Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Gaan na inhoud

Valentynsdag

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Sjokolade
Rose
Boom versier vir Valentynsdag, San Diego
Valentynsdagkaart van 1909
Valentynsdagkaart van omtrent 1910
Die Heilige Valentyn van Terni, illustrasie van 'n Middeleeuse manuskrip

Valentynsdag is 'n dag waarop geliefdes ekstra aandag aan mekaar gee deur geskenke, blomme of kaartjies uit te ruil. Valentynsdag word op 14 Februarie gevier, en is gewild in baie lande regoor die wêreld, alhoewel dit nie gewoonlik 'n amptelike vakansiedag is nie. Die dag is vernoem na 'n vroeë Christelike martelaar, Sint Valentyn, en is ingestel nadat Pous Gelasius I dit in 496 as die dag van die Heilige Valentyn verklaar het.

Aanvanklik is daar nie 'n romantiese betekenis aan Valentynsdag gekoppel nie. Dit is eers in die laat Middeleeue tydens die bloeitydperk van hoofse liefde dat romantiese gebruike met hierdie dag geassosieer is. Die gedigte van Chaucer word dikwels aangehaal as die eerste vorme van valentynsgedigte. Teen die vyftiende eeu het daar 'n tradisie ontwikkel waarvolgens verliefdes vir mekaar blomme, lekkergoed, en kaartjies gestuur het. Dit het belangrik geword om 'n gepaste valentynsgedig, of boodskap in die handgemaakte kaartjie te skryf. In die negentiende eeu, met die aanvang van meganisasie, is valentynskaartjies vir die eerste keer op grootskaal in fabrieke vervaardig. Hierdie gekoopte kaartjies het dan ook die vroeëre handgemaakte kaartjies gedeeltelik vervang.

Historiese agtergrond

[wysig | wysig bron]

Daar is onsekerheid oor die presiese oorsprong van Valentynsdag. Daar was verskeie vroeë Christelike martelaars met die naam Valentyn. Die Valentyne na wie Valentynsdag vernoem is, is waarskynlik Valentyn van Rome (Valentinus presb. m. Romae) en Valentyn van Terni (Valentinus ep. Interamnensis m. Romae). Valentyn van Rome was 'n priester in Rome wat in 269 n.C. gemartel is en begrawe is langs die Via Flamina ('n belangrike Romeinse pad van Rome na die Ooskus van Italië). Valentyn van Terni was die biskop van Interamna (die moderne stad Terni in Italië), en is moontlik tydens die vervolging van Keiser Aurelianus doodgemartel. Hy is ook langs die Via Flamina begrawe. Daar is dus onsekerheid na wie Valentynsdag vernoem is, en al wat werklik bekend is, is dat die Heilige Valentyn op 14 Februarie langs die Via Flamina begrawe is.[1] In 496 n.C. het Pous Gelasius I die dag tot die dag van die Heilige Valentyn verklaar.

Die viering van Valentynsdag op 14 Februarie, vind plaas tydens die voormalige Romeinse fees Lupercalia wat van 13 tot 15 Februarie gevier is. Lupercalia was 'n baie ou, en moontlik selfs voor-Romeinse heidense fees wat bedoel was om bose geeste te verdryf, die stad rein te maak, en na vrugbaarheid toe te lei. Na die opkoms van die Christendom is Lupercalia, net soos die ander heidense feeste, deur die Rooms Katolieke Kerk verbied. Sommige skrywers dink dan ook dat Valentynsdag op die vrugbaarheidsaspekte van Lupercalia gebaseer is. Dit is egter onwaarskynlik, onder andere omdat Valentynsdag eers in die veertiende eeu met romantiese liefde verbind is, en aanvanklik slegs die herdenking van Valentyn se marteling was.[2][3][4][5]

Deur die jare is daar menigte legendes oor die Heilige Valentyn geskep. Dit is aangehelp deur die feit dat byna niks oor sy lewe bekend was nie, of dat die bronne deesdae nie meer bestaan nie. Volgens die Passio Marii et Marthae, 'n werk van twyfelagtige betroubaarheid uit die vyfde of sesde eeu, was Valentyn vir sy Christenskap vervolg en deur die Romeinse Keiser Claudius II ondervra.[5] Claudius was beïndruk deur Valentyn, en het hom probeer oortuig om sy Christenskap af te sweer en sy lewe te red. Valentyne het egter geweier en eerder probeer om Claudius te bekeer. As gevolg hiervan is hy tereggestel. Maar voor sy teregstelling, het hy 'n wonderwerk gedoen deur sy tronkwag se blinde dogter te genees. Hierdeur het die wag se hele familie tot bekering gekom en is hulle gedoop. Verder het Valentyn ook geheime Christelike troues uitgevoer vir soldate. Die Keiser het glo huwelike deur sy soldate verbied, aangesien hy geglo het dat getroude mans nie goeie soldate sou maak nie. Volgens ander legendes het Valentyn hartjies uit perkament uitgesny en aan die soldate en vervolgde Christene gegee om hulle "te herinner aan God se liefde en hulle aan te moedig om te volhard in geloof". Dit sou dan 'n moontlike oorsprong vir die latere gebruik van hartjies op Valentynsdag wees.[6][7] Hierdie legendes is deur ander boeke herhaal en bygewerk.

