Joseph Haydn
Joseph Haydn | |
|---|---|
.jpg) | |
| Rođenje | Franz Joseph Haydn 31. mart 1732. |
| Smrt | 31. maj 1809 (77 godina) |
| Era | Klasicizam |
Značajna djela | Čudak Nenadani susret Mjesečev svijet Simfonija rastanka Oxfordska simfonija |
Joseph Haydn (31. mart 1732 – 31. maj 1809) bio je austrijski kompozitor i dirigent,[1] te jedan od najplodnijih i najistaknutijih kompozitora klasičnog perioda u muzici. Tokom njegovog dugotrajnog plodnog muzičkog djelovanja bio je u središtu uspostavljanja bečkog klasičnog stila, obuhvatajući kasni barok i rani period romantizma. Rodio se u vrijeme dok je Johann Sebastian Bach bio zadužen za komponovanje liturgijske muzike (kantor) u Katedrali svetog Tome u Leipzigu, a umro je kad je Ludwig van Beethoven tek objavio svoju Pastoralnu simfoniju.
Upravo je Haydn bio taj koji je svojom originalnošću i naizgled neiscrpnim bogatstvom muzičkih otkrića bio most između dva već navedena muzička perioda. Odgovoran je za kreiranje i standardizaciju onoga što danas smatramo gudačkim kvartetom iz klasičnog perioda, a u nešto manjoj mjeri i klasičnoj simfoniji, kao i njegovom značajnom doprinosu i razvoju drugih muzičkih žanrova iz njegovog vremena kao naprimjer, klavirskog trija i sonatnog oblika. Dugogodišnji stanovnik Austrije, Haydn je proveo najveći dio svoje dugotrajne karijere kao dvorski muzičar kod bogate mađarske aristokratske porodice Esterházy na njihovom udaljenom imanju. Izolovan od drugih kompozitora i trendova u muzici do poznijeg dijela njegovog dugog života, on je, kako je rekao, "bio prisiljen da postane originalan." Za više od 50 godina njegovog kompozitorskog djelovanja napisao je: 107 simfonija, 68 djela za gudački kvartet, 62 klavirskih sonata, 45 klavirskih tria, 14 misa, 24 opere, kao i oratorije "Stvaranje" i "Godišnja doba," koja su predstavljala najvažnije muzičke stilove tog vremena koje je Haydn koristio prilikom komponovanja njegovog ogromnog muzičkog repertoara.
Komponovao je i muziku koja se danas koristi prilikom izvođenja njemačke državne himne (Deutschlandlied). U vrijeme njegove smrti, bio je jedan od najslavnijih kompozitora u Evropi i na evropskoj muzičkoj sceni s kraja 18. vijeka po značaju bio je upoređivan sa Williamom Shaekspearom u književnosti. Joseph Haydn je bio brat Michaela Haydna, koji je i sam bio priznat kompozitor i Johanna Evangeliste Haydna tenor pjevača. Bio je također bliski prijatelj Wolfganga Amadeusa Mozarta[2] i nastavnik klavira Ludwiga van Beethovena.[3]
Biografija
[uredi | uredi izvor]Rane godine
[uredi | uredi izvor]
Joseph Haydn rođen je u austrijskom selu Rohrau, koje se tada nalazilo blizu granice s Mađarskom. Njegov otac Mathias, kolekcionar, također je služio u uredu slično gradonačelniku manjeg mjesta. Haydnova majka Maria Koller prethodno je radila kao kuharica na dvoru grofa Harracha, predsjedavajućeg aristokrata u Rohrauu. Njegovi roditelji nisu bili muzički obrazovani, ali je otac bio entuzijastičan narodni muzičar, koji je tokom karijere naučio svirati harfu. Prema Haydnovim kasnijim sjećanjima, njegova porodica za vrijeme njegovog djetinjstva bila je izuzetno muzički nadarena i često su pjevali zajedno sa susjedima.
Haydnovi roditelji primijetili su da je njihov sin muzički talentovan i znali su da u Rohrau ne bi imao šanse steći ozbiljno muzičko obrazovanje. Upravo iz tog razloga prihvatili su prijedlog svog rođaka Johanna Mathiasa Francka, školskog učitelja i dirigenta hora u obližnjem Hainburgu, da osigura mladom Haydnu muzičko obrazovanje. Ubrzo nakon toga, Haydn je otišao s Franckom u Hainburg udaljen 12 kilometara i nikad više nije živio sa svojim roditeljima.
Život kod rođaka nije bio nimalo lahak za Haydna, koji je kasnije govorio da je često bio gladan i da se stidio svoje neuredne odjeće. Tu je počela njegova muzička obuka, koja se sastojala od školske nastave od 7 do 10 sati svakog jutra, nakon čega je slijedila crkvena misa. Nakon ručka slijedila su još tri sata školske nastave, a zatim časovi sviranja čembala i violine. Unatoč svemu, za dvije godine boravka u Hainburgu mladi Haydn naučio je mnogo o muzici, gdje je ujedno bio izložen svoj strogosti austrijskog obrazovanja iz 18. vijeka. U poznim godinama Haydn je jednom izjavio Albertu Christophu Diesu, njegovom savremeniku i biografu, da će uvijek biti zahvalan svom rođaku što ga je naučio da bude marljiv. Stanovnici Hainburga imali su ga priliku čuti kako pjeva visoke pjevačke dionice u crkvenom horu. Haydnovo pjevanje impresioniralo je sve koji su ga čuli. Tako je nakon jednog od nastupa 1739. godine upoznao Georga von Reuttera, muzičkog direktora u Katedrali svetog Stjepana u Beču, koji je posjetio Hainburg u potrazi za novim horistima. Haydn je prošao audiciju kod Reuttera, a nakon nekoliko mjeseci dodatne obuke preselio se u Beč 1740. godine, gdje je sljedećih devet godina radio kao horist.
.PNG)
Haydn je živio u kući pored Katedrale sv. Stjepana, zajedno s Reutterovom porodicom i još četvoricom horista. Nakon 1745. godine pridružio im se i Haydnov mlađi brat Michael. Pjevači su bili podučavani latinskom jeziku i drugim školskim predmetima, kao i pjevanju, violini i klaviru. Reutter je malo pomogao Haydnu u oblastima muzičke teorije i kompozicije, dajući mu samo dvije lekcije tokom njegovog cjelokupnog boravka na mjestu horista. U to vrijeme Beč je bio raskršće preko kojeg se iz Italije u sjeverne germanske zemlje odvijala ne samo trgovinska razmjena nego i širenje umjetničkih i arhitektonskih utjecaja. Polifonijska škola Giovannija Pierluigija da Palestrine nije u potpunosti izumrla nego je bila smatrana "antičkim stilom", koji se koristio tokom katoličkih vjerskih praznika i kao model za obuku mladih kompozitora.
