Teologiese Skool Burgersdorp
Die Teologiese Skool Burgersdorp was die opleidingskool van die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika op Burgersdorp in die Noordoos-Kaap waar predikante en onderwysers van 1869 tot 1905 opgelei is, toe die skool na Potchefstroom verskuif het. Daar was dit die voorloper van die latere Potchefstroomse Universiteit vir Christelike Hoër Onderwys, nou die Potchefstroomse kampus van die Noordwes-Universiteit.
Agtergrond
wysig
Die moeilikhede wat die Gereformeerde kerk Burgersdorp ervaar het om 'n eie leraar te bekom, was die vernaamste dryfveer vir die stigting van die Teologiese Skool. Die eerste voorlopige kerkraadsvergadering van dié gemeente is op 21 Januarie 1860 gehou. 'n Beroep is uitgebring op ds. J.W. te Bokkel, predikant van die Christelike Afgeskeie Gereformeerde Kerk te Ommen in Nederland, en die beroepsbrief is deur die ouderlinge en diakens namens die gemeente onderteken, maar daarin is die traktement vir eers onbepaald gelaat, terwyl die bedrag van £200 gestem is vir die bestryding van die koste in verband met sy oorkoms. Die traktement sou bepaal word in oorleg met die leraar as hy teenwoordig is.
Van ds. Te Bokkel is later berig ontvang dat hy die roeping nie aanvaar het nie; daarom is weer aandag geskenk aan hierdie belangrike saak. Ná bespreking is besluit om die beroepsbrief wel in te vul en te teken, dog nie 'n naam in te vul nie, maar om die beroepsbrief aan prof. Helenius de Cock van Kampen (dr. Anna Böeseken se oupa en 'n seun van ds. Hendrik de Cock, vader van die Afskeiding in 1834) te stuur met 'n behoorlike lasbrief om in naam van hierdie kerkraad 'n predikant te beroep. Waar, by die eerste geleentheid die beroep uitgebring is sonder vermelding van die traktement, is dit nou behoorlik vermeld, naamlik £250 per jaar, met vrye woning; en dat die bedrag vir die vervoer direk gereël sou word met ouderling Van Andel van 's-Hertogenbosch. Aan die konsulent is egter opdrag gegee om aan prof. De Cock te skryf dat hy nog 'n keer moes probeer om ds. Te Bokkel vir die gemeente te kry.
Prof. De Cock het gedurig pogings in die werk gestel om 'n predikant vir Burgersdorp te bekom, maar sy pogings is nie met sukses bekroon nie. Daarom het die kerkraad ernstig aandag begin skenk aan die vraagstuk van opleiding van predikante deur die Kerk self. So het die kerkraad op sy laaste vergadering, waarin ds. Postma as verantwoordelike konsulent opgetree het – want die kerkraad het ingewillig om ds. Beyer, predikant van Reddersburg, as konsulent te ontvang – besluit om die saak te berde te bring op die eerste Algemene Sinode van die Kerk. Die voorstel het daarop neergekom dat aan die Sinode voorgestel sou word om dit moontlik te maak vir een van die gemeentes om twee predikante te beroep en dat genoemde predikante dan saam met die bediening van die gemeente, aandag moes skenk aan die opleiding van aanstaande predikante.
Ds. Postma het opdrag van die kerkraad en die gemeente gehad om sodanige voorstel in naam van Burgersdorp op die Sinode te doen, maar of dit presies so geskied het, word nie in die handelinge van die Sinode vermeld nie. Die saak van die oprigting van 'n Teologiese Skool het wel die aandag van die Sinode geniet, maar die Sinode het nie daartoe besluit nie omdat die Kerk nog nie sterk genoeg was nie. Dit was egter maar die begin van hierdie saak, want hoewel die plan van die kerkraad nie deur die Sinode aanvaar is nie, het die kerkraad self dit nie laat vaar nie.
