Buffel

Buffel
Bewaringstatus
	; Byna bedreig (IUCN 3.1)
Wetenskaplike klassifikasie
Koninkryk:	Animalia
Filum:	Chordata
Subfilum:	Vertebrata
Klas:	Mammalia
Orde:	Artiodactyla
Familie:	Bovidae
Subfamilie:	Bovinae
Genus:	Syncerus; Hodgson, 1847
Binomiale naam
	Syncerus caffer; (Sparrman, 1779)
Subspesies
	S. c. caffer; S. c. nanus; S. c. brachyceros; S. c. aequinoctialis; S. c. mathewsi
	Verspreiding van die buffel se Subspesies

Die buffel of Kaapse buffel (Syncerus caffer) is 'n gelyktonige hoefdier van die familie Bovidae (beesagtiges), en die subfamilie Bovinae. Benamings in ander inheemse tale is affalo, nyati en mbogo.

Identifikasie

Gemiddelde afmetings van 'n buffel
Parameter	Bul (♂)	Koei (♀)
totale lengte	3,2 m	3,0 m
massa	900-1100 kg	700-900 kg
skouerhoogte	1,45 m	1,40 m
stertlengte	60 cm	60 cm
horinglengte *	100 cm

* Nota: Gemeet langs die buiging af van die middel van die horingbasis tot by die punt.

Die swaarste trofeebuffel (aangeteken in die Willem Pretorius-wildreservaat) het 900 kilogram geweeg. Die rekordhoringlengte vir Suider-Afrika is aangeteken in Zimbabwe as 124,8 cm.

Die buffel is enorm groot, swaargebou en beesagtig in voorkoms. Volwasse bulle se velkleur is donkerbruin tot swart. Die koeie se velkleur is gewoonlik ligter. Jong buffels se vel het 'n rooibruin voorkoms. Die hare van die pels is kort en grof, en word yler met toenemende ouderdom.

Hulle het groot koppe, dik nekke, massiewe liggame en betreklike kort bene, met groot swaar hoewe. Die horings is swaar en enorm, en die sentrale horingbasis is veral by die bul goed ontwikkel. By ou bulle smelt die horingbasis van die twee horings oor die voorkop saam. Die horings buig eers af- en buitewaarts, en dan op- en binnewaarts, en word al dunner tot by skerp punte. Die ore is groot en hang onderkant die horings. Die stert is soortgelyk aan dié van 'n bees en het 'n kwas van lang bruin of swart hare.

Verspreiding

Die buffel het vantevore 'n wye verspreiding in Suider-Afrika gehad, maar is nou beperk tot die noordelike dele van die streek, met 'n geïsoleerde natuurlike bevolking in die Addo-olifant- Nasionale Park, en 'n kleiner een in die Hluhluwe-Imfolozipark in KwaZulu-Natal. Hulle is wel hervestig in verskeie wildplase en natuurreservate. In die res van Afrika word hulle nog aangetref in Ethiopië, Somalië, en Zambië, en kom ook seisoenaal voor in Kenia en Tanzanië.

Habitat

Buffels word aangetref in oop- en ruigveld, naby moddergate; met ander woorde, genoeg water, gras (wat tussen 5 tot 80 cm lank moet wees) en skuiling. Hulle verkies oop boswêreldsavanne en sal van grasland gebruik maak indien daar ook skuiling is. Hulle kom nie natuurlik voor in gebiede wat minder as 250 mm reën per jaar ontvang nie.

Gedrag

Die buffel lewe in troppe — 'n groot trop kan uit duisende individue bestaan —- en kleiner troppe kan van die hooftrop af wegbreek, om hul later weer daarby aan te sluit. Sommige troppe bestaan slegs uit vrygeselbulle, en heelwat alleenloperbulle word ook aangetref. In 'n gemengde trop het die volwasse bulle 'n oorheersingsrangorde wat die mees dominante bulle toegang gee tot die koeie wat in estrus is. Die koeie het hule eie 'pikrangorde'. Die dominante diere word gewoonlik aan die voor- en middelpunt van die trop gevind: daar is beter weiding en beter beskerming teen roofdiere. 'n Dier wys sy dominansie deur sy kop omhoog te hou, met die snoet uitgestrek na vore, en deur sywaarts te staan tot die opponent of vyand. Die horings word ook rondgeswaai. Die onderdanige dier laat sak sy kop en plaas sy neus onder die buik van die dominante dier.