Noviji italijanski muzički stil bio je veoma popularan u to vrijeme u Beču. Bio je bogat melodijskom slobodom, instrumentalnom bojom i polifonijskom vještinom karakterističnom za barok, a bečka publika bila je upoznata s njima posredstvom muzičkih djela Georga Friedricha Händela, kao i instrumentalnih djela Antonija Vivaldija i Arcangela Corellija. Katedrala sv. Stjepana bila je jedan od vodećih muzičkih centara u Evropi, a Haydn je imao priliku naučiti mnogo toga kroz mnogobrojne nastupe kao profesionalni muzičar. Svakog dana bio je obavezan pjevati kao horist tokom dvije crkvene službe u katedrali; osim toga, hor je pjevao tokom brojnih vjerskih, dvorskih i civilnih službi (praznika, procesija i sahrana). Vjerovatno su nastupali i tokom sahrane Antonija Vivaldija, koji je umro u siromaštvu u Beču 1741. godine. Nastupali su i na privatnim koncertima za bečko plemstvo, gdje je mladi Haydn tokom pauza u nastupima imao priliku nadoknaditi slab jelovnik koji je imao kod Reuttera.
Slobodni umjetnik u Beču
[uredi | uredi izvor]
Do 1749. godine Haydn je fizički sazrio do te tačke da više nije mogao pjevati visoke horske dionice. Carica Marija Terezija sama se žalila Reutteru u vezi njegovog pjevanja, a to će i biti glavnim razlogom njegovog izbacivanja iz horske škole. Sam Haydn je dao povod Reutteru nakon njegove šale prilikom koje je makazama odrezao pletenicu svojoj horskoj drugarici. To je bilo dovoljno za Reuttera, nakon čega je Haydn ubrzo bio izbačen iz hora, a zatim poslat i na ulicu. Bez novca u džepu i sa nešto malo odjeće, nakon 8 godina boravka u Beču kao horista, narednih nekoliko godina biće najteže u njegovom životu. Imao je sreću da ga je prihvatio prijatelj iz horske škole Johann Michael Spangler, koji je nekoliko mjeseci dijelio porodičnu sobu sa Haydnom, a koji je odmah počeo da mukotrpno gradi karijeru slobodnog muzičara. Haydn se u početku borio, radeći na brojnim različitim poslovima kao nastavnik muzike i kao ulični serenader. Imao je tu sreću da se nastanio u potkrovlju iste zgrade u kojoj su živjeli italijanski dvorski pjesnik i operski libretista Pietro Metastasio, čija su djela u svojim operama koristili svi iole poznatiji kompozitori tog vremena. Tu je živjela i princeza Esterhazy sa svoja dva sina, a u čijoj će službi Joseph Haydn kasnije provesti skoro 3 decenije svog stvaralačkog života. Italijanski kompozitor Niccolo Porpora je davao časove pjevanja tada devetogodišnjoj Marianne, koja je bila kćerka Niccoloa Martineza, a koji je radio u Apostolskoj nuncijaturi i živio kod Metastasija u njegovom velikom apartmanu. Sam Metastasio je bio zadužen za njeno obrazovanje, pa je tražio ko će Marianne pratiti na klaviru tokom njenih časova pjevanja. Saznavši za mladog muzičara koji je živio u istoj zgradi, pozvao je Haydna da joj bude pratnja na klaviru u zamjenu za besplatne obroke kod njega. Na tom poslu Joseph Haydn će provesti dvije godine, a Marianne će kasnije tokom 1780-ih svirati duete na klaviru zajedno sa Mozartom. Ovaj kontakt sa Italijanom Niccolom Porporom, koji je osim njegovog velikog ugleda kao učitelj pjevanja bio plodan i iskusan kompozitor će biti veoma važan za mladog Josepha Haydna. Od 1752. godine radio je kao klavirski pratilac Niccoloa Porpore koji je davao časove pjevanja plemstvu i njihovoj djeci. Na taj način Haydn je polahko ulazio u visoko bečko društvo, a od Porpore je kako je kasnije rekao saznao "prave osnove kompozicije ." Ovo poznanstvo mu je omogučilo i da privuče nove studente sviranja klavira. Bio je kratko zaposlen i kod grofa Friedricha Wilhelma von Haugwitza, koji je svirao orgulje u kapeli u Bohemskoj kancelariji na Judenplatz-u.
Dok je bio horista, Haydn nije dobio nikakvu sistematsku obuku iz muzičke teorije i kompozicije. Kao sredstvo muzičke obuke koristio je polifonijske vježbe iz teksta pod nazivom Gradus ad Parnassum napisan od strane Johanna Josepha Fuxa. Pažljivo je proučavao rad Carla Philippa Emanuela Bacha naučivši svirati njegove klavirske sonate, a za kojeg je kasnije priznao da je imao važan muzički utjecaj na njega.
Kako su se njegove muzičke izvođačke vještine poboljšavale, tako je počeo da raste i njegov ugled u javnosti. Njegov prvi uspjeh je bila opera, "Der krumme Teufel" (bos. Šepavi vrag), napisana za komičara Johanna Joseph Felixa Kurza, čije je scensko ime bilo "Bernardon." Djelo je uspješno premijerno prikazano 1753. godine, ali su ga ubrzo zatvorili cenzori zbog "uvredljivih napomena." Haydn je također primijetio (očigledno bez uznemiravanja) da su njegovi radovi koje su jednostavno obustavili objavljivati, počeli prodavati u lokalnim muzičkim prodavnicama. Između 1754. i 1756. godine Haydn je također radio samostalno na dvoru u Beču. Bio je među nekolicinom muzičara koji su bili plaćeni za usluge kao dopunski muzičari na balovima u čast carske djece, tokom karnevalske sezone i kao dopunski pjevači u carskoj kapeli (Hofkapelle) tokom vjerskih praznika.
Sa porastom njegovog ugleda, Haydn je na kraju dobio aristokratsko pokroviteljstvo, ključno za karijeru kompozitora u njegovo vrijeme. Grofica Maria Wilhelmine von Thun, koja je imala priliku čuti jednu od Haydnovih kompozicija, ponudila mu je posao učitelja pjevanja i klavijature. Godine 1756, baron Carl Josef Fürnberg zaposlio je Haydna na njegovom seoskom imanju Weinzierl, kraj Dunava blizu grada Melk nekih stotinjak kilometara uzvodno od Beča. Tu je kompozitor napisao njegove prve gudačke kvartete. Fürnberg je kasnije preporučio Haydna grofu Morzinu, koji je 1757. godine postao njegov prvi punopravni poslodavac.
