trong 20 phut. Bo can, dinh ltfdng
fibrinogen trong huyet ttfdng dd.
- Tiem fibrinogen ngtfdi cho tho tao khang the. Khi cd hieu gia cao dat yeu
cau thi lay mau tho khdng chong ddng, thu huyet thanh, kiem tra b 4 ng dien di
mien dich va hieu gia khang the trtfdc khi ltfu trtf.
93
1.2.5. H6ng cau ngudi nhom O ho$c hdng cau cCru
- L&y 20ml mau, chong dong b&ng 3 ml ACD ho&c citrat, mau de ltfu trtf 2
ngay trtfdc khi cam nhiem.
- XOf ly hong clu vdi acid tanic 1/200.000:
+ Rtia hong clu 7 lln bang dem pH 7,2.
+ Pha hong clu 5% trong dem pH 7,2
+ Xti ly vdi acid tanic: 1 the tich hong c iu 5 % vdi 1 the tich acid tanic
1 /2 0 0 .0 0 0 , de cf nhiet do phong (co the trong gidi han 2 2 - 37°C) trong 2 0 phut.
- ROta hong c iu 3 lan b&ng dem pH 7,2 va cuoi cung pha th&nh hong clu
5 % trong dem.
- Pha loang huyet ttfdng chuan (Pool da dtfdc dinh ltfdng fibrinogen) trong
dem pH 7,2 cd 1 % gelatin vdi nong do: 1/30, 1/90, 1/270, 1/540.
(Vdi cac m iu kiem tra va huyet thanh binh thtfdng (cd chat tfc che) thi
pha 1/3, 1/9, 1/27...).
- Cho 0,05 ml huyet thanh cf hieu gia da chon vao moi lo u 10-30 phut d
4°C, them vao mdi lo 0,05 ml hong cau 5% da cam n hilm de nhiet do phong 2 gid.
94
1.4. K4t qua
Khi tron huyet thanh hoac ntfdc tieu vdi dich treo cd hat latex da g in khang
the dac hieu chong FDP, neu cd hien ttfdng ngtfng ket, nghia la trong huyet thanh
hoac ntfdc tieu cd FDP. Phtfdng phap ban dinh ltfdng dtfdc tien hanh b ln g cach
pha loang m iu xet nghiem b cac nong do khac nhau.
95
- Neu chat xet nghiem la ntfdc tieu cung lam ttfdng ttf nhtf huy£t thanh: cho
2 ml ntfdc tieu vao ong chuyen dung, dat vao thung cach thuy 37°C khoang 30
phut, sau dd loc ntfdc tieu qua giay loc hinh dla (Whatman GF/B). Thtfc hien phan
tfng vdi ntfdc tieu khdng pha loang va pha loang 1/5.
1. Nguyen ly
Hoat tinh yeu to' 3 tieu cau xac dinh bSng stf khac nhau cua thdi gian dtfdc
phuc hoi calci cua huyet ttfdng sau khi dtfdc hoat hoa bdi kaolin trtfdc va sau khi
loai bo tieu cau. Ban dinh ltfdng dtfdc danh gia qua dtfdng bieu dien thdi gian
ddng cua huyet ttfdng binh thtfdng vdi so' ltfdng tieu cau 50 x 109 /1, 25 x 109/1, 12,5
X 1 0 9/ 1 .
- Dung huyet ttfdng ngheo tieu cau de pha loang huyet ttfdng giau tieu cau,
de cd 50 x 109 va 12,5 x 109/ 1, cd the dung podl huyet ttfdng ngheo tieu cau cua
ngtfdi binh thtfdng nhtfng de lau.
- Dung pool huyet ttfdng ngheo tieu cau binh thtfdng pha huyet ttfdng giau
tieu cau de cd so' ltfdng tieu cau 50 x 109, 25 x 109va 12,5 x 109 / 1.
- CaCl2 M/40
96
3. Tien hanh ky thuat
- Trong cac ong nghiem chtfa 0,1ml huyet ttfdng cd chtfa so' ltfdng tieu clu khac
nhau: 50 x 109, 25 x 109 va 12,5 x 109/1 va ngheo tieu clu chtfng, 50 x 109, 25 x 109; va
ngheo tieu clu benh.
- Dat vao thung cach thuy 37°C, cho them 0 , 1 ml hdn dich kaolin 5mg/ml
hay celit 15mg/ml lac deu. Dung 2 phut sau cho them 0,1ml CaCl M/40 b&'m dong
ho theo doi thdi gian ddng.
4. Ket qua
- Stf khac nhau gitfa thdi gian ddng cua ong huyet ttfdng giau va ngheo tieu
cau ndi len hoat tmh yeu to' 3 tieu cau.
- Qua thdi gian ddng cua cac ong huyet ttfdng chtfng, ve dtfdng thang th in g
chuan tren giay logarit kep vdi true tung la thdi gian ddng, true hoanh la cac nong
do tieu cau (50 x 109/1 ttfdng dtfdng 100%, 25 x 109/1 ttfdng dtfdng 50%...). Ttf do thi
nay tinh dtfdc hoat tinh yeu to' 3 tieu clu cua benh nhan qua thdi gian ddng.
Co hai phtfdng phap chinh dtfdc sti dung de danh gia do ngtfng tap tieu clu:
Do do ngtfng tap tieu c lu ttf phat va do do sau khi cho chat kich tap vao.
1. Nguyen ly: K y thuat do ngtfng tap tieu c lu b&ng may do ngtfng tap tieu c lu ttf
dong khi cho chat kich tap ttf ngoai vao:
Khi cho chat kich tap (ADP, collagen...), tieu clu se ngtfng tap khdng hoi phuc
va lam thay doi mat do quang hoac do trd khang cua ddng dien. Mtfc do thay doi
ngtfng tap dtfdc phan anh qua mtfc do thay doi mat do quang hoac do trd khang.
97
3. Quy trinh ky thuat
— Phan phoi huyet ttfdng giau tieu cau va ngheo tieu c lu vao cac cdng
(ltfdng huyet ttfdng tuy theo ttfng may) va dat vao cac vi tri quy dinh tren may.
- Tien hanh cac btfdc theo tu ln ttf quy dinh (phu thuoc ttfng loai may).
Thdi gian
Hinh 2.1: Dtfdng bieu d iin ngtfng tap tieu cau vdi ADP 6 ngtfdi binh thtfdng
Ngtfng tap tieu c lu giam trong cac benh ly giam chtfc nang tieu c lu ba’ m
sinh hoac m ic phai. Tuy ttfng loai benh ma ngtfng tap tieu c lu giam vdi cac cha't
kich tap khac nhau.
98
Thai gian
Hinh 2.2: Dtfdng bieu dien ngtfng tap tieu cau vdi ADP d ngudi do ngung tap tieu cau giam
N g U n g tap tieu cau tan g trong n h U ng trUdng hdp t a n g hoat hoa tieu cau:
phu nU co thai, p h a u thuat, mot so b en h ly tim mach.
- Ket qua ngung tap tieu cau d nhUng mau huyet tUdng giau tieu cau cd so"
ltfdng tieu cau < 200.1071 hoac > 400.109/1 it cd gia tri trong danh gia chat ltfdng
tieu cau.
- Doi vdi nhtfng trUdng hdp sii dung mau toan phan de do ngung tap tieu
cau: ket qua bi anh htfdng bdi nhieu yeu to", dac biet la hematocrit.
1. Nguyen ly
Thdi gian mot xet nghiem dong mau keo dai do: hoac thieu hut mot hay
nhieu yeu to ddng mau hoac stf cd mat cua chat khang ddng lUu hanh. Nguyen ly
phat hien khang ddng ltfu hanh dtfa vao kha nang bu cua cac yeu to' ddng mau.
Thdi gian ddng cua hdn hdp 1 the tich huyet tUdng binh thtfdng va 1 the tich
huyet tUdng cua benh nhan thieu hut 1 hay nhieu yeu to" ddng mau se gan bang
thdi gian ddng cua huyet ttfdng binh thtfdng. Trai lai, thdi gian ddng cua hon hdp
99
1 the tich huyet ttfdng binh thtfdng va 1 the tich huyet ttfdng cua benh nhan cd
chat khang ddng ltfu hanh se keo dai gan bang thdi gian ddng cua huyet ttfdng
benh nhan.
4. Ket qua
Thdi gian ddng cua mau huvet ttfdng hdn hdp chtfng va benh ty le 1/1 keo
dai gan vdi thdi gian ddng cua huyet ttfdng benh chtfng to stf cd mat cua khang
ddng ltfu hanh. Can tien hanh xac dinh ban chat cua khang ddng ltfu hanh nay.
Chi so Rosner:
A P T T (benh + chtfng) - A P T T (chtfng) x 100
A P T T (benh)
Ket qua chi so:
< 12: Khang ddng noi sinh (-)
>12 - <15: Khang ddng noi sinh nghi ngd (±)
> 15: Khang ddng noi sinh (+)
100
XET NGHIlM CAC YEU TO KHANG DONG MAU (ANTI • C0A6UBATI0N):
PROTEIN C, PROTEIN S, ANTITHROMBIN III
Cac chat khang dong sinh ly bao gom: Protein C (Pc), protein S (Ps) va
antithrombin III (A T III), khi bi thieu hut (gap trong cac benh nhan bi benh di
truyen bam sinh) hoac giam sut ve ham ltfdng va hoat tinh (gap trong cac benh
nhan bj roi loan dong mau theo htfdng tang dong) co nguy cd dan den huyet khoi
va t ic mach. Cho nen viec xet nghiem cac yeu to nay rat can cho chan doan va
tien ltfdng benh.
0 cac benh nhan thieu hut Pc, Ps cac xet nghiem A PTT , PT binh thtfdng, vi
vay viec xac dinh nong do va hoat tinh cua Pc, Ps d cac benh nhan nay co gia tri
chan doan cao.
- Protein C: Nguyen ly ky thuat: vi Pc la 1 khang nguyen, nen xu htfdng
dung phtfdng phap mien dich nhtf dien di mien dich, phong xa mien dich, mien
dich gam men (E L IS A ) dung khang the ddn dong dac hieu Pc dang dtfdc chu y
phat trien, ky thuat quang hoc so mau dung kit STA - Staclot - Pc cung dtfdc ap
dung. 0 ngtfdi ldn mtfc do Pc > 70%, d tre em thap hdn.
- Protein S: Do ham ltfdng protein s phtfc tap hdn vi co 2 thanh phan:
Protein S ttf do va Ps ket hdp gan vdi C4b. Thieu hut Ps co the phat hien qua 2
dang: giam Ps toan ph ln va giam Ps ttf do. Thong thtfdng cac ky thuat mien dich
htfdng phat hien Ps tu do, ttfdng ttf nhtf ky thuat E LIS A phat hien Pc. Cung co
the dung ky thuat dien di mien dich cheo (Crossed Immunophoresis) phat hien co
tinh chat dinh tinh Ps ttf do va protein s lien hdp.
Cac ky thuat mien dich dtfdc sii dung de xac dinh A T III, cac ky thuat nay
bao gom:
101
- Mien dich khuech tan (Immunodiffusion)
- Phong xa mien dich (Radio - Immunoassay)
- Mien dich gan men (Enzym linted Immunoassay = E L IS A )
Trong do ky thuat E LIS A sii dung khang the ddn dong (monoclonal
antibodies) dac hieu A T III dtfdc quan tam phat trien nhat.
O ntfdc ta, cac xet nghiem ve cac chat khang dong sinh ly tren tdi nay chtfa
dtfdc phat trien rong trong chan doan va tien ltfdng, cac yeu to gay huyet khoi, tic
mach. Nhtfng trong thdi gian khong xa do stf gia tang cac tai bien ve tim mach.
san khoa v.v... doi hoi ap dung cac ky thuat dinh htfdng cac yeu to khang dong
gop phan chan doan va tien ltfdng huyet khoi va tac mach do vai tro cua Pc. Ps.
A T III hoac bam sinh hoac mac phai gay nen.
102
C hiidng 3
1. Nguyen ly
Cac te bao lympho mau ngoai vi khi tiep xuc vdi chat gay phan bao (mitogene)
co kha nang chuyen dang thanh te bao non va phan chia. Ldi dung kha nang do,
ngtfdi ta nuoi cay mau ngoai vi trong moi trUdng co c h it kich thich phan bao va
oau do lam ngUng phan bao d ky gitfa - giai doan co hinh dang nhilm s ic the
(N ST) dien hinh de lam tieu ban quan sat NST. Phan tich N S T te bao mau ngoai
vi cho phep ch in doan cac hoi chting di truyen do bat thtfdng NST, xac dinh'N ST
gidi cua ca the hoac phat hien mot so ton thtfdng NST.
103
2.2. Chuan bi dung cu
- Lay mau tinh mach vao bdm tiem co trang heparin, ltfdng mau l£Ly ttf l-2ml.
3.2.2. Co dmh
- Lan 1 : Sau khi u vdi dung dich nhtfdc trtfdng. lay ong ly tam ra, cho them
vao moi ong 0,2ml dung dich Carnoy II, dung pipette Pasteur tron deu, roi lai ly
104
tam l&y can nhtf tren, sau khi hut bo dung dich trong d phia tren, cho them vao
moi ong 5-7 ml dung dich Carnoy I, tron deu, de b nhiet do phong trong thdi gian
15 phut.
- iJin 2: Sau 15 phut lai ly tam va hut bo phan tren, them vao moi ong 5-7ml
dung dich Carnoy II, dung pipette Pasteur tron deu, de b nhiet do phong 10 phut.
3.2.4. De tieu ban kho tu nhien va tien hanh nhudm Giemsa ho$c cac ky thuat nhudm khac
Nhuom Giemsa:
- Pha Giemsa ty le 1/10 trong dem co pH = 6 ,8 .
- Danh dau tieu ban va dat vao be nhuom 10 phut
- Rtia b ln g ntfdc may va de kho, doc ket qua.
105
Nhiet do tu am khong on dinh
Cac dung dich sti dung khi chu^n bi tieu ban khong dung quy cach.
1. Nguyen ly
Binh thtfdng 0 tuy xtfdng, cac te bao tao mau lien tuc tang sinh va trtfdng
thanh do vay qua trinh phan chia dien ra mot cach ttf nhien. Dtfa vao tinh ch&'t
nay co the lam tieu ban N S T te bao tuy xtfdng trtfc tiep hoac sau khi nuoi cfty
trong moi trtfdng nhan tao de phan tich NST.
2.2. Dung cu
- Giong nhtf chuan bi dung cu cay mau ngoai vi.
- Ngoai ra them bo dung cu dem bach cau.
- Chuan bi ong nghiem vo trung co nut kin, dtfng khoang 2 ml moi trtfdng
de am 37°C khoang 15 phut de lay tuy.
106
- Trong ong ly tam nhon day cho:
+ 8 ml moi trtfdng da de a'm 37° C.
+ 0 ,1 ml dung dich colcemid 0,004°/00-
+ Ltfdng hon dich tuy chtfa 4- 8.106 te bao.
- U d tu a'm 37° C trong thdi gian 1 gid.
3.2. C£y tuy ng&n han khdng dung chSt kich thich phan bao
3.2.1. Lify tup xitong va nu6i c£y
- L^y 0,5 ml dich tuy vao bdm tiem da trang heparin 5000 UI/ ml va cho
vao ong nghiem vo trung co chtfa 2 ml moi trUdng nuoi c&y, tron deu va dem te
bao tuy trong hon dich.
- Trong moi lo nuoi c&y cho:
+ 6 ml moi trUdng nuoi cay.
+ 1 ,6 ml huyet thanh AB.
+ Ltfdng hon dich tuy chtfa ttf 4- 6 . 1 0 6 te bao. L ie nhe lo ca'y va de tu a'm
37°C trong 24 gid.
- Sau 24 gid, cho vao moi lo 0 ,1 ml dung dich colcemid 0,004°/oo (4 pg/ml) de
lai tu am 1 gid.
Tu^n ttf cac btfdc nhtfdc trtfdng, co dinh va nho tieu ban giong nhtf lam tieu
ban N ST mau ngoai vi.
107
- Choc khong dung tuy.
- Tuy xtfdng bi suy, khong con te bao phan chia.
Trong cong thtfc NST, cac N S T thtfdng dtfdc danh so' ttf 1 - 2 2 theo thtf ttf
giam dan cua chieu dai. Can ctf vao chieu dai va vi tri tam cua N S T ngtfdi ta chia
cac N S T ra 7 nhom (A - G).
- Nhom A (gom N S T 1 - 3) la cac N S T ldn tam gitfa.
- Nhom B (gom N S T 4 - 5) la cac N S T 16n tam gan gitfa.
- Nhom C (gom N S T 6 - 1 2 ) N S T kich thtfdc trung binh, tam gitfa hoac gin
gitfa, N S T X gan giong N S T ldn trong nhom nay.
- Nhom D (gom cac N S T 13 - 15) cac N S T tam cuoi, kich thtfdc trung binh
co the co ve tinh.
- Nhom E (gom cac N S T 16 - 18): N S T kha nho, tam gitfa hoac g in gitfa.
- Nhom F (gom cac N S T 19-20): N S T nho tam gitfa.
- Nhom G (gom cac N S T 2 1 -2 2 ): N S T nho, tam cuo'i, co the co ve tinh.
108
1.2. Vung, bdng vd dudi bdng cua NST
Cac ky thuat nhuom bang (bang G, bang R, bang Q) tao nen hinh anh cac
bang dam nhat xen ke va lien tiep theo chieu doc cua NST. Cac bang nay dac hieu
cho ttfng NST, dtfa vko do ngtfdi ta chia N S T ra nhieu vung, moi vung co cac bang,
moi bang lai chia thanh dtfdi bang.
Ky hieu p va q la chi canh ngan va canh dai cua NST. So' cua vung, bang,
dtfdi bang dtfdc danh so' ttf phia tam ra, bat dau la so' 1 . De xac dinh mot bang
nha't dinh ngtfdi ta dung 4 ky ttf lien tuc khong co da'u ngan cach: so' NST, ky hieu
canh, so' cua vung, so' cua bang trong vung; V i du: lp31 chi N S T so' 1, canh ngan,
vung 3, bang 1 . Khi phan tich chi tiet. them cac dtfdi bang cung dtfdc danh so ttf
phia tam ra ngoai va dtfdc the hien sau ky ttf chi bang, co ngan cach bang dau
cham (.). V i du bang lp31 chia thanh 3 dtfdi bang lp31.1, lp31.2, lp31.3 thi dtfdi
bang lp31.1 d phia g in tam nha't va lp31.3 xa tam nhat. Neu lai chia nho tiep thi
them ky ttf nhtfng khong can da'u.
- Dau cong (+) hay trtf (-) de sau ky hieu canh N S T ndi len them doan hay
mat doan canh do.
- add (addition): Them doan N S T nhtfng khong biet nguon go'c doan them.
V i du 46,XX, add (19) (p l3 ) ttfc la them mot p h in vat lieu di truyen vao
canh ngan N S T 19 ttf doan pl3.
109
- del (deletion): M at doan.
- der (derivative): N ST bat thtfdng diidc hinh th&nh do ton thiidng tii 2 NST
hoac hdn.
Khi phan tich cong thtfc N S T thay cd 2 hay nhieu dong te bao cd cong thtfc
khac nhau thi phan cach b in g dau gach cheo (/) va so' te bao phan tich dtfdc d moi
dong de trong dau [ ].
V i du: 46.X X [13]/45.X [16]
Cd nghia: da phan tich dtfdc 29 cum NST, trong dd 13 cum cd cong thtfc NST
ntf binh thtfdng, 16 cum cd 45NST va chi co mot N S T gidi la X.
Nhiem sac the (N S T ) la phan bat mau ro nha't cua te bao vdi thuoc nhuom
Giemsa nen sau khi nhuom, N S T cd mau dong nhat (Hinh 3.1).
110
1.2. Chutfn bj thudc nhu$m va dung djch d?m
- Dung dich Giemsa m§: Pha thong thtfdng va de san.
1 *
r 0 * f | * S-
* d *■ b ^
X * 8
Ill
2 . 1 Nguyen ly
Xti ly tieu ban N S T bang men tieu protein hoac trong moi trtfdng muoi 6
nhiet do cao. Do cau true N S T co ttfng doan A D N giau A ,T (adenin va thymidin)
dac trtfng cho ttfng cap NST, vi vay phan bo' cac loai protein cung dac trtfng doc
theo chieu dai cua moi NST. Mtfc do tac dong cua men tieu protein va nhiet len
cac doan N S T se khac nhau, do do sau khi xti ly va nhuom se co hinh anh ttfng
doan dam- nhat xen ke nhau doc theo chieu dai NST. Do dai, vi tri, so' ltfdng cac
doan dam nhat vi vay cung dac trtfng cho ttfng doi NST, qua do co the xac dinh
chinh xac ttfng N S T va phat hien dtfdc cac ton thtfdng ma bang ky thuat nhuom
thong thtfdng khong phat hien dtfdc.
Moi phong xet nghiem te bao di truyen co the ltfa chon va tfng dung cho
rieng minh mot ky thuat, cac ky thuat co the thay doi d mot so btfde. Chung toi
gidi thieu d day cac btfdc cd ban cua cac ky thuat dtfdc sti dung rong rai hien nay.
N S T dtfdc xti ly vdi men trypsin hoac xti ly nhiet do trong muoi citrat, sau do
nhuom Giemsa, cac bang dam ttfdng tfng vdi nhtfng doan chtfa nhieu A va T.
112
- Dung dich dem phosphat pH = 6,8 (nhtf tren).
- Dung dich d in g trtfdng (ntfdc muoi sinh ly).
- Ntfdc cat khii ion.
- Coc nhuom.
b. Pha hod chat
- Dung dich trypsin (0,025%):
+ Trypsin (1: 250) Diffco 0,05g.
+ Ntfdc muoi dang trtfdng 200ml.
- Dung dich huyet thanh thai be:
+ Huyet thanh thai be 4ml.
+ Ntfdc muoi sinh ly 200ml.
- Dung dich nhuom
+ Dung dich Giemsa me 4ml.
+ Dem phosphat 200ml.
- Ntfdc muoi sinh ly 2 coc x 200 ml.
- Dung dich dem phosphat 2 coc x 200 ml.
- Ntfdc cat khii ion 2 coc x 200 ml.
c. Quy trinh ky thuat
- Nhuom 2- 3 phut trong dung dich Giemsa. Thdi gian co the thay doi tuy
ttfng phong xet nghiem.
- Cho tieu ban vao dung dich dem phosphat 2 lan, moi lan 5-10 giay.
- Rtfa tieu ban bang cach nhung vao coc ntfdc cat 2-3 lan.
- De kho d 50"C trong 15 phut va doc ket qua, chup anh, xep cong thtfc
(Hinh 3.2).
* »
\ 4
* A i t
u
1 •
s * * ( v n C "
1 2 3 4 ■i
1 1 ! 1
• • • •
S i 1 1 1 1
6 7 8 9 10 n 12
« 1
4 • * #* u
i t » *»
13 14 15 16 17 18
V V U * » f •
r* -'
t *
19 20 2! 22 • XY
2.2.3 Danh gia ket qua: Dtfa vao hinh anh mau cua bang G de phan tich.
2.2.4 Cac yeu to anh htfdng: nhuom thanh cong khi co cac bang dam nhat xen ke
nhau doc chieu dai NST.
Ky thuat nhuom tao nen cac bang dam nhat ngtfdc lai vdi bang G ttfc la vung
dam d bang G se nhat d bang R va ngtfdc lai nen goi la bang ngtfdc (Reverse band).
Co nhieu phtfdng phap nhuom bang R, phtfdng phap dau tien la dung moi
trtfdng muoi xtf ly tieu ban N ST d nhiet do cao sau dd nhuom Giemsa (R bands by
heat using Giemsa = RHG). Ngoai ra cac phtfdng phap khac cd the dung acndin hoac
chat nhuom mau fluor nhtf chromomycin hay dung chat thay the thymidin (BrdU).
114
Chung toi trinh bay d day phtfdng phap nhuom nong bang R (R H G ) do
Dutrillaux va Lejeune mo ta 1971, co chinh ly.
- Chuyen tieu ban sang coc dtfng Earle cd pH = 6,5 cung d 87°C trong thdi
gian 45 phut. (Thdi gian u tieu ban d Earle cd pH = 5,3 va 6,5 la bang nhau va tuy
thuoc tuoi cua tieu ban, neu tieu ban da chuan bi tren 1 tuan thi thdi gian nay
ngan hdn).
- Chuyen tieu ban vao coc dtfng ntfdc cat d nhiet do phong va trang rtfa tieu
ban 3- 4 lan.
- Nhuom trong dung dich Giemsa trong 8 phut.
115
qua, chon cac cum ky giiia N S T ro chup anh, xep cong thtfc N S T va phan tich ket
qua (Hinh 3.3).
>ff
m•
1
If
In
V« ft f d 9
t *
* C U•
UH
n * u u
1 2 3 4 5
I 3 •y o k*
* 0 n ir fi
i 5
P3 i f
t» Ta iC It Si
10 11 12
6 7 8 9
mm • «
M
«l It
■* * i t
> tf 0 AB * i
lb 16 17 IB
13 ■4
« m
«■
i «
• ft «•
*m « 1
H
19 20 21 22 XX
Khac vdi cac ky thuat nhuom bang khac. nhuom bang C la ky thuat nhuom
cac vung di nhiem sac, cac vung nay thtfdng nam d phan tam cua N ST va canh dai
cua N S T Y. Ngtfdi ta xtf ly tieu ban trong dung dich kiem: NaOH hay B a(O H )2 sau
do xtf ly tiep trong moi trtfdng muoi d nhiet do cao va nhuom vdi Giemsa. Chi cd
vung di nhiem sac bat mau dam con lai mau nhat. Chung toi gidi thieu kv thuat
do Summer dtfa ra 1972, co chinh ly.
a. Dung cu
116
b. Hod chat
- Dung dich bari hydroxid 5%
B a(O H )2 = 5g
Nude ca't du 100ml
Hoa tan B a(O H )2 b^ng may khu&y tii, loc, nen pha dung dich n&y trUdc
khi dung (trong ngay).
- Dung dich SSC x 2
+ NaCl 17,5 g
+ Natricitrat ngam 2 phan tii nUdc
(N a 3C6H 50 7.2 H 20 ) 8,8 g
+ Nude cat du 100ml.
- Dung dich HC1 0,2N.
- Dung dich nhuom Giemsa 2%.
+ Dem phosphat pH = 6,8 = 98 ml
+ Giemsa 2 ml
- Con tuyet doi, con 80 do, con 70 do.
2.4.4. Danh gia ket qua: Nhuom bang C se cho hinh anh dam d phan tam cua N ST nhat
la cac NST 1, 9, 16 va canh dai NST Y, cac phan cdn lai NST nhat mau (hinh 3.4).
117
4 -5
8 -X -12
JUAftAA ** A* * *
13-15 16 17-18
XXXM A fl y\ * m
19-20 21-22 Y
Bang Q la bang diidc sti dung sdm nhat, nhilng do phai dung quinacrin, kinh
hien vi huynh quang va can doc sdm sau khi nhuom nen khong diidc dung hang
ngay. Tuy vay cung can thiet de lam can cti doi chieu hoac cho cac nghien ctiu ve
phan di nhiem s ic ctia NST.
- Nhuom cac tieu ban 10- 15 phut trong dung dich nhuom quinacrin. trong
buong toi hoac hoc gieky den coc nhuom.
118
- Rvia difdi ntfdc may, loai h£t quinacrin thtfa.
- D&t tieu ban 1 phut trong dem Mcllvaine.
- Phu dem M cllvaine len tieu ban v& th&'m bdt dem thtfa.
- Soi dtfdi kinh hien vi huynh quang, dung btfdc song ttf 450- 500 nm.
Cac N S T se the hien cac doan sang, toi dtfdi kinh hien vi huynh quang, vung
sang ttfdng tfng vdi phan N S T chtfa A D N giau A va T. Chon cac cum N S T ro, chup
anh de phan tich ket qua dtfa tren phan bo" bang chu^n.
Cac vung d&m tren N S T khi nhuom bang G, vung nhat khi nhuom bang R
ttfdng tfng vdi vung sang cua bang Q.
Ltfu y ky thuat nhuom bang Q vdi quinacrin phai doc va chup anh ngay sau
khi nhuom, de lau se khong con ro cac vung bang.
1. Nguyen ly
T e bao phan chia dtfdc la nhd stf nhan doi NST, do do can den base nitd.
Ngtfdi ta dung chat ttfdng ttf thymidin (Bromodesoxy uridine = BrdU) de thay the
base nitd nay trong hai chu ky phan bao lien tiep, se tao ra dtfdc mot N S T con
(nhi§m s&c tii) co ca hai mach A D N deu chtfa BrdU. Khi nhuom vdi fluorochrom
hay Giemsa, nhiem sac tii nay co mau khac nhiem sac tti con lai. Qua do co the
quan sat dtfdc cac hinh anh trao doi gitfa hai nhiem sSc tuf - trao doi nhilm s^c tit
chi em (Sister chromatrid exchanges: SCEs.)
Nhtf vay ky thuat nay dtfdc tien hanh qua hai btfdc:
- Btfdc 1: Gfin BrdU vao A D N d hai chu ky phan bao lien tiep.
- Btfdc 2: Nhuom phan biet hai nhiem sac tut.
Ngoai cac dung cu, phtfdng tien hoa chjit can cho cay mau ngoai vi, can them
dung dich BrdU.
BrdU: 10 mg
Ntfdc cat: 10 ml.
119
2.1.2. Cac budc tien hanh
- Cay lymphocyt binh thtfdng, u d 37°C trong 42 gid.
- Sau 42 gid them vao moi lo cay dung dich BrdU de nong do cuoi cung la
10 pg/ml, u tiep 30 gid d 37°C .
- Sau 30 gid, tfc che bang colcemid va lam tieu ban binh thtfdng.
- Nho dung dich Hoechst 33258 len tieu ban, day tieu ban bang dia thuy
tinh (dia petri) trong 10-15 phut d nhiet do phong.
- Rtfa tieu ban bang ntfdc cat 3 lan, de kho.
- Phu len tieu ban mot ldp dung dich 2 x SCC (pH 7.0) va dat dtfdi den ctfc
tim trong 1- 2 gid. (Khoang cach ttf den den tieu ban khoang 20 cm).
- Rtfa lai tieu ban bang ntfdc cat, de kho va nhuom Giemsa 2% trong 15- 20 phut.
- Doc ket qua dtfdi kinh hien vi quang hoc, chup anh cac cum N S T va
phan tich.
120
3. Phan tich ket qua
Sau khi nhuom phan biet, nhiem sac til co ca hai sdi A D N mdi dtfdc tong
hdp se bat mau khac nhiem sac tti con lai. Trong qua trinh phan chia co the co
nhtfng trao doi gitfa cac doan cua hai nhiem sac ttf chi em- dtfa vao do ngtfdi ta
co the danh gia cac mtfc do thay doi. K y thuat nay dtfdc dtfng de danh gia tac
nhan gay dot bien NST.
Trong thtfc te nhieu khi can xac dinh gidi nhanh, ngtfdi ta co the sti dung ky
thuat xet nghiem vat the gi6i. Tuy nhien day cung chi la x6t nghiem sd bo, muon
chfic chfin can phai phan tich NST.
1. Nguyen ly
Te bao cf giai doan gian ky, chi co mot N S T X hoat dong, khi nhuom Orcein
hay carbofuchsin, chat nhilm sfic b N S T X con lai bSt mau d&m tao nen wkt the
Barr, bam vao mang nhan. Co the chon mot trong hai ky thuat sau.
+ Cho 40g orcein tong hdp vao 200 ml acid acetic, l&c deu trong be am co
may l&c.
+ Them ntfdc cat du 2 lit, loc 3 lan b&ng giay loc W hatman so" 1, de ch6 toi
hay hoc giay den.
- Phet tieu ban: Dung de ltfdi lay te bao niem mac ma, phet len phien kinh,
thtfdng moi ben l&'y mot tieu ban. De kho tieu ban d nhiet do phong.
- Nho 3- 4 giot dung dich Aceto- orcein 2% len tieu ban, day bang dia petri
trong khoang 15 phut.
121
- Do dung dich orcein thtfa, th&"m kho, doc kcst qua ngay dtfdi kinh hien vi,
doc toi thieu 100 te bao va tinh ty le ph£n tram cac te b&o c6 v&t the Barr.
Trong thtfc te" khi xet nghiem te" bao niem mac ma cua ntf co khoang 10 -
80% te bao co vat the Barr tuy theo giai doan phat trien va chu ky kinh nguyet. d
nam binh thtfdng cung co the co vat the Barr (nhtfng dtfdi 5%).
122
- Nhuom qua lau, dung dich nhuom qua dac khong phan biet dtfdc vSt the
Barr vjk p h ln chat nhan con lai.
- Doc it t£ b&o chtfa phat hien dtfdc.
Cd scl di truyen cua cd the n&m trong cac gen tren N S T ma ban chat cua no
la acid desoxy ribonucleic (A D N ). Cau true A D N la chuoi xo&n kep cac nucleotid
ma moi m&t xich la mot base nitd (Adenin - A, Thym idin - T, Guanin - G, Cytosin
- C). Hai sdi cua chuoi xo&n k6p lien ket vdi nhau mot cach khong phai ng&u
nhien ma co tinh dac trtfng theo ttfng cap base nitd gitfa sdi nay vdi sdi kia theo
cach A di vdi T, G di vdi C...
Khi phan chia te bao, co qua trinh nhan doi AD N, luc nay cac sdi tach nhau
ra va moi sdi se lam khuon de tong hdp nen mot sdi bo sung theo nguyen t ic cap
doi(cd che ntia bao ton) tao nen hai chuoi A D N hoan toan giong nhau va giong
chuoi ban dau.
Ngtfdi khoe manh co bo gen binh thtfdng, ttfc la trinh ttf cac base nitd trong
cac gen (doan A D N ) binh thtfdng. Cho den nay ngtfdi ta th&y toan bo cac gen da
biet chtfc nang chi chiem 10% ltfdng A D N cua te bao, con lai 90% la nhtfng doan
A D N co trinh ttf nucleotid lap lai ma nay ngtfdi ta chtfa biet chtfc nang. Trtf hai
anh chi em sinh doi cung trtfng, that kho tim dtfdc hai ca the co bo gen giong
nhau, cho nen xac dinh gen noi len dtfdc tinh chat dac trtfng cua ca the va nguon
goic bo' me (mot ntia bo gen co nguon goc ttf bo" va mot ntia ttf me).
Trinh ttf cac base nitd cua gen bi thay doi co the gay nen benh di truyen.
Ngtfdi ta co the dung ky thuat sinh hoc phan tti de xac dinh nhtfng thay doi do va
xac dinh nguyen nhan gay benh. Ngoai ra, cung co the sti dung ky thuat nay de
xac dinh sdm stf cd mat cua cac virus, vi khuan gay benh.
Tuy theo muc dich ctia xet nghiem va dieu kien thtfc te, co the tach A D N ttf
cac nguon khac nhau: bach cau mau ngoai vi, ttf to chtfc, ttf chan toe, ttf benh
pham nghi cd tac nhan gay benh (chat tiet, huyet thanh....). CJ day chung toi gidi
thieu ky thuat chiet tach A D N ttf bach cau mau ngoai vi. Do de lay m iu nen ky
thuat nay thuan ldi cho cac xet nghiem tim gen hay tim dac trtfng ca the.
1. Nguyen ly
A D N d trong nhan te bao cung vdi cac protein, A R N ... nen qua trinh tach va
thu hoach A D N dtfa tren cac btfdc: pha mang te bao va mang nhan, loai bo A R N
va protein, tap trung AD N.
123
2. Hoa chat va dung cu can thiet
2.1. Dung cu
- May ly tam thtfdng va may ly tam lanh co rotor dung ly tam ong Eppendorf.
- M ay 1Ic ong nghiem.
- M ay dien di.
- Tu elm, be am.
- Den U ltraviolet (U V )
- M ay chup anh (U V )
- Pipette man (Micro pipette), ong Eppendorf.
- Isoamyl alcohol
- Bromo phenol blue
- Dung dich Ethidium bromic 1%; 50/qo
- Dem TBE x 10
+ Tris base 108g
+ Acid boric 55g
+ ED TA pH = 8 0,5M
+ Ntfdc cat du 1 lit
Dung dich nay sau pha de san va khi dung pha loang 10 lln .
124
3. Quy trinh ky thuat
1. Lay 0,5 ml mau tinh mach chong dong b&ng heparin (trang heparin vao
bdm tiem trtfdc khi lay), cho vao ong ly tam Eppendorf vo trtfng.
2. Rtfa protein huyet ttfdng
- Tron PBS va mau ti le 1: 1 lac deu, li tam 15 phut, 6000 vong/phut d
nhiet do phong.
- Rut bo phan trong tren (de lai khoang 500 pi)
3. Tay pha mang
Bo sung Buffer cho du 1 ml (bo sung 500 pi)
- Tris 1M: lOpl
- EU TA 0,5M: 20pl
- NaCl 5M: 20pl
- SDS 10%: 200pl
- Ntfdc cat khii ion du: 500pl
(Cac thanh phan cd the cho rieng vao ong chtfa can te bao cung cd the pha
san roi tron vao).
4. Loai bo A R N
Cho 5 pi A R N ase lOmg/ml vao hon dich tren, lac deu, u am 37 °C trong 1 gid.
5. Loai protein:
- Sau 1 gid u vdi ARNase, lay ra.
- Bo sung 24pl proteinase lOmg/ml, lac deu.
- U 3 gid d 56 °C
(De thuan ldi nen cam ong nghiem Eppendorf vao tam bot xop mong tha
trong ntfdc am 56 °C).
- Sau u 3 gid. lay ra va de nguoi: goi la ong 1
+ Hut lay phan tren cho sang ong Eppendorf 2 (Chu y hut ttf tren mat
xuong bo lai mang trang gitfa va phan den d dtfdi).
* Cho tiep phenol bao hoa vao ong 2 vdi ty le 1:1, lac tron. li tam. hut phan
tren cho vao ong Eppendorf 3.
* Cho vao ong 3 hon hdp phenol/chlorofoor 50/50 vdi ty le 1:1 (1 the tich
phenol, 1 chlorofoor. 2 hon dich).
125
+ Tron, lie , li tam 10 000 vong/ phut trong 15 phut d 24°C (C6 th§ dung
chlorofoor da cd san 1/25 isoamyl alcohol).
+ Hut phan tren cho vao ong 4.
• Cho vao ong 4 hon hdp nhtf ong 3, lie, li tam, hut cho sang ong Eppendorf 5
• Cho vao orig 5: 24 the tich chlorofoor + 1 the tich isoamyl alcohol + 25 the
tich chat tach, lie, tron, li tam vdi toe do 14 000 vong/phut trong 15 phut d 4°C.
Hut lay p h ln tren cho vao ong 6 (Hut se dtfdc khoang 700|il).
6. Tua A D N
- Cho them vao ong 6 da cd san 700jil dich tach:
+ N atri acetat 3M: 100fil
+ Con tuyet doi: 1 ml
- Tron deu b ln g each lie ong nghiem va xem tua (A D N tua thanh “sdi”
trang Id lting).
- Ly tam 15 phut, 14000 vong/phut d 4°C.
- Lay ong ra do bo phan tren (can than de khong do mat A D N - nen do vao
mot ong nghiem khac va cat di).
- Them vao ong 1,5ml con 70° va lie nhe. Nhtf vay da dtfdc A D N tinh sach,
A D N nay cd the gitf d - 20 °C, - 80 °C hoac tien hanh cac xet nghiem khac.
7. Dien di A D N
Sau khi chiet tach A D N can dien di de kiem tra co thu hoach dtfdc ADN
hay khong.
• Chuan bi A D N
- Ly tam ong 6 (d tren) 14 000 vong/ phut trong 15 phut d 4°C
- Do bo phan con 70°.
- Say kho A D N trong buong hut vo trung (H ote vo trung) thdi gian 1 gid.
- Sau 1 gid cho 50|il TE vao can kho va lac.
- Lay 7|al hon dich A D N trong TE tron vdi 3(il bromophenol blue lam chat
lieu chay dien di.
• Chuan bi gel (thach Agarose 1% trong T B E )
- Pha agarose 0,8% vao coc thuy tinh roi dun soi vdi bep thtfdng, hoac pha
1% roi dun b lo g lo vi song; de nguoi ttf nhien den khoang 50 - 60 °C.
- Dung ltfdc tao gieng cai vao gia gel (gia thach).
- Do ttf ttf thach agarose len gia da cai ltfdc (tfdc ltfdng de “gieng” co do sau
khoang 2 mm).
- Cho dung dich A D N da tron vdi thuoc nhuom mau bromophenol blue vao
moi gieng thach 10 fil .
126
- DSt thach (gel) v&o buong dien di.
- Do TBE ng&p gel, den vach quy dinh.
- Chay dien di vdi dong dien 50mA, 80V trong thdi gian 30 phut
• N huom A D N
- Sau dien di dat gel thach vao dia vuong
- Do dung dich Ethidium bromic 5 °/00 trong TBE vao dia
- Lie nhe khoang 5 phut, lay gel thach ra
- Soi: dat len gia soi tti ngoai va chup anh.
Cd the nhuom b ln g cach pha san thuoc nhuom 5°/00 v ^o khi agarose dang d
60 °C, tron deu va do gel. Sau khi chay dien di co the soi ngay va chup anh.
5. Luu y
Vi mau xet nghiem ft, ky thuat tien hanh qua nhieu budc nen yeu cau thao
tac het sUc can than, tranh nhiem trung va tranh hut hoac do mat AD N.
1. Nguyen ly
- Dtfa vao dac diem cua cac enzym han che la cat A D N d cac vi tri ltfa chon
dac hieu, do dd mot enzym se cat A D N bo gen ngtfdi ra nhieu doan co do dai khac
nhau ttf vai doi base den doan cd hang tram kilo base (kb). Nhtfng doan nay sau
khi dien di tren gel agarose se d nhtfng vi tri nhat dinh theo do dai cua chung.
- Mot dac diem ntfa la A D N se bi bien tinh (hai sdi tach nhau ra) dtfdi tac dung
cua dung dich kiem (NaOH) sau do chuyen len mang ran vdi cac vi tri ttfdng tfng.
- Dtfa tren nguyen tac bo sung cua hai sdi A D N sau khi bien tinh va trung
hoa trd lai, ngtfdi ta dung cac doan A D N dd (probe) co trinh ttf A D N biet trtfdc de
cho ket hdp “bo sung” vdi A D N tren mang, qua do phan tich va tim ra dot bien.
Hinh 3.5 trinh bay mot dot bien do tai to hdp lam mat doan A D N gitfa doan gen A
va doan gen B:
127
- Binh thifdng enzym han che c it d vi tri X tao ra hai doan AD N:
+ Doan 3.7 kb cd chtfa phan gen A
+ Doan 9.0 kb co chtfa phan gen B
- Khi dot bien (do tai to hdp hay chuyen doan, mat doan) enzym nav cat va
tao nen doan 7 kb chtfa ca A va B (Hinh 3.5c).
- Sau khi dien di, cac doan 3,7 kb, 9kb,7kb d cac vi tri khac nhau. Dung
mau do (probe) A. hoac probe B se xac dinh dtfdc .
Gen A Gen B
Vdi mi u v a mi l .
IIIII IIIII --------- A D N do A d03
X X X
----------
3, 7 kb — -------------------------------9 kb -----------► 37 kb
------ Vach
xoat phai
Gs n A GenB
Vdi mau Vdi mau
lllll urn ADN dd A ac B
X X
« ------------------------------ 7 k : ---------------------------------- ►
Hinh 3.5: Dung mau do (probe) phat hien dot bien mat doan ADN
a, b : d ngudi binh thi/dng; c, d : d ngUdi mat doan gen
128
2. Hoa chat, dung cu
2.1. ADN: Do tach chi«*t A D N
2.2. Hod ch£t
- Enzym (men) han che: EC0 RI; Hind III; Pst I... Da so la cac enzym
hexacutter (nhan biet doan 6 base nitd), m6i enzym co mot dem pha thich hdp,
thtfdng hoat dong d 37°C.
- HCl 0,5M
- Agarose 1 % trong dem TBE
- NaOH 0,5 M; NaOH 0,25 M
- NaCl 1,5 M; NaCl 0,5 M
- Dung dich SSC x 20; Dung dich SSC x 2
- Dem TE (Tris 10 mM, ED TA 1 mM pH 7,6)
- Mang lai (mang nitrocellulose hay mang nilon)
- Dich lai va cac sinh pham kem theo
- Mau do
- Dich danh dau
- Glutaraldehyd
- Cac chat hien phim
- Ntfdc cat
2.3. Dung cu
- Hop lai thtfdng la loai ECL
- M ang lai
- Giay s ic ky, giay whatman
- Giay tham
- Tuam
- Tu lam da
- Be am
- Dung cu dien di
129
- U qua dem d 37°C
- Lay ra mot p h ln cho chay dien di tren gel agarose 1 %
- Nhuom va chup anh kiem tra xem A D N da dtfdc c it phu hdp chtfa
- Cho gel agarose vao hop dtfng dung dich I (N aC l 1,5 M; N aO H 0,5 M)
- L ie nhe trong 25 phut, (chu y quan sat khi dich chuyen ttf mau nau
thanh mau xanh la dtfdc).
Muc dich btfdc nay la lam hai sdi trong chuoi xoan kep A D N tach ra
Nhac gel ra va cho vao hop dtfng dung dich II (N aC l 1,5 M ;NaOH 0,2 M),
lac nhe trong 15 phut.
3.2.5. Tham ADN len mang (mang nitrocellulose hay mang nilon)
- Dung be tham, cd the thay b ln g mot khay nhtfa hay khay thuy tinh, dat
tam ngang tren thanh khay.
- Dat thtf ttf tren tam chan ngang ttf dtfdi len:
130
4. Mang
5. Ba ldp gi§fy whatman
6. Nhieu ldp giay tha'm
7. Vat nang de len
- De tu tha'm qua dem (khoang 10 gid) d nhiet do phong
- Dtfa mau do da danh dau ttf ttf vao hop da cd san dich tien lai va mang,
tranh do th in g len mang.
- Lay ra ngam mang lai hai lan x 10 phut trong dung dich I
(SDS 0.4 % va SSC x 5) d 55°C
131
- Rtia tiep mang lai hai lan x 5 phut trong dung dich II (SSC x 2) d nhiet do
phong (moi lan chuyen dung dich dung giay tham kho mang).
5. Luu y
M iu benh pham It, ky thuat tien hanh qua nhieu btfdc nen yeu cau het stfc
c ln than trong cac thao tac.
