Discovering Computer Science:

Interdisciplinary Problems, Principles,

and Python Programming 2nd Edition
Jessen Havill
Visit to download the full and correct content document:
https://textbookfull.com/product/discovering-computer-science-interdisciplinary-proble
ms-principles-and-python-programming-2nd-edition-jessen-havill/
More products digital (pdf, epub, mobi) instant
download maybe you interests ...

Discovering Computer Science Interdisciplinary Problems

Principles and Python Programming 2nd Edition Jessen
Havill

https://textbookfull.com/product/discovering-computer-science-
interdisciplinary-problems-principles-and-python-programming-2nd-
edition-jessen-havill-2/

Discovering Computer Science Interdisciplinary Problems

Principles and Python Programming 1st Edition Jessen
Havill

https://textbookfull.com/product/discovering-computer-science-
interdisciplinary-problems-principles-and-python-programming-1st-
edition-jessen-havill/

Discovering Computer Science Interdisciplinary Problems

Principles and Python Programming First Edition Jessen
Havill

https://textbookfull.com/product/discovering-computer-science-
interdisciplinary-problems-principles-and-python-programming-
first-edition-jessen-havill/

Biota Grow 2C gather 2C cook Loucas

https://textbookfull.com/product/biota-grow-2c-gather-2c-cook-
loucas/
Python Programming An Introduction to Computer Science
John M. Zelle

https://textbookfull.com/product/python-programming-an-
introduction-to-computer-science-john-m-zelle/

Python Programming An Introduction to Computer Science

3rd Edition John M. Zelle

https://textbookfull.com/product/python-programming-an-
introduction-to-computer-science-3rd-edition-john-m-zelle/

Data Science from Scratch First Principles with Python

2nd Edition Joel Grus

https://textbookfull.com/product/data-science-from-scratch-first-
principles-with-python-2nd-edition-joel-grus/

Data Science from Scratch First Principles with Python

2nd Edition Grus Joel

https://textbookfull.com/product/data-science-from-scratch-first-
principles-with-python-2nd-edition-grus-joel/

Practical Programming An Introduction to Computer

Science Using Python 3 6 3rd Edition Paul Gries

https://textbookfull.com/product/practical-programming-an-
introduction-to-computer-science-using-python-3-6-3rd-edition-
paul-gries/
Discovering Computer Science
Chapman & Hall/CRC
Textbooks in Computing

Series Editors
John Impagliazzo
Andrew McGettrick
Pascal Hitzler, Markus Krötzsch, and Sebastian Rudolph, Foundations of Semantic Web Technologies
Henrik Bœrbak Christensen, Flexible, Reliable Software: Using Patterns and Agile Development
John S. Conery, Explorations in Computing: An Introduction to Computer Science
Lisa C. Kaczmarczyk, Computers and Society: Computing for Good
Mark Johnson, A Concise Introduction to Programming in Python
Paul Anderson, Web 2.0 and Beyond: Principles and Technologies
Henry Walker, The Tao of Computing, Second Edition
Ted Herman, A Functional Start to Computing with Python
Mark Johnson, A Concise Introduction to Data Structures Using Java
David D. Riley and Kenny A. Hunt, Computational Thinking for the Modern Problem Solver
Bill Manaris and Andrew R. Brown, Making Music with Computers: Creative Programming in Python
John S. Conery, Explorations in Computing: An Introduction to Computer Science and Python Programming
Jessen Havill, Discovering Computer Science: Interdisciplinary Problems, Principles, and Python Programming
Efrem G. Mallach, Information Systems: What Every Business Student Needs to Know Iztok Fajfar, Start Programming
Using HTML, CSS, and JavaScript
Mark C. Lewis and Lisa L. Lacher, Introduction to Programming and Problem-Solving Using Scala, Second Edition
Aharon Yadin, Computer Systems Architecture
Mark C. Lewis and Lisa L. Lacher, Object-Orientation, Abstraction, and Data Structures Using Scala, Second Edition
Henry M. Walker, Teaching Computing: A Practitioner’s Perspective
Efrem G. Mallach, Information Systems:What Every Business Student Needs to Know, Second Edition
Jessen Havill, Discovering Computer Science: Interdisciplinary Problems, Principles, and Python Programming, Second
Edition
For more information about this series please visit:
https://www.crcpress.com/Chapman--HallCRC-Textbooks-in-Computing/book-series/CANDHTEXCOMSER?
page=2&order=pubdate&size=12&view=list&status=published,forthcoming
 Discovering Computer Science
Interdisciplinary Problems, Principles, and Python
Programming

Second Edition

Jessen Havill
Second edition published 2021
by CRC Press
2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxon, OX14 4RN
and by CRC Press
6000 Broken Sound Parkway NW, Suite 300, Boca Raton, FL 33487-2742
© 2021 Jessen Havill
The right of Jessen Havill to be identified as author of this work has been asserted by him in accordance with sections 77
and 78 of the Copyright, Designs and Patents Act 1988.
All rights reserved. No part of this book may be reprinted or reproduced or utilised in any form or by any electronic,
mechanical, or other means, now known or hereafter invented, including photocopying and recording, or in any information
storage or retrieval system, without permission in writing from the publishers.
For permission to photocopy or use material electronically from this work, access www.copyright.com or contact the
Copyright Clearance Center, Inc. (CCC), 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, 978-750-8400. For works that are not
available on CCC please contact mpkbookspermissions@tandf.co.uk
Trademark notice: Product or corporate names may be trademarks or registered trademarks, and are used only for
identification and explanation without intent to infringe.
British Library Cataloguing-in-Publication Data
A catalogue record for this book is available from the British Library

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data

Names: Havill, Jessen, author.
Title: Discovering computer science: interdisciplinary problems, principles, and Python programming / Jessen
Havill.
Description: Second edition. ∣ Boca Raton: CRC Press, 2021. ∣ Series: Chapman & Hall/CRC press textbooks
in computing ∣ Includes bibliographical references and index.
Identifiers: LCCN 2020030144 ∣ ISBN 9780367472498 (paperback) ∣ ISBN 9780367613358 (hardback) ∣
ISBN 9781003037149 (ebook)
Subjects: LCSH: Computer science--Textbooks. ∣ Python (Computer program language)--Textbooks.
Classification: LCC QA76 H3735 2021 ∣ DDC 005.13/3--dc23
LC record available at https://lccn.loc.gov/2020030144

ISBN: 9780367613358 (hbk)

ISBN: 9780367472498 (pbk)
ISBN: 9781003037149 (ebk)
Typeset in Computer Modern font
by Cenveo Publisher Services
Contents

Preface

Acknowledgments

About the author

CHAPTER 1 ■ How to Solve It

1.1 UNDERSTAND THE PROBLEM

A first problem: computing reading level
Functional abstraction

1.2 DESIGN AN ALGORITHM

Take it from the top
Pseudocode
Implement from the bottom

1.3 WRITE A PROGRAM

Welcome to the circus
What’s in a name?
Interactive computing
Looking ahead

1.4 LOOK BACK

Testing
Algorithm efficiency

1.5 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

CHAPTER 2 ■ Visualizing Abstraction

 2.1 DATA ABSTRACTION
Turtle graphics

2.2 DRAWING FLOWERS AND PLOTTING EARTHQUAKES

Iteration
Tangent 2.1 Defining colors
Data visualization

2.3 FUNCTIONAL ABSTRACTION

Function parameters

2.4 PROGRAMMING IN STYLE

Program structure
Documentation
Tangent 2.2 Global variables
Self-documenting code

2.5 A RETURN TO FUNCTIONS

The math module
Writing functions with return values
Return vs. print

2.6 SCOPE AND NAMESPACES

Local namespaces
The global namespace

2.7 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

CHAPTER 3 ■ Inside a Computer

3.1 COMPUTERS ARE DUMB

Tangent 3.1 High performance computing
Machine language
Tangent 3.2 Byte code

3.2 EVERYTHING IS BITS

 Bits are switches
Bits can represent anything
Tangent 3.3 Hexadecimal notation
Computing with bits

3.3 COMPUTER ARITHMETIC

Limited precision
Tangent 3.4 Floating point notation
Error propagation
Division
Complex numbers

*3.4 BINARYARITHMETIC
More limited precision
Negative integers
Designing an adder
Implementing an adder

3.5 THE UNIVERSAL MACHINE

3.6 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

CHAPTER 4 ■ Growth and Decay

4.1 ACCUMULATORS
Managing a fishing pond
Measuring network value
Organizing a concert

4.2 DATA VISUALIZATION

4.3 CONDITIONAL ITERATION

When will the fish disappear?
When will your nest egg double?

