Dirk Postma jr.

	Ds. Dirk Postma jr.
	Ds. Dirk Postma as jong predikant
Naam	Dirk Postma
Geboorte	1 Junie 1861; Rustenburg, Transvaal
Sterfte	7 September 1919 (op 58); Hopetown, Kaapland
Kerkverband	Gereformeerde Kerk
Gemeente(s)	Fauresmith (1884–1888); Humpata (1889–1890); Fauresmith-Petrusburg (1891–1894); Steynsburg (1894–1897); Rustenburg (1897–1905)
Jare aktief	1884–1905
Kweekskool	Teologiese Skool Burgersdorp

Ds. Dirk Postma (die jongere) (Rustenburg, 1 Junie 1861 – Hopetown,^[1] 7 September 1919) was predikant in die Gereformeerde Kerke in Suid-Afrika, skrywer, kerkhistorikus en soms bekend onder die bynaam die Rooie. Hy was die oudste seun uit ds. Dirk Postma se vierde huwelik, met Susanna Lasea Kruger, die eerste van sy twee Suid-Afrikaanse vroue, die dogter van die bekende ouderling en volksraadslid vir Rustenburg, Stephanus Jacobus Kruger, vroeër van Colesberg in die Kaapkolonie.

Opleiding en bediening

Postma ontvang sy opleiding op Burgersdorp aan die literariese departement waarvan sy ouer broer Martinus Postma die hoof is en aan die Teologiese Skool van die Gereformeerde Kerk waarvan sy vader die hoof is. Hy tree op 20 Februarie 1882 op Reddersburg in die huwelik met Fransina Magdalena du Plessis, stiefdogter van Floris Venter. Uit dié huwelik is drie seuns en vyf dogters gebore. Die jongste seun, Floris Venter Postma, is as gids en grootwildjagter in Oos-Afrika oorlede. In 1884 word Postma predikant van die Gereformeerde gemeente Fauresmith. (Dié gemeente het in 1864 van die gemeente Reddersburg afgestig, maar het in 2010 ontbind.)

Gereformeerde predikant in Angola

Enkele jare later stel hy hom beskikbaar om as eerste predikant drie jaar na die Dorslandtrekkers, van wie die meeste Doppers (lidmate van die Gereformeerde Kerk) was, by São Januário, Humpata, in Angola, te gaan. Hy word op 21 Oktober 1888 op Burgersdorp vir dié diens bevestig en bereik sy bestemming Portugees-Wes-Afrika in 1889.

Afgesien van die waardevolle geestelike en kerklike bediening wat van ds. Postma onder hierdie afgesonderde pioniers uitgaan, rig hy dadelik ook ten behoewe van die verwaarloosde jeug ’n skool op waarin hy self onderwys gee. Hy begin ook daar onder die diensbodes wat saam met die pioniers uit Transvaal getrek het, die sogenaamde “mak volk”, met georganiseerde sendingwerk. Om gesondheidsredes moet hy in September 1890 terugkeer en word deur sy broer ds. Marthinus Postma in Mossamedes gehaal.

Terug in Suid-Afrika

Aan die begin van 1891 aanvaar hy ’n beroep na die gekombineerde gemeentes Fauresmith-Petrusburg en volg ds. Jan Lion Cachet in Oktober 1894 as leraar van die Gereformeerde kerk Steynsburg in die Noordoos-Kaap op. Op 6 Mei 1897 word hy predikant op sy geboortedorp, Rustenburg. Weens insolvensie, wat deels toegeskryf kan word aan die spandabelheid van sy vrou, neem hy op 30 Junie 1905 ontslag en word daarna as predikant afgesit. Hy probeer tevergeefs om herstel te word en voer intussen ’n bestaan as ’n reisende agent wat boeke en ander ware op die platteland verkoop.