Ky thuat PCR dtfdc Kary M ullis phat minh nam 1980 nhd cac thanh ttfu:
1. Phat hien men tong hdp A D N (A D N polymerase) cd dac diem: tong hdp
tiep tuc doan A D N dang “dang dd” tren khuon cd sin.
2. Biet dtfdc trinh ttf cac nucleotid d nhieu doan gen ngtfdi. Tong hdp dtfdc
mot doan A D N bang phtfdng phap hoa hoc (oligo polynucleotid) lam moi (primer).
3. Ung dung tinh chat bo sung cua sdi kep A D N va cd the cat cac lien ket
hydro gitfa hai sdi b ln g nhiet do cao.
1. Nguyen ly
Ngtfdi ta dung nhiet lam bien ti'nh hai sdi cua chuoi xoan kep A D N cho
chung tach ra, tao nen hai sdi ttf do cd kha nang gan vdi doan A D N co trinh ttf
base nitd bo sung, sau do lay doan moi (prim er) la doan A D N ngan cho gan vao
132
A D N phan lap diidc d vung co trinh tii bazd nitd ttfdng dong, roi dieu chinh nhiet
do thich hdp cho hoat dong cua enzym (vdi stf cd mat cua cac nucleotid hoat hoa,
doan moi da g in len A D N khuon thi d nhiet do thich hdp A D N polymerase se to’ng
hdp tiep A D N ). B ln g nhieu lan nhtf vay, ngtfdi ta da to’ng hdp dtfdc khoi ltfdng ldn
AD N tren khuon co san.
De nhan len mot doan gen, ngtfdi ta dung hai moi (cap moi) cd trinh ttf
nucleotid ttfdng tfng vdi hai d lu cua doan gen nay.
Vi qua trinh tong hdp A D N luon luon dtfdc tien hanh theo chieu ttf d lu 5’
den dau 3’, va vdi 2 moi cd trinh ttf nucleotid bo’ trd cho 2 sdi A D N d 2 dau (phia 3’
cua moi sdi), thi d chu ky mot se tao dtfdc 2 doan A D N mdi dai hdn doan can tim
nhtfng moi doan cd mot dau (dau 5’) bi gidi han bdi moi. Den chu ky 2 se tao dtfdc
2 doan A D N co gidi han hai dau d vi tri ma moi “gan” (Hinh 3.6).
A B
i 1
soi 1 5' i mm mm 1 3' \
| Chu&i xoin ADN
Stf 2 3' I I V /m ........................................................... - -------- 1 5' J
5- C
Stf 1b <£ S
Chu ky 1
I 5'
Soi 2b
Soi 1b WM 5'
Soi 1c 5 'd e e m : 3"
DCmg
Chu ky 2
Soi 2b
Soi 2c - z m s'
DCmg
DOrng
Soi 1c 5’ ME
S tf 2c
3'
3 -m s: ! 5’
I Chu ky 3
s’lrnmr >3'
t
Dflmg
Hinh 3.6: Sd do phan ting PCR tong hop doan ADN ttf A -> B
133
N g u y e n ly h o a t d o n g c u a m a y P C R :
Thtfc cM't cua PCR la phan ting enzym trong ong nghiem difdi tac dung cua
nhiet. M ay PC R la may dieu khien nhiet do theo chtfdng trinh de dam bao ba che
do nhiet:
- Nhiet do 94 - 95°C de tach sdi A D N kep ra hai sdi A D N ddn
- N hiet do 30- 65°C (tuy theo yeu c lu cua doan moi va tinh chat cua doan
gen) co tac dung “g in ” moi vao vi tri co trinh ttf base nitd tUdng dong cua doan
gen (AD N).
- Nhiet do 70-73°C dam bao hoat dong tot cho enzym tong hdp A D N tiep ttf
doan moi.
Do dac diem cua men taq A D N polymerase co the chiu nhiet va m&'t tac
dung sau mot thdi gian nen ngtfdi ta thiet ke cac may co thdi gian thay doi nhiet
do gitfa cac che do cang ngan cang tot
- Cho d lu paraphin neu can (tuy ttfng loai may, neu co bo phan chong mat
hdi ntfdc co the khong can dau).
3. De may chay theo chtfdng trinh da dat, thdi gian khoang 30 phut
Thong thtfdng mot chu ky khoang 1 phut, sau khoang 30 phut thi men hoat
dong kem va ltfdng A D N cung da nhieu. Ttf 1 A D N ban dau sau khi chay se co 2"
sdi, n la so' chu ky.
134
- Trong ong Eppendorf cho:
+ 8 fxl dich A D N vtfa tong hdp
+ 2 ^1 thuoc nhuom
Tron deu va cho chay dien di tren gel vdi dong dien 80 V, 45 mA, thdi gian
khoang 45 phut. Nhuom, soi va chup U V se th&y r5 1 vach (neu dung mot cap moi).
135
Chifdng 4
1. Nguyen ly
Transferrin g in vao s it ferric (s it III). Trong huyet thanh, dtfdc giai phong
va bien doi thanh ferrous (sat II) bdi hydroxylamin. Sat II (ferrous) phan tfng vdi
ferozin thanh phtfc hdp mau dtfdc dinh ltfdng bang quang ke.
Thuoc thOf A: 24 ml
2.2. Dung cu
H u yet thanh hoac huyet ttfdng chong dong bang heparin, on dinh 7 ngay
d 2 - 8°C.
136
3. Tien hanh
3.1. Mot ong thu (one tube/sample)
a. Dung pipette cho vao ong nghiem theo thtf ttf sau:
b. L ie tron deu, roi doc mat do quang ( A l) cua ong chuan (S T) va ong thtf (S)
d btfdc song 560nm ddi chieu vdi dng trang.
c. Dung pipette cho vao cac ong nghiem thuoc thii B
d. Lac tron, de yen d nhiet do trong phong trong 5 phut, doc mat do quang
(A2) cua ong chuan va dng thuf vdi btfdc song 560nm doi chieu vdi dng trang
Ong Thuoc
Ong trang chuan thtf trang Thtf (S)
(ST) (SB)
c. Doc mat do quang (A) cua ong thti trang d 560 nm doi chieu vdi ong ntfdc cat.
d. Doc mat quang cua ong chuan va thii tai 560 nm doi chieu vdi dng trln g.
A 2-A! (m iu thtt) S
I ;---------- x 200 (ig/dl s it
A jj-A, (mau chuan) ST
137
4.2. Hai dng thu
As'AgB
------------ x 200 ^ig/dl sat
A St
1. Nguyen ly
Ferritin huyet thanh bi ngtfng ket bdi hat latex dtfdc g in vao khang huyet
thanh ngtfdi co khang the ferritin. Stf ngtfng ket cua hat latex ty le thu&n vdi
nong do cua ferritin, va co the do dtfdc b ln g do due.
138
2.2. Dyng cu
4. Tron deu, lie ngang cong roi cho vao may d 37°C
5. Doc mat do quay d 540 nm (sau 10 giay goi la A j) va sau 8 phut sau khi
cho them m lu thtf vao (A 2)
Cach tmh ket qua
(Az-Aj) (m iu thtf)
-------------------- ------- x nong do chuan = u.g/1 ferritin
(A 2-A j) chuan
Ntf :2 0 -1 1 0 *ig / L
Theo tai lieu cua Biosystems Clinical Chemistry
C O STA - B R A V A 30 - 4
08030 Barcelona - spain
ISO - 9001
139
sure BEN HtfNG c a u
1. Nguyen ly
Hong clu dtfdc cho vao nhiing dung dich dem muoi nhtfdc trtfdng c6 pH = 7,4
de d nhiet phong thi nghiem 22°C. Sau mot thdi gian nh£ft dinh de quan sat xem
mtfc do tan cua hong clu.
Lay 3ml hay 4 ml mau tinh mach cd chong dong b ln g heparin hay natri
oxalat hoac natri citrat.
140
3.3. C4ch dqc k it qua
- B it d lu tan: P h ln tren co m&u hong
- Tan ho^n toan: Toan bo dung dich co mau do trong suot.
4. Ket qua
4.1. Binh thudng
- Bat d lu ttf 4,5%o —> 5%o
- Tan hoan toan ttf 3%o -> 3,5%o
4.2. Benh ly
- Stfc ben hong cau giam: (D i tan d nong do cao) trong thieu mau huyet
tan, trong thieu mau Minkowski Chauffard.
- Stfc ben hong cau tang: (Tan d nong do thap) trong nhtfng benh ve huyet
sic to noi chung, ngoai ra con tang sau c it lach, thieu mau va mot so'benh ve gan.
1. Nguyen ly
Phtfdng phap dien di la phtfdng phap ly hoa dung ddng dien mot chieu lam
di chuyen cac phan ttf mang dien. Muc dich cua phtfdng phap nay dtfa tren stf tich
dien cua cac phan ttf, va toe do di chuyen khac nhau de tach cac thanh p h ln ma
ta mong muon. Ttf dd cd the dinh tinh va dinh ltfdng.
hay mau tinh mach cd chong ddng b ln g natrioxalat, natricitrat. Tot nha't
dung heparin (1 giot loai 25.000 ddn vi cho 5 ml mau).
- Ly tam 2500 vong/phut/ 5 phut.
- Loai bo huyet ttfdng - ROta 4 lln b ln g ntfdc moi sinh ly 9%o.
- Lam vd hong cau b ln g ntfdc ctft v& chlorofoor
+ 1 the tich hong c lu
+ 1 the tich ntfdc cat
+ 1 the tich chlorofoor
- Lac manh trong 5 phut. De tu lanh + 4°C trong mot dem. Sau dd ly tam
5.000 vong/phut trong 20 phut. Hut phan tren cung b ln g pipette Pasteur sang
mot ong nghiem khac vd trung, ly tam 5000 vong/ phut/ 20 phut. Sau dd loc lai de
cd dung dich huyet s ic to that trong.
- Ty le huyet sac to cua dung dich tren dtfdc xac dinh bang phtfdng phap so
mau thtfdng dung dich nay chtfa khoang 10% huyet s ic to.
142
3. Quy trinh ky thuat
- Nhung nhiing bang cellulogen vao dung dich dem 15 phut.
- Tha'm nhiing bang cellulogen vao giiia hai td giay loc de loai bo dung dich thifa.
- Dat nhiing bang nay tren gia dien di va nho vao phia am ctfc tren bang
mot giot huyet s ic to' ttfdng dtfdng 5 jal.
- Lam clu no'i cho cac bang chay. Cho chay vdi ctfdng do 4mA cho mdi bang
va thdi gian chay ttf 1 gid 30 phut -> 2 gid (mdi may phai ttf dieu chinh thdi gian
chay cho thich hdp).
- TSt may, lay cac bang dien di ra nhung trtfc tiep nhtfng bang nay vao
dung dich nhuom mau trong 5 phut.
- ROia bang dung dich tay mau den khi trang hoan toan.
- Sau khi rtfa, se lam trong cac bang bang dung dich lam trong trong 10 phut.
4. Ket qua
Dtfa vao hinh anh cua bang mau ctfc dtfdng
1. Nguyen ly
Dtfdi tac dung cua chat kiem, cac huyet sac to' bi pha huy dtfdi 1 phut. Rieng
huyet sac to' F khdng bi pha huy.
143
2. Dung cu, hoa chat
2.1. Hod chat
- N atri hydroxyd N/12 + NaO H IN : 5ml
+ Ntfdc c^t hai lln : 55 ml
- Dung dich ngtfng ket
+ Amoni sulfat [(N H 4) 2S 0 4] : 76 g
+ Acid chlorhydric N : 0,5ml
+ Ntfdc cat : 200 ml
- Dung dich huyet sac to' (Xem phan ky thu&t dien di huyet sac to)
4. Ket qua
Doc va tinh ket qua theo cong thtfc:
M D Q H A x 25
F = ----------------------- = % Hb
MDQHB
MDQH: Mat do quang hoc
Phan tram huyet s ic to' F d day la so sanh vdi huyet s ic to' toan phln.
Tri so' binh thtfdng = Ngtfdi ldn : 0,2 - 2%
Sd sinh : 60 - 80%
3 thang : 20%
7 thang 1 - 5%
144
5. Cac yeu to anh hudng
- Dung dich NaOH N/12 pha sai, dung dich A khong trong, due, mat do
quang hoc cao gay ra so dung dich NaOH N/12 lam dung dich huyet sac to' ttf do
sang nau, pha lau phai kiem tra lai.
- Tat ca cac dung dich phai dtfdc pha mot cach chinh xac, hemolysat phai
lam chinh xac.
1. Nguyen ly
Methemoglobin (M et-Hb) dtfdc tao ra dtfdi tac dung cua K 3F e(C N )6, khi co
mat cua N A D H 2 nhd tac dung cua Met-Hb-Reductase co trong hemolysat cua mau
xet nghiem se bi khii thanh Hb khii. Hb khii nay se ket hdp vdi 0 2 hoa tan trong
ntfdc tao H b 0 2 va tuy theo stf tang mat do quang hoc d btfdc song 575 nm va tinh
ra hoat tinh Met-Hb-Reductase.
Glucose
NADP O
li
G6PD Glucose 6 (p ) C ---------
I
HC - O H
I
6 phosphogluconolacten HO-CH O
I
Met Hb redutase HC-OH
NADP
NADPH,
I
HC
l
G-SH GS-SG Met-Hb Hb CH-OPO- —
Coleglobin
HbHO, HbO, + HjO (khong chuyen
lai thanh Hb di/dc
va ket tinh thanh
Tac nhan oxy hoa the Heinz
Thudc th ir
Feri
1. 2Fe3Hb + NaDH -► 2Fe2+ + NAD* + H"
Reductase
145
2. D u n g c u , ho a c h a t
Kaliferricyanua : 16,5mg
Nude cat : 100 ml
2.4. NADH2kho
Cach lam :
- M a u chong dong, h e p a r in hoac citrat, ly tam 2000 vong/phut/10 p h u t loai
bo huyet tUOng.
146
3. Q u y trin h k y th u a t
Trade het chuln bi hon dich dem co chtfa Met-Hb. Cho vao ong nghiem 10 ml.
0,5 ml dung dich ED TA (1)
1 ml dem citrat (2)
1,8 ml dung dich K 3F e(C N )6 (3)
1 ml dung dich HB (6)
- Lay mau benh nhan: lay 6 dau ngon tay benh nhan hoac l£y co chong dong.
Hoac khoi hong cau neu la mau toan phan thi lay 0,04ml thoi ngay vao hon dich tren,
trang pipette nhieu lan, dong thdi lay mau de dinh ltfdng huyet sac to ngay.
- Sau khi cho mau benh nhan vao roi de them ntfdc den 9,9 ml de mot the
tich con lai cho them N A D H 2.
- Tron deu roi de > 1 gid d nhiet do phong, neu 37°C thi 20 phut.
- Ly tam loai bo can.
- Lay nUdc trong phia tren de dinh ltfdng men.
- Dinh ltfdng men. Cho vao 2 cong (1 cm)
nadh2 0 0,03 ml
Tron deu
Doc lai stf tang mat do quang hoc d budc song 575 nm trong 10 phut (ghi
ttfng phut).
- Dinh lifdng huyet sac to" trong mau mau xet nghiem.
4. K et qua
Hoat tinh M et-Hb-Reductase bieu thi bang fimol Hb bi khii sau 1 phut cho
1 gram Hb xet nghiem. Trtfdc het tinh A E/1 phut. Thtfdng lay phut thtf 2, 3 va 4
roi chia 3.
A E 575nm/l’
Hoat tinh men = --------------------- x 595
Hbg%
Ket qua: Vdi ky thuat nay hoat tinh men d ngtfdi cho mau la 3,2 ddn vi (jimol
H b 0 2/l’gHb (dao dong ttf 2,2 - 3,8 ddn vi).
0 ngtfdi thieu men hoat tinh men se giam hay khong con.
5. C a c y e u to a n h h ird n g
147
- Dung dich huyet sic to phai chung va chuln chinh xac
- Quang ke phai chuan de cho mat do quang hoc chinh xac
Cac dieu kien tren khong dam bao se dan den nguyen nhan sai lam.
Trang 161 - Pratical Hematology Sixth Eidtion. Sir John V. Dace - S.M Lewis
Phtfdng phap cai tien cua Beutler va Mitchell.
1. N g u y e n ly
Dtfa vao tinh chat phat quang dac biet cua NADP-H d vung anh sang ttf ngoai.
2. D u n g cu , ho a c h a t
2.2. Dung cu
- Khay nhtfa co lo
- Giay tham whatman N:1
- Dong ho bam giay
- Den tii ngoai.
3. Q u y trin h ky th u a t
Lay 10 fo.1 mau toan phan chong dong bang heparin hay EDTA. cho 100 |il
dung dich tron de nhiet do 15 - 25°C. Lav 10 fil mau da phan tfng vdi thuoc thtf
148
tren vao giay tham whatman so' 1 tai thdi diem b it dau phan ting va sau do 0 - 1
phut, 4 - 6 - 8 - 1 0 phut neu muon nhanh hdn co the de giay d nhiet do 25 - 30°C.
Cho vao lo md khay nhtfa: 10 pi mau toan phan chong dong b ln g heparin
hay EITTA. Cho 100 pi dung dich cd chat, bam dong ho vao tinh la phut 0.
Dung que thuy tinh tron deu va cham ra giay tham whatman tai cac thdi
diem: O’ - 1’ - 4’ - 6’ - 8’ - 10’ ’
De kho d nhiet do phong (khoang 15 phut) dem soi dtfdi den ttf ngoai, danh
gia mtfc do phat quang.
4. D o c k e t qua
- Phat quang mau xanh da trdi ro: Hoat tinh men binh thtfdng goi la phan
tfng am tinh (-)
- Khong phat quang (thieu men r5) goi la phan tfng dtfdng tinh (+)
- Phat quang yeu (thieu men mtfc do vtfa phai) phan tfng (±)
5. C ac y e u to a n h h u £ n g
- Dung cu ban
- Lay mau chong dong khong tot se d in den sai ket qua
1. Nguyen ly
Phtfdng phap nay cho phep xac dinh so' ltfdng hoat tinh men G6PD dtfa tren
viec do btfdc song ttf ngoai 340nm - to'c do tao thanh N A D P khii (N A D P H trong he
thong chtfa mot ltfdng thtfa G6PD va N A D P). Hoat tinh men trong dung dich tan
hong cau la yeu to' quyet dinh to'c do bieu dien phan ting.
- pH = 8.0 0,1 M
- TR IS : 1,21 M
- HC1: 0.1 N 70 ml
149
2.2. G6P: 20mM
NADP : 7,7 mg
Ntfdc cat :1 m l
M gC l2 6H20 : 20,3 g
Ntfdc cat : 100 ml
3. Q u y trin h k y th u a t
Rtfa 3 lan b in g NaCl 9°/00 lanh chu y gan bach cau va tranh lam vd ldp hong
cau be mat tren.
Trtfdc khi cho vao cong de tien hanh phan tfng ngtfdi ta cho them 0,1 ml GGP
Cho vao cong: 0,3 ml dd dem TR IS
0,3 ml dd hoat hoa
2,0 ml ntfdc cat
0,1 ml dd N A D P
0,2 ml dd huyet sac to
Tron deu, do mat do quang hoc d btfdc song 340 nm phan tfng bat dau khi
cho them 0,1 ml dd G6PD tron deu roi do stf tang mat do quang hoc ttfng phut
trong 10 phut.
150
H oat ti'nh men diidc tinh theo cong thtfc
Chu thich:
- AE/1’ thay doi mat do quang hoc trong 1 phut
- 6,22 he so" hap thu phan tut cua N A D P
- 3,0 ml the tich toan bo dung dich phan tfng.
- 0,2 ml the tich dung dich huyet sac to"
- Hb (g) so’ gram hemoglobin trong 100 ml (dung dich huyet sac to do trtfdc
khi tien hanh phan tfng).
Thong thtfdng ngtfdi ta do hoat tinh G6PD d nhiet do 30°C trong cong co
dieu nhiet.
Neu do d nhiet do phong thi ket qua phai nhan vdi he so" hieu chinh
K = [1 - (t° do - 30°C) x 0,06]
4. Ket qua
4.1. Hoat tmh men binh thifdng vdi dieu kien
+ Hong cau ltfdi 0,2 - 1,2 %
+ N hiet do do 30°C
Se bang 3,7 - 6.8 ddn vi quoc te/gHb
Hatoglobin la mot a mucoprotein, no giam nang khi vd hong cau trong hoac
ngoai huyet quan.
Haptoglobin la mot protein lam nhiem vu van chuyen huyet sac to ttf do
trong huvet ttfdng - huyet thanh ve gan theo ty le 2 phan ttf hemoglobin (Hb) cho
1 phan ttf haptoglobin.
151
1. Nguyen ly
Mot lifdng hemoglobin biet trade cho vao huyet thanh. Phtic hdp Hb -
Haptoglobin dUdc tach ra b ln g phudng phap dien di tren giay cellulose acetat.
Moi quan he cua so" lUdng xac dinh va huyet s ic to' tu do dUdc tinh ra sau khi
nhuom cac bang dien di b ln g Densitometer d budc song 450mm vdi dudng c it
ngang 0,3mm.
Nong do haptoglobin dUdc tinh ra b ln g mg phtic hdp hemoglobin trong 1 lit
huyet thanh.
2. Thuoc thur
2.1. Dung dich dem: pH = 7,0 Ion luc 0,05
N a 2H P 0 4: 7,lg/l,2 the tich
N a 2P 0 4 - H 20: 6,9g/l,l the tich
Bao quan d +4°C
2.2. Hemoglysat
Mau dUdc lay vao ong nghiem vo trung co chat chong dong la ACD
Rtia 3 lan b ln g nUdc muoi sinh ly 0,9%. Sau do cho vao khoi hong cau da rtia
2 the tich nUdc cat va 1 the tich Toluene hoac Carbon Tetrachloride (CC14), cac
loai dung dich tren rat doc phai het stic can than.
Dung dich dUdc khuay deu va lie b ln g may lie , sau do ly tam 3000 vong
(1200g) trong 30 phut. Sau do dung pipette hut dung dich Hb. Loai bo Hb va
globin tu do. Tot nhat cho vao dung dich hemolysat 2 the tich nUdc (khong co
Toluene) va ly tam 20000 vong (18000g) d 4°C trong 20 phut. Co the bao quan d
4°C dUdc 1-2 ngay, neu d -20°C dUdc vai tuln.
Hoa tan 0,5g O-dianisidin (3,3’ - dimethoxybenzidin) trong 70ml cua ethanol 95%.
TrUdc khi dung cho them 10ml dung dich dem acetat, pH = 4,7 (Sodium
acetate 2,92g, acid acetic glacial lm l va cho nUdc cat vUa du 1000 ml). 2,5 ml cua
3% (H 20 210VOL) sau do cho nUdc cat vUa du 100ml.
3. Phi/ong phap
3.1. Chuan bi mau: Huyet thanh lay vao ong nghiem, roi u trong chau nude am
(37°C) cho tiet huyet thanh. huyet thanh dUdc bao quan d -20°C cho den khi su dung.
152
Lay 01 the tich Hem olysat (da chuan bi nhu tren) cong vdi 09 the tich
huyet thanh (da chuan bi nhu tren) de trong phong d nhiet do 20°C-22°C trong
vong 10 phut.
B: Huyet thanh binh thudng cong vdi huyet sac to', bang xuat hien d ca p
globulin (Hb) va vung a 2 globulin (phUc hdp hemoglobin va haptoglobin).
C: LUdng haptoglobin giam nhe. Bang d vi tri p globulin dam hdn bang d vi
tri a 2 globulin. j
D: Huyet thanh cua mot trUdng hdp thieu mau tan mau. Haptoglobin khong
co. Hemoglobin xua't hien d vi tri P globulin.
DUdng xuat phat dUdc chi b ln g mui ten.
Sau khi chay 30 phut la'y cac bang ra cho vao dung dich nhuom O-dianisidin
trong 10 phut. Sau do rtia vdi nUdc va dung dich rtia trong 5 phut, cho vao dung
dich co dinh ethanol 95% chinh xac trong 1 phut. Roi cho vao dung dich lam ro
trong 30 giay. Chuyen bang giay cellulose acetat tren lam thuy tinh va say d
100°C trong 10 phut.
153
Sau khi de nguoi tien hanh do ket qua b ln g ty trong ke d budc song 540nm
vdi dudng c it ngang la 0,3mm.
154
Chtfdng 5
M l i N D IC
■
H H U Y E T H O■ C
Mien dich huyet hoc la mot ph ln cua m iln dich hoc noi chung. De co the
n lm bfit dUdc cac ky thuat va ting dung trong Huyet hoc-Truyen mau, chung toi
xin nhfic lai mot so" khai niem cd ban ve m iln dich hoc nhif: khang nguyen (K N ),
khang the (K T), phan ting ket hdp khang nguyen - khang the (K N -K T ).
1. Khang nguyen
1.1. Dinh nghia: Khang nguyen la chat la doi vdi cd the, co kha nang kich thich cd
the sinh ra K T dac hieu chong lai chat do.
1.2.1. Tinh la cua KN: Neu K N la mot chat cang khac xa vdi vat chu ve mat tien
hoa bao nhieu thi kha nang sinh K T cang manh bay nhieu. Dua tren tinh chat la
it hay nhieu cua K N ma ngUdi ta co cac khai niem: di KN, dong loai KN, dong gen
KN, tu KN.
1.2.2. Trong lifting phan tCf cua KN: Thudng nhting chat co trong lUdng phan tti cao
thi tinh K N manh. Nhu vay, protein la nhting chat co tinh K N manh nhat. DUa
tren tinh chat nay, ngUdi ta co khai niem: K N hoan toan, K N khong hoan toan.
1.2.3. Cac nhom quyet djnh KN: Cac nhom quyet dinh K N la p h in quan trong
trong viec hinh thanh K T dac hieu chong lai chung.
1.2.4. Ban chat di truyen cua vat chu: M ot cd the chi co the mien dich chong lai
mot K N ma cd the do khong co.
K N du vao cd the b ln g bat ky dUdng nao thi sau 1 0 - 1 5 phut cung xuat
hien trong mau. Sau do K N khuech tan ra khoang gian bao lam cho nong do K N
trong mau ha nhanh. Sau 3 - 4 ngay, K N dot ngot bien mat. Do chinh la do cd the
155
bat dau xuat hien KT. K N khi vao cd the bi dai thtfc bao an va trinh dien cac sieu
K N cho cac te bao co tham quyen mien dich de cac te bao nay san xuat K T theo
khuon cua KN.
1.2.6. NhCmg yeu to anh hudng den tinh sinh mien djch cua KN
Ngoai tinh phan ting cua cd the vat chu, tinh sinh mien dich cua K N con
phu thuoc vao rat nhieu cac yeu to" nhu: lieu ltfdng KN, dtfdng vao cua KN , vai tro
cua cd the va ta chat,...
2. Khang the
2.1. Dinh nghia: K T la nhtfng chat do cd the sinh ra chong lai cac yeu to co hai
xam nhap cd the. Co hai loai KT: K T dich the va K T te bao. K T dich the la nhtfng
protein huyet thanh nam d khu vtfc gamma globulin. K T te bao la nhtfng K T co
dinh tren be mat te bao mien dich. C) day, chung toi gidi thieu chu yeu ve K T dich
the hay con goi la globulin mien dich (Immunoglobuline - Ig).
2.2. Cac lop globulin mien djch: co 5 ldp globulin mien dich nhtf sau:
2.3. Cau true cua globulin mien djch: Cau true cua 5 loai globulin mien dich
ttfdng doi giong nhau, gom mot hay nhieu ddn vi hinh thanh. Moi ddn vi la mot
phan tti protid co 4 chuoi da peptid: 2 chuoi nang (H ) co trong ltfdng phan ttf la
50.000 va 2 chuoi nhe (L ) co trong ltfdng phan tti la 25.000. Hai chuoi nang nam
ke nhau con hai chuoi nhe n&m d 2 canh ngoai chung dtfdc noi vdi nhau b ln g cau
noi disulfua (SH ) (Hinh 5.1). Cac chuoi nang (H ) cua cac Ig thi khac nhau. thi du
IgG chuoi nang ky hieu la y; Ig A ky hieu la a, IgM ky hieu la |i, IgD ky hieu la 6,
IgE ky hieu la e; con chuoi nhe cua cac Ig chi co 2 typ hoac X hoac K.
156
L
S
I
S
S S
I I
s s
— I-----------------------1------------------ H
KHBT KHBT
KHKN S
I
S
____ L -------------------- L
2.4. Dac tmh cua globulin mien djch (xem phan ly thuyet)
3.1. Co che ket hop KN-KT: K N va K T ket hdp dac hieu vdi nhau chu yeu dtfa vao
cac ltfc lien ket. Co 4 loai ltfc ket kdp dtfdc noi den la: (1) Ltfc hap dan phan tti
Van der Walls, (2) Ltfc tinh dien coulomb, (3) Ltfc lien ket gitfa cac cau noi hydro
va (4) Ltfc o" thuy (ltfc lien ket gitfa KN, K T khi khong co phan ttf ntfdc d gitfa).
3.2. Cac yeu to anh hudng den phan ung ket hop KN-KT: Co nhieu yeu to anh
htfdng den qua trinh ket hdp K N -K T bao gom: (1) Nhiet do phan tfng, (2) Do am,
(3) pH cua moi trtfdng, (4) ltfdng KN, K T tham gia phan ting, (5) Nong do cac ion
trong moi trtfdng phan tfng...
3.3. Tac dung sinh hoc cua phan ung ket hop KN-KT: Muc dich cuoi cung cua
ket hop nay la loai trtf K N ra khoi cd the. Viec loai trtf thong qua K T dich the co
trong huyet thanh (M ien dich dich the) va K T te bao (M ien dich qua trung gian
te bao).
Sau day, chung toi xin gi6i thieu mot so" ky thuat chinh cua m iln dich hoc
ting dung trong Huyet hoc - Truyen mau bao gom: (1) K y thuat man cam dong
vat, (2) Ky thuat phan lap te bao, (3) Ky thuat ket tua, (4) K y thuat ngtfng ket va
mot so" ky thuat khac.
157
KY THUAT
■ MAN CAM DONG
» VAT
«
1. Mot so yeu to anh hirdng den qua trinh tao khang the
Su tao thanh khang the chiu anh hUcfng cua nhieu yeu to khac nhau: loai
khang nguyen, lieu lUdng khang nguyen, dudng vao, khoang cach gitia cac lan
m ln cam, sU lUu lai cua khang nguyen trong cd the, loai dong vat, tuoi dong v&t
cung nhu tinh trang chung cua dong vat khi tiep xuc v6i khang nguyen, tinh
khang nguyen... Ban chat, cau true cua khang nguyen cung nhu cac te bao c6
tham quyen mien dich dong mot vai tro rat quan trong, co tinh dac hieu trong qua
trinh tao khang the va tat nhien dUdc lUu y dac biet trong cong tac san xua't cac
khang huyet thanh mien dich. Trong phan nay, chung toi neu len mot so"yeu to vS
phudng dien dong vat thi nghiem: chung loai, tuoi dong vat... va vai tro cua ta
chat trong qua trinh man cam.
1.1. Kha nang dap Ong mien djch cua cac loai dgng vat
1.1.1. Cac loai dong vat
Khi co khang nguyen xam nhap, cd the sinh vat phan Ung lai de loai trti
khang nguyen, trong do bao gom qua trinh tao khang the. N oi nhu the khong phai
tat ca cac loai dong vat va cung khong phai tat ca cac chung trong cung mot loai
dong vat deu phan Ung tao khang the nhu nhau doi v6i mot khang nguyen. Trong
cac dong vat thi tho va ngUa la dong vat dUdc sti dung nhieu de gay m ln cam vk
do do huyet thanh m iln dich cung dUdc xep thanh hai loai chinh: huyet thanh tho
mien dich chtia khang the loai R (rabbit type) va huyet thanh ngUa m iln dich
chtia khang the loai H (horse type).
• Tho la dong vat thong dung nhat trong cong tac dieu che khang huyet
thanh m iln dich. Tho d l nuoi, sach se, hien lanh cho nen rat tien dung trong cac
phong thi nghiem.
• Ngi/a, de la nhting dong vat 16n cho lUdng huyet thanh nhieu. Nhung
trong cong tac thuc nghiem noi chung va dieu che khang huyet thanh noi rieng,
ngUa, de la nhting dong vat tUdng doi hiem va dat, gia thanh huyet thanh cao.
• Chuot lang thi co phan ting tao khang the dich the khong tot nhung lai
thich hdp dac biet cho cac phan ting khang nguyen - khang the te bao. Chuot lang
cung nhu chuot cong trang va chuot nhat, mot mat cho ta lUdng huyet thanh qua
it oi, mat khac phan ting ket tua mien dich cua cac khang huyet thanh nay yeu.
• Ga, chim : Huyet thanh chim can dung dich co ion luc cao (co nong do g£p
10 den 12 lan dung dich dang trUdng) de tao phan ting ket tua trong moi trUdng
long, trong khi do d moi trUdng gel chi can nong do d in g trUdng se tao tua tot.
Ambrosius da tien hanh so sanh kha nang tao ket tua cua huyet thanh mien
dich tho, cho, chuot cong trang, chuot lang, chuot nhat va chuot dong. Khang
158
nguyen difdc sti dung la huyet thanh ldn ba't hoat. Tac gia nhan tha'y kha nang
ket tua cua cac khang huyet thanh khac nhau ro ret: khang huyet thanh tho co
kha nang ket tua cao nha't roi den cho va chuot dong la thap nhat.
Noi tom lai, tho la dong v a t co nhieu Uu diem v a tien dung nhat dung gay
m ln cam dieu che cac khang huyet thanh m iln dich, sau do den ngUa, de.
Tuoi dong vat co anh hudng quan trong do'i vdi qua trinh tao khang th<f.
Phoi va dong vat mdi lot long hau nhu chUa co kha nang tao khang the hoac noi
mot cach chinh xac hdn la qua yeu. Kaliss va cong sU (1962) da tien hanh tiem
mot khang nguyen de gay m ln cam cho tho mdi de, ket qua dem lai la dung nap
mien dich do'i vdi khang nguyen do. Nhiing tre mdi de, ngay tu ln l l dau dUdc m ln
cam mot khang nguyen thi khong co hien tUdng tao khang the trUdc thang thU 2.
Su trUdng thanh cua cac cd quan co tham quyen mien dich g in lien vdi tuoi
cua dong vat, do do dieu che cac khang huyet thanh m iln dich phai tien hanh
tren dong vat trUcfng thanh khoe manh.
Trong cung mot chung va cung mot dieu kien sinh song, co con phan Ung
manh do'i vdi khang nguyen m ln cam tUc la tao dUdc khang the hieu gia cao,
nhUng lai co nhUng con phan Ung yeu, cho khang the hieu gia tha'p. Do do trong
qua trinh gay m ln cam, can chon loc nhflng con co phan Ung tot de th u ln chung.
Ngoai ra yeu to' than kinh, noi tiet, cac thuoc Uc che mien dich cung anh
hudng kha ldn den qua trinh tao khang the. V i vay can lUu y den tinh trang
chung va dieu kien song cua con vat khi tien hanh gay m ln cam.
Ta chat la nhUng chat dUdc tron v6i khang nguyen khi gay man cam. Ta
chat co tac dung tang cao kha nang dap Ung mien dich khong dac hieu, qua do ma
tang cUdng san xuat khang the, cho nen co ten la ta cha't m iln dich. Ve cd che tac
dung cua ta cha't, co tac gia cho r in g ta cha't da tang hoat tinh phospholipase A
cua dai thuc bao. Nhd do lexitin chuyen thanh lyzolexitin, co chUc nang cua mot
ta chat noi sinh.
Trong hoan canh chUa co cd sd chan nuoi 16n de cung cap cac dong vat thuan
chung on dinh, moi ddn vi nghien cUu deu co mot cd sd chan nuoi nho. Dong vat
thi nghiem hau het deu mua d chd hoac cl cac gia dinh chan nuoi rieng le mot cach
tuy tien. Che do nuoi dUdng va khau phan an hoan toan tu do theo kha nang cung
cap cua tUng cd sd. Che do cham soc theo doi sUc khoe dong vat thi nghiem con
yeu. Viec nhap dong vat thi nghiem ra't bi dong va khong chon loc tot. Dong vat
thi nghiem cha't lUdng kem thi do tin cay cua ket qua nghien cUu rat sai lech.
Khong co dong vat th u ln chung tot la mot kho khan ldn cho cong tac thi nghiem
noi chung va cong tac gay man cam dieu che khang huyet thanh m iln dich noi
rieng. Tinh trang con vat co tinh quyet dinh do'i vdi kha nang dap Ung mien dich
159
tao khang the. De khac phuc mot so' kho khan tam thdi tren day, trudc khi cd trai
chan nuoi ldn cung cap dong vat th u ln chung vdi che do nuoi dtfdng vsk kh au phan
thong nhat, can de cao cong tac ltfa chon khi nhftp dong vat thi nghiem.
Trtfdc het, cac dong vat dtfdc chon phai cd stfc khoe tot, khong m lc benh nhtf
cac benh ngoai da: ghe, nam... cd can nang toi tieu tuy ttfng loai dong vat. Tho
phai cd can nang tren 2,5kg, chuot lang phai nang tren 300 gam. Sau khi nhftp
dong vat can phai nuoi trong mot thdi gian it nhat 15 ngay roi mdi tien hanh gay
man cam.
Cd sd chan nuoi can phai cao rao, sach se, thoang, ve mua dong khdng de gid
lua, ve mua he khdng qua nong. Phai cd che do ve sinh chuong trai hang ngay
cung nhtf ve sinh cho dong vat. Dac biet c ln gitf ve sinh tot cho cac khu vtfc tiem
nhtf gan ban chan, tai, bung de tranh hien ttfdng nhilm trung.
Ngtfdi chan nuoi phai ton trong noi quy bao ho lao dong va ve sinh dinh
dtfdng. Khau p h ln an can du ve so' ltfdng va dam bao chat ltfdng, dac biet phai
dam bao ve protein.
Ndi chung cho den nay chUa cd mot phtfdng phap m ln cam nao thich hdp,
tien ldi nhat doi vdi mdi mot khang nguyen va cho mdi mot loai dong vat. Ngtfdi ta
cung chtfa tim ra dtfdc mot md hinh man cam nao cd tinh van nang. M ot md hinh
man cam tot dtfdc danh gia d cho khang the dtfdc tao ra nhanh, hieu gia cao, tinh
khiet. Tuy nhien, viec dieu che khang huyet thanh m iln dich c ln phai tuan theo
mot so nguyen tac nhat dinh nhtf chat ltfdng khang nguyen, lieu ltfdng khang
nguyen, cach tiem, khoang cach gitfa cac lan tiem...
Tinh khang nguyen cua mot chat (kha nang gay dap tfng m iln dich) phu
thuoc vao ban chat, trong ltfdng phan ttf, cau true, tinh la, kha nang chuyen hoa
cua chat dd. Tinh khang nguyen cdn phu thuoc vao tinh ddn gia hay da gia, nghla
la khang nguyen gom nhieu protein hay chi cd mot protein.
Do tinh khiet cua khang nguyen quyet dinh do tinh khiet cua khang huyet
thanh. Can phai dac biet chu y den do tinh khiet cua khang nguyen khi dieu che
khang huyet thanh ddn dac hieu. Bang cac phtfdng phap tua, sac ky, hap phu
mien dich, ngtfdi ta dieu che dtfdc khang nguyen tinh khiet.
160
2.1.2. Lieu luong khang nguyen, khoang cach gidra cac lan tiem
Bang 5.1: Lieu ltfdng khang nguyen va phi/ong phap man cam
Ti&m ldn Ltfdng khdng Tao Thdi gian Ltfdng Xuat hien Tiem nhac Tdc dung Tdc dung
Itfdt nguyen CFA khang thd’ c6 hieu gia khdng the qua m ln lai lin II tren hieu tren phan
(ml) khdng the cham gid khdng tfng qud
cao nhd't the m in cham
De m ln cam dong vat, ngtfdi ta tien hanh cac cach tiem khac nhau nhtf tiem
trong da, tiem dtfdi da, tiem tmh mach. Ngoai ra con sii dung cach tiem mang
bung va gan ban chan phoi hdp. Tuy theo loai dong vat ma chon vi tri tiem bap,
tiem dtfdi da, tiem tinh mach cho thich hdp. Moi mot cach tiem deu co tac dung
khac nhau. Tiem tinh mach co tac dung nhanh toan than, dac biet gan, lach. Tiem
mang bung cung co tac dung toan than nhtfng trtfdc het la tac dung den cac hach
cua mac treo. Tiem bap, tiem dtfdi da co tac dung tot doi vdi cac hach dia phtfdng.
Tiem trong da va gan ban chan lam khang nguyen tieu cham hdn, keo dai
kich thich cua khang nguyen tai cho. Nhtfng ltfdng khang nguyen cho moi lan
tiem It, do do thtfdng dung doi vdi cac khang nguyen co trong ltfdng phan ttf cao,
hoac khang nguyen khong phai protid nhtf polysaccharid... Nam 1960 Leskowitz
va Waksmann da tien hanh so sanh ket qua qua trinh tao khang the va qua m ln
cham bdi cac cach tiem khac nhau (bang 5.1).
161
2.1.4. Ddng vat thi nghiem : Tho, chuot lang, chuot cong trln g, ga... la nhtfng dong
vat dtfdc sti dung nhieu trong dieu che khang huyet thanh. Dtfdi day chung toi
gidi thieu ky thuat tiem man cam cho mot so dong v&t tren.
a. Tho
• Tiem tinh mach: Vi tri tiem tinh mach tot nh&'t doi v6i tho la tinh mach
tai. Trtfdc khi tiem c ln phai ve sinh ndi tiem nhtf c it sach long va sat trung bln g
con. De tinh mach noi ro de tiem thi sau khi c it long, nen xoa nhe vung tiem bln g
tay. Vi qua trinh gay man cam phai tiem nhieu lan, do do phai tiem lln theo tinh
mach tti d lu tai den goc tai nham tranh hien ttfdng vd mach, tac mach. Nen co
dinh tho b ln g mot hop go, chi de tai tho ra ngoai thi khi tiem se ddn gian, dam
bao chac chan ket qua.
• Tiem ditdi da.Vi tri tiem dtfdi da doi vdi tho la d vung stfdn hoac vung
ltfng. Trtfdc khi tiem cung can phai c it long va sat trung b ln g con. De dam bao
chinh xac khi tiem, lay mot tay cam da len va tay kia luon mui kim vao dung vi
tri dtfdi da.
• Tiem mang bung: Trong ky thuat tiem mang bung, can chu y ttf the tho
khi tiem va kim tiem. Kim tiem khong dtfdc qua sac, dtfdng tiem di chech 30° de
tranh tiem sau qua vao ruot. Trong khi tiem phai doc ngtfdc tho de ruot don het
ve phia tren, tao dieu kien tiem dtfdc chinh xac, mat khac tay trai cam da bung
keo len, tay phai luon kim tiem vdi dudng chech 30°.
• Tiem trong da: Trtfdc khi tiem can c it long that sach va sat trung. Ky thu&t
tiem phai chinh xac tao dtfdc mot not noi san nhtf trong cac thti nghiem noi bi.
b. Chuot lang
• Tiem tinh mach: Tinh mach chan sau la ndi de tiem nhat doi vdi chuot
lang. Cd the tiem vao tinh mach nam gitia ngon chan gitia va ngon chan ngoai; cd
the tiem vao tinh mach cua phan tren dui sau khi boc lo tinh mach. Ngoai ra, cd
the tiem vao tinh mach tai, hoac tinh mach quy dau. Can co dinh chuot lang tren
mot mieng go phang (ban mo chuot) trong khi tiem. Vung tiem cung phai lam
sach long va sat trung can than. Neu boc lo tinh mach sau khi tiem phai khau 1-2
mui va bang sat trung.
• Tiem trong da: Thtfdng tiem trong da khi tien hanh cac thti nghem. Ndi
tiem trong da doi vdi chuot lang la da vung ltfng va da vung bung.
c. Chuot (chuot cong trang, chuot dong).
• Tiem tinh mach: V i tri tiem tinh mach ddi vdi chuot cong trang va chuot
dong la tinh mach duoi. Cd the gay me bang ether trtfdc khi tiem, hoac co dinh
tren ban mo chuot. De tinh mach noi ro de tiem thi trtfdc khi tiem c ln ngam duoi
chuot 5 - 10 phut trong ntfdc am khoang 50°C va lam that sach vung tiem. Hai
tinh mach duoi n lm doc hai ben cua duoi.
• Tiem trong da: V i tri tiem trong da nhtf doi vdi chuot lang.
d. Ga mdi
Gay man cam cho ga cung nhtf cho chim, thtfdng tien hanh tiem tinh mach.
Tinh mach nam d mat trong vung goc canh la ndi de tiem nhat. Can phai co’ dinh
ga that tot c!e dam bao tiem chinh xac.
162
e. T riin g ga: G in day, ngtfdi ta con dung trtfng ga mai de san xuat khang
the. Sau khi m ln cam, ga mai dtfdc nuoi de de trtfng, khang huyet thanh (dtfdc
goi la Ig Y dtfdc chuyen tdi long do trtfng va thu hoach trtfng ga de phan lap khang
the b ln g viec ket hdp phtfdng phap ket tua vdi natri sulphat va/hoac acid caprylic.
Ngtfdi ta da thanh cong trong viec gay m ln cam khang nguyen noc r ln loai
Bothrops hoac loai Crotalus cho ga mai Leghorn de tao ra khang the khang noc
rln , sii dung trong cac trtfdng hdp bi cac loai r ln nay cln.
Tuy theo khang nguyen, tuy theo yeu cau dieu che khang huyet thanh ddn
gia hay da gia ma co the tien hanh theo cac cach sau day:
- M ln cam b ln g dung dich khang nguyen ddn thuan.
- Man cam hon hdp khang nguyen vdi alumin hydroxyd va ta chat Freund.
- Man cam phoi hdp. Lan man cam dau dung hon hdp khang nguyen vdi ta
chat, sau do man cam bang dung dich khang nguyen khong co ta chat.
De tien hanh nghien ctfu giai quyet cac van de thtfc tien de ra, cac nganh
mien dich thuoc y hoc cung nhtf thuoc chan nuoi thu y... phai co cac khang huyet
thanh da gia cung nhtf khang huyet thanh ddn gia. Cac khang huyet thanh da
dtfdc nhieu ntfdc san xuat ban tren thi trtfdng quoc te nhtfng rat dat, va bao quan
kho khan, phai luon luon gitf d nhiet do toi thieu 4°C de hieu gia khang the khong
bi giam. Mot mat de giai quyet kho khan chung, mat khac, de chu dong trong
cong tac nghien ctfu, viec ttf san xuat khang huyet thanh la dieu can thiet. Do vay
chung toi gidi thieu mot so" mo hinh man cam chung nham muc dich giup cac cd sd
co the nghien ctfu tfng dung tuy theo yeu cau va dieu kien cua minh.
a. D o'i vdi khang nguyen hod tan: Cac khang nguyen hoa tan thtfdng dtfdc sii
dung vdi nong do ttf 0,01g% den lg% trong qua trinh gay man cam. Nong do
protein binh thtfdng cua huyet thanh: 6 - 7g%, trong do khoang mot ntfa la
alumin, khoang 1/5 la gamma blobulin va khoang 2% trong so con lai la hon hdp
cua hdn 20 thanh phan protein co dac tinh khang nguyen.
