| dbo:abstract
|
- In 18th- and 19th-century Italy, the cicisbeo (UK: /ˌtʃɪtʃɪzˈbeɪoʊ/ CHITCH-iz-BAY-oh, US: /ˌtʃiːtʃ-/ CHEE-chiz-, Italian: [tʃitʃiˈzbɛːo]; plural: cicisbei) or cavalier servente (French: chevalier servant) was the man who was the professed gallant or lover of a woman married to someone else. With the knowledge and consent of the husband, the cicisbeo attended his mistress at public entertainments, to church and other occasions, and had privileged access to this woman. The arrangement is comparable to the Spanish cortejo or estrecho and, to a lesser degree, to the French petit-maître. The exact etymology of the word is unknown; some evidence suggests it originally meant "in a whisper" (perhaps an onomatopeic word). Other accounts suggest it is an inversion of bel cece, which means "beautiful chick (pea)". According to the Oxford English Dictionary, the first recorded usage of the term in English was found in a letter by Lady Mary Wortley Montagu dated 1718. The term appears in Italian in Giovanni Maria Muti's Quaresimale Del Padre Maestro Fra Giovanni Maria Muti De Predicatori of 1708 (p. 734). (en)
- Der Cicisbeo ([t͡ʃit͡ʃizˈbɛo], ital. auch cavalier servente ‚dienender Kavalier‘ oder Cicisbeat) war im 18. und 19. Jahrhundert in Italien ein galanter Höfling, der der Dame des Hauses bei Abwesenheit des Hausherrn zu gesellschaftlichen Anlässen als Begleiter diente. Er entspricht in etwa dem spanischen cortejo; ein ähnlicher Begriff ist der aus dem Französischen entlehnte Galan. Die etymologische Herkunft des Wortes ist unklar, Theorien verweisen auf eine onomatopoetische Wortbildung, die das Flüstern wiedergibt, sowie auf die Möglichkeit einer Entlehnung aus dem französischen chichebeau (‚schöne Kichererbse‘) oder zu frz. chiche (‚niedlich‘). Namentlich in den Adelsfamilien von Genua, Nizza, Venedig, Florenz und Rom war diese Praxis weit verbreitet. Die Auswahl eines Cicisbeo folgte einem festgelegten Arrangement (cicisbeatura oder cicisbeismo), das erotische Beziehungen zwischen Dame und Diener verhindern sollte. Er wurde von der Familie der Dame aus dem Familien- oder engsten Freundeskreis erwählt und war auch Gegenstand von Eheverträgen. Der meist jüngere Cicisbeo musste ursprünglich ledig sein und durfte außerhalb des Cicisbeats keine anderen Beziehungen zu Frauen unterhalten. Auch Geistliche konnten diese Funktion ausfüllen. Mit der Zeit gewann die Figur auch eine frivole Konnotation. Diente der Cicisbeo ursprünglich mehr als ‚Aufpasser‘ der Dame, fiel ihm bei erotischen Eskapaden eine Schlüsselrolle zu, zumal er die Dame uneingeschränkt und ohne Anmeldung in ihren Privatgemächern aufsuchen durfte. Auch eine sexuelle Beziehung zwischen Dame und Cicisbeo ließ sich so letztlich relativ problemlos führen. Der Cicisbeo wurde in zahlreichen Rollen in der italienischen Commedia und der Opera buffa literarisch. Die bekannteste dürfte die Figur des Cherubino in Mozarts Le nozze di Figaro sein, ein später ‚Nachfahre‘ ist der Octavian in Richard Strauss’ Rosenkavalier. Weitere Beispiele für die Figur finden sich in den Werken Carlo Goldonis, Gioacchino Rossinis und Hanns-Josef Ortheils (in seinem Roman Im Licht der Lagune). (de)
- Chichisbeo, chischibeo o chichisveo (del italiano «cicisbeo»), y usado en el contexto de cortejo y estrecho, entre otros muchos “sinónimos”, fueron términos usados para denominar en la España del siglo xviii el acto de cortejar y al hombre que corteja, galantea u obsequia a una mujer con «desinterés platónico y constancia eremita». En síntesis, un chichisbeo o chischibeo era el galán platónico de que disponían permanentemente las damas de la alta sociedad, hombre dedicado a atenderla y obsequiarla aunque -en principio- sin entablar relación erótica o sexual. El término se adaptó del idioma italiano, en tanto la costumbre del cicisbeo había surgido a inicios del siglo XVIII en grandes ciudades de la Italia septentrional como Génova, Venecia, Milán o Florencia donde los hombres de la aristocracia, en caso de matrimonio con una esposa bastante más joven, aceptaban que otro hombre joven se encargue de acompañar y atender a la esposa en todo tipo de evento social donde sea precisa su presencia -teatro, paseos, visitas, banquetes- constituyendo este hombre joven -llamado cicisbeo- una mezcla de sirviente y galanteador, a quien se consentía un trato de especial confidencia con