Jan Brand

Johannes Henricus Brand
4de president van die Oranje-Vrystaat
Ampstermyn 2 Februarie 1864 – 14 Julie 1888
Voorafgegaan deur	M.W. Pretorius
Opgevolg deur	F.W. Reitz
Persoonlike besonderhede
Gebore	6 Desember 1823 Kaapstad, Kaapkolonie
Sterf	14 Julie 1888 (op 64) Bloemfontein, Oranje-Vrystaat
Eggenoot/-note	Johanna Sibella Zastron
Alma mater	Suid-Afrikaanse Kollege, Universiteit van Leiden
Professie	Prokureur, Opvoedkundige
Religie	Nederduits Gereformeerd

Sir Johannes Henricus Brand, GCMG (algemeen bekend as Jan Brand en soms as John Henry Brand) (6 Desember 1823, Kaapstad – 14 Julie 1888, Bloemfontein) was 'n Suid-Afrikaanse prokureur en politikus en die vierde Staatspresident van die Oranje-Vrystaat, van 2 Februarie 1864 tot en met sy dood in 1888. Sy leuse was "Alles sal regkom as elkeen sy plig doen".

Lewensgeskiedenis

Standbeeld van Brand in Bloemfontein.

Hy was die seun van Sir Christoffel Brand (1797–1875), speaker van die wetgewende vergadering van die Kaapkolonie, en Catharina Frederica Küchler.

Hy is in Kaapstad gebore in die dae toe lord Charles Somerset nog goewerneur was.

Hy het aan die Suid-Afrikaanse Kollege in Kaapstad studeer en het daarna (1845) sy studies aan die Universiteit van Leiden in Nederland voortgesit. Daarna is hy na Engeland en het in 1849 in Inner Temple 'n advokaat geword.

Jan het in 1851 met Johanna Sibella Zastron getrou. Sy was die dogter van die Akteregistrateur in Kaapstad. Die egpaar het 8 seuns en 3 dogters gehad.

Na sy terugkeer na Suid-Afrika het Brand hom in Kaapstad gevestig waar hy as advokaat in die Hooggeregshof van die Kaap die Goeie Hoop gepraktiseer het tot in 1863.

In 1858 is Brand by die Suid-Afrikaanse Kollege aangestel as professor in die regte. Vanweë sy simpatie met die republikeinse ideale van die burgers van die Oranje-Vrystaat, het hy daarheen geëmigreer. In 1863 is hy tot staatspresident van die Oranje-Vrystaat verkies en daarna weer vir opeenvolgende vyf-jaartermyne in 1869, 1874, 1879 en 1884. In 1864 het hy druk deur die Basoeto's op die grens onderdruk en na mislukte pogings om Moshoeshoe, die Basoeto-hoofman, te oorreed om sy mense binne sy grense te hou, het Brand die wapens teen Moshoeshoe in 1865 opgeneem. Die eerste oorlog is beëindig met die Verdrag van Thaba Bosigo wat op 3 April 1866 onderteken is; 'n tweede oorlog, wat beëindig is met die Verdrag van Aliwal-Noord, het op 12 Februarie 1869 geëindig. In 1871 het Brand Britse anneksasie van die dorp Kimberley onsuksesvol teengestaan.

President J.H. Brand aan die einde van sy lewe

In 1871 is Brand deur 'n groot groep mense gevra om die president van die Zuid-Afrikaansche Republiek (Transvaal) te word en sodoende die twee Boererepublieke te verenig. Aangesien die projek vyandig teenoor Groot-Brittanje was, het hy besluit om dit nie te doen nie en het hy op dié manier sy beleid van neutraliteit teenoor Engeland gehandhaaf. In 1882 is hy vir sy moeite in hierdie opsig beloon en die Orde van Sint-Michaël en Sint-George (GCMG) is aan hom toegeken.

Jan Brand was 'n diep gelowige mens en was in sy openbare en private lewe onberispelik. Hy was besonder gewild onder die burgers van die Oranje-Vrystaat. Brand se uitdrukking "alles zal recht komen als elkeen zijn plicht doet" is in Afrikaans opgeneem as 'n idioom. Ná sy dood is 'n standbeeld in Bloemfontein opgerig met geld wat van die publiek gekom het. Hy was ook bekend as die " Vader des Volks". Die hoofstraat in Bloemfontein se middestad is tot sy eer "President Brandstraat" genoem.

Bronnelys

• KENNIS,  vol 6, 1980, bl. 1080, ISBN 0 7981 0828 2
• Lamb, Doreen: The Republican Presidents, 4: President J.H. Brand. Lantern. Tydskrif vir Kennis en Kultuur. Jaargang 21, no. 2, Desember 1971.
• Hierdie artikel maak gebruik van feite en teks uit die Encyclopædia Britannica van 1911. Die bron is in die publieke domein.