Net op die volgende Algemene Sinode, wat in 1863 gehou is, het die kerkraad weer aan sy afgevaardigdes opdrag gegee om voor te stel dat die Gereformeerde Kerk kragtig sal werk om 'n Teologiese Skool tot stand te bring en as die geldelike sake dit vir die teenswoordige nog nie mag toelaat nie, dat ten minste besluit moes word om gereeld vir die saak te kollekteer. Hierdie gedagte van die kerkraad is deur die Sinode bekragtig. Intussen is gereeld van prof. De Cock verneem dat hy geen sukses kon behaal met die verkryging van 'n predikant vir Burgersdorp nie. Dit het dus meer en meer vir die kerkraad duidelik geword dat daar geen hoop was op uitkoms vanuit Nederland nie.
Die behoefte aan 'n eie opleidingsaksie het dus gaandeweg dringender geword; daarom is op 'n kerk-raadsvergadering gehou op 25 Junie 1864 en waarop ds. Postma ook teenwoordig was, baie ernstig aandag geskenk aan die oprigting van 'n eie skool. Luidens die notule van die vergadering het ds. Postma 'n baie belangrike voorstel insake beter opleiding van predikante voorgedra en hy het hiervoor die steun van sowel die kerkraad as die gemeente verkry. Ds. Postma sou 'n paar weke in die geweste vertoef sodat die voorstel rustig oorweeg kon word. Sy gedagte het hierop neergekom dat die Kerk in die noodtoestand moes trag om ooreenkomstig art. 8 Kerkorde, dit wil sê langs die weg van singuliere (Wat buitengewoon of uitsonderlik is} gawes, manne toe te rus om as predikante op te tree, aangesien dit nou duidelik was dat die hulp vanuit die buiteland baie twyfelagtig was. Hierdie toerusting moes dan nog maar geskied deur middel van die diensdoende predikante tot tyd en wyl 'n eie Skool opgerig kon word. Hierdie gedagte van ds. Postma het ook die volle steun van ds. Beyer geniet.
Die oorweging van hierdie gedagte van ds. Postma het egter voor sy vertrek na Transvaal 'n wending geneem wat hy blykbaar nooit kon voorsien het nie en ongelukkig ook nie kon steun nie. Toe die kerkraad weer op 15 Julie 1864 byeenkom, is hulle versoek deur die waarnemende konsulent om die name van sekere persone te noem wat moontlik onder art. 8 Kerkorde kon aansoek doen om toelating tot die studie. Die kerkraad het inderdaad twee persone se name genoem, maar op versoek van ds. Postma is toe besluit dat eers gepoog sal word om 'n vergadering van alle kerkrade van die Kaapkolonie te hou en wel op 9 September 1864.
Op 'n Buitengewone Kerkraadsvergadering gehou op 20 Augustus 1864 het die kerkraad onverwags aan ds. Postma 'n beroepsbrief tot professor in die Teologie oorhandig. Dit was vir hom klaarblyklik 'n verrassing, maar hy wou hom nie daaroor uitspreek nie, aangesien daar 'n vergadering van die kerkrade hangende was en daar juis oor die saak van die opleiding gehandel sou word. Op 9 September 1864 het die kerkraad van Burgersdorp tesame met verteenwoordigers van Middelburg, Colesberg, Philipstown en Aliwal-Noord vergader en toe het dit geblyk dat ds. Postma ook van die ander kerkrade elk 'n beroepsbrief tot professor in die Teologie ontvang het.
Die kerkraad van Burgersdorp het die gewigtige saak formeel aan die orde gestel deur sy voorstel aan ds. Postma gedoen hier te herhaal, naamlik dat sy eerwaarde afgesonder moes word om die werk van die opleiding van aanstaande predikante te behartig. Dit is ook deur die kerkraad van Middelburg gedoen. Toe hierdie saak bespreek word, het ds. Postma ook briewe vanuit Transvaal voorgelees, sommige waarvan offisieel en ander partikulier was, maar in almal is gehandel oor hierdie saak. 'n Brief is ook van ds. Beyer voorgelees waaruit geblyk het dat hy van mening was dat die tyd nog nie ryp was vir die daarstelling van 'n algemene Skool van die Kerk nie, maar dat hulle maar moes voortgaan ooreenkomstig die besluit van die laas gehoue Sinode, naamlik dat die diensdoende predikante die voornemende studente in hulle studie moes lei en dat die Sinode die kandidate self sou ondersoek en toelaat al dan nie.