la mujer casada; mientras tanto el esposo "delegaba" estas funciones sociales a otro y podía dedicar libremente su tiempo a atender asuntos personales, tanto públicos como privados. A diferencia del confesor religioso, clérigo subordinado a una iglesia e impedido de asumir roles galantes abiertamente. Usualmente el chichisbeo era elegido de entre jóvenes solteros, sin compromiso de noviazgo, así como educados y cultos, casi siempre surgidos del entorno familiar o social del esposo; también era costumbre que el chichisbeo resida en el propio hogar conyugal como un servidor privilegiado, fijando tácitamente que no se dedicase a otra actividad ni mantuviera relaciones amorosas con alguna mujer que le distrajeran de su función. Asumidos los términos chichisbeo (adaptación del italiano) y cortejo (de evidente contexto), el más impensado de estrecho hacía referencia al individuo al que le era consentido un trato ‘estrecho’ con una mujer que no era su esposa (hablar en voz baja con ella, acompañarla a todo lugar que ella desee, o ser su confidente). Carmen Martín Gaite, en su ensayo sobre el «chichisveo» (tesis doctoral de 1972 de la entonces ya consagrada novelista) y entre otras referencias «joyeuses», citaba la definición rimada de Eugenio Gerardo Lobo, muy popular en 1717: Es, señora, el chichisveo una inmutable atencióndonde nace la ambiciónextranjera del deseo;ejercicio sin empleo,vagante llama sin lumbre,una elevación sin cumbre,un afán sin inquietud,y, no siendo esclavitud, es la mayor servidumbre. Otra investigadora, Bosch Carrera, sitúa y analiza el tema en su estudio Chischiveo y cortejo, los antecedentes neoclásicos de una moda romántica. Por su parte, Juan Eslava Galán define la actitud del servant francés o del cicisveo italiano como "el culto extático y desinteresado de un hombre educado hacia una dama de alcurnia". Tal fenómeno dieciochesco, hoy olvidado, aparece también estudiado por Joan Sureda en la monografía Los mundos de Goya, donde le dedica el capítulo V, bajo el epígrafe «Chischiveo, seducción y erotismo». Título y oficio desaparecieron desde finales del siglo XVIII, cuando las ideas de la Ilustración y del Romanticismo dieron renovado valor al matrimonio basado en el mutuo afecto de los cónyuges, criterio ante el cual el chichisbeo parecía anacrónico y censurable; asimismo la reacción de la Revolución Francesa contra los privilegios del mayorazgo causó en Italia la disminución de jóvenes hidalgos sin dinero que pudieran dedicarse al chichisbeo además de un desprecio hacia las modas del Antiguo Régimen. Lo galante se hizo industrial y la desvergüenza aristocrática dejó sitio a la hipocresía burguesa. mientras que la propaganda nacionalista del italiano rechazaba al chichisbeo como una costumbre sensual y decadente durante la primera mitad del siglo XIX, incompatible con la vida austera y de compromiso patrótico que debía asumir la aristocracia nativa, mientras que la Ilustración social mutó a ciencia productiva poniendo término al chichisbeo en España tras varias décadas de censuras y condenas hacia la costumbre italiana. (es)
- Un sigisbée, ou chevalier servant, est un homme qui, dans la noblesse de l'Italie du XVIIIe siècle, accompagnait officiellement et au grand jour une dame mariée. Cette coutume, outre qu'elle soulevait des problèmes liés à la fidélité conjugale et à la légitimité des filiations, contribua à donner une image négative de la morale des Italiens. C'est pour cette raison qu'au cours de la première moitié du XIXe siècle, les patriotes du Risorgimento condamnèrent cette pratique, déjà en net recul à la suite de l'introduction en Italie des idées de la Révolution française, et y mirent un terme. (fr)
- Cicisbeo era il gentiluomo che nel Settecento accompagnava una nobildonna sposata in occasioni mondane, feste, ricevimenti, teatri e l'assisteva nelle incombenze personali, quali toeletta, corrispondenza, compere, visite, giochi. Passava con lei gran parte della giornata e doveva elogiarla, sedersi accanto a lei nei pranzi e nelle cene, nelle passeggiate o nei giri in carrozza. La signora veniva definita cicisbea del cavaliere. (it)
