| dbo:abstract
|
- Der Usboi (usbekisch Oʻzboʻy, russisch Узбой) ist ein Fluss im heutigen Turkmenistan, der mit mehreren Armen die Nebenflüsse des Amudarja bildete und im 16. Jahrhundert durch Verlagerung des Amudarja versiegte. Auf aktuellen Karten ist meist der nordwestliche (nicht durchgängige) Flussarm eingezeichnet, da er heute als Teil eines Entwässerungssystems saisonal wieder Wasser führt, das aber größtenteils in der Wüste am Balkan versickert. Die Verbindungsarme als historisch durchgehendes Fließgewässer vom Amudarja bis zum Kaspischen Meer sind umstritten. (de)
- La Rivero Uzbojo (foje nomita Uzboj; uzbeke Oʻzboʻy, ruse Узбой) estis alfluanto de la rivero Amudarjo kiu fluis tra la nordokcidenta parto de la dezerto Karakumo de Turkmenio ĝis la 17a jarcento, kiam ĝi subite sekiĝis, detruante la procezon de la civilizo Ĥorezmo kiu ĝis tiam disvolviĝis ĉe ties bordoj. (Ĝi estis parto de la antikva regiono Dahistano.) Nune seka riverkanalo kaj centro por arkeologiaj elfosaĵoj, la Uzbojo fluis ĉirkaŭ 750 kilometrojn, el branĉo en la Amudarja Rivero tra la al la Kaspia Maro. Riverborda civilizo ekzistis laŭlonge de la bordo de la rivero el almenaŭ la 5a jarcento a.K. ĝis la 17a jarcento, kiam la akvo kiu ĝis tiam venis al Uzbojo subite haltigis fluon for el la ĉefa fluejo de la Amudarjo. La Uzbojo forsekiĝis, kaj la popoloj kiuj estis loĝantaj la riverbordojn ankaŭ subite disiĝis, kaj la survivantoj iĝis nomadaj dezertoloĝantoj. En la komencaj 1950-aj jaroj, ekkonstruiĝis Turkmenia Kanalo por irigacio iom laŭ la riverejo de la iama Uzbojo. Tamen, la projekto estis abandonita tuj post la morto de Josif Stalin en 1953; poste, oni realigis la projekton kiel konstruita laŭlonge de tute diferenca, multe pli suda, vojo. (eo)
- El río Uzboy (también escrito como Uzboj o Usboj) fue un antiguo afluente del Amu Daria que fluía a través del área noroccidental del desierto de Karakum, en el actual Turkmenistán, hasta el siglo XVIII, cuando se secó abruptamente, destruyendo de esta forma la civilización turcomana que había prosperado junto a sus orillas. Los históricos y geógrafos antiguos como Heródoto, al Muccaddasí, Jamdalaj Kazviní, Jafizí Abrú, Abu al Ghazí consideraban el Uzboy una embocadura que une el Amú Dariá con el mar Caspio. En el siglo XIX y comienzos del siglo XX el origen y el funcionamiento del Uzboy se estudiaban por muchos geógrafos y geólogos, incluso el historiador V.V. Bartold. En 1947, 1950-1954, 1956 el Uzboy se estudiaba desde el punto arqueológico. Se descubrió que en el IV - 1-a mitad del I milenio AC el Uzboy recibía las aguas del lago Sarikamís y desembocaba en el mar Caspio. A las orillas del río fueron descubiertas numerosas estaciones neolíticas, cerámica de la época de bronce, y las estaciones de los siglos VII-V AC. En la mitad del I milenio AC el Uzboy dejó de llevar sus aguas al mar. Hay varias caravasares de los siglos X-XII descubiertos en las orillas del Uzboy en la ruta desde Corasmia a Jorasán. Actualmente un canal seco y lugar de excavaciones arqueológicas, el Uzboy recorría unos 750 km, desde un brazo del Amu Daria hasta el mar Caspio a través del lago Sariqamish. Junto a sus riberas existió una civilización fluvial desde al menos el siglo V a. C. hasta el siglo XVIII, cuando el agua que alimentaba el Uzboy dejó de fluir desde el curso principal del Amu Daria. El Uzboy se secó, y las tribus que habían poblado sus orillas fueron súbitamente dispersadas, adaptando los supervivientes el modo de vida nómada desértico. A principios de la década de 1950, se iniciaron los proyectos para la construcción del , un gran canal destinado a irrigación que seguía aproximadamente el lecho del antiguo río. No obstante, el proyecto fue abandonado poco después de la muerte de Stalin, en 1953; posteriormente, el canal de Karakum fue construido por una ruta diferente, más meridional. (es)