Laaste jare

Postma is op 20 Januarie 1911 in Johannesburg getroud met Magalina Margaretha Uys (Koedoespoort, Pretoria, 16 Desember 1868 – Pretoria, 7 Augustus 1955), dogter van Philippus Carl Bronkhorst. Sy was ’n bekende inwoner van Middelburg, Transvaal, en stel twee werke saam: Stemme uit die vrouekampe gedurende die Tweede Vryheidsoorlog tussen Boer en Brit van 1899 tot 1902 (Potchefstroom, 1925) en Stemme uit die verlede: ’n versameling van beëdigde verklarings van vroue wat tydens die Tweede Vryheidsoorlog in die konsentrasiekampe verkeer het (Johannesburg, 1939). Gedurende sy latere lewe woon Postma op Middelburg. Hy begewe hom in enkele spekulatiewe transaksies, maar sterf in onbemiddelde omstandighede op Hopetown in die Karoo en word aldaar begrawe.

Postma was ’n minsame persoonlikheid en uitnemende prediker. Deur sy ondernemingsgees word hy onder meer ook ná sy terugkeer uit Portugees-Wes-Afrika ’n baanbreker vir ’n georganiseerde verenigingslewe onder die Gereformeerde jeug, maar ongelukkig was hy ’n swak finansiële administrateur.

Skrywer

Hy het besonder in die geskiedenis belanggestel en kan as die baanbreker-geskiedkundige van die Gereformeerde Kerk beskou word. Sy boek Eenige schetsen voor eene geschiedenis van de Trekboeren, thans bekend onder den naam van de Gereformeerde gemeente van St. Januario, Humpata . . . (Amsterdam-Pretoria, 1897), dra hy op aan pres. Paul Kruger, self lidmaat van die Gereformeerde Kerk. Dit is ’n waardevolle bronnepublikasie vir die geskiedenis van die Dorslandtrek, met ’n menigte dokumente, herinneringe, beskrywings van die land, geografie, plante, sketse en foto’s van die baanbrekers en inboorlinge asook ’n skerp waarneming van hul geskiedenis en kulturele agtergrond. Sy ander groot werk was De geschiedenis van de stichting en ontwikkeling der Gereformeerde Kerk in Zuid Afrika (Paarl, 1905), wat hy as “Een harer dankbare zonen” aan sy kerk opdra; dit is van dieselfde genre, met dokumente uit Nederlandse en Suid-Afrikaanse kerkargiewe, redevoeringe en herinneringe van prominente persone en foto’s wat betrekking het op die geskiedenis van die Gereformeerde Kerk in Suid-Afrika en die Teologiese Skool op Burgersdorp.

Die ruim dokumenteversameling waaruit hy sy keuse doen en wat oorspronklik van sy vader afkomstig is, bly deur sy broerskind prof. Ferdinand Postma vir die nageslag bewaar. Dit staan as die Postma-versameling in die Gereformeerde Kerkargief bekend. Van Postma het ook verskyn: Eenige nagelatene leerredenen van wylen prof. D. Postma . . . op verzoek van vele leeraren en vrienden uitgegeven . . . (Kaapstad, 1893); Een dertigtal leerredenen (Amsterdam, 1899) en Tweede dertigtal leerredenen (Paarl, 1904). In die S.P. Engelbrecht-versameling van die N.H. Kerkargief, Pretoria, berus ’n aantal Nederlandse en Engelse digwerkies, asook talle preke van hom wat nie uitgegee is nie.

Bronne

De Kock, W.J. (hoofred.) Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek Deel I. Kaapstad: Nasionale Boekhandel Beperk, 1968.
Van der Vyver, dr. G.C.P. My erfenis is vir my mooi. Potchefstroom: Kalvyn Jubileum Boekefonds, 1969.

Verwysings en aantekeninge

↑ Die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek gee sy sterfplek aan as Hoopstad, maar dis onwaarskynlik, aangesien hy begrawe is op Hopetown.

[1] Die Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek gee sy sterfplek aan as Hoopstad, maar dis onwaarskynlik, aangesien hy begrawe is op Hopetown.

[1]