Nadat die gedagtes van die vergadering duidelik aan die lig gekom het, het ds. Postma homself skriftelik verklaar oor die hele aangeleentheid. Uit die stuk wat hy in die vergadering voorgedra het, blyk dit duidelik dat hy hom verbly oor die belangstelling wat in hierdie belangrike saak geopenbaar is, maar dat nie uit die oog verloor moet word nie dat die opleiding van predikante 'n saak is wat deur die Kerk in sy geheel moet behartig word en gevolglik deur die Algemene Sinode daargestel moet word. Wat sy persoon betref het hy onomwonde verklaar, trots die kerkrade van mening was dat hy afgesonder moes word vir die werk van die opleiding van predikante, hy hom hoegenaamd nie bekwaam daartoe beskou nie. Hy het die kerkrade egter versoek om hulle begeerte insake die opleiding van predikante aan die eersvolgende Sinode bekend te maak.
Dr. G.P.C. van der Vyver skryf in die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek oor ds. Postma: "Hoewel hy weinig skoolonderrig en teologiese opleiding ontvang het, stel Postma se hoë intellektuele begaafdheid en ywerige selfstudie deur die jare hom in staat om sy professorale pligte met eer na te kom. In sy onderrig sou hy 'n besondere liefde vir die ou tale openbaar, 'n voorliefde wat hy oorplant op sy nageslag. As professor moes hy die hele terrein van die teologiese wetenskap dek. Hy kon nooit sy studie op 'n bepaalde rigting toespits nie, en sy kennis en begrip van sommige vakke, waaronder kerkreg, kan selfs as swak bestempel word. Al die jare van sy verbintenis aan die skool dien hy dit ook op bekwame wyse as rektor."
Van der Vyver skryf in My erfenis is vir my mooi, die gedenkboek van die Gereformeerde Kerk se Teologiese Skool, ds. Postma was 'n vurige pleitbesorger vir Christelike onderwys en die beoefening van Christelike wetenskap. "vandaar sy ywer vir die oprigting van Christelike skole, die oprigting van die Teologiese Skool in 1869, die uitbouing van hierdie inrigting sodat dit altyd meer diensbaar kon wees aan kerk en volk. Voortdurend het hy gepleit vir die ereplek van Hollands naas Engels en vir die deeglike onderrig van Vaderlandse Geskiedenis." Van der Vyver sê Postma se woorde voor die sinode van 1873 was sprekend van sy visie vir Christelike opleiding toe hy 'n eie inrigting in die vooruitsig stel, 'n normaalskool waaraan onderwysers kon studeer en 'n inrigting wat vir universiteitsgrade kan oplei, om daarna vir doktor of advokaat te gaan studeer, en die wat wens om predikant te word, kan aan die inrigting hulle hele opleiding geniet met 'n universiteitsgraad. Dit was inderdaad ds. Postma, die versiende idealis, wat vooruitgegryp het na 'n eie inrigting vir hoër onderwys, die uiteindelike Potchefstroomse Universiteit vir C.H.O., en die eerste stene gelê en daarop begin bou het.
Stigting
wysig
Die bemoeienis van die Gereformeerde Kerk met die hoër onderwys, benewens op die terrein van die opleiding van sy predikante, het begin met die stigting van sy Teologiese Skool in November 1869 op Burgersdorp, waar die Gereformeerde kerk Burgersdorp op 21 Januarie 1860 as die eerste gemeente van dié kerkverband in die Kaapkolonie gestig is. Op die Algemene Sinodale Kerkvergadering in Mei 1869 is besluit (art. 77 van die Handelinge) dat die kweekskool so ingerig word dat daar nie alleen predikante "aangevormd" word nie, maar ook jongelinge hulle kon bekwaam tot onderwysers van die jeug, dat ook jongeliede, sonder 'n bestemde doel te hê, geleentheid gegee word om na hulle vatbaarheid gebruik van die Skool te maak, alleen onderworpe aan die regulasies van die Skool.