- L'Ouzboï est le lit tari laissé par l'Amou-Daria aux époques où il se jetait dans la mer Caspienne, au nord de l'actuel Turkménistan. (fr)
- L'Uzboj (o Uzboy) era un fiume che scorreva nella parte nord-occidentale del deserto del Karakum in Turkmenistan. Un tempo effluente dell'Amu Darya, è oggi solamente un alveo asciutto e un luogo d'elezione per gli scavi archeologici. Separandosi dall'Amu Darya, esso scorreva per circa 750 chilometri, attraversando il lago Sarygamysh e andando a sfociare nel mar Caspio. (it)
- ウズボイ川は、トルクメニスタンのカラクム砂漠北西部を17世紀まで流れていた、アムダリヤ川の分流。 アムダリヤ川からサリカミシュ湖を経てカスピ海まで、およそ750kmを流れていた。 1950年代初頭に、おおむね干上がったウズボイ川に沿った灌漑用運河の建設が始まったものの、それは中止された。後に建設されたカラクーム運河は、ウズボイ川の流路とは異なるより南のルートをとっている。 (ja)
- The Uzboy (sometimes rendered Uzboj) was a distributary of the Amu Darya which flowed through the northwestern part of the Karakum Desert of Turkmenistan until the 17th century, when it abruptly dried up, eliminating the agricultural population that had thrived along its banks. (It was a part of the ancient region of Dahistan). Now a dry river channel and a center for archaeological excavations, the Uzboy flowed some 750 kilometres (470 mi), from a branch in the Amu Darya River via Sarykamysh Lake to the Caspian Sea. A riverine civilization existed along the banks of the river from at least the 5th century BC until the 17th century AD, when the water which had fed the Uzboy abruptly stopped flowing out of the main course of the Amu Darya. The Uzboy dried up, and the tribes which had inhabited the river's banks were abruptly dispersed, the survivors becoming nomadic desert dwellers. In the early 1950s, construction work started to build a major irrigation canal roughly along the river bed of the former Uzboy. However, the project was abandoned soon after the death of Joseph Stalin in 1953; later on, Qaraqum Canal was constructed along an entirely different, much more southerly, route. Uzboi Vallis on Mars is named after this river. (en)
- Uzboj – nieistniejąca dziś rzeka w Azji Centralnej, płynąca przez tereny dzisiejszego Turkmenistanu z jeziora Sarykamyskiego do Morza Kaspijskiego. Przypuszczenia o istnieniu Uzboju nauka europejska zaczęła snuć pod koniec XIX wieku, gdy po spenetrowaniu regionu przez rosyjskich uczonych i kupców szczegółowo poznano topografię tej części Azji Centralnej. Początkowo przypuszczano, że Uzboj stanowił zatokę Morza Kaspijskiego, a następnie, że był to dawny bieg Amu-darii jako całości. Współczesne badania wykluczyły jednak obie te możliwości – w czasach historycznych Morze Kaspijskie nie sięgało tak daleko na wschód, zaś koryto Uzboju jest zbyt wąskie, by pomieścić całość wód Amu-darii. Z Uzbojem wiązano także inny możliwy historyczny przebieg Amu-darii – południowym skrajem Niziny Turańskiej, gdy jej dopływami były Tedżen i Murgab. Według dominującej obecnie hipotezy do XVI wieku Amu-daria nie zasilała bezpośrednio Jeziora Aralskiego, lecz na południe od jego dzisiejszego brzegu dzieliła się na kilka ramion. Jedno z nich, zwane Daria-łyk, prawdopodobnie najzasobniejsze w wodę, odbijało na zachód i zasilało słodkowodne wówczas jezioro Sarykamyskie. Uzboj wypływał z tego jeziora i doliną Uzboj płynął na południowy zachód do