Dr Hundertjöörig Chrieg

Datum	1337–1453
Ort	Frankriich
Usgang	Dr franzöösisch Köönig bhaltet d Ooberhand
Folge	Frankriich isch verwüestet und d Verbitterig gege Ängland bestoot immer no. Wäge de vile arbetsloose Söldner wo zrugg uf Ängland chömme, bräche dört d Roosechrieg us.

Dr Hundertjöörig Chrieg
	; Root: D Lääche vom änglische Köönig; Blau: Bsitz vom Köönig vo Frankriich
Datum	1337–1453
Ort	Frankriich
Usgang	Dr franzöösisch Köönig bhaltet d Ooberhand
Folge	Frankriich isch verwüestet und d Verbitterig gege Ängland bestoot immer no. Wäge de vile arbetsloose Söldner wo zrugg uf Ängland chömme, bräche dört d Roosechrieg us.
Konfliktparteie
S änglische Köönigdum (Huus Plantagenet); Philipp dr Gueti vo Burgund in dr zwäite Faase vom Chrieg	S franzöösische Köönigdum (Huus Valois)

As Hundertjöörige Chrieg (franzöösisch Guerre de Cent Ans, änglisch Hundred Years’ War) wärde dr anglo-französischi Komflikt und dr französisch Bürgerchrieg zwüsche de Armaniake und de Burginione wo grad nochhär cho isch, zwüsche 1337 und 1453 bezäichnet.

Dr Hindergrund isch e läächerächtligi Usenandersetzig wäge de Bsitz und dr Rolle vo de änglische Köönig as Herzöög vo Akwitanie im Köönigriich Frankriich, dr Händel um d Droonfolg in Frankriich zwüschen em änglische Köönig Eduard III. (Huus Plantagenet) und em franzöösische Köönig Philipp VI. (Huus Valois), und e innerfranzöösische Komflikt um Macht und Iifluss zwüsche de Bardeie vo de Burginione und de Armaniake. Dr Chrieg isch mit eme Siig vo de Valois z Änd gange. Er het vil drzue biidräit, ass sich z Frankriich und z Ängland e Nazionalbewusstsi uusebildet het.

Dr Lauf vom Chrieg

Die erst Faase 1337–1386

Wo dr letscht franzöösisch Köönig us dr Linie vo de Kapetinger, dr Karl IV. 1328 gstorbe isch, het dr änglisch Köönig Edward III. Aaspruch uf die franzöösischi Chroone erhoobe. Im Januar 1340 het er sich zum Köönig vo Frankriich ernennt und isch in Frankriich iigfalle. Dangg sine Langboogeschütze het er 1346 in dr Schlacht vo Crécy d Franzoose gschlaage und denn Calais erooberet. 1355 isch dr Soon vom Edward III., dr Edward, Prince of Wales, bi Bordeaux glandet und het im Septämber 1356 bi Maupertuis in dr Nööchi vo Poitiers dr Noochfolger vom franzöösische Köönig Philipp VI., dr Köönig Johann II. gschlaage und gfange gnoo. Im Friide vo Brétigny 1360 het dr Edward III. uf dr franzöösisch Droon verzichdet und drfür e Lösigäld für e Johann überchoo und d Regione Guyenne, Gascogne, Poitou und Limousin.

Noch em Dood vom Edward III. het Frankriich bis 1386 die mäiste bsetzte Gebiet zruggerooberet. E Friidensverdraag isch aber erst 1396 underschriibe worde.

Die zwäit Faase 1415–1435

1413 isch dr Henry V. us em Huus Lancaster Köönig vo Ängland worde und het wider Aaspruch uf e franzöösisch Droon erhoobe. 1415 het er brobiert d Normandi z eroobere. Am 25. Oktober 1415 häi d Ängländer z Azincourt die franzöösischi Armee vernichdet. Dr Henry het 1417 groossi Däil vo Nordfrankriich bsetzt und d Burgunder häi Bariis iignoo und dr Köönig Charles VI. gfangegnoo. Dr spööter Charles VII. isch uf Südfrankriich gflüchdet und het sich dört mit de Armaniake verbündet. Dr Fäldzuug vo de