De gay man cam cho tho, Gillert va Eichhorn da sii dung dung dich khang
nguyen 0 ,lg % theo mo hinh ddn gian bang cach tiem tinh mach dtfdi day (Bang 5.2)
163
Ngay thti 28 l&y mau thti hieu gia khang the, neu dat hieu gia cao mong
muon thi co the giet tho lay toan bo huyet thanh.
De tranh nguy cd soc phan ve do tiem protein la vao tinh mach thi lln dlu
man cam tiem tinh mach, sau do tiem dtfdi da hoac tiem mang bung. M at khac,
trtfdc khi man cam 1 - 2 gid, co the thti phan ting noi bi vdi 0,1 ml dung dich
khang nguyen, hoac cd the dung khang histamin tong hdp.
Ngay thtf 6 0 ,2 ml
Ngay thtf 25 lay mau thti hieu gia khang the, va cd the giet thd lay huyet
thanh neu hieu gia dat yeu cau. Neu hieu gia cdn thap, cd the tiep tuc tiem nhlc
lai mot lan ntfa 2ml, hoac tiem 5 ngay lien moi ngay 2ml.
Dieu che khang huyet thanh m iln dich ma khang nguyen la vi khuan, cho
den nay it sti dung phtfdng phap man cam khang nguyen ddn thuan ma thtfdng sti
dung hdn hdp khang nguyen vdi ta chat. V i khi sti dung them ta chat thi dat dtfdc
hieu gia khang the cao hdn nhieu.
Cd nhieu loai ta chat dung de man cam, d day chung tdi chi gidi thieu ta
chat thong dung nhat, ta chat Freund.
Man cam b ln g hon hdp khang nguyen - ta chat Freund la phtfdng phap dtfdc
ting dung rong rai d cac ntfdc trong cong tac dieu che khang huyet thanh. Hdn hdp
khang nguyen - ta chat Freund da dem lai dtfdc stf dap tfng mien dich tot, tao
dtfdc ltfdng khang the nhieu. Cd hai loai ta chat Freund dtfdc ban tren thi trtfdng.
Loai khdng hoan toan (incomplete): - Arlacel A: 1,5ml
- Bavol F : 8,5ml
Loai hoan toan (complete): - Arlacel A: 1,5ml
- Bayol F : 8,5ml
- Mycobacterium: 5mg
164
(1) Dieu che hon hdp*khang nguyen - ta chat:
Hon hdp khang nguyen - ta cha't Freund chi dieu che trtfdc khi gay m ln cam.
Dung cu cln co:
- Bdm tiem loai 10ml vdi kim tiem to.
- Coc co mo loai 10 - 25ml
Dung cu phai dtfdc rtia sach, say kho, vo trung trtfdc khi dung.
Tien hanh dieu che:
- Dung dich khang nguyen (protein) hoac nhu dich khang nguyen (vi
khuan, virus, te bao): 1 the tich.
- Ta chat Freund loai hoan toan hoac khong hoan toan: 1 the tich
Tron ta chat vdi khang nguyen. Dau tien cho vao coc co mo 1 the tich ta chat
Freund, sau do cho tti tti 1 the tich dung dich khang nguyen vao. Dung bdm tiem
de bdm, hut nhieu lan khoang 30 - 40 phut la dat yeu cau (hon dich da thuan
nha't) cho den khi nao hon dich trln g due nhtf stfa, co do keo dac tot, nghia la nho
mot giot hon dich len mat ntfdc la ma giot do khong bi tan ra.
Co the dung co'i chay stf nho co dung tich khoang 50ml vo trung de nghien
hon hdp khang nguyen - ta chat Freund.
(2) Gay man cam cho tho:
- Vdi dung dich khang nguyen, tong lieu protein cho mot tho: 75 - 100 mg.
Moi tuan tiem mot lan trong 3 - 4 tuan lien. Co the tiem dtfdi da hoac tiem bap.
Lieu ltfdng cho moi lan tiem: 2ml hon hdp khang nguyen - ta chat Freund
(lm l dung dich khang nguyen: 25mg khang nguyen trong lm l ntfdc muoi sinh ly +
lm l ta chat Freund).
Huyet thanh co khang the tang cao keo dai trong qua trinh gay m ln cam ttf
2 - 4 thang sau. Khoang 5 - 6 ngay sau lan tiem cuo'i cung thi lay mau thti.
- Khang nguyen la chat chiet xua't cua phan hoa. Tinh chat phan hoa dtfdc
chiet b ln g dung dich caca hoac phenol lm l dung dich chiet tach (37,25mg/ml)
tron vdi lm l ta chat Freund chia thanh 4 phan tiem vao 4 gan ban chan. Moi tuan
tiem 2 lan, trong 3 tuan.
- Protein ket hdp. Thi du: picryl clorua - gamma globulin bo; P - sulfanilic -
gamma globulin bo: 2,4 dinitrophenylalbumin bo... Co nhieu phtfdng phap gan cac
chat co trong ltfdng phan tti thap (cac hapten) len mot cha't co trong ltfdng phan tti
cao ma chu yeu len protein. 10 mg picryl clorua - gamma globulin bo dtfdc tron vdi
ta chat Freund tiem dtfdi da d vung gay. 7 ngay sau tiem nhac lai. Sau do 1 tuan
thi tiem tiep 3 tuan moi tuan 2 lan, moi lan 2mg picryl clorua - gamma globulin
bo khong co ta chat.
(3) Gay man cam chuot lang.
Tiem mot lan 10 - 20 mg khang nguyen (albumin long trang trtfng. gamma
globulin...) trong lm l ntfdc muoi sinh ly + lm l ta chat Freund. Chia deu lam 2,
tiem dtfdi da hoac tiem bap. Sau 4 tuan lay mau.
165
Co the tiem 3 tuan lien, moi tu4n mot lln tiem b lp lm l (gom 2 - 2.5mg
khang nguyen + ta chat Freund). Mot tuan sau l&n tiem cuoi cung thi lay mau.
Neu m in cam chuot lang b ln g protein ket hdp thi tien hanh nhtf sau: 2mg
picryl clorua - gamma globulin bo vdi ta chat Freund tiem dtfdi da d gan ban chan
sau. 17 ngay sau tiem lai mot lln vdi 3 mg picryl clorua - gamma globulin + ta
chat vao dtfdi da vung gay. Sau 8 ngay lay mau.
(4) Gay man cam chuot cong trang.
lm g khang nguyen trong 0,1ml ntfdc muoi sinh ly + 0,1 ml hon hdp tren
(0,5 mg khang nguyen). Khoang 19 - 20 ngay sau lay mau kiem tra hieu gia
khang the.
Tam ngay sau lan tiem cuoi cung thi lay mau thtf hieu gia khang the.
Sau day gidi thieu mot vai md hinh man cam phoi hdp da cd ket qua tot.
a. Dieu che khang huyet thanh da gia (huyet thanh tho chong protein huyet
thanh ngiicri,).
7 - 8 ngay sau lay mau thti hieu gia khang the. Neu hieu gia con thap thi
tiem lai mot lan: lm l dung dich khang nguyen pha loang (0,5ml huyet thanh +
0,5ml NaCl 0,9%) tiem bap hoac tinh mach; 7 - 8 ngay sau lay mau thti.
De tranh tinh trang soc bdi lan tiem tinh mach, can sti dung huyet thanh ttfdi,
khong vd hong cau, khong co lipid, dong thdi dung cu phai vo trung va tiem cham.
Nhtf da trinh bay d tren, moi mot dong vat, moi mot chung loai deu co stf
dap tfng mien dich khac nhau. V i vay can gay m ln cam, mot ddt cho nhieu tho, it
ra la 4 - 5 con. Qua kinh nghiem, co tho thi cho phan ung tot vdi albumin (dtfdng
tua albumin dam ro) nhtfng co tho lai cho phan tfng tot vdi cac protein khac cua
huyet thanh nhtf IgG hoac IgA, hoac haptoglobin... Neu de rieng huyet thanh
ttfng tho thi khong dtfdc mot huyet thanh da gia tot mong muon, nhtfng neu tron
lai vdi nhau thi se dtfdc mot huyet thanh da gia tot, phan tfng tua dam ro vdi tren
30 thanh phan protein huyet thanh ngtfdi (khang nguyen).
167
b. Dieu che khdng huyet thanh dctn gid.
Dieu che khang huyet thanh ddn gia nhtf: huyet thanh tho khang IgG,
khang IgA, khang IgM , khang alpha - foetoprotein (AFP)... Dtfdi day 1& mo hinh
dieu che huyet thanh tho khang IgG cua ngtfdi.
IgG trong huyet thanh ngtfdi dtfdc chiet tach b ln g phtfdng phap sac ky cot
qua DEAE Sephadex A 50. Dung dich IgG co nong do 3mg/ml.
Dieu che hon dich khang nguyen - ta chat:
- Dung dich IgG (3mg/ml): 1 the tich
- Ta chat Freund: 1 the tich
7 - 8 ngay sau lay mau thtf hieu gia khang the. Neu hieu gia chtfa cao thi
tiep tuc tiem mot lan ntfa: 1,5ml dung dich khang nguyen tiem bap hoac tinh
mach. Sau do 7 - 8 ngay lay mau thti lai.
Co the lay mau tinh mach hoac dong mach de kiem tra hieu gia khang the.
K y thuat va vi tri lay mau tinh mach doi vdi ttfng loai dong vat nhtf p h ln tiem
tinh mach d tren. Chu y: ong nghiem va bdm tiem phai sach, kho va vo trung.
Moi lan thti can lay 0,5 - lm l mau tuy loai dong vat. Sau khi lay mau, can nam
ong nghiem trong tay khoang 15 phut roi de d nhiet do phong tti 30 phut den 1 gid
de cuc mau co tot; co the de d tu lanh + 4°C khoang 20 phut. L y tam tach lay
huyet thanh dung de thti hieu gia khang the.
Kiem tra hieu gia khang the bang ky thuat khuyech tan Ouchterlony va
dien di mien dich. Xem phan ky thuat ket tua.
Sau khi kiem tra thay hieu gia khang the da dat thi giet dong vat. lay mau
toan bo.
168
Co dinh tho tren ban mo vdi tii the n lm ngtia. Lam ve sinh vung co: c it
long, sat trung. Boc lo mach canh va luon mot ong thong vao dong mach canh de
l&'y mau.
Cho mau chay vao ong ly tam to. Cho chay tii tii va khi mau chay g in het
thi doic ngtfdc tho de l&y dtfdc toi da.
De cac ong mau vao tu I ’m 37°C khoang 15 phut, sau do de vao tu lanh 4°C
khoang 30 phut den 1 gid. Tach cuc huyet khoi thanh ong thuy tinh bang que
thuy tinh ly tam lay huyet thanh (3000 vong/ phut trong 15 phut). Dung ong hut
Pasteur de hut huyet thanh sang cac ong hoac chai thuy tinh vo trung.
Doi vdi cac khang huyet thanh dOn dac hieu, can co do tinh khiet khang the
cao. Co the tien hanh hap phu mien dich de loai trtf cac khang the tap (xem ky
thuat mien dich hap thu).
Sau khi chia huyet thanh vao cac ong nho thi bao quan d do lanh - 20°C.
Hang ngay lay ra sii dung neu khong het thi de vao tu lanh + 4°C va sti dung cho
4 - 5 ngay sau.
Dong kho la hinh thtfc tot nhat de bao quan huyet thanh. Co the dong kho It
mot b ln g tuyet carbonic ket hdp vdi hut chan khong.
Cd the dong kho bang nito long. Tien ldi nhat la dung may dong kho hien dai.
Sau khi dong kho cung bao quan d dieu kien lanh, hieu gia khang the giti
dtfdc 1 - 2 nam sau. Trtfdc khi sti dung, hoa khdi ltfdng dong kho vdi mot ltfdng
ntfdc muoi sinh ly bang the tich huyet thanh trtfdc khi dong kho.
De chong stf phat trien cua vi khuan, du dang long hay dang dong kho thi
trtfdc khi bao quan can cho them vao huyet thanh mot ltfdng 0,5% phenol hoac
0,01% methiolat, hoac 0,02% Na - azit hoac hon hdp 0,25% phenol + 0,005%
methiolat (neu khdng dung de dinh ltfdng cac protein cd tinh chat men).
169
KY THUAT PHAN LAP T t BAO Ml£N DjCH
Muon nghien ctfu dac diem cac te bao m iln dich thi trUdc het phai tach dtfdc
cac te bao nay ra khoi hon hdp gom nhieu te bao mau khac. Th i du muon c6
lympho tinh khiet ttf mau thi phai tach dtfdc lympho ra khoi hon hdp cac te bao
hong cau, tieu cau, bach cau da nhan va dai thtfc bao. Chi khi co hon dich te bao
tinh khiet mdi co the nghien ctfu cac dac diem cua chung. Cho nen phan lap cac
dong te bao la mot ky thuat khong the thieu dtfdc khi nghien ctfu cac phan tfng
mien dich te bao cung nhtf cac dac diem khac cua te bao mien dich. Ky thuat phan
lap te bao da co ttf lau, ngay cang dtfdc cai tien va hoan thien, do do co nhieu loai
ky thuat khac nhau. Trong pham vi nay, chung toi gidi thieu hai loai ky thu&t:
phan lap lympho va phan lap dai thtfc bao, chu yeu la cac te bao mien dich cua
ngtfdi de phuc vu cho viec nghien ctfu cac ky thuat te bao.
Ky thuat phan lap lympho bao gom:
- Phan lap lympho ttf mau.
- Phan lap lympho ttf hach, lach va cac to chtfc lympho khac.
Ky thuat phan lap dai thtfc bao gom:
- Phan lap dai thtfc bao ttf mau.
- Phan lap dai thtfc bao ttf cac cd quan khac: o bung, cac xoang, phoi...
Nguyen ly: Giong nhtf dextran, gelatin cung bam vao hong cau lam tang
trong ltfdng cua hong cau, do do khi de lang. hong cau se lang nhanh hdn cac te
bao khac. Gelatin con co tfu diem la lam hong cau lang nhanh hdn va lang nhieu
hdn, nen so' hong cau con sot it hdn.
170
Thifdng dung gelatin 3% trong dung dich Hanks. Dung dich nay dtfdc hap
cach thuy cho gelatin tan hoan toan. Neu can vo trung thi phai loc qua mang loc
0,45 milimicron, sau d6 de d tu a'm 37°C de cho nhiet do cua dung dich trd ve
37°C. Dong thdi mau da chong dong cung de d tu am 37°C. De tranh chd ddi lau,
ngtfdi ta thtfdng chueJn bi dung dich gelatin ttf chieu hom trtfdc, lien tuc de tu am
37°C den hom sau sti dung.
1.1.3. Phan lap lympho bdng dung djch ficoll (Hinh 5.2)
Dung ficoll (Pharm acia) trong ltfdng phan tti 400.000 trong dung dich
uromiro, dung dich nay co ty trong xac dinh; vdi ty trong dd; khi ly tam, cac
lympho khong the lang xuong day qua ldp ficoll, do dd tap trung lai d be mat tiep
xuc gitfa dung dich ficoll va huyet ttfdng. Rieng hong cau va bach cau da nhan
lang xuong day. Phtfdng phap nay cdn goi la ly tam phan ldp theo ty trong.
• Nguyen lieu
/s' v
- Ong ly tam cd 10 x 75 mm, pipette Pasteur dau nhan.
- Pha dung dich ficoll: ficoll (400.000) 9,6 g + uromiro 0,75% 20 ml (1 ong) +
ntfdc cat 130 ml. Hien nay, cd nhieu loai ficoll ban san tren thi trtfdng, khdng c&n
pha che.
Danh cho tan deu, bao quan d nhiet do 4°C cd the dung 2 - 3 thang.
- Dung dich Hanks pH 7,4 de rtia te bao.
- M ay li tam lanh 4°C.
- Kinh hien vi va buong dem te bao bach cau.
• Tien hanh
- 2 ml mau chong ddng bang heparin, lac deu, cd the pha loang them vdi
mot khoi 2 ml dung dich Hanks.
- Dung pipette chia do hut 2 ml mau roi nhe nhang dtfa vao ong nghiem da
cd san 1 ml dung dich ficoll, cho mau chay ttf ttf vao theo thanh ong nghiem xuong
tiep xuc vdi be mat cua dung dich ficoll, tao thanh hai khoi ro ret: ficoll d dtfdi,
mau d ldp tren.
- Nhe nhang dtfa vao may ly tam 1200 vong / 20 phut d nhiet do 4°C.
Lay ra quan sat bang mat thtfdng se thay 4 ldp ro ret: dtfdi cung la hong cau,
cd bach cau da nhan. tiep theo la khoi ficoll, tren be mat ficoll la mot ldp mong te
bao mau trang nhat va tren cung la huyet ttfdng. Cdn goi la ldp “ may” te bao
(Hinh 5.2).
- Dung pipette Pasteur nhe nhang hut lay ldp “ may” te bao, chuyen sang
ong nghiem khac.
- Rtia te bao bang dung dich Hanks. Do day ong nghiem bang dung dich
Hanks, dung pipette Pasteur thuan nhat huyen dich te bao, ly tam 1500 vong
trong 10 phut, rtia ba lln nhtf vay d nhiet do 4°C.
- Pha thanh huyen dich te bao trong dung dich Hanks.
- Xac dinh sd ltfdng te bao, ty le te bao song bang dung dich Hanks.
171
A B
Hinh 5.2: Tach lympho bang ky thuat ly tam phan ldp vdi Ficoll
A: Mo hinh ve nguyen ly cua ky thuat
B: Anh sau ly tam tach lympho tao thanh ldp m&ng trong ong ly tam.
Thu hoach ldp “may” nay cd lympho chiem > 95%
Ky thuat nay cho huyen dich te bao tren 90% la lympho, 2 - 5% la bach c£u
da nhan va 5% la hong cau. T y le song cua te bao la tren 95%.
Ap dung: Huyen dich te bao lympho nay kha tinh khiet nen co the dung cho
cac ky thuat sau:
- Tao hoa hong T va B.
- Nuoi cay, chuyen dang lympho in vitro.
- Lam doc te bao lvmpho.
Ky thuat nay tiet kiem dtfdc mau vi te bao lympho khong bi mat nhieu.
1.1.4. Chuan bi huyen djch te bao lym pho hoan toan tinh khiet (khong co bach diu da
nhan, hong clu va tieu cau).
• Nguyen lieu
(1) Dung phan tfng ngtfng ket hong cau bang huyet thanh khang ABH:
- Lay 2 ml mau chong dong cho vao ong nghiem nho (0,5 x 6cm) moi ong 1 ml.
- L y tam 3500 vong trong 5 phut, lay ntfdc mat chuyen sang ong nghiem
khac co 0,3 ml huyet thanh khang AB, hoac khang H (tuy thuoc vao nhom mau).
- Can ngtfng ket dtfdc loai bo b ln g cach ly tam 1000 vong trong 10 giay.
- Lay ntfdc mat chuyen sang ong nghiem khac co 0,3 ml ficoll.
- Ly tam 3000 vdng/3 phut, ta"t ca bach cau da nhan va dam hong cau
ngtfng ket se lin g xuong day, tieu cau n lm trong ntfdc mat co khang ABH, con te
bao lympho nam d be mat tren ldp ficoll. Te bao lympho dtfdc lay ra bang pipette
Pasteur va chuyen sang ong nghiem khac co dung dich Hanks, tron deu bang
pipette Pasteur.
- Ly tam tiep 1000 vong trong 1 phut, loai bo ntfdc mat, trong do co tieu
cau. Con can lympho tinh khiet dtfdc chuyen sang ong nghiem khac, rtfa tiep mot
lan ntfa bang dung dich Hanks.
- Can te bao dtfdc hoa tan trong dung dich Hanks, dem so" ltfdng te bao,
danh gia ty le song chet bang dung dich xanh trypan.
(2) Dung bong nilon
Budc 1: Loai bo sd bo hong clu bang dung dich dextran.
Budc 2: Loai bo bach cau da nhan. Sau khi da lam lang hong cau bang
dextran, lay toan bo ntfdc mat. Chuyen ntfdc mat vao bdm tiem nhtfa 20 ml co sin
bong da xe tdi (dung 600 mg bong tdi cho vao 20 ml huyen dich bach cau). Huyen
dich tham deu vao bong. Bdm tiem dtfdc de dtfng d tu am 37°C trong 30 phut.
Trong thdi gian nay, bach cau da nhan bam vao bong, sau do dung dung dich
Hanks rtia ldp bong cho te bao lympho (te bao khong bam vao bong) theo dung
dich chay xuong, cuoi cung dung loi bdm tiem ep cho sach ntfdc. Ntfdc chay xuong
co chtia te bao lympho va hong cau, con bach cau da nhan dtfdc giti lai d ldp bong.
Bi/dc 3: loai bo hoan toan hong cau: Huyen dich te bao lympho con lln hong
cau dtfdc phan lap tiep tuc b ln g cach ly tam vdi dung dich ficoll . 2 ml huyen dich
te bao dtfdc ly tam vdi 1 ml ficoll. Hong cau se lang hoan toan xuong day ong, te
bao lympho dtfng lai d be mat tiep xuc gitfa ficoll va dich chtfa te bao. Te bao
lympho dtfdc lay ra bang pipette Pasteur, rtia lai ba lan b ln g dung dich Hanks.
Dem so" ltfdng te" bao, xac dinh ty le song chet b ln g xanh trypan 2%. Chuan bi
huyen dich te" bao theo yeu cau cua thi nghiem.
Ap dung: Te bao lympho tach b ln g phtfdng phap nay rat tinh khiet, gan
100% te bao la lympho, khong co bach cau da nhan va hong cau, tieu cau. Thtfdng
chi ap dung cho cac ky thuat sau day:
- Doc te bao, dac biet la doc te bao trong phat hien khang nguyen H LA.
- Nuoi cay te bao lympho hon hdp.
Phtfdng phap nay co nhtfdc diem la ton mau vi tach qua nhieu btfdc nen te"
bao bi mat nhieu.
Cac te bao lav tii ong ngtfc co chu yeu la lympho bao, cac te bao khac nhtf
bach cau da nhan va hong cau chiem ty le rat it. Ngtfdi ta thay r in g co tdi 90% cac
173
lympho d ong ngtfc co dtfdng ki'nh cua cac lympho nho la 8 pm, mot vai phan tr&m
la cac lympho bao nhtf khi phan lap ttf mau. Co the lam nhtf sau:
- Boc lo ong ngtfc, dung bdm tiem vo trung hut dich bach huyet (con goi la
ky thuat dan ltfu ong ngtfc).
- Bao quan dich bach huyet trong mot binh nho co s§n dung dich bao quan.
Dung dich bao quan gom dung dich Parker, heparin 20 ddn vi/ml, penicillin 50
ddn vi/ml, streptomycin 60|ig/ml. Vdi dung dich nay, te bao co the song 12 gid d
nhiet do 4°C, sau do thi ltfdng te bao chet se tang len. Cung co the bao quan d
nhiet do 4°C trong dung dich nuoi cay co 0,5% dtfdng, 10% huyet thanh cung loai,
co khang sinh, do dam dac cua te bao ttf 10 - 100 x 106 te bao trong 1 ml dung
dich nuoi. Trong trtfdng hdp nay, te bao co the song tren 24 gid vdi ty le te bao
song tren 80%.
Phan lap te bao ttf hach bang cach nghien to chtfc hach. Cac manh to chtfc
cua hach dtfdc nghien nhe nhang qua ltfdi loc te bao bang que thuy tinh. Vtfa
nghien vtfa xoi ntfdc cho te bao da tach ra dtfdc ttf do theo ntfdc, qua mang loc
xuong binh chtfa d dtfdi. Sau khi nghien, te bao dtfdc rtia lai hai lan bang dung
dich Hanks. Bang cach nav, ty le te bao chet cung vao khoang ttf 5 - 10%.
Lay lach: Thtfdng lay lach ttf sue vat thi nghiem, hoac co the ttf benh nhan
qua phau thuat. To chtfc lach dtfdc bao quan trong dung dich Parker co heparin
(10 ddn vi/ml), de d nhiet do 4°C.
174
- Tach te bao ra khoi to chtfc lach: tien hanh nhtf da mo ta d phan tren
(phan lap te bao ttf hach).
- Loai bo sd bo te b&o hong clu: hong clu dtfdc lam lin g sd bd b ln g dung
dich dextran 6% hoac gelatin 3% (xem p h ln phan lap lympho ttf mau).
- Loai bo hoan toan bach clu da nhan va hong clu bang cach ly tam vdi
dung dich ficoll. Ntfdc mat sau khi lam lin g hong clu d btfdc tren dtfdc ly tam vdi
dung dich ficoll (xem ph ln phan lap lympho ttf mau).
- Rtia sach te bao 3 lln b ln g dung dich Hanks, moi lln rtia ly tam 1200
vong trong 10 phut d nhiet do 4°C.
- Dem so' ltfdng lympho, xac dinh ty le song va chet cua te bao b ln g dung
dich xanh trypan.
- Pha thanh huyen dich te bao co dam dac theo yeu clu thi nghiem.
Trong ong nghiem 20 ml, co san 5 ml dung dich ficoll, dung pipette Pasteur
nho ttf ttf hon dich te bao vao ldp ficoll (nhtf da mo ta) ly tam nhe 1200 vong trong
30 phut d 4°C. Cac dai thtfc bao va hong clu se lang xuong, con te bao lympho
nam d vung gitfa ficoll va dung dich chtfa te bao nguyen uy. Dung pipette Pasteur
lay ldp te bao nay ra, rtia hai lln bang dung dich Hanks.
Chu y: Neu dich te bao xuat tiet qua nhieu va loang thi co the co dac lai
b ln g cach ly tam 1500 vong trong 10 phut, loai bdt ntfdc mat roi th u ln nhat. Dich
dac nay se dtfdc ly tam vdi ficoll. Lam nhtf vay dd ton ficoll ma van khong anh
htfdng den ket qua.
175
Phan lap b ln g cach nay co the cung mot luc dtfdc hai loai te b&o tinh khi£t:
dai thtfc bao nam 0 phan can, lympho bao n lm 0 p h ln gitfa.
2. Phan lap cach difdi nhom lym pho (T va B lym pho) tir hdn hop te bao lym pho
176
+ G in K T v&o dia phan ting
+ C huln bi hon hop dich te bao lympho
+ Dtfa hon hop lympho co do dam dac 5 x 106 te bao vao dia phan ting, u am
37°C/30 phut, cac te bao co khang nguyen dac hieu se gan vao K T tren dia (Hinh 5.3).
+ Rtia dia thi nghiem bfing dung dich Hanks, cac te bao khong phan ting vdi
KT se dtfOc thu hoach qua dung dich rtia (Hinh 5.3).
+ Tap trung dung dich rtia, ly tam, co dac, can te bao la T lympho (Hinh 5.3)
Blympho
H5n hop
Tva Blympho
T lympho
Hinh 5.3: Nguyen ly ky thuat phan lap T lympho bang KT don dong dac hieu B lympho
KT dac hieu B lympho gan vao dTa phan ifng, B lympho phan tfng v6i KT nay bi giCf lai,
con lympho tu do se thu di/Oc bang cach rtfa dTa bang dich PBS .
3. P h an la p d a i th u c b a o
Ta c o t h e c o d tfO c d a i t h t f c b a o t i n h k h i e t b l n g c a c h p h a n l a p c h t i n g t t f
m a u , ttf n tfd c x u a t t i e t c u a c a c x o a n g n h tf o b u n g , x o a n g m u i, h o a c d ich tie t
d tfd n g h o h a p .
Co the tien hanh phan lap d tfO c ca d ngtfdi va sue vat thi nghiem. Dai thtfc
bao kho nuoi, kho giti d tfO c lau, bdi vi chung khong cd kha nang nhan len nhtf
177
lympho bao. Nhtfng nhieu thi nghiem in vitro rat can c6 huyen djch dai thtfc bao
tinh khiet nhtf: trong nghien ctfu quan he gitfa lympho va dai thtfc bao trong qua
trinh tao khang the, nghien ctfu chi so' thtfc bao dai thtfc bao da dtfdc mien dich,
nghien ctfu yeu to tfc che di tan dai thtfc bao. Do do phan lap dai thtfc bao la mot
ky thuat ttf lau da dtfOc chu y.
3.2. Phan lap dai thuc bao tuchat tiet dudng ho hap
Dich tiet d dtfdng ho hap cd mot ltfOng ldn dai thtfc bao. Cd the lay cac dai
thtfc bao ttf dich nay bang cach sau day (thtfdng lam tren sue vat).
Giet thd, mo long ngtfc, lay toan bo phoi va khi quan. Khi phau tich. chu y
khong de ton thtfdng dtfdng ho hap va lam chay mau vao to chtfc phoi.
Dung kep. kep mot mep khi quan. nang len. dung pipette Pasteur lay dung
dich rtfa bdm vao khi quan (khoang 10 - 15 ml). Dung djch rtfa la dung dich
Hanks cd heparin, ctf 1 ml dung dich cd mot don vi heparin. Dung pipette Pasteur
hut len roi lai tia vao thanh khi quan. lam nhtf vay 4 - 5 lan, roi hut dich rtfa dtfa
178
v&o ong nghigm ldn (20 ml), tiep tuc rtia lai nhu tren 2 - 3 lan. Dich rtia 6 moi lan
difdc tap trung lai va ly tam lay can, trong can nay co lan cac dich nhay. Pha huy
cha't nh£y bang cach cho tac dung vdi dung dich trypsin 0,25% co khua'y tti trong
15 phut d nhiet do phong.
Sau do bo sung vao dich te bao dung dich Hanks de tic che tac dung cua
trypsin. Rtia te bao hai l£n bang dung dich Hanks. Khi rtia, ly tam 1200 vdng/5
phut d nhiet do 4°C.
Sau lan rtia cuoi cung, te bao dtfdc hoa tan trong dung dich Parker co 20%
huyet thanh be, co khang sinh. Dem so' lifdng te bao, xac dinh ty le song bang
dung dich xanh trypan 0,2%.
Tach dai thtfc bao bang cach nay cung nhan dtfdc mot ltfOng ldn te bao, va ty
le song co the dat tren 85%. Muon co dai thtfc bao tinh khiet va loai bo te bao
chet, co the tiep tuc de lang trong binh nuoi ca'y day rong nhtf da mo ta.
Ket tua mien dich la san pham cua phan tfng khang nguyen - khang the.
Noi mot cach dung hon thi ket tua m iln dich la san pham cua mot chuoi phan
ting ke tiep nhau gitia hai phan tti: gitia mot khang nguyen da hoa tri va mot
khang the da hoa tri hoac it nhat la hai hoa tri (khang nguyen va khang the deu d
dang hoa tan). Cung nhtf phan tfng tua trong hoa hoc, de co ket tua thi phai co
chuoi phan tfng xay ra ma chuoi phan tfng muon xay ra thi can co mot phan tfng
lien ket md man ban dau. tao nen mot phtfc hdp nho ban dau con tan trong dung
moi. Phtic hop ban dau nay lam nen de chuoi phan ting tiep tuc xay ra va nhd vay
da tao ra mot phtic hdp ldn khong tan kieu “ mang ltfdi” .
Trong phan nay, chung toi trinh bay mot so' diem c0 ban ve thuyet “mang
ltfdi” nham muc dich phuc vu cho cac ky thuat cua mien dich-huyet hoc ve sau.
1.1. Thuyet mang ludi trong phan ung khang nguyen - khang the
Thuyet “ mang ltfdi” hay la thuyet mot giai doan, dtfdc M arrack gidi thieu lan
dau (1938) sau do Pauling, Pressman, Camphel tiep tuc phat trien.
Khi tron mot dung dich khang nguyen vdi mot dung dich khang the (khang
huyet thanh) dac hieu thi: dau tien phan tti khang nguyen tiep xuc vdi phan tti
khang the nhd ltfc lien ket dac hieu, bieu lo qua tinh hao va ai ltfc cua khang the.
Cac nhom quyet dinh tren hai phan tti khang nguyen va khang the phan
ting lien ket vdi nhau nhd cac ltfc nhtf ltfc tinh dien, ltfc Van der Waals, cau lien
ket hydro tao nen phan tfng dau tien cua qua trinh tua.
179
Phan tu khang the cung nhu phan tti khang nguyen trong phtic hdp ban dftu
nay la loai da hoa tri, cho nen con co cac hoa tri ttf do, vi v&y phtic hdp ban d&u
nay lai lien ket v6i phan tti khang the hoac khang nguyen tu do hoSc vdi mot phtic
hop ban dau khac. Do la chuoi phan ting lan thti hai:
KT - KN + KT <-» K T - K N - K T hoac
K T - K N + K T - K N <-> K T - K N - K T - K N (phan ting lan thti hai)
Chuoi p h a n t i n g l i e n ket l a n b a c u n g c o the x a y r a v d i mot l U d n g l d n c a c
p h a n tin g .
K T - K N - K T - K N + K T <-> K T - K N - K T - K N - K T
K T - K N - K T + K T - K N - K T <-» K T - K N - K T
KT - KN - KT
(p h a n ting la n thti b a ) - theo Steffen (1968)
Neu n o n g d o p h a n t t i k h a n g n g u y e n v a k h a n g t h e t U d n g d U O n g n h a u t h i c h i
x a y ra p h a n tin g la n th ti n h a t , roi s a u d o x a y ra p h a n tin g k ie u t r u n g h o p cac
p h t i c h o p dUOc t a o t h a n h 6 p h a n t i n g l a n t h t i n h a t .
Khang the cd kha nang ket tua vdi khang nguyen goi la ket tua to', he thong
phan ting lien ket khang nguyen - khang the goi la he thong ket tua.
Ky thuat dinh ltfdng phan ting ket tua nay bao gom:
180
- Cho v& o c a c o n g n g h i e m m o t n o n g d o k h a n g t h e x a c d i n h r o i c h o v a o d d
lt f O n g k h a n g n g u y e n t a n g d £ n l e n , p h a n t f n g k h a n g n g u y e n - k h a n g t h e s e x a y r a .
Tua d tfd c l o a i tr tf b a n g l y t a m r o i t i e n h a n h x e t n g h i e m k h a n g n g u y e n ttf d o c u n g
n h t f k h a n g t h e ttf d o c u a d u n g d i c h t r o n g 0 t r e n .
- C) c a c d n g n g h i e m t i e p t h e o ( s a u o n g t t f O n g d t f O n g ) v a n t i e p t u c c h o t a n g
d a n lt f O n g k h a n g n g u y e n l e n t h i t h a y l t f O n g t u a g i a m x u o n g v a p h a n d u n g d ich
t r o n g d t r e n x u a t h i e n k h a n g n g u y e n t t f d o , d tfO c g o i l a v u n g k h a n g n g u y e n t h t f a .
0 d ay n o n g do k h a n g th e k h d n g d u d e lie n k e t vdi ta t ca k h a n g n g u y e n ch o n e n d a
tao n e n ca c p h tfc h o p n h d k h a n g n g u y e n - k h a n g t h e h o a ta n .
Ttf c a c ket q u a tren day c d the bieu dien tron g mot he thong toa do: true
hoanh la nong do k h a n g n g u y e n ta n g d a n ttf trai s a n g phai, true t u n g la ltfdng tua
phat hien. Dtfdng bieu dien n ay dtfO c goi la dtfdng bieu dien tua h a y la dtfdng bieu
dien H e id elb erge r.
181
ngu yen q u a thtia thi x u a t hien phtic hdp nho ho& tan, phtic hdp n a y chi gom hai
p h a n tti k h a n g n g u y e n lien ket vdi mot p h a n tti k h a n g the.
N h u vay, tro n g trUOng hop k h a n g the thtia thi mot so ldn cac nh dm quy£t
dinh cua p h a n tti k h a n g n g u y e n se lien ket vdi cac p h a n tti k h a n g the, trong
trUOng hdp tUdng d u d n g thi con nh ieu nhom quyet din h cu a p h a n tti k h a n g
n g u y e n con tu do (k h o n g lien ket vdi k h a n g the), tron g trUdng hdp k h a n g nguyen
thtia thi hai nhom quyet din h cua hai p h a n tti k h a n g n g u y e n lien k et vdi mot
p h a n tti k h a n g the ( K N - K T - K N ) . T r o n g thuc te, de dat dUdc sii tUdng dUOng
gitia k h a n g n g u y e n v a k h a n g the (ket tua ho an toan), neu cho d a n d i n it mot
k h a n g n g u y e n vao thi tong lUdng k h a n g n g u y e n can thiet it hdn tong lUdng khang
n g u ye n khi ta chi cho vao mot la n (hien tUdng D a n y s z ). H ie n tUdng do dUdc giai
thich la khi cho d a n d a n it mot k h a n g n g u y e n v ao thi da so cac nh om quyet dinh
ctia p h a n tti k h a n g n g u y e n da hoa tri lien ket vdi cac p h a n tti k h a n g the, cho nen
lUdng k h a n g n g u y e n can thiet de ket ttia ho an toan doi hoi it hdn. N g o a i ra, do
cho vao it mot k h a n g n g u y e n n h u vay nen k h o n g co mot so k h a n g n g u y e n bi bao
v ay trong m a n g ludi lien ket n h u khi cho vao mot lan.
D i e u n a y c o m o t y n g h i a q u a n t r o n g d o i v d i p h a n t i n g d o c t o v a k h a n g d o c to.
N eu dem t r o n n g a y m o t l a n m o t l U d n g d o c to' v d i m o t l U d n g k h a n g d o c t o tU O n g
dUO ng t h i k h o n g c o n d oc, n h u n g n e u ta c h ia lU d n g d o c to a y ra n h ie u p h i n n h o va
t r o n d a n v d i k h a n g d o c to' t h i c o n d o c v i c o n d o c to' t u d o c h U a b i l i e n k e t .
182
2. M o t s o y e u to a n h h i/d n g va c a c d ie u k ie n q u y d jn h doi vd i q u a trin h
k h u e c h ta n va k e t tu a
2.1. Khuech tan
2.1.1. Dinh luat khuech tan doi vdi khuech tan mien dich
Khuech tan mien dich tuan theo nguyen ly cac dinh luat khuech tan cua cac
chat hoa tan.
Su k h u e c h t a n t r o n g g e l t i n h k h i e t c o to 'c d o g a n g i o n g n h u t r o n g m o i t r U d n g
l o n g v i l u c d o t h a n h p h a n t h a m g i a p h a n U n g ( k h a n g n g u y e n k h a n g t h e ) dUOc c o i
la n h t i n g c a u t t i h i n h t r o n , t r o n g l U O n g p h a n t t i b e , c o n m o i t r U d n g g e l d U O c c o i
n h u m o t m a n g ludi v d i m a t ludi t o .
183
Ky thuat nay kha chuan, co the dung danh gia do tinh khiet cua K N khi c6
K T dOn dac hieu.
A B
Hinh 5.5: Phan ifng tua dang “ R ocket” (Dien di kieu Rocket)
A: So do tua dang Rocket, tren phieu thach co khang the dac hieu.
Trong cac 16 due tren phien thach co chifa KN (Ag), KN se khuech
tan vao moi trifdng thach co KT dac hieu va tao tua mau trying due
nhif hinh qua Rocket do do goi la dien di Rocket.
B: Anh that cua tua Rocket
K T d on dong
d ac hi6u vdi K N
184
Trong 16 co khang nguyen
•% fg lff Vo ng phan
img tua
CVs/
K hang th i phan ung
1- ■'•
:;
vOi cac do dam dac
5
’'>*. > r< t ■ khac nhau cua K N
B
Hinh 5.7: Phan ting tua dang mien dich khuech tan vong (Mancini test).
Khang the dSc hieu hoa tron trong moi trUdng thach agar, tren do due cac 16 co kich
thudc giong nhau, d3t vao cac 16 KN co do pha loang khac nhau (thi du pha loang
10 lan, 25, 50, 100). DTa phan ting de nhiet do 37°C/24-72 gid. Doc ket qua bang
cach do dudng kinh vong khuech tan, ve do thi chuan ve nong do pha loang KN.
Khi kiem tra m iu khang nguyen bat ky, can sir dung nong do chuan, tti do tinh ra
nong do cua mau kie’ m tra tUOng ting.
Dac tmh mien dich, nong do, hieu gia khang the ddng vai trd quan trong doi
vdi qua trinh khuech tan va ket tua. Ngoai ra qua trinh khuech tan cdn bi anh
hudng bdi cac yeu to':
(1) Trong lu 'O n g p h a n tti: Trong l U O n g p h a n t t i c a n g c a o t h i k h u e c h t a n c a n g
c h a m v a ngUO c la i.
(2) Hinh dang phan tti: Phan tti hinh tron khuech tan nhanh hon phan tti
hinh bau due. hinh thoi...
185
b. Tinh chat cua gel.
Gel thach la loai thong dung doi vdi phan ting ket tua.
Do tinh khiet cu a thach. K h u e c h tan cua k h a n g n g u y e n v& k h a n g the cd deu
d a n h a y khdng, trUdc het p h u thuoc vao do tinh khiet cu a thach. T h a c h ( a g a r )
binh th u dn g chtia n h ieu ion, S 0 4” , M g+\ ... la m t a n g tac d u n g dien t h a m v a de
lien ket hoa hoc vdi protein. Do dd cd mot so' trUdng hop q u a trin h k h u e c h tan bi
can trd, p h a n ting ket tua a m tinh bdi vi thach k h o n g dUOc tinh khiet. T a c du n g
nay cua thach h ay ga p doi vdi lipoprotein, c h u n g p h a n ting vdi nh om s u lfo n in dua
den hien tUOng tu a tu p h at l&ng xuong. Do dd hien n a y tren thi trU d n g da cd loai
a g a r o z a la thach da dUOc loai trti M g++, C a ++, r a t tot cho cong tac hoa m ien dich
ket tua, dac biet tot doi vdi dien di m ien dich vi la m g ia m hien tUOng noi th&'m.
Doi vdi thach khac, mot so' tac gia k h u y e n nen xti ly trUdc k hi d u n g b& ng cach cho
nUdc cat chay qua thach mot thdi gian, hoac rtia b&ng ether, hoac ethanol, ho&c
dien phan.
Nong do thach trong dem. Nong do thach thich hop cho khuech tan va ket
tua tti 0,3-2%. Neu nong do thach nhd hon 0,3% thi cac phan tti tham gia phan
ting khuech tan nhanh, khdng gan chat dUOc cac san pham phan ting, do dd khd
khan cho viec danh gia ket qua. Neu nong do thach tren 2% thi khuech tan ch&m,
thdi gian khech tan va tua keo dai, anh hudng den qua trinh hinh thanh tua.
c. Do am vd mat phang khuech tan
- Do &m: Trong qua trinh khuech tan va ket tua phai giti bao hoa hoi nUdc,
nghia la phai giti do am tot, neu khdng thi thach se khd lam cho qua trinh khuech
tan khd khan hoac dinh tre.
- M at phSng khuech tan: M at p h in g khuech tan phai ph&ng va deu, khdng
dUOc go ghe, cho day cho mong anh hudng den qua trinh khuech tan. Do dd trong
khi do thach cung nhu ca thdi gian khuech tan, phai luon luon giti d mat phang
thang bang.
2.2. K it tua
De qua trinh ket tua xay ra tot thi phai chu y den mot so' dieu kien nha't dinh.
2.2.1. pH
Qua trinh ket tua thudng xay ra tot d pH 6,5 - 8,5. Tuy theo he thong nghien
ctiu ma mot so tac gia thay qua trinh ket tua cd the xay ra d pham vi pH tti 4-12,
song lUOng tua giam ro ret khi pH qua thay doi (acid hoac kiem qua).
Dung dich khang the phai trong, khdng cd lipid. Neu dung dich khang the
van due hoac cd lipid thi phai loai trti b4ng cach ly tam gan bd.
Dung dich khang nguyen phai cd pH trung tinh on dinh.
Qua trinh ket tua tot d nong do muoi 0.15M. Nong do N aC l va KC1 cd the
tang den 1,5M vi It anh hudng den qua trinh ket tua. NhUng neu nong do muoi
186
qua cao (N aC l 15%) ket hdp vdi nhiet do tang thi ket tua bi phan ly. Kleinschmidt
nghien ctiu anh htfdng cua cac anion trong cac muoi KC1, KBr, Kl... doi vdi qua
trinh ket tua, th&y ket tua giam ro khi nong do cac ch&'t cao hon 0,15M. Nhiing
dung dich khong co muoi cung lam giam ket tua hoac khong co ket tua mac d&u
pH =7 vk v&n co phan ting khang nguyen - khang the. Khang huyet thanh chim la
loai dac biet ngoai le, ket tua xay ra 0 nong do NaC l 8-10%. 0 nong do 8-10%,
hien ttfdng ket tua chi xay ra doi vdi khang the thuoc IgG, cdn IgM chi ket tua d
nong do muoi 0,15M.
187
3.1.2. Tien hanh
Phan ting ket tua xuat hien sdm nhat d mat tiep xuc cua dung dich khang
nguyen va dung dich khang the va vdi dien tiep xuc hinh tron se cho mot vdng
ket tua.
Cho 0,5ml khang huyet thanh vao ong nghiem. Sau dd dung ong hut
Pasteur cho can than va nhe nhang 0,5ml dung dich khang nguyen (nong do
khang nguyen 0,5-5mg/ml) len tren be mat dung dich khang huyet thanh. khdng
dtfOc xao tron. De d nhiet do cua phong.
Doc ket qua sau 30 phut, 60 phut, 120 phut hoac 240 phut. Vung tiep xtic
gitia khang huyet thanh va dung dich khang nguyen xuat hien mot vanh due ro:
phan ting dtfOng tinh. Neu khdng cd vanh due ro: phan tfng am tinh.
188
Khong nen doc cham hdn thdi gian tren vi vdng ngtfng ket se bi xoa nhoa boi
hien ttfdng khuech tan.
Chu y: Roi loan ngang ket do hien ttfgng khang nguyen thtia trong thi
nghiem n&y hoan toan khdng lo ngai. The tich dung dich khang nguyen khdng
dtfOc ldn hOn the tich khang huyet thanh. Khi cho dung dich khang nguyen vao,
nen ty nh<? d lu ong hut Pasteur vao thanh ong nghiem g in mat dung dich khang
huyet thanh va cho chay tti tti nhe nhang theo chu vi ong nghiem. Ket qua vdng
don gian cd the cai tien bang cach tien hanh trong cac ong mao quan.