Morza Kaspijskiego. Wczesnośredniowieczne arabskie, perskie i europejskie itineraria i kroniki opisują drogę wodną z Mazandaranu do Chorezmu oraz wspominają o sztucznej tamie na Amu-darii w okolicach Urgenczu, zburzonej przez wojska mongolskie w 1221. Źródła historyczne potwierdzają istnienie w czasach późnego średniowiecza osad ludzkich u podnóża gór Bałchan, wykorzystujących system irygacyjny, którego osią był Uzboj. W XVI wieku Uzboj wysechł w następstwie zmiany biegu Amu-darii na dzisiejszy – itinerarium z 1558 wskazuje, że już wtedy wody Uzboju nie docierały do Morza Kaspijskiego. Prawdopodobnie wraz z wyschnięciem Uzboju doszło do stopniowej zamiany jeziora Sarykamyskiego w słone bagnisko i do raptownej transgresji Jeziora Aralskiego. Badania osadów rzecznych i jeziornych wokół Jeziora Aralskiego i na przyległych terenach pustyni Kara-kum wskazują, że zmiana ta była nagła. Jej przyczyny nie są znane – niewykluczone, że była następstwem działań ludzkich. (pl)
- Узбо́й (туркм. Uzboý) — участки русла высохшей реки в пустыне Средней Азии — долина в Туркмении, протянувшаяся от Сарыкамышской котловины до Каспийского моря, ограничивая с северо-запада пустыню Каракумы. Длина около 550 км. Также является общим названием для серии озёр-стариц с автономным питанием, образовавшихся в древнем русле (Каратегелек и др). (ru)
- Узбой — пересохле річище від південного кінця Сарикамиської котловини до Каспійського моря. Колись Сарикамиське озеро з якого витікав Узбой наповнювалося водою одного з рукавів Амудар'ї. Попри те, що річка не має скільки-небудь постійного стоку вже не менше 2 тисяч років річище досі зберегло вигляд класичної річкової долини з берегами. Потужні річкові наноси та глибоко прорізане річище вказують на те, що свого часу Узбой був значною річкою з постійним водним режимом. Оскільки глибоке русло діє як дренаж для ґрунтових вод в ньому в багатьох місцях існують солоні чи, рідше, прісні озера. За гідрологічними розвідками постійного стоку Узбой не має вже не менше 2-3 тисяч років, однак відомо що в античні часи він ще був або ж постійним або ж, принаймні, регулярним. Час від часу завдяки повеням Амудар'ї, які заповнювали Саракамишську котловину, частина води зливалася через Узбой і в пізніші часи. (uk)
- 乌兹伯伊水道是穿过土库曼斯坦西北部的阿姆河的一条历史上的支流，在17世纪短时间内干涸，也为其沿岸蓬勃发展的农业画上了句号。 乌兹伯伊水道长约750公里（470英里），从阿姆河的一处分支开始，通过萨雷卡梅什湖流入里海。 水道沿岸的文明最晚从公元前5世纪兴起，持续至17世纪。之后，乌兹伯伊水道迅速干涸，导致沿岸的部落被迅速分散开，幸存者成为沙漠中的游牧民。如今，这条水道留下了一条干涸的河道和众多考古遗迹。 火星上的乌斯钵谷（Uzboi Vallis）以这条河的名字命名。 (zh)
|
| rdfs:comment
|
- Der Usboi (usbekisch Oʻzboʻy, russisch Узбой) ist ein Fluss im heutigen Turkmenistan, der mit mehreren Armen die Nebenflüsse des Amudarja bildete und im 16. Jahrhundert durch Verlagerung des Amudarja versiegte. Auf aktuellen Karten ist meist der nordwestliche (nicht durchgängige) Flussarm eingezeichnet, da er heute als Teil eines Entwässerungssystems saisonal wieder Wasser führt, das aber größtenteils in der Wüste am Balkan versickert. Die Verbindungsarme als historisch durchgehendes Fließgewässer vom Amudarja bis zum Kaspischen Meer sind umstritten. (de)
- L'Ouzboï est le lit tari laissé par l'Amou-Daria aux époques où il se jetait dans la mer Caspienne, au nord de l'actuel Turkménistan. (fr)
- L'Uzboj (o Uzboy) era un fiume che scorreva nella parte nord-occidentale del deserto del Karakum in Turkmenistan. Un tempo effluente dell'Amu Darya, è oggi solamente un alveo asciutto e un luogo d'elezione per gli scavi archeologici. Separandosi dall'Amu Darya, esso scorreva per circa 750 chilometri, attraversando il lago Sarygamysh e andando a sfociare nel mar Caspio. (it)
