Stadhouer
In die Lae Lande was 'n stadhouer (Nederlands: stadhouder; Nederlandse fonetiese uitspraak: ˈstɑtˌɦʌudər) 'n amp van rentmeesterskap. Die houer van die amp was aanvanklik as 'n aangewese middeleeuse amptenaar bekend, en daarna as 'n nasionale leier. Die stadhouer was die plaasvervanger van die plaaslike hertog of graaf van 'n provinsie gedurende die Boergondiese en Habsburgse tydperke (1384 - 1581/1795).[1] Die titel is gebruik vir die beampte wat daarmee getaak is om vrede en orde in die vroeë Nederlandse Republiek te handhaaf, wie soms die de facto staatshoof van die Nederlandse Republiek gedurende die 16de tot 18de eeu geword het, en wat effektiewelik 'n oorerflike rol was. Vir die laaste halwe eeu van sy bestaan het dit 'n amptelike oorerflike rol geword, en dus as 'n monargie (hoewel nie 'n monargiese titel nie) onder Prins Willem IV gefunksioneer. Sy seun, prins Willem V was die laaste stadhouer van die republiek, wie se eie seun, koning Willem I die eerste koning van Nederland sou word.[2] Die Nederlandse monargie is slegs verlangs verwant aan die eerste stadhouer van die jong Republiek, Willem van Oranje - wat die leier van die suksesvolle Nederlandse Opstand teen die Spaanse Ryk was. Sy afstammingsleer het egter met Willem III van Engeland uitgesterf. Die titel stadhouer is ongeveer vergelykbaar met Engeland se historiese titel, Lord Lieutenant.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Stadhouer beteken rentmeester of in losser betekenis, opsigter. Die deelkomponente daarvan kan letterlik as plekhouer vertaal word (in moderne Nederlands dra stad dieselfde betekenis as die Afrikaanse woord stad, maar die ouer betekenis van stad - ook stede - was plek, en dit is aanduidend van die Engelse woord "stead", soos bedoel in die betekenis van "in plaas van"). Dit was 'n term wat in gebruik was vir 'n opsigter. [3]
Bronne
[wysig | wysig bron]- Van Dale Etymologisch Woordenboek (Nederlandse etimologie, in Nederlands)
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Stadtholder
- ↑ A W Ward ed., The Cambridge History of British Foreign Policy I (Cambridge 1922) p. 482
- ↑ Entry Stadhouder in M. Philippa et al. (2003–2009) Etymologisch Woordenboek van het Nederlands. Etymologiebank.nl.
