Afvalbestuur

'n Groot stoot-asblik in Berkshire, Engeland.

Afvalbestuur in Katmandoe (Nepal).

Afvalbestuur is die versameling, vervoer, verwerking en hersirkulering van afvalstowwe.

Stortingsterreine

Om van vullis ontslae te raak, is stortingsterreine die mees algemene oplossing en is dit tot vandag toe in baie lande die hoofafvalverwyderingsmetode. In vroeë tye is ou steengroewe of natuurlike gate in die grond as stortingsterreine gebruik. 'n Goed bestuurde stortingsterrein kan higiënies en relatief goedkoop bedryf word. Die metode wat vir so 'n stortingsterrein gebruik, moet die afval op so 'n manier bestuur sodat dit nie skade aan die omgewing aanrig nie. Ouer en minder veilige stortingsterreine kan heelwat gevare vir die omgewing inhou:

• Wind wat gemors rondwaai.
• Diere en insekte wat gelok word.
• Dodelike gasse onder die grond. Die gasse is gewoonlik metaan en koolstofmonoksied, wat kweekhuisgasse is. Hulle laat 'n stank in die lug en plante onder en bo die grond vrek.

'n Stortingsterrein in Hawaii.

'n Moderne stortingsterrein moet afval van klei, plastiek en kledingsmateriale kan verwerk. Die meeste afval kan in blokke gekompakteer word, wat minder plek neem, en in sekere grotes kom vir presiese grote ruimtes in die terrein. Die gekompakteerde afval lok ook minder aasdiere soos rotte en muise, dit verminder ook die gevaar van wind wat die rommel kan wegwaai na waar dit dalk skade aan die natuurlewe kan doen. Baie stortingsterreine het 'n masjien wat die kweekhuisgasse verwyder. In Sao Paulo in Brasilië byvoorbeeld, is daar op een stortingsterrein 'n kragopwekker aan die pypsisteem wat die kweekhuisgasse verwyder, gekoppel en so word 'n klein dorpie van elektrisiteit voorsien! In hierdie proses verbrand die gasse en draai 'n turbine, wat dan die krag opwek. Hierdie oplossing is een van vele om die kweekhuisgasse te verwyder, maar nogtans verbrand die meeste stortingsterreine oor die wêreld heen eenvoudig net die gasse. Dit is egter baie belangrik om die metaangas so te benut en uit te skakel uit die omgewing, Die metaangas is baie gevaarliker as die mate van koolstofdioksied wat deur die proses vrygestel word. Plante breek ieder geval die koolstofdioksied af.

Dit is moeilik om 'n stortingsterrein in 'n groot stad of dorp te bou, want niemand verkies tog 'n ashoop regoor 'n parkie nie, so die koste vir die afvalverwydering raak duur, want dit moet na 'n stortingsterrein buite die dorp vervoer word.

Verbranding

Verbrandingsoond in Wene.

Om vullis effektief te verbrand, is baie hoë temperature nodig. Hierdie metode staan bekend as termiese behandeling. Teen hoë temperature reageer die afvalstowwe en skei gas en as na die verbranding as uit. Verbranding is gewild in baie lande, byvoorbeeld in Japan, wat min oop ruimtes het vir stortingsterreine, in Swede wat vir die laaste 20 jaar die leier in afvalverbranding is, en in Denemarke wat ook die afval verbrand en energie daarvan opwek vir huishoudelike verwarming. Verbranding word op klein skaal gedoen deur individue of op groot skaal deur industrieë. Dit is 'n praktiese metode om afval te bestuur en om gevaarlike materiale te beveilig soos mediese afval, alhoewel dit bekend is om erge lugbesoedeling te veroorsaak.

Om komplekse chemiese verbindings soos dioksien af te breek deur gebruik te maak van hitte, kan gewoonlik nie gedoen word deur gewoon die materiaal te verbrand teen die temperature wat 'n oop vuur meebring nie. Dit is gereeld nodig om die proses van verbranding aan te vul met gas- of oliebranders en blaasbalke ten einde die temperatuur hoog genoeg te kry om molekulêre afbreking tot gevolg te hê. Alternatiewelik kan die uitlaatgasse van 'n gewone vuur gebruik word, deur dit in genoegsaam verhitte buise te gelei, wat termiese afbreking van molekules tot gevolg sal hê.