*4.4 CONTINUOUS MODELS

 Difference equations
Radiocarbon dating
Tradeoffs between accuracy and time
Simulating an epidemic

*4.5 NUMERICAL ANALYSIS

The harmonic series
Approximating π
Approximating square roots

4.6 SUMMING UP
Tangent 4.1 Triangular numbers

4.7 FURTHER DISCOVERY

*4.8 PROJECTS
4.1 Parasitic relationships
4.2 Financial calculators
4.3 Market penetration
4.4 Wolves and moose

CHAPTER 5 ■ Forks in the Road

5.1 RANDOM WALKS

Tangent 5.1 Interval notation
One small step
Monte Carlo simulation

*5.2 PSEUDORANDOM NUMBER GENERATORS

Implementation
Testing randomness

*5.3 SIMULATING PROBABILITY DISTRIBUTIONS

The central limit theorem

5.4 BACK TO BOOLEANS

 Predicate functions
Short circuit evaluation
DeMorgan’s laws
Thinking inside the box
Many happy returns

5.5 DEFENSIVE PROGRAMMING

Checking parameters
Assertions
Unit testing
Tangent 5.2 Unit testing frameworks
Testing floats
Catching exceptions

5.6 GUESS MYNUMBER

Ending the game nicely
Friendly hints
A proper win/lose message

5.7 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

*5.8 PROJECTS
5.1 The magic of polling
5.2 Escape!

CHAPTER 6 ■ Text, Documents, and DNA

6.1 FIRST STEPS

Normalization
Tangent 6.1 Natural language processing
Tokenization
Creating your own module
Testing your module

6.2 TEXT DOCUMENTS

 Reading from text files
Writing to text files
Reading from the web

6.3 ENCODING STRINGS

Computing checksums
Unicode
Tangent 6.2 Compressing text files
Indexing and slicing

6.4 A CONCORDANCE
Finding a word
A concordance entry
A complete concordance

6.5 WORD FREQUENCY TRENDS

Finding the frequency of a word
Getting the frequencies in slices
Plotting the frequencies

6.6 COMPARING TEXTS

Dot plots

*6.7 TIME COMPLEXITY

Best case vs. worst case
Asymptotic time complexity

*6.8 COMPUTATIONAL GENOMICS

A genomics primer
Basic DNA analysis
Transforming sequences
Comparing sequences
Reading sequence files

6.9 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

 *6.10 PROJECTS
6.1 Polarized politics
6.2 Finding genes

CHAPTER 7 ■ Data Analysis

7.1 SUMMARY STATISTICS

Mean and variance
Minimum and maximum

7.2 WRANGLING DATA

Smoothing data
A more efficient algorithm
Modifying lists in place
List operators and methods
*List comprehensions
Tangent 7.1 NumPy arrays

7.3 TALLYING FREQUENCIES

Word frequencies
Dictionaries
Tangent 7.2 Hash tables
Finding the most frequent word
Bigram frequencies
Tangent 7.3 Sentiment analysis

7.4 READING TABULAR DATA

Earthquakes

*7.5 DESIGNING EFFICIENT ALGORITHMS

Removing duplicates
A first algorithm
A more elegant algorithm
A more efficient algorithm
 *7.6 LINEAR REGRESSION

*7.7 DATA CLUSTERING

Defining similarity
A simple example
Implementing k-means clustering
Locating bicycle safety programs

7.8 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

Tangent 7.4 Privacy in the age of big data

*7.9 PROJECTS
7.1 Climate change
7.2 Does education influence unemployment?
7.3 Maximizing profit
7.4 Admissions
7.5 Preparing for a 100-year flood
7.6 Voting methods
7.7 Heuristics for traveling salespeople

CHAPTER 8 ■ Flatland

8.1 TABULAR DATA

Reading a table of temperatures
Tangent 8.1 Pandas

8.2 THE GAME OF LIFE

Creating a grid
Initial configurations
Surveying the neighborhood
Performing one pass
Tangent 8.2 NumPy arrays in two dimensions
Updating the grid
 8.3 DIGITAL IMAGES
Colors
Tangent 8.3 Additive vs. subtractive color models
Image filters
Tangent 8.4 Image storage and compression
Transforming images

8.4 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

*8.5 PROJECTS
8.1 Modeling segregation
8.2 Modeling ferromagnetism
8.3 Growing dendrites
8.4 Simulating an epidemic

CHAPTER 9 ■ Self-similarity and Recursion

9.1 FRACTALS
Trees
Snowflakes

9.2 RECURSION AND ITERATION

Solving a problem recursively
Palindromes
Guessing passwords

9.3 THE MYTHICAL TOWER OF HANOI

*Is the end of the world nigh?

9.4 RECURSIVE LINEAR SEARCH

*Efficiency of recursive linear search

9.5 DIVIDE AND CONQUER

Buy low, sell high
Navigating a maze
 *9.6 LINDENMAYER SYSTEMS
Formal grammars
L-systems
Implementing L-systems

9.7 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

*9.8 PROJECTS
9.1 Lindenmayer’s beautiful plants
9.2 Gerrymandering
9.3 Percolation

CHAPTER 10 ■ Organizing Data

10.1 BINARY SEARCH

Tangent 10.1 Databases
Efficiency of iterative binary search
A spelling checker
Recursive binary search
*Efficiency of recursive binary search

10.2 SELECTION SORT

Implementing selection sort
Efficiency of selection sort
Querying data

10.3 INSERTION SORT

Implementing insertion sort
Efficiency of insertion sort

10.4 EFFICIENT SORTING

Merge sort
Internal vs. external sorting
Efficiency of merge sort
 *10.5 TRACTABLE AND INTRACTABLE ALGORITHMS
Hard problems

10.6 SUMMARY AND FURTHER DISCOVERY

*10.7 PROJECTS
10.1 Creating a searchable database
10.2 Binary search trees

CHAPTER 11 ■ Networks

11.1 MODELING WITH GRAPHS

Making friends

11.2 SHORTEST PATHS

Breadth-first search
Finding the actual paths

11.3 IT’S A SMALL WORLD…

Small world networks
Clustering coefficients
Scale-free networks

11.4 RANDOM GRAPHS

11.5 SUMMARYAND FURTHER DISCOVERY

*11.6 PROJECTS

11.1 Diffusion of ideas and influence

11.2 Slowing an epidemic

11.3 The Oracle of Bacon

CHAPTER 12 ■ Object-oriented Design

12.1 SIMULATING AN EPIDEMIC

Object design
Acknowledgments

In addition to those who provided their support and expertise for the first edition, I wish to
thank Janet Davis (Whitman College), Jim Deverick (The College of William and Mary),
David Goodwin (Denison University), and Ashwin Lall (Denison University) for their
valuable feedback on drafts of the second edition.
I would also like to thank Dee Ghiloni, Mary Lucas-Miller, and Tony Silveira for their
steadfast support, Mike Brady and my Data Analytics colleagues for reminding me how
much fun it can be to learn new things, and the Book Group for reminding me to not take life
too seriously. A Bowen Fellowship awarded by Denison University gave me the time needed
to complete this project.
Finally, my family has once again provided me with seemingly infinite patience and love
during this intensive period of writing. I am an extraordinarily lucky husband and father.
About the author