In artikel 83 word die "wetenskappe" opgenoem wat op die Skool geleer word. Behalwe die suiwer teologiese vakke word die volgende vier groepe bygenoem: Hollandse taal en styl; Latyn, Grieks en Hebreeus; Algemene Geskiedenis en Geografie en Mitologie; Redekunde en "Boven Natuurkunde". Dit is die begin van die sogenaamde Literariese Departement van die Teologiese Skool – 'n departement waarin die teologiese studente self hulle voorbereidende literariese opleiding en waarin jongmanne in die sekulêre wetenskaplike hoër onderwys ontvang het. Omdat die Kerk volgens artikel 21 van sy Kerkorde steeds gewaak het dat daar Christelike onderwysers moet wees, word in die Stigtingshandelinge melding gemaak veral van jongelinge wat hulle tot onderwysers wil bekwaam. Die onderrig in die Literariese Departement is ook aan die eerste twee dosente, di. Dirk Postma en Jan Lion Cachet, opgedra. Dié twee predikant was destyds ook albei leraar van die plaaslike Gereformeerde kerk.
Op die Sinode van 1873 (art. 133) is verder gegaan deur 'n "Admissie eksamen aan de Theologiese School der Gereformeerde Kerk in Zuid-Afrika" in te stel. Die vakke vir die eksamen was hoofsaaklik sekulêr: Hollandse Taal, Syferkuns, Algebra en Matesis; Algemene en Suid-Afrikaanse Geskiedenis, Bybelse en Kerkgeskiedenis; Aardrykskunde, Natuurkunde; Engelse Taal.
In 1876 het sake so gunstig verloop dat die Sinode (art. 122) besluit het tot die benoeming van twee professore — die vorige lerare was bloot dosente — 'n teologiese en 'n literariese professor. Daar was ook sprake van die benoeming van 'n "gequalificeerden onderwijzer van den hoofdonderwijzersrang". Die benoeming van die teologiese professor is deur die Sinode onmiddellik gedoen, terwyl die beroep van die professor litterarum na die College der Curatoren verwys is (art. 127). Die Sinode het verder (art. 134) noukeurig ingegaan op die leervakke. Benewens die teologiese vakke vir die aanstaande predikante is die volgende vyf groepe neergelê: Hollandse Taal, Styl en Letterkunde en Engelse Taal en Letterkunde; Latyn, Grieks, Hebreeus en Bybelse Chaldeeus; Algemene Geskiedenis, Geografie en Mitologie; Natuurkunde; Logika en Metafisika. "En wel dat de studenten in bovengenoemde vakken zoo onderwezen worden, dat zij zich bekwamen om zich tot het examen van B.A. te kunnen aanbieden, zulks verkiezende". Volgens artikel 140 is verder besluit tot die splitsing van die eksaminering van studente in "een litterarisch en een eindexamen". Die maatstaf vir die literariese eksamen is eweneens na die Kuratore verwys. In Bijlage No. 2 word volle besonderhede gegee van 'n "Schema voor het Admissie Examen". Die College der Curatoren het toe ds. Petrus Postma, B.A., aangestel as professor litterarum en hom op 7 Mei 1877 as sodanig geïnstalleer.
Die Sinode van 1879 het ook op aanbeveling van die Kuratore besluit om voortaan as graad van bekwaamheid vir toelating van 'n persoon tot student in die Teologie te stel "een certificaat van het Universiteits Matriculatie examen", maar aangevul deur "een verder onderzoek door de curatoren in die vakken, welke volgens voorschrift der Synode aangegeven zijn". Die Kuratore rapporteer ook met 'n gevoel van dankbaarheid dat drie van die studente met goeie gevolg hulle "Goeverments On-derwijzersexamen" afgelê het en dat daar in 1879 drie studente in die lettere was, terwyl drie ander hulle "hier ter plaatse" voorberei het op die Admissie-eksamen en enkele lesse in die Skool ontvang.