- ウズボイ川は、トルクメニスタンのカラクム砂漠北西部を17世紀まで流れていた、アムダリヤ川の分流。 アムダリヤ川からサリカミシュ湖を経てカスピ海まで、およそ750kmを流れていた。 1950年代初頭に、おおむね干上がったウズボイ川に沿った灌漑用運河の建設が始まったものの、それは中止された。後に建設されたカラクーム運河は、ウズボイ川の流路とは異なるより南のルートをとっている。 (ja)
- Узбо́й (туркм. Uzboý) — участки русла высохшей реки в пустыне Средней Азии — долина в Туркмении, протянувшаяся от Сарыкамышской котловины до Каспийского моря, ограничивая с северо-запада пустыню Каракумы. Длина около 550 км. Также является общим названием для серии озёр-стариц с автономным питанием, образовавшихся в древнем русле (Каратегелек и др). (ru)
- 乌兹伯伊水道是穿过土库曼斯坦西北部的阿姆河的一条历史上的支流，在17世纪短时间内干涸，也为其沿岸蓬勃发展的农业画上了句号。 乌兹伯伊水道长约750公里（470英里），从阿姆河的一处分支开始，通过萨雷卡梅什湖流入里海。 水道沿岸的文明最晚从公元前5世纪兴起，持续至17世纪。之后，乌兹伯伊水道迅速干涸，导致沿岸的部落被迅速分散开，幸存者成为沙漠中的游牧民。如今，这条水道留下了一条干涸的河道和众多考古遗迹。 火星上的乌斯钵谷（Uzboi Vallis）以这条河的名字命名。 (zh)
- La Rivero Uzbojo (foje nomita Uzboj; uzbeke Oʻzboʻy, ruse Узбой) estis alfluanto de la rivero Amudarjo kiu fluis tra la nordokcidenta parto de la dezerto Karakumo de Turkmenio ĝis la 17a jarcento, kiam ĝi subite sekiĝis, detruante la procezon de la civilizo Ĥorezmo kiu ĝis tiam disvolviĝis ĉe ties bordoj. (Ĝi estis parto de la antikva regiono Dahistano.) (eo)
- El río Uzboy (también escrito como Uzboj o Usboj) fue un antiguo afluente del Amu Daria que fluía a través del área noroccidental del desierto de Karakum, en el actual Turkmenistán, hasta el siglo XVIII, cuando se secó abruptamente, destruyendo de esta forma la civilización turcomana que había prosperado junto a sus orillas. (es)
- The Uzboy (sometimes rendered Uzboj) was a distributary of the Amu Darya which flowed through the northwestern part of the Karakum Desert of Turkmenistan until the 17th century, when it abruptly dried up, eliminating the agricultural population that had thrived along its banks. (It was a part of the ancient region of Dahistan). Uzboi Vallis on Mars is named after this river. (en)
- Uzboj – nieistniejąca dziś rzeka w Azji Centralnej, płynąca przez tereny dzisiejszego Turkmenistanu z jeziora Sarykamyskiego do Morza Kaspijskiego. Przypuszczenia o istnieniu Uzboju nauka europejska zaczęła snuć pod koniec XIX wieku, gdy po spenetrowaniu regionu przez rosyjskich uczonych i kupców szczegółowo poznano topografię tej części Azji Centralnej. Początkowo przypuszczano, że Uzboj stanowił zatokę Morza Kaspijskiego, a następnie, że był to dawny bieg Amu-darii jako całości. Współczesne badania wykluczyły jednak obie te możliwości – w czasach historycznych Morze Kaspijskie nie sięgało tak daleko na wschód, zaś koryto Uzboju jest zbyt wąskie, by pomieścić całość wód Amu-darii. Z Uzbojem wiązano także inny możliwy historyczny przebieg Amu-darii – południowym skrajem Niziny Turańskiej, (pl)
- Узбой — пересохле річище від південного кінця Сарикамиської котловини до Каспійського моря. Колись Сарикамиське озеро з якого витікав Узбой наповнювалося водою одного з рукавів Амудар'ї. Попри те, що річка не має скільки-небудь постійного стоку вже не менше 2 тисяч років річище досі зберегло вигляд класичної річкової долини з берегами. Потужні річкові наноси та глибоко прорізане річище вказують на те, що свого часу Узбой був значною річкою з постійним водним режимом. Оскільки глибоке русло діє як дренаж для ґрунтових вод в ньому в багатьох місцях існують солоні чи, рідше, прісні озера. За гідрологічними розвідками постійного стоку Узбой не має вже не менше 2-3 тисяч років, однак відомо що в античні часи він ще був або ж постійним або ж, принаймні, регулярним. Час від часу завдяки повеням А (uk)
|