Jessen Havill is a Professor of Computer Science at Denison University. He has been

teaching courses across the computer science curriculum for almost thirty years, and was
awarded the College’s highest teaching honor, the Charles A. Brickman Teaching Excellence
Award, in 2013. Although his primary expertise is in the development and analysis of online
algorithms, Dr. Havill has spent many years collaborating with colleagues across the
curriculum to develop interdisciplinary academic opportunities for students. From 2016–
2019, he became the founding Director of Denison University’s interdisciplinary Data
Analytics program. Dr. Havill earned his bachelor’s degree from Bucknell University and his
Ph.D. in computer science from The College of William and Mary.
Another random document with
no related content on Scribd:
dezer namen. Van sommige vleinamen zijn verkleinnamen afgeleid
in alle of schier alle boven vermelde verkleinvormen. Van den
vleinaam H a y o , bij voorbeeld, zijn afgeleid de verkleinnamen
H a e i s e , H a e i t e , H a e i t s e , H a e i k e en H a e i t s j e (in
Nederlandsche spelling H a a i s e , enz.); van B o a y e (B o y e )
komen B o a i t e , B o a i t s e , B o a i k e , B o a i t s j e (volgens
Nederlandsche spelwijze B o i t e , enz.); van J e l l e zijn afgeleid
J e l s e , J e l t e , J e l t s e , J e l k e , J e l t s j e , enz.

Nog een andere naamsvorm is van de vleinamen afgeleid; te weten:

de patronymicale vorm op ing eindigende. Deze vorm, het echte, het
ware Oud-Germaansche patronymicum aanduidende, kan dus van
oorsprongswegen geene eigenlijke mansvóórnamen in ’t leven
roepen; hij duidt veeleer een maagschapsnaam aan, en is dan ook,
als inga, ink of ing, veelvuldig bij de Friesche, de Sassische en de
Frankische volksstammen, die gezamenlijk het Nederlandsche volk
uitmaken, als uitgang van maagschaps- of geslachtsnamen in
gebruik. Niettemin, sommigen van deze patronymicale, op ing
eindigende namen zijn heden ten dage, als bij misverstand (’t welk in
dezen zin ook bij andere Germaansche volken voorkomt), nog bij de
Friezen als mansvóórnamen in volle geijkt gebruik. Als zoodanigen
mogen hier vermeld worden: A l i n g , A m e l i n g , A s i n g en
A s i n g a , B a l i n g , B a l l i n g , B o a y i n g (B o o y i n g ),
Ebbing, Eling, Haring, Hemsing, Henning,
N a n n i n g , Ts j a l l i n g (T j a l l i n g ), W a l i n g en nog enkele
anderen. [217]

De hedendaagsche Friezen hebben de gewoonte hunner

voorouders om de mans- en vrouwenvóórnamen te verminken en te
vervormen door vleivormen en verkleiningsvormen (overigens
geenszins eene navolgenswaardige gewoonte), getrouwelijk
aangehouden. Zij breiden dit gebruik zelfs nog meer uit. Niet enkel
dat zij die verkorte en verknoeide namen hunner voorvaders trouw in
gebruik houden, als of die wannamen heel wat eigens en bijzonders
waren, maar zij blijven ook nog steeds voortgaan met dit verknoeien
hunner namen in vlei- en verkleinvormen. Vele reeds zeer verkorte
en verdraaide namen, vooral vrouwennamen, mishandelen zij rustig
verder, zoo dat die namen ten langen leste gansch onkenbaar
worden. Van de volledige namen C a t h a r i n a en M a r g a r e t h a ,
beiden van Griekschen oorsprong en beiden van schoone
beteekenis (te weten: „de reine” en „de perel”), was bij de Friezen in
den loop der eeuwen reeds T r y n t s j e en G r y t s j e (T r ij n t j e en
G r i e t j e ) geworden. Maar het schijnt als of voor de
hedendaagsche Friezen die namen nog niet genoeg verkort en
verbasterd waren. Immers maken zij in het dagelijksche leven de
wannamen T i n e of T y n k e en N i n e of N y n k e van T r y n t s j e
of C a t h a r i n a , en K i k e van G r y t s j e of M a r g a r e t h a . Even
zoo verknoeit men D i r k of D u r k (voluit D i e d e r i k ) wel tot
D u y e , de vrouwennamen D i r k j e (beter D i e d e r i k a ) tot
D u k k e , S i b b e l t s j e tot P i b b e , J e l l e wel tot J e y e ,
J e l t s j e tot J e i of J e i k e , A e l t s j e (A a l t j e ) en B a u k j e tot
A e y e en B a e y e , A u k j e en B a r t e l t s j e tot A k k e en
B a k k e , H y l k j e en H i l t s j e tot H i k e en H i k k e , E e l k j e tot
E k e ; Ts j e a r d t s j e (T j e e r d t j e ) tot K e k k e , L u t s k e tot
L u k k e of L o k k e , J i t s k e tot J i k k e , R o m k j e tot P o m m e ,
F r o u k j e tot P o i , (S j o e r d t s j e ) tot S j u t t e , enz., enz. Deze
nieuwerwetsche en leelijke naamsmisvormingen van den laatsten
tijd worden thans in den regel niet meer in de schrijftaal opgenomen,
ofschoon A k k e , B a e y e (B a a y e ) en J e i k e ook al een enkele
maal in de boeken van den burgerlijken stand vermeld staan.
Intusschen—ware ’t honderd of twee-honderd jaren vroeger
opgekomen om R o m k j e te mismaken tot P o m m e en
S i b b e l t s j e tot P i b b e , licht hadden wij thans ook Friezinnen die
als P o m m e en P i b b e in het kerkelijke doopregister en bij den
burgerlijken stand te boek stonden. En [218]de geleerden, die
honderd jaren na ons zullen leven, zouden zich dan mogen
inspannen zoo veel ze wilden en navorschen wat ze wilden, de
oorsprong en de beteekenis van de namen P o m m e en P i b b e en
P o i , dan zekerlijk als zeer eigenaardig Friesch vermeld, zoude hun
een raadsel moeten blijven.

