Tiananmen-betogings van 1989

Die Plein van die Hemelse Vrede of Tiananmen-plein, die middelpunt van die protesaksie.

Die Tiananmen-betogings van 1989, of die Tiananmen-protes (ook die Tiananmen-bloedbad) was 'n studenteprotes wat op die aand van 4 Junie 1989 op die Tiananmen-plein in Beijing (China) tot 'n einde gekom het. 'n Beraamde een miljoen studente en ander burgers het oor hierdie tyd aan die protes deelgeneem. Die protes word met geweld teengestaan, wat die dood van ten minste honderde mense tot gevolg gehad het. Dit was die grootste protes teen die Kommunistiese Party van China en sy instellings sedert die 1949-revolusie.

Die protes het ontstaan na die dood van Hu Yaobang in April 1989, die hervorminggesinde sekretaris-generaal van die Kommunistiese Party. Hu Yaobang is reeds in 1987 afgesit omdat hy in 1986 met lankmoedigheid teen studenteprotes gehandel het. Die hele Meimaand het die studente die plein beset, waarop selfs 'n replika van die Amerikaanse Vryheidstandbeeld (Statue of Liberty) geplaas is.

Na verskeie mislukte pogings om die betogings te beëindig, is die weermag uiteindelik ontplooi. Op die aand van 3 Junie is die weermag deur Deng Xiaoping opdrag gegee om te vuur op die betogers en omstanders. Skattings van die aantal sterftes wissel van honderde tot duisende. Alhoewel 'n gewelddadige reaksie as 'n moontlikheid beskou is, het die vlak van geweld tog waarnemers wêreldwyd geskok.

Na hierdie bloedige verplettering van die betogings, is tenks gebruik om die strate en die plein skoon te maak. Die bekendste beelde hiervan is van 'n man wat voor die kolon tenks gestaan het en hulle gestop het en internasionaal bekend staan as die 'onbekende tenkman'.

Deng Xiaoping

Toe Mao Zedong in 1976 oorlede is, het Deng Xiaoping na 'n interne magstryd in 1981 die leier van die Chinese Volksrepubliek geword. Aanvanklik is sy beleid gekenmerk deur hervormings van 'n politieke, sosiale en ekonomiese aard wat positief deur die bevolking ontvang is. Hierdie hervormingsprogram het egter ook 'n deel van die bevolking gelei om meer en meer radikale hervormings te eis. Die belangrikste van hierdie vereistes kan as volg opgesom wordː

1. Die reg om die regering openlik te kritiseer.

2. Die reg om van werk te verander en op eie inisiatief in die buiteland te reis.

3. die reg op verteenwoordiging in nie-kommunistiese partye.

Dié eise is deur Deng verwerp en is gevolg deur die inhegtenisname van 'n aantal opposisieleiers, waarvan sommige selfs tot 15 jaar tronkstraf gevonnis is. In 1986 het Deng die volgende doelwitte aangekondig: die Chinese bevolking moes ryk word en China moes 'n gemoderniseerde en voorspoedige land word.

1989: protes op die Tiananmen-plein

In 1988 en 1989 het dit duidelik geword dat Deng se ekonomiese hervormings skadelike newe-effekte gehad het. Inflasie was dertig persent en lone is nie aangepas by die pryse van goedere nie. Daarbenewens sou die hervormings en die neiging tot meer openheid in die Sowjetunie onder leiding van Michail Gorbatsjof waarskynlik 'n belangrike rol speel in die uitbreek van studenteprotes op die Tiananmen-plein.

Studenteprotes het op 17 April 1989 uitgebreek, eise vir politieke hervorming, die beëindiging van korrupsie binne die Kommunistiese Party en groter demokrasie, word gestel. Die protesaksie het voortgeduur tot die maand Junie. Die BBC News Service skat die aantal betogers op sy hoogtepunt op 250 000. Intussen het 'n hewige magstryd in die land se hoogste beheerliggaam tussen premier Li Peng gewikkel, ondersteun deur Deng en partyleier Zhao Ziyang. Die konflik is gevestig ten gunste van Li Peng. Dit het gelei tot die bloedige optrede deur die Chinese leër wat studente met tenks en soldate aangeval het. Die dodetal word geskat op tussen 1500 en 3000 sterftes.

Nasleep

Monument vir dié protes in Wrocław

Die demonstrasies is beëindig en 'n groot aantal studenteleiers is tot die dood veroordeel. Baie burgers van die studente stede van Beijing en Guangzhou het na die buiteland gevlug en politieke asiel in Noord-Amerika, Europa en Taiwan ontvang. Die meeste protesleiers wat gevlug het, het politieke asiel in Taiwan en die Verenigde State bekom. Van daar af organiseer hulle op 4 Junie jaarlikse plaaslike herdenkinge van die slagoffers. In Hongkong word vandag nog optogte rondom die week van 4 Junie georganiseer met slagspreuke soos "Rehabiliteer 4 Junie" (平反 六四). In die aand word 'n stil optog met wit kerse gehou en protesliedjies gesing. Baie politieke vlugtelinge is weens die protes deur die Hongkong-netwerke in die buiteland gesmokkel en na ander lande geneem.

Daar was wêreldwye veroordeling en ontsteltenis oor die bloedige ontruiming van die Tiananmen-plein. Ten spyte van die sterk veroordeling deur die internasionale gemeenskap teen die bloedbad, het die Chinese leierskap sy magsbasis versterk en Deng en sy medewerkers kon kommunisme in stand hou terwyl dit in Oos-Europa ineengestort het. Volgens 'n uitsending van Netwerk op 26 Julie 2006 is mense wat by die 1989-opstand teenwoordig was nog steeds aangehou op daardie tydstip.

In China is hierdie protesaksie onderhewig aan streng sensuur. Skoolboeke en historiese naslaanwerke ontbreek aan verwysings na die protes, en onderwysers wat dit aanbied, sal probleme kry van die regering. In die Chinese media en op webwerwe wat in China toeganklik is, is daar niks te vinde oor die insedent nie, behalwe 'n kort partystandpunt, oor 'n suksesvolle aksie teen "teen-revolusionêre onluste". In die loop van die jaarlikse herdenking is die Chinese regering baie aktief. Op sosiale media blokkeer sensuurprogrammatuur sekere woorde wat verband hou met die protes, soos "tenk", "studenteleier" of "4 Junie". Voor die 30-jarige herdenking in 2019 is tientalle aktiviste, insluitend joernaliste, prokureurs en kunstenaars, voorlopig in hegtenis geneem, onder huisarres of op vakansie gestuur. Die belangrikste lede van die Moeders van die Tiananmen, 'n netwerk van gesinne van die slagoffers van daardie tyd, is sedert einde Mei ook onder verskerpte toesig. Die stigter van die Ding Zilin-groep (82), wat haar 17-jarige seun verloor het, is onder huisarres geplaas.

Li Peng, een van China se ongewildste politici en felle teenstander van demokratisering volgens westerse standaarde, is volgens Chinese mediaberigte op 22 Julie 2019 op die ouderdom van 90 oorlede.

Bibliografie

• Lowe, N., Mastering Modern World History, Hampshire, 1997.
• Wong, J., Red China Blues: My Long March from Mao to Now, Toronto, 1997.

Bronne

Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.

Eksterne skakels

• KU Leuven: Tiananmen Square, 1989: The Declassified History Geargiveer 9 Junie 2019 op Wayback Machine
• BBC News Service: China silences Tiananmen critics
• China and the United States: From Hostility to Engagement, 1960-1998
• Center for Asian American Media
• Tiananmen 1989 - 18 Years Later: A Perspective