- Cicisbeo, także cicisbej (wł. cicisbeo, cavaliere servente; wym. cziczizbeo) – przyjaciel domu, który adoruje panią domu; gach, kochanek. W XVIII wieku we Włoszech tym mianem określano towarzysza zamężnej damy z wyższych sfer. Cicisbeo w dawnych Włoszech był powiernikiem zamożnej mężatki, najczęściej płatnym, który zaspokajał jej potrzeby seksualne, emocjonalne i towarzyszył w miejscach publicznych. Mógł być mężczyzną żonatym albo kawalerem. Zwykle należał do arystokracji. Odpowiedniego partnera dla damy wybierało niekiedy oboje małżonków. W Hiszpanii nazywany cortejo lub estrecho. Przez cały wiek XVIII zatrudnianie cicisbeo uchodziło za powszechny zwyczaj i normę społeczną, której nie łączono z pojęciem zdrady małżeńskiej. W swoim opracowaniu historycznym (Histoire des républiques italiennes du Moyen Âge) szwajcarski ekonomista Jean de Sismondi poświęcił cicisbeo dużo miejsca, uważając, że byli oni jedną z głównych przyczyn upadku włoskich tradycji rodzinnych. Z kolei Roberto Bizzocchi wykazał, że to wokół nich kształtowały się stereotypy męskości i kobiecości w XVIII-wiecznej Italii. Postać cicisbeo jest obecna w literaturze i teatrze tego okresu. Była wykpiwana przez niektórych autorów (Giuseppe Parini, Il giorno) lub opisywana jako specyfika włoskiej obyczajowości (Carlo Goldoni, La dama prudente, La famiglia dell'antiquario). Pojawiła się także w teatrze operowym (Wesele Figara Mozarta, Włoszka w Algierze Rossiniego). (pl)
- Чичисбе́й (итал. cicisbeo, мн. ч. cicisbei) — «в Италии (преимущественно в 18 веке) — постоянный спутник состоятельной замужней женщины, сопровождающий её на прогулках и увеселениях», зачастую также её любовник. В XVIII—XIX веках в Италии существовал обычай, согласно которому замужняя дама должна была показываться на людях (в церкви, на прогулке и т. п.) в сопровождении постоянного спутника (с ведома мужа). Такая практика, называемая чичисбеизмом, существовала среди дворянства Венеции, Генуи, Ниццы, Флоренции и Рима. По одним сведениям, наличие и статус чичисбея оговаривались в брачных контрактах, по другим — это всего лишь специфика обычаев времени, не закрепляемая в документах. Некоторые считают чичисбеизм признаком растущей эмансипации женщин в аристократии XVIII века. Так или иначе, этот обычай крепко укоренился. Мужья обычно терпели или даже благожелательно относились к нему. Так, лорд Байрон был чичисбеем графини Терезы Гвиччиоли (которая в конце концов разошлась с мужем ради Байрона). Чичисбеи придерживались определённых правил поведения, обычно избегая публичного проявления чувств к госпоже. На увеселительных мероприятиях они часто стояли позади сидящей госпожи и шептали ей на ухо (одна из версий происхождения слова — звукоподражание шёпоту). Обычаи того времени не позволяли им в свободное время иметь отношения с другой женщиной. Обе стороны могли прервать отношения в любое время. Институт чичисбеев использовали в своих сюжетах авторы некоторых комических опер, например, чичисбеи присутствуют в либретто опер Россини «Итальянка в Алжире» и «Турок в Италии». Слово «чичисбей» изредка используется в переносном смысле для шутливого обозначения кавалера или любовника. (ru)
- Чичисбе́й (італ. cicisbeo, множина cicisbei) - в старій Італії постійний супутник одруженої жінки, що супроводжує її в громадських місцях, найчастіше також коханець. У XVIII-XIX століттях в Італії існував звичай, згідно з яким одружена дама повинна була показуватися на людях (в церкві, на прогулянці і т. п.) в супроводі постійного супутника (з відома чоловіка). Така практика, звана чічісбеїзмом, існувала серед дворянства Венеції, Генуї, Ніцци, Флоренції і Рима. За одними відомостями, наявність і статус чічісбеїв обумовлювалися в шлюбних контрактах, за іншими - це лише специфіка звичаїв часу, не закріплена в документах. Деякі вважають чічісбеїзм ознакою зростаючої емансипації жінок в аристократії XVIII століття. Так чи інакше, звичай міцно вкоренився. Чоловіки зазвичай терпіли або навіть доброзичливо ставилися до нього. Так, лорд Байрон був чічісбеєм графині . Чічісбеї дотримувалися певних правил поведінки, зазвичай уникаючи публічного прояву почуттів до жінки. На розважальних заходах вони часто стояли позаду пані та шепотіли їй на вухо (одна з версій походження слова - звуконаслідування шепоту). Звичаї того часу не дозволяли їм у вільний час мати стосунки з іншою жінкою. Обидві сторони могли перервати відносини в будь-який час. Інститут чічісбеїв використовували у своїх сюжетах автори деяких комічних опер, наприклад, чічісбеї присутні в лібрето опер Россіні і . Слово «чічісбей» зрідка використовується в переносному сенсі для жартівливого позначення кавалера або коханця. (uk)