Nemen wij als een enkel voorbeeld om aan te toonen hoe zeer de
oude, volledige namen heden ten dage in Friesland verbasterd zijn,
den naam E k e in behandeling. E k e , zoo heeten eenige mij
bekende Friezinnen, althans zoo worden zij in het dagelijksche leven
genoemd. Eene enkele staat ook werkelijk in de kerk en ten
gemeentehuize als E k e geboekt. In den regel echter, die E k e
genoemd worden, staan als E e l k j e te boek. E k e ! korter kan het
niet! Want dat ke is slechts een aanhangsel dat den verkleinvorm
maakt; lam of laem, bij voorbeeld, wordt lamke, lammetje, in het
Friesch. Neemt men dat aangehangene ke weg, dan blijft er van den
naam E k e anders niet over als eene enkele E. Is dat nu een naam,
een eigene Friesche naam? Wel neen! E k e is een vleivorm, een
poppenamme van E e l k j e , dat weet men nog. En de naam
E e l k j e is op zijn beurt weêr een verkleinvorm, door achtervoeging
van het aanhangsel je, van den mansnaam E e l k e . Zoo maakt
men, door ze den verkleinvorm te geven, vrouwennamen van
mansnamen: P y t t s j e , (P i e t j e ) van P i e t (P i e t e r , P e t r u s ),
B a u k j e van B a u k e (B a v o ), enz. Met E e l k e zijn wij
intusschen nog lang niet waar wij wezen moeten. Immers de
mansnaam E e l k e is op zich zelven ook weêr een verkleinvorm,
door achtervoeging van ke gemaakt. De Friezen toch, hierin
onderscheiden van andere Germaansche volken, die slechts hunnen
knapen, zoo lang ze nog kleine kinderkens zijn, met verkleinnamen
noemen—de Friezen hielden en houden die namen in
verkleinvormen ook in gebruik als de kinderen tot knapen en
jongelingen, zelfs tot mannen zijn opgegroeid. Nevens E e l k e staat
E e l t j e , het eerste met den Frieschen, het laatste met den
Hollandschen verkleinvorm; beide mansnamen beteekenen het
zelfde, beiden zijn het verkleiningsvormen van E l e . In der daad
worden zij, die E e l k e of E e l t j e heeten, in den dagelijkschen
omgang dan ook wel E l e , genoemd. Maar met E l e zijn wij [219]ook
nog niet tot den oorspronkelijken vorm des naams gekomen. Ook
E l e is weêr een verkorte, een versletene vorm. E l e staat in de
plaats van E d e l e , en is door zeer gewone uitslijting van de d (de)
ontstaan. Ook in het Hollandsch zegt men wel eêl voor edel,
vereêlen voor veredelen, vooral in dichterlijken stijl. E d e l e is de
volle vorm van dezen naam, die onder ons nog in zoo menigen
verschillenden verklein- en vleivorm voorkomt. E d e l e is een naam
die eene beteekenis heeft, die eenen zin te kennen geeft. Immers de
naam E d e l of E d e l e beteekent in der daad de edele, de edele
man. E d e l of E d e l e is de nieuwere vorm van den Oud-Frieschen
mansnaam A t h a l , dat is A d e l . Zoo heette, volgens de
overlevering, de tweede Prins van Friesland, de zoon van den
eersten, van F r i s o , en hij leefde 245 jaren voor Christus’ geboorte.
En A t h a l of A d e l , dien naam hebben vele oude Friezen
gedragen. Ook is de naam van het roemruchtige Oud-Friesche
geslacht A d e l e n er van afgeleid, en niets als een patronymikum
van A d e l . 6 De vrouwelijke vorm van A t h a l of A d e l is A t h a l a
of A d e l a , en dezen naam hebben zekerlijk vele Friezinnen in den
ouden tijd gedragen. Welke vader gaf niet gaarne zulken schoonen
naam, schoon in beteekenis en schoon in klank, aan zijn dochterke?
Ook was deze naam niet alleen bij de Friezen, maar bij alle Oud-
Germaansche volken in gebruik. Ook bij de oude Franken, die
gedeeltelijk de Germaansche voorouders der hedendaags geheel
verwaalschte Franschen geweest zijn. De naam A d e l a der
Frankische vrouwen is nog als Adèle bij de hedendaagsche
Fransche dames in gebruik. Andere volken, niet het minst ook de
Hollanders, hebben ook hier in, als in zoo menige andere zaak, de
Franschen nagevolgd, en zoo is nu Adèle vrij wel een
kosmopolitische naam geworden.

De Friezen echter, trouw gehecht aan hunnen Germaanschen

volksaard, hebben zich steeds te edel geacht om zulke en
[220]andere Fransche en verfranschte namen en naamsvormen te
dragen. Zij hebben ze steeds, met betamelijke minachting, van zich
gewezen. Maar zoo er nu eene Friezin is, wier verknoeide naam
E k e haar verdriet, of zoo er eene Friesche moeder of grootmoeder
is, die er iets op tegen heeft dat haar kind of kleinkind E e l k e of
E e l t j e zal heeten zoo het een knaap is, of E e l k j e als het een
meiske is—wel nu—met die, en met honderden andere soortgelijke
verkorte en verknoeide namen staat of valt haar Friesdom niet. Dat
men dan de volle, onverbasterde, oude en schoone namen A d e l
en A d e l a , vol beteekenis, weêr in gebruik neme en in eere
herstelle! Bij dien vrouwennaam hoede men zich echter wel dat men
er geen Fransche Adèle van make! Men late, bij ’t uitspreken, den
klemtoon of de stemsate rusten op de eerste en op de derde
lettergreep, op A en a. Zoo draagt men eenen echten Frieschen
naam, in volledigen, schoonen vorm.

Bij ’t verknoeien en verbasteren van de oude, oorspronkelijke

Friesche mans- en vrouwennamen spelen de verkleinvormen eene
zeer groote rol. Wij hebben boven reeds gezien dat de namen
E e l k e en E e l t j e , E e l k j e en E k e alle vier verkleinvormen
vertoonen door de aanhangsels ke, tje, en je, en deze vormen
vinden wij terug in een zeer groot aantal hedendaagsche namen,
zoo wel van mannen als van vrouwen. Bij voorbeeld in A u k e en
B a u k e , in E p k e , H a r k e en Y k e , in W i l k e en U u l k e
(U i l k e ), in F o l k e en Ts j e p k e (T j e p k e ), in S i p k e en
W o p k e ; dan in H a e n t s j e (H a a n t j e ) en H a n t s j e , in
J e n t s j e en Y n t s j e , in L u u t s j e , R i n t s j e en W i l t s j e ,
(H a n t j e , enz.) allen mansnamen. En in A u k j e en B a u k j e ,
Y m k j e en S j o u k j e , F r o u k j e en H o u k j e , F e i k j e ,
F o e k j e en F o k j e , H i s k j e en L i s k j e , H y l k j e en
L i e u w k j e , L o l k j e en N a m k j e met O f k e en O e d s k e ,
M a e i k e en M i n k e , R i e m k e en R i n s k e , S y t s k e en
W y t s k e , S a e p k e (S a a p k e ) en S w o b k j e , Te a t s k e en
Y f k e , allen vrouwennamen. Deze en soortgelijke namen erkent
nog iedereen als verkleinvormen, omdat de aanhangsels ke, tje en je
nog heden zoowel in de schrijf- als in de spreektaal in volle gebruik
zijn. Anders is het met de Friesche namen die uitgaan op
verkleinende aanhangsels welke in de hedendaagsche spreek- en
[221]schrijftaal niet meer voorkomen. Slechts de man die de Oud-
Friesche taalkunde in het bijzonder heeft beoefend, verstaat dat er
verkleinvormen schuilen in de namen A t s e en W a t s e , S y t s e
en W y t s e , R e i t s e , W e i t s e en S w e i t s e , D o a i t s e en
H o a i t s e , H o a t s e en H a i t s e , F e t s e en J e t s e , T j i t s e
en R i t s e , in R i e n t s , B i e n t s en G r a e t s , in U u l t s e n en
L u u t s e n , in Y t s e n en M o n t s e n , in D o u w t s e n , J e l t s e n
en M a r t s e n ; verder in A b e l e en H e a b e l e , A n d e l e en
B a r t e l e , E a b e l e en D o e k e l e , L y k l e en R y k l e ,
S e a k e l e en S i b b l e , J a k k e l e , N a m m e l e en O e b e l e .
En toch is dit het geval. Het aanhangsel tse (ts, tsen) is een Oud-
Friesche verkleinvorm, en le eveneens. Dit blijkt ook hier uit dat
velen dezer namen nog heden ook in onverkleinde vormen bij ons in
gebruik zijn. Bij voorbeeld: A t t e (de vrouwelijke verkleinvorm
A t s j e is vooral niet zeldzaam), F e i t e , H a i t e en H o a i t e ,
T j i t t e of T i e t e , M o n t e , A b e , E a b e , B a r t , D o e k e ,
N a m m e n (uit den verkleinvorm N a m m e l e is de n van den
oorspronkelijken vorm N a m m e n gesleten, omdat de n en de l te
veel op elkanderen stooten), O e b e (O b b e of U b b o ), enz. Het
Oud-Friesche verkleinende aanhangsel ts is volkomen een en het
zelfde als het Nieuw-Friesche aanhangsel ke. Immers zijn k en ts of
tsj wisselletters in het Friesch. De ts of tsj neemt in het Friesch en
Engelsch dikwijls de plaats in van de k in de verwante Germaansche
talen. Men denke aan tsjerke en church tegenover kerk en kirche,
aan tsjiis en cheese tegenover kaas en käse.