Ong nghiem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Dung djch khang nguyen 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2 0,2
5mg/ml
0,2ml dung dich khang 11:2 11:4 1:8 1:16 11:32 11:64 1:128 1:256 1:512 1:1024 1:2048 1:4096
the cd do pha loang
189
k h a n g the. Do d o c o m o t so ' t a c g i a t r t f d c k h i d i n h l t f d n g k e t t u a , c o n t i e n h a n h t h t f
n g h i e m cO b a n d e x a c d i n h v u n g t t f O n g d t f d n g c u a k h a n g n g u y e n . k h a n g t h e .
De x a c d i n h v u n g t t f O n g d t f O n g , c h o v a o m o i o n g n g h i e m 0,4ml d u n g d i c h
k h a n g n g u y e n co n o n g do ta n g d a n (50, 100, 200, 400 p . g / m l ; c o t h e t a n g d e n 2000-
3000 | i g / m l ) v a d u n g d i c h k h a n g t h e c o n o n g d o c o d i n h (0,4ml).
De tat c a c a c o n g n g h i e m 0 37°C t r o n g 60 p h u t va q u a m o t d e m d 4°C. Cac
o n g n g h i e m d tfO c l y t a m 30 p h u t vdi to 'c d o 2000-3000 v o n g / p h u t , r o i xac d i n h
k h a n g n g u y e n t h t f a va k h a n g t h e t h t f a c u a d u n g d i c h t r o n g n t f d c n o i d t r e n .
Dinh ltfdng ltfdng ket tua cua mot he thong phan tfng khang nguyen khang
the doi hoi khang huyet thanh phai co chat ltfdng cao. Tong the tich cua hon hdp
khong qua 3-4ml. Do'i vdi khang huyet thanh co hieu gia thap thi phai keo dai
thdi gian ket tua 6-8 ngay 0 4°C va co the cho tang the tich khang the.
a. Nguyen ly cua phitcmg phap
Ket tua dtfOc tao thanh sau phan tfng khang nguyen - khang the, dtfdc rtfa
vdi dung dich NaCl 0,9% lanh va hoa tan trong NaO H 0,1N roi tien hanh dinh
ltfOng protein cua tua bang phtfdng phap vi Kjeldahl, phan tfng Folin hoac phtfOng
phap do mat do quang 0 btfdc song 280nm.
b. Dung cu, hod chat
+ Khtf hoat bo the cua khang huyet thanh (30 phut d 56°C).
+ Pha cac dung dich khang nguyen 5-10% trong ntfdc muo'i sinh ly (0.9%)
- Phan tfng ket tua:
190
C6 th i tien h&nh them mot ong chting thti hai: 0,4ml dung dich khang nguyen +
0,4ml NaCl 0,9% de xem co hien ttfdng ket tua lam sai lech ket qua khong.
De ta't ca cac ong d 37°C trong 30 phut va 24-48 gid d 4°C. Trong thdi gian do
thinh thoang phai lie nhe.
Tinh dtfdc ty le khang nguyen/khang the d vung ttfdng dtfdng hoac vung
khang the thtfa. Dat co sd cho viec dieu che phtfc hdp khang nguyen, khang the co
hoat tinh sinh vat hoc.
191
Phtfdng phap dtfdc ap dung de dinh ltfdng khang doc to va doc to vi khuan,
co the ap dung nghien ctfu benh ly thtfc vat va thu y. (Khang nguyen la cac cha't
chiet xuat, khang the la huyet thanh dong vat dtfdc gay m ln cam bang khang
nguyen ttfdng tfng).
Stf tao thanh ket tua cung nhtf vi tri ket tua phu thuoc vao nhieu yeu to'.
Trtfdc het, no tuan theo dinh luat khuech tan trong moi trtfdng long cua Fick 2
cung nhtf he so' khuech tan, co nghia la phu thuoc vao tmh cha't cua khang
nguyen, khang the, nong do va trong ltfdng phan tti cua khang nguyen, khang
the. (Dtfdng ket tua nam gan vi tri khang nguyen hdn neu khang nguyen co trong
ltfdng phan tti cao hon trong ltfdng phan tti khang the, va ngtfdc lai). Ngoai ra con
phu thuoc vao pH, ion ltfc, nhiet do, thdi gian.
Uu diem cua phtfdng phap. Vdi phtfdng phap ket tua trong gel, co the tien
hanh nghien ctfu he thong khang nguyen, khang the da gia. Trong moi trtfdng gel
hon hdp, khang nguyen va khang the da gia se cho nhieu dtfdng tua doc lap bdi
dac tinh khuech tan va dien di khac nhau cua chung.
Khuech tan trong gel giup cho stf danh gia mot cach chinh xac do tinh khiet
cua khang nguyen khang the, phat hien dtfdc tinh dong tinh, phan tfng cheo... cua
cac khang nguyen. Cac dtfdng tua dtfdc gan trong gel lam cho viec danh gia ket
qua va ltfu lai dtfdc thuan ldi. Ket tua m iln dich trong gel, ngoai tac dung xac
dinh dinh tinh, con dung dinh ltfdng cung nhtf ban dinh ltfdng ket tua mien dich.
Chung toi chi gidi thieu nhting ky thuat thong dung nha't.
Ky thuat khuech tan mien dich vong trong gel thach dtfdc Mancini,
Carbonara va Heremans neu ra nam 1965 vdi mot he thong so sanh de xac dinh
dinh ltfdng khang nguyen tti mot ngtfng ket mien dich dac hieu.
Khang nguyen hoa tan tti mot lo hinh tron khuech tan ra xung quanh mot
cach deu dan vao mot ldp gel thach co do day nhat dinh chtia khang the ttfdng
ting. Stf tiep xuc khang nguyen vdi khang the ttfdng ting dac hieu se tao thanh
mot vung ket tua hinh tron khong tan.
Phtfdng phap Mancini dtfdc sti dung trong hoa mien dich de dinh ltfdng cac
protein trong mot he thong khang huyet thanh don dac hieu vdi khang nguyen
ttfdng tfng. Thi du dinh ltfdng IgG, Ig A vdi khang huyet thanh ddn dac hieu khang
IgG, khang IgA.
192
5.1.2. Thiet bi, nguyen lieu, hoa chat
- B an th a n g bang, buong am ,
- T h u d c k e p d o h o a c k fn h h ie n vi co th u d c do.
- G ia y k e o ly (m m )
- Dieu che thach chUa khang the. Dun soi cach thuy thach 1,5% de thach
tan ra, sau do de vao noi am cach thuy 56°C de nhiet do thach giam xuong gan
56°C. Dong thdi de khang huyet thanh vao noi cach thuy am 56°C.
Cho vao ong nghiem hoac lo penicillin mot the tich thach va khang huyet
thanh theo ty le: khang huyet thanh trong thach la 2-5%, hoac co the 10%. Tat ca
deu tien hanh d 56°C.
- Do thach chUa khang the vao dia thuy tinh co day phang va dat len mat
phang da thang bang, lam sao thach dan deu dan co do day khoang 2mm; de d
nhiet do phong 20-30 phut, sau do de vao tu lanh (4°C) khoang 20 phut cho thach
dong tot.
- Due lo. Dung khuon hoac mot o'ng co dudng ki'nh 2mm due cac lo tren ban
thach due va hut phai can than de lo thach tron, nhan va sach. Khoang each gitfa
cac lo ttf: 7-10mm tuy nong do khang nguyen cua mau thu.
- Cho dung dich khang nguyen vao lo. Bang o'ng hut vi lUdng. cho vao moi
lo 3-5 microlit dung dich khang nguyen (moi lo la mot mau khang nguyen. ttfc la
moi mau huyet thanh benh nhan). Tuy theo yeu cau ma pha loang huyet thanh.
(Thi du: de dinh ltfdng IgG thi huyet thanh benh nhan can pha loang 1/10, dinh
ltfdng IgA thi pha loang 1/2, cdn dinh ltfdng IgM khong pha loang.
Dong thdi cho vao ba lo ba nong do khang nguyen chuan ttfdng tfng da biet
ro nong do de ve dtfdng chuan.
Thdi gian khuech tan: de vao hop co do am cao (bao hoa hdi nUdc) d nhiet do
phong trong 48 gid.
193
Loai bo protein thtia khong ngtfng ket: ngam 2 ng&y trong NaC l 0.9%, h&ng
ngay thay 2 den 3 lan dung dich NaCl 0,9%.
Co' dinh: ngam 30 phut trong dung dich acid acetic 2%.
Nhuom mau: ngam 10 phut trong dung dich 0,5% Amidoschwarz 10B ho&c
Coomassie 0,2%.
Loai bo mau thtfa. Ngam lan ltfOt 6 nhieu chliu methanol: acid acetic (9:1)
hoac ethanol: acid acetic ntfdc (4:1:5) moi l&n khoang 2 phut.
De kho 6 nhiet do phong.
Dung thtfdc kep ly met hoac kinh hien vi co chia do de do dtfOng kinh khuech tan.
Ve d t f O n g b i e u d i l n . Can c t f v a o n o n g d o k h a n g n g u y e n c h u & n b i e t t r t f d c \h
d t f d n g k i n h d o d tfO c c u a c a c n o n g d o k h a n g n g u y e n c h u & n , t a v e d t f d c d t f d n g b i e u
d ie n t r e n g ia y k e ly (it n h a t p h a i co 3 d i e m ) . Ttf d o ti'n h r a n o n g d o k h a n g n g u y e n
ttfO n g t fn g c u a m a u t h ti.
Co the ve dtfdng chu&n theo cac cach sau day: Thi du:
- Dtfdng ki'nh khuech tan IgG cua huyet thanh benh nhan A la 5mm.
- Nong do IgG ttfOng tfng tren true hoanh la 30,
- Do pha loang huyet thanh: 40
Vay: nong do IgG cua huyet thanh benh nhan A la: 30 x 40 = 1200mg/100ml.
- Khong de thang b&ng trong qua trinh lam va qua trinh khuech tan nen
ldp thach day mong khac nhau do do khuech tan khdng deu, dien khuech tan meo
mo, loi lom hoac hinh bau due.
- Do thtfa dung dich khang nguyen tran ra ngoai lo hoac nong do khang nguyen
qua thtfa lam cho dien khuech tan md. gidi han khdng ro (do tao phtfc hop tan).
- De d nhiet do qua cao khdng du do £tm nen thach bi khd, anh htfdng den
toe do khuech tan.
- Thdi gian khuech tan de qua lau ma khoang cach gitia cac lo thi be nen co
the xay ra hien ttfdng khuech tan chong len nhau.
- Huyet thanh cd nhieu lipid hoac cd nhieu fibrinogen gay nen stf ket tua
ttf phat.
Phtfdng phap nay chi phu hdp dac biet doi vdi viec nghien ctfu dinh ltfdng cac
protein trong trang thai sinh ly. benh ly ma co trong ltfdng phan tti khdng qua ldn.
De khac phuc stf khdng deu dan cua ldp thach khi dd, chung tdi da dung hai
mieng kinh phang chong len nhau va lot gitfa hai ki'nh 0 ba canh nhtfng bang nhd
194
cha't deo hoac cao su day do l,5-2mm va co dinh chat bang cap phoi quan ao. Nhif
vSy hai mieng kinh phang da cach nhau khoang 2mm, ba phia da kin, con mot
phia khong lot cao su la khu vtfc de do thach chtia khang the. Sau khi do thach
chtia khang the vao thi de nghieng khoang 30° trong 10 phut 0 nhiet do phong roi
de vao tu lanh 4°C trong 20 phut cho thach chtia khang the dong tot. Sau khi
thach da dong tot thi bo di mot phien kinh bang cach vtia miet nhe nhang phien
kinh do tren ldp thach, vtia keo ra. Ta se dtfOc mot ldp thach chtia khang the day
khoang 2mm nam lai tren phien kinh kia. Tien hanh due lo va cho khang nguyen
vao cac lo nhif phan tren.
Khang nguyen va khang the hoa tan tti hai vi tri khac nhau khuech tan
vong vao trong moi trtfdng gel thach tao nen nhting dtfdng ket tua hinh cung khi
khang nguyen va khang the ttfOng tfng tiep xuc nhau.
Hinh dang do cong cua dtfdng tua phu thuoc vao he so khuech tan cua phan
tti khang nguyen va phan tti khang the.
- Mat phang thang bang, buong am nhtf do'i vdi ky thuat Mancini.
- Hop quan sat vdi nen den, lam kinh, binh non
- O n g h u t m a o q u a n , k h u o n d u e lo
- Dung dich thach 1,5% trong dem pH 8,6 ion liic 0,05.
- Dung dich khang nguyen: huyet thanh benh nhan hoac cac thanh phan protein.
- Khang the: khang huyet thanh ttfOng tfng.
- NaCl 0,9%
- Dung dich nhuom va dung dich rtia nhtf trong ky thuat Mancini.
195
- Due lo. Dung khuon hoac cac o'ng dong de due cac lo tren ban thach.
- Dung o'ng hut mao quan cho khang huyet thanh day lo giiia. con cac lo
xung quanh cho day dung dich khang nguyen co do pha loang khac nhau.
- De cac lam kinh vao buong am tren mot tiet dien bang va 0 nhipt dp
phong trong 24 gid.
Dung anh sang tu nhien hoac hop quan sat (hop co bong den. day nen den va
tren la mat kinh) de doc ket qua cac dtfdng ket tua.
De tien hanh dinh ltfdng tiep hoac de gitf lam tai lieu thi loai protein thtfa
khong ngtfng ket (ngam 2 ngay trong dung dich NaCl 0,9%). Sau dd nhuom 10
phut vdi dung dich Amidoschwarz va rtia bang hdn hop ethanol: acid acetic + ntfdc
va de khd nhtf do'i vdi ky thuat Mancini.
- Kiem tra do tinh khiet cua khang nguyen. De tien hanh kiem tra do tinh
khiet cua mot hdn hdp khang nguyen hoac mot khang nguyen don gia (mot thanh
phan protein) sau khi dtfOc dieu che thi ngtfdi ta cd the sti dung ky thuat
Ouchterlony.
De c d k e t q u a c h i n h x a c , c a n p h a l o a n g k h a n g n g u y e n t h a n h n h i e u n o n g d o khac
n h a u d e c d t h e t a o dtfOc m o t p h a m v i t tf O n g d t f d n g c u a k h a n g n g u y e n , k h a n g t h e .
- So sanh cac khang nguyen. Ky thuat Ouchterlony giup cho viec nghien
ctfu so sanh tinh dong nhat (stf giong nhau) phan tfng ch6o va tinh khac loai cua
hai khang nguyen.
N h om 1: Ca hai khang nguyen hoan toan giong nhau, ttfc la chung cd
cung nhom quyet dinh cua khang nguyen, do dd hai dtfdng ttia khep kin (tinh
dong nhat).
N hom 2: Khdng dong nhat. Hai khang nguyen cd nhting nhom quyet dinh
khac nhau nghia la mdi mot khang nguyen phan ting vdi mot thanh phan khang
the trong khang huyet thanh. Hai dtfdng tua cat nhau.
N hom 3: Dong nha't mot phan thti nha't. Hai khang nguyen cd chung mot
nhom quyet dinh. Ngoai ra khang nguyen I cdn cd mot nhom quyet dinh phan ting
vdi mot thanh phan khang the chtia trong khang huyet thanh ma d khang nguyen
I I khdng cd. Khang the chong lai nhom quyet dinh nay tao thanh mot dtfdng ket
tua di qua khang nguyen I I cho hinh anh mot ctfa ga.
N hom 4: Dong nhat mot phan thtf hai. Hai khang nguyen cd chung mot
nhom quyet dinh. Ddng thdi mdi khang nguyen lai cd mot nhom quyet dinh khac
nhau va phan tfng vdi hai thanh phan khac nhau trong khang huyet thanh va tao
nen hinh anh "ctfa ga kep". Loai dong nhat mot phan nay ttfOng do'i khd phan biet
vdi nhom khdng dong nhat.
196
KY THUAT NGUNG KET
Ngtfng ket la hien ttfdng ket lai thanh dam va ngtfng thanh can (ttf mot hon
dich) cua cac vi khuan, huyet cau hoac cac tieu phan khac.
Mot hon dich bao gom nhtfng tieu phan lo ltfng trong dung moi. Cac tieu
phan gitf trang thai phan tan deu nhtf vay la nhd d tinh trang ion hoa trong dung
moi, cac phan tti ntfdc bam xung quanh cung ion hoa hinh thanh mot ldp bao boc
lam mtfc do ion hoa xung qauanh ldn, nhtfng giam dan cho den khi bang ntfdc
thtfdng cua dung mdi. Mtfc do ai thuy nhieu it quyet dinh do on dinh cua hdn dich.
Mot hdn dich ai thuy it thi qua trinh hydrat hoa tieu phan ndi tren chi tien hanh
tren mat do stfc hut dien ma cd hut ntfdc, cdn hdn dich ai thuy nhieu khi ntfdc di
sau vao cau tao cua tieu phan hinh thanh mot ldp ntfdc dem day bao quanh.
Chinh vi the ma khi cho mot dung dich dien giai vao hdn dich thi hdn dich cang it
ai thuy cang d l ngtfng ket, trai lai hon dich ai thuy nhieu khi khdng ngtfng ket.
Nhtfng neu cho vao day mot chat lay ntfdc di nhtf rtfdu thi ldp ntfdc dem xung
quanh mat va hdn dich ai thuy cung se de dang bi ngtfng ket.
1.3. Nhung yeu to anh hudng den phan ung ngung ket
Co sd ly hoa vtfa ndi tren cho thay ngay phan tfng ngtfng ket chiu anh htfdng
chu yeu vao liic ion va pH cua dung mdi, sau den mot so' yeu to' thti yeu hon nhtf
nhiet do va nhtfng chat khac cho them vao dd.
197
khac biet cang xa thi ldp ion quanh tieu phan bi trung hoa va nhtf vay chung de
dang hop lai vdi nhau dtfa den ngtfng ket. Nhtfng trong phan tfng ngtfng ket sinh
hoc, yeu to' pH anh htfdng khong ldn lam vi no v&n co the xay ra trong mot vung
pH rat rong so vdi diem dang dien cua chat sinh hoc.
1.3.3. N hiet do
Nhiet do lam thay ddi chuyen dong Brown, anh htfdng den do phan tan cua
tieu ph&n trong dung mdi. No cung anh htfdng den stfc tai dien. Rieng doi vdi
phan tfng ngtfng ket sinh hoc thi nhiet do qua cao (tren 60°C) se gay thoai hoa va
tua, nhiet do qua thap gay ddng dac dung mdi.
Trong phan tfng ngtfng ket, ngoai nhtfng yeu to vtfa ke tren thi neu cho vao
day bat ky mot chat gi cd anh htfdng den nhtfng yeu to dd, deu anh htfdng den
phan tfng. Dac biet trong phan tfng ngtfng ket sinh hoc thi ngtfdi ta thtfdng tien
hanh trong dung mdi keo loai nhtf huyet thanh, dung dich chat cao phan ttf... cho
nen nhtfng chat nay cd anh htfdng nhtf lam cho cac tieu phan de dinh vdi nhau,
lam hien ttfOng ngtfng ket de hinh thanh hon.
- Phan tfng ngtfng ket hoa hoc. phu thuoc chu yeu vao pH va dam do ion
cua mdi trtfdng. Dd la phan tfng hay dung de xac dinh can bang keo loai huyet
thanh trong cac benh gan.
- Phan tfng ngtfng ket sinh hoc hay dac hieu, xay ra khi trong hdn hop dich co
khang nguyen la tieu phan va cd khang the hoa tan. No phu thuoc vao ca 4 yeu to" da
ndi tren, song tuy mdi trtfdng hop cu the, cd mtfc do khac nhau.
Trong m iln dich hoc, phan tfng ket hop khang nguyen - khang the rat hay
xay ra va la co sd cua rat nhieu ky thuat huvet thanh dung de chan doan cung
nhtf de nghien ctfu. Neu dem tron mot khang huyet thanh dac hieu vdi mot khang
nguyen dtfdi hinh thtfc tieu phan (te bao, huyet cau, hat trO cd gan khang nguyen
len tren...) thi cac tieu phan se ket lai thanh dam. ngtfng lai thanh can, tach khdi
pha dich the cua hdn dich.
Phan tfng ngtfng ket dac hieu lan dau tien dtfOc Gruber va Durham phat
hien vao nam 1896 khi hai dng dem tron mot giot hdn dich vi khuan thtfOng han
vdi mot giot huyet thanh benh nhan mac benh a'y thi tha'y vi khua’ n bi ngtfng ket
lai thanh ttfng dam trong giot lo ltfng. N gay nay hien ttfOng nay do cd du moi
tieu chuan dac hieu cua tat ca cac phan tfng mien dich cho nen dtfOc dung de
phat hien mot trong hai yeu to' chinh tham gia vao phan tfng ket hop khang
nguyen-khang the.
198
K h i k h a n g n g u y e n d a b ie t th i co th e tim tr o n g h u y e t t h a n h n h a t d in h n a o do
stf h i e n d i e n c u a k h a n g t h e d a c h i e u tU O ng tin g .
Ngtfdc lai, khi ngtfdi ta co nhting khang huyet thanh dac hieu da biet ro co
chtia nhting khang the dac trtfng thi co the xac dinh tinh chat khang nguyen
ttfOng tfng co trong mot thanh phan nao do chtfa biet.
Nam 1899, Bordet da cho rSng phan tfng ngtfng ket mien dich xay ra qua
hai thi:
- Thi ket hop khang nguyen - khang the trong do khang the dtfdc co" dinh
tren mat cac te bao mang khang nguyen; thi nay co the xay ra ngay trong dung
dich ntfdc va hoan toan khong chiu anh htfdng cua cac yeu to" chi phoi phan tfng
ngtfng ket.
- Thi ket tu va ngtfng dong xay ra tiep theo, ddi hdi phai cd dung mdi
dien giai. Tron g thi nay, phan tfng ngtfng ket tuan theo nhting quy luat cua
phan ting ngtfng ket hoa hoc, nghia la thay doi theo ltfc ion, pH, nhiet do...
Nhtfng gia thuyet cua Bordet khdng giai thich dtfOc hien ttfcfng khang
nguyen khang the ket hop trong mot vung pH kha rong, khdng giai thich dtfOc
hien ttfOng khu vtfc.
Trong cd che ket hop khang nguyen - khang the, hien ttfOng ngtfng ket cung
nhtf hien ttfOng ket tua dtfdc quyet dinh bdi stf ket hdp gitia cac nhom quyet dinh
dac hieu cd tren tieu phan khang nguyen vdi cac nhom ttfOng tfng cd tren phan tti
khang the. Hai tieu phan khang nguyen dtfOc noi vdi nhau bang mot phan tti
khang the cd hai hoa tri va cti nhtf the, cai no mac vdi cai kia hinh thanh mot
mang ltfdi cach quang ctf mot khang nguyen lai den mot khang the. N gay nay,
qua kinh hien vi dien tti, ngtfdi ta thay gia thuyet nay la dung vdi sti that. Qua
khuech dai ldn da thay la nhting cue ngtfng ket gitfa khang the dac hieu va virus,
cho hinh cach quang khang nguyen-khang the trong dd phan tti khang the la nhting
hinh ong cd chieu dai khoang 250 - 270 Angstrom (1 Angstrom = 1.10 'mm). Dieu dd
cho thay la khi ket hdp, hai canh Fab cua khang the da md han ra 180° nhtf trong
phan ly thuyet da ndi.
Nhtf vay cO che cua ngtfng ket cung giong nhtf ket tua chi cd khac la trong
phan tfng nay cd kho cua tieu phan khang nguyen to hdn rat nhieu phan tti khang
the vi chung la nhting te bao. Cung vi the ma tren mat tieu phan khang nguyen
cd rat nhieu nhom quyet dinh khang nguyen khac nhau.
2.2.3. NhCmg yeu td anh hudng den phan Ung ngung ket m iin djch
Qua cd che vtia ndi tren thi cd hai loai ltfc anh htfdng den phan tfng ngtfng
ket dac hieu: cac ltfc anh htfdng den ket hdp khang nguyen - khang the va cac ltfc
anh htfdng den phan tfng ngtfng ket.
199
a. Cac ltfc anh htfdng den ket hap khdng nguyen - khdng the
Ngoai nhiing ltfc nhtf ltfc Van der Walls, lien ket hydro, ltfc dien Coulombs
da noi trong phan ly thuyet cung can phai ke hai yeu to" chinh sau:
Tinh da hoa tri cua khang the. Phai la nhtfng khang the toi thieu co hai hoa
tri thi mdi tao dtfOc phan tfng ngtfng ket trtfc tiep. Neu dung men ma cat mot
phan ttf khang the IgG chang han thanh hai manh Fab, thi chung van co kha
nang ket hop vdi nhom quyet dinh khang nguyen tren mat tieu phan. song khong
tao noi hien ttfOng ngtfng ket. Mandy da thanh cong trong viec cat hai khang the
khac nhau, sau dd lai chap manh Fab cua cai no vao vdi Fab cua cai kia. thu dtfOc
mot phan ttf khang the lai cd hai hoa tri nhtfng khac nhau ve tinh dac hieu. Song
khang the lai ay cung khdng gay ngtfng ket dtfOc.
L ie u ltfOng ttfOng dtfOng va hien ttfOng khu vtfc. N e u tron g mot loat nhieu
ong n ghiem ngtfdi ta cho mot ltfdng n h a t dinh k h a n g n g u y e n (vi du 1, 1/2,
1/4...1/n) thi se thay hien ttfOng ngtfng ket x ay r a ro n h a t 0 mot sd o n g d gitfa, cdn
tron g nhtfng o n g d hai d a u ngtfng ket rat it hoac k h d n g cd. D d la hien ttfOng khu
vtfc. O nhtfng ong n ghiem gitfa, do lieu ltfdng k h a n g n g u y e n va k h a n g the ttfdng
dtfdng vdi n h au , hin h th a n h m a n g ltfdi ro n g k h a p ga y ngtfng ket toan bo k h a n g
n g u y e n (h o n g cau), p h a n d u n g dich cdn lai ben tren g a n nhtf tro n g suot. Con
tron g nhtfng o n g d a u cd chtfa k h a n g the. M o t tieu p h a n k h a n g n g u y e n cd the ket
hdp vdi nh ieu p h a n ttf k h a n g the, h a y ndi mot cach khac mdi p h a n tii k h a n g the
k h d n g sii d u n g het hoa tri cua no, v a n cdn hoa tri thtfa k h d n g h in h t h a n h dtfOc
m a n g ltfdi ldn. k h d n g ket dtfOc th a n h nhtfng d a m du ldn m a ngtfng dong. 0 nhtfng
o'ng sau thi lai thtfa k h a n g n g u y e n va nhtf v a y k h d n g du k h a n g the de nd'i tat ca
cac k h a n g n g u y e n vdi n h a u th a n h m a n g ltfdi. ket q u a c u n g ttfOng ttf nhtf k hi thtfa
k h a n g the (xem them p h a n ky thu at ket tua).
- Vai trd cua pH rat ro khi khang the d dam do thap. Neu do'i vdi cac loai
khang huvet thanh cd khang the dam dac thi khdng can chu y den pH. song khi
pha loang nhieu hoac khi dung nhtfng khang huyet thanh ma hoat tinh khang the
veu thi can duy tri phan tfng d mot pH to'i tfu. Do dd ma nhtfng phan tfng nhay ddi
hdi phai dung dung dich dem.
- Nhiet do tang thong thtfdng lam tang chuyen dong Brown va nhtf the lam
cho stf tiep xuc gitfa khang nguyen va khang the dtfdc tot hon, stf ket hop gitfa cac
nhom quyet dinh khang nguyen va khang the nhieu hon, lam phan tfng x ay ra
nhanh hdn. Song cung cd nhtfng ket hop khang nguyen - khang the ddi hdi mot
nhiet do tdi tfu de hinh thanh. vi du nhtf do'i vdi loai khang the nong thi la 37°C,
cdn vdi khang the lanh la 4°C.
200
- Cac cha't cao phan tti ma thong thtfdng la cac protein khdng dac hieu cua
huyet thanh cd trong khang huyet thanh gitf mot vai trd rat quan trong trong phan
tfng ngtfng ket. Cac globulin cd ve lam cho phan tfng ngtfng ket de xay ra hon. Vai
trd cua cac cha't cao phan tti dtfpc thay ro rang nha't khi lam phan tfng vdi cac
khang the khdng hoan toan. Lltn d lu tien Race va W iener (1944) nhan thay khang
the chong Rh v5n bam len hong cau Rh(+) nhtfng khdng gay ngtfng ket neu tien
hanh trong ntfdc muo'i. Ve sau, Diamond va Abelson thay chac chan se ngtfng ket
neu cho xay ra trong huyet thanh AB cua ngtfdi, huyet thanh bd hoac cac chat cao
phan tti tong hop da dtfdc dung de thay the (nhtf dextran, PVP...).
Den nay thi ngtfdi ta da ro la khang the khdng hoan toan thtfdng la loai IgG
qua ngan, khdng choc thung dtfOc mang tai dien bao quanh hong cau, va khdng
lam tron nhiem vu cau no'i gitfa hai tieu phan khang nguyen. Theo Pollack thi cac
cha't cao phan tti, tuy theo kha nang cua mdi thti, se giup pha cai vd boc ion am
quanh hong cau lam giam bdt cac ltfc day gitia chung vdi nhau, giup chung den
gan nhau hon de khang the IgG du stic no'i chung lai. Cd le cac men tieu dam
thtfdng dung de xti ly hong cau trtfdc khi cho ket hop vdi khang the khdng hoan
toan nhtf trypsin, bromelin cung la lam thay doi ltfc tai dien am quanh hong cau.
S o n g tron g cac cha't cao p h a n tti cu n g cd nhting chat ga y tic che p h a n ting
ngtfng ket. V i d u nhtf h u y et th a n h ttfOi. T heo gia thuyet ly hoa thi c h u n g lam ta n g
mtfc tai dien a m q u a n h h o n g cau. C u n g cd y kien cho r i n g hien ttfOng k h u vtfc
chinh la do cac ch at tfc che g a y r a cho nen khi p h a lo a n g la m bdt hoat n a n g cua
chung thi ngtfng ket cd the xay r a dtfOc.
Phan tfng ngtfng ket la mot ky thuat ra't thong dung trong mien dich vi
don gian va do nhay cao. Tuy theo he thong sti dung, trong nhting dieu kien toi
tfu thi phan tfng cho phep phat hien nhtfng dam do khoang 0,003 microgam nito
khang the trong 1 ml. Do nhay dd phu thuoc vao nhieu yeu to', dac biet phu
thuoc vao so' ltfdng cac nhom quyet dinh khang nguyen tren be mat tieu phan,
the tich cac tieu phan.
2.3. Cac hinh thifc hoat dong cua phan ung ngung ket
Mac du cd nhieu loai ky thuat khac nhau ap dung cho ttfng hoan canh rieng
biet, nhtfng nguyen tac chung deu ra't ddn gian va chinh nhd tinh chat gian ddn
ay ma ky thuat ngtfng ket trd nen rat pho cap. Phan ting ngtfng ket cd the thtfc
hien dtfdi hinh thtfc dai the hay vi the.
Dtfdc thtfc hien trong nhtfng o'ng nghiem nhd 10 - 100 mm, thtfdng dtfdc
dung trong vi khuan hoc. Cach tien hanh ndi chung da dtfdc md ta sd bo d tren va
ket qua dtfdc doc ngay hoac sau khi u mot thdi gian, hoac sau khi ly tam nhe. Neu
cd ngtfng ket thi khi lac nhe, nhtfng dam ngtfng ket se bong benh noi len trong ldp
ntfdc trong ben tren, trong rat ro. Khi phan tfng khdng xay ra thi lac nhtf vay,
dam ngtfng tu se tan ra va cac tieu phan phan tan deu trong dung mdi thanh mdt
201
hon dich nhtf luc chUa la m p h a n ting. Co the sti d u n g mot cai gU dng lorn (gU dn g
K a h n ) de chieu difdi d a y o'ng vdi lu o n g a n h s a n g chech nh in tha'y ra't ro nhting
d am n g U n g tu ket nhd neu cd.
T r o n g trUdng hop nghi ngd thi nen la'y mot giot d d a y o'ng (cho p h a n ting dai
the) h ay d day g ie n g (cho p h a n ting vi the) d a n len la m k in h m a xem dudi kinh
hien vi.
2.3.3. Phan Ung ngung ket trong gel (gelcard) sCr dung dinh nhom m au A B O va phat
hien khang the bat thudng (xem phan djnh nhom mau, chUdng 6)
202
c ln n h S n m a n h r a n g m u o n n h i i n g k e t q u a t h u d t f d c c o t h e s o s a n h d tfO c t h i c a n
th ie t p h a i tie u c h u ln hoa c a o k y t h u a t c u n g n h t f c a c t h u o c t h t i . Hon n t i a c o n y e u
to' c o n n g t f d i k h i d o c k e t q u a , c h o n e n n g t f d i t a t h t f d n g k h u y e n l a c h i n e n c o i t r o n g
n h t f n g t h a y d o i h i e u g ia ld n hOn h a i l l n p h a lo a n g .
Mac du nhting thieu sot vtia ndi tren, phan ting ngtfng ket v ln la mot ky
thuat ra't thong dung trong m iln dich hoc bdi vi no ddn gian va cd do nhay cao.
Tuy theo he tho'ng sti dung, trong nhting dieu kien toi tfu thi phan tfng cho phep
phat hien nhtfng dam do khoang 0,003 microgam nito khang the trong lm l. Do
nhay dd phu thuoc vao nhieu yeu to', dac biet la vao ltfOng cac nhom quyet dinh
khang nguyen cd tren be mat tieu phan, the tich cua tieu phan du no chi lam
nhiem vu mang cac quyet dinh khang nguyen ma thdi.
- Phan tfng ngtfng ket gian tiep, khi khang nguyen d tfO c gan mot cach
nhan tao tren be mat cua tieu phan trtfdc khi tien hanh phan tfng. Tieu phan khi
ay cd the la te bao it nhieu da d tfO c xti l y hoac la cha't cao phan tti tong hop (nhtf
hat latex).
3.1. Phan ung ngung ket true tiep (hay chu dong)
Phan tfng ngtfng ket chu dong hay trtfc tiep dtfOc dung rong rai trong vi sinh
hoc va huyet hoc. Tren mat cac vi khuan va huyet cau cd mang nhom quyet dinh
khang nguyen, cd the bi ngtfng ket khi gap khang the ttfOng tfng dac hieu. Nhtfng
tren cung mot te bao lai cd nhieu khang nguyen khac nhau, cho nen cung loai te
bao dd cd the bi ngtfng ket bdi nhieu khang huyet thanh, mdi thtf dac hieu cho
mot khang nguyen.
Mat khac, mot khang huyet thanh cd the chtfa nhieu khang the cho nen khi
muon cd mot loai khang huyet thanh ddn dac hieu (ttfc chi phan tfng vdi mot
nhom quyet dinh khang nguyen) thi phai hap phu no, loai bd nhtfng khang the
khdng can thiet.
3.1.1. Phan tfng ngtfng ket tri/c tiep hong cau va vi khuan
Mot sd chung vi khuan gay ngtfng ket hdn dich hong cau, hien ttfdng nay
khdng do cO che m iln dich vi khdng cd ngtfng ket to' ma la do ca'u true dac biet cua
mot sd chung vi khuan. Neu dem tron hdn dich vi khuan ay vdi hdn dich hong clu
thi se cd ngtfng ket. Phan tfng thtfdng dtfOc dung trong nghien ctfu de phan loai
chung vi khuan cd fimbrae hay khdng, nhtf de phan biet Hemophilus aegyptius
vdi Hemophilus influenza.
203
i
204
3.1.2. Phan tfng ngi/ng ket trtfc tiep trong huyet hoc
- Xac dinh nhom mau he ABO (xem phan ky thuat xac dinh nhom mau he
ABO).
- P h a n tfng ngtfng k et cheo (xem p h a n phtfOng p h a p thti p h a n ting cheo
ngtfdi cho va ngtfdi n h an ).
- Xac dinh nhom mau thuoc cac he thong khac (xem phan ky thuat dinh
nhom mau khac cua he hong cau).
- Xac dinh ngtfng ket to' khong hoan toan. Nghiem phap Coombs (xem phan
nghiem phap Coombs).
- Nhting nham lan trong nhan dinh phan ting ngtfng ket dinh nhom mau
Trong viec doc ket qua ngtfng ket cung co the co nham lan. Sau day la mot
so' nham lan co the gap can biet de de phong.
(1) Trtfdng hop co ngtfng ket ma doc nham la khong co. Sai lam nay co may
nguyen nhan chinh sau:
- Doc qua voi vang nen khong chu y c ln than, nhat la khi sti dung nhting
o'ng nghiem nho. Khong lac ky, tron deu nen khi ly tam hong cau lang xuong
trtfdc khi co ket hop khang nguyen - khang the. Cho nen co nOi ngtfdi ta khong ly
tam ma de tu am 37° trong mot gid roi doc ket qua. Ket qua cho chinh xac hon
song mat nhieu thdi gian hon.
(2) Trtfdng hop ngtfng ket gia. Co doi khi phan tfng cho ket qua dai the nhtf
la co ngtfng ket, nhtfng neu nhin qua kmh hien vi thi khong thay hong cau ngtfng
tu vdi nhau ma chi thay chung tap hop dinh chat nhau lam thanh ttfng chuoi nhtf
chuoi tien. Hien ttfOng nay thtfdng thay trong nhtfng trtfdng hdp dung loai khang
huyet thanh mau co dam do protein hoac hieu gia cao, hay khi hong clu dinh thti
bi thay doi (cua benh nhan viem phoi, sot ret, cum, benh da u tuy...). Muon phan
biet, co the pha loang giot mau trong dung dich sinh ly, neu ngtfng ket that thi
dam hong cau se lang xuong dtfdi. Neu la ngtfng ket gia thi hong clu se tron deu
vdi huyet thanh ma cho moi hon dich mau hong.
(3) Hien ttfOng Thomsen hay la ngtfng ket do vi khuan. Hien ttfdng nay xay ra
khi hong c lu mau hay khang huyet thanh mau dung lau bi nhiem khuan. Ngtfng
ket xay ra khong phai do ket hop khang nguyen - khang the dac hieu nhom mau
205
ma la do nhiing thay doi do vi khuln gay ra tren m&t hong c lu va trong huySt
thanh. Cho nen nhiing thii dung nhieu lan trong phan ting phai giti cho dtfdc vo
trung va bao quan trong tu lanh. Khi nghi ngd co nhiem khuln thi phai bo.
(4) Hien tUOng loan ngtfng ket. Co tac gia cho r in g hien ttfdng nay vh hi^n
ttfdng Thomsen la mot song thtfc ra loan ngtfng ket c6 the gap khong phai trong
nhiem trung ma la do dung hong clu trtf lau ngay trong nhiet do cao. Day la hien
ttfOng ngtfng ket lan tran vdi tat ca moi loai khang huyet thanh hdp cung nhtf
khong hdp. Cach de phong la trtf hong c lu trong nhiet do thich hop va thay hong
c lu mdi.
(5) Hien ttfOng ttf ngtfng ket. Doi khi giiia hong c lu va huyet thanh cua cung
mot ngtfdi co phan tfng ngtfng ket. Hien ttfOng nay co the gap d nhiing ngtfdi bi
dau gan, vang da sung huyet hay bi man cam vdi thuoc. Do la benh ttf mien va
c ln phat hien ttf ngtfng ket to' (xem p h ln dtfdi).
(6) Ngtfng ket to lanh. Trong mua lanh, khi nhiet do cua mot so ngtfdi gay
ngtfng ket vdi cac loai hong clu. Nhtfng khi cho phan ting tien hanh trong nhiet
do am thi khong xuat hien. Do la trong huyet thanh co ngtfng ket to' lanh, mot
loai khang the chi hoat dong trong nhiet do thap. Co the khti b ln g cach dun huyet
thanh len 56°C trong mot gid.
(7) Ngtfng ket do phu loai: Cac phu loai cua nhom mau A co the gay nen
nhtfng hien ttfOng ngtfng ket khong ro rang hoac ngtfng ket gia. V I du nhtf ngtfng
ket to' chong A 2 co phan tfng vdi hong c lu loai 0 hoac nhtf hong c lu loai A 2B de
n hlm vdi loai B.
Phan ting ngtfng ket thu dong dtfOc sti dung nhieu trong vi sinh vat, huyet
hoc de phat hien K T hoa tan. G in day, ngtfdi ta ap dung nguyen ly nay de san
xuat kit S E R O D IA de sang loc H IV trong truyen mau.
1. Nguyen ly
Hong c lu khi dtfOc man cam d l y d u vdi khang the tan mau (hem olyzin) se bi
dung giai nhieu hay it tuy theo ltfdng bo the cd mat, nghia la tuy theo hoat tinh
bo the. Nhtf vay day la do hoat tinh tong hdp cua tat ca cac thanh phan bo the.
206
Chi c ln mot trong cac thanh phan cua bo the giam hoac thieu cung du lam hoat
tmh chung bi anh htfdng, vi phan tfng day truyen bi gian doan, te bao khang
nguyen khong bi tan.
B ang 5.9: Do pha loang huyet thanh trong ky thuat do hoat tinh bd the
So ong 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Huyet thanh xet 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
nghiem (giot) —> —>
- Trtf o'ng nghiem dau, cac o'ng nghiem cdn lai deu nho 4 giot ntfdc muo'i. C)
o'ng so 10, lay 4 giot dung dich bo di.
- U 0 tu am 37°C/30 phut, sau do quay ly tam 2000 vong/1 phut, doc ket qua.
4. Ket qua
- Doc ket qua bang mat thtfdng, xem hien ttfdng tan mau (khong thay cdn
hong cau lang xuong day o'ng nghiem). Tim o'ng nao d do, ltfdng bo the vtfa du de
lam tan 100% hong cau.
- Vdi huyet thanh ngtfdi binh thtfdng, tan mau d hieu gia 1/16; 1/32 (ong 5,6)
- Hieu gia bo the tang trong mot so benh, mot so trang thai: viem khdp,
nhiem nong, nhiem xa.
207
- H ie u gia bo the gia m do t h a m gia cac p h a n ting ket hop k h a n g n g u y e n -
k h a n g the: b e n h thieu m a u tan m a u do k h a n g the lanh, tan m a u do m ien dich...
hoac bi sti d u n g n h ieu tron g mot so" trUdng hop viem (viem phoi, thtfdng han...).
1. Nguyen ly
Trong benh ly ttf mien, cd the til sinh ra khang the chong lai cac khang
nguyen cua ban than. Dtfa tren nguyen ly sii ket hop gitia khang nguyen v&
khang the dac hieu de phat hien cac khang the khang nhan trong cd the. 0 day,
chung toi gidi thieu hai ky thuat de phat hien: K y thuat mien dich huynh quang
va ky thuat ngtfng ket. Co nhieu loai ttf khang the:
- Loai chong deroxyribonucleoprotein, bieu hien b&ng hinh anh huynh
quang dong nhat phu len toan bo nhan te bao. Hieu gia cao rat co gia tri trong
chan doan va tien ltfdng.
- Loai chong phan tti A D N xoan kep bieu hien bang mau phat quang hinh
vong (khang the dac hieu nhat cho benh lupus).
- Loai chong cac thanh phan khac trong nhan bieu hien bang stf phat
quang lom dom, tmh dac hieu khong cao trong lupus, bao gom: khang nguyen
Smith (Sn), khang nguyen protein ribonucleo (co trong nhieu benh: lupus, xd ctfng
bi, nhiem collagen...), khang nguyen Ro (do Robert phat hien) va khang nguyen
Lane (do Lane phat hien).
2. Phat hien khang the khang nhan blng ky thuat mien djch huynh quang
2.1. Dung cu, hoa chat
- Tieu ban gan khang nguyen (D ung cac lam kinh gan s in cac te" bao
nuoi cay nhtf te bao W il-2 hoac te bao Hep-2, hoac dung hong cau ga, hong cau
chim xtf ly trtfdc).
- A nti-IgG -FITC
208
- Huyet thanh chting:
+ Chting dtfOng: huyet th a n h ben h n h a n lu p u s giai doan cap.
+ Chting am: Huyet thanh ngtfdi binh thtf Ong, cang tre cang tot.
- Do pha loang huyet thanh: Doi vdi khang nguyen la tieu ban te bao Hep-2, do
pha loang huyet thanh benh nhan la 1/80 de tranh dtfdng tinh gia.
- Phat quang gia: C ln luon luon tien hanh chtfng am va chting dtfdng kem
theo de so sanh ket qua.
3. Phat hien khang the khang nhan blng ky thuat ngimg ket
Trong bo kit phat hien khang the khang n-D N A (native deoxyribonucleic
acid) cua hang Human da co du hoa chat va vat lieu de tien hanh phan tfng phat
hien khang the khang nhan. Sau day, chung toi xin tom tat thanh phan kit va
quy trinh tien hanh xet nghiem.
209
3.1. Thanh phan
- Huyen dich hat latex co gkn n-D NA (lo nut trsing)
- Chting dtfOng (lo n u t do)
- Chting am (lo nut xanh)
- 01 tam nhtia co 6 o de tien hanh phan ting
- Que khuay
Bao quan: 2-8°C
M&u thti: Dung huyet thanh benh nhan cho phan ting. Neu huyet thanh l&'y
trong vong 48 gid thi bao quan d 2-8°C.
Hoa chat o 1 o 2 o 3
Chtfng dtfdng 1
Chtfng am 1
D u n g que k h u a y tron deu huyen dich gan k h a n g k h a n g ngu yen va huyet thanh
thti (hoac chting dtfOng, chtfng am), doc ph an tfng ngtfng ket trong vong 2 phut.
Ong 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Huyet thanh 4 4
benh nhan (giot) —>
NaCl 0,9% (giot) 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4
Do pha loang 1 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/ 1/
Sau khi pha xong, cho vao moi o'ng 2 giot dung dich he thong phat hien da
chuan bi d tren. Lac deu, de vao tu am 37°C/1 gid.
Lay ra x e m h i e n t t f O n g n g t f n g k e t b & n g k i n h l o m ( d o c s o b o k e t q u a l a n 1)
De vao 4°C trong 18 gid, doc ket qua lln 2.
- Xet nghiem am tinh trong mot so' benh khdp khac: Thap khdp cap tinh,
htf khdp, viem ctfng khdp song.
