Joseph Haydn

Joseph Haydn
	Joseph Haydn in 1791
Agtergrondinligting
Gebore	31 Maart 1732; Rohrau, Neder-Oostenryk, Oostenryk
Sterf	31 Mei 1809; Wene, Keiserryk Oostenryk (tans Oostenryk)
Genres	Klassiek
Beroep(e)	Komponis

Joseph Haydn^[1] (31 Maart^[2] 1732 – 31 Mei 1809) was 'n Oostenrykse komponis. Hy is een van die bekendste komponiste van die klassieke tydperk en word dikwels die "vader van die simfonie" en die "vader van die strykkwartet" genoem.^[3] Hy het verskeie briljante operas geskryf en het vele groot komponiste ná hom geïnspireer. Hy word saam met Wolfgang Amadeus Mozart en Ludwig van Beethoven as deel van die Eerste Weense Skool gereken.

Joseph Haydn is op 31 Maart 1732 in Rohrau, Oostenryk gebore. Hy bestee 'n groot deel van sy loopbaan as 'n hofmusikant vir die adellike Esterházy-familie op hul afgeleë landgoed. Dit het hom aanvanklik van ander invloede geïsoleer en hom, soos hy dit self gestel het, "gedwing om oorspronklik te wees". Hy is op 31 Mei 1809 op 77-jarige ouderdom in Wene oorlede. Ten tyde van sy dood was hy een van die mees gevierde komponiste in Europa.^[4]

Haydn was die broer van Michael Haydn, self 'n hoogs aangeskrewe komponis, en Johann Evangelis Haydn, 'n tenoor. Hy was ook 'n vriend van Mozart en 'n onderwyser van Beethoven.

Lewensloop

Haydn het uit 'n taamlik arm Oostenrykse familie gekom. Sy pa Matthias was 'n wielmaker. Josef het 'n redelik moeilike kindertyd gehad. Toe hy vyf jaar oud was, het sy oom Mathias Franck hom na die klein dorpie Hainburg geneem, waar hy skoolgegaan en musieklesse ontvang het. Op die ouderdom van agt het hy 'n sopraan in die seunskoor van die St. Stephen's- katedraal in Wene geword. Hy het nege jaar daar gebly, waarvan die laaste vier saam met sy broer Michael was. Sy stemverandering het baie laat gekom. Hoewel sy mentor Georg Reuter hom probeer oorreed het om gekastreer te word, het Joseph, deels op aandrang van sy pa, geweier om hierdie riskante prosedure te ondergaan. Toe sy stem verander het, het hy geen ander keuse gehad as om uit die koor te bedank nie. Hy het reeds bepaal dat hy 'n komponis sou word, wat sy ouers ten sterkste afgekeur het: hulle het gedink dat hul seun meer geskik is vir die priesterskap. Natuurlik sou ’n lewe as monnik hom baie meer stabiliteit gee, sekerlik vir die volgende paar jaar, maar hy het die moeiliker pad gekies. Die volgende jare was moeilik. Michael Spangler het vir hom 'n solderkamer in die Michaelerhuis op die Kohlmarkt in Wene aangebied. Haydn het homself aan die lewe gehou met 'n paar toevallige werke, soos om in ensembles soos Nicola Porpora te speel. Laasgenoemde het hom in aanraking gebring met bekende operakomponiste soos Christoph Willibald Gluck, Georg Christoph Wagenseil en Karl Ditters von Dittersdorf.

Na vier jaar het Haydn uiteindelik in 1755 'n permanente pos as Kapellmeister aan die hof van graaf von Morzin by Lukawitz bekom, danksy graaf von Fürnberg. In 1761 is die orkes ontbind en Haydn het saam met Prins Paul II na Eisenstadt gekom. Hy is 'n jaar later opgevolg deur sy broer Nicholas I Josef. Hy sou tot 1790 in die Esterházy-paleis bly. Hy het baie werk hier as Kapellmeester en hofkomponis gehad, want die Esterházy's was groot kultuurliefhebbers. Haydn het baie werke vir die koninklike orkes geskryf. Alhoewel hy min kontak met groot musieksentrums soos Wene gehad het, het hy nietemin bekendheid verwerf deur die baie gaste wat die monarg kom besoek het. Tussen ongeveer 1765 en 1775 word sy werk "Sturm und Drang" genoem: dit is vol vinnig afwisselende akkoorde, abrupte veranderinge en mineur harmonieë.