De hedendaagsche Friesche uitspraak van het Hollandsche

verkleinende aanhangsel tje als tsje, bij voorbeeld bytsje voor beetje,
potsje voor potje, Pytsje voor Pietje, enz. is eigenlijk en
oorspronkelijk tjse, tse, of ke. Zoo dat men eigenlijk byttsje (byt-tsje
= bytke) moest schrijven, met Pyttsje, pottsje, enz. Immers de
woorden byt, pot, Pyt eindigen uit zich zelven reeds op t, en ’t
aanhangsel tje of tse of tjse begint er mede. Even eens moest men
A t t s e (At-tse = At-ke = At-tje = de kleine A t t o ) schrijven, met
Ts j i t t s e , L u u t t s e n , enz., in plaats van A t s e , Ts j i t s e ,
L u u t s e n . Die aangaande deze ts = k, en tse of tjse = ke als
verkleinend aanhangsel iets naders weten wil, leze eene zeer
belangrijke aanteekening van onzen taalgeleerde J. H. Halbertsma,
bij zijn verhaal De treemter fen it Sint-Antoni-Gasthuws. [222]

Ook een zeer oud verkleinend aanhangsel is le, dat achter namen
als E a b e l e , D o e k e l e , N a m m e l e geplaatst is.
Oorspronkelijk is het volkomen een en het zelfde als het
verkleinende achtervoegsel lyn bij de oude Hollanders en
Vlamingen, als lein bij de hedendaagsche Hoogduitschers, in de
woorden maegdelyn, oogelyn, vogellyn (niet vogelijn), en blümlein,
röslein, äuglein.

Achter den verkleinvorm ke eischt de Oud-Hollandsche, alsook de

Hoogduitsche uitspraak eene n (b.v. roosken, meisken, en röschen,
mädchen), waar de Friesche uitspraak die n achterwege laat:
roaske, fanke. En zoo is het ook met den uitgang lyn of lein, die in
het Friesch, zonder n, als le luidt. Zoo als de oude Friezen in deze
zaak deden, spreken nog heden de Zwaben in Opper-Duitschland,
die rösle, mädle zeggen; terwijl de Zwitsers in hun röseli, maidli de i
nog laten hooren, maar de n ook niet.

Eene bijzondere oorzaak van het verval der Friesche namen is

gelegen in het onverstand van allerlei vreemde, onfriesche
predikanten en pastoors, schoolmeesters, notarissen, ambtenaren
van den burgerlijken stand, enz. in Friesland. Van ouds schreven de
Friezen natuurlijk hunne Friesche namen volgens de Friesche
spelling en niet volgens de Hollandsche of eene andere. Trouwens,
eene andere schrijfwijze is ook niet mogelijk, ten zij men er niet om
geve zoo men onzin voor den dag brengt. Die Friesche spelling van
Friesche namen en woorden is de eenig goede, en is door alle
Friezen, die slechts een weinig gevoel voor taalzuiverheid, slechts
een weinig kennis van spelling en letterwaarde hebben, dan ook
steeds gevolgd tot in deze eeuw. Sedert de helft dezer eeuw zijn er
al meer en meer vreemde, onfriesche, meest Hollandsche
onderwijzers, predikanten, pastoors en ambtenaren in de Friesche
gewesten aangesteld geworden. Sommigen van deze
vreemdelingen, ja bijna allen, geven den Friesche taal geenszins de
eere die haar toekomt, waardeeren haar niet of minachten haar,
omdat zij haar niet kennen, omdat zij haar dwazelijk uit der hoogte
aanzien voor een verbasterd en leelijk volksdialect. Anderen zelfs
haten haar, haten de Friesche taal omdat zij hun moeielijkheden in
den weg legt in hun verkeer met het Friesche volk, haten haar omdat
de Friesche taal hen dwingt zich in te spannen en nog wat te leeren
—een zware eisch voor waanwijze [223]betweters. Die willen dan wel
het Friesch schoeien op de Hollandsche leest, het Friesch dwingen
in het Hollandsche spoor, met andere woorden: zij willen Friesche
namen en woorden schrijven volgens Hollandsche spelregels en—
begaan dan domheden, waar mede zij den waren Friezen ergeren.
Deze schadelijke invloed van vreemdelingen op de Friesche taal,
waartegen de Stand-Friezen dienen te waken en zich krachtig te
verzetten, blijkt ook uit de dwaze spelling waarin heden ten dage
sommige Friesche namen in nieuwsbladen en andere openbare
geschriften voor ’t licht komen. Daar vindt men wel S i e t s c h e en
W i e t s c h e , J e t s c h e en V e t j e met V o k e l t j e en
V r o u w k j e , Z w o p k j e en Z w e i t s e , R i n z e en B i n z e ,
Ta e k e en Ta e t s c h e , Z ij t z e en V o l k e r t geschreven, in
plaats van S y t s k e en W y t s k e , J e t s k e en F e t s j e (F e t j e ),
F o k e l t s j e (F o k e l t j e ) en F r o u k j e , S w o b k j e ,
S w e i t s e , R i n s e , B i n s e , Te a k e , Te a t s k e , S y t s e en
Folkert.

Die tweeklank ie in plaats van den enkelen klank dien de Friezen

met y afbeelden, die ie waarmede de Hollanders meenen de
Friesche zuivere, lange i (y of î) te kunnen weêrgeven, is in namen
als S i e t s e en W i e b r e n in het geheel niet op zijne plaats. De ie
is in het Friesch immers duidelijk een tweeklank, gelijk zij
oorspronkelijk in het Hollandsch ook was, en nog heet. De Friezen
laten in hunne uitspraak dan ook zeer te recht nog duidelijk hooren
dat de ie een tweeklank is, in tegenoverstelling met de Hollanders
die deze oude en zuivere uitspraak verloren hebben, en geen
onderscheid meer kennen tusschen ie en i of y. Immers in het woord
wiet (nat) laten de Friezen eenen gants anderen klank hooren als in
W y t (s k e ), een onderscheid dat het verstompte gehoor der
Hollanders niet meer schijnt te kunnen vatten.—De sch in woorden
als school, schoen, schip, visch, wasschen wordt in het Friesch,
even als in de Noordsche talen, als sk uitgesproken: skoale, skoe,
skip, fisk, waskje. Door deze Friesche uitspraak in de war gebracht,
meenen sommige waanwijze vreemdelingen ook de sk in de namen
W y t s k e , G e l s k e , A n s k e , enz. als sche te moeten
verhollandschen, en er W i e t s c h e , G e l s c h e , A u s c h e van
te moeten maken. Intusschen, de sk in W y t s k e , G e l s k e ,
A n s k e komt geenszins overeen met de Hollandsche sch. O neen!
Immers in deze en soortgelijke [224]namen is sk slechts eene
toevallige samenvoeging van letters. Hier staan de s en de k slechts
bij toeval naast elkanderen, en vormen geenszins eene bijzondere
letterverbinding. Hier behoort de s aan de lettergrepen W y t s ,
G e l s en A n s (A n s o ), en de k is de eerste letter van het
verkleinende aanhangsel ke. Dus W y t s - k e (W y t s - k e , de kleine
—of vrouwelijke—W y t s e ), en niet Wyt-ske, Wyt-sche of Wiet-sche.
—De Friesche taal kent geen letter ij, zooals de Hollandsche tongval
en het hedendaagsche geijkte Nederlandsch. Men kan, of liever mag
dus niet W ij t s e , S ij t s e , W ij b r e n , S ij b o u t schrijven.
W y t s e , S y t s e , W y b r e n , S y b o u t of S i b o u t moet het
wezen. Ook kent de Friesche taal niet de letters v en z. Die halve,
verloopene, vloeiende en suizende medeklinkers zijn te flauw en te
zwevende voor de Friesche tonge; zij worden in het Friesch door f
en s vervangen. Dat men dus niet Z ij t z e , B i n z e , Z w e i t z e en
Z w o p k j e , noch ook V e t j e , V r a n k , V e d d e , V o l k e r t of
V o l m e r schrijve, maar F e t s j e (F e t j e ), F r a n k , F e d d e ,
F o l k e r t , F o l m e r met S y t s e , B i n s e , S w e i t s e en
S w o b k j e . Even min schrijve men de bijzondere Friesche en
Engelsche tweeklank ea (in de woorden brea of bread, dea of dead),
waar deze klank in Friesche persoonsnamen voorkomt, als ae, als of
het een Oud-Hollandsche lange a ware. Dus niet A e b e , Ta e k e ,
Ta e t s c h e , A e d e , P a e z e n s gelijk men heden ten dage wel
doet, maar E a b e , Te a k e , Te a t s k e , E a d e (of Æ b e ,
Æ d e ) en P e a s e n s .

