Aspirien
|
|
Vrywaring: Die mediese inligting verskaf op Wikipedia dien slegs as 'n riglyn en dra geen waarborg van feitelike korrektheid nie. Enige vrae of klagtes oor u persoonlike gesondheid behoort na 'n dokter verwys te word. |
| Aspirien | |
|---|---|
| |
| Chemie | |
| Chemiese formule | C9H8O4 |
| Molêre massa | 180.157 g/mol |
| Voorkoms | wit, kristallyn |
| CAS-nommer | 50-78-2 |
| Farmakokinetika | |
| Biobeskikbaarheid | Vinnig en volledig geabsorbeer |
| Proteïengebonde | 99.6% |
| Metabolisme | Lewer |
| Uitskeiding | Niere |
| Halfleeftyd | 3.1 tot 5 uur |
Aspirien, ook bekend as asetielsalisielsuur, is 'n salisilaatgeneesmiddel, wat dikwels gebruik word as 'n pynstiller om ligte tot matige pyn te verlig, of as koorswerende of anti-inflammatoriese medikasie. Die aktiewe bestanddeel van Aspirien is die eerste keer in 1763 in die bas van die wilgerboom ontdek deur Edward Stone van Wadham Kollege, Oxford Universiteit. Hy het salisielsuur, die aktiewe metaboliet van aspirien ontdek.[1] Aspirien is die eerste keer in 1897 vervaardig deur Felix Hoffmann, 'n chemikus wat vir die Duitse maatskappy Bayer gewerk het.[2]
Ander werking
[wysig | wysig bron]Aspirien het ook 'n uitwerking op bloed se plaatjiekleefbaarheid, deur die produksie van tromboksaan. Onder normale omstandighede bind plaatjiemolekules saam met fibrinogeen in stukkies om beskadigde wande van bloedvate te herstel, bv. wanneer 'n mens 'n skrapie opdoen wat effens bloei. Omdat die plaatjieklont te groot kan word en bloedvloei verminder of afsny, word aspirien teen 'n lae dosis op langtermyn gebruik. Dit help om hartaanvalle, beroertes, en bloedklontvorming te voorkom in pasiëte met 'n hoë risiko vir die ontwikkeling van hartvatsiekte en bloedklonte. Daar is ook vasgestel dat lae dosisse van aspirien gegee kan word onmiddellik ná 'n hartaanval om die risiko van nog 'n hartaanval of die afsterwe van hartweefsel te verminder.[3] Aspirien kan effektief wees by die voorkoming van sekere vorme van kanker, veral kolorektale kanker.[4][5][6]
Newe-effekte
[wysig | wysig bron]Die belangrikste ongewenste newe-effekte van aspirien mondelings geneem, is maagsere, maagbloeding, en tinnitus, veral teen hoë dosisse. In kinders en tieners word aspirien nie meer aangedui vir griepagtige simptome of om die simptome van waterpokkies of ander virale siektes te beheer nie, as gevolg van die gevaarrisiko van Reye se sindroom.[7]
Gebruike
[wysig | wysig bron]Aspirien is deel van 'n groep van medisyne genoem nie-steroïdale anti-inflammatoriese middels (NSAIMs), maar verskil van die meeste ander NSAIMs in die meganisme van aksie. Ander salisilate het soortgelyke effekte (koorswerend, anti-inflammatories, pynverligting) maar aspirien werk op 'n onomkeerbare wyse en, in teenstelling met ander, beïnvloed meer die COX-1 as die COX-2 variant van die ensiem.[8]
Vandag is aspirien een van die mees gebruikte medisynes in die wêreld, met 'n geskatte 40 000 ton wat elke jaar verbruik word.[9] In lande waar Aspirien 'n geregistreerde handelsmerk is, besit deur Bayer, word die generiese naam asetielsalisielsuur vir die medisyne algemeen gebruik.[10]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Stone E (1763). "An Account of the Success of the Bark of the Willow in the Cure of Agues". Philosophical Transactions (1683–1775). 53: 195–200. doi:10.1098/rstl.1763.0033. JSTOR 105721.
- ↑ Schrör, Karsten (2009). Acetylsalicylic acid. Wiley. ISBN 978-3-527-32109-4.
- ↑ Julian, D G; D A Chamberlain; S J Pocock (24 September 1996). "A comparison of aspirin and anticoagulation following thrombolysis for myocardial infarction (the AFTER study): a multicentre unblinded randomised clinical trial". BMJ. British Medical Journal. 313 (7070): 1429–1431. doi:10.1136/bmj.313.7070.1429. PMC 2353012. PMID 8973228.
- ↑ Algra, Annemijn M; Rothwell, Peter M (2012). "Effects of regular aspirin on long-term cancer incidence and metastasis: A systematic comparison of evidence from observational studies versus randomised trials". The Lancet Oncology. 13 (5): 518–27. doi:10.1016/S1470-2045(12)70112-2. PMID 22440112.
- ↑ Rothwell, Peter M; Price, Jacqueline F; Fowkes, F Gerald R; Zanchetti, Alberto; Roncaglioni, Maria Carla; Tognoni, Gianni; Lee, Robert; Belch, Jill FF; Wilson, Michelle; Mehta, Ziyah; Meade, Tom W (2012). "Short-term effects of daily aspirin on cancer incidence, mortality, and non-vascular death: Analysis of the time course of risks and benefits in 51 randomised controlled trials". The Lancet. 379 (9826): 1602. doi:10.1016/S0140-6736(11)61720-0.
- ↑ Rothwell, Peter M; Wilson, Michelle; Price, Jacqueline F; Belch, Jill FF; Meade, Tom W; Mehta, Ziyah (2012). "Effect of daily aspirin on risk of cancer metastasis: A study of incident cancers during randomised controlled trials". The Lancet. 379 (9826): 1591. doi:10.1016/S0140-6736(12)60209-8.
- ↑ Macdonald S (2002). "Aspirin use to be banned in under 16-year olds". BMJ. 325 (7371): 988. doi:10.1136/bmj.325.7371.988/c. PMC 1169585. PMID 12411346.
- ↑ Burke, Anne; Smyth, Emer; FitzGerald, Garret A. (2006). "26: Analgesic Antipyretic and Antiinflammatory Agents". Goodman and Gilman's the pharmacological basis of therapeutics (11 uitg.). New York: McGraw-Hill. pp. 671–716. ISBN 978-0-07-142280-2. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 November 2017. Besoek op 27 Januarie 2014.
- ↑ Warner, T. D.; Warner TD, Mitchell JA (2002). "Cyclooxygenase-3 (COX-3): filling in the gaps toward a COX continuum?". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 99 (21): 13371–3. doi:10.1073/pnas.222543099. PMC 129677. PMID 12374850.
- ↑ "The use of aspirin". Wordconstructions.com. Besoek op 11 Mei 2011.
| Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Engelse Wikipedia vertaal. |