In 1880 het ds. Marthinus Postma die vorige professor litterarum opgevolg. Die Sinode van 1882 het 'n uitgewerkte "Schema voor het Literarisch Examen" (Handelinge, bl. 98-99) goedgekeur, terwyl twee ander belangrike sake weens geldelike moeilikhede voorlopig uitgestel is: benoeming van 'n tweede professor in die wetenskappe of lettere en die stigting van 'n Voorbereidende Skool aan die Teologiese Skool (artt. 131, 134).
Op die sinode van 1885 is nader besonderhede aangaande die Admissie-eksamen en die Literariese Eksamen verstrek, terwyl die aantal vakke vir die Literariese Eksamen tans in vyf groepe gestel word: Nederlandse Taal en Letterkunde; Grieks; Latyn; Algemene en Suid-Afrikaanse Geskiedenis; Logika en Retorika, met besonderhede van elke vak. Die skema het nou omvat besonderhede van drie vakke (die eerste drie) en die name van drie ander vakke. Hollands, Latyn, Grieks, Mitologie, Logika en Metafisika, Algemene Geskiedenis. (Hebreeus het uitgeval.) In 1889 is prof. M. Postma deur sy broer Stephanus Postma as professor litterarum opgevolg.
Op die Sinode van 1894 is 'n paar belangrike sake rakende die hoër onderwys behandel. Daar is veral vier: Die verplasing van die Teologiese Skool, die Admissie-eksamen, die Literariese Eksamen en 'n Onderwyserseksamen. Die Sinode het besluit om "de Theol. School vooreerst te Burgersdorp te laten"; gewysigde skemas vir die Admissie-eksamen en die Literariese Eksamen is goedgekeur en 'n skema "voor Onderwijs examen" is aanvaar. Vir admissie tot die Teologiese Skool is gestel: die Elementêre Eksamen van die Kaapse Universiteit of Derdeklas-Onderwysers (aanvullings) - eksamen van die Zuid-Afrikaansche Republiek of dieselfde eksamen van die Oranje-Vrystaat of die eie Admissie-eksamen. Vir die Literariese Eksamen is voorgestel 'n splitsing in 'n laer en 'n hoër departement: die laer departement sou gaan tot die Matrikulasie-eksamen, die hoëre sou studente voorberei op die Literariese Eksamen wat die Admissie-eksamen tot die studie in die Teologie sou wees en waarvoor Hollands die medium sou bly. 'n Ander belangrike saak wat deur die Kuratore aan die Sinode voorgedra is, was die swaar las van die professor litterarum. Die Kuratore het reeds twee studente – J. A. van Rooy en T. Hamersma – as sy assistente benoem teen £150 saam per jaar. Dit was die eerste daadwerklike uitbreiding van die personeel van die Literariese Departement.
Op die Sinode van 1897 het die Kuratore meegedeel dat volgens art. 94 van die vorige Sinode die Kuratore sinds 1895 twee ander here "tot assistensie" benoem het: P.C. Snyman en J.A. du Plessis, en selfs aanbeveel dat die assistensie vervang word deur 'n tweede professor litterarum. Verder word deur die Kuratore aanbeveel, wat deur die Sinode aanvaar is, dat die eie Admissie-Eksamen heeltemal vervang word deur die Hooger School Examen van die Kaapse Universiteit of sodanige eksamen van die OVS of die ZAR of 'n gelykwaardige eksamen. Prof. Stephanus Postma het in 1897 bedank. In 1898 het twee professore litterarum oorgeneem: P.C. Snyman en J.A. du Plessis.