Die 8ste-eeuse Sacramentarium Gelasianum het die viering van die Fees van Sint Valentyn op 14 Februarie aangeteken.[8][9] Die dag het in die 14de en 15de eeue met romantiese liefde geassosieer geraak toe idees van hoflike liefde floreer het, blykbaar deur assosiasie met die voëlgedrag van die vroeë lente. In die 18de-eeuse Engeland het dit gegroei tot 'n geleentheid vir paartjies om hul liefde vir mekaar uit te druk deur blomme aan te bied, soetgoed aan te bied en groetekaartjies (bekend as "valentines") te stuur. Valentynsdag-simbole wat vandag gebruik word, sluit in die hartvormige buitelyn, duiwe en die figuur van die gevleuelde Cupido. In die 19de eeu het handgemaakte kaartjies plek gemaak vir massavervaardigde groete.[10] In Italië word Saint Valentine se sleutels aan minnaars gegee "as 'n romantiese simbool en 'n uitnodiging om die gewer se hart te ontsluit", sowel as aan kinders om epilepsie af te weer (genaamd St Valentynssiekte).[11]

In 1868 het die Britse sjokolademaatskappy Cadbury Fancy Boxes geskep – 'n versierde boks sjokolade – in die vorm van 'n hart vir Valentynsdag.[12][13] Bokse gevulde sjokolade het vinnig met die dag geassosieer.[12] In die tweede helfte van die 20ste eeu is die praktyk om kaarte uit te ruil uitgebrei na allerhande geskenke, soos om juweliersware te gee.

Die US Greeting Card Association skat dat ongeveer 190 miljoen valentyndsagkaartjies elke jaar in die VSA gestuur word. Die helfte van daardie valentyndsagkaartjies word aan ander familielede as man of vrou gegee, gewoonlik aan kinders. Wanneer die valentyn-uitruilkaarte wat in skoolaktiwiteite gemaak is ingesluit word, styg die syfer tot 1 miljard, en onderwysers word die mense wat die meeste kaartjies ontvang.[14] Die gemiddelde valentynsbesteding het elke jaar in die VSA toegeneem, van $108 per persoon in 2010 tot $193 in 2023.[15]

Die toename in gebruik van die internet rondom die draai van die millennium skep nuwe tradisies. Elke jaar gebruik miljoene mense digitale maniere om Valentynsdag-groeteboodskappe soos e-kaarte, liefdeskoepons en drukbare groetekaartjies te skep en te stuur. Valentynsdag word deur sommige as 'n Hallmark-vakansie beskou as gevolg van die kommersialisering daarvan.[16]

In die moderne era het die Lutherse Kerk en Anglikaanse Kerk elk 'n diens op Sint Valentynsdag (die Fees van Sint Valentyn), wat die opsionele ritueel van die hernuwing van huweliksbeloftes insluit.[17][18] In 2016 het die Katolieke Biskoppe van Engeland en Wallis 'n novena-gebed gestig "om enkellopende mense te ondersteun wat 'n huweliksmaat soek voor St Valentynsdag."[19]

Valentynsgedigte

[wysig | wysig bron]

Die moderne Valentynsdag met sy klem op romantiese liefde dateer terug na die veertiende eeu, en die gedigte van Geoffrey Chaucer word soms voorgehou as die eerste voorbeelde daarvan. Sy beroemde gedig oor die verliefde voëls, volg dan:

For this was on seynt Volantynys day
Whan euery bryd comyth there to chese his make.

In moderne spelling (maar ou taal):

For this was on Saint Valentine's Day,
When every bird cometh there to choose his mate.

Of rofweg in Afrikaans: Want dit was op Sint-Valentynsdag, as die voëltjies hulle bruide kom soek

Daar word egter ook beweer dat Chaucer glad nie 14 Februarie in gedagte gehad het toe hy die vers neergepen het nie, maar eerder 3 Mei, 'n dag wat na Valentyn van Genua vernoem is. Rondom 14 Februarie is dit bowendien een van die koudste tye van die jaar in Engeland, en paar daar geen voëls nie.

