Weles
Weles (Oud-Russies: Велесъ); ook verbind met Wolos (Russies: Волосъ), was in die Slawiese goderyk ’n groot god van die aarde, water en die onderwêreld. Hy word verbind met drake, beeste, toorkrag, musikante en rykdom. Hy is die teenstander van Peroen, die god van donder, en die geveg tussen hulle is een van die belangrikste mites van die Slawiese mitologie. Hy was waarskynlik deels slang, met horings en ’n lang baard.
Bronne
[wysig | wysig bron]Weles is een van die min Slawiese gode wat beslis deur al die Slawiese stamme aanbid is. Sy naam word al in die Primêre Kronieke verskeie kere genoem. Die ou Slawiërs het verdrae gesluit deur te sweer op die name van hul gode Peroen en Weles. Hy is een van die sewe gode waarvan grootprins Wladimir die Grote standbeelde laat oprig het toe hy in 980 die troon van Kiëf-Roes bestyg het. Dit is belangrik om daarop te let dat Weles se standbeeld nie by die ander gestaan het op die heuwel waar die prins se paleis was nie, maar laer af in die stad, op die mark. Dit dui nie net daarop dat Weles verbind is met handel nie, maar ook dat Peroen en Weles apart gehou moes word. Peroen se tempels is hoog op gebou, op heuwels, terwyl Weles se plek laer af was.
Die Wêreldboom
[wysig | wysig bron]Die ou Slawiërs het hul wêreld gesien as ’n groot boom, die Wêreldboom, wat drie vlakke van die heelal bevat. Sy kroon het die lug verteenwoordig, die ryk van hemelse gode en wesens, terwyl die stam die ryk van sterflinge was. Peroen, die hemelse god van donder en weerlig, het oor dié twee ryke regeer. In die wortels van die boom, wat die onderwêreld gesimboliseer het, het Weles regeer. Hy was ’n aardse god wat verbind word met water.
Die drie ryke op die vertikale as van die Wêreldboom bestaan parallel met die horisontale, geografiese ordening van die wêreld: Die wêreld van die gode en sterflinge was in die middel van die aarde (wat plat was) en dit is omring deur ’n see. Oorkant die see was die land van die dooies, waarheen voëls elke winter sou vlieg en waarvandaan hulle elke lente teruggekeer het. In baie volksoorleweringe word die konsepte "oor die see gaan" teenoor "van oor die see kom" gelykgestel met sterf teenoor terugkeer na die lewe. Dit sluit aan by ’n ou mitologiese konsep dat die doderyk bereik word deur ’n reis oor water. Die god van plantegroei en vrugbaarheid, Jarilo, sou elke jaar "van oor die see kom" en die lente van die groen onderwêreld af bring.
Weles en Peroen
[wysig | wysig bron]Die antieke mite oor die twee belangrikste gode van die Proto-Slawiese goderyk, Peroen en Weles, is deur kenners gerekonstrueer, aangesien geen bronne daaroor beskikbaar is nie.
’n Kosmiese geveg tussen hulle sluit aan by die antieke Proto-Indo-Europese mite van ’n geveg tussen ’n god van storms en ’n draak. Peroen val sy slangagtige vyand, Weles, aan met weerligstrale uit die lug. Weles seil onder op die aarde. Weles tart Peroen en vlug terwyl hy hom as verskeie diere vermom. Hy skuil agter bome, huise of mense. Op die ou end maak Peroen hom dood, of hy vlug in die water, in die onderwêreld, in. Dit is basies dieselfde ding; Peroen maak Weles dood; hy vernietig hom egter nie, maar stuur hom terug na sy plek in die wêreld van die dooies. So herstel Peroen die wêreldorde, wat deur Weles se boosaardigheid bedreig is. Die idee dat storms en donderweer eintlik ’n geveg is tussen die oppergod en sy aartsvyand, was baie belangrik vir die Slawiërs en het voortgeduur lank nadat God en die duiwel vir Peroen en Weles vervang het. Wanneer ’n weerligstraal ’n boom neergevel of ’n huis laat afbrand het, is geglo dat dit die hemelse god van donder is wat sy aardse, onderwêreldse vyand aanval.
Die mite het homself elke jaar herhaal. Weles sou elke jaar vervel soos ’n slang, en dan nuut gebore word. Hoewel hy in hierdie spesifieke mite die negatiewe rol speel, het die Slawiërs hom nie altyd as sleg beskou nie. Ná die kerstening van die Slawiërs was hy soms die Christelike Sint Nikolaas, wat die arm boer en sy beeste red van die vernietigende sint Elia die Donderaar, wat natuurlik die ou Peroen voorgestel het.
Sien ook
[wysig | wysig bron]| Hoofgode |  | |
|---|---|---|
| Ander gode | ||
| Legendariese helde | ||
| Magiese figure en plante | ||
| Geeste en demone | ||
| Geskrifte | ||