211
KY THUAT DIEN DI M liN DjCH
1. Nguyen ly
Trong mot dien trtfdng, cac thanh phan protein se di chuyen den nhtfng vi
tri khac nhau tuy theo stf tich dien cua chung (qua trinh dien di). Sau khi dien di,
neu cho khang huyet thanh ttfOng tfng vao mot ranh doc theo stf di chuyen cua
hon hop protein thi cac thanh phan protein (khang nguyen) va khang huyet
thanh (khang the) se khuyech tan va tao thanh cac dtfOng ket tua dac hieu tai cac
vi tri chung tiep xuc (qua trinh mien dich).
212
- Lfify lam thach ra, hdt bo ranh, nho khang huyet thanh vao day ranh, roi
cho v&o buong am, doc ket qua sau 24 gid.
- Neu c ln ltfu tieu ban, dem s&y kho va nhuom nhtf sau:
+ Sau khi doc ket qua xong, ngam lam thach vao N aC l 0,9% trong 3 ngay,
moi ngay thay NaCl 0,9% 1-2 lln cho sach cac protein thtfa.
+ Vdt lam ra, hut het ntfdc muoi co trong ranh va lo roi do bu thach 1% cho
day ranh va lo. Phu len lam thach mot ldp giay tham, de kho ttf nhien.
+ Boc bo ldp giay tham, rtia sach sOi gi&y tham
+ Nhuom protein: ngam lam thach trong dung dich Amidoschwarz 10 phut.
+ Tay bd thuoc nhuom thtfa b&ng cach ngam lam thach trong dung dich acid
acetic 2% (co 10% glycerin). Nen co 4 - 5 be nhuom lien tiep de ngam lan ltfOt moi
be 2 phut. De kho d nhiet do phong, doc ket qua.
1. Nguyen ly
Khang nguyen biet hoa (cluster differentration antigen) ky hieu CD hieu
theo nghia rong bao gom tat ca cac loai protein xuat hien tren be mat te bao bach
cau trong suot trong qua trinh biet hoa ttf khi dtfOc sinh ra ttf te bao nguon (stem
cell) den khi hoan thanh chtfc nang. Phat hien dtfOc cac khang nguyen biet hoa
213
giup nhan biet dtfOc giai doan phat trien cua ttfng loai te bao cung nhtf qua trinh
benh ly cua chung. Mot trong nhtfng tfng dung cO ban cua ky thuat xac dinh
khang nguyen biet hoa (CD ) la phan loai leukemia va nghien ctfu tinh trang benh
ly co lien quan den roi loan mien dich. Dtfa tren nguyen ly ky thuat mien dich
danh dau: dung mot chat danh dau (chat mau huynh quang, chat phong xa hay
men...) gan vao khang nguyen hoac khang the de phat hien ra khang the hofic
khang nguyen ttfOng tfng 0 mtfc vi the (to chtfc, te bao...) hoac dinh ltfOng chat do 6
mtfc vi ltfOng. K y thuat xac dinh khang nguyen biet hoa dung chat mau huynh
quang de danh dau nen con goi la ky thuat mien dich huynh quang.
3.1.1. Ky thuat phan lap te bao blast trong m iu nghiem tup xuong
- Dieu chinh so' ltfdng te bao co nhan trong dich hut tuy xtfOng 0 mat do 10 -
15 x 109/1
- Chuan bi dung dich ficoll-Isopaque 1.060, dat 2 ml ficoll vao day ong
nghiem 10 x 100mm.
- Dat nhe nhang 4 ml huyen dich te bao len be mat ldp ficoll. tranh tron
lln gitfa hai ldp.
- L y tam 2200 vdng x 20 phut 0 16°C. hut bd dich noi
- Thu hoach ldp te bao mau trang due d gitfa, rtfa 3 lan trong dem PBS
- Kiem tra ty le te bao song chet bang xanh trypan 0,1%: te bao chet se bi
nhuom xanh trypan trong nguyen sinh chat. Dam bao ty le te bao song tren 90%.
Cd the kiem tra ty le te bao blast bang cach huyen dich lai vdi huyet ttfdng cua
chinh benh nhan va dan tieu ban, nhuom Giemsa va doc tieu ban. Tien hanh xet
nghiem M D H Q T T ngay sau khi tach. Neu ty le blast tuy xtfOng cao > 90% te bao
cd nhan thi khdng can tach blast.
214
3.1.2. K y thuat M D H Q TT
- Dieu chinh huyen dich te bao 0 mat do 5 - 10 x 109/1, lac deu
- Trong cac ong nghiem sach, kich thtfdc 10 x 100 mm, danh dau mau
nghiem, dat nhe nhang 0,1ml huyen dich te bao xuong day ong, tranh dinh m iu
nghiem len thanh ong. Dat tiep 0,02ml dung dich anti-CD ttfOng tfng vao day ong,
tron deu.
- U trong toi d nhiet do phong thdi gian 30 - 45 phut, ctf 10 phut lai lac deu 1 lan.
- Pha hong cau b ln g dung dich pha hong cau, trong 7 - 10 phut den khi
mau cua huyen dich trong suot la dtfdc.
- Rtia b ln g dung dich PBS: ly tam 1500 vdng x 15 - 20 phut d 25 - 25°C, hut
bd dich noi. Rtia lien tiep 3 lan.
- Cd" dinh can te bao cdn lai b ln g dung dich co" dinh (0,05ml), bao quan
trong toi 0 nhiet do 2 - 6°C den khi doc ket qua (trong vdng 24 gid).
- Doc ket qua tren kinh hien vi huynh quang, btfdc song 450-492nm, vat
kinh 40:
Anti-CD g in F ITC (CD3, CD10): mau xanh luc
Anti-CD g in PE (CD5 hoac CD7, CD14, CD19, CD16/56, CD33, CD34):
mau vang cam.
Cac kit chtfng deu gan ca FITC lan PE. Doc chtfng am, xac dinh nen te
bao am tinh. Danh gia ty le % blast dtfOng tinh.
3.2. Quy trinh ky thuat MDHQTT trong nghien ciiu phan b o te bao mien djch
- Dem so" ltfdng te" bao cd nhan trong mau nghien ctfu (mau hoac dich hut
tuy xtfOng) b ln g may dem te" bao. Dieu chinh mat do te" bao d mtfc 5 - 10 x 109/1.
- Tron g cac ong nghiem sach kich thtfdc 7x10mm, danh dau mau nghien
ctiu, dat 0,1ml huyen dich te bao xuong day ong nghiem (tranh dinh len thanh
ong), sau dd dat tiep 0,02ml anti-CD ttfOng ting, tron deu nhe nhang.
- Cac btfdc tien hanh tiep theo nhtf ky thuat M D H Q T T phan loai leukemia.
215
- Qua it te bao
- Phat quang gia
6. Ghi chu
K y thuat M D H Q la ky thuat nhanh nham phat hien khang nguyen dac hi§u
tren be mat te bao hoac to chtfc cat. PhtfOng phap nay bao gom 4 ky thuat:
M D H Q TT dung K T dac hieu gan HQ; M D H Q G T dung anti-y-globulin gan huynh
quang phat hien K T dac hieu; M D H Q T T khuyech dai b ln g bo the; M D H Q phan
tich qua dong chay te bao (FA C S) (hinh 5.9 va 5.10)
216
r
Huynh quang
mau do (-)
Huynh quang
mau xanh (+)
Tia laser
6ng nghiem
- Nhd he thong rung, djch te bao lai di/pc tach ra ti/ng giot, moi giot la 1 te bao. Cac giot
te bao nay chay qua dTa lorn doi dang, hai nhom te bao (+) va (-) di/pc thu hoach vao
ong nghiem , he thong may dirpc rifa lai, tiep tuc kiem tra m iu khac.
- Tren co sd 3 chi tieu thu dirpc: kich th i/dc te bao (s), so li/png te bao (n) va mau huynh
quang (f) tinh ra di/pc sd te bao tham gia phan Cmg.
217
KY THUAT CHUYEN DANG LYMPHO
1. Nguyen ly
Te bao lympho khi nuoi cay vdi stf co mat cua ch&'t kich thich phan bao hoac
khang nguyen dac hieu da man cam so bo cho cac te bao nay se co hien ttfpng thay
doi hinh dang te bao: te bao co kinh thtfdc ldn hon, bao ttfOng rong hon, trong
nhan co nhieu hat nhan, nhan bat mau nhat hdn. Dtfa vao tinh ch&'t tren day,
ngtfdi ta nuoi cay lympho bao de nghien ctfu chtfc nang cua cac te bao nay. Ch&'t
gay phan bao co the la P H A (Phytohem aglutinin) ( Khang nguyen khong dac
hieu) hay b&ng doc to' vi khuan, tuberculin, cac chat hoa hoc... (Khang nguyen
dac hieu).
- Phan lap te bao qua ficoll hoac de lang ttf nhien vdi do nghieng 45° trong
20 phut sau do de dtfng 90° trong 5 phut. Lay 2/3 tren ntfdc mat, hdn hop nav co
tren 80% la lympho, lan mot it bach cau da nhan va hong cau. Dem so' ltfdng te
bao lympho va xac dinh ty le song chet cua te bao, chi dung nuoi cay khi ty le te
bao song tren 95%, so' ltfdng te bao trong huyen dich 106 te bao/1 ml.
- Chuan bi hai nhom lo cay (moi nhom can 3 lo):
218
+ Nhom lo (+) gom co:
8 ml moi trtfdng P a r k e r
0,05 ml P H A hoac khang nguyen can kiem tra
0,5 ml dung dich nuoi co 106 te bao lympho, lie deu.
+ Nhom lo (-) gom co:
8 ml moi trtfdng P a r k e r
0,5 ml dung dich nuoi co 106 te bao lympho, \kc deu.
Chu y: Neu dung khang nguyen dsic hieu thi c£n xac dinh lieu khang nguyen
thich hpp cho 106 te bao.
- D&y kin cac lo nuoi cay, de tu am 37° trong 72 gid (neu la khang nguyen
khong dac hieu, lau hon neu la khang nguyen dac hieu), moi ngay lac nhe mot l&n
tat ca cac lo, tot nh&'t la nuoi cay trong tu §"m C 0 2.
- Thu hoach: H et thdi gian nuoi c&'y, lay cac lo ra, dung pipette Pasteur
thuan nhat de lam tan cac dam te bao, chuyen vao ong ly tam, ly tam nhe 1000
vong/phut/10 phut, hut bo ntfdc noi, lac nhe cho te bao bong ra, lay can dan tieu
ban, de kho ttf nhien, co" dinh bang con tuyet doi trong 5 phut, nhuom Giemsa.
- Dan tieu ban khong deu hoac khong thuan nhat te bao trtfdc khi lam
tieu ban.
- Dem te bao chuyen dang khong chinh xac, neu chi dem d duoi tieu ban
thi nhieu te bao lympho khong chuyen dang, d ngon tieu ban thi nhieu te bao
lympho chuyen dang, do do nen dem ca hai khu vtfc va lay gia tri trung binh.
219
KY THUAT GAY DOC BACH CAU TRONG ONG NGHIEM
1. Nguyen ly
K h i te b a o dich (te b a o m a n g k h a n g n g u y e n dac h i e u ) p h a n ting vdi k h a n g
h u y e t th a n h dac h ie u c u n g vdi stf co m a t cu a bo the thi te b a o dich se bi doc v&
chet. Phtic hop k h a n g n g u y e n - k h a n g t h e -bo the la m t h a y doi tin h t h a m m a n g te
bao, ton thtfOng m a n g , ntfdc se n g a m vao b a o tUOng la m te b a o trUOng to v a chet.
B S n g cach n h u o m vdi cac ch at m a u ( x a n h t r y p a n hoac eo sin ), cd the xac dinh
dtfOc so ltfOng te bao s o n g chet, tti dd b ie t dtfOc h ie u gia g a y doc te b a o cua
k h a n g h u y e t th an h .
220
- Rtia bach c lu bang dung dich PBS 2 lln (ly tam 1500 vong/phut/10 phut),
hut bo dich ndi, huyen dich lai dung dich bach c lu sao cho so bach cau tti 5x 109/1
trong dung dich Parker.
3.2. Pha loang khdng huyi t thanh: Lay 0,5 ml khang huyet thanh, pha loang nhu
sau: L&y 10 dng nghiem, danh sd tti 1 - 10, cho vao moi dng 0,5 ml dung dich Parker.
Sau do dtfa vao ong so' 10,5 ml huyet thanh, tron deu, chuyen 0,5ml sang o'ng sd 2,
tron deu, chuyen 0,5 sang o'ng so' 3..., ctf nhtf vay, den ong sd 10, bo di 0,5 ml cuoi
cung (chu y: ta't ca cac btfdc dtfOc tien hanh 6 nhiet do ntfdc da dang tan).
221
1.2. Dung cu, hod chat
- M ay ly tam
a' O n
- Ong nhiia tach tieu cau
- Pipette chinh xac
- Phien nhiia gan tieu c lu
- Buong dem tieu c lu hoac may dem te bao
- Dung dich dem PBS
- Dung dich dem PBS-BSA 2%
- Dung dich dem PBS-Tween-20/0,05%
- Dung dich PB S-ED TA N a 2
- Tieu cau lay tii ngiidi cho mau nhom 0
- Dung dich ED TA N a 2
- Dung dich cong hop anti-IgG-peroxydase
- OPD
- Niidc muoi sinh ly
- Dung dich N a N 3 chong nam
- Rua phien nhtia da gan tieu c lu bang dem PBS Tween-20, tham kho
222
- Nho 0,1ml huyet thanh c ln thti (co chting am va chting d t f O n g kem theo)
- U 37°C/60 phut, rtia 3 lln b&ng dem PBS Tween-20, th&'m kho
- Nho 0,05ml anti-IgG-peroxydase, de 45 phut d nhiet do phong
- Rtia 3 lln biing dem PBS Tween-20, 0 lan rtia sau cung, ngam dung dich
rtia tti 10 - 15 phut. Rtia lai mot lln ntfa, tham kho.
- Nho 0,05ml OPD, de 10 phut d nhiet do phong.
- Doc ket qua bang m&t thtfdng hoac may doc ELISA, btfdc song 492nm.
- Ket qua am tmh khi mat do quang cua mau thti nhtf mat do quang cua
chtfng am.
2. Tim khang the khang tieu cau blng ky thuat mien djch huynh quang
2.1. Nguyen ly
■) 9 \ s » 9 9 x
Khang the khang tieu cau khi xuat hien trong cO the cd the ton tai trong
huyet thanh hay tren mang tieu cau benh nhan. Khang the nay khi ket hop vdi
anti-Ig-FITC thi cd the phat hien d tfO c tren kmh hien vi huynh quang.
- Lay 10ml mau chong ddng b&ng EDTA, ly tam trong 1500-1800 vong/phut/10
phut, chuyen huyet ttfOng giau tieu cau sang ong nhtfa khac, ly tam 3000-4000
vong/phut/7 phut, hut phln plasma sang mot ong khac.
223
- Nho lm l PBS/EDTA/BSA vao can tieu clu vh lac deu, them dung dich
PBS/EDTA/BSA cho day o'ng va ly tam 0 3000-4000 vong/phut/7 phut.
Chu y: Neu con hong c lu trong huyen dich tieu clu , nho 2,5ml dung dich
N H 4C1 va u 5 phut trong da lanh dang tan.
- Rtia tieu cau 2 lan vdi dung dich PBS/EDTA/BSA va dieu chinh sd ltfdng
tieu cau 3 x 108/ml.
Them 2,5ml dung dich paraformaldehyd va dung dich tieu clu , lie deu va u
5 phut 0 nhiet do phong, rtia 2 lan vdi dung dich PBS/EDTA/BSA va dieu chinh
mat do tieu c lu d 3 x 108/ml trong PBS/EDTA/BSA.
- Dat 0,02ml huyen dich tieu cau benh nhan trong mot lo cua phien nhtfa
day tron
- Them 0,02ml anti-Ig-FITC, lie deu va u 30 phut d nhiet do phong trong
bong toi. Sau khi u, them 0,15ml dung dich PBS/EDTA/BSA, lac deu va ly tam
1500-1800 vdng/phut/5 phut. Rtia them 2 lan nhtf vay. (!) lln rtia sau cung. hut bo
dich noi, them 0,015ml dung dich glycerol 33,3% va can tieu clu , lac deu va nhd
len lam kinh.
- Phu la men len va de 15 phut, doc ket qua tren kinh hien vi huynh quang.
- Dat 0,02ml huyen dich tieu cau da co dinh P F A va 0,02ml huyet thanh cln
thti trong mot gieng day tron tron va lac deu, u 30 phut d nhiet do phong.
- Them 0,15ml PBS/EDTS/BSA, rtia 3 lan.
- Cac btfdc tiep theo tien hanh nhtf ky thuat trtfc tiep.
- Tieu cau qua it do dem khdng chinh xac lam cho khdng gan hoac gan
khdng du khang the khang tieu cau
224
KY THUAT DjNH NHOM KHANG NGUYEN BACH CAU
(ky thuat djnh nhom HLA)
1. Nguyen ly
Khang nguyen bach cau ngtfdi (Human Leucocyte Antigens - H L A ) la he
khang nguyen mang tinh dac hieu loai. He khang nguyen H L A co the sti dung
nhu mot dau an nhan chung hoc va dau an benh ly. Khang nguyen H L A ldp I
(HLA-A, HLA-B, H LA-C ) dtfdc phat hien bang ky thuat vi doc te bao. Khang
nguyen H L A ldp II (H LA- DR, DP, DQ) dtfOc phat hien bang ky thuat PCR
(Polymerase chain reaction).
2.1.3. Bo the: thtfdng dung bo the thd. Lay mau dong mach thd, tach huyet thanh
bang ly tam 3000 vong/phut/15 phut d 4°C. Huyet thanh thd dtfdc ha'p phu mot
lan vdi hong cau, bach cau, tieu cau cua ngtfdi cd nhom mau AB. Lay mau AB, rtia
3 lan bang N aC l 0.9%, lay can te bao u vdi huyet thanh thd 1 gid d 4°C, the tich
nhtf nhau. Sau khi hap phu, ly tam 3000 vong/phut/15 phtit 0 4°C. Lay ntfdc mat
(huyet thanh thd) bao quan d -80°C.
2.1.4. Tien hanh tach bach cau: nhtf trong ky thuat doc te bao.
225
2.1.5. Tien hanh phan Cmg
Dung phien nhtfa co lo, tien hanh phan ting nhtf sau:
- Nho deu dau paraphin vao moi lo (lp l)
- Cho 1 pi dung dich khang huyet thanh vao moi lo
- Cho 1 pi dung dich bach cau 5x10®, tron deu, sau do de 30-45 phut 6 nhiet do phong.
- Cho them 5 pi bo the tho, u 37°C ttf 60 - 90 phut, lay ra v&y sach dlu
paraphin, cho vao moi lo 2 pi xanh trypan da pha 0 tren, tron deu, de nhiet do
phong 5 phut
- LSc deu, de nhiet do phong 5 phut
- 5 pi formalin de co' dinh te bao.
- Doc ket qua tren kinh hien vi dao ngtfOc
Nhd cap moi dac hieu (Prim er), mot doan D N A dtfOc tong hop ttf nguon
nguyen lieu la cac nucleotid ttf do vdi stf xuc tac cua D N A polymerase.
226
2.2.2. Dung cu, hoa c h it
- May PCR
- M ay dien di
- Lay ly tam
- Tu a'm (co the dieu chinh nhiet do 37°C va 52°C)
- May lac
- May doc ket qua dien di (co anh sang den U V)
- Cac loai micropipette
- Ong Eppendof (1 ml va 1,5ml)
- Dung dich pha hong cau, bach clu
- Proteinase K, NaCl 0,9%
- Ethanol 99%, Agarose
- Ethidium bromid
- D N A size marker, d NTD
- D N A polymearase
- Prim er (tuy thuoc doan D N A can khuech dai)
- Chiet tach D N A
Co rat nhieu phtfOng phap chiet tach D N A khac nhau nhtfng noi chung
deu theo mot so' btfdc cd ban sau:
+ La'y mau tinh mach, chong dong bang E D TA (3 - 5ml)
+ Pha hong cau, bach cau
+ Xtf ly bach cau da dtfcfc pha bang proteinase K
+ Tua protein bang dung dich NaCl bao hoa
+ Loai bo tua protein bang ethanol 99%
+ Tai hoa tan tua D N A trong dem TE (Tris-E D TA)
- Thtfc hien qua trinh khuech dai
So' chu ky khuech dai, nhiet do va thdi gian cua cac giai doan trong mot chu
ky hoan toan phu thuoc vao ttfng cap moi. Qua trinh nay thtfdng gom cac btfdc cO
ban sau:
- Chu^n bi hdn hop khuech dai: tong the tich 50 - 100 |il (dung eppendorf
chuyen dung), cac thanh phan trong hdn hop bao gom: D NA, D N A polymerase,
dNTP, primer (cd the them mot vai thanh phan khac tuy theo htfdng dan cua nha
san xua't).
- Thtfc hien stf khuech dai tren may chuyen dung: thtfdng cd so' chu ky
khuech dai la 30 -60 (tuy theo ttfng ky thuat).
227
- Moi chu ky gom 3 giai doan: giai doan thao chuoi xoan kep cua D N A tao
chuoi don DNA, giai doan gan cap moi vao chuoi don DNA. giai doan keo dai
chuoi bo ctfu mdi dtfdc tong hop.
- Dien di kiem tra san pham khuech dai
San pham khuech dai dtfdc kiem tra bang dien di tren gel thach agarose, ket
qua dtfdc xem la dtfdng tinh khi thay vet trang due tren dtfdng chay cua san pham
trong gel thach.
1. Nguyen ly
Cac te bao goc tao mau (Hemopoietic Stem cells) khi gap cac yeu to kich thfch
tao mau (trong mdi trtfdng dieu kien hoa) se phan chia va nhan len tao cac cum te
bao khac nhau tuy thuoc vao te bao dich va chat ki'ch thich phat trien. Dtfa vao ti'nh
chat nay. ngtfdi ta nuoi cay tao cum de danh gia kha nang tao mau d mot so benh
mau, hoac cua dich te bao goc stf dung cho ghep tuy, danh gia kha nang moc cua te
bao tuy ghep.
228
3.2. Cay te bao tuy
- Lay tuy: choc tuy va lay tuy toan phan da duoc chong dong giong mau
ngoai vi de lin g roi lay phan tren, dem so' ltfOng te bao va dieu chinh nong do te
bao 6.5x107ml moi trtfdng.
- Chuan bj hon dich te bao: 5 ml gom cd:
Mdi trtfdng Me Coy’s (x 2), MEM (x 2) 1,5 ml
Huyet thanh thai be 1.0 ml
Mdi trtfdng dieu kien hoa 0,6 ml
Thach 0.9% 1,5 ml
Te bao (6.5 x 10'Vml) 0,4 ml
Tron hdn dich te bao. sau dd cho lm l vao dia petri (dtfdng kinh 34mm) x 3
dia. chd thach ddng roi nhe nhang chuyen vao tu nuoi cay 37°C, 5% COj do am
cao. nuoi cay trong 14 ngay lay ra doc ket qua.
4. Ket qua
Dem cac te bao dtfdi kinh hien vi dao ngtfOc do phong dai 20-40 lan. Tap hop
te bao > 20 te bao. dtfOc coi la mot cum (colony) va cay dat yeu cau (hinh 5.11).
H inh 5.11: Cum (Colony) te bao dUdc tao thanh ttf 1 te bao goc nuoi cay 14 ngay
trong mdi trtfdng thach long (Som isolid medium). Tren day la mot ddn vi tao cum
(Colony form ing unit) cua te bao goc 2 ddng (Bipotent stem cells): bach cau hat/mono.
(Trich dan tilr luan an TSKH cua Do Trung Phan, Budapest 1987).
229
Ghi chu: H i e n n a y t r e n t h t f O n g t r t f d n g c o m o i t r t f d n g c a y c u m t e b a o d t f d c
san x u a t san t i i m e t h y l c e l l u l o s e v d i d u c a c c h a t k i c h t h i c h s i n h s a n v a b i e t h o a . c o
hai d a n g m o i t r U d n g d o n d o n g v a m o i t r t f d n g d a d d n g r a t t h u a n t i e n c h o n g t f d i s i i
d u n g , c h a t ltfd n g t o t. D a y la t i e n b o m d i v e k y t h u a t n u o i c a y t a o c u m stf d u n g c h o
nghien c t f u t e b a o g o c .
1. Nguyen ly
Tren dia nuoi cay te bao. bao gom te bao lach da dtfOc man cam va hong cau
ctfu (HCC) la khang nguyen dac hieu, te bao lach san xuat khang the se khuech
tan ra xung quanh va phan tfng vdi HCC vdi stf cd mat cua bo the. cac te bao HCC
se bi ly giai tao mot vanh dai khdng cd HCC xung quanh te bao lach. Hinh anh
nay goi la “quang dung huyet”
3. U am 37°C trong 45 phut thdi gian can thiet de te bao tiet K T ddng thdi
phan tfng vdi K N la HCC + bd the.
4. D o c k e t q u a : q u a n s a t b a n g m a t t h t f d n g b u o n g p h a n t f n g d e m s o l t f O n g
q u a n g d u n g h u v e t v a s o lt f O n g t e b a o b a c h c a u k h d n g t a o q u a n g d u n g h u y e t .
Sau dd tfnh ra sd te bao tao khang the/10” te bao lach (ca te bao tao quang
dung huyet va bach cau khdng san xuat KT).
230
4. Chu y
- Vi la ldp ddn te bao cho nen can han ky de tranh xo day te bao khi van
hanh ky thuat.
- Can dem chinh xac so' luong bach cau trong buong phan tfng va can
khAng dinh so ltfdng hon hdp te bao lach da dtfa vao phan tfng.
- Te bao tao quang rat de nhan dinh: Trung tam la bach cau, xung quanh
la vung khong co HCC (Hinh 5.12).
A B
A B
H inh 5.13: Mo hinh tao quang dung huyet phat hien te bao san xuat khang the
A: Mo ta quy trinh thi nghiem: Hon hdp lym pho vdi HCC theo ty le 1/40, u trong buong kin
vdi su co mat cua bo the. Neu co te bao san xuat khang the quang dung huyet se
dtfdc tao thanh. Neu te bao khong san xuat khang the dac hieu HCC se khong co
quang dung huyet.
B: Quang dung huyet: Trung tam la te bao tiet KT, quang trSng la HCC bi ly giai vdi stf co
mat cua bo the.
231
KY THUAT THUC BAO
(Phagocytosis)
1. N h a c lai hien tu d n g th u c b a o (c d c h e th u c b a o )
Thu c bao la hien tUOng sinh ly binh thtfdng cua bach cau t r u n g tinh. dai
thuc bao va te bao duoi gai (den dritic cells), n g a n gon goi c h u n g la thtfc bao
(Phagotocytes). D o la mot tron g cac chtfc n a n g bao ve q u a n tron g cua CO the.
Thieu chtfc n a n g nay cO the de bi nhiem trung. q u a trinh thtfc bao dien bien lien
tuc. bao gom cac khau:
H oa tfng dong: D o chat gay hoa htfdng d o n g (cac chat g a y viem. cac
loai vi trung. cac tinh chat huy hoai. cac cvto k in ...) hoat hoa thtfc
bao. htfdng thtfc bao tdi tran dia b a n g cach xu yen mach. di dong tdi o
viem.
T iep can: Tdi tran dia (o viem ) thuc bao tim cach tiep can vdi ddi
B ao vay: K hi tiep can dtfOc vdi cac ddi ttfOng thtfc bao. thtfc bao tho
ra doi tay ttf m a n g bao ttfOng. om lay doi ttfOng. T h e n a v goi la
p h ago som e tien than.
N u o ’t doi ttfOng: Doi ttfOng thtfc bao cu n g vdi phian m a n g bao tUOng
lot vao trong n g u y e n sinh chat cua thtfc bao. T h e n a y goi la the
( § ) ph ago som e chinh thtfc.
(g)
T h e p h ago som e bi bao v a y bdi cac hat ly sosom e, the n ay goi la the
ph agolysosom e. D o n g thdi thtfc hien hoa m a n g lysosom e va m an g
bao ttfOng cua p h agosom e, lysosome dtfOc p h o n g thich v a tieu huy
doi ttfOng thtfc bao (vi trun g).
2. N g u y e n ly ky th u a t th u c b a o
Su' d u n g t u c a u t r a n g k h o n g g a y b e n h h o a c h a t l a t e x l a m d o i t t f O n g t h t f c b a o .
Khi u b a c h c a u tu'Oi v d i d o i t t f O n g t h u c b a o 0 37"C. b a c h c a u t h t f c h i e n q u a t r i n h
thtfc b a o . Ket q u a du'Oc d a n h g i a b a n g 3 c h i t i e u :
- Phan tram te bao co thuc bao (goi tat la phan tram thtfc bao)
232
- Chi so thtfc bao la so trung binh doi t t f O n g t h t f c b a o c d t r o n g 1 t e b a o c o
thUc bao.
- Ty le do'i tUOng thtfc bao bi tieu huy l a s o t u c a u c h e t / t o n g so' t u c a u b i
thtfc bao.
3. C h u a n bj
- L a m ki'nh pipette P a s t e u r
4. Tien hanh
4.2. Chuan bi te bao thwc bao (bach cau hat trung tmh)
- 4ml mau tinh mach chong dong bang heparin
- Loai lympho bang dung dich Ficoll (xem ky thuat phan lap te bao mien
dich. chtfo'ng V).
- Loai hong cau qua hai btfdc:
+ Budc 1: Loai bdt hong cau bang dextran 6%: dich te bao da loai lympho
3ml + 3ml PBS + 400f.il dextran 6%, lac deu, de nghieng 45° trong 30 phut d 37°C.
233
loai bo hong cau la n g lay dich te bao d ldp tren, ly tam 1.500vong/5 phut, lay can
te bao. lac nhe dng nghiem cho can te bao tan deu.
+ Budc 2: P h a hong cau: C a n te bao dtfOc hoa tan tron g 2ml d u n g dich
XH,C1. lac deu. khi thay hong cau tan deu. n h a n h chong bo s u n g 4ml d u n g dich
dem. lac deu. ly tam 1.500 vong/5 phut rtfa lai 2 lan b a n g P B S . thu la y can. chuan
dich bach cau cd do dam dac la 2 x l 0 6/ml.
4.4. Doc ket qua dudi kinh hien vi (anh minh hoa)
- D e m so' ltfOng te bao cd thtfc bao tren tong so’ te bao b ach cau, dem ttf
100 - 200 bach cau. d u n g kinh hien vi a n h s a n g thtfdng, do p h o n g dai xlOO.
- D e m so’ ltfOng tu cau chet tren tong so tu cau bi thtfc bao. So’ tu cau chet
bat m au vang. dd: tu cau song b a t m au x an h . den k h o a n g 10 - 20 b a c h cau co
thtfc bao.
T o n g so vi k h u a n chet (m a u dd ca m )
Ty le diet k h u a n =
T o n g so vi k h u ^ n song + chet dem dtfOc
234
Chifdng 6
1. D ai cU dng
T r u y e n m a u la m o t k h a u t r o n g y e u c u a h e t h o n g c a p c tiu v a d ie u tr i th tfO n g
b e n h b in h , b e n h n h a n v a n a n n h a n . M u o n t r u y e n m a u h ie u q u a v a a n t o a n , d ie u
c a p t h i e t l a p h a i c o d u s o ’ l t f d n g m a u v a d a m b a o d u n g c h a t lt f O n g .
K h o n g t h e c o d tfd c c h a t ltfO n g v a a n t o a n t r o n g t r u y e n m a u n e u k h o n g d u s o
ltfO n g m a u t r u y e n . N g u o n n g t f d i c h o m a u tuf n g u y e n t h i e u t h i k h a u t u y e n c h o n ,
s a n g lo c c a c b e n h l a y l a n q u a d tfd n g m a u s e k h o n g t h e th tfc h i e n m o t c a c h b a i b a n
nhtf q u y c h e t r u y e n m a u .
2. N g u y e n ta c v a n d o n g h ien m a u n h a n d a o
235
3. Hien mau nhan dao khong co mot dong cd n&o ve vu ldi ke ca ngtfdi hi£n
mau tu nguyen den ngtfdi thtfc hien.
4. Khong co mot s\i phan biet doi sti nao trong viec hien mau nhtf:
- Chung toe
- Quoc tich
- Ton giao
- DSng cap
- Giau, ngheo, sang, hen.
5. Phai d t f a v a o q u y c h e q u o c g i a v e : so' l a n h i e n m a u v a k h o i l t f O n g m a u
m o i la n la y m a u phai d t f d c x a c d i n h d t f a t r e n c d sd :
- Gidi tmh
- Trong l t f O n g cO t h e
- Gidi han tuoi tac, cao nhat va thap nhat cua ngtfdi hien mau
6. Phai dtfdc tfu tien lay mau d vung co nguy cO thap nha't de tranh giai
doan ctia so, lay mau phai dtfdc kham xet can than de tim ra dtfdc cac yeu to ba't
thtfdng, de cham soc stfc khoe va ttf van cho ngtfdi hien mau.
7. Cong tac van dong hien mau phai trd thanh mot phong trao thtfdng
xuyen, rong khap, nhtf vet dau loang lan rong khap cong dong, vdi phtfdng cham
“mtfa dam ngam lau, mtfa lau ngam dan” phong trao phai kien tuc ngay mot tang,
tranh dau voi duoi chuot.
8. Phong trao phai ke tiep, nghia la can co truyen tnong giao due trong cac
trtfdng m iu giao, cap co sd, cap II, cap II I de ke tiep cac ldp cha anh lam cho
nguon mau on dinh ngay cang tang.
10. Van dong hien mau phai biet dtfa vao phong trao de nuoi dtfdng va phat
trien manh me phong trao, bang cach dtfa chinh vao nhting ngtfdi hien mau an
toan thanh nhtfng tuyen truyen vien de lam cd sd cho stf song con cua cong tac
van dong hien mau nhan dao.
- Phai thanh lap Ban chi dao hien mau nhan dao ttf Trung tfdng den dia
phtfdng va phap che thanh: Uy ban truyen mau quoc gia (UBTM Q G ) theo sd do sau:
236
- Thanh lap lien doan nhiing ngtfdi cho mau nhan dao ttf Trung UOng den
cO scf, de sii dung co hieu qua nhtfng ngtfdi cho mau ttf nguyen an toan.
- To chtfc mot he thong mang ltfdi tuyen truyen vien (T T V ) 0 cac co scf, cO
quan phtfOng xa, trtfdng hoc. Cac tuyen truyen vien nay phai dtfpc dao tao mot
cach chu dao ve cong tac van dong hien mau nhan dao iV D H M N D ).
- To chtfc cac buoi doi thoai vdi thanh nien, sinh vien, hoc sinh do la tiem
ltfc cho mau rat quan trong.
- Can co nhtfng cuon phim ndi ve moi lien quan den mau, trong do nhac
den nguon goc, cac khd khan, nhu cau, thanh cong va stf c ln thiet phai hien mau
ttf nguyen nhan dao.
Phim nay cung can nhd cac tac gia cd ten tuoi viet kich ban va mot nhom nghe
si quen biet sam vai va dao dien. Viec nay phai dtfOc bao trO do cac cap co uy tin.
- Can cd nhtfng chiec xe tuyen truyen khap dtfdng pho phan phat cac tai
lieu bd tui td roi ve H M ND .
- Dung loa phong thanh de thong bao nhtfng buoi lay mau. Cac trung tam
van hoa, du lich nen cd ap phich, bang-ron, khau hieu ve H M ND .
4. T h a i d o tie p x u c v d i n g u d i c h o m au
- Thai do vui ve niem nd, hoa nha the hien long ton trong va kinh men vdi
ngtfdi H M N D de lam vui long ngtfdi hien mau luc den va luc ra ve.
- Noi tiep ddn phai thuan loi cho viec di lai, nOi gtii xe.
- Ngay gid tiep xuc vao tat ca cac ngay trong tuan (ttf 7 gid 30 den 22 gid).
- Dien thoai thtfdng tru 24/24 gid de vtfa tiep ddn, giai dap, vtfa ttf va'n cho
ngtfdi cho mau.
- Nhan vien lay mau phai an mac lich stf ^on gang dung vdi q u y che
phong xet nghiem lay mau.
- Nhan vien lay mau tre khoe, cd ky thuat tay nghe cao (lay mau la dtfOc
ngay), tranh gay d a u cho ngtfdi hien mau.
- Vdi ngtfdi hien mau la nam gidi thi nen bo" tri ntf ky thuat vien lay mau
va ngtfOc lai neu la ntf thi nen bo’ tri nam ky thuat vinn lay mau.
- Ghe lay mau phai la loai ghe chuyen dung, phong rieng biet ttfng ngtfdi
de dam bao thoai mai va yen tinh. Trtfdc luc lay mau, ky thuat vien nen cd ldi xin
phep “Xin ldi cho phep dtfOc lay mau” . Sau luc la'y mau xong cd ldi cam On vi da
hien nhtfng giot mau minh cho dong loai than yeu, tiep dd mdi an nhe, uo'ng ntfdc
mat va mong gap lai lan sau.
1. Md dau
T u y e n chon ngtfdi cho m a u la mot n h iem v u het stfc q u a n tro n g cu a cac cO sd
t ru y e n m a u tro n g viec d a m b a o c u n g cap m a u mot cach d a y du v a an toan.
238
- Ngtfdi cho m au co the cho m au toan ph ln, hoac ttfng thanh p h l n m au cua minh.
2. N g u y e n ta c
V i e c t u y e n c h o n n g u d i c h o m a u p h a i d a t d tfO c n h i i n g m u c t i e u v a n g u y e n
tac sau:
- N g tf d i c h o m a u l a n g tfd i h o a n t o a n ttf n g u y e n , k h o e m a n h , k h d n g t h u o c
c a c d o i ttfO n g cd h a n h v i n g u y cd c a o .
- Phai dam bao dtfdc stfc khoe ngudi cho mau, khdng gay bat ky anh htfdng
x&'u tdi stfc khoe hoac cac benh lay nhiem do qua trinh cho mau.
- Cd dtfOc c a c d d n v i m a u c o c h a t l t f d n g d e d a m b a o d t f d c h i e u q u a d i e u t r i t o t ,
d o n g thdi k h d n g g a y ra ca c b e n h la y tr u y e n q u a d u d n g tr u y e n m a u ch o b e n h n h a n .
- Viec tuyen chon ngudi cho mau dtfdc tien hanh dong thdi tai cac cd sd
truyen mau, lay mau lUu dong theo quy dinh chung
- Quan ly ngudi cho mau: ngtfdi cho mau phai dtfdc lap ho so theo ddi can
than vdi noi dung sau:
2.1. Nhan than (ly lich ngudi cho mau): Khi mot ngudi den cho mau ta phai co
dtfdc cac thong tin ve ho mot cach cu the va chinh xac gom:
- Ho va ten
- Gidi
- Ngay thang nam sinh
- Dia chi
- So' dien thoai neu cd
- Nghe nghiep
- Noi cong tac
- Tien sii benh tat
- Tinh trang stfc khoe hien tai
Vdi nhiing ngtfdi mdi, ho den de tham gia vao nhom ngudi cho mau chuyen
nghiep chung ta phai lap so’ ho sd va the ngUdi cho mau, vay can bo’ sung them:
*> N
+ Anh chup gan nhat
+ Dac diem nhan dang
239
Qua hoi ve tien sU benh tat va tinh trang siic khoe hien tai cua ngtfdi cho
mau, mot van de quan trong la xac dinh xem ngtfdi cho mau co thuoc nhom nguy
co cao hay khong ?
De xac dinh than nhan ngtfdi cho mau, neu co the dtfdc ta nen tham khao
them giay td tuy than cua ho de khang dinh dtfdc tinh chinh xac ve cac thong tin
co dtfdc. Vdi ngtfdi cho mau ho den de trd thanh ngtfdi cho mau chuyen nghiep thi
viec dieu tra nay vdi lan den dau tien la rat can thiet.
2.2. Dien bien sue khoe qua moi lan cho mau
De cd the dat dtfdc yeu cau nay, chung ta can cd va ltfu gitf cac thong tin ve
kham lam sang, ket qua xet nghiem, ngay kham va cho mau, ltfOng mau dtfdc ltfy
sau mdi lan cho mau.
- Trtfdc mdi lan cho mau, dac biet vdi lan cho mau dau tien, ngtfdi cho mau
can dtfdc trao doi can than vdi thay thuoc cua cd sd lay mau. Qua dd co the th&y
dtfdc hoac khdng d ngtfdi den cho cac hanh vi nguy cd cao trtfdc khi den cho mau
hoac gitfa hai lan cho mau), cac chong chi dinh tam thdi hoac vinh vien. Dong thdi
giao due cho ho ve stf can thiet cua mau trong dieu tri, song song vdi no la stf an
toan cua mau dtfdc cho y nghia cua giai doan ciia so’ cua cac benh lay truyen qua
dtfdng truyen mau. Chung ta can cd cac noi dung dieu tra cu the dtfdc chuan bi
trtfdc mdt cach ky ltfdng, cd the vtfa hdi trao doi vtfa ghi nhan hoac ngtfdi cho mau
se ttf ghi sau khi dtfcfc htfdng dan can than. De thtfc hien dtfdc mot cach hieu qua
cong viec nay, chung ta phai dam bao dtfdc nguyen tac bi mat rieng ttf cua ngtfdi
cho mau va phai lam sao de ho tin cay va tra ldi mot cach trung thtfc. Dieu nay
rat khd thtfc hien dtfdc vdi ngtfdi cho mau chuyen nghiep, chi cd the lam tot khi
mot ngtfdi den vdi chung ta de cho mau mot cach hoan toan ttf nguyen, nhan dao
va khdng lay tien.
+ Can nang
240
2.2.3. Cac x6t nghi§m sang loc cac benh lay truyen qua dudng truyen mau
+ Viem gan B
+ Viem gan C
+ H IV
- Cac benh do virus va ky sinh trung:
+ Sot ret
+ Giang mai
Tuy theo cac dieu kien co the ve nhan luc, ky thuat va kha nang tai chinh, tting
cO scf truyen mau co the tien hanh them mot so xet nghiem cf mtic do chinh xac cao
hdn, khi da co thi cung can ltfu gitf cac ket qua nay trong ho sd ngtfdi cho mau.
Cung tuy theo nhu cau, kha nang ky thuat, nhan ltfc va tai chinh, de ltfu gitf
cac thong tin noi tren ve ngtfdi cho mau ca ve ly lich ngtfdi cho, cac theo ddi ve lam
sang va xet nghiem, chung ta cd the phoi hop hoac sti dung mot trong cac hinh
thtfc sau:
- B in g ho so
- Bang phieu lo
- Hoac tin hoc
Can ltfu y cac thong tin ve ngtfdi cho mau phai dtfdc cap nhat kip thdi, chinh
xac de cd the theo ddi dien bien stfc khoe ngtfdi cho qua mdi lan cho mau va ttf van
cho ho mot cach kip thdi. M at khac theo doi dtfcfc chat ltfdng va stf an toan cua
ddn vi mau dtfdc lay de cd bien phap xti ly phu hcfp.
Viec quan ly ho so ngtfdi cho mau phai dam bao nguyen tac bi mat cho ngtfdi
cho mau. Cac thong tin thu dtfdc chi nh&m muc dich chuyen mon, ttf van ngtfdi cho
mau, tranh tuyet doi gay ra stf hieu lam va nhtfng phien phtfc doi vdi ngtfdi cho.
3. C ac tie u c h u a n c h o m au
Cac tieu chuan sau day chu yeu v&n dtfa theo quy che truyen mau do Bo Y
te ban hanh nam 1992
3.3. Khoang cach giua hai lan cho mau: la 2,5 thang. Tot nhat nen ap dung them
mot yeu cau la khdng qua 5 lan/ nam doi vdi nam, va khdng qua 3 lln 1 nam doi
vdi ntf.
3.4. The tich mau dupe lay: Khdng vtfOt qua 7 ml/ 1 kg the trong; hoac khdng qua
13% the tich mau tfdc tinh.
241
3.5. Ceic tieu chuan ve lam sang
- Ngtfdi cho mau phai hoan toan tinh nguyen, khoe manh.
-La nhtfng ngtfdi khong co bieu hien ve cac hanh vi nguy cd cao (khong thuoc
nhom ngtfdi nguy cO cao).
- Khong co cac chong chi dinh cho mau tam thdi hoac vinh vien
- He thong tim mach:
+ Mach: 60 nhip < Mach < 100 nhip/ phut
+ Huyet ap: 90 mmHg < Huyet ap toi da < 140 mmHg
3.6.3. Cac xet nghiem sang loc cac benh vi trung va ky sinh trung
- Sot ret: am tinh
- Giang mai: am tinh
4.1. Cho te bao: ngtfdi cho mau cung phai dtfOc kiem tra
- Mach, huyet ap
242
+ D£m so ltfdng hong clu, bach clu, tieu cau
+ Protein huyet thanh, protein toan phan
+ Dien giai do
+ Dinh ltfdng mot so'protein huyet thanhvi du: albumin, IgG..)
Cac x6t nghiem tren phai co ket qua binh thtfdng. Ve so' lan cho te bao
khdng qua 2 lln/ nam. Trtf cac trtfdng hdp het stfc dac biet c ln thiet vi du trong
cac trtfdng hdp m iln dich dac biet hoac ngtfdi cho mau cd quan he ruot thit vdi
ngtfdi nh&n, thi so' lan cd the tang len to'i da la 4 lan/ nam.
C ln chu y rang viec cho te bao chi thtfc hien vdi ngtfdi cho dtfdi 50 tuoi.
4.2. Cho huyet ttf&ng: ngtfdi cho c ln phai dtfdc kiem tra
I. K Y T H U A T L A Y M A U BAN G T U I C H A T DEO
1. Md dau
Viec sii dung tui deo trong truyen mau la mot phtfdng tien phu hdp rat tot
cho hien tai va lau dai. Tui nhtfa vdi nhieu tfu diem cua no tao dieu kien thuan ldi
cho viec lay mau, san xuat cac che pham mau, cung nhtf trong viec bao quan va
phan phoi.
243
Tui lay mau cung cac dung cu kem theo sU dung mot lln tao stf de chiu va
an toan cho ngtfdi cho mau, khong gay cac tac hai do qua trinh cho mau.
2. Nguyen tac
- Lay mau bang tui la lay mau theo mot quy trinh kin do vay khong ddi hoi
phai co buong vo trung, co the thtfc hien dtfOc 6 nhieu noi (vi du nhtf trong la'y
mau ltfu dong).
- De dam bao dtfOc tinh nang va cac tfu diem cua tui lay mau doi hoi ky
thuat phai dtfOc thtfc hien theo mot trinh ttf chat che, chinh xac.
4. Phu’dng tien, dung cu: d day chung ta chi de cap den nhtfng phtfdng tien va
dung cu phuc vu trtfc tiep cho ky thuat lay mau.