Mogen zulke misvormde namen nooit meer worden geschreven! Dat

de Friezen zich niet door allerlei vreemdelingen allerlei knollen voor
citroenen in de handen laten stoppen. Maar dat zij zuiver Friesch
mogen blijven, ook in de goede Friesche spelling hunner Friesche
namen! Immers, men kan geen Friesche woorden en namen, geen
Friesche klanken met Hollandsche letterteekens afbeelden. Die dit
nochtans doet, die W i e t s c h e schrijft en Z ij t z e , Ta e k e en
V e t j e , handelt even dwaas als de man die Engelsche, Duitsche en
Fransche namen met Hollandsche klanken en letterverbindingen
afbeeldt—die dus Dzjeems, Loedwieg en Zjaak, of Swensie,
Karrelsroe en Bordo schrijven zoude, in stede van J a m e s ,
L u d w i g , J a c q u e s , S w a n s e a , K a r l s r u h e en
B o r d e a u x . [225]

Alles wisselt, verandert, verslijt, teert uit, sterft af, in ’t

ondermaansche. Alles! Ook de bijzonderheden in zeden, taal en
kleeding der Friezen, al hoe trouw anders de Friezen in den regel
ook gehecht zijn aan de eigenaardigheden, door hunne edele en
roemrijke voorouders hen overgeleverd. In deze zaken toch zijn de
hedendaagsche Friezen geenszins meer de zelfden, die ze van ouds
geweest zijn, die ze nog voor honderd en voor vijftig jaren waren.
Zelfs kan de opmerkzame veel korter tijdsbestek noemen, om
veranderingen aan te toonen. Ook in de Friesche mans- en
vrouwennamen doet zich deze wisseling en verslijting, dit afsterven
of buiten gebruik raken bemerken—al is dit ook betrekkelijk gering
en weinig, veel minder dan bij onze stamverwante volken met hunne
volkseigene namen geschiedt. Maar toch droeg deze en gene onder
onze voorouders in de middeleeuwen en later eenen naam die thans
onder ons niet meer gehoord wordt. Ja zelfs in de vorige eeuw nog
kwamen onder de Friezen sommige namen, goed Oud-Friesche
namen voor, die men thans slechts uiterst zeldzaam of in het geheel
niet meer aan kinderen geeft, ’t en zij dan in veranderden vorm, als
R i c h j e voor R i x t a , L u t s k e voor L u x t a , J e l t s j e voor
J i l d o u , R e i n t s j e voor R e i n o u . Ook in deze zaak heerscht —
— de mode! Sedert de helft dezer eeuw vooral schijnt het alsof de
Friesche namen sommigen ontaarden Friezen niet meer goed
genoeg zijn. Die verbasterden en verbijsterden tooien hun kroost,
dwaas genoeg! liever met de romantische namen van allerlei
vreemde lui, vooral liefst met Fransche en Engelsche namen, dan
met de eenvoudige en eerlijke namen der eigene voorouders. Hier
en daar is er onder ons eene ijdele moeder en een zwakke vader die
aan zoontje of dochterke niet den Frieschen naam geven van
hunnen eigenen vader, van hunne eigene moeder, gelijk de Friesche
zede dit van ouds eischt, maar eenen vreemden, eenen
zoogenoemd mooien naam. Daartoe wordt dan de Friesche naam,
die het kind rechtmatig toekomt, verknoeid en verdraaid,
zoogenoemd verfraaid, maar in der daad misvormd en onkenbaar
gemaakt. Of wel—men bedenkt maar eenen geheel vreemden
naam, hoe vreemder en romantischer, hoe mooier; bij voorbeeld:
A u r e l i a voor A u k j e ; E l l a voor J e l t s j e ; H e n r i voor
H a r k e ; G e o r g voor G o s s e ; T i t u s voor T i e t e of Ts j i t t e ,
enz. [226]Dwaas, die zoo handelen! Onwaardig, onfriesch, die zoo
doen! Zal men den kinderen de oude en eervolle namen der eigene
ouders en voorouders onthouden, die kenmerken hunner Friesche
afstamming, de edelste onder de Germanen? Zal men ze tooien (?)
met de soms verachtelijke namen van vreemde schurken en
schelmen, hoeren en snoeren misschien? Neen immers! Geen ware
Fries, geen Stand-Fries zal aldus zijn kroost ontadelen.

Behalve deze dwaze en treurige gezindheid, die het vreemde,

opgesmukte, opzichtige, gekunstelde in alle opzichten verkiest
boven het eigene, eenvoudig-schoone, degelijke,—eene gezindheid
die gelukkiger wijze onder de Friezen nog weinig voorkomt, minder
dan bij eenig ander volk—is daar nog eene andere reden die het
uitsterven en verbasteren van Friesche namen ten gevolge heeft.
Die reden is gelegen in de meening welke niet weinigen, overigens
goed Frieschen Friezen eigen is, dat de Friesche namen leelijk zijn,
leelijk klinken, dat het slechts zinlooze klanken zijn, en dat zij den
dragers van die namen iets onbeschaafds, iets weinig
gedistingueerds (basterd-woorden passen bij verbasterde
gezindheden) zouden verleenen. En fijn beschaafd en gepolitoerd
(op zijn Fransch, God betere ’t!), ook gedistingueerd (al is het dan
ook valsch) willen er heden ten dage zoo velen zijn!
Nu—ik wil hier ook niet ten eenen male ontkennen dat sommige
Friesche namen, zoo wel van mannen als van vrouwen, in der daad
niet schoon van klank en vorm zijn. Ik kan mij zeer wel voorstellen
dat deze of gene, met een fijn ontwikkeld gehoor en met goeden
smaak begaafd, namen als S j e r p , N a m m e l e , O e g e ,
Oebele, Goaitsen, Durk, Harm, Freark, Olfert,
H o a t s e , J i s k , G o u k e , G u r b e , W o p k e , namen als
Eke, Baeye, Akke, Wobbeltsje, Gatske,
Jisseltsje, Nammentsje, Murkje, Jaeike,
S j o e r d t s j e , leelijk, zeer leelijk, op den duur ondragelijk vindt.
Maar aan deze, in zich zelven reeds misvormde, verkorte namen is
men immers ook niet gebonden! Men kan die namen in hunnen
oorspronkelijken, volledigen, onverbasterden vorm herstellen. Dan
zijn ze niet leelijk, noch zonder zin. Hier boven hebben wij dit reeds
aangetoond bij ’t behandelen der namen E k e of E e l k j e , E e l k e
of E e l t s j e met S j o e r d en S j o e r d t s j e , F r e a r k en S i e r k
enz. Als eene kleine proeve, hoe men in deze zaak te handelen
[227]hebbe, wil ik aan het einde van deze verhandeling een lijstje
geven van eenige hedendaagsche, verbasterde en verkorte Friesche
namen, met hunne Oud-Friesche, volledige vormen daar achter.