Die Tweede Vryheidsoorlog het ook die Teologiese Skool diep getref. Alle werksaamhede is beëindig. Die werksaamhede kon eers weer na afloop van die oorlog behoorlik hervat word. Albei die professore in die lettere het hulle betrekking neergelê en is opgevolg in 1903-4 deur die broers Dirk Postma en Ferdinand Postma.
Die verplasing van die Teologiese Skool
wysig
Die eerste melding in die notules van die kerkraad met die plan om die Teologiese Skool te verplaas was op 20 Maart 1903 toe die afgevaardigde na die Algemene Vergadering dienaangaande rapport gedoen het. Die kuratore het indertyd, toe dit geskyn het of die Algemene Sinode nie gou bymekaar sou kon kom nie as gevolg van die ontredderde toestande in Transvaal en die Vrystaat, die moontlikheid van verplasing van die Skool laat bespreek deur die verskillende Algemene Vergaderinge, en dit was as gevolg hiervan dat die besluit van hierdie vergadering aan die kerkraad meegedeel is. Die Algemene Vergadering van die Kaapkolonie het naamlik besluit dat die verplasing al dan nie van die Skool in die hande van die Kuratore gelaat moes word.
Aangesien die Algemene Sinode toe tog opgeroep sou word vir 1904 mede ook omdat die besluite van die verskillende Algemene Vergaderings nie eensluidend was nie, het die Kuratore nie self in hierdie moeilike saak handelend opgetree nie. Die kerkraad het op sy voorvermelde vergadering ook nie 'n besluit geneem oor hierdie saak nie. Ds. Vorster is ook juis in hierdie tyd weg na Argentinië saam met 'n groep landverhuisers en toe die saak van verplasing weer teen die einde van die jaar deur die Kuratore behandel is, was hy nog nie terug in die land nie.
Toe ds. Vorster weg is na Argentinië was die algemene gedagte by die Kuratore om die Skool te verplaas na Middelburg, Kaap, maar ná sy vertrek het die gedagte, wat tog reeds al voorheen geopper is deur ds. P.C. Snyman, naamlik om die Skool na Steynsburg te verplaas, sterk op die voorgrond getree. Toe ds. Vorster weer in Januarie 1904 die vergadering van sy kerkraad kon bywoon, het hy daarom die aandag van die kerkraad gevestig op die besluit van die Kuratore geneem in hul sitting van Desember 1903 en dat die gemeente Burgersdorp daardeur baie skade sou ly. Hierdie besluit het naamlik ingehou dat die Kuratore die aanbieding van die kerkraad van Steynsburg aanvaar het en dat die Skool na Steynsburg verplaas sou word. Nieteenstaande hierdie woorde van die voorsitter het daar van die kant van die kerkraad nog geen optrede gekom om die verplasing te probeer verhoed nie. En dit val te meer op as die redes wat die Kuratore vir hierdie stap geboekstaaf het, in gedagte gehou word. Daar word drie redes genoem: a. Die onmoontlikheid om 'n geskikte terrein op Burgersdorp te vind. b. Die gunstige aanbod van Steynsburg en c. die noodsaaklikheid van die losieshuis wat op Steynsburg se voorstel vervat is.
Veral die eerste rede het Burgersdorp tog baie intiem geraak, maar eers op sy vergadering van 5 Maart 1904 het die praeses die saak van verplasing van die Skool weer ter sprake gebring, en toe is aandag geskenk aan die vraag: Sal die gemeente Burgersdorp pogings aanwend om die Teologiese Skool hier te hou? Die kerkraad het toe besluit om die saak dieselfde aand op 'n "gemeentevergadering" te laat behandel, maar het intussen 'n kommissie aangewys om werksaam te wees om nadere sekuriteit te kry in verband met grond vir doeleindes van die Teologiese Skool. Verder moes die ouderlinge intussen die gevoelens van die gemeente verneem om met die volgende Nagmaal verslag te doen. Toe die saak die aand deur die gemeentelede bespreek is en die besluit van die kerkraad aan die vergadering voorgehou is, is besluit dat daar 'n lys ter tekening in die pastorie gelaat sou word tot met Nagmaal en dat die ouderlinge al die lidmate van hierdie lys sal verwittig. So het daar tog eindelik aksie gekom om die Skool te behou.