Die jaar 1779 was 'n veelvuldige omwenteling vir Haydn. In Januarie het hy sy kontrak met Esterházy heronderhandel, wat beteken het dat sy komposisies nie meer aan sy verhuurder behoort het nie. Hy is toegelaat om op eie rekening te publiseer en hy het 'n briefwisseling met die Weense uitgewery Artaria begin. Daardie jaar was ook die première van twee van sy operas: La vera costanza en L'isola disabitata. Op persoonlike vlak het hy 'n verhouding met Luigia Polzelli begin, wat daardie jaar saam met haar man by die orkes aangesluit het.

Tydens sy verblyf by die Esterházys het Haydn 'n baie groot aantal werke geskryf, insluitend klavierwerke, liedere en 125 bariton-trio's. Haydn het ook 24 operas gekomponeer. In 1782 ontmoet hy Mozart. Na die dood van sy broer Nicolaus in 1790 is Haydn na Londen. Daar het hy die laaste 12 van sy 106 simfonieë geskryf. Hy het in 1791-1792 en 1794-1795 in Londen gebly.

In 1795 het hy permanent na Wene teruggekeer. Tot sy dood in 1809 was hy hoofsaaklik betrokke by godsdienstige musiek. Hy het baie misse en twee oratoria geskryf, Die Schöpfung en Die Jahreszeiten. Hierdie werke was sy laaste en het steeds getuig van 'n geweldige skeppingskrag. Maar omdat daar intussen 'n nuwe musiektaal ontstaan het en ander komponiste in die kollig gekom het (onder andere Beethoven, met wie Haydn nie baie goed oor die weg gekom het nie), het hierdie werke aanvanklik nie die aandag gekry wat hulle verdien nie. Vandag herwin hulle hul regmatige plek in die konsertsaal en CD-katalogus.

Bronne

Dies, Albert Christoph (1810). Biographische Nachrichten von Joseph Haydn nach mündlichen Erzählungen desselben entworfen und herausgegeben [Biographical Accounts of Joseph Haydn, written and edited from his own spoken narratives]. Vienna: Camesinaische Buchhandlung. English translation in: Dies, Albert Christoph (1963). "Biographical Accounts of Joseph Haydn". In Gotwals, Vernon (red.). Haydn: Two Contemporary Portraits. (translation by Vernon Gotwals). Milwaukee: Univ. of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-02791-9. One of the first biographies of Haydn, written on the basis of 30 interviews carried out during the composer's old age.
Finscher, Ludwig (2000). Joseph Haydn und seine Zeit. Laaber: Laaber-Verlag. ISBN 978-3-921518-94-6. Highly detailed discussion of life and work; in German.
Geiringer, Karl; Geiringer, Irene (1982). Haydn: A Creative Life in Music (3rd uitg.). University of California. ISBN 978-0-520-04316-9. The first edition was published in 1946 with Karl Geiringer as the sole author.
Griesinger, Georg August (1963). "Biographical Notes Concerning Joseph Haydn". In Vernon Gotwals (red.). Haydn: Two Contemporary Portraits. Vertaal deur Vernon Gotwals. Milwaukee: University of Wisconsin Press. ISBN 978-0-299-02791-9. A translation from the original German: Like Dies's, a biography produced from interviews with the elderly Haydn.

Verwysings

↑ Ook bekend as Franz Joseph Haydn.
↑ Onseker.
↑ Rosen 1997, pp. 43–54
↑ Smallman, Basil (1992). The Piano Trio: Its History, Technique, and Repertoire. Oxford University Press. pp. 16–19. ISBN 0-19-318307-2.

Sien ook

Eksterne skakels

Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Joseph Haydn.

[1] Ook bekend as Franz Joseph Haydn.

[2] Onseker.

[3] Rosen 1997, pp. 43–54

[4] Smallman, Basil (1992). The Piano Trio: Its History, Technique, and Repertoire. Oxford University Press. pp. 16–19. ISBN 0-19-318307-2.

[1]

[2]

[3]

[4]