1. Gitfdng lay mau: DtfOc san xuat chuyen dung cho lay mau, vdi cac ndi
khdng cd dieu kien cd the sti dung gitfdng phang ngang thay the. Di lafy mau ltfu
dong neu khdng stf dung o to lay mau chuyen dung thi nen dung gitfdng gap de de
van chuyen va lap dat.
2. M ay lac mau: Vtfa cd tac dung tron lan chat chong ddng vdi mau vtfa cd
tac dung xac dinh the tich mau dtfOc lay.
3. Dung cu xac dinh the tich mau dinh lay: Neu khdng cd may lac mau, phai
thtfc hien dong tac nay bang tay thi can cd cac dung cu xac dinh the tich mau
dinh lay nhtf: can bang, can treo hoac hop long.
4. Tui lay mau: don. ddi, hoac tui ba tuy theo nhu cau cO sd.
5. M ay han day (neu cd the) cd hai loai de co' dinh va di dong.
6. Kim vuot day lay mau
7. Khoa nhom
244
- Con Iod ho$c con 70° sat trung cho l&'y ven.
- Ntfdc Javen: lau va ta’y ue nhtfng vet mau day, dinh ra khu vtfc lay mau.
Thtfdng thi cac may l&c mau cd kem tinh nang xac dinh the tich mau dinh
lay (theo nguyen ly the tich hoac trong ltfOng). M ay se ttf dong khoa day, bao hieu
ngtfng lay khi ltfOng mau dinh lay da dtfdc lay du. C ln dieu chinh may theo ltfdng
mau dinh lay trtfdc khi tien hanh lay mau.
5.3. Can
Cd the sti dung can ban hoac can treo, chu y phai sti dung loai can dtfng de
can cac vat cd trong ltfdng nhd (nen ttf 500-1000g) de dam bao dtfdc do chinh xac
cao cua can. Vdi dung cu nay xac dinh the tich mau dinh lay bang trong ltfdng cua
no, dtfa theo cach tinh toan sau:
- Ty trong mau = l,01g /ml.
- Trong ltfOng ttfi = Trong ltfdng bao bi + trong ltfdng dung dich chong ddng
- Trong ltfdng mau = So' ml mau dinh lay x l,01g.
Vay:
Trong ltfdng cud'i cung = Trong ltfdng tui + Trong ltfdng the tich mau dinh lay
V i du: Gia stf tui lay mau 250ml cd trong ltfdng 75g
The tich mau dinh lay la 250ml vay trong ltfOng se la: 250ml x l,01g = 252,5g
Do dd tong cong se la 7,5g + 252,5g = 327,5g
Khi trong ltfdng tui mau dat hoac treo tren can dat tdi 327,5g ttic la da lay
du so' ltfdng mau dtf dinh la 250ml.
245
6. Chuan bj trirdc khi lay mau: (Khong de cap den viec chuan bi khu vtfc
lay mau)
- Kiem tra dung cu lay mau: da d ly du ve chung loai, so' ltfdng va ch&'t
ltfdng. Sap xep dung cu da ngan nap va thuan tien.
- Kiem tra tui lay mau: kiem tra ve chung loai, so' ltfdng ltfu y chi md cac
hop dung tui lay mau sat vdi so ltfOng don vi mau dinh lay) do toan ven cua cac
tui lay mau. Kiem tra thanh p h ln dung dich chong ddng trong tui de xac dinh
dtfdc han luu gitf bao quan mau. Xac dinh trong ltfOng cua loai tui dtfdc dung.
- Cho ngtfdi cho mau n im len tren gitfdng trtfdc khi lay mau khoang v&i phut.
- BSng viec hdi trtfc tiep ngtfdi cho mau de kiem tra stf phu hop ve cac
thong tin ngtfdi cho mau so sanh vdi the hoac phie'u cho mau cua ho (ho ten, tuoi,
dia chi, nhom mau..). Neu cd bat ky mot stf khdng phu hop nao c ln ngtfng ngay
lai de tien hanh kiem tra xac dinh nguyen nhan va cd bien phap xti ly phu hop.
- Xac din h ltfdng m a u din h lay, y eu cau la y m a u n h l m muc dich gi khac
thong le khdng, de chu&n bi tui la y m a u ttfOng tfng.
- Neu thay can thiet cd the kiem tra lai cac thong tin ngtfdi cho mau da neu
d tren.
- Hdi xem ngtfdi cho mau cd thoai mai, de chiu va da sin sang cho mau chtfa.
- Kiem tra lai ttf the n lm cua ngtfdi cho da thoai mai hop ly chtfa.
246
- Boc lo that cao canh tay ngtfdi cho d ben dtf dinh la'y mau.
- Dat day garo: do chat vtfa phai, phia tren nep gap khuyu tay khoang 5-7cm.
- Chon vi tri choc ven: chon ven to, cang, ft di dong, thtfdng nam d gitfa nep
lan khuyu tay. Ltfu y viec ltfa chon vi tri choc ven c ln ra't cj£n than de tranh gay
cac true trac trong giai doan sau va gay dau cho ngtfdi cho mau. Neu chtfa that
thoai mai vdi ven da chon thi co the so sanh vdi ven d tay ben kia de chon dtfdc
ven tot nhat.
- Mot lan ntfa kiem tra lai do toan ven cua tui mau va kim, dung dich
chong dong, cac noi dung da ghi.
- Lam mot nut that long tren day lay mau cach kim la'y mau khoang 15-20cm
sau dd dung panh kep chat day lay mau lai. Cd the khdng cln lam nut that nay neu
ta sti dung ky thuat hai panh kep khi hoan thien qua trinh lay mau, nhtfng ky
thuat nay hoi rtfdm ra va cd mot so' nhtfdc diem nen chung tdi khdng de cap d day.
- Co' dinh tot kim bang bang dinh sau khi theo ddi thay mau chay tot.
- Chu y neu dong tac choc ven khdng thanh cong, cd the dd tim tinh mach
(ven) can phai co gang het stfc, tranh gay dau ddn cho ngtfdi cho. Sau mot hoac
hai lan dd khdng dtfOc, thi khdng nen co' qua ma nen doi cho ngtfdi ky thuat vien
hoac y ta khac lam giup. Neu cam giac khdng tin ttfdng thanh cong thi nen doi
sang tay khac wa cho ngtfdi cho mau nghi mot lat. Can ltfu y trtfdc khi rut kim ra
khdi tay ngtfdi cho mau can kep lai day lay mau (thao garo, dat bang vo trung vao
cho choc). Khi rut kim kiem tra xem cd mau ddng d d lu kim hay khdng, neu
khdng cd can day ngay mui kim lai. Neu cd cuc ddng d dau kim thi doc ngtfdc tui
mau, md nhe panh kep day dung mot ltfdng rat nhd dung dich chong ddng trong
tui de day cuc ddng ra khdi mui kim, sau dd kep panh day lay mau va day mui
kim lai. Thtfc hien lai tti dau vdi lan choc thti hai vdi stf can than cao hon.
247
- Tron chat chong dong va mau: dong tac n&y khong phai 16m neu lav bang
may lac mau. Neu sti dung bang tay thi co the lam dong tac xoa bop, nhoi 6p hoac
dao chieu tui mau mot cach nhe nhang. Dong tac nay can dtfOc lam lien tuc trong
phut dau tien, sau do co the chi can lam khoang 50ml/l lan (1-2 phut/1 l4n).
- Nen yeu cau ngtfdi cho mau nam chat ban tay, hoac co bop ban tay (co the
dung qua nam) de mau chay dtfOc tot hon. Neu thay dong chay kem. can kiem tra
lai garo hoac long hoac chat qua, kiem tra lai vi tri kim dtfdc co dinh co tot khong.
- Theo doi the tich mau dtfdc lay: nhtf da trinh bay 0 tren.
+ Neu dung may lie mau: se ttf dong khoa day lay mau va bao dong khi du
ltfOng mau dinh lay.
+ Vdi lay mau bang can: tong trong ltfdng tui mau da den trong ltfdng yeu
cau ttfc la da lay du mau theo dtf tinh.
+ Vdi lay mau bang hop long: khi la'y du mau ta se thay tui mau nam chat
trong hop long, lac tui mau se co cam giac chat.
7.4. Hoan thien qua trinh lay mau: khi da lay du luong mau dtf dinh.
- T h a t chat n u t that lo ng dtfOc la m luc trtfdc den k hi tha'y nu t that t r a n g ra
k h o n g co m a u n a m d n u t la d a t y eu cau.
- Kep day lay mau sat vdi nut that ve phia kim.
- Keo panh kep ve phia kim, cach nut that khoang 2-3cm. Khi keo panh ra ta
se thay phan day gitia nut that va panh kep lai va khong co mau d doan do la dtfdc.
- Dung keo cat day la'y mau 0 doan gitfa nut that va tay kep tach rdi tui lay
mau khoi ngtfdi cho.
- Lay mau vao o'ng nghiem: md nhe panh kep la'y mot ltfdng mau vtia du,
sau do lai kep lai, thao day garo, dat bong vo trung vao vi tri choc ven, rut kim ra
tti tti (tranh rtit kim nhanh gay phan ting cho ngtfdi cho mau), phan mau trong
doan day con lai cho not vao o'ng nghiem thti lai. Day nut kim va bo doan day va
kim vao hop chtia do thai.
- Co' dinh bong cam mau bang bang dinh, nhtfng nen nhac ngtfdi cho duoi
tay, lay tay kia an bong cam mau khoang vai phut. Khong nen gap tay de gay
chay mau do bong khong ep chat vao vet choc kim.
- Hoi ngtfdi cho mau co de chiu sau khi cho mau khong. Nen de ngtfdi cho
mau n im them mot vai phut sau khi cho, tra cho ho the hoac phieu cho mau sau
khi dien ltfdng mau da cho. Htfdng dan ngtfdi cho mau ra noi an diem tam nhe sau
khi cho mau. Can cam On ngtfdi cho mau.
- Dting kim vuo't vuo't phan mau trong day ve tui mau lam tti mot den hai
lan de mau trong day dtfdc tron lan vdi chat chong dong.
- Gia co' them nut that tren day la'y mau bang may han hoac khoa nhom (d
vi tri sat vdi nut that da dtfdc lam) .
- Ghi so' ltfdng mau dtfdc lay len nhan tui, hoan chinh not cac thong tin yeu diu
neu con thieu. Chuyen cac tui mau va o'ng nghiem sang bo phan tiep theo.
II. K Y T H U A T T H U G O M M A U , C A C T H A N H P H A N M A U B A N G M A Y T U D O N G
(xem chtfOng 6)
248
KY THUAT SANG LOC CAC BENH NHIEM TRUNG
TRUYEN QUA DlfOfNG TRUYEN MAU
• M au xet nghiem :
Hien nay, hau het cac thti nghiem co the sti dung huyet thanh hoac huyet
ttfOng, tuy nhien phai tuan thu theo stf htfdng dan cua nha san xuat la dting
huyet thanh hay huyet ttfOng.
• D u ng cu vd thuoc thii:
- Dung cu:
+ M ay ly tam
249
+ Tu lanh
+ He thong may E L IS A ttf dong hoac ban ttf dong
+ Pipetm an
+ Tu say
+ Binh cach thuy
+ D lu con cac loai, gia de dau con
+ Ong nghiem tan mau
+ Gia de g in gieng nhtfa
+ Buong to’i de u trong giai doan hien mau
- Thuoc thti:
+ Cac gieng nhtfa da dtfdc g in s in khang nguyen H I V l va H IV2, khang
nguyen loai IgG va IgM .
+ Dung dich hoa loang mau
+ Cong hop (Khang the khang y-globulin ngtfdi g in enzym hoac khang the
dac hieu g in enzym hoac khang nguyen da biet gan enzym).
+ Dung dich cd chat
+ Dung dich acid de ngting phan ting
+ Dung dich rtia
+ Chting am
+ Chting dUOng
+ Chting ngtfdng
+ Nude cat
- Stf co mat cua khang the dac hieu trong m iu mau c in xet nghiem the ket
hdp vdi khang nguyen da biet gan tren pha ran de tao thanh phtfc hdp mien dich
khang nguyen- khang the.
250
- Nhan biet phtic hdp mien dich (khang nguyen-khang the) nhd he thong
chi thi mau.
b. Cac biidc tien hanh th ii nghiem
Budc 1: Kiem tra may rtia, u va may doc, dua sinh pham va thuoc thti ve
nhiet do phong thi nghiem (22°C), chua’n bi dung dich rtia.
Btfdc 2: Lap sd do xet nghiem (Vi tri cac gieng nho chting, nho m iu xet nghiem).
Btfdc 3: L&y cac gieng nhtfa da dtfdc gan ban khang nguyen H IV ra khoi tui
giay bac va g in vao phien nhtfa (Hinh 6.1).
A Khang nguyen
Hinh 6.1: Khang nguyen HIV dupe gan tren phien nhi/a
Budc 4: Nho dung dich hoa loang mau vao tat ca cac g ie n g
Budc 5: Nho chting va huyet thanh can xet nghiem vao cac gieng theo dung
sO do da lap va u trong thdi gian nhat dinh d nhiet do xac dinh. Trong thdi gian
nay, cac khang the dac hieu co trong huyet thanh can xet nghiem se phan ting vdi
khang nguyen da biet (H IV , H CV) da dtfpc gan tren be mat gieng nhtfa (Hinh 6.2).
A Khang nguyen
Hinh 6.2: Khang the HIV dtfdc gan vdi khang nguyen HIV
Btfdc 6: Loai bo K T thtia vao cuoi giai doan u, rtia gieng de loai bo K T thtia
va huyet thanh, chuan bi cho btfdc tiep theo (Hinh 6.3). Co the tien hanh rtia tren
may rtia ttf dong hoac ban ttf dong, lan rtia cuoi cting can lam kho day gieng.
A Khang nguyen
251
Budc 7: Them dung dich cong hop vao tat ca cac gieng roi u 0 nhiet do nha't
dinh trong thdi gian xac dinh (Hinh 6.4). Trong giai doan nay cong hdp co ban
chat la mot khang khang the gan enzym, cong hop se la c lu no'i giiia phtfc hdp
khang nguyen -kh an g the dac hieu va chat hien mau. Cong hdp chi gan vdi khang
the ma da dtfdc g in vdi khang nguyen g in ban (Hinh 6.4).
A Kh3ng nguy6n
x x x
^ CGnghop
Hinh 6.4: Cong hdp dtfdc gan vdi phtfc hop khang nguyen-khang the
Btfdc 8: Cuoi giai doan u, rtfa gieng loai bo thanh phan thtfa, cong hop khong
g in va chuan bi btfdc tiep theo. Qua trinh rtfa cung giong nhtf mo ta d btfdc 6
(Hinh 6.5).
A Khang nguyen
^ COnghpp
Btfdc 9: Them ngay dung dich cd chat vao tat ca cac gieng va u d nhiet do xac
dinh, thtfdng la ttf 18 - 25°C, trong thdi gian nha't dinh. Dung dich cd chat chtfa
mot chat hoa hoc la chat hieu mau. Khi them dung dich cO chat vao gieng co chtia
cac thanh phan gan cong hop, enzym se hoat hoa cd chat va do vay hinh thanh
chat mau trong gieng. Cac gieng khong chtfa thanh phan g in cong hdp se khong
thay doi mau khi them cd chat vao gieng (H inh 6.6). Cac gieng co phan tfng (gieng
ban dau chtfa huyet thanh H IV dtfOng tinh) thi co mau, trong khi gieng khong
phan tfng (gieng ban dau chtfa huyet thanh am tinh) thi khong mau. Cac gieng
nho chtfng am, chtfng dtfOng thi co mau khac nhau.
A Khang nguyen
5^ Cong hep
252
Btfdc 10: Cuoi giai doan u, them dung dich acid hoa loang vao tat ca cac
gieng de dtfng phan ting. Acid co tac dung bat hoat enzym va co dinh mau.
Btfdc 11 : Doc mat do quang (gia tri OD) cua dung dich trong gieng va danh
gia ket qua thti nghiem.
A Khang nguyen
A Khang the
X c<?n9 hcJP
Hinh 6.7: Canh tranh gii/a cong hop va khang the HIV
Btfdc 8: Cuoi giai doan u, rtia gieng loai bd huyet thanh, cong hpp khdng g in
va chuan bi btfdc tiep theo.
Btfdc 9: Them ngay dung dich cO chat vao tat ca cac gieng va u d nhiet do xac
dinh, thtfdng la ttf 18 - 25°C, trong thdi gian nhat dinh.
253
Btfdc 10: Cuoi giai doan u, them dung dich acid v&o t&'t ca cac gieng de dtfng
phan tfng. Acid co tac dung bat hoat enzym va co dinh mau.
Btfdc 11 : Doc mat do quang (gia tri OD) cua dung dich trong gieng vh danh
gia ket qua thti nghiem.
•) — ?
Neu khdng cd khang the dac hieu trong mau xet nghiem, thi khang the cong
hop se g in vdi khang nguyen trong gieng va stf co mat cua enzym se hoat hoa co
chat thanh san pham cd mau. 0 gieng cd khang the dac hieu trong m iu x6t
nghiem, stf cd mat cua khang the se ngan can khang the cong hpp gan vdi khang
nguyen va vi vay cd it hoac khdng cd mat enzym trong gieng va dan den co it hoSc
khong hoat hoa co chat va khdng co mau (H inh 6.8).
A Khang nguyen
A Khang th i
^ Cdnghop
+
Khong mau
1.1.3. ThCf nghiem ELISA kieu banh kep (sang loc khang the nhtf H IV hoac khang
nguyen nhtf HBsAg).
Hien nay phan ldn cac thti nghiem phat hien anti-H IV va H B sAg cua cac
hang san xuat quoc te la loai nay.
a. Phat hien khang the (khdng the H IV )
• Nguyen ly phan dng: Nguyen ly co ban cua phtfOng phap E L IS A kep gitia
giong vdi E L IS A khang globulin: khang the H IV gan vdi khang nguyen co'dinh va.
stf cd mat cua khang the dtfpc phat hien. Thti nghiem nay khac ve cach phat hien
khang the H IV. Khang nguyen H IV (thtfdng la cac peptid tong hpp) dtfpc gan tren
be mat gieng. Them huyet thanh xet nghiem vao gieng va u. Cuoi giai doan u. rtia
loai bd huyet thanh, them cong hpp roi u tiep tuc. Cong hpp la khang nguyen tong
hpp gan enzym, chti khdng phai la khang the khang IgG ngtfdi gan enzym (nhu
trong E L IS A khang globulin). Trong thdi gian u, khang nguyen cong hpp gan vdi
phtfc hpp khang the khang H IV da gan vdi khang nguyen co" dinh trong gieng.
Mot phtfc hpp “kep” : khang nguyen - khang the - khang nguyen dtfpc tao thanh.
Rtia bd cong hpp thtfa va them chat hien mau vao giong nhtf trong thtf nghiem
khang globulin. Tien bo cua loai thti nghiem nay la tinh dac hieu cua no va ty le
dtfOng tinh gia giam di.
254
Budc 2: Lap sd do xet nghiem (Vi tri cac gieng nho chting, nho m iu xet nghiem)
Btfdc 3: La'y cac gieng nhiia da dtfpc g in ban khang nguyen H IV ra khdi tui
giay bac va g in vao phien nhiia (Hinh 6.9).
A Khang nguyen
Biidc 4: Nhd dung dich hoa loang mau vao tat ca cac gieng
Biidc 5 : Nhd chiing va huyet thanh can xet nghiem vao cac g i e n g theo dung
sO do da lap va u trong thdi gian nha't dinh 0 nhiet do xac dinh (Theo quy dinh cua
ttfng hang san xuat). Trong thdi gian nay, cac khang the dac hieu cd trong huyet
thanh can xet nghiem se gan vdi khang nguyen dac hieu da dtfpc gan tren be mat
gieng nhtfa (Hinh 6.10).
A Kh^ng nguyen
Hinh 6.10: Khang the dac hieu d iid c gan vdi khang nguyen (+),
khong co KT dac hieu (-)
Btfdc 6: Vao cuoi giai doan u, rtia gieng de loai bd huyet thanh va chuan bi
cho btfdc tiep theo (H inh 6.11). Cd the tien hanh rtia tren may rtia ttf dong hoac
ban ttf dong, lan rtia cuo'i cung can lam khd day gieng.
A Khang nguyen
Btfdc 7: Them dung dich cong hpp vao tat ca cac gieng roi u d nhiet do nhat
dinh trong thdi gian xac dinh (Theo quy dinh cua ttfng hang san xua't). Trong giai
255
doan nay cong hpp co ban chat la mot khang nguyen g in enzym, cong hpp se 16
cau noi gitia phtic hpp khang nguyen - khang the dac hieu va chat hien mau. Cong
hpp chi gan vdi khang the da dtfpc gan vdi khang nguyen g in ban (H inh 6.12).
A Khang nguyen
Hinh 6.12: Cong hpp dtfpc gan v 6 i phtic hpp khang nguyen - khang the
Btfdc 8: Cuo'i giai doan u, rtia gieng loai bo thanh phan thtia, cong hpp khong
g in va chuan bi btfdc tiep theo. Qua trinh rtia cung giong nhtf mo ta 6 btfpc 6 (xem
hinh 6.13).
A Khang nguyen
A Khang the
□
^7 Khang nguyen gan enzym
(Cong hap)
Btfdc 9: Them ngay dung dich cO chat vao tat ca cac gieng va u d nhiet do xac
dinh, thtfdng la tti 18 - 25°C, trong thoi gian nhat dinh (Theo quy dinh cua tting
hang san xuat). Dung dich cO chat chtia mot chat hoa hoc la chat hieu mau. Khi
them dung dich co chat vao gieng co chtia cac thanh phan gan cong hpp, enzym se
hoat hoa cO chat va do vay hinh thanh chat mau trong gieng. Cac gieng khong
chtia thanh phan g in cong hpp se khong thay doi mau khi them cd chat vao gieng
(Hinh 6.13). Cac gieng co phan ting (gieng ban dau chtia huyet thanh H IV dtfOng
tinh), thi co mau trong khi gieng khong phan tfng (gieng ban dau chtfa huyet
thanh am tinh) thi khong mau. Cac gieng nho chtfng am, chtfng dtfOng thi co mau
khac nhau (Hinh 6.14).
A Khang nguyen
A Khang the
□
^7 Khang nguyen gan enzym
(Cong hop)
+
Co mau Khong hien mau
256
Bade 10: Cuo'i giai doan u, them dung dich acid hoa loang vao tat ca cac
gieng de dtfng phan ting. Acid co tac dung bat hoat men va co dinh mau.
Bade 11 : Doc mat do quang (gia tri OD) cua dung dich trong gieng va danh
gia ket qua thti nghiem. Trong cac gieng chtia m iu co khang the, cong hop dtfO c
gin vdi khang the va men hoat hoa cO chat de tao thanh san pham mau.
b. Ky thuat phat hien khdng nguyen (H BsAg) (banh kep)
• Nguyen ly cua phan ting : N g u y e n l y cO b a n c u a t h t i n g h i e m E L IS A p h a t
E L IS A p h a t h i e n k h a n g t h e n h t f n g
h i e n k h a n g n g u y e n tu fO n g t u n h u t h t i n g h i e m
6 d a y , v a i t r o c u a k h a n g n g u y e n v a k h a n g t h e n gtfO c n h a u , k h a n g n g u y e n d a c
h i e u g i n v d i k h a n g t h e co" d i n h v a p h a t h i e n s t f c o m a t c u a k h a n g n g u y e n .
Hinh 6.15: Khang the HBs dUdc gan tren phien nhtfa
Btfdc 4: Mau nghiem de nguyen hoac hoa loang dtfdc cho vao cac gieng theo
dung so do da lap va dtfdc u dung nhiet do va dung thdi gian (Theo quy dinh cua
ttfng hang san xuat). Trong thdi gian nay, khang nguyen dac hieu (neu cd) se g in
vdi khang the (Hinh 6.16).
Hinh 6.16: Khang nguyen se dtidc gan vdi khang the HBs
Btfdc 5: Sau khi u, cac gieng dtfdc rtia de loai bo khang nguyen thtia.
Btfdc 6: Dung dich cong hop dtfdc them vao moi gieng. Sau dd cac gieng dtfdc
u dung nhiet do va du thdi gian (Theo quy dinh cua ttfng hang san xuat). Trong
thdi gian nay, cong hdp ket hop vdi khang nguyen dac hieu da gan tren gieng.
(Hinh 6.17).
257
Y Khang th6 Hbs
K « Kh^ng nguyen (miu thir)
K >-
Khang the Hbs gan men
X (cdng hop)
Hinh 6.17: Cong hop ket hop vdi phtic hop khang nguyen-khang the
Btfdc 7: Cuoi giai doan u, cac gieng dtfOc dem rtia de loai bo cong hop khong g&n.
Btfdc 8: Dung dich co chat nen dtfOc them vao moi gieng va lai dtfOc u 6 nhiet
do xac dinh. Khoang 18 - 25°C va dung thdi gian.
Btfdc 9: Cuoi giai doan u, dung dich acid dtfOc them vao de lam ngtfng phan tfng.
Btfdc 10: Doc mat do quang (OD) cua dung dich trong gieng va danh gia ket
qua thti nghiem.
Btfdc 11: Trong cac gieng co khang nguyen dac hieu thi cong hop dtfOc gin
vdi khang nguyen va men hoat hoa cd chat de tao mau (Hinh 6.18).
K et qua cuoi cung cua thtf nghiem E L IS A la tap hop cac gia tri OD hoac
danh gia luon la am tinh va dtfOng tinh. Bang 6.1 cho thay ket qua thu dtfOc tti
thti nghiem tim khang the H IV d cac m iu huyet thanh ngtfdi cho mau.
De sti dung dtfOc cac gia tri OD, ngtfdi ta phai so sanh chung vdi ket qua
chuan da biet. Ket qua nay gom tap hop cac chtfng va mau xet nghiem. Cd nhieu
258
cach tinh ket qua khac nhau, toi thieu c&n xac dinh 3 diem cho moi thii nghiem
ELISA. Trong do 2 diem la gia tri trung binh cua chting am va chting dtfOng - de
xac dinh xet nghiem la co y nghia va chung phai nSm trong khoang quy dinh cua
nha san xuat. Cuoi cung, de danh gia ket qua phan tfng hay khong phan tfng,
phai tmh toan gia tri ngtfdng.
Trong kieu E L IS A l (khang globulin va banh kep gia tri OD cao se co mau,
va cho ket qua “phan tfng” , con gia tri OD thap hay khong mau la ket qua “khong
phan tfng” . Vi v&y, cac gia tri tren ngtfdng la phan tfng v& gia tri dtfdi ngtfdng la
khong phan tfng.
Trong kieu ELISA2 (canh tranh) gia tri OD cao hay co mau la ket qua
“khong phan tfng” , gia tri OD th&'p hay khong mau la ket qua “phan ting” . Vi v&y
cac gia tri dtfdi ngtfdng la cac ket qua “co phan tfng” con cac gia tri tren ngtfdng la
cac ket qua “khong phan tfng” .
Chon gia tri ngtfdng dung rat quan trong doi vdi thti nghiem ELISA. Tinh
toan gia tri ngtfdng thtfdng can ctf gia tri OD chtfng am. Gia tri trung binh dtfdc
tinh ttf moi chtfng am - trung binh chtfng am (Ncm ) va don gian hoa b ln g cach
tinh gia tri ngtfdng thtfc te cho phien phan ting theo cong thtic sau:
Gia tri ngtfdng = Ncm + 0,2
Trong thi du dtfdi day (Bang 6.1), gia tri trung binh cua chting am la 0,16.
Gia tri ngtfdng vi vay se la 0,36 (0,16 + 0,2). Cac gia tri OD nao tren 0,36 thi dtfOc
coi la co phan tfng va cac gia tri OD nao dtfdi 0,36 d tfO c coi la khong phan ting.
B a ng 6.1: Vi du ket qua thu di/oc tti kieu ELISA khang globulin/ kep.
1 0,141
2 0,158
3 0,903
4 0,161
5 0,148
Chting am 0,156
Chting am 0,167
Chting am 0,157
B. Ket qua tuong ting duong tinh va am tinh (bay gid chUa can ghi).
259
M at khac, gia tri ngtfdng co the bao gom cach ti'nh ttf gia tri OD cua chtfng
dtfOng va chtfng am hoac tham chi gia tri ngtfdng co dinh cua nhk san xuat. Tuy
nhien, cong thtfc de xac dinh gia tri ngtfdng dtfdc ap dung ttfdng ttf nhtf nhau.
Thii nghiem ngtfng ket hat phat hien stf co mat cua khang the H IV nhd sU
ngtfng ket cac hat gelatin hoac latex da g in khang nguyen HIV. Thtf nghiem nay
co the dtfdc sii dung de phat hien HBsAg. Thtf nghiem thtfc hien trong cac gieng,
nhtfng giong nhtf thii nghiem gan tren bi, cac gieng chi don gian la ndi thtfc hien
phan tfng chtf khong gan gi ca.
Mot tfu diem chung cua loai thii nghiem nay la khong can cac dung cu dat
tien. Thii nghiem nay chi qua it giai doan, khong can riia gieng phan tfng va c6
the doc b ln g m it. Hat ngtfng ket khang nguyen va khang the dtfdc san xuat cung
mot kieu.
a. Phat hien khang the: Nguyen tac cua xet nghiem la co dinh khang nguyen
H IV tren hat vi ltfOng, ttfOng ttf nhtf tren gieng hay bi dtfdc mo ta trtfdc day doi
vdi thii nghiem ELISA. Nguon va loai khang nguyen cung giong nhtf doi vdi
E L IS A mac du khong dung cac peptid tong hop (Hinh 6.19).
A Khang nguyen
b. Phat hien khdng nguyen HBsAg: Co sd cua xet nghiem ngtfdc vdi xet
nghiem phat hien khang the: Khang the dac hieu dtfdc co dinh tren be mat hat.
Nguon va loai khang the c in thiet giong nhtf trong thii nghiem E LIS A (Hinh 6.20).
Y Khang the
Btfdc 1: Mau xet nghiem va chtfng dtfdc hoa loang bang dung dich hoa loang
mau (Tat ca cac thii nghiem ngtfng ket hat deu yeu cau phai hoa loang m iu trtfdc
de han che den mtfc thap nhat phan tfng dtfOng tinh gia). Trong mot so thii
nghiem dung dich hoa loang rat phtfc tap va luon luon dtfOc cung cap trong hop
sinh pham.
260
Bade 2: Thac hien qua trinh hoa loang trong cac gieng. Chuyen ra khoi
phien phan ang the tich m iu hoa loang 0 gieng cuo’i cung.
Bade 3: Them cac hat vao m iu da hoa loang va u, thudng la d nhiet do
phong (18 - 25°C) trong thdi gian khoang 1 - 2 gid 30 phut. Trong thdi gian u, cac
hat ngUng ket lai tUOng tu nhu phan ting gitia hong cau va khang huyet thanh
dinh nhom mau do co khang the H IV trong mau (Hinh 6.21).
A Khang nguyen
Y Khang the
Hinh 6.21: Khang the ket hop vdi khang nguyen tao phan ting ngung ket
Trong mot so thti nghiem, mau duoc kiem tra kep b ln g cac hat co gan va
khong gan khang nguyen. Nhting hat khong gan khang nguyen dung de xac dinh
phan ting khong dac hieu.
Bade 4: Cuo'i giai doan u, doc ket qua xet nghiem. Thti nghiem ngang ket ndi
chung dUOc doc bang m lt thudng va ket qua ghi lai la dUOng tinh hay am tinh.
Doc b ln g mat thich hop cho nhting thti nghiem nay vi ngUng ket cua cac hat co
the nhin thay ro rang bang mat dUOc. Neu dung hong cau gan khang nguyen thi
sU ngUng ket hoan toan co the thay dUOc trong gieng.
Neu dung cac hat gelatin gan thi cung thay duoc nhd mau xanh nhat. Con
neu dung hat latex thi cung thay ro duoc cac hat mau trang khi dat tren nen den.
Ket qua cua phan ting ngUng ket duoc trinh bay trong hinh 6.22. Ket qua “co
phan ting” se xuat hien mot mat phang md, trai deu cac hat ngUng ket hoac tao thanh
bd nham nhd 0 day gieng . Ket qua “khong phan ting” se xuat hien hinh nut hoac hinh
vong nhan cua cac hat khong ngUng ket lin g xuong day gieng (Hinh 6.22).
261
Tien hanh thir nghiem
100 k
Chudn bi thuoc thir: 04‘"'\ * 1o™1 . *2201
Di thuoc o nhie* 6$ phong thi nghiem >—<
t& thieu 3 0 ' truoc khi lam
Mu
pha loang huyet thanh
G4ng >A 1 2 3
v u u
G4ng>4 1 2 3
GUngti
V 1 U2 J 3 ®
O ng nho gio*
Tron dau coc thanh ph&n trong moi gieng vdi may Idc
hodc 16c nhieu l^n bting tay
(tuy chon)
• ) ( •
Hinh 6.22: Cac bi/dc tien hanh va nhan djnh ket qua trong phan ung ngung ket hat
262
1.3. C4c thur nghiem nhanh
Loai thii 3 cua thti nghiem dtfdc quan tam la thti nghiem nhanh, cac thti
nghiem nay chi dung mot lln va cho ket qua nhanh vdi do nhay cao. Thti nghiem
nay dtfOc sti dung de phat hien ca khang the (khang the H IV, HCV) va khang
nguyen (nhu HBsAg). Thti nghiem don gian co mot so kieu khac nhau. Co sd la
khang nguyen hay khang the (tuy thuoc vao thti nghiem), dtfO c bat hoat tren
mang tham hoac mang ban tham, hoac tren mot dai bang. Loai nay cung cap cac
dang don gian de de dang cho mau thti hoac cac chat thti khac them vao. Phan ldn
cac thti nghiem don gian d tfO c chtia trong mot bo kit gom tat ca cac chat thti can
thiet de tien hanh ky thuat, cac thti nghiem nhanh nay co the dung huyet thanh
hoac huyet tuong va trong mot so' trtfdng hop cd the dung ca mau toan phan. Cac
thti nghiem nay cd the chia thanh 3 nhom theo nguyen tac sau day. Nhin chung
cac nguyen tac nay bao gom stf trinh bay cua ky thuat.
- Mien dich sac ky
1.3.1. ThCr nghiem miSn djch s ic ky (De phat hien khang the HIV, HCV, HBsAg)
a. Nguyen ly cua phan ting: Thti nghiem mien dich sac ky dtfa tren nguyen
tac ddng mau thtf di theo mot chieu tham dac biet cd chtfa cac chat thti hoa tan,
vdi stf lang dong cac chat va quan sat dtfO c cac phtfc hop mien dich 0 cac vi tri doc
theo thanh thti. Loai thti nghiem nay phan ldn dang cd ban san hien nay.
b. Cac btidc tien hanh
Btfdc 1: Mau thti dtfO c them vao va hap thu qua mot tam dem 0 dau thanh
thti. Mau di chuyen doc theo thanh thti.
Btfdc 2: Thanh thti co chtia cong hop khd, cong hop khang nguyen virus ket
hop vdi muoi vang, hoac ltfu huynh hoa tan trong mau doc theo thanh thti. Muoi
vang hoac ltfu huynh (yeu to' khac cung cd the dtfOc stf dung) la stf chuan bi cua
vang hoac ltfu huynh bao gom cac hat xac dinh dang trong dung dich cd the bi hoa
chat ket hop thanh phan tti ldn hOn nhtf la khang nguyen va khang the. Trong
khi cac hat rieng cd the qua nhd de nhan biet b ln g m&t thtfdng, cac ngtfng tap va
ngtfng ket cua cac hat cd the xem de hOn.
Btfdc 3: Khang the dac hieu trong mau ket hcfp vdi cong hop va tiep tuc di
doc theo thanh thti nhtf la phtfc hop mien dich.
Btfdc 4: Khang nguyen virus dtfOc co dinh d mot vach xa hOn cac thanh thti.
M iu thti chav qua vach nay, khang the dac hieu cd mat ket hop vdi khang nguyen cd
dinh. Nhtf ph ln ldn cac khang the dac hieu san sang ket hop vdi no, mot vach xuat
hien ngang thanh thtf nhtf la muoi vang hoac ltfu huynh dtfOc tao ra d vi tri dd.
263
Budc 5: Nhan dinh ket qua (H in h 6.23).
■
|
£
»i II
0 kiem chung
li
fe l
H inh 6.23: Nhan dinh ket qua cua th if nghiem sac ky mien dich
a. Nguyen ly ky thuat: Thu nghiem loc mien dich dtfa tren nguyen ly mau
thu va hoa chat d tfO c loc qua mang loc tren do co co" dinh khang nguyen va khang
the trong mot dia phan ting. Khi co khang nguyen hoac khang the dac hieu trong
mau se gan vdi mang qua viec tao phtic hop mien dich. Khi them cong hop, se ket
hop vdi phtic hop mien dich. mau se xuat hien d dia phan ting.
b. Cac biidc tien hanh
Budc 1: Nho mau vao dia phan ting va khang the co trong mau thti se gan
vdi khang nguyen d tfO c co' dinh san khi tham qua mang.
Budc 2: Sau khi u mau, mang phan ting dtfOc rtia bang dung dich rtia dtfO c
cung cap san, khi qua mang se lay di cac khang the thtia trong mau. Mot vai loai
sinh pham khong can btfdc nay.
Btfdc 3: Cong hop d tfO c them vao sau do. chat nay d tfO c cung cap d dang kho.
Chat tong hop cua cong hop khac nhau tuy theo ky thuat. Nhtfng dung protein A
gan vdi muoi vang la cach pho bien. Protein A la mot protein d tfO c san xuat b d i v i
khuan Staphylococcus aureus. Protein A co phan gan vdi Fc (gan vdi bd the) cua
phan tti IgG. Khi cong hop d tfO c them vao. protein A se ket hop vdi khang the dac
hieu co mat trong mau thti. Stf ket hop nay se xuat hien mau n O i mang phan t f n g
khi co khang the dac hieu gan (Hinh 6.24).
264
Ket qua am tinh Ket qua difcfng tfnh
Hinh 6.24: Thir nghiem loc mien djch phat hien khang the HCV
a. Nguyen ly: Thti nghiem nhanh ddn gian nay dua tren nguyen ly cua
phUdng phap E L IS A thong thudng bao gom mot khay phan ting tren do co m iu
thti va cac hoa chat khac. Thong thudng, chat long ngam cham qua mang roi
chuyen sang bo phan thai qua vat lieu tham hoac dUdc lay ra khoi dia phan ting
sau moi budc cua ky thuat. Su ket hdp khang the hoac khang nguyen trong m iu
thti vdi khang nguyen hoac khang the co dinh xuat hien, sau do la stf ket hop vdi
cong hop, co chat dtfOc them vao va mau sac se xuat hien neu co cac marker dac
hieu trong mau.
b. Cac biidc tien hanh:
Budc 1: Mau thti d tfO c nho vao gieng phan ting khang the se ket hop vdi
khang nguyen co" dinh san. Dung dich hoa loang mau co the d tfO c cung cap trong
mot lo rieng de hoa loang mau thti trUdc khi nho vao gieng phan ting.
Budc 2: Sau khi u, m iu thti thtia dtfOc loai bo b ln g cach rtia gieng phan ting.
Mot vai loai kit khong can budc nay.
Budc 3: Cong hop se dtfOc them vao, cac ky thuat khac nhau thi cong hop
khac nhau. Mot vai ky thuat sti dung cong hop khang globulin ngudi (IgG ) giong
nhu trong ky thuat ELISA.
Budc 4: Sau khi them cong hop, rtia lai dia phan ting va them chromogen,
roi doc ket qua b ln g mat thudng. Co chat hoat hoa roi lang dong tren mang tao
m iu thich hop.
- Khi xuat hien vach hay diem dac hieu (ket qua duong tinh). P h ln ldn cac
thti nhiem nhanh hien nay deu co phan ttf kiem soat di kem. dung de phat hien
protein hay albumin trong mau. Dieu nay chting to r in g kit hoat dong tot.
- Ket qua la am tinh khi co vach hoac diem d o kiem chting ma khong co
vach hay diem d o thti nghiem. K et qua d U O n g tinh khi co mat ca hai vach hoac
diem d o thti nghiem va o kiem chting. Neu vach 0 o kiem chting khong co coi nhu
xet nghiem khong co gia tri (Hinh 6.23).
265
- Mac d u k h o n g c a n c h t f n g k i e m t r a b e n n g o a i , n h u n g c l n c h u & n bi c h t i n g
d t f O n g y e u c h o m o i m e t h t i , ly t t f O n g h o n c a n c o c h t i n g a m c h o ky t h u a t . Sti d u n g
m iu da b i e t k e t q u a l a c a n t h i e t t r o n g vai t r t f d n g h d p c l n d o i c h i e u k e t q u a . V i d u
n h t f mau k h o n g r d r a n g .
- Nhin chung, toan bo quy trinh xet nghiem ttf khi nho m iu thtf den khi c6
ket qua la 10 -15 phut. Tuy nhien, thdi gian cua nha san xuat phai dtfdc ch&'p
hanh, tranh u qua thdi gian co the d in den ket qua dtfdng tinh gia trong mot so
trtfdng hop. Chung ta vtfa xem xet cac nguyen ly cua ba loai thtf nghiem chinh
sang loc H IV, HCV, HBV. Mac du co the chi dung mot trong so cac thti nghiem,
nhtfng dieu quan trong la hieu nguyen ly cua tat ca ba loai do va can ttf danh gia
loai nao cho phu hop.
- Treponema.Pallidum - pallidum
- Treponema.Pallidum - perteneve
- Treponema.Pallidum - carateum
- Treponema.Pallidum - endemicum
6 day chung ta chi can quan tam den nhom gay benh do Treponema.
Pallidum - pallidum (goi tat la T. Pallidum) d tfO c coi la tac nhan gay benh quan
trong nhat.
Giang mai la tac nhan lay nhiem dau tien d tfO c phat hien la lay nhiem qua
dtfdng truyen mau (1910), trtfdc day co rat nhieu trtfdng hop bi lay nhiem giang
mai qua dtfdng nay. Hien nay, nhting trtfdng hop nhtf vay thinh thoang v ln xuat
hien d cac ntfdc co ty le nhiem giang mai cao. Tuy nhien, chtfa bao gid truyen mau
la nguyen nhan chinh cua viec lan rong benh giang mai. O cac ntfdc co it trtfdng
hop bi mac giang mai, phan ldn cac ca bi nhiem d tfO c xac dinh trong so ngtfdi cho
mau la do bi lay nhiem ttf trtfdc va da d tfO c dieu tri thanh cong va khong c o dau
hieu nguy cO lay nhilm qua dtfdng truyen mau. Tuy nhien vdi viec loai trtf ngtfdi
cho mau co nguy CO, sang loc giang mai va bao quan mau d 4°C trtfdc khi truyen
thi nguy cd nhiem giang mai sau truyen mau la rat thap 0 nhieu ntfdc.
Viec ngan ngtfa lay nhiem giang mai chu yeu bang giao due va viec xay dtfng
phat trien cac chtfdng trinh dieu tri va sang loc hieu qua. Benh lay nhiem qua
dtfdng tinh due la nguyen nhan chinh lay benh. Viec sang loc tat ca mau. che
pham mau, mo va cac cd quan la rat quan trong. truyen mau chi la mot con dtfdng
rat nhd lay nhiem giang mai.
266
2.4. Sdng Igc giang mai
2.4.1. Phuong phap soi true tiep
Cd t h e d u n g k i n h h i e n v i n e n d e n d e q u a n s a t t r t f c t i e p x o i n k h u a n t t f d i c h
lay d v e t xtfdc, d i e u n a y c h i c o t h e t i e n h a n h d g i a i d o a n n h i e m t r u n g c h i c c h a n .
Do v & y , h u y e t t h a n h h o c l a p h t f O n g p h a p c h i n d o a n c h i n h .
Cd hai loai: Xet nghiem khong dac hieu va xet nghiem dac hieu.
• Xet nhiem khong dac hieu (VDRL hoac RPR): Sti dung cardiolipin de phat
hien khang the chong Treponema pallidum. Cardiolipin la mot thanh phan binh
thtfdng cua mo, do vay co khoang 1% ngtfdi trtfdng thanh binh thtfdng san xua't
khang the khong dac hieu chong lai khang nguyen nay nen co the cho ket qua
phan tfng V D R L (+) gia. K y thuat nay hien nay dang dtfOc sti dung rong rai d ntfdc
ta de sang loc giang mai cho ngtfdi cho mau vi day la mot thti nghiem cho ket qua
nhanh, co the dung ca huyet thanh hoac huyet ttfOng, ky thuat don gian, ket qua
dtfcfc nhan dinh de dang bang mat thtfdng.
- Nguyen ly ky th u a t: Hat latex co gan khang nguyen Cardiolipin se bi
ngtfng ket neu trong huyet thanh, huyet ttfOng cua ngtfdi cho mau hoac benh
nhan co khang the giang mai.
- Dung cu va thuoc thti :
+ Pipette nhd giot
+ Tam Kline
+ M ay lac Kline
+ Kinh hien vi
+ Chtfng d t f O n g
M iu h u y e t t h a n h v a h u y e t t t f O n g k h d n g d tfO c l l n te bao, k h d n g n h i e m
k h u an , k h d n g ta n m a u , k h d n g v a n due.
Btfdc 1: Dtfa bo thuoc thti ve nhiet do phong thi nghiem 10 phut va lie deu
trtfdc khi sti dung.
Btfdc 2: Nhd len mot tam Kline 30^1 mau thti, chting am va chting dtfOng
267
Btfdc 6 : Doc va nhan dinh ket qua b ln g mat thtfdng v& tren kinh hien vi
+ Cac hat latex phan bo' dong nha't (Khong ngtfng ket) : Phan tfng am tinh
+ Cac hat latex ngtfng k e t : Phan tfng dtfOng tinh
• Xet nghiem dac h ie u (T P H A ): Dung xoan khuln Treponema pallidum 16m
khang nguyen de phat hien khang the dac hieu khang lai xo&n khuan giang mai
trong huyet thanh hoac huyet ttfOng.
Ky thuat E LIS A cung dtfOc ap dung de phat hien khang th i dac hieu nhtfng
chi phi so vdi thtf nghiem ngtfng ket hat thi dat hdn, do vay p h ln ldn cac ntfdc
dang phat trien van dung thti nghiem ngtfng ket hat de sang loc giang mai cho
ngtfdi cho mau.
268
r6t ltfu h^nh d so ngtfdi cho mau. 6 cac ntfdc co sot ret lan tran, phan ldn co ca the
bi nhiem b tuo’i tre. Viec truyen so't ret do truyen mau khong that stf co y nghia
bdi vi phln ldn benh nhan da bi nhilm trtfdc. C) cac ntfdc ty le sot ret thap, sang
loc trd nen quan trong hon.