Die Algemene Sinode is intussen opgeroep om op 11 April 1904 te vergader op Middelburg, Kaap en op sy vergadering van 1 April 1904 het die kerkraad waarlik ernstige aandag geskenk aan hierdie belangrike saak. By daardie geleentheid is nou vir die eerste maal sprake van die verkryging van grond vir die Teologiese Skool. Maar dit is veral die besluit wat hierdie vergadering geneem het, wat aandag verdien. Die volgende besluit is geneem en aan die Sinode gestuur: "Die kerkraad van Burgersdorp betreur dit dat deur aanbiedinge van geld tydelike invloed uitgeoefen word op die verplasing van die Skool; aangesien die kerkraad meen dat enkel en alleen die belange van die Kerk in die algemeen met betrekking tot die Skool in die oog gehou moet word. Mog die Sinode van oordeel wees dat, sonder die aanbiedinge van geld in aanmerking te neem, enige ander plek beter geskik is as Burgersdorp, dan sal die kerkraad daarin berus en soos tot hiertoe sy plig doen aan die Skool. Aangesien die kerkraad meen dat tot hiertoe die enigste beswaar teen die bly van die Skool op Burgersdorp die gebrek aan ruimte was, wens hierdie kerkraad deur 'n aanbieding van grond die Sinode, ingeval besluit mag word om die Skool op Burgersdorp te laat bly, daarin tegemoet te kom."
Die kerkraad het dus eindelik sy protesstem laat hoor en dit het veral gegaan teen die aanbiedinge wat by die Kuratore ingekom het en wat ook nog op Middelburg sou inkom en was van oordeel dat by die beoordeling van hierdie saak, slegs die algemene belange van die Kerk in aanmerking geneem moes word. Maar dit was juis die aanbiedinge wat gewig gedra het by die Kuratore, soos uit voorgaande redes vir die verplasing van die Skool geblyk het. En toe die Sinode hierdie saak behandel, het die aanbiedinge ongetwyfeld besonderse gewig gedra en moontlik die beslissing in die moeilike saak vergemaklik. Hoe dit ook sy, die Sinode het, op voorstel van di. D. Postma en J.D. du Toit, besluit om die Skool vanaf die begin van 1905 na Potchefstroom te verplaas en die Kuratore het opdrag gekry om dit so te reël dat die Skool reeds die volgende jaar daar geopen kon word. Die gemeente Burgersdorp het sekerlik nie lekker gevoel oor die beslissing nie, maar van verdere protesstemme maak die notule van die kerkraad nie melding nie. Die kerkraad het dus die saak ook so aanvaar, want al wat verder hieroor vermeld word, is die afskeid van die skool wat teen die einde van daardie jaar plaasgevind het. In die besluit wat hieroor handel, word die leedwese van die gemeente oor die vertrek duidelik genoem, maar origens is op waardige wyse afskeid geneem van die stigting wat so lank hier gehuisves is.
In Februarie 1905 is dan ook met die werk op Potchefstroom begin.
Bronne
wysig- (af) Coetzee, prof. dr. J.C. in Van der Vyver, dr. G.C.P. (voorsitter van die redaksie). 1959. Die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika 1859-1959. Gedenkboek by die geleentheid van die eeufees. Potchefstroom: Die Kerkblad.
- (af) Jooste, prof. dr. J.P. "Oorsig van die geskiedenis van die Gereformeerde Kerk Burgersdorp". In: Die Gereformeerde Kerk, Burgersdorp. Gedenkalbum by geleentheid van die Eeufees 22-24 Januarie 1960. Burgersdorp: Kerkraad van die Gereformeerde kerk.
- (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1969. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds.
- (af) Van der Vyver, dr. G.C.P. 1958 Professor Dirk Postma 1818 - 1890. Potchefstroom: Pro Rege-Pers Beperk.