Die oudste behoue egte Valentynsgedig is in 1416 deur die Franse hertog Karel van Orléans aan sy vrou geskryf terwyl hy in Engeland in die Toring van Londen opgesluit was. Die gedig is eintlik baie hartseer en handel daaroor dat hy sy vrou al 'n meer as 'n jaar lank nie gesien het nie. Die oorspronklike Franse weergawe begin met:

Je suis desja d'amour tanné
Ma tres doulce Valentinée...

'n Moderne weergawe van die hertog se eie vertaling in Engels:

I am already sick of love,
My very gentle Valentine...

Rofweg in Afrikaans: Ek is al siek van verlang na jou, my mooiste liefste Valentyn

Sommige gedigte het beroemde valentynsgedigte geword, soos Roses are red, and violets are blue. Hierdie gediggie is eintlik al baie oud, en die eerste weergawe kom in Edmund Spenser se gedig The Faerie Queene van 1590 voor:

She bath'd with roses red, and violets blew,
And all the sweetest flowres, that in the forrest grew.

Daar is dan ook honderde weergawes van hierdie gedig, waarvan sommiges heel satiries is. Die mees algemene moderne weergawe is waarskynlik:

Roses are red,
Violets are blue,
Sugar is sweet,
And so are you.

Viering en status wêreldwyd

[wysig | wysig bron]
'n Kanadese Vroue-Leërkorpslid en 'n man in die Kanadese Lugmag teken krytharte op 'n boom op Valentynsdag 1944.

Valentynsdaggebruike – die stuur van groetekaartjies (bekend as "valentines"), die skenk van soetgoed en blomme – het in die vroeë moderne Engeland ontwikkel en in die 19de eeu deur die Engelssprekende wêreld versprei. In die later 20ste en vroeë 21ste eeue het hierdie gebruike na ander lande versprei, soos dié van Halloween, of aspekte van Kersfees (soos Kersvader).

Valentynsdag word in baie Oos-Asiatiese lande gevier met Singapoerse, Chinese en Suid-Koreane wat die meeste geld aan Valentynsgeskenke spandeer.[20]

Beperkings op Valentynsdag in sommige lande

[wysig | wysig bron]

Die viering van Valentynsdag is verbied in Indonesië, Pakistan en Saoedi-Arabië weens oortuigings dat die gebruike in stryd is met die Islamitiese kultuur.[21]