That khong may, thti nghiem sang loc thich hdp khong dtfOc pho bien rong
rai. Gan day, cach sang loc hieu qua nhat la hoi ho co du lich den vung co sot ret
va cach de phong sot ret cua ho. Viec tri hoan ngtfdi cho mau da den vung sot ret
la bien phap hieu qua nha't de ngan truyen so't ret do dtfdng truyen mau. Ngtfdi
cho mau co the cho muon hon tuy theo chinh sach cua ttfng dia phtfOng hoac quoc
gia, tuy thuoc vao tien sti benh va cach phong cua ho, tot nhat la tam hoan khong
la'y mau d do'i ttfOng nay trong 46 thang. Trong vai trtfdng hop, cd the dung dieu
tri phong so't ret sau truyen mau.
1. Nguyen ly
Nhom mau he ABO dtfO c x a c dinh nhd stf co mat cua khang nguyen tren be
mat hong cau va khang the trong huyet thanh. Hai thanh phan nay khi gap nhau
se xay ra phan tfng ngtfng ket dac hieu (bang 6.2)
T t f O n g t t f n h t f v a y , k h a n g t h e c h o n g A va c h o n g B k h i g a p h o n g c l u m i u A,
B c u n g se x a y ra p h a n tin g n g tfn g k e t h o n g c a u d a c h ie u .
Bang 6.2 : S ir co mat cua khang nguyen va khang the nhom mau ABO trong mot ca the
Nhom mau Khang nguyen hong cau Khang the trong huyet thanh
A A Chong B
B B Chong A
AB AB Khdng cd khang the chong A va B
0 Khong cd khang nguyen A va B Cd khang the chong A va B
- M ay ly tam
- Kinh hien vi
- Pipette Pasteur
- Phien da 12x12cm
- Que thuy tinh
269
- Tu lanh de sinh ph im
- Binh cach thuy 37°C
- Keo
- Panh co mau, khong m&'u
/s'
- Ong nghiem tan mau
- Lam kinh
- Qua bop cao xa
- Coc mo thuy tinh
- Bong tham ntfdc
- Tu a'm 37°C
- Tu say kho
- Giay tha'm
- Ba coc thuy tinh 500ml
- But viet tren kinh
- Rtia hong cau benh nhan b ln g ntfdc muo'i 9%o 3 lan, pha thanh dung dich
hong cau 5% trong ntfdc muoi 9%o.
3. Q u y trinh ky t h u a t : Co 3 ky thuat
- Dinh nhom mau ABO tren phien (da, nhtfa, thuy tinh)
270
3.1. Dinh nhdm mau tren phi§n: Tien hanh hai phtfdng phap: huyet thanh m iu
va hong clu miu.
- Tren phien da sach m3, kho nho 1 giot huyet thanh m iu (khang the
chong A, chong B, chong AB) vao 3 vi tri khac nhau tren phien : 1,2,3.
- Them 1 giot dich treo hong cau c ln dinh nhom 10% vao 3 vi tri 1,2,3
- Tron deu huyet thanh mau vdi hong cau can dinh nhom bang cac que
thuy tinh de co mot vong tron co dtfOng kinh 20-30cm lac nhe lien tuc trong vong
2 phut roi doc va ghi lai ket qua.
- Tren phien da nho mot giot hong cau m iu A va mot giot hong clu m iu B
10% vao vi tri 4,5.
- Them hai giot huyet thanh can dinh nhom vao vi tri 4,5.
- Tron deu huyet thanh can thti vdi hong cau mau lam thanh mot vong
tron co dtfdng kinh 20-30cm. Lfic nhe lien tuc trong vong 2 phut roi doc va ghi lai
ket qua.
La mot phtfdng phap tot cho cac trtfdng hcfp dinh nhom tren phien da khong
ro rang va trong cac trtfdng hdp muon xac dinh nhanh nhom mau, day la phtfdng
phap xac dinh nhom mau he ABO hien nay hay dtfOc sti dung nhat.
- Nho mot giot hong cau mau A (5%), mot giot hong cau m iu B (5%) vao
hai o'ng nghiem
271
- Them vao moi ong nghiem mot giot huyet thanh b$nh nhan
- Tron deu, ly tam 1000 vdng/phut/1 phut.
- Nghieng nhe thanh o'ng, doc hien ttfdng tan mau vk ngtfng ket b ln g m lt
thtfdng va tren kinh hien vi.
- Ghi lai ket qua (bang 6.3).
3.2.3. Nhan djnh ket qua djnh nhom mau he ABO: Ket qua dtfdc xac nhan theo bang 6.3
Day la mot ky thuat co do nhay va do dac hieu cao, cho ket qua ngtfng ket ro
rang, thdi gian u ngan, co quy trinh tien hanh ky thuat chuan, d i dang ltfu gitf
ket qua va sti dung, an toan cho ngtfdi lam xet nghiem.
3.3.1. Nguyen ly ky thuat: Trong mot cot gel co buong phan tfng, co s in khang
huyet thanh chu&n de dinh nhom, co cac vien bi thuy tinh lam mang ngan dam
ngtfng ket. Neu co phan tfng khang nguyen - khang the dac hieu xay ra se tao
thanh cac dam ngtfng ket va hong cau ttf do khong con de lot qua ke cac vien bi
thuy tinh di xuong day cot gel (phan tfng dtfOng tinh), neu khong co phan ting
khang nguyen - khang the dac hieu xay ra, cac hong cau se lot qua ke cac vien bi
thuy tinh de di xuong day cot gel (phan ting am tinh).
272
+ Gelcard, da co sin cac khang huyet thanh chuan (khang the A, B, AB)
+ Dung dich de pha hong cau
- Chuan bi: Pha hong cau thanh huyen dich 0,8% trong dung dich pha
hong clu.
Hinh 6.25: Ket qua djnh nhom mau ABO bang gelcard neu co phan ting ngting ket thi
cac hat ngi/ng ket se dupe g iti lai tren cot gel (+); neu khong co ngi/ng ket hong cau Icing
xuong day hoan toan (-). M tic do ngting ket dtfpc danh gia bang 4+, 3+, 2+, 1+, (±), (-)
dtia vao hat ngtfng ket g iti lai tren be mat cot gen (A va AB (4+); D (1 +, 2+).
4. Nhung nguyen nhan sai lam trong djnh nhom mau ABO
4.1. Do cac thu tuc hanh chinh: nham ten hoac trung ten benh nhan, lay nham
ong mau, ghi ten sai...
- Ngtfng ket khong dac hieu: do hong cau m iu, hoac huyet thanh m iu da
cu, nhiem trung. bien chat.
- Mau mau xet nghiem co hien ttfdng ket dinh hong cau chuoi tien gap d
mot so” benh ttf mien, myeloma.
273
- Ty le huyet thanh m iu, hong clu m iu khong ttfdng tfng
- De qua lau mdi doc ket qua (mau phan tfng kho).
5. Nhumg kho khan trong djnh nhom mau ABO, giai phap
5.1. Do khdng phu hpp ket qua gidra hai phuong phap: huyet thanh m iu, hdng
cau mau.
G idi phap: phai tim nguyen nhan b ln g cac btfdc sau:
- Rtfa hong clu benh nhan va hong cau nhom 0 (co d ly du khang nguyen
hong cau ngoai he ABO ) bang ntfdc muoi 9% ba lan, pha thanh dung dich hong
cau 5%.
- Tien hanh ba chtfng:
+ Chtfng ttf than: phan tfng gitfa huyet thanh benh nhan va hong c lu cua
benh nhan da rtfa 3 lan.
Nho vao ong nghiem tan mau 2 giot huyet thanh cua benh nhan va 1 giot
hong cau benh nhan da rtia pha thanh 5%. Tron deu, ly tam 1000 vdng/phut/1
phut, doc ket qua bang mat thtfdng va tren kinh hien vi
+ Chtfng AB: (Phan tfng gitfa huyet thanh A B va hong c lu benh nhan)
Nhd vao ong nghiem tan mau 2 giot huyet thanh AB va 1 giot hong cau benh
nhan da rtia pha thanh 5%.Tron deu ly tam 1000 vong/phut/ 1 phut, doc ket qua
b ln g m lt thtfdng va tren ki'nh hien vi. Neu phan tfng am tinh thi phtfdng phap
dinh nhom bang huyet thanh mau la cd gia tri.
+ Chtfng dong loai: (Phan tfng gitia huyet thanh benh nhan va hong cau 0 ):
Nhd vao ong nghiem tan mau 2 giot huyet thanh benh nhan va 1 giot hong
cau O da rtia pha thanh 5%. Tron deu, ly tam 1000 vong/phut/1 phut, doc ket qua
b ln g m lt thtfdng va tren kinh hien vi. Neu phan tfng am tinh thi phtfdng phap
dinh nhom bang hong cau mau dtfpc bao dam.
Dtfa vao ket qua 3 chtfng: ttf than, dong loai va A B 0 tren ta cd the chia cac
trtfdng hpp khd khan trong dinh nhom mau he ABO thanh hai nhom chinh de tim
nguyen nhan.
Khi ca 3 chtfng ndi tren deu am tinh: trtfdng hpp nay cd the do cac nguyen
nhan sau:
Khang the khang A Khang the khang B Khang the khang AB Hong cau A Hong cau B C h iin g AJIo (-)
(-) (-) (-) (+) +++ Chufng AB (-)
Chting Auto (-)
274
N han xet:
- Benh nhan co the co nhom mau 0 nhtfng khong co stf phu hpp gitfa 2
phtfOng phap huyet thanh m iu va hong clu m iu vi khang the khang A cua benh
nhan nay rat yeu hoac am tinh.
- Benh nhan co the co tieu huyet to khang A
- Tieu huyet to' chi xay ra khi co mat bo the
Khang the Khang the Khang the Hong cau A Hong cau B
khang A khang B khang AB
Nhan xet: Nhom mau cua benh nhan co the la nhom A, nhtfng hong cau cua
benh nhan ngtfng ket vdi huyet thanh mau khang A, khang AB khong hoan toan,
cdn nhieu hong cau ttf do.
- Cd the gap hien ttfpng hai quan the hong cau trong nhting trtfdng hpp sau:
+ Nhtfng ngtfdi dtfpc truyen mau, truyen tuy khac nhom he ABO.
+ The kham hoac ghep cac gen cua he nhom mau ABO
Cach g id i quyet:
+ Hdi trieu chtfng lam sang cua benh nhan, chan doan lam sang cua benh nhan
+ Hdi tien sti truyen mau, truyen tuy cua benh nhan
+ Xac dinh kieu hinh trong cac trtfdng hpp kham hoac ghep cua gen bang
nghien ctfu di truyen.
N han xet:
- Benh nhan co the co nhom mau A, nhung co khang the khang B rat yeu
hoac am tinh.
- Nhiing trtfdng hpp nay co the gap 0 tre so sinh dtfdi 6 thang tuoi do khang
the khang A, khang B chtfa dtfpc hinh thanh mot cac day du.
- Thieu hut mien dich bam sinh
- Thieu hut mien dich mac phaiLeukemia cap. ngtfdi gia..)
Cach g id i quyet:
- Dien di mien dich de khang dinh
- Lam cac xet nghiem de ch in doan leukemia
Nhan xet:
- Benh nhan co the co khang the lanh khi nhiet do cua moi trtfdng giam
dtfdi 20°C.
- Khi de hong cau benh nhan vao binh cach thuy 37°C thi hien ttfpng
ngtfng ket mat d in
Cach g ia i quyet:
- Rtia hong cau benh nhan b ln g ntfdc muoi 0,9% da dtfpc de am 37°C.
- Dinh nhom tren phien kinh nong 37°C hoac trong ong nghiem d 37°C.
V i du:
Khang the Khang the Khang the Hong cau A Hong cau B Chting A lio +++
khang A khang B khang AB
+++ +++ +++ +++ +++ Chting AB +++
Chting Auto +++
276
Nhan xet: Benh nhan co the co khang the ttf mien. Cac khang the nay da
dtfpc co dinh tren be mat hong cau, thtfdng gap d nhtfng benh nhan thieu mau tan
mau mien dich,benh nhan bi benh he thong.
Cach gid i quyet:
- Xem lai chan doan lam sang cua benh nhan
- Rtia hong cau benh nhan nhieu l&n b ln g ntfdc muoi 9%o da dtfpc de d
37°C, roi dinh lai nhom mau cho benh nhan.
Khang the Khang the Khang the Hong cau A Hong cau B Chting Alio +++
khang A khang B khang AB
+++ +++ +++ +++ +++ Chting AB +++
Chifhg Auto +++
Nhan xet:
- Benh nhan cd stf tang bat thtfdng cua protein trong huyet thanh thtfdng
gap d benh nhan da u tuy xtfOng, tang spi huyet.
- Cd stf ngtfng ket tang nhanh cua hong cau giong nhtf mot ngtfng ket va
no se dtfpc phan tan rat nhanh khi ta nhd vao hong c&u benh nhan 1 giot ntfdc
muoi 1,5%.
Cach g ia i quyet:
Rtia hong cau benh nhan b&ng ntfdc muoi 0,9%, roi dinh lai nhom mau
bang phtfOng phap huyet thanh mau hoac pha loang nhe nhang huyet thanh benh
nhan trong ntfdc muoi sinh ly 0,9% cho den khi nong do protein trong huyet thanh
khong du de ket dinh cac hong cau mau thanh hinh chuoi tien thi dinh lai vdi
phtfOng phap hong cau miu.
1. Nguyen ly
He nhom mau Rh cd tam quan trong trong thtfc hanh truyen mau chi sau he
nhom mau ABO. Sau khi he thong nhom mau he ABO dtfpc phat hien, viec xay ra
cac tai bien truyen mau dtfpc giam nhieu so vdi trtfdc day, tuy nhien ngtfdi ta van
gap nhting tai bien truyen mau mac du da lam xet nghiem hoa hpp nhom mau he
ABO. Nam 1940, Lanstainer va W iener da tien hanh mot thtfc nghiem tren khi
Macacus Rhesus, va da phat hien ra he nhom mau Rh. Stf phat hien ra nhom mau
he Rh da giai thich dtfpc nhtfng trtfdng hpp vang da tan mau d tre so sinh. Khac
v6i he nhom mau ABO, he Rh chi co K N ma khong co K T tu nhien. K T dac hieu
K N he Rh chi co mat do co stf m ln cam K N ttf ngoai vao, vi vay con goi 16 K T
m iln dich. Khang nguyen dau tien cua he Rh dtfpc phat hien la khang nguyen D,
ngtfdi co khang nguyen D tren be mat hong cau dtfpc goi la ngtfdi co nhom mau Rh
dtfOng va ngtfdi khong cd khang nguyen D tren be mat hong cau dtfpc goi la ngtfdi
cd nhom mau Rh am.
Cac khang nguyen chinh cua he Rh bao gom 6 khang nguyen chinh la D,d,
C,c,E,e. Cac khang nguyen nay dtfpc ton tai va di truyen theo cap Dd. Cc, Ee.
Tren thtfc te khang nguyen d chi la gia thuyet vi cho den nay ngtfdi ta van chtfa
ro cau true cua khang nguyen d.
2.1. Ky thuat xac djnh nhom mau he Rh tren phien kinh nong (40°C): La ky
thuat hay dtfpc sti dung nhat.
- Khang the cua he Rh thtfdng la khang the thieu do vay no rat thich hpp hoat
dong trong mdi trtfdng 37°C, mdi trtfdng dai phan tti, hoac mdi trtfdng albumin.
- Dung cu va thuoc thti:
-t- Thuoc thti: khang the chong D- Albumin
+ Phien kinh
+ Que tron
+ Hop sang de dinh nhom he Rh
- Tien hanh ky thuat:
Btfdc 1: Dat hai giot thuoc thti anti-D - albumin vao mot phien kinh sach, cd
nhan 0 3 vi tri.
Btfdc 2: Them vao ben canh giot thuoc thti anti-D - albumin mot giot dich
treo hong cau 40-50% cua benh nhan, cua ngtfdi Rh(+), cua ngtfdi Rh (-)Cac hong
cau nay cd the treo trong dung dich ntfdc muoi 0,9% hoac trong huyet ttfOng cua
benh nhan).
Btfdc 3: Tron anti-D - albumin vdi dich treo hong cau de cd dtfdng kinh
khoang ttf 20 mm tren phien kinh nong, lie phien kinh nong ttf trtfdc ra sau cho
den khi xuat hien ngtfng ket.
Btfdc 4: Quan sat hien ttfpng ngtfng ket va doc ket qua trong vdng 2 phut
Btfdc 5: Danh gia va ghi lai ket qua
- Danh gia ket qua:
+ Phan tfng ngtfng ket: Chi ra la ngtfdi dd cd nhom mau Rh dtfOng tinh
+ Phan tfng khong ngtfng ket: Chi ra la ngtfdi dd nhom mau Rh (-)
278
2.2. Ky thuat xac djnh nhom mau he Rh tren dng nghiem trong moi truong albumin
- Khang the cua he Rh thifdng la khang the thieu do vay no rat thich hpp hoat
dong trong moi trUdng 37°C, moi trtfdng dai phan tii, mdi trtfdng albumin.
- Dung cu va thuoc thii:
+ Thuoc thii anti - D
+ Ong nghiem
+ May ly tam
+ Pipette Pasteur
+ Ntfdc muoi 0,9%
+ Albumin bd 20-30%
+ 2ml mau chong dong
- Tien hanh ky thuat:
+ Btfdc 1: Nhd mot giot thuoc thii anti-D vao mot ong nghiem sach, cd nhan
+ Btfdc 2: Them vao ong nghiem tren mot giot dich treo hong cau can dinh
nhom 2-4%.
(Hong cau nay cd the treo trong huyet thanh AB hoac trong huyet thanh
cua benh nhan).
+ Btfdc 3: Tron deu anti-D vdi dich treo hong cau, u d 37°C ttf 45-60 phut.
+ Btfdc 4: Them 1 giot albumin bd 20-30% vao ong nghiem tren
+ M ay ly tam
279
- Cac btfdc tien hanh
+ Btfdc 1: Trong o'ng nghiem tan mau, nho 1 giot dich treo hong c&u 2-4% vh
them vao o'ng nghiem dd 2 giot anti-D.
2.4. Ky thuat xac dinh nhom mau he Rh trong ong nghiem b£ng khang t h i ddc
hieu khang nguyen D dupe san xuat theo phuvng phap dom ddng
- Hien nay hau het cac anti-D deu dtfpc san xua't theo phtfdng phap ddn
ddng do vay rat thuan tien cho viec xac dinh nhom mau he Rh vi no cd do nhay va
do dac hieu rat cao va cd the dtfpc san xua't vdi so' ltfdng ldn.
- Dung cu va thuoc thtf:
+ Anti-D dtfpc san xua't theo phtfOng phap don ddng
+ Btfdc 1: Nhd mot giot anti-D vao mot o'ng nghiem sach da dtfpc ghi nhan.
+ Btfdc 2: Them vao o'ng nghiem tren mot giot hong cau (Dich treo hong
cau dtfpc quy dinh theo ttfng loai sinh ph&m va dtfpc treo trong huyet ttfdng cua
benh nhan).
+ Btfdc 3: Tron deu anti-D va hong cau can dinh nhom he Rh(D).
+ Btfdc 4: L y tam 1000 vong/phut/1 phut
+ Btfdc 5: Quan sat hien ttfpng ngtfng ket va ghi lai ket qua
280
KY THUAT DjNH NHOM MAU CAC HE KHAC
Trong mot vai trtfdng hpp ngoai viec dinh nhom mau ABO va Rh, ngtfdi ta
phai xac dinh them khang nguyen cua cac he nhom mau khac cua hong cau.
1. Cac trifdng hdp can djnh nhom mau khac ngoai he ABO
- Benh nhan se phai truyen mau nhieu lan:
Ngtfdi ta khuyen can xac dinh nhom mau cua nhtfng he de gay mien dich
nhat nhtf he Rhesus, he Kell, he Duffy, he Kidd
- Nghien ctfu di truyen:
+ Xac dinh sinh ddi cung trtfng hoac khac trtfng
+ Nhtfng trtfdng hpp bat thtfdng cua nhiem sac the
+ Xac dinh hong cau cua nhtfng ngtfdi cho mau thtfdng xuyen (Rh,Kell,
Duffy, Kidd, Lew is) de xay dtfng panel hong c&u.
+ Nghien ctfu quan the
+ Nghien ctfu pha he
2. Nhung thuoc thur thudng dung de dinh nhom mau khac cua he hong cau
- Cac thuoc thtf cd nguon goc ttf ngtfdi: Phan ldn la cac khang the m iln dich
+ He Rh: anti D, anti C, anti c, anti E, anti e
+ He Kell: anti K
+ He Duffy: anti Fya, anti Fyb
+ He Kidd: anti Jka, anti Jkb
+ He S,s: anti S, anti s
+ He Lutheran: anti Lua, anti Lub
- Nhtfng khang the ttf nhien (hiem gap hon)
+ He Lewis: anti Lea, anti Leb, anti Lex
+ He P: anti P i
- Nhtfng khang the cd nguon goc dong vat:
+ He M,N: Anti M, anti N cd nguon goc ttf thd
+ He P: anti P i cd nguon goc ttf lpn va ngtfa
+ He Lew is: anti Lea, anti Leb cd nguon goc ttf de
281
Khong co mot nguyen tac chung nao cho viec sti dung nhiing thuoc thtf n&y.
Moi thuoc thu deu co stf chi dan sti dung rieng cua tting hang san xuat. Cac ky
thuat khac nhau co the dupe sti dung nhtf: dinh nh6m tren phien kinh ho&c trong
ong nghiem, dinh nhom trong moi trtfdng ntfdc muoi hoac dinh nhom trong moi
trtfdng enzym, hoac sti dung nghiem phap Coombs. Tuy nhien cd mot diem r&'t
quan trong la phai luon thtfc hien phan tfng kem theo mot chtfng am va chtfng
dtfOng cho mdi mot he thong nhom mau.
Viec dinh nhom cd the cung dtfpc thtfc hien tren may dinh nhom mau ttf
dong hoac bang tay.
1. Nguyen tac
De kiem tra stf hoa hpp nhom mau gitfa ngtfdi cho va ngtfdi nhan, ngtfdi ta
tron huyet thanh ngudi nhan vdi hong cau ngtfdi cho hoac hong cau cua ngtfdi
nhan vdi huyet tUOng cua ngtfdi cho roi xem xet hien ttfpng ngtfng ket.
- Lay 2ml mau tinh mach vao mot o'ng nghiem nhtfa sach da cd san chat
chong ddng de lay hong cau lam xet nghiem.
Chu y:
- Trtfdng hpp truyen mau toan phan phai lam day du ca 2 ong cheo nhtf tren.
- Neu truyen khoi hdng cau chi can lam cheo ong 1, neu truyen huyet
ttfOng va khoi tieu cau chi can lam cheo o'ng 2.
1. Nguyen tac: K h a n g the m ien dich thtfdng k et hpp v6i k h an g the ttf
nhien.V i v a y m uon hieu gia k h a n g the m ien dich ph ai tien hanh qua hai
giai doan:
- Trung hoa khang the ttf nhien bang chat W itebsky hoac khtf khang the ttf
nhien bang cach dun nong d 70°C trong 10 phut.
283
2. Chuan bj
- Dung cu: Ong nghiem nho, lam kinh, pipette.
- Huyet thanh xet nghiem 5 ml.
- H o n g cau nhom A v a B mdi dtfOc lay vao ong n g h iem sach d a c6 s i n d u ng
dich chong dong
3.2. Ky thuat hieu gia khang the mien djch khang A va khang B
Tien hanh theo ba phtfdng phap sau day:
284
- Tien hanh: Rtia hong clu A va B 3 lln b ln g dung dich ntfdc muoi 0.9%.
Sau lln rtia cuo'i cung thi hut het ntfdc 6 tren ra va pha thanh dung dich hong clu
5% vdi huyet thanh AB.
Dung 20 o'ng nghiem, chia lam hai day, pha loang huyet thanh AB de co do
pha loang 1/1, 1/2, 1/4, 1/8... 1/512, moi o'ng co 4 giot huyet thanh AB da dtfOc pha
loang. Sau do cho hai giot dung dich hong c lu 5% vao moi o'ng. Do'i vdi day A nho
hong clu nhom A. Do'i vdi day B nhd hong c lu nhom B.
L ie deu. De tat ca hai day o'ng nghiem vao trong binh cach thuy 37°C/lgid.
Quay ly tam 2000vong/phut/lphut trong dieu kien nhiet do cua phong thi nghiem.
Sau khi ly tam xong, phai de nhting o'ng nghiem dd d nhiet do 37°C trong 3 phut.
- Doc ket qua: quan sat hien ttfOng tan mau va ngtfng ket bang mat thtfdng.
3.2.2. Nghiem phap Coom bs gian tiep: Huyet thanh xet nghiem da dtfoc tfc che
khang the ttf nhien he ABO b ln g chat W itebsky hoac bang nhiet. PhtfOng phap
tien hanh nhtf sau:
- Trong 10 o'ng nghiem pha loang huyet thanh cln xet nghiem d nong do
1/1,1/2,1/4...1/512 bang dung dich nUdc muo'i 0,9% (mdi o'ng cd 4 giot huyet thanh
da dtfdc pha loang bang ntfdc muo'i 0,9%).
- Cho them vao moi o'ng 2 giot dung dich hdng clu 5% (hong cau nhom A va
B da dtfOc rtia 3 lln va dtfOc pha bang dung dich ntfdc muo'i 0,9%).
- Quay ly tam lln thti nhat 10 o'ng xem cdn khang the ttf nhien khdng (thtfdng
khdng qua 1/4). Lay nhtfng o'ng khong ngtfng ket de vao thung cach thuy 37°C/1 gid,
lay ra quay ly tam 2000 vong/phut/lphut. Quan sat hien ttfOng ngtfng ket bang mat
thifdng. Neu thay ngtfng ket, chtfng to cd khang the mien dich loai du.
- Lai lay nhtfng o'ng khdng ngtfng ket dem ly tam d to'c do 2000 vdng/
phut/3 phut. Hut het dich noi d tren, roi rtia hong clu 3 lln b ln g dung dich ntfdc
muo'i 0,9%. Sau lln rtfa cuo'i cung thi hut het dich noi, roi nhd vao moi o'ng 2 giot
huyet thanh Coombs, lac deu ly tam 1000 vong/phut/lphut. Roi quan sat hien
ttfdng ngtfng ket. Hien ttfdng ngtfng ket d nghiem phap Coombs chting to stf cd
mat cua khang the mien dich loai thieu.
3.2.3. Phuong phap dung enzym: de xac dinh khang the mien dich chong A va B.
Hong clu da dtfdc xti ly bang enzym cho tiep xuc vdi khang the mien dich loai
thieu (khang the A va khang the B). Neu xua't hien hien ttfdng ngtfng ket vdi hong
clu ttfdng tfng cd nghia trong huyet thanh cua benh nhan cd khang the mien dich
chong A hoac B.
- PhtfOng phap tien hanh: chuan bi ngay dung dich papain va khoi hdng
cau rtia (A va B). Trong mot so' o'ng nghiem nhd: khoi hong clu 0,5 ml: dung dich
papain 0.5 ml.
Lac deu roi de vao binh cach thuy 37°C, thdi gian tuy thuoc ttfng loai papain
ma cac hang san xuat quy dinh.
Rtia hong cau 3 lan bang ntfdc muo'i 0.9% de loai trti het papain (Roi kiem
tra hdng cau sau khi xti ly enzym xem cd bi ngung ket khdng. neu cd ngtfng ket
phai xem lai cac khau tren).
285
Pha dung dich hong cau da xti ly bang papain 3% trong dung dich ntfdc
muoi 0,9%.
Huyet thanh xet nghiem da dtfdc khti khang the ttf nhien dem pha loang
1/1,1/2,1/4...1/512. Sau do cho vao moi ong 2 giot dung dich hong c iu da xti ly
bang papain 3%.
L ie deu, de 0 binh cach thuy 37°C/ lgid.
Quan sat hien ttfdng ngtfng ket ngay d dieu kien a'm, khong quay ly tam.
- K et qua: Hien ttfOng ngtfng ket hong cau xti tri bang papain chting to c6
mat cua khang the mien dich loai thieu.
Xac dinh khang the mien dich he ABO bang nghiem phap Coombs gian tiep
va bang hong cau da dtfdc xti ly bang men, thtfdng dtfdc tien hanh cung mot luc de
doi chieu vdi nhau cho them phan chinh xac, ket qua thtfdng giong nhau.
1. Nguyen ly
K h i ng h iep p h a p C o om bs trtfc tiep dtfOng tinh, ta p h a i tien h a n h ky thuat
tach k h a n g n g u y e n de xac din h b a n chat cu a k h a n g the. T a c h k h a n g n g u y e n la
phtfOng p h a p tach cac k h a n g the da dtfdc ca m n h iem r a khdi k h a n g n g u y e n ttfdng
tfng tren be m a t h o n g c l u . K y t h u a t tach k h a n g n g u y e n cd h ie u q u a cd n g h ia la
lam cho ltfc lien ket gitia k h a n g n g u y e n v a k h a n g the dac h ie u dd b i p h a vd hoac
dao ngtfdc. Cd n h ieu phtfOng p h a p tach k h a n g n g u y e n nhtf phtfOng p h a p tach:
b a n g nhiet, ch loroqu in disp h o sp h a t, acid citric, son g sieu am , la m t a n ddng, ether.
Cd h a i phtfOng p h a p h a y dtfcfc sti d u n g la tach k h a n g n g u y e n b a n g nh iet v a ether.
- Ether
- Huyet thanh Coombs
286
- Niidc muoi 9%o
- Huyet thanh AB
- De 15 phut d 56°C
- Ly tam ong nghiem trong dieu kien nong d 56°C
- Thu hoi niidc tach cd chtia khang the
- De 0 37°C va dung pipette Pasteur hut bd phan ether thifa noi bot tren
phan ntfdc tach.
- Khi het mui ether, quay ly tam 1000 vong/ 5 phut thu lay phan dich ndi 0 tren.
3.3. Ky thuat tim khang the dac hieu cua nude tach
- Mot the tich ntfdc tach
- Mot the tich hong cau ma ta biet trtfdc cac nhom he hong cau panel
287
Chifdng 7
2. Nguyen tac: Cac hong cau m au tro n g m oi trtfdn g nuoi dtfdng dac biet
van gitf n gu yen dac tinh k h a n g nguyen.
288
- Niidc ck't vita du 1000ml
- 17,5g glucose
Sau do dieu chinh b ln g NaOH IN den pH=7.
- Tiep theo la tim hong cau co do nhay cao bang khang huyet thanh khang
A, khang B pha loang dan theo ty le 1/2, 1/4.... 1/512. Chon cac hong cau co do
nhay tti 1/128 trd len lam hong cau mau.
- Tron cac hong c&u A da dUOc chon loc vdi nhau, cac hong clu B da dUOc
chon loc vdi nhau (pool) roi phan pho'i vao cac ong nghiem say vo trung da danh
da'u nhom san. Them dung dich bao quan vao de duoc dung dich hong cau 5% (ty
le: 1 giot kho'i hong cau them 19 giot dung dich bao quan). Dung dich hong cau
nay co the giti duoc 4 tu&n d 4°C. Khi lay ra sti dung: ly tam, hut kiet dung dich
bao quan va them nUdc muo'i de co dung dich hong c&u 10-20%.
1. Nguyen tac
Khoi hong cau thu duoc sau khi tach huyet tUOng tti mau toan phan da ly
tam hoac de lang.
289
2. May moc, dung cu, vat lieu
- Mau toan phan dtfOc lay vo trung vao bo tui deo c6 g in them mot hoSc
nhieu tui chuyen.
- B ^ n e p h u y e t tU O ng
- Ngting ep bang cach ha can ham 16 xo va thao tui khoi hong cau khoi ban ep.
- Bo sung tti tui chuyen chtia dung dich bao quan hong cau (neu co) vao tui
kho'i hong cau.
- H a n day no'i gitia tui kho'i h o n g cau v a tui h u y et ttfOng d h a i vi tri cach
n h a u 0,5 cm.
- Dien d l y du thong tin d nhan tui kho'i hong cau va tui huyet ttfOng
- Cat rdi day no'i 0 gitia hai vi tri han
7. Lilli y
- TtfOng quan gitfa ltfc ly tam va to'c do ly tam:
Ltfc ly tam (g) = 1,118 x 10 5 x N 2. r
g: Don vi do ltfc ly tam
N: To'c do ly tam (vong/phut)
r: Ban ki'nh roto may ly tam (cm)
- Ly tam manh: Ly tam vcii to'c do cao va/hoac thoi gian dai nham lam lang
moi loai te bao. De dieu che khdi hdng cau, thong so' tham khao co the la:
+ 5000 x g trong 5 phut.
+ 3000 x g trong 8 phut 30 giay
1. N g u y e n ta c
T u y phtfOng thtfc ly tam, bach cau se n am 6 ldp tren cun g vdi huyet ttfOng hoac
d mat ph an cach huyet ttfdng - hdng cau. Khdi hdng cau thu dtfdc sau khi tach bo
bach cau cung vdi huyet ttfOng ttf m a u toan p h a n hoac b a n g thao tac bd sung.
2. M a y m o c , d u n g cu, v a t lieu
291
- D u n g dich bao q u a n ho n g cau co s i n trong bo tui lay m a u ho&c d u n g dich
muo'i d i n g trUOng n a tri cloru a 0,9%.
- Lay mau ngtfdi cho vao he thong tui doi (tui lay mau va 1 tui chuyen),
hoac tui ba (tui lay mau va 2 tui chuyen).
- Xep cac tui mau vao o'ng ly tam. Can bang ttfng cap o'ng ly tam va dat vao
may ly tam 0 cac vi tri do'i xtfng. Ly tam nhe 6 22°C. Neu tui mau toan ph in da de
lang 2 - 12 gid thi khong can phai ly tam.
- Dat tui mau toan phan da ly tam hoac de lang ro thanh hai ldp hong c i u
va huyet ttfOng len ban ep huyet ttfOng. Chu y de mat tui khong dan nhan quay ra
ngoai. Thao can ham 16 xo nen tam ep vao be mat tui mau.
- M6 thong d a y no'i tui m a u toan p h a n vdi tui ch u yen b l n g cach be k ho a 6
d a u day no'i v6i tui m au toan p h a n de h u y et ttfOng g ia u b ac h cau, tieu c l u chay
s a n g tui chuyen.
- Ngtfng ep b in g cach ha can ham lo xo va thao tui kho'i hong cau khoi
ban ep.
- Bo sung ttf tui chuyen chtfa dung dich bao quan hong cau (neu co) hoac ttf
binh chtfa natri clorua 0,9% vao tui khoi hong cau. LtfOng dich bo sung 50 - 75 ml
cho 1 don vi khoi hong cau ttf 250 ml mau toan phan.
- Han day noi gitfa tui kho'i hong cau va tui huyet ttfOng 6 hai vi tri cach
nhau 0,5 cm.
- Dien day du thong tin 6 nhan tui kho'i hong cau va tui huve't tuong.
292
3.2. Tdch bach cau biing cach loai bd buffy coat
- La'y mau ngtfdi cho vao he thong tui ba (1 tui lay mau va 2 tui chuyen),
hoac tui bon (tui lay mau va 3 tui chuyen). Trong he thong tui can co 1 tui chuyen
chtia dung dich bao quan hong clu.
- Xep cac tui mau vao o'ng ly tam. Can bang tting cap o'ng ly tam va dat vao
may ly tam cl cac vi tri do'i xting. Ly tam manh 0 22°C.
- Dat tui mau toan phan da ly tam thanh hai ldp hong clu va huyet ttfdng
len ban ep huyet tUOng. Chu y de mat tui khong dan nhan quay ra ngoai. Thao
can ham lo xo nen tam ep vao be mat tui mau.
- Met thong day no'i tui m au toan phan vdi tui chuyen b a n g cach be khoa 0 dau
day no'i v6i tui m au toan ph an de huyet ttfOng ngheo te bao chay san g tui chuyen.
- Dung kep ngoai khoa canh dai luon dtfdi mat phan cach hong clu - huyet
ttfOng khoang 1 cm.
- Siet kep dong thoi vdi viec:
+ Ha can ham lo xo,
+ Nhac tui mau khoi ban ep,
+ Quay kep mot goc 90°,
+ Ndi khoa nhtfa md thong day no'i tui mau va tui chuyen thti 2.
+ D e ldp b u ffy coat (gom p h a n ldn b ach cau, tieu cau, mot p h a n nho ho n g
cau va hu y et ttfOng) ch ay s a n g tui chuyen ttfOng tfng.
- Dung kep nhtfa khoa day no'i tui mau va tui chuyen chtfa buffy coat.
- Bo sung tti tui chuyen chtia dung dich bao quan hong cau (neu co) hoac tti
binh chtia natri chlorua 0,9% vao tui kho'i hong cau. LtfOng dich bo’ sung 5 0 - 7 5
ml cho 1 don vi kho'i hong cau ttf 250 ml mau toan phan.
- H a n d a y no'i gitia tui kho'i h o n g c l u v a tui h u y et ttfOng d h a i vi tri cach
n h au 0,5 cm.
- Dien day du thong tin d nhan tui kho'i hong cau va tui huyet ttfdng.
+ Neu co bo sung dung dich bao quan hong cau trong he thong kin: thdi
gian bao quan theo quy dinh cua nha san xuat.
293
+ Neu bd sung dung dich natri chlorua 0,9% hoac bd sung dung dich bao
quan hong cau trong he thong hd: thdi gian bao quan la 24 gid ke tti luc dieu ch£.
- Sti d u n g b o d a y c o b a u l o c vdi d t f d n g k i n h lo l o c 170 - 200 nm de t r u y e n .
Co t h e vi n g U n g t a p vdi d t f d n g k i n h l o l o c 20 - 40 n m . h o a c b o d a y
s ti d u n g b o lo c
t r u y e n k e m b o lo c b a c h c a u .
7. Liru y
- Ly tam manh: Ly tam vdi to'c do cao va/hoac thdi gian dai nham lam lang
moi loai te bao. Dieu che kho'i hong cau tti d O n vi mau the tich 250 ml, thong sd
tham khao co the la:
+ 5000 x g trong 5 phut.
+ 3000 x g trong 8 phut 30 giay
- Ly tam nhe: Ly tam vdi to'c do thap va/hoac thdi gian ngan nham lam
lang mot loai te bao trong khi mot hoac nhieu te bao khac chtfa bi lang. Dieu che
khoi hong cau ttf ddn vi mau the tich 250 ml, thong so' tham khao co the la:
+ 2000 x g trong 3 phut.
+ 1000 x g trong 6 phut.
1. N g u y e n ta c
294
2. May moc, dung cu, vat lieu
- Mau toan phln hoac khoi hong clu.
- B ^ n e p h u y e t ttfO n g
295
- Sti dung bo day co b lu loc vdi dtfdng kinh lo loc 170 - 200 nm de truy§n.
Co the sti dung bo loc vi ngtfng tap vdi dtfdng kinh lo loc 20 - 40 |j.m, hoac bo day
truyen kem bo loc bach clu.
7. Luu y
- Ly tam manh: Ly tam vdi toe do cao va/hoac thdi gian dai nham lam lang
moi loai te bao. Dieu che khoi hong clu rtia tti dOn vi mau 250 ml, thong so' tham
khao co the la:
+ 5000 x g trong 5 - 6 phut.
+ 3000 x g trong 8 phut 30 giay - 9 phut.
- Do nguy co nhiem khuan cao nen che pham c ln dtfOc sti dung cang sdm
cang tot.
- Khong dtfOc bo sung bat cti dung dich nao khac vao khoi hong c lu (trti
dung dich bao quan hong clu da dtfoc chuan hoa).
1. Nguyen tac
K h o ’i tieu c l u dieu che tti hu y et ttfOng g ia u tieu c l u hoac ttf b u ff y coat sau
k hi loai bo p h l n ldn h o n g c l u , b a c h c l u v a hu y et ttfOng.
296
- B ^ n 6p huyet ttfdng
297
- Md khoa cho phan huyet ttfdng tren nghdo t£ bao chay sang tui chuyen
thtf hai.
-Khi ltfdng huyet ttfdng trong tui con 30 - 50 ml, ngtfng 6p bang cach ha
can ham lo xo va thao tui khoi ban ep.
- Dien day du thong tin 0 nhan tui khoi tieu cau.
- Han day noi gitfa hai tui va c it rdi day noi gitfa hai vi tri han.
- D u n g cac ngon tay hoac vat mem cha sat can de tai huyen dich tieu c l u v&
de tui khoi tieu cau 1 gid khong lac trUdc khi truyen cho b en h nh an hoac bao quan.
- Md thong day no’i tui mau toan phln vdi tui chuyen bang cach be khoa d
d lu day noi vdi tui mau toan phln de huyet tuong ngheo te bao chay sang tui
chuyen thtf nhat.
- K h i m at p h a n cach h o n g c l u - huyet ttfOng d a n g len cach t h a n h tren tui
m a u k h o a n g 2,5 - 3 cm, k ho a day no’i tui m a u chtfa khoi h o n g c l u v a tui chtfa
huyet ttfOng b a n g kep hoac k ho a nhtfa.
- Dung kep nhtfa khoa day no’i tui mau va tui chuyen chtfa buffy coat.
- Han va cat day ndi vdi tui khoi hong c lu v a tui huyet ttfOng.
298
- Cat rdi cac day no'i b gitfa hai vi tri han trong khi v l n de tui chtfa buffy
coat con no'i vdi tui chuyen thii 3.
- Xep cac tui chtia buffy coat vao o'ng ly tam. Can bang ttfng cap o'ng ly tam
va dat vao may ly tam b cac vi tri do'i xtfng. Ly tam nhe d 22°C.
- L a y nhe nhan g tui buffy coat khoi may ly tam va dat len ban ep huyet ttfOng.
- Sii dung bo day co bau loc vdi dtfOng kinh lo loc 170 - 200 jim de truyen.
Co the truyen bang day truyen kem bo loc bach cau.
- The tich: 45 ± 15 ml
- So ltfdng tieu cau: > 3,0 x 1010 / dv (neu Pool > 1,3x10” )
- So ltfdng bach cau: < 0,1 x 109 trong 75% m iu kiem tra (neu Pool < 0,4 x 109).
- So ltfdng hong cau: < 2,2 x 109trong 75% mau kiem tra (neu Pool < 0,01 x 1012).
- pH > 6.5
299
7. Liru y
- Ly tam manh: Ly tam v6i toe do cao va/hoac thdi gian dai nham lam lang
moi loai te bao. Dieu che buffy coat ttf ddn vi mau the tich 250 ml, thong so tham
khao co the la:
+ 5000 x g trong 5 phut.
+ 3000 x g trong 8 phut 30 giay
- Ly tam nhe: Ly tam vdi toe do thap va/hoac thdi gian ngan nham lam
lang mot loai te bao trong khi mot hoac nhieu te bao khac chtfa bi lang. Dieu che
huyet ttfOng giau tieu cau ttf ddn vi mau the tich 250 ml, thong so tham khao c6
the la:
+ 2000 x g trong 3 phut.
+ 1000 x g trong 6 phut.
1. Nguyen tac
Huyet ttfOng dtfdc tach khoi cac thanh pham te bao de bao quan lanh dai ngay.
Xem ky thuat dieu che khoi tieu cau (phan dieu che khoi tieu cau ttf buffy coat).
300
4. Bao quan va cach dung
- Ngay sau khi dieu che, huyet ttfdng dtfdc dong lanh va bao quan d nhiet
do th&'p hdn - 18°C hoac tot nha't la dtfdi -35°C. Thdi gian bao quan la 24 thang ke
ttf luc dieu che.
- Huyet ttfdng ttfdi: la huyet ttfdng dtfdc dieu che trong vong 8 gid ke ttf luc
l&y mau.
- Huyet ttfdng ttfdi dong lanh: la huyet ttfdng ttfdi dtfdc dieu che va dong lanh
trong vdng 8 gid ke ttf luc lay mau va bao quan ddng lanh trong vdng 12 thang.
- S a u khi p h a ddng, huyet ttfOng can dtfdc tru y en tron g v dn g 6 - 8 gid.
- Sti dung bo day co bau loc vdi dtfdng kinh lo loc 170 - 200 nm de truyen.
7. Luu y
- Pha ddng huyet ttfdng ddng lanh d nhiet do 37°C trong binh cach thuy.
- Tranh ddng lanh va pha ddng huyet ttfdng nhieu lan.
1. Nguyen tac
Yeu to' V I I I (yeu to' chong hemophilia A) cd the dtfdc dieu che ttf huyet ttfdng
ttfdi bang cach ddng lanh nhanh va pha ddng cham d nhiet do thap.
301
- Keo
- Kep hoac khoa nhtfa
- May han day hoac vong nhom han day
- May ly tam lanh
- Can dia thang bang
- Can ban hoac can lo xo
- Thao can ham lo xo nen tam ep vao be mat tui huyet ttfOng. Phan huyet
ttfOng tan ddng noi phia tren dtfOc chay sang tui chuyen, de lai tua lanh d day tui.
- Gitf lai 10 - 15 ml huyet ttfOng de hoa tan tu a lanh.
• Cach 2:
- Treo tui hu y et ttfOng tren b a n ep
- Noi vd t r u n g tui hu y et ttfOng vdi 1 tui chuyen.
- Md thong day noi de huyet ttfOng tan ddng chay sang tui chuyen. Cac
mau da chtfa tan noi tren be mat cd tac dung nhtf t§fm loc ngan can tua lanh troi
cung huyet ttfOng.
- Khoa day noi khi phan ldn huyet ttfdng chay sang tui chuyen. Ltfdng
huyet ttfdng cdn lai trong tui khoang 1 0 -1 5 ml.
4. Hoa tan tua bln g cach de tui tua trong binh cach thuy 37°C trong 1-5 phut
5. Pool tua lanh: Tuy theo yeu cau dieu tri, cd the pool ttf 4 - 16 tui tua
thanh mot pool
6. Han day noi cua tui chtfa pool tua lanh.
- Sti dung bo day cd bau loc vdi dtfdng kinh lo loc 170 - 200 |im de truyen.
302
5. Chi djnh lam sang
- Dieu tri thay the trong benh hemophilia A, von Willebrand
- Dieu tri bo sung trong mot so' ro'i loan dong mau nhtf dong mau noi mach
rai rac, tieu sdi huyet c&'p.
7. Luu y
- Ly tam manh: Ly tam vdi toe do cao va/hoac thdi gian dai nh&m lam l&ng
moi loai te bao va/hoac cac tua protein. Dieu che tua lanh, thong so' tham khao cd
the la:
+ 5000 x g trong 6 phut.