Kod grofa Morzina
[uredi | uredi izvor]
Tako je Haydn preselio u dvorac kod grofa Morzina u mjestu Dolní Lukavice današnja Češka, a zvanično je bio zaposlen kao kapelnik i kamerni kompozitor uz platu od 200 florina godišnje. Po prvi put na raspolaganju je imao mali orkestar kojim je dirigovao, a dužnost mu je bila da piše divertimente i muziku ("Fieldpartien") za puhače za grofa i njegovo društvo nakon lova i drugih zabava vani. Kombinovao je muzičare sa gudačkim instrumentima u orkestru i puhače za koje je napisao i svoje prve simfonije, koje su bile kraće po trajanju i jednostavnije po strukturi poput divertimenta i gudačkih kvarteta (quadri, kako ih je Haydn zvao). Na ovom poslu provest će 3 godine. Tokom posjeta Beču prilikom nastupa sa svojim orkestrom, upoznao je Mariju Alojziju Apoloniju Keller, koju će kasnije i oženiti u novembru 1760. godine u Katedrali Svetog Stefana. Brak je bio neuspješan i Haydn nije imao djece sa svojom suprugom. Jednom prilikom grof Morzin je pozvao princa Paula Antona Esterhazyja na jednu od njegovih večernjih zabava, tokom koje je princ imao priliku čuti muziku Josepha Haydna, te uvjeriti se u njegove kompozitorske i dirigentske sposobnosti. Te večeri Haydn je dirigovao svoju Simfoniju br. 1 u D-duru. Nekoliko mjeseci nakon ovog događaja, grof Morzin je usljed novčanih problema morao raspustiti orkestar.
Kapelnik na Esterhazy dvoru
[uredi | uredi izvor]
Čim je čuo ovu vijest, grof Esterhazy je odmah pozvao Haydna da bude kapelnik i dirigent u njegovom orkestru. U 29-oj godini života Joseph Haydn je potpisao ugovor sa princem Paulom Antonom Esterhazyjem 1. maja 1761. godine. Na ovom poslu će ostati 29 godina, što će uveliko odrediti i pravac njegove muzičke karijere. Po ugovoru Haydn je bio vice kapelnik i kao pomoćnik kapelnika Gregora Wernera, koji je usljed poodmaklih godina bio zadužen samo za crkvenu muziku. Međutim, Haydn je imao mnogobrojna zaduženja: komponiranje, dirigovanje orkestrom, većinu muzičkog administrativnog posla (vodio je računa o muzičkoj zbirci, kupovini muzičkih instrumenata, muzičkoj obuci, zapošljavanju, otpuštanju članova orkestra, redu i disciplini). Njegova je dužnost bila i da se svaki dan u 2 navrata pojavi kod princa Esterházyja i pita ako je "njegova visost" raspoložena da posluša koncertni nastup njegovog orkestra. Sva muzika koju su komponirala oba kapelnika bila je privatna imovina princa Esterházyja, a mogla se poslušati samo u njegovom dvorcu. Za ovako ogroman posao Joseph Haydn je imao godišnju platu 600 zlatnih guldena, što je trostruko više nego što je zarađivao kod grofa Morzina. Kada je stari kapelnik Gregor Werner umro 1766. godine, Haydn je preuzeo sve dužnosti i od starog kapelnika.
Unatoč ogromnim obavezama, u umjetničkom smislu ovo je bilo veoma stimulativno za daljnji razvoj Josepha Haydna kao kompozitora. U orkestru je imao violinskog virtuoza Italijana Luigija Tomasinija, za kojeg je malo kasnije napisao i neke od svojih violinskih koncerata. Kvalitet orkestra kojim je dirigovao, biće za njega nadahnuće da tokom ranih 1760-ih napiše brojne koncerte (concerti). Na zahtjev princa Paula Antona Esterhazyja komponirao je 3 simfonije koje će predstavljati tri razdoblja u jednom danu. Danas su te simfonije poznate pod nazivima: Simfonija br. 6 "Le Matin" (jutro), Simfonija br. 7 "Le Midi" (podne), Simfonija br. 8 "Le Soir" (večer). Najranije simfonije Josepha Haydna koje su danas na redovnom koncertnom repertoaru po mnogim svojim osobinama imale su za uzor barokni concerto grosso. U njima concertante elementi dolaze do punog izražaja, gdje je većina muzičara u orkestru imala priliku da pokaže vještinu solo muziciranja na njihovim instrumentima. U periodu od od 1757. - 1763. godine Haydn je na dvoru princa Esterhazyja u Eisenstadtu komponirao 30 simfonija. Većina ovih simfonija se sastojala od 4 stavka, gdje je menuet uglavnom bio treći stavak. Ovo će biti standard za klasičnu simfoniju kakvu danas poznajemo.
Samo 11 mjeseci nakon stupanja Josepha Haydna na položaj kapelnika, njegov poslodavac princ Anton Paul Esterhazy umire u martu 1762. godine. Njega je naslijedio brat Nicolas Esterhazy, koji je bio još veći ljubitelj muzike. Među prvim djelima koje je Haydn komponirao za novog princa bile su italijanska komična opera La Marchesa Nespola i opera Acide, a festa teatrale povodom vjenčanja prinčevog sina u januaru 1763. godine. Dvije godine nakon očeve smrti, Joseph Haydn je 1765. je uspio da zaposli najmlađeg brata (o ličnom trošku) kao horistu na dvoru princa Esterhazyja.