Al geef ik toe dat eenige, zelfs vele hedendaagsch Friesche namen

leelijke, wanklinkende, onbehagelijke vormen vertoonen, dit is toch
geenszins bij allen het geval. De mansnamen A l l e r t , E d s a r d of
I d s e r t , A l e f , A l g e r , A y o l t (meest in Groningerland in
gebruik), B r u c h t , F r a n k , J i l d e r t , W y b r a n d , S y b r a n d
en G e r b r a n d , O n n o , G e r l o f , Ts j a l l i n g , H a y o ,
Hillebrand, Hubert, Hero, Ivo, Meinert,
R e i n d e r t , Ta c o , H a r t g e r , en de vrouwennamen
B r e c h t j e , Y m k j e , S i b r i c h en W i b r i c h , A u k j e ,
M i n k e , W y t s k e en S y t s k e , W y p k j e , R i n s k e , E l s k e ,
G e e s k e zijn namen die, al zijn het ten deele ook slechts
verdraaide en verkorte namen, toch geenszins leelijk van klank en
vorm zijn te noemen. Deze en vele soortgelijke namen hebben in de
mansnamen iets krachtigs, edels, manhaftigs, in de vrouwennamen
iets liefelijks, ongekunstelds, dat Fries en uitman behaagt. Maar, het
zij dat men nu deze namen in deze vormen aanhoude of afschaffe,
het zij men ze tot hunne oorspronkelijke zuivere vormen terug
brenge, men wachte zich wel die namen nog meer te verdraaien, in
de meening ze te verfraaien. Ware misbaksels en monsters van
namen zijn er al, door dat zoogenoemde „mooier maken”, door
weinig belezene en weinig beschaafde, door smakelooze menschen
tot stand gebracht. Die R o m k j e tot R o m e l i a , W o b k j e tot
W o b b i n a , G e e s k e tot G e z i e n a , E l s k e tot E l z i e n a ,
A a l t j e tot A l i d a , J e l t j e tot J e l l i n a , S j o e r d t j e tot
S j o e r d i n a , F o k e l t j e tot F o k e l i n a , of D o e d e tot
D o e d e r u s , S i b b l e tot S y b i l l u s , A n n e tot A n n e e ,
F e d d e tot F e d d e r u s , E a b e l e tot A b e l i u s , T i m e n tot
T i m o t h e u s , B a r t e l e tot B a r t h o l o m e u s , J e n t j e tot
G e n t i u s , H e s s e l tot H e s s e l i u s , J i l l e r t tot J i l l a r d u s
maakt, geeft daar door een bewijs van onverstand en wansmaak.
Gelukkig is deze dwaasheid bij ons Friesche volk tusschen Flie en
Lauwers, dus bij de kern des geheelen Frieschen volks, veel minder
in zwang dan bij de andere Friesche stammen, vooral bij
Groningerlanders en Oost-Friezen. Dezen maken van R o e l f k e ,
S w a a n t j e , G e r k j e , G e e r t j e , L a m m e c h i e n en
L u b b e c h i e n (in ’t [228]eigenlijke Friesland L a m k j e en
L u b k j e ), van F r o u k j e , enz. R o e l f i n a , S w a a n t i n a ,
G e r c o l i n a , G e e r t j e d i n a , L a m m e c h i e n a en
L u b b e c h i e n a , F r o u k e l i n a , enz.; de Oost-Friezen van
H a i k e (de vrouwelijke vorm van H a y o ), H a y o n e t t a en
H a y o l i n a , van G e e s k e , H i l k e en L u b k e wel G e e s k e a ,
H i l k e a en L u b k e a . Dit zijn ware monsters van namen,
wannamen, die hoe eer hoe liever buiten gebruik moeten gesteld
worden, en die geen waarlijk beschaafd man zijnen kinderen geven
zal. Dan nog maar liever geheel vreemde namen, zoo als zij doen
die eenen knaap, welke naar zijnen grootvader H e t t e of T i e t e
moest heeten, H e c t o r of T i t u s noemen, of een meiske dat den
naam van hare grootmoeder A u k j e of H e i l t j e toekwam,
A u r e l i a of H e l e n a noemen—al geeft zulke handelwijze dan ook
getuigenis van onfriesche gezindheid, van weinig gevoel voor de
eere van ’t eigene volk, van de eigene voorouders. Dat men echter
oorspronkelijk onfriesche namen als K l a a s , T h ij s , P i e r , J a n
en K e e s , als N e e l t j e , L e e n t j e , T r ij n t j e , G r i e t j e ,
A n g e n i e t j e , M a r t j e , enz., die grootendeels ook bij de
Hollanders en andere Nederlanders in deze vormen voorkomen,
terug brengt tot de oude volle vormen N i c o l a a s , M a t t h e u s ,
Petrus, Johannes, Cornelis, Cornelia,
M a g d a l e n a , C a t h a r i n a , M a r g a r e t h a , A g n e s en
M a r t h a , daar kan niemand wat op tegen hebben. Dat druischt niet
in tegen den goeden smaak. In tegendeel, die volle namen zijn verre
weg te verkiezen boven de hier vermelde verdraaide en ingekorte
verbasteringen daar van.

Reeds in de vorige eeuw is men begonnen sommige Frieschen

mansnamen, die op eene toonlooze e eindigen (H o b b e , Y n t e ,
H a r k e ), welluidender, aannemelijker te maken door die e met eene
o te verwisselen, en dus van bovengenoemde namen H o b b o ,
I n t o , H a r c o te maken. Deze namen, op o eindigende, vertoonen
in der daad, volkomen of ten naasten bij, de Oud-Friesche vormen,
waarvan de namen op toonlooze e slechts verbasteringen,
afslijtingen uitmaken. Men handelt dus zeer redelijk zoo men die
oorspronkelijke o weêr in zijn recht herstelt. Ook zijn deze
naamsvormen, op o uitgaande, eigenlijk nooit geheel buiten gebruik
geweest, ook in de zestiende en zeventiende eeuw niet. [229]In
sommige aanzienlijke maagschappen hield men dien vorm op o
steeds in gebruik, al was het dat bij boeren, burgers en geringe
lieden de toonlooze e in plaats van die o getreden was. In Oost-
Friesland en Groningerland is deze o nooit zoo algemeen door de e
verdrongen geweest, als in Friesland bewesten Lauwers. Ook heden
nog treft men in die gewesten meer Friesche namen in hunnen
oorspronkelijk op o uitgaanden vorm aan, dan in ’t eigenlijke
Friesland. Men kan veilig de namen, op toonlooze e eindigende, in
beteren vorm herstellen door eene o de plaats van die e te doen
innemen; door bij voorbeeld van A i s e en van S i b e , van H a l b e
en van W y t s e , van R i n s e en van M i n n e , van A t s e en van
L y k e l e te maken A i s o en S i b o , H a l b o en W y t s o , R i n s o
en M i n n o of M e n n o , A t s o en L y k l o . Maar men doet beter,
men handelt in taalkundig opzicht wetenschappelijker, men bereikt in
den regel ook beter zijn doel (te weten het herstellen der namen in
zuiverder en welluidender vormen), zoo men die namen welke op tse
en le uitgaan (A t s e , F e t s e , S e a k e l e , L y k e l e , O e b e l e )
en die, gelijk op bl. 213 en vervolgens reeds is aangetoond, eigenlijk
slechts verkleinvormen zijn—eerst herstelle in den oorspronkelijken,
onverkleinden vorm, en er dan de o achter plaatse. Zoo men dus
van A t s e en F e t s e (A t - t s e en F e d - t s e , de kleine A t t e en
de kleine F e d d e ) maakt A t t o en F e d d o ; van S e a k e l e en
O e b e l e , S a c o en U b o (men spreke O e b o ). Zie hier, als
verdere voorbeelden, eenige Friesche mansnamen in den
hedendaags meest gebruikelijken, versletenen vorm, met den
oorspronkelijken Oud-Frieschen vorm er achter.