- T u a lanh hinh thanh trong qua trinh pha ddng cham rat de hoa tan trd lai,
do vay can thao tac nhe n h an g vdi tui huyet ttfOng pha ddng trtfdc khi tach tua.
1. Md dau
Ltfu trtf mau la cong doan cuo'i cung, no quyet dinh toan bo qua trinh, cong
stfc cua mot cO sd truyen mau. Cd ltfu trtf mau va cac che pham mau tot neu cd
the dam bao dtfoc chat ltfdng, hieu qua sti dung cua mau va cac che pham ttf mau.
2. Nguyen tac
- Mau toan phan hoac che pham mau phai dtfdc bao quan trong nhting dieu
kien quy dinh cho mdi loai de dam bao dtfdc chat ltfdng cua chung qua qua trinh
bao quan.
- Phai cd phtfOng phap, he thong theo ddi, quan ly cac dOn vi mau hoac che
pham mau mot cach quy cu, ro rang, chinh xac de cd the tranh dtfdc nh&m lan, sai
sot, luan chuyen mot cach hdp ly nha't.
3. Kho mau
- Mot gian phong dtfdc sti dung lam kho mau ddi hdi mot so yeu cau sau:
+ Rdng rai, sach se, thoang mat, khdng khi ltfu thong
+ Phai day du anh sang, nguon dien phai thtfdng xuyen on dinh
303
+ Hau het cac phtfdng tien bao quan mau va che pham la cac may m6c lam
lanh viec trao doi nhiet la rat ldn. Vi vay nen trang bi cac may dieu hoa nhiet do,
de tranh tinh trang hoat dong qua tai cua cac may moc dot xua't gay mat on dinh
nhiet do ben trong ma hau qua la gay htf hong cac don vi mau hoac che pham
dang dtfdc ltfu gitf.
+ La khu vtfc danh rieng cho nhan vien phu trach cong viec ctfa ngo kin
dao, han che to'i da stf ra vao cua nhtfng ngtfdi khong co trach nhiem.
- Cac may moc trang thiet bi trong kho mau can dtfOc gitf d ttf the on dinh,
vtfng chtfc. Nen ke cach nhau va cach ttfdng khoang 40-50cm. Cd nhan ghi muc
dich sii dung cua ttfng cai, cd so sach theo ddi hoat dong cua may mot cach day du.
5. Nhiet do va thdi gian bao quan mau toan phan va che pham mau
C) day chung tdi chi xin trinh bay mot so' nguyen tac chu yeu va vdi mot so
che pham chinh:
304
L:tu y:
- Vdi cac kho'i hong cau dtfoc san xua't theo he thong kin vao co d u n g dich
bao quan thi nhiet do va thdi gia n bao q u a n ttfOng tu n h u m a u toan phan.
- Vdi khoi hong cau san xua't theo he thong hd thi nen stf dung ngay sau
khi san xua't.
305
- Phai ghi ro rang tren ttfng tui mau vdi but mau de de nhan biet vdi noi
dung “Mau huy, khong stf dung, ly do huy” .
- Cac tui mau nay nhat thiet phai de vao tu lanh rieng biet. co ghi ro noi
dung “Mau huy. khong stf dung” , can co khoa de dam bao an toan.
- Vdi cac tui mau dac biet co the stf dung cho muc dich khac (vi du huyet
thanh viem gan B dung cho san xuat...) can tap trung thanh ttfng nhom tuy theo
htfdng stf dung trong tu nay (neu co dieu kien thi co the xep trong mot tu khac).
- Ltfu y: du rat hiern gap song co the co trtfdng hop mau het han stf dung,
cung xtf ly theo cac btfdc tren.
- Tong ket bao cao ket qua vdi ngtfdi phu trach cO sd truyen mau hoac nhtfng
ngtfdi khac co lien quan de lam sdm xtf ly cac tui mau theo quy dinh.
6.1.3. Mau du tieu chuan, duoc luu trur cho sCf dung
Day la phan chi'nh trong cong viec. doi hdi ngtfdi chiu trach nhiem dau ttf
nhieu thdi gian va chap hanh dung cac quy dinh.
- Phan loai
+ P h a n loai theo noi d u n g ben trong tui m au: cac dOn vi m a u dtfOc dtfa den
kho m au vdi nhieu noi d u n g khac nhau, ngtfdi chiu trach nh iem (th u k ho ) can sdm
ph an loai theo ttfng loai nhtf m au toan phan. kho'i ho n g cau. huyet ttfOng. huyet
ttfOng ttfOi ddng la n h th a n h ttfng lo r ie n g biet, de tach biet n h au .
+ Phan loai theo nhom ABO: vdi mdi loai tren can tiep tuc phan thanh ttfng
nhom A, B, 0 hoac AB. Song song vdi viec phan loai can kiem tra ve sd ltfOng,
kiem tra cac noi dung ghi theo veu chu tren nhan tui cd day du hay khdng. kiem
tra stf toan ven cua tui. ltfu y cac thdi han sii dung hoac dac Ijiet cac yeu cau ltfu
trtf de cd stf chuan bi cho cac btfdc tiep theo. Neu khdng co van de gi khac thtfdng
se tien hanh ky nhan gitfa ngtfdi ban giao va kho mau. Viec ky nhan c&n tien
hanh nghiem chinh, cd sd sach rieng. theo ttfng loai mau hoac ttfng che pham vdi
cac nhom mau cua ttfng loai, ddng thdi ghi ro ngay thang giao va nhan.
- Nhap so sach: de thuan loi cho viec theo doi, luan chuyen. cap phat nen
theo cac yeu cau sau:
+ Mdi loai mau hoac che pham vao mot so nhap rieng
306
Ndi ban giao
Ngay nhan
Han sii dung
Cac ket qua xet nghiem sang loc
Ngay phat ra
Noi nhan (ndi sii dung)
Ky nhan gitfa kho va ndi sii dung
Cdn li/u y:
- Giai doan nay can tien h a n h n g a y khi n h ap m au vao kho, thtfc hien mot
cach nhanh chong, k h a n trtfOng de co the d u a cac don vi m au hoac che ph am vao
ndi bao q u a n sdm nh at n h am dam bao chat ltfOng cua no.
- Vdi cac don vi mau nhan dtfdc ttf cac cO sd truyen mau khac dtfoc coi la
mau bo de sii dung cung thtfc hien theo quy trinh nay.
- Sap xep: can tien hanh ngay mot cach lien tuc vdi cac giai doan tren vi
mau hoac che pham chi dam bao dtfOc chat ltfOng khi dtfOc bao quan theo dung
dieu kien dtfdc yeu cau cua no.
+ Sap xep theo thtf ttf thdi gian, nhtfng tui mdi de trong, tui lau de ra ngoai
+ Cac tui mau toan phan can dat tren gia de tui dtfcfc d ttf the dtfng co
khoang cach gitfa cac tui de dam bao ltfu thong khong khi va nhiet do.
+ Ttfng loai mau hoac che pham vao ttfng tu lanh hoac ttfng ngan rieng biet
+ Ttfng loai mau hoac che phaim lai xep theo ttfng nhom (ABO) hay ttfng
ngan hoac ttfng day rieng biet. Vdi ttfng noi dung, ttfng nhom phai cd nhan in chtf
to, ro de de tim, hoac tim dtfdc nhanh nhat tranh md dung cu bao quan qua lau.
+ Sau mdi lan nhap hoac cap phat can luan chuyen thay doi vi tri cac tui
theo nguyen tac nhtf tren.
Lliu y:
- Phai thtfdng xuyen kiem tra hoat dong cua may moc trang thiet bi trong
kho mau.
- Dinh ky lam ve sinh trong va ngoai cac trang thiet bi ltfu trtf
- Tuyet ddi khdng de nhtfng thtf khdng phai la mau hoac cac che pham mau
vao trong cac thiet bi nay, ngay ca cac sinh pham.
- Moi qua trinh cap phat phai cd stf ddng y cua ngtfdi phu trach cd sd
truyen mau.
- Khi cd yeu cau linh mau trong va ngoai vien: ngtfdi phu trach kho mau
can kiem tra phieu yeu cau ve cac noi dung:
+ Ndi linh
+ Ho ten benh nhan
+ Nhom mau benh nhan
+ Noi dung xin linh: mau toan phan. khoi hong cau
+ Nhom mau cua thanh phan xin linh. so ltfOng
+ Ddn vi yeu cau: khoa, phong, hoac benh vien
+ Chtf ky cua ngtfdi phu trach ddn vi yeu cau stf dung
+ Chtf ky cua ngtfdi phu trach cd sd truyen mau
- Ltfa chon cac don vi m au hoac che ph&m phat ra p h u hop vdi yeu cau
th a n h phdn, nhom m au, so ltfOng v a thdi h a n sii d u n g (n e u co).
- Kiem tra chat ltfOng don vi mau dtfOc phat ra bang mat thtfdng. phat hien
nhtfng bien doi bat thtfdng xuat hien trong qua trinh bao quan. Chi phat ra
nhtfng don vi co the tin ttfdng ve chat ltfdng. Neu co bat ky stf e ngai nao tui mau
phai duoc gitf lai, bao vdi ngtfdi phu trach de co bien phap kiem tra xii ly kip thdi.
- Don vi phat mau ra phai dtfoc ghi vao so cua kho mau
- Ngtfdi nhan mau phai la nhan vien y te phong truyen mau cua benh
vien do.
- P h a i co phtfOng tien b a o q u a n v a n c h u y e n theo q u y d in h d a m b a o du y
tri dtfoc n h ie t do t r o n g q u a t r in h b a o q u a n t r a n h n h tfn g tac d o n g g a y ton
thtfOng tui m a u hoac a n h htfdng ch at ltfOng c u a t h a n h p h a n t r o n g tui m a u .
- Kho mau se gitf lai phieu linh mau cua benh vien nhan mau
308
Chitfcfng 8
XET NGHIEM
■ HUYET HOC
■ - TRUYEN MAU
PHI/ONG PHAP LAM SACH VA KHUT TRUNG DUNG CU LAM XET NGHIEM
Do chinh xac cua xet nghiem phu thuoc vao nhieu yeu to', trong do dung cu
de lam xet nghiem cung la mot yeu to can dtfOc quan tam, dac biet la cac dung cu
hang thuy tinh. bao gom nhieu loai nhtfng deu co dac diem chung:
- Trung tinh.
- Kho sach.
- Khong stft me hoac bien dang.
Do do rtfa. say. hap dung cu phai bao dam cac yeu c&u tren, nhtf vay mdi stf
dung lau dai va khong gay sai sot ve ket qua.
1.2. Vdi lam kinh da dung cd dinh dau hoac pham nhuom
- Ngam vao ntfdc xa phong 24 gid (ctf lOOg xa phong hoa trong 5lft ntfdc).
- Vdt ra lav ban eliai hoac choi duoi ngtfa co sach.
- Ngam vao dung dich sulfocromic hoac NaOH trong 24 gid.
- Rtfa bang ntfdc thtfdng 3,4 lan cho sach.
- Trang lai 1.2 lan bang ntfdc cat.
509
- Ngam vao bocan thuy tinh dtfng con 99°C, day kin. khi dung mdi vdt ra.
- Lau kho bang gac hoac vai mem. -
- Xep vao tu am 56°C cho kho hoac de kho tu nhien (chu y day tranh bui).
3. Rtfa cac ong hut (potain) hong cau, bach cau, ong mau lang, pipette
huyet sac to
- Thoi bd het hon dich mau trong o'ng hut.
- Rtia vai lan bang ntfdc thtfdng.
- Trang lai bang ntfdc cat.
- Rtia bang con 99°.
- Rtia bang ether.
- De tu am 56° cho kho.
Mot tuan ngam dung cu mot lan vao dung dich sulfocromic trong 24 gid.
- Rtia lai vai lan bang ntf6c thtfdng.
- Trang lai bang ntfdc cat.
- Rtfa bang con 99°.
- Rtia bang ether.
- Lau sach.
- De trong hop co lot gac mem hoac giay loc.
- Cho mau ntfdc dinh thti vao cong, dat vao may pH ke.
- Bat nut dien quy dinh trong may, de on dinh trong 5 phut.
- Kim pH ke se chi cho biet ntfdc dinh thti la kiem, trung tinh hay acid.
- Cho tti tti acid acetic 1% vao (neu ntfdc kiem) hoac natri bicarbonat vao
(neu ntfdc acid), dieu chinh den khi may pH chi ntfdc dat tri so' trung tinh.
311
2. Cach bao quan va pha loang con
2 . 1. Cach bao quart con tuyet doi
Muon gitf dtfdc con tuyet do’i thi cti 1000ml con cho them vao 50g kali
carbonat hoac 50g dong sulfat khan, se giti dtfdc do con de lam xet nghiem.
- Cho vao coc ntfdc chia do so ltfOng mililit con dung de pha loang bang so
do con dinh pha loang.
- Cho them ntfdc cat vao cho den khi so mililit bang so do con dem pha loang.
T h i du: Dinh pha con 95° thanh con 60°:
- Cho vao coc chia do 60ml con 95°.
- Cho them ntfdc cat vao cho den khi dung dich co the tich = 95 ml thi dtfdc
con 60°.
The tich ntfdc them vao 100 ml The tich ntfdc them vao
Con djnh pha
con 90°(ml) 100 ml con 95°(ml)
85° 6 13
O
o
00
14 21
75° 22 29
oo
31 39
6 5° 42 50
o
CO
O
54 65
55° 68 78
oo
cn
85 96
131 144
cno
Ca)
163 178
25° 2 66 287
312
3.2. Chdng ddng heparin
- Heparin 5000 ddn vi
- Niidc cat 10ml
313
6.2. Xanh cresyl trong dem muoi citrat va clorua (OMS)
- Xanh cresyl anh lg
- Natri citrat 3% 20ml
- Natri clorua 9%o 80ml
LSc cho tan deu roi loc. Dung trong 1 thang
311
9. Dung djch dem so ltfdng tieu cau
9.1. Dung djch gi Ornguyen ca hdng cau va tieu cau
Dung dich Marcano:
- Natri sulfat 50g
- Formol 40% 5ml
- Nu6c cat vtia du 1000ml
Kinh hien vi la cong cu quan trong d moi phong xet nghiem huyet hoc. No co
tac dung phong dai anh cua vat can soi bdi mot he thong thau kinh.giup cho ta
quan sat vat duoc chi tiet hon.
315
1. Cau tao (hinh 8.1)
H inh 8.1: Cac bo phan cua mot kinh hien vi phtic hpp dien hinh
1. Ong true chinh
2. Thau kinh (ISng kinh) dau kinh nghieng
3. Mam quay g in vat kinh
4. Vat kinh
5. Mam soi (mam kinh)
6 . Tu quang dudi mam kinh vdi man c h in sang
* 7. GUOng
8 . De (chan)
9. Thi kinh
10. Tay cam
11. Oc dai cap (dieu chinh tho)
12. Oc vi cap (dieu chinh tinh)
Hinh tron hoac da giac. Trong dau ki'nh chtia cac thau ki'nh hinh lang tru
tam giac, cd tac dung hat anh cua vat tti vat kinh len thi ki'nh khdng bi dao ngUOc .
316
1.4. Vat kinh
Co tac dung phong dai anh cua vat len nhieu lln. Co nhieu loai vat kinh vdi
he so phong dai khac nhau: x 4, x 6, x 8, x 10, x 17, x 40, x 100, nghia la cac vat
kinh do co the phong dai dtfpc 4 den 100 lln . Vat kinh co he so' phong dai 100 la
vat kinh dau.
1.4.1. Vat kinh cd he so phong dai nho thi kich thudc ngSn. Vat kinh cd he so phong
dai to: kich thitdc d d i
1.4.2. Khoang cach giCta vat kinh vdi m$t phSng (tieu ban)
- Vat kinh x 10 : khoang cach xa = 15,98 mm
- Vat kinh x 40 : khoang cach gan = 4,31 mm
- Vat kinh x 100 : khoang cach rat gan = 1,81 mm
1.4.3. CCfa so anh sang va kha nang phan ly cac loai vat kinh
- Vat kinh x 10: ctia so anh sang ldn, kha nang phan ly nho, co kha nang
nhin hai vat xa nhau
- Vat kinh x 40: kha nang phan ly ttfOng do'i ldn, co kha nang nhin hai vat
ttfOng do'i gan nhau
- Vat kinh x 100: ctia so anh sang rat nho, kha nang phan ly ldn, co kha
nang nhin dtfpc hai vat rat g&n nhau. Do kha nang phan ly ldn, anh sang khong
tap trung nen khi sti dung phai dung anh sang to'i da va dau soi de tang do chiet
quang, nhin vat ro net hOn
1.6. Tu quang
La he thong tha'u kinh co tac dung tap trung, hoi tu anh sang len vat dinh soi
- Neu 0 thap thi anh sang nho
- Neu d cao thi anh sang dtfpc tap trung cao
Tu quang co gan hai bo phan: la chan sang va loc sang
- La chan sang la nhting la nhtfa xep theo hinh dong tam. Muon anh sang
manh thi md chan sang. Muon anh sang yeu thi dong chan sang.
- Loc sang dat dtfdi tu quang, mau xanh, co tac dung lam diu anh sang khi
soi kinh.
317
1.7. Gwang
1.8. De kinh
Luc dau xem khai quat thi dung vat kinh nho va dieu chinh bang oc dai cap.
Khi tim dtfdc khoang xem thich hdp thi chuyen sang vat kinh dau. Nho mot giot
dau soi len tieu ban. sau do vtfa nhin vao thi kinh vtfa dieu chinh oc vi cap cho
den khi thay ro chi tiet dinh soi.
Dung oc dai cap de dieu chinh tho. dung oc vi cap de dieu chinh tinh. Dung
oc dai cap de dieu chinh trtfdc roi mdi dung oc vi cap
Khi soi bang vat kinh thtfdng thi dong la chan va ha tu quang. Khi soi bang
vat kinh dau de xem chi tiet thi md la chan va nang tu quang.
318
3. Cach bao quan
Phai lam hang ngay mot cach can than, ti mi
3.1. TrUdc k h i s o i
Dung choi long quet het bui. Dung vai mem min khong so long hoac giay
mem dac biet lau sach vat kinh, thi kinh, tu quang, gtfdng..Mat trong cua thi
ki'nh va vat ki'nh thi phai dung qua bop thoi khong khi' vao va dung choi long quet
het bui.
3.2. Sau k h i s o i
- Ha mam ki'nh
- Nhac tieu ban ra ngoai
- Lay vai mem lau sach dau d vat ki'nh roi tham l't xylen lau lai. Cuoi cung
lau lai bang vai mem khac
- Ha tu quang
- Dieu chinh cac oc ve so 0
- Dtfa ki'nh ve ttf the nghi
- P h u ki'nh b a n g chup vai sach
- Lau de hoac thau ki'nh hien vi bang dung moi htfu cO (xylen, xang)
- Lau mat trong thau ki'nh(cua thi kinh, vat ki'nh)bang khan hoac giay se
lam mat ldp phan chieu
- Xep ki'nh hien vi vao hop go dong kin hoac phu kin bang tui chat deo se
tao thanh buong am lam cho nam moc de phat trien.
Kinh hien vi cung nhtf cac may moc quang hoc khac khi van chuyen phai dtfng
trong hop go dtfOc bat vi't chat, chen ky bang vai hoac mieng dem. Ki'nh hien vi phai de
cho co dinh. khong nen di chuyen nhieu va tranh de d ndi co nhieu chan dong.
319
• Chong nong vd chong an mon:
Cac he thong thau kinh, cac doan tiep xuc thudng g in b ln g mot loai nhtfa
dac biet, neu de noi nhiet do cao thi nhtfa de chay ra gay di lech, giam do chinh
xac. Khong de gan cac chat acid hoac kiem manh. Khong de anh sang m§t trdi roi
thang vao kinh.
• Chong xiidc: Khi lau chui nen dung qua bop thoi khong khi cho het bui,
dung choi long quet va vai mem sach hoac giay dac biet de lau, khong dung vai
cutng hoac giay thudng de lau de lam xUdc va md he thong quang hoc.
• Chong dm: de kinh 0 phong kho rao, co dieu hoa nhiet do, co hut am, neu
khong co dieu kien phai bao quan trong chup bang thuy tinh co chat hut am thay
hang ngay.
• Chong moc:
Khong de kinh d nOi co do am cao vi de tao dieu kien cho nam moc phat
trien. May moc quang hoc chi chiu dtfOc do Im khong khi khoang 65% nen de
kinh hien vi trong phong co dieu hoa nhiet do va may hut am hoac de trong tu co
bong dien thap sang ca ngay dem vdi nhiet do cao hdn nhiet do phong khoang 5°C.
Neu khong co dien thi de kinh d cho ram, thoang, gan vi tri co anh sang, dat canh
tui dung silicagel co tac dung hut am. Silicagel khi cdn tac dung thi co mau xanh
lo, neu chuyen sang mau hong thi het kha nang hap thu ntfdc, luc do cho silicagel
vao tu am say khd roi dung lai
• Lau moc
Moc thudng phat trien tti ngoai vao gitia do cac bao tti nam rdi vao cac khe.
Muon biet cac he thong thau kinh cd bi moc hay khdng ta di chuyen (xoay) cac thi
kinh hay vat kinh, neu vet md xoay theo thi dung la moc.
- Cac phUOng tien lau moc:
+ Qua bop cao su
+ Choi long mem
- Lau chui: trtfdc khi lau ngtfdi lam phai rtfa tay sach, lau tay khd, trai mot
mieng vai sach de dtfng cac bo phan thao ra. Dung ntfdc cat lau qua mot lln , lay
vai mem lau khd, dung xylen hoac aceton lau lai, cuoi cung dung ether lau cho
that khd.
Chu y: Khi lau nen chon ngay khd rao, neu vao ngay am tfdt se gay moc
them. Di chuyen kinh phai dung hai tay, mot tay dd de kinh, mot tay cam tru
(than kinh) hien vi.
320
Chtfcfng 9
Cung nhif cac hoat dong khac, hoat dong truyen mau va xet nghiem huyet
hoc cung co san pham.
S:in pham cua mot hoat dong la ket qua cuoi cung do hoat dong dem lai. Doi
vdi cac hoat dong san xuat thi san pham co chat lifdng co nghia la dap tfng mot
cach tot nhat muc dich sii dung san pham do. Ddi vdi cong tac xet nghiem huyet
hoc thi san pham la ket qua xet nghiem. Chat luong xet nghiem dtfdc dam bao cd
nghia la ket qua phan anh kip thdi. chinh xac va ro rang cac chi sd huyet hoc d
benh nhan ma lam sang yeu cau.
C o ng tac truyen mau dtfdc dam bao chat ltfdng cd nghia la m au va thanh
pham truyen cho benh nh an dap tfng tot nhat yeu cau dieu tri va han che den
mtfc thap nhat cac ket qua khong mong muon.
Bat ky mot hoat dong gi muon cd cha’t ltfOng phai cd chinh sach phu hop, dd
la chinh sach q uan tam den chat ltfOng. C h in h sach cd tac d u n g chi dao va dinh
hudng tfu tien den chat ltfdng. chat ltfdng cua san ph am cdn cd gia tri bao ve
thtfdng hieu cua cd sd san xuat.
Bao gom tat ca cac hoat dong nham cd san pham dat chat ltfdng tot. Nhtfng
hoat dong nay dude soan thao bang van ban gom ca nhtfng quy dinh ve quy trinh
va qua trinh hoat dong. Viec xem xet chat ltfdng san pham hay chat ltfdng ket qua
xet nghiem dtfoc coi la quan trong dtfa tren cac hoat dong ttf dau ttf, dao tao... den
1)6 tri nhan luc.
Nhtfng hoat dong kiem tra. xem xet va danh gia cac quy trinh, qua trinh
nham ket qua cd chat lifting, ttfc la san pham dap tfng tot muc dich san xuat no.
bao gom viec de ra cac bien phap. cac khau de chat ltfdng cua san pham dtfdc coi
la tot nhat. hay phai co tieu chuan ro rang ve chat ltfdng cua mdi san pham.
321
1.4. Kiem tra chat luong
Gom cac kiem tra. danh gia dinh ky hay dot xuat viec thac hien quy trinh.
kiem tra chat ltfdng cua phudng tien san xuat. cua dung cu hay nguyen lieu cho
den san pham. Bao gom kiem tra chat ltfdng noi bo va danh gia chat ltfdng ttf ngoai.
Kiem tra dinh ky co ke hoach. co bien phap va kiem tra viec thtfc hien kiem
tra. Kiem tra trinh do nhan vien. kiem tra thuc hien quv trinh. Kiem tra chat
luong san pham (kiem tra ket qua xet nghiem. chat ltfdng mau hoac phe pham)
theo tieu chuan da quy dinh.
Sii dung mot trung tam doc lap gui mau xet nghiem den nhieu phong xet
nghiem. sau do thu thap ket qua va xii ly bang thuat toan. de danh gia chat ltfdng
cua cac phong xet nghiem khac nhau. Hoac mot trung tam ben ngoai den cac cO sd
san xuat lay san pham ngau nhien va phan tich chat ltfOng.
Viec ghi chep ket qua co tinh khoa hoc. thong ke ket qua xet nghiem hang
ngay. hang tuan. hang thang cung giup phat hien nhtfng sai sot cd the xay ra.
Cung la mot hinh thtfc de dam bao chat ludng xet nghiem hoac chat ltfOng
san pham mau qua danh gia thuc trang to chtfc. danh gia viec thtfc hien cac quy
trinh. quy dinh. kiem tra san pham tai cho.
La viec tu xem xet lai qua trinh thtfc hien hoac xem xet lai ttfng khau da
dtfoc tien hanh co trao ddi de phat hien nhtfng khau cd the sai sot.
Noi tom lai. chat ltfOng cua thanh phan mau. hay thuc te hon la ket qua cua
hoat dong truyen mau (bao gom ttf tuyen chon, sang loc. thu gom mau. chiet tach.
bao quan va truyen mau lam sang) va ket qua cua xet nghiem cung nhu mot san
pham cua mot qua trinh san xuat phu thuoc vao nhieu yeu to: tu nang ltfc to chtfc
va chinh sach cua toan he thong den chat ludng cua nguyen lieu, loai quy trinh ky
thuat duoc ap dung, chat luong cua trang bi. nang luc cua nhan cong... Do dd hoat
dong de dam bao chat luong bao gom ttf nhtfng hoat dong co tinh vi mo den viec
thuc hien cac bien phap cu the cho quy trinh cu the.
322
2.1. Kiem tra chat luong n o i bo (n oi kiem tra)
La cac hoat dong cua labo nham dam bao xet nghiem co do tin cay.
- Kiem tra do xac thuc: Vi du: sii dung mau chuan (vdi may dem te bao).
Vdi cac labo thong thtfdng nhieu khi de bo q u a cong tac noi kiem tra nen can
dat ra mot nguyen tac. vi du ngtfdi chju trach nhiem chat ltfOng xet nghiem te bao
mau trtfdc khi ky tra ket qua xet nghiem phai ky vao to ket q u a xet nghiem lai
cac man ngay trtfdc. ddng thdi khi xay dtfng quy trinh cho mot n g ay lam viec can
co muc tieu kiem tra chat ltfdng noi bo.
Cd cd q u a n chat ltfOng du’Oc thtfc hien d u n g quy ch u an doc lap to chtfc kiem
tra dinh ky hoac dot xuat b a n g cach giii m au xet n ghiem den cac labo tron g he
thong va thu thap. xtf ly ket qua.
- Tac d u n g cua danh gia chat ltfOng ttf ngoai la thong nh at dtfOc he thong
hay noi cach khac him cho cac ph on g xet nghiem khac n h a u ctfng dtfa ra mot ket
qua ttfOng ttf ddi vdi mot mau nghiem.
- Vdi he thong chat ltfOng xet n gh iem chat che, ngtfdi ta yeu cau cac phong
xet nghiem phai tham gia v;\o he thong d a n h gia chat ltfOng.
Vi du:
323
Labo tham chieu dinh ky giii mau den cac labo 1. 2. 3. 4 . 5 va sau do thu
thap ket qua. xU ly. Labo nao co ket qua tach rdi xa cac labo khac thi can xem lai.
Cac labo 1. 2. 3. 4. 5 chi dtfdc phep hoat dong neu cd giay chung nhan chat
luong dinh ky cua labo tham chieu.
Quy trinh thuc hien cong viec va quy trinh tien hanh ky thuat cd mdi quan
he rat chat che. Tuy nhien. de thuc hien dung ky thuat mot khoi ltfOng xet
nghiem ldn lai phai dap ung ve mat thdi gian nen yeu cau bo tri cong viec khoa
hoc de moi lao dong deu duoc tan dung va co hieu qua.
Khi xay dung quv trinh ky thuat xet nghiem can luu y den cac dieu kien lien
quan nhu' cach lay benh pham. thdi gian giu benh pham tdi da. dieu kien van
chuyen. luu giu benh pham...
Sau khi cd ket qua xet nghiem. viec ghi chep so sach ltfu theo mau thong
nhat. khoa hoc de sao cho co the kiem tra danh gia dtfoc. Ngtfdi ta can ctf ket qua
ttfng thong sd sau do lap do thi. Nhieu khi dua vao dd thi cd the giup nhan ra quy
luat benh tat hay phat hien sai sot trong xet nghiem. Vi du may dem te bao trong
mdt thdi gian dai cho thay tat ca benh nhan deu co MCV (the tich trung binh
hong cau) tren 100 fl. luc do neu ve do thi cho thay do thi di len va duy tri mai d
do cao dd hoac cang ngay cang cao. K hi dd can xem ngay lai chat ltfOng cua xet
nghiem. cha't ltfOng cua may dem.
Nh ie u thong so dat ra cho viec ch uan hoa cua labo xet nghiem :
- C h u a n tham chieu: mot chat, mot thiet bi, mot quy trinh dtfOc goi la
chuan khi no dap tfng dtfOc nhtfng yeu cau chat che ve chat ltfOng, ve do tin cay
khi tinh den moi yeu to.
- Vat lieu tham gia: vat lieu da dtfOc nhieu trung tam nghien ctfu danh gia
phu hop cho mot xet nghiem dac thu dung de lam chuain.
- P h u o n g ph ap tham chieu: ky thuat dUOc md ta chi'nh xac, ro r a n g cho mot
xet nghiem cu the dtfoc hoi ddng chuyen mon xem xet va xac nhan, p h u o n g ph ap
nay d u ng de danh gia ca phtfOng ph ap labo khac. PhtfOng p h ap ch u an quoc te la
phtfOng phap dtfoc thiet lap nhd hoi ddng khoa hoc quoc te.
3. Mot so bien phap dam bao chat li/dng trong truyen mau
3.1. Chu trinh truyen mau
325
- T u y e n chon: k ham . ttf v a n ngtfdi cho
Quy trinh ttf tuyen chon ngudi cho den kham va lay mau va phai dtfoc xay
dtfng va loai trtf cac yeu to nham cd ngtfdi cho hoan toan manh khoe, lay mau
an toan.
- Doi tuong cho mau: quan ly dtfoc ngtfdi cho mau, chu y lay d nhom ft nguy
cO lay nhiem benh truyen qua dudng mau nham an toan cho ngudi nhan. ngtfdi
cho, nhan vien.
- Quy trinh va thu tuc ghi chep: nham kiem tra dtfOc stfc khoe ngtfdi cho,
quan ly dtfOc ngtfdi cho, khdng nham lan mau ngudi nay vdi ngtfdi khac nhtfng
van dam bao thuan tien. tranh phien ha.
- Quy trinh nhan mau vao kho. thu tuc giao - nhan.
- Quy trinh sang loc: ttf to chtfc thtfc hien ky thuat den quy trinh dao tao
can bo, quy trinh chon kit, quy trinh xtf ly chat thai bd va tra. thong bao ket qua.
- Quy trinh san xuat de khdng bi lay nhiem ttf ngoai. khdng lan mau ngudi
nay vdi mau khac. thanh phan nay vdi thanh phan khac. Thanh phan mau phai
dude san xuat kip thdi. san pham cd cac thong tin can thiet.
- Quy trinh ltfu trtf. phat mau. quy trinh truyen mau lam sang: lam viec gi
trtfdc, viec gi sau, khi linh can chu y gi. khi phat can yeu cau gi, khi truyen mau
phai theo quy trinh da dtfoc xem xet va thong nhat.
- Ttf kiem tra phtfOng tien, dung cu: can. dung cu xet nghiem. dat ke hoach
kiem tra dinh ky cd sd theo doi.
326
- Tu kiem tra kft xet nghiem va may.
- Ta kiem tra dinh nhom bang ap dung dinh nhom hai phtfOng phap, hai
nhan vien doc lap. Kiem tra hang ngay cac sinh pham sU dung ve tmh dac hieu.
do nhay. co so. giay theo doi. co ngtfdi chiu trach nhiem ky ten.
- Kiem tra mau, san pham mau.
Khi cong tac truyen m au co sii d u n g he thong p h a n mem q u a n ly, can dat
cac che do tu kiem tra trong chUOng trinh de lam sao khi co bat ky mot sai sot nao
se co he thong bao dong. Vi du, ma so cua mot don vi m au tii mot ngudi cho lai co
hai nhom khac nhau 6 hai che ph am (vi du khoi hong c l u co nhom A, huyet tUOng
co nhom B) thi se co bao dong xuat hien.
3.3.4. Ap dung cac tieu chuan chat lifdng: dat tieu chuan cu the (quy dinh cua Nha
nude) ddng thdi ttfng khu vtfc yeu cau them.
3.3.5. Ap dung ky thuat mdi trong sang loc, pho bien kien thtfc (dao tao) sii du n g mau.
Can cd ke hoach dao tao cu the, ttf don gian den phtfc tap, de cd doi ngu can
bo thanh thao vtfa cd tay nghe cao vtfa cd hieu biet can thiet de cd the xii ly d moi
tinh huong.
Hien nay trong linh vtfc truyen mau ngtfdi ta nhac nhieu den thtfc hien tieu
chuan GMP. Vay G M P la gi?
GMP (Good Manifacturing Practice) la moi hoat dong trong ca dich vu nham cd
san pham dat dtfoc muc dich san xuat ra no (cd the goi la qua trinh thtfc hanh tot).
327
Muc dich cua cong tac truyen mau la hieu qua chtfa benh 0 ngtfdi benh.
Muon ngudi benh dtfng mau. che pham mau dat hieu qua cao (nhan dung cai
minh can va an toan) thi phai co stf phoi hop cua tat ca cac hoat dong trong ca day
chuyen. cac cong tac ttf quan ly chat ltfOng. kiem tra chat ltfOng va tinh thanh
thao cua can bo. den viec to chtfc thtfc hien. to chtfc dao tao tuven ltfa nhan vien
cung nhtf cac can thiep co tinh kiem tra chat che. cua dtfdng loi chinh sach dau ttf
phoi hop.
Khong the kiem tra chat ltfOng het cac thong sd cho tat ca cac san pham do
vay danh gia mot co sd san xuat. mot ngan hang mau tot la dtfa vao viec co sd do
co dat GM P hay khdng? Cac trung tam truyen mau ldn tren the gidi hien nay
dang co gang dat GMP.
328
Chifdng 10
329
1.4. Ty le cap gen he Rh
f
Cap khang nguyen (%)
Dan toe n
cc cc CC EE ee Ee
PhiTOng phap Ngtfng ket, khang the don dong cua Sanofi (Phap)
K ha ng Jk Jk Jk Jk
Fy Fy Fy Fy
nguyen KK Kk kk SS Ss ss
(a+b-) (a+b+) (a-b+) (a-b-) (a+b-) (a+b+) (a-b+) (a-b-)
(%)
Kinh 86,46 1 1 .7 4 0 1.8 18 ,77 2.63 4 1.6 1 36,99 0 0 100 u 84 80,4
Phi/ong
N g im g ket. khang the den dong cua Sanofi (Pha p)
phap
NhuOm
P hu o n g phap M a y dem te bao tu don g Hycel ( P h a p ) , S y s m e x (Nha t)
xanh cresyl
330
2.2. Cac thong so bach cau
Nam 38 233 ± 48
60-80 67,0 + 6,5 65,5 ± 6,7
NCr 36 267 + 63
331
3.2. Cac thong so ddng hong cau (n = 79)
- ' "
SD
Cac thong so
% So luong (G/l)
H C co n h a n 1 9 ,1 4 ± 3 ,3
N g u y e n tie n HC 0 ,0 9 ± 0,11
H C iia b a s e 2 ,4 ± 1,5
H C da s a c 6 ,4 ± 2 ,3
H C i/a a cid 1 0 ,7 ± 3 ,7
H C li/d i 1 ,2 5 ± 0,31 4 8 ,2 0 ± 1 3 ,6 7
H C tru o n g th a n h 4 ,8 0 ± 0 ,5 0 (T /l)
C h i so tru o n g th a n h d o n g HC 0 ,3 7 ± 0 , 1 5
•- M a y d e m te b a o to d o n g H y c e l (P h a p ), S y s m e x (N h a t).
P huong phap
- K in h h ie n vi q u a n g h o c .
A" + SD
Cac thong so
% So ludng (G/l)
B C h at 5 9 ,2 ± 7 ,5 3 0 ,9 9 ± 1 0 ,1 6
M ono 0 ,7 6 ± 0,71 0 ,4 4 x 0 ,4 4
- M a y d e m te b a o to d o n g H y c e l (P h a p ), S y s m e x (N h a t).
P h i/d n g p h a p
- K in h h ie n vi q u a n g h o c .
X + SD
Cac thong so
% So luong (G/l)
N g u y e n tu y b a o 0 .6 9 ± 0 ,6 9 0 ,7 9 ± 0 ,7 9
T ie n tu y b ao 0 ,8 2 ± 0 .8 2 0 ,7 6 ± 0 .7 5
T u y b a o tru n g tin h 5 ,6 ± 2 ,7 4 ,0 7 ± 3 ,4 9
D u a tru n g tin h 8 .5 ± 3 ,7 5 ,5 3 ± 3 ,3 0
D o a n tru n g tin h 3 3 ,2 - 8 .5 2 2 .0 3 t 14 85
C h i so truO ng th a n h 0 ,1 7 ± 0 ,1 3
- M a y d e m te b a o t i/ d o n g H y c e l (P h a p ), S y s m e x (N h a t).
P huong phap
- K in h h ie n vi q u a n g h o c .
3.5. Cac dudi nhom lym pho (n=79)
So lifdng
Cac thong so % Phi/dng phap
(Gfi) '
L y m p h o T (T C D 3) 5 8 ,7 ± 1 1 , 3 3 6 ,6 1 9 ± 3 .5 9 0
M T C i/a b ase 9 ,2 6 ± 4 ,5 1
"," .
M TC co h at c h ira s in h tie u ca u 4 5 ,9 1 ± 7 ,7 3 K in h h ie n vi q u a n g h o c
M T C co h a t d a n g s in h tie u ca u 3 0 ,3 7 ± 9 ,4 5
M TC n h a n trd 1 3 ,6 2 ± 6 ,5 5
NCr 7 ,3 5 ± 3 , 9 4 1 9 ,8 6 ± 1 5 ,0 0 6 ,1 2 ± 5 ,2 5 19,51 ± 1 4 ,6 7
333
6. C ac th o n g so p ro te in h u y e t ttfdng
6.1. Protein, albumin, globulin va ty le A/G trong huyet thanh
Thong Don vi
Li/a tuoi Gidi n X * SD K y th u a t
so do
Ngudi trUdng Nam 225 73,10 ± 6.06 Phi/ong phap Biure sCl dung
Protein g/i thanh kit cua Boehrmger-
NCr 189 74,33 ± 4.82
Mannheim tren may 4010
■
Ngudi trUdng Nam 36 56,67 ± 5.28 Vert Bromocresol pH 4.2 tren
Albumin g/i thanh may Hitachi 704
NCr 38 53,72 ± 4,26
\ ...
2-5 Chung 92 44.21 ± 2.58
Albumin g/i 6-10 Chung 169 45.85 ± 3.49 Vert Bromocresol
11-15 Chung 112 47.27 ± 3.41
----------------
2-5 Chung 92 30.87 ± 3,38
Globulin g/i 6-10 Chung 169 31.64 ± 4.03
11-15 Chung 112 33.45 ± 3.55
---------------
2-5 Chung 92 1.45 ± 0,21
Ty le A/G 6-10 Chung 169 1,48 ± 0,30 Tinh ty le
11-15 Chung 112 1,43 ± 0,19
7. C ac th o n g so m ie n djch
7.1. Cytokin
T h o n g s d do D d n vi do n Ky th u a t
' .V + SD
ELISA (kit CLB club) (chuan
TNFu pg/ml 34 19.5 r 11.3
WHO: 11,7 pg/ml)
IL1|i pg/ml 34 27.4 ± 15.2 ELISA (kit CLB club)
IL6 pg/ml 34 36.0 ± 22,2 ELISA (kit CLB club)
TNFu ng/ml 30 0.13 ± 0.14 RIA, kit IMK-480 (CIAE)
o.)4
7.2. Nong do globulin mien djch trong huyet thanh
7.2.1. IgG (m g % )
Ngifdi trifdng 56 1780 ± 202 1745,9 - 1814,1 Khuech tan trong thach: Mancini
thanh 60 1707 ± 247 1668,9 - 1745,1 Do do due mien djch
5 - 1 0 tuoi 30 1549 ± 392 1432,4 - 1665,6 Khuech tan trong thach: Mancini
7.2.2. IgA (m g % )
Ngifdi trifdng
223 326 ± 11 324,6 - 327,4 Khuech tan trong thach: Mancini
thanh
Ngi/di trifdng 56 363 ± 30 357,9 - 368,1 Khuech tan trong thach: Mancini
thanh 60 263 ± 65 253,0 - 273,0 Do do due mien djch
7.2.3. IgM (m g % )
■
Ngi/di trifdng 56 238 ± 48 229,9 - 246,1 Khuech tan trong thach: Mancini
thanh 60 277 ± 88 263,4 - 290,6 Do do due mien dich
335
7.4. Cac te bao cd tham quyen mien djch
7.4.1. T C D , (tebao/fil)
i 19-25 Chung 20 1247,30 ±434,76 Mien dich huynh quanh gian tiep
19 - 25 Chung 120 1,25 ± 0,45 Mien dich huynh quang trtfc tiep
Gidi n X ± SD Ky thuat
Chung 120 419,02 ± 206,99 Mien djch huynh quang trtfc tiep
337
PHIEU XET NGHIEM MS: 32/BV-99
So: ...............
TE BAO MAU NGOAI VI
n: Nam
C h i so S o lu o n g K e t qua C h i so K e t q ua
Nh an xet:
■gic/......... ngay ........ thang .........nam 200 .................... g id ..........ngay .........thang .........nam 200...
338
PHIEU XET NGHIEM M S: 33/BV-99
HUYET - TUY 0 0 S° :
n: Nam
So:
Ho ten ngtfdi benh: ................................... Tuoi: .............................Nam/Ntf
Dja c h i:..................................................... So B H Y T .................................
So gitfdng: .......................... Buong: ....... Khoa: ...................................
Tom t&t qua trinh benh ly, chtfng thtfc the (gan, lach, h a c h )..................
Ho t e n : ..............................
KET QUA
Chi so Ket qua Chi so Ket qua
So lu o n g h o n g cau ( T / l) So lu o n g bach cau ( G /l)
L ifa n g h u y e t sac to ( g /l) C h i so tru o n g th a n h BC hat
H e m a to c rit (l/D T y le h o n g c a u / bach cdu hat
MCV (I'D So lu o n g te bao tu y x u o n g ( G /l)
MCH (Pg) H o a h o c te bao:
MCHC ( g /l) + P e ro x y d a s e
H o n g cau co nhan ( G /l) + Sudan
H o n g cau lu o i m au (%) + E sterase k h o n g ure che
H o n g cau lu d i tu y (70 + E sterase ire che ban g N a F
C h i so tru o n g th an h H C + P .A .S
So lu o n g tie u cau ( G /l)
Nhan xet:
K et l u a n : ...............................................................................................
De nghj: ................................................................................................
Ho ten:
339
HUYET - TUY DO LA N THI/
-----------------------------
T u y b in h K e t qua
Te bao th u a n g
(% ) Tuv M au
T c bao bat th u d n g
M y e lo b la s t (N g u y e n tu y bao) 0-2
P ro m y e lo c y te (T id n tu v bao) 0-3
N e u tro p h il (T ru n g tin h ) 5-10
M y e lo c y te
E o s in o p h il ( U a a e id ) 0.5-3
... . -
( T u y bao)
B a s o p h il ( U a base)
N e u tr o p h il (T ru n g tm h ) 5-12
M e ta m y e lo c y te
E o s in o p h il ( U a a e id ) 0-1
(H a u tu y b ao )
B a s o p h il ( U a base)
N e u tro p h il (T ru n g tm h ) 5-12
Band
E o s in o p h il ( U a a e id ) 0-0,3
(B C d u a )
B a s o p h il ( U a base)
N e u tr o p h il (T r u n g tin h ) 20-40
S egm en ___
E o s in o p h il ( U a a c id ) 1-4
(D o a n )
B a s o p h il ( U a base) 0-1
L y m p h o b la s t (N g u y e n bao ly m p h o ) 0-0.1
P ro ly m p h o c y te (T ie n ly m p h o ) 0-0.1
L y m p h o c y te (L y m p h o ) 8-2.5
P la s m o b la s t (N g u y e n tu o n g b a o )
P ro p la s m o c y te ( T ie n tu o n g b ao )
P la s m o c y te (T u o n g b ao ) 0-1
M o n o b la s t (N g u y e n bao m o n o )
P ro m o n o c y te ( T iiin m o n o )
M o n o c y te (M o n o ) 0-2
h—
P ro e ry th ro b la s t (N g u y e n tie n h o n g c a u ) 0-0,3
r '
E r y th ro b la s t b a s o p h il (N g u y e n h o n g cau ua base) 1-4
E r y th ro b la s t p o ly c ro m a to p h il (N g u y e n h o n g cau da sac) 3-10
E ry th ro b la s t a c id o p h il ( N s u v e n hcSng cau ua a c id ) 7-15
M e e a k a rv o b la s t (N g u y e n m au tie u c a u ) 0-1
•-
M e g a k a ry o c y te b a s o p h il ( M a u tie u cau ua base) 5-14
M e g a k a ry o c y te g ra n u la r ( M T C hat ch u a sin h T C ) 38-53
M e g a k a ry o c y te m a tu re ( M T C hat d a n g s in h T C ) 20-40
340
PHIEU XET N G H IE M D O N G M AU So:
Ho t e n : ........................................................ Ho ten:
341
TAI LIE U THAM KHAO
•
343
NHA XUAT BAN Y HQC
Ky thuat
XET NGHIEM HUYET HOC VA TRUYEN MAU
0NG DUNG TRONG liM SANG
■
In 1000 cuon, kho 19 x 27cm tai Xuong in Nha xuat ban Y hoc.