Po naredbi princa napravljena je 1766. godine velika palata koju je on nazvao Esterhaza, a mnogi njeni posjetioci će je nazvati "mali Versailles u Mađarskoj." U okviru palate bila je izgrađena operska kuća koja je mogla primiti do 400 posjetilaca i pozorište. Većinu kompozitorske aktivnosti Haydna u to doba pratila je poseban muzički interes njegovog pokrovitelja princa Nikolasa. Tako je oko 1765. godine princ dobio i počeo učiti da svira baryton, neobičan muzički instrument sličan bas violi da gambi, ali sa većim brojem žica. Haydnu je bilo zapovijedeno da komponira muziku na tom instrumentu za princa. Tokom narednih deset godina on će komponirati oko 200 djela za ovaj instrument u raznim ansamblima, od kojih su najznačajniji 126 tria za baryton. Bio je vođa orkestra, direktor pozorišne trupe, regrutovao je i obučavao pjevače, te pripremao i vodio koncertne nastupe. U to vrijeme dobio je i nadimak "papa Haydn" ne zbog njegovih godina starosti, već iz poštovanja zbog njegovog nesebičnog zalaganja kod princa Nikolasa Esterhazyja za dobrobit muzičara iz njegovog orkestra. Oko 1775. godine prestalo je prinčevo zanimanje za baryton, ustupivši mjesto novom hobiju, operskim produkcijama. Opere su ranije na Esterhazy dvoru bile komponirane sporadično i to samo za posebne prilike. Nakon 1775. postale su središte muzičkog života na dvoru, a opersko pozorište koje je princ izgradio u Esterházy biće domaćin velikom broju gostiju tokom operskih sezona, sa više izvedenih novih opera svake godine. Osim opera, period s kraja 1760-ih je značajan i po sakralnoj muzici koju je Haydn tada komponirao po prvi put nakon njegovih godina kao slobodni umjetnik tokom 1750-ih. Posebno se izdvajaju: Missa Cellensis in honorem Beatissimae Virginis Mariae ogromna kantata-misa komponirana 1766. (nakon smrti starog kapelnika Gregora Wernera), za hodočasničku baziliku u gradu Mariazell, Stabat Mater komponirano 1767. (po uzoru na Stabat Mater uradak od Pergolesija) prvo sakralno djelo Haydna koje će dospjeti do šire evropske slušalačke publike, a bilo je i predmetom velikh pohvala od strane njegovog savremenika i operskog kompozitora Johanna Hassea, te kantata Applausus iz 1768. Uz mnogobrojne opere koje je napisao, tu su i arije koje su bile ubačene kao zamjena u opere drugih kompozitora. Jedna od njegovih opera pod nazivom Lo Speziale izvedena 1770. godine u dvorcu Barona von Sumeraua, je bilo prvo predstavljanje njegovog operskog djela pred bečkom aristokratskom publikom. Godine 1775. izveden je u humanitarne svrhe njegov oratorij Il Ritorno di Tobia za Bečko udruženje muzičara (Tonkünstler-Societät), kao podrška udovicama i siročadi članova tog udruženja. Naredne godine, Joseph Haydn je bio pozvan da napiše svoju kratku biografiju za novinsko izdanje Die Gelehrte Östereich, gdje je bio uključen među najznačajnije ličnosti u austrijskom književnom i umjetničkom svijetu za tu godinu.
Proboj na evropskoj muzičkoj sceni i sve veća popularnost
[uredi | uredi izvor]U njegovoj kompozitorskoj izolovanosti na Esterhaza dvoru, Haydn nije bio ni svjestan njegove rastuće popularnosti kod evropske slušalačke publike. Već 1760-ih njegova djela su bila objavljena u Francuskoj, Holandiji i Engleskoj, a 1770-ih njegovi gudački kvarteti i simfonije bile su sve češće izvođene na koncertnim pozornicama u Parizu i Londonu. Prva naznaka sve većeg ugleda Josepha Haydna u Evropi došla je iz Madrida, gdje je pjesnik Yriarte posvetio Haydnu veliki dio svoje poeme pod nazivom La Musica smatrajući ga kompozitorskim prvakom "germanskih zemalja." Iz Španije, italijanski kompozitor i violončelista Luigi Boccherini je slao poruke sa pohvalama preko njihove zajedničke izdavačke kuće Artaria. Također, Filharmonijsko udruženje iz Modene izabralo je Haydna 1780. za svog počasnog člana.
1779. bila je prelomna godina za Haydna, vezano za njegov poslovni ugovor: dok su prethodno sve njegove kompozicije bile vlasništvo porodice Esterházy, sada mu je bilo dozvoljeno da piše za druge i prodaje svoja muzička djela drugim izdavačima. U to vrijeme nije postojala zaštita autorskih prava, a dosta njegovih muzičkih djela je preko piratskih izdanja cirkulisalo širom Evrope. Haydn je ubrzo pomjerio svoj naglasak u kompoziciji koji bi odražavao ovu promjenu (manji broj opera, a više gudačkih kvarteta i simfonija), a pregovarao je sa više izdavača, kako austrijskih, tako i stranih. Tako je sklopio ugovor sa bečkom izdavačkom kućom Artaria sa kojom će objaviti više od 300 muzičkih djela, uključujući brojne gudačke kvartete, među kojima i njegov najpoznatiji Op. 33. Shvativši njegovu umjetničku i komercijalnu vrijednost, izdavačka kuća Artaria je naredne godine osim objavljivanja nove zbirke njegovih muzičkih djela, dala da se ugravira lik Josepha Haydna, te tako uključi na listu poznatih Austrijanaca koji su radili za tu izdavačku kuću. Princ Nicholas Esterhazy je bio zadovoljan i polaskan ovakvim javnim priznanjima njegovom kapelniku koja su dolazila iz Beča. Violinista Fonteski je 1779. godine svojim koncertnim nastupima u Parizu predstavio tada najnovije simfonije Josepha Haydna. Pet godina kasnije, Chevalier de Saint-Georges koji je bio muzički direktor pariskog koncertnog udruženja Concert de la Loge Olympique naručio je od Haydna da komponira 6 simfonija, danas poznatih kao Pariske simfonije. Godine 1785. dobio je narudžbu iz grada Cádiza u južnoj Španiji da komponuje orkestarsku verziju Sedam posljednjih riječi Isusa Hrista. Djelo je naručeno od strane Oratorio de la Santa Cueva, crkve koja se nalazi u pećini, povodom njihove vjerske službe za Veliki petak.
Zadnje godine na Esterhazy dvoru
[uredi | uredi izvor]Godine 1780. izdavačka kuća Artaria objavila je 6 klavirskih sonata br. 35-39 Josepha Haydna, posvećenih talentovanim sestrama Auenbrugger. U međuvremenu, komponiranje opera za novu opersku kuću na Esterhazy dvoru otvorenu 1781. bila je njegova najvažnija aktivnost. Zabačenost Esterházy dvorca, koji je bio daleko od Beča, dovodi do toga da je Haydn počeo postepeno da se osjeća sve izolovanije i usamljenije. Žudio je da posjeti Beč zbog svojih mnogobrojnih prijateljstava tamo, a za njega naročito važan prijatelj je bila Maria Anna von Genzinger (1754-1793). Ona je bila supruga ličnog ljekara grofa Nikolaja u Beču, koja je započela blisku platonsku vezu sa kompozitorom 1789. godine. Haydn je često pisao Mariji Genzinger, izražavajući svoju usamljenost na Esterházi dvoru i njegovu sreću što je u nekoliko navrata bio u mogućnosti da je posjeti u Beču. Haydn joj je kasnije često pisao iz Londona. Njena preuranjena smrt 1793. bila je udarac za Haydna i njegove Varijacije za klavir u f-molu, Hob. XVII: 6, možda su bile napisane kao odgovor na njenu smrt. Još jedan prijatelj u Beču bio je Wolfgang Amadeus Mozart, koga je Haydn upoznao 1784. godine. Prema kasnijem iskazu irskog tenor pjevača, kompozitora i pozorišnog direktora Michaela Kellija i drugih, obojica su povremeno zajedno svirali u gudačkim kvartetima. Haydn je bio impresioniran Mozartovim radom i pohvalio ga drugim kompozitorima. Mozart je uzvratio uvažavanje, posvećujući šest gudačkih kvarteta, koji se danas nazivaju "Haydn kvarteti." Iste godine Haydn je komponovao posljednju operu za Esterhazy opersku kuću pod nazivom Armida. Ova opera je bila ozbiljnija u odnosu na njegove ranije lagane, komične opere. Tokom zadnjih godina njegove službe na Esterhazy dvoru, Haydn se još jednom okreće komponovanju gudačkih kvarteta. Tako je 1787. njegova izdavačka kuća Artaria objavila njegovu zbirku od 6 gudačkih kvarteta poznatih kao "Pruski kvarteti" op. 50. posvećenih tadašnjem kralju Pruske. Do kraja 1780-ih Haydn je komponovao još 2 zbirke po 6 gudačkih kvarteta op. 54/55 i op. 64. poznatih kao "Tost kvarteti" za Johanna Tosta koji je bio violinista u Esterhazy orkestru.
