Antoni Grabowski
De Antoni Grabowski (* 11. Juni 1857 z Nowe Dobre bi Chełmno, Pole; † 4. Juli 1921 z Warschau, Pole) isch an polnische Chemii-Ingeniör gsi. Er isch eine vo de erschte Esperanto-Aktivischte gsi und het insbesonderi dur sini Übersetzige Iifluss uf d'Entwicklig fo Esperanto gnoo.
Uusbildig und Bruef
[ändere | Quälltäxt bearbeite]De Grabowski isch i sehr ärmliche Verhältnis uufgwachse. D'Familie vom Grabowski isch scho churz nach sinere Geburt vo Nowe Dobre uf Torun züglet. Well sini Eltere nöd gnueg verdient hend, het er na vorem Abschluss vo de Primarschuel d'Schuel müesse uufhöre und id Fabrik go schaffe. Im Selbschtschtudium het er sich nach de Arbet uf d Gymiprüefig vorbereitet und si mit Uuszeichnig bestande. Er het zwoo Klasse chöne überspringe. Well sich d Finanzlag vo sine Eltere verbesseret het, het er nach em Abschluss vom Gymi chöne a de Uni Wrocław Naturwüsseschafte und Philosophii studiere. Wäred sim Stuudium het er als Chemie-Ingeniör in Zawiercie gschaffet. Dank sine vilne technische Erfindige und Publikatione isch er als Techniker in de Fachwelt in ganz Europa berüemt worde. Er het au s erschti polnische Fachwörterbuech über Chemitechnologie mitverfasst.
Literatur und Esperanto
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Scho werend sim Studium het er sini grossi Liebi zur Literatur entdeckt. Er ischt Mitgliid vo de Literarische Slawische Gsellschaft gsii. Er het sich aber nöd nur für polnischi Literatur interessiert sondern au nüün fremdi Sprache glernt und sich für d Idee vo de Internazionale Spraach interessiert. So het er Volapük glernt. Er het aber gmerkt, dass me Volapük weg sine villne Zungebrecher praktisch nöd chan rede und sich schliesslich vo de Idee von ere internazionale Plansprach abgwendet.
1887 het er denn s Leerbuech Lingvo Internacia vom Dokter Esperanto, wo grad erschine gsi isch, kauft und isch so fescht vo dem Werk beiidruckt gsi, dass er sofort het aafange Esperanto lerne. Er isch uf Warschau greist und het de Zamenhof troffe.
Grabowski de grossi Literaturübersetzer
[ändere | Quälltäxt bearbeite]Genau wie de Zamenhof het de Grabowski sofort erchennt, dass d Entwicklig vom Esperanto eng mit de Entwicklig vo de Literatur verbunden isch. Und das het sis wiitere Schaffe prägt. Berüemt worde isch de Grabowski vor allem als de Übersetzer vom polnische Nationalepos Herr Taddäus vom Adam Mickiewicz is Esperanto, won er nach em Erste Weltchrieg im russische Exil gmacht het. Mit dere Übersetzig het er di grossi Tradizion vo Übersetzige vo wichtige Schlüsselwerk us de Weltliteratur is Esperanto begründet. Nebscht em Mickiewicz het de Grabowski au Werk vom Johann Wolfang Goethe und vom Alexandr Puschkin übersetzt.
Nach em Tod vo sim Fründ Zamenhof isch de Grabowski sehr einsam worde und er isch im end 1921 a sinere Herzchranket gschtorbe.