Die termiese afbreking van besoedelende molekules kan indirek ander besoedelingsprobleme tot gevolg hê. Dioksien se afbreekproses begin by 1 000 °C, maar tegelyk word giftige stikstofoksiede en osoon gevorm wanneer atmosferiese stikstof en suurstof afbreek teen 1 600 °C. Hierdie ongewenste vorming van oksiede verg verdere katalitiese behandeling van die uitlaatgasse.

Hulpbron-tipe herwinning

Herwinning is 'n relatiewe nuwe begrip in afvalbestuur. Die vullis word soos 'n hulpbron hanteer, eerder om dit te vernietig in oonde of ashope. Daar is verskillende maniere waarmee die vullis na 'n hulpbron omgeskakel kan word soos herwinning of om die afval vir die opwekking van elektrisiteit te gebruik.

Die ontginning van hulpbronne uit afval raak meer algemeen waar daar nie genoeg oop grond is vir stortingsterreine nie, of waar daar 'n hoë bevolkingsdigtheid is. Meer mense is ten gunste van herwinning, want dit sal op die lang termyn beter wees as verbranding. Natuurlike hulpbronne op die aarde is beperk en sal nie vir ewig hou nie. Daar is verskeie metodes om afval te herwin en met vandag se tegnologie en beter metodes wat daagliks uitgevind word, sal daar hopelik nie meer stortingsterreine, lug- en waterbesoedeling wees nie.

In sommige lande vind hulpbronherwinning klaar plaas, in die vorm van handearbeid wat die afval deursoek en die herwinbare hulpbronne in die herstel/herwin mark verkoop vir geld. Suid-Amerika is een van die voorlopers in dié beweging. Die werkers agter die skerms word genoem "waste pickers" of "rag pickers" en is deel van die informele sektor, maar speel 'n groot rol in die verwerking van afval en verlig die druk op munisipaliteite. Daar is planne om hierdie werkers by die formele afvalbestuur in te sluit, wat geld sal spaar en werkloosheid en misdaad sal verlaag. Dit sal egter baie kos om hierdie mense in die formele sektor in te sluit, daar gaan gereeld beserings opgedoen word en hulle lewensverwagting mag drasties verlaag word in geval van blootstelling aan giftige materiale. Ontwikkelde lande sal hulle nie in hul formele sektor wil insluit nie.

Herwinning

Skrootmetaal gereed vir herwinning by die fasiliteit van Central European Waste Management (Oostenryk).

Herwinning is die proses waar gebruikte produkte gesirkuleer en weer nuut gemaak word deur tegnologie. In gevorderde lande is die term baie bekend en die meeste tipes vullis word as herwinbaar beskou. Alles word in spesifieke kategorieë geskei, versamel en daarna verwerk:

• Metale (blikkies, ysterafval ens.)
• Papier (kartonbokse, koerante, plakkate ens.)
• Plastiek (koeldrankhouers, kruidenierhouers, waterpype ens.)
• Glas (bottels, ruitglas ens.)
• Voedselboksies, die sg. "tetrapak" of "tetrabrick" (want die produk bestaan uit aluminium, papier, tin en plastiek. Groot herwinningsmaatskappye het 'n manier uitgevind om die stowwe te skei en daarom val dit in hierdie kategorie).

Meeste van die bogenoemde soorte afval is van 'n enkele materiaal, wat dan die herwinningsproses vergemaklik.

Die herwinning van gebreekte rekenaars en elektriese produkte is 'n belangrike uitdaging, maar duurder omdat dit meer tyd verg om die apparaat oop te maak en die probleem op te los. Baie elektroniese afval word na Asië gestuur waar die ontginning van koper en goud uit die elektronika 'n groeiende omgewingsprobleem word. In rekenaar- en TV-skerms kom lood, koper, seleen en kadmium ("swaarmetale") voor, wat ook in baie ander elektronika voorkom.

Omdat herwinde produkte met nuwe produkte moet kompeteer, is die herwinde produk gewoonlik duurder, want die nuwe/roumateriaal maatskappy is lank reeds in bedryf.

Gelukkig is die meeste ekonomieë ten gunste van herwinning, want dit is goedkoper in die sin van water en energie teenoor wat gebruik is om die rou produk te ontgin. As voorbeeld: die herwinning van 1 000 kg aluminiumblikkies spaar 5 000 kg bauxietyster wat gemyn word in Australië en verhoed die verwerking (deur plante) van 15,17 ton CO₂ wat 'n kweekhuisgas is.

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Afvalbestuur.