Londonska putovanja
[uredi | uredi izvor]
U septembru 1790. godine princ Nikolaj je umro, a naslijedio ga je njegov sin Anton Esterhazy. Za razliku od njegovog oca, Anton nije imao interesa za muziku. Da bi smanjio troškove, odmah je raspustio hor i orkestar, a ubrzo nakon toga napustio je i samu Esterhazy palatu. Haydn je dobio izdašnu godišnju penziju od 1400 florina (oko $6000.00), uz smanjenu platu od 400 florina. Iako su kompozitorske dužnosti na Esterhazy dvoru za Haydna bile zvanično završene, on je još uvijek zvanično bio zaposlen kod novog princa Antona Esterhazyja i morao je tražiti dozvolu od njega za putovanja. Ubrzo nakon povratka Haydna u Beč, odmah su počele stizati nove ponude za zaposlenje. Na vijest o smrti princa Nikolaja, Johann Peter Salomon je odmah sa konjskom kočijom krenuo na put iz Kölna za Beč. Salomon je ponudio Haydnu da u Londonu komponuje:
- 6 novih simfonija za 300 funti i 200 funti za njihova autorska prava,
- operu za impresarija Sir Johna Gallinija koji je posjedovao Hannover Square gdje će koncerti uz pratnju velikog orkestra biti održavani, uz nadoknadu od 300 funti
- 20 muzičkih djela raznih stilova, koje će kompozitor dirigovati na koncertima i 200 funti nadoknade za dobrotvorni koncert
Joseph Haydn je odmah prihvatio ovako unosnu ponudu Johanna Petera Salomona, dobro poznatog njemačkog violinistu i koncertnog impresarija, koji je nastupao širom Evrope, a predvodio je vodeće orkestre u Parizu i Londonu. Naredni dan ugovor je i zvanično bio potpisan, a Salomon je u okviru ugovora odmah uplatio u bečku banku 5000 florina (suma za 3 i po godine koliko je Haydn bio plaćen na Esterhazy dvoru) kao sigurnosnu uplatu. Salomon je ponudio i Mozartu da odmah krene sa njima u London, ali Mozart je odlučio da dođe u London naredne godine.
I prije njegovog dolaska u London, Haydn je tamo već bio veoma popularan kompozitor. Nakon smrti Johanna Christiana Bacha 1782. godine, Haydnova muzika je dominirala na koncertnoj sceni u Londonu. Njegova muzička djela bila su široko rasprostranjena od strane izdavača u Londonu, uključujući i izdavačku kuću Forster sa kojom je Haydn imao ugovor kao i Longman & Broderip (koja je bila predstavnik u Engleskoj za Haydna kod bečkog izdavača Artaria). Napori da se Haydn dovede u London bili su preduzimani još od 1782. godine, ali su ga ugovor i njegova vjernost princu Nikolaju spriječili da prihvati sve ranije ponude.
Nakon što se oprostio od Mozarta i drugih prijatelja, Haydn je 15. decembra 1790. napustio Beč sa Salomonom, a kasnije su došli u francuski lučki grad Calais gdje su prešli Engleski kanal na novogodišnji dan 1791. godine. Prvi put u svom životu je tada 58-godišnji kompozitor (koji nikada prije toga nije putovao izvan Austrije) vidio okean. Dolaskom u London, Haydn je u početku stanovao kod Salomona u The Great Pulteny Street (blizu Picadilly Circusa) gdje je radio u pozajmljenom studiju u obližnjoj Broadwood klavirskoj firmi. Dolazak Josepha Haydna u London je uzrokovala senzaciju, a sam kompozitor je bio glavna tema razgovora u visokim kulturnim i političkim krugovima. Ubrzo nakon njegovog dolaska bio je posjećen od strane ambasadora Austrije i Napuljske kraljevine. 19. januara 1791. bio je pozvan na kraljevski dvorski bal povodom proslave rođendana kraljice Šarlote od Meklenburg-Štrelica. Tu je bio predstavljen princu od Walesa, budućem kralju Đorđu IV. To je bio početak vrlo dobrog vremena za ovog kompozitora, a prvi njegov nastup održan je 11. marta iste godine u koncertnoj dvorani Hannover Square Rooms koju je 1775. otvorio sa svojim koncertnim nastupom Johann Christian Bach. Tokom tog i narednih koncertnih nastupa njegove nove simfonije bile su primljene sa ovacijama kod publike i izvrsnim kritikama u londonskim novinama. Tokom njegove dvije koncertne sezone u Londonu (1791-1792 i 1794-1795) Joseph Haydn je komponirao njegovih zadnjih 12 simfonija br. 93-104, poznatijih kao Londonske Simfonije. U julu 1791. bio je pozvan na Univerzitet u Oxfordu da primi počasni muzički doktorat, a kao tezu za svoj doktorat Joseph Haydn je podnio Simfoniju br. 92., danas poznatu kao Oxfordska simfonija. Osim komponovanja i čestih koncertnih nastupa u Londonu, Haydn je imao vremena za posjete koncertima londonskih muzičara i za izlete van grada. Tako je u novembru 1791. bio pozvan u posjetu kod princa od Walesa i njegovog brata grofa od Yorka na njegovo imanje. Tamo je Haydn bio počasni gost, a ne kao dio posluge što je bio slučaj na Esterhazy dvoru. O ljepotama njegove novostečene slobode kompozitor je u svojim pismima pisao svojoj prijateljici Marianne von Genzinger. U junu 1792. Haydn je posjetio i čuvenog astronoma Williama Herschela u njegovoj laboratoriji. Također, prisustvovao je i konjskim utrkama u najpoznatijem britanskom trkalištu Ascot koje se nalazi 40 km zapadno od Londona. Tokom njegovog prvog boravka u Londonu Haydn je stekao mnogo novih prijatelja, te je upoznao udovicu Rebeccu Schroeter njegovu studenticu klavira, sa kojom je razvio i ljubavnu vezu. Njoj je posvetio 3 njegova najbolja klavirska tria, uključujući i "Romski rondo" kao i njegove 3 zadnje klavirske sonate. Krajem juna Haydn odlazi iz Londona i vraća se u Beč. Tokom povratka svratio je u Bonn, gdje mu je bio predstavljen tada mladi kompozitor Ludwig van Beethoven.