A b b e —A b b o .
A b e , A b e l e , E a b e , E a b e l e —A b o .
A d d e —A d d o .
A d e , E a d e , E d e —A d o , E d o .
A g e —A g o .
A g g e , E g g e —A g g o , E g g o .
A i k e —A i c o .
A i l k e —A i l c o .
A i s e , E i s e —A i s o , E i s o .
A l e , A l l e —A l o , A l l o .
E p p e , E p k e —E p p o , E p c o .
A t e , A t t e —A t o , A t t o .
A u k e —A u c o , A v o .
B a u w e , B a u k e —B a v o .
B o u w e , B o u k e —B u v o .
B o t e —B o t h o .
B r u i n —B r u n o .
D o e d e —D o d o .
D o e k e , D o e k e l e —D u c o , [230]in zuiverder, onverkleinden
vorm echter D o d o .
E d e —E d o .
E e l k e , E e l t j e —E e l c o ; in zuiverder, onverkleinden vorm
echter A d e l .
F e y e , F e i k e —F e y o , F e i c o .
F o k k e , F o e k e —F o c c o , F u c c o .
F o l k e —F u l c o .
H a y e , H a i k e , H a i t e , H a i t s e —H a y o , H a i c o ; de
laatste vorm is niet te verkiezen.
H e r e , H e e r e , H e a r e , H j e r r e —H e r o .
O e d s —O d o , U d o (spreek O e d o ).
O e n e —O n n o , U n o (spreek O e n o ).
P o p p e , P o p k e —P o p p o , P o p c o ; de laatste vorm is
niet te verkiezen.
S a k e , S a k e l e , S e k e l e , S e a k e l e —S a c o .
Ta k e , Te a k e , Te k e , Te k e l e , Te a k e l e —Ta c o .
S c h e l t e —S c e l t o .
S o l k e —S o l c o .
Ta d e , Te a d e —Ta d o .
T i e d e , T i e t e , T j i t t e , T j i t s e —T h i e d o of T h e o d o .
S i b e , S i b b e , S i p p e , S i p k e , S i b b e l e —S i b o ,
Sibbo.
 W i b e —W i b o .
U i l k e , U i l t j e , U i l t z e n —U l o .
W i t e , W i t t e , W y t s e —W i t o .
W o b b e , W o p , W o p k e —W u b b o .

Van deze soort van eenvoudige, zoogenoemde stamnamen zijn

H a y o , H u g o , O n n o , O t t o , M e n n o , B e n n o , enz.
steeds in gebruik geweest, ook bij de andere volksstammen in de
Nederlanden en Duitschland.

Geheel in overeenstemming met de bovengenoemde mansnamen

kan men de toonlooze e, waarop vele hedendaagsch Friesche
vrouwennamen eindigen, veranderen in eene a. Die namen
herkrijgen daar door veelal hunnen ouden, oorspronkelijken vorm, en
worden tevens welluidender en aannemelijker. Zoo kan men van
Te t , Te t t e of Te t s j e maken Te t t a , van A t h of A t s j e A t t a ,
en M i n n a van M i n k e of M i n t s j e .

De Friesche vrouwennamen komen heden ten dage meest in

verkleinvormen voor; gaan dus veelal op je, tje, kje, ke uit. Zoo men
deze onnoodige, meestal leelijke verkleinvormen eerst van de
namen afneemt, en dan eene a voegt achter den overblijvenden
[231]naamsstam, dan verkrijgt men in den regel den oorspronkelijken
vorm van den naam. Zoo men dus van Y t s j e of I t s j e (eigenlijk
I d - t j e of Y d - t j e ) den verkleinvorm tje wegneemt, en achter den
overblijvenden naamsstam I d of Y d eene a voegt, is de naam in
zijnen oorspronkelijken en schoonen vorm I d a hersteld.

Zie hier, als verdere voorbeelden, eenige Friesche vrouwennamen in

den hedendaags meest gebruikelijken vorm, met den
oorspronkelijken Oud-Frieschen vorm daar achter.
D e t j e —D e d d a .
E l s k e , E l s j e —E l s a .
F r o u k j e —F r o u w a , F r o w a ; de laatste is de beste vorm.
H e i l t j e —H e i l a .
H i l t j e , H i k k e , H y l t j e , H y l k j e , H i k e —H i l d a .
H o u k j e , H o l k j e —H o l d a .
Y n s k j e —I n a .
J e l t j e , J e i k e —J e l l a .
B o n t j e —B o n n a .
B o t j e —B o t h a .
M e i n t j e —M e i n a ; in den alleroudsten vorm M e g i n a of
Magina.
F e t j e , (F e d - t j e )—F e d d a .
F o k j e , F o e k j e , F o k e l t j e —F o c c a , F u c c a , F o c a .
Y m k j e , I m k j e , E m k j e —I m a , I m m a , E m m a .
E a d s k e , A t j e —A d a .
R e i n t j e —R e i n a ; in den alleroudsten vorm R e g i n a of
R a g i n a , waarbij men echter niet aan het Latijnsche woord
regina (koningin) te denken hebbe.
G e e s j e , G e e s k e —G e s a . De meer bijzonder Oud-
Duitsche vorm G i s e l a (ook een verkleinvorm), kan ook zeer
wel in de plaats van G e e s k e genomen worden.
E p k j e , E p j e —E p p a .
A a f k e —A v a .
D o e t j e (d.i. D o e d - t j e ), D o e k j e , D o e k e l t j e —D o d a .
D o u t j e , D o u w t s e n —D u v a .
D i e u w k e , D i e u w e r t j e —D i u v a , D i e t w a r a ,
Thiadware.
H a i t s k e , H a i k j e , H a i t j e —H a y a .
G e e l t j e , G e a l t j e —G e l a .
H i t j e (H i d - t j e )—H i d d a .
T i e t j e —T h i e d a of T h e o d a .
De namen A d a , E m m a , I d a zijn van ouds her ook bij andere
Germaansche volken buiten Friesland in gebruik gebleven. De
meeste overigen hebben alleen de Friezen behouden. [232]

Ten slotte nog geef ik hier eene lijst van Friesche persoonsnamen in
hunnen hedendaagschen, verbasterden en verkleinden vorm, met
de oude, oorspronkelijke, volle vormen daar achter. De letters m en v
achter de namen duiden aan of zij mans- of vrouwennamen zijn.

A a r t , A r e n t , A a n m.—A r n of ook A r n o l d .
A l g e r . m.—A d e l g a r .
A l l e r t . m.—A d e l h a r t .
A n d e l e . m.—A n d o .
A a f j e , A a f k e . v.—A v a of ook A b a .
A a l t j e . v.—A d e l a .
A n s k e . m.—A n s o .
A u k e . m.—A u d o , A u c o of A v o .
A u k j e . v.—A u d a of A v a .
B e a n , B a a r t , B e e r t , B e r e n d , B a r e n d , m.—
Bernhard.
B a a r t j e , B a a t j e , B e r e n d j e (B e r e n d i n a ). v.—
Bernharda.
B a u w e . m.—B a v o .
B a u k j e , B a a i e . v.—B a v a .
B a r t e l e , B a r t l e . m.—B a r t of B r e c h t en B a r t h o l d .
B a r t e l t j e , B a r t j e , B r e c h t j e , v.—B a r t h a of
B e r t h a , of B r e c h t a en B a r t h o l d a .
B o u w e . m.—B u v o .
B o u k j e . v.—B u v a .
B i n n e , B i n s e , B e n t e , m.—B e n n o .
Bentje, Benskje, Bints, Binke, Bintje,
B i n t s k e , v.—B e n n a .
B e n n e r t , B i n n e r t . m.—B e r n h a r d .