Buffeltroppe het duidelik gedefinieerde tuisgebiede. Hulle wei meestal snags (ongeveer 8 ure lank per dag), en gaan drink water vroeg soggens en teen skemer saans. Hulle hou daarvan om in moddergate rond te rol: dit verlig hittestres en het ook 'n belangrike sosiale funksie. Hulle soek skadu op gedurende die warmste tye van die dag.

Die buffel is 'n baie kragtige dier wat selfs by leeus respek afdwing. Behalwe vir die mens, het hulle bittermin natuurlike vyande. Hulle is in staat om hulself te verdedig teen die meeste roofdiere, en is selfs in staat om 'n leeu dood te maak. Leeus, oor die algemeen, maak slegs jag op ou, siek, of onvolwasse buffels. Die ander roofdier wat wel ook soms buffels jag is die gevlekte hiëna. Die luiperd is 'n bedreiging vir pasgebore kalwers. As deel van die sogenaamde "Groot Vyf", word die buffel geken as 'n formidabele en onvoorspelbare teenstander. Hulle kan tot 56 km per uur hardloop. 'n Gewonde buffel is uiters gevaarlik, en verskeie jagters is al gedood in buffelaanvalle. Ou veldkenners beweer dat 'n gewonde buffel op sy spore teruggaan en die jagter voorlê.

Geluide

Die meeste van die buffel se kommunikasie is deur middel van die lyftaal hierbo beskryf. Hulle repertorium van vokalisering is nie groot nie. Die meeste klanke is steungeluide en mompelgeluide wat hulle maak terwyl hulle wei. Moeders maak 'n gorrelgeluid wanneer gevaar dreig, en die kalwers reageer daarop. As 'n buffel skrik of hom vererg, uiter dit 'n luide, ontploffende steungeluid.

Voedsel

Die buffel is nie 'n kieskeurige weier nie, en eet die meeste van die beskikbare gras. Dit verkies wel eerder blare as stingels, en grassoorte wat ryk is aan ru-proteïen. Die gemiddelde buffel eet tot 17,5 kg se plantmateriaal per dag.

Voortplanting

Die buffel se dragtigheidstydperk wissel tussen 330 tot 346 dae. 'n Enkele kalf word gewoonlik gebore, enige tyd van die jaar, maar veral gedurende die somer. Die kalf se geboortegewig is 36 kg. Dit word gespeen enige tyd vanaf vyf tot 15 maande, en die tydperk is ook afhanklik van of die volgende kalf gebore word. Hulle beweeg naby die koei rond vir 'n periode van twee jaar. Koeie kalf gewoonlik elke ander jaar, of twee maal in drie jaar.

Bulle word volwasse op 8 jaar, en koeie kalf die eerste keer op 5 jaar. Die leeftyd van die buffel is ongeveer 15 jaar.

Spoor en veldtekens

Buffelspore: voorhoef (links) en agterhoef (regs)

Die spoor van die voorhoef is groter as die van die agterhoef (die voorhoef is links op die diagram).

Hulle mis lyk soos die van 'n bees; meestal platgetrapte misbolle.

Fotogalery

'n Volwasse buffel in die veld.
Jagter wat 'n buffel geskiet het.
Woudbuffel (Syncerus caffer nanus)
Soedanbuffels (Syncerus caffer brachyceros)

Sien ook

Verwysings

↑ IUCN SSC Antelope Specialist Group (2008). Syncerus caffer. 2008 IUBN Rooi Lys van bedreigde spesies. Internasionale Unie vir die Bewaring van die Natuur 2008. Verkry op 29 Maart 2009. Database entry includes a brief justification of why this species is of least concern.

Bronne

(en) Ronald M. Nowak: Walker's Mammals of the World. Johns Hopkins University Press, 1999. ISBN 0-8018-5789-9.
(en) Peter Apps: Smither's Mammals of Southern Africa. A field guide. Derde uitgawe, 2000.
(af) Chris en Tilde Stuart: Veldgids tot die soogdiere van Suider-Afrika. Eerste uitgawe, 1988.