Nakon povratka Haydna u Beč, za njim dolazi i Beethoven koji ubrzo postaje njegov učenik klavira do drugog putovanja u London. Tokom ljeta poveo je sa sobom i Beethovena u Eisenstadt, gdje nije imao mnogo posla, te ga je učio polifoniji. Haydn je nakon njegovog povratka iz Londona hladno dočekan u Beču. Gradske novine nisu uopšte pisale o njegovim londonskim uspjesima, a ni koncerti nisu organizovani u njegovu čast. Austrijski dvor nije odao nikakvo priznanje kompozitoru koji je toliko proslavio austrijsku muziku. Za razliku od bečkih vladajućih krugova, njegovi stari prijatelji su ga toplo dočekali. Tu u Beču Haydn se uvjerio da je Mozart zaista mrtav, te da su vijesti o njegovoj smrti koje je Haydn čuo u Londonu i smatrao ih samo glasinama bile istinite. 26. januara 1793. umire i njegov najbolji prijatelj Marianne Genzinger, sa kojom se Haydn redovno dopisivao tokom prvog boravka u Londonu. Tokom ovog boravka u Beču, Haydn je kupio kuću za sebe i svoju suprugu u predgrađu i počeo da je preuređuje. Također, organizovao je i izvođenje nekih njegovih londonskih simfonija na lokalnim koncertima. Do trenutka kada je došlo vrijeme za drugo putovanje u Englesku (1794-1795), Haydn je već tada postao poznata ličnost na londonskoj koncertnoj sceni. Početak njegovog drugog boravka (od februara do maja) u Londonu bio je u znaku koncertnih nastupa na kojima je Haydn predstavio svoju Simfoniju br. 99 koja je bila komponirana u Beču, te Aponny gudačke kvartete br. 71 i 74. Veliki uspjeh kod publike ostvarila je njegova Simfonija br. 100, poznata i po nadimku kao Vojna Simfonija, koja je bila najpoularnije muzičko djelo još za njegova života. U pauzi između koncertnih serija za King's Theater Haydn je posjetio: Katedralu u Winchesteru, Palatu Hampton Court, Portsmouth i Isle of Wight u južnoj Engleskoj. Po povratku sa odmora, Haydn je na početku nove koncertne sezone 2. februara po prvi put predstavio Simfoniju br. 102, a tačno mjesec dana kasnije i Simfoniju br. 103. Njegov najveći trijumf kao simfoniste bila je izvedba njegove najnovije Simfonije br. 104 sa orkestrom od 60 muzičara predvođenih italijanskim violinistom i kompozitorom Giovannijem Battistom Viottijem. To je ujedno bio i vrhunac u njegovoj cjelokupnoj muzičkoj karijeri. Ubrzo nakon toga slijedila je ponuda Đorđa III da za stalno ostane u Engleskoj, kao i ponuda kraljice Charlotte od Mecklenburg-Strelitza da dobije luksuzni smještaj u kraljevskom zamku Windsor. Međutim, Haydn je sve to odbio zbog njegove želje da okonča svoj život u rodnoj Austriji. Posljednji dobrotvorni koncert održan krajem koncertne sezone 1795. u čast Josepha Haydna bio je veliki uspjeh i predstavljao je vrhunac njegove karijere u Engleskoj. Prema pisanju njegovog biografa Griesingera "Haydn je smatrao dane provedene u Engleskoj najsretnijim u njegovom životu i da je bio svugdje poštovan, te da je to otvorilo novi svijet za njega."
Zadnje godine u Beču
[uredi | uredi izvor]
Haydn se vratio u Beč 1795. godine, a ubrzo zatim princ Anton je umro. Njegov nasljednik Nikolaj II predložio je da se ponovo oživi muzička aktivnost na Esterházy dvoru, a Haydn će ponovo da služi kao kapelnik. Haydn je preuzeo to radno mjesto gdje je radio pola radnog vremena. Ljeta je proveo na Esterházy dvoru u Eisenstadtu, a tokom nekoliko godina muzičkog djelovanja napisao je šest misa za Esterházy porodicu.
U to vrijeme Haydn je postao javna ličnost u Beču. Većinu svog vremena proveo je u svom domu, velikoj kući u predgrađu Windmühle gdje je pisao muzička djela za javne nastupe. U saradnji sa njegovim libretistom i mentorom Gottfriedom van Swietenom, a uz novčanu podršku njegovog muzičkog udruženja Gülsellschaft der Associierten Haydn je koponirao svoja dva velika oratorija, Stvaranje (1798.) i Godišnja doba (1801). Oba oratorija su bili entuzijastično primljeni. Haydn se često pojavljivao pred publikom predvodeći koncertne izvedbe oratorija Stvaranje i Godišnja doba u dobrotvorne svrhe uključujući i programe dobrotvornog društva Tonkünstler-Societät. On je komponovao i instrumentalnu muziku: popularni Concerto za trubu, te posljednjih devet u njegovoj dugoj seriji gudačkih kvarteta, uključujući Gudačke kvartete Op. 76. Tema koja se koristi u carskom kvartetu "Gott erhalte Franz den Kaiser" ("Carska himna", 1797) postigla je veliki uspjeh i postala "trajni znak austrijskog identiteta do Prvog svjetskog rata" (Jones). Ova melodija je na kraju korišćena za Deutschlandlied, sada nacionalna himna Njemačke.