|
| rdfs:comment
|
- Un sigisbée, ou chevalier servant, est un homme qui, dans la noblesse de l'Italie du XVIIIe siècle, accompagnait officiellement et au grand jour une dame mariée. Cette coutume, outre qu'elle soulevait des problèmes liés à la fidélité conjugale et à la légitimité des filiations, contribua à donner une image négative de la morale des Italiens. C'est pour cette raison qu'au cours de la première moitié du XIXe siècle, les patriotes du Risorgimento condamnèrent cette pratique, déjà en net recul à la suite de l'introduction en Italie des idées de la Révolution française, et y mirent un terme. (fr)
- Cicisbeo era il gentiluomo che nel Settecento accompagnava una nobildonna sposata in occasioni mondane, feste, ricevimenti, teatri e l'assisteva nelle incombenze personali, quali toeletta, corrispondenza, compere, visite, giochi. Passava con lei gran parte della giornata e doveva elogiarla, sedersi accanto a lei nei pranzi e nelle cene, nelle passeggiate o nei giri in carrozza. La signora veniva definita cicisbea del cavaliere. (it)
- In 18th- and 19th-century Italy, the cicisbeo (UK: /ˌtʃɪtʃɪzˈbeɪoʊ/ CHITCH-iz-BAY-oh, US: /ˌtʃiːtʃ-/ CHEE-chiz-, Italian: [tʃitʃiˈzbɛːo]; plural: cicisbei) or cavalier servente (French: chevalier servant) was the man who was the professed gallant or lover of a woman married to someone else. With the knowledge and consent of the husband, the cicisbeo attended his mistress at public entertainments, to church and other occasions, and had privileged access to this woman. The arrangement is comparable to the Spanish cortejo or estrecho and, to a lesser degree, to the French petit-maître. The exact etymology of the word is unknown; some evidence suggests it originally meant "in a whisper" (perhaps an onomatopeic word). Other accounts suggest it is an inversion of bel cece, which means "beautiful (en)
- Der Cicisbeo ([t͡ʃit͡ʃizˈbɛo], ital. auch cavalier servente ‚dienender Kavalier‘ oder Cicisbeat) war im 18. und 19. Jahrhundert in Italien ein galanter Höfling, der der Dame des Hauses bei Abwesenheit des Hausherrn zu gesellschaftlichen Anlässen als Begleiter diente. Er entspricht in etwa dem spanischen cortejo; ein ähnlicher Begriff ist der aus dem Französischen entlehnte Galan. (de)
- Chichisbeo, chischibeo o chichisveo (del italiano «cicisbeo»), y usado en el contexto de cortejo y estrecho, entre otros muchos “sinónimos”, fueron términos usados para denominar en la España del siglo xviii el acto de cortejar y al hombre que corteja, galantea u obsequia a una mujer con «desinterés platónico y constancia eremita». En síntesis, un chichisbeo o chischibeo era el galán platónico de que disponían permanentemente las damas de la alta sociedad, hombre dedicado a atenderla y obsequiarla aunque -en principio- sin entablar relación erótica o sexual. Es, señora, el chichisveo (es)
- Cicisbeo, także cicisbej (wł. cicisbeo, cavaliere servente; wym. cziczizbeo) – przyjaciel domu, który adoruje panią domu; gach, kochanek. W XVIII wieku we Włoszech tym mianem określano towarzysza zamężnej damy z wyższych sfer. (pl)
- Чичисбе́й (итал. cicisbeo, мн. ч. cicisbei) — «в Италии (преимущественно в 18 веке) — постоянный спутник состоятельной замужней женщины, сопровождающий её на прогулках и увеселениях», зачастую также её любовник. Так или иначе, этот обычай крепко укоренился. Мужья обычно терпели или даже благожелательно относились к нему. Так, лорд Байрон был чичисбеем графини Терезы Гвиччиоли (которая в конце концов разошлась с мужем ради Байрона). Слово «чичисбей» изредка используется в переносном смысле для шутливого обозначения кавалера или любовника. (ru)
- Чичисбе́й (італ. cicisbeo, множина cicisbei) - в старій Італії постійний супутник одруженої жінки, що супроводжує її в громадських місцях, найчастіше також коханець. У XVIII-XIX століттях в Італії існував звичай, згідно з яким одружена дама повинна була показуватися на людях (в церкві, на прогулянці і т. п.) в супроводі постійного супутника (з відома чоловіка). Така практика, звана чічісбеїзмом, існувала серед дворянства Венеції, Генуї, Ніцци, Флоренції і Рима. За одними відомостями, наявність і статус чічісбеїв обумовлювалися в шлюбних контрактах, за іншими - це лише специфіка звичаїв часу, не закріплена в документах. Деякі вважають чічісбеїзм ознакою зростаючої емансипації жінок в аристократії XVIII століття. (uk)
|