Sedert 2009 is sekere praktyke wat betrekking het op Valentynsdag (soos die gee van blomme, kaartjies of ander geskenke wat op Valentynsdag dui) in Iran verbied.[22] Iran se wetstoepassingsmag vervolg verspreiders van goedere met simbole wat verband hou met Valentynsdag.[23] In 2021 het die aanklaer se kantoor van Qom, Iran, verklaar dat dit diegene wat anti-kulturele simbole soos dié van Valentynsdag versprei en verskaf, sal vervolg.[24] Alhoewel Valentynsdag nie deur enige instelling in Iran aanvaar of goedgekeur word nie en geen amptelike status het nie, word dit algemeen aanvaar onder 'n groot deel van die bevolking.[25] Een van die redes vir die aanvaarding van Valentynsdag sedert die 2000's deur die algemene bevolking is die verandering in verhoudings tussen die geslagte, en omdat seksuele verhoudings nie meer streng beperk is om binne die huwelik te wees nie.[26]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ darium Romanum ex Decreto Sacrosancti Œcumenici Concilii Vaticani II Instauratum Auctoritate Pauli PP. VI Promulgatum (Typis Polyglottis Vaticanis, MCMLXIX), p. 117
  2. ↑ Michael Matthew Kaylor, Secreted Desires: The Major Uranians: Hopkins, Pater and Wilde, ISBN 978-80-210-4126-4 [1]
  3. ↑ Henry Ansgar Kelly, Chaucer and the Cult of Saint Valentine
  4. ↑ Ansgar, 1986, pp. 58–63
  5. ↑ 5,0 5,1 Oruch, Jack B., "St. Valentine, Chaucer, and Spring in February", Speculum, 56 (1981): 534–65. Colfa.utsa.edu Geargiveer 16 April 2016 op Wayback Machine
  6. ↑ Cass R. Sandak. Valentine's Day. Silver Burdett Press. bl. 11
  7. ↑ Ann Tompert, Kęstutis Kasparavičius, 2004, Saint Valentine, Boyds Mills Press
  8. ↑ Schuster, Ildefonso (1927). The Sacramentary: (Liber Sacramentorum) : Historical & Liturgical Notes on the Roman Missal (in English). Burns, Oates & Washbourne Ltd. p. 429. VALENTYN, PRIESTER EN MARTELAAR Stasie by die Valentynsbegraafplaas op die Via Flaminia. Die fees van hierdie martelaar, wat gely het tydens die vervolging onder die keiser Claudius II, is te vinde in die Sacramentarium Gelasianum . Sy grafbasiliek aan die Via Flaminia, gebou deur Pous Julius I (341–52), en gerestoureer deur Honorius I, was die eerste wat die pelgrims gegroet het toe hulle die Ewige Stad genader het, gretig begerig om die grafte van die antieke helde van die Geloof te besoek.{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  9. ↑ Polcar, P. (1894). "Gelasian Sacramentary 2.8–12". The Cult of Saints in Late Antiquity from its origins to circa AD 700, across the entire Christian world. Oxford University Press. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Februarie 2022. Besoek op 18 Februarie 2022. XVI Kal. Mart. in natali Valentini, Vitalis, et Feliculae. V'14 Februarie op die fees van Valentinus, Vitalis en Felicula.' [*Valentinus, biskop van Terni (Interamna) en martelaar van Rome, S00434; *Vitalis en Felicula, martelare van Spoleto, *S01917] Three Prayers listed
  10. ↑ Leigh Eric Schmidt, "The Fashioning of a Modern Holiday: St. Valentine's Day, 1840–1870" Winterthur Portfolio 28.4 (Winter 1993), bl. 209–245.
  11. ↑ "St Valentine Key, Italy". Pitt Rivers Museum. University of Oxford. 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 19 Julie 2014. Besoek op 20 Junie 2014.
  12. ↑ 12,0 12,1 Mintz, Sidney (2015). The Oxford Companion to Sugar and Sweets. Oxford University Press. p. 157.
  13. ↑ Guinness World Records 2017. Guinness World Records. 8 September 2016. p. 90. ISBN 9781910561348. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 24 Maart 2023. Besoek op 20 September, 2021. Richard Cadbury, oudste seun van John Cadbury wat die nou ikoniese handelsmerk gestig het, was die eerste sjokolademaker wat die assosiasie tussen soetgoed en romanse gekommersialiseer het en 'n hartvormige boks sjokolade vir Valentynsdag in 1868 vervaardig het. {{cite book}}: Gaan datum na in: |access-date= (hulp)
  14. ↑ "Americans Valentine's Day" (PDF). U.S. Greeting Card Association. 2010. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 4 Februarie 2023. Besoek op 16 Februarie 2010.
  15. ↑ "Valentine's Day spending is global". Mast Media. 13 Februarie 2014. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Maart 2016.
  16. ↑ Lenz, Kristin (10 Februarie 2012). "On Valentine's Day, do we still need Hallmark?". The Washington Post. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 17 Februarie 2012. Besoek op 14 Februarie 2012.
  17. ↑ New Patterns for Worship. Church of England. 2002. p. 408. ISBN 0715120603.
  18. ↑ Hill, Sharon (13 Februarie 2013). "Married couples invited to renew vows on Valentine's Day" (in English). Windsor Star. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Februarie 2021. Besoek op 13 Februarie 2021.{{cite web}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  19. ↑ Teahan, Madeleine (12 Februarie 2016). "Bishops release novena for single Catholics ahead of St Valentine's Day". The Catholic Herald (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 Februarie 2016. Besoek op 12 Februarie 2016.
  20. ↑ Domingo, Ronnel. Among Asians, Filipinos dig Valentine's Day the most Geargiveer 26 Oktober 2015 op Wayback Machine. Philippine Daily Inquirer, 14 Februarie 2008. Besoek 21 Februarie 2008.
  21. ↑ Srivastava, Spriha (4 Februarie 2017). "These countries have banned Valentine's Day". CNBC. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Februarie 2021. Besoek op 25 Februarie 2021.
  22. ↑ "چاپ تزئینات ولنتاین در ایران ممنوع شد" (in Persian). BBC news. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Februarie 2017. Besoek op 19 Februarie 2020.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  23. ↑ "راه درست برخورد با ولنتاین" (in Persian). fararunews. 19 Februarie 2017. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Februarie 2020. Besoek op 19 Februarie 2020.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  24. ↑ "دادستانی قم به جشن عشاق ورود کرد". Yong Journalists Club. Yong Journalists Club. 13 Februarie 2021. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 April 2021. Besoek op 13 Februarie 2021.
  25. ↑ "ولنتاین غیررسمی‌ترین جشنی که با خواب مسئولان رسمی شد" (in Persian). TABNAK professional news site. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 Februarie 2020. Besoek op 19 Februarie 2020.{{cite news}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link)
  26. ↑ "ولنتاین تهاجم یا تهدید فرهنگی". ISNA News Agency. 4 Februarie 2020. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Februarie 2020. Besoek op 19 Februarie 2020.

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Valentynsdag&oldid=2653020"