Tokom kasnijih godina ovog uspješnog perioda, Haydn se suočio s poznim godinama i promjenljivim zdravljem i morao je da se bori da završi svoja posljednja muzička djela. Njegovo posljednje veliko muzičko djelo iz 1802. godine, bio je šesta misa za porodicu Esterházy, pod nazivom Harmoniemesse. Do kraja 1803. godine, zdravstveno stanje Josepha Haydna je bilo pogoršano do te mjere da je fizički bio nesposoban da komponuje nova djela. Njegova muzička karijera se postepeno gasila. Porodica Esterházy ga je zadržala na mjestu kapelnika do kraja (kao što je to već bio slučaj sa njegovim prethodnikom Werner-om), ali su imenovali novo osoblje da predvodi njihov muzički orkestar: Johann Michael Fuchs 1802. godine kao zamjenik kapelnika i Johann Nepomuk Hummel kao konzertmeister 1804. Posljednje ljeto Josepha Haydna u Eisenstadtu bilo je 1803., a njegov posljednji nastup pred publikom kao dirigent bio je dobrotvorni nastup prilikom izvedbe Sedam posljednjih riječi 26. decembra 1803. godine. Haydn je bio dobro zbrinut od strane svojih slugu, a tokom zadnjih godina njegovog života primio je mnoge posjetioce i ukazane su mu javne počasti. Konačni trijumf dogodio se 27. marta 1808. godine kada je u njegovu čast organizovana koncertna izvedba njegovog oratorija Stvaranje. Veoma krhki kompozitor doveden je u koncertnu dvoranu na stolici i dočekan uz zvuke truba i bubnjeva. Bio je pozdravljen od strane Ludwiga van Beethovena, Antonia Sallieria (koji je predvodio koncertni nastup) kao i drugih muzičara i članova aristokratije. Nakon ovog događaja Haydn je živio još 14 mjeseci, a umro je 31. maja 1809. godine.
Muzička baština
[uredi | uredi izvor]Kao i u slučaju drugih velikih kompozitora, muzičko stvaralaštvo Josepha Haydna može se podijeliti u nekoliko prepoznatljivih perioda:
- mladalački period od 1750-1760
- pripremni period od 1761-1770
- srednji period od 1771-1780
- puna zrelost od 1781-1790
- period vrhunske kompozitorske vještine od 1791-1803
Struktura i karakter njegove muzike
[uredi | uredi izvor]
Rani period kompozitorskog djelovanja Josepha Haydna odlikuje skroman kvalitet njegovih muzičkih djela. Za razliku od drugih velikih kompozitora, poput Pergolesija i Mozarta koji su prerano umrli, kao i drugih kompozitora iz romantičnog perioda, koji su komponirali neka od svojih najboljih djela na početku njihovih karijera, razvoj kompozitorske vještine Josepha Haydna tekao je sporo. Poput Händela i Verdija i Haydn je komponirao svoja muzička remek djela u poznoj životnoj dobi. Glavna karakteristika Haydnove muzike je razvoj većih struktura iz vrlo kratkih, jednostavnih muzičkih motiva, često izvedenih iz standardnih pratećih figura. Muzika je često prilično formalno koncentrisana, a važni muzički događaji u stavku ponekad se mogu odvijati prilično brzo.
Njegovo muzičko djelovanje je bilo veoma važno za razvoj onoga što se naziva sonata. Njegova praksa se na neki način razlikovala od Mozarta i Beethovena, njegovih mlađih savremenika koji su također bili zaslužni za razvoj ovog oblika kompozicije. Haydn je posebno volio takozvano monotematsko izlaganje u kojem je muzika koja uspostavlja dominantni ključ slična ili identična početnoj temi. On se razlikuje od Mozarta i Beethovena u njegovim dijelovima rekapitulacije, gdje često uređuje redove tema u odnosu na rekapitulaciju i koristi obiman tematski razvoj.
Njegova formalna inventivnost također ga je dovela do toga da objedini fugu u klasični stil i obogati rondo oblik sa više kohezivnom tonalnom logikom vidljivom u obliku sonatnog ronda. Haydn je također bio glavni predstavnik upotrebe dvostrukih varijacija - varijacija na dvije naizmjenične teme, koje su često durske i molske verzije jedne drugih. Možda više od bilo kojeg drugog kompozitora, muzika Josepha Haydna je poznata po svom humoru. Najpoznatiji primjer je iznenadni glasni akord u sporom stavku njegove Iznenađenje simfonije (Simfonija br. 94). Hajdnove mnoge druge muzičke šale uključuju brojne lažne završetke (npr. U kvartetima Op.33 br. 2 i Op.50 br. 3) i izuzetne ritmičke iluzije postavljene u trio odjeljku trećeg stavka Op. 50 br. 1.
Razvoj muzičkog stila Josepha Haydna
[uredi | uredi izvor]
Haydnov rani rad potječe iz perioda u kojem kompozicijski stil visokog baroka (karakterističan u djelima J.S. Bacha i G. F. Händela) nije izašao iz mode. Ovo je bio period istraživanja i nesigurnosti, a Haydn koji je bio rođen 18 godina prije smrti J. S. Bacha, bio je jedan od muzičkih istraživača iz ovog vremena. Stariji savremenik čiji kompozitorski rad je Haydn priznao kao važan utjecaj bio je Carl Philipp Emanuel Bach.
Tokom šest decenija kompozitorskog djelovanja Josepha Haydna (otprilike od 1749. do 1802. godine), uočljivo je postepeno ali stalno povećanje složenosti i muzičke prefinjenosti, koja se razvijala kako je Haydn naučio iz sopstvenog iskustva i iskustva svojih kolega. U razvoju njegovog muzičkog stila primjetno je nekoliko važnih obilježja.
Krajem 1760-tih i ranih 1770-ih, Haydn je ušao u stilski period poznat pod nazivom Sturm und Drang ("oluja i stres"). Ovaj naziv uzet iz književnog pokreta popularnog u to vrijeme, iako se čini da je muzički razvoj zapravo prethodio književnom nekoliko godina. Muzički jezik ovog perioda je sličan onome što je i ranije bilo, ali je korišten u djelima koja su bila emotivno izražajnija, naročito u djelima u molskim ključevima. Džejms Vebster opisuje muzička djela iz ovog perioda kao "duža, strastvenija i smjelija." Neka od najpoznatijih kompozicija iz tog vremena su: Simfonija br. 44, Simfonija br. 45, Sonata za klavir u c-molu i šest kvarteta Op. 20, sve iz perioda 1771-72. U to vrijeme Haydn je bio zainteresovan za pisanje fuga u baroknom stilu, a tri kvarteta Op. 20 završavaju sa fugom. Poslije vrhunca "Sturm und Drang" pokreta, Haydn se vratio u lakši, otvoreniji zabavni stil. Tokom ovog perioda nije komponirao kvartete, a u simfonijama je često koristio trube i timpane. Ove promjene su često povezane sa velikim promjenama njegovih profesionalnih dužnosti, što ga je odvlačilo od "čiste" muzike prema produkciji komičnih opera. Neke od opera bile su njegovi kompozitorski radovi koji se danas rijetko izvode. Haydn je ponekad reciklirao svoju opernu muziku u simfonijskim djelima, što mu je pomoglo da nastavi svoju karijeru kao simfoničar tokom ove produktivne kompozitorske decenije. Godine 1779. važna promjena u Haydnovom ugovoru dozvolila mu je da objavljuje svoje kompozicije bez prethodnog odobrenja njegovog poslodavca. Ovo je moglo ohrabriti Haydna da ponovo oživi svoju karijeru kao kompozitor "čiste" muzike. Promjena se najjasnije osjećala 1781. godine, kada je Haydn objavio 6 Gudačkih kvarteta Op. 33, najavljujući (u pismu potencijalnim kupcima) da su napisani na "novi i poseban način." Charles Rosen tvrdi da ova Haydnova tvrdnja o njegovom djelu nije bila samo prodajni razgovor, već je to imalo sasvim ozbiljno značenj. Gospodin Rosen ističe i veliki broj značajnih pomaka u Haydnovim tehnikama kompozicije koje se pojavljuju u ovim kvartetima, te napredovanja koja označavaju pojavljivanje klasičnog stila u punom cvatu. Ovo uključuje fluidni oblik izvođenja muzičkih tema, u kojem se svaki motiv neprekidno pojavljuje iz prethodnog. To je praksa dopuštanja pratećeg materijala da razvija u melodični materijal i neku vrstu "klasične polifonije" u kojoj svaki instrumentalni dio održava sopstveni integritet. Ove osobine se nastavljaju u mnogim kvartetima koje je Haydn napisao nakon Op. 33.
Tokom 1790-ih, podstaknut njegovim putovanjima po Engleskoj, Haydn je razvio ono što Rosen naziva njegovim "popularnim stilom." To je metoda kompozicije (koja je bila bez presedana po pitanju uspjeha) stvaranja muzike koja je imala veliku popularnost, ali koja je zadržala naučenu i strogu muzičku strukturu. Važan element popularnog stila bio je česta upotreba narodnih melodija. Haydn je vodio računa o raspoređivanju ovog muzičkog materijala na odgovarajućim mjestima, kao što su završetak ekspozicije (izlaganja) u sonati ili početna tema u finalu. Na takvim mjestima narodni materijal služi kao element stabilnosti pomažući u nastanku veće muzičke strukture. Hajdnov popularni stil se može čuti praktično u svim njegovim kasnijim radovima, uključujući i dvanaest londonskih simfonija, kvarteti iz kasnijeg perioda, klavirska tria, te dva zadnja oratorija.
Povratak u Beč 1795. godine označio je posljednju prekretnicu u njegovoj karijeri. Iako se u to vrijeme njegov stil u muzici malo razvio, njegove kompozitorske namjere su se promijenile. Dok je bio sluga, a kasnije i zauzeti preduzetnik, Haydn je svoje radove brzo i obilno pisao, sa čestim rokovima njihovog završetka. Kao bogati čovjek, Haydn je sada osjetio da ima privilegiju da odvoji svoje vrijeme i da piše za buduće generacije. Ovakav način razmišljanja se najbolje odražava u oratorijima kao što su Stvaranje (1798) i Godišnja doba (1801). U ova 2 navedena djela Joseph Haydn se bavi tako važnim temama kao značenje života i svrhe čovječanstva i predstavljaju pokušaj da se teżi ka uzvišenom u muzici. Njegove nove namjere također su značile da je bio voljan da provede mnogo vremena na jednom poslu: za komponiranje oba oratorija trebalo mu je više od godinu dana za njihov završetak. Haydn je jednom napomenuo da je toliko dugo radio na oratoriju pod nazivom Stvaranje, jer je želio da to muzičko djelo bude trajno. Promjena njegovog pristupa pri komponiranju bila je važna u historiji klasične muzike, pošto su i ostali kompozitori uskoro pratili njegovo vođstvo. Naime, i Beethoven je usvojio ovu praksu uzimanja dużeg vremena i težnji ka visokom nivou prilikom komponiranja.
Etničko porijeklo Josepha Haydna
[uredi | uredi izvor]
Tokom kasnog 19. vijeka hrvatski etnomuzikolog Franjo Kuhač je iznio tezu o tome da je Joseph Haydn hrvatskog porijekla. On je svoju tezu zasnovao na brojnim hrvatskim narodnim melodijama koje se mogu naći u djelima austrijskog kompozitora. Tokom 1930-ih njemački etnomuzikolog Ernst Fritz Schmid je istraživao etničko porijeklo Josepha Haydna. Pregledao je sve tada dostupne parohijske dokumente (rodne listove, potvrde o vjenčanjima, smrtovnice) vezane za pretke Josepha Haydna. Njegov zaključak je bio da je Haydn austrijski državljanin njemačkog porijekla, jer su očevo prezime Haydn i majčino prezime Koller njemačkog porijekla. Ovo stanovište je danas prihvaćeno od većine današnjih muzikologa. Joseph Haydn koji je živio u višenacionalnoj Austro-Ugarskoj monarhiji izvrsno je poznavao jezike, muziku i običaje hrvatskih, madžarskih i austrijskih seljaka. I on je bio rođen na selu, a upravo to poznavanje kulturne i muzičke tradicije njegovog vlastitog okruženja je bio jedan od veoma važnih činilaca njegove kompozitorske veličine.[4]
Mediji
[uredi | uredi izvor]
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Classical Music A Chronology, John Paxman, Terry Barfoot, objavljena od strane Omnibus Press 141 Wooster Street, New York, NY 10012, ISBN 978-1-4683-1272-0
- Joseph Haydn, An Esential Guida To His Life And Works, Neil Wenborn, prvo izdanje od strane Pavillion Books Limited in London, Great Britain, 1997. godine, ISBN 978-1862050112
- Composer's World - Joseph Haydn, Wendy Thompson, prvo izdanje od strane Viking, A Division of Pinguin Books USA Inc., New York City, New York, 1991 godine, ISBN 0-670-84171-4
- Haydn A Creative Life In Music, Karl Geiringer, Irene Geiringer, prvo izdanje od strane W.W. Norton and Company Inc., New York City, New York, 1946. godine, ISBN 0-520-04317-0
- The Master Musicians - Haydn, Rosemary Hughes, prvo izdanje od strane J.M. Dent & Sons LTD., 1950 godine, ISBN 0 460 02160 pogrešan ISBN 5
Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ "Joseph Haydn | Biography, Compositions, & Facts | Britannica". www.britannica.com (jezik: engleski). 29. 8. 2023. Pristupljeno 8. 9. 2023.
- ^ "Mozart and Haydn in Vienna". The California Symphony (jezik: engleski). 28. 10. 2019. Pristupljeno 8. 9. 2023.
- ^ "Beethoven and Haydn: their relationship". Classic FM (jezik: engleski). Pristupljeno 8. 9. 2023.
- ^ "A Croatian Composer: Notes Toward the Study of Joseph Haydn". croatianhistory.net. Pristupljeno 21. 3. 2022.
Vanjski linkovi
[uredi | uredi izvor]
- Biografische Nachrichten von Joseph Haydn (de)
- Kompletan spisak Hajdnovih djela s godinom izdavanja sa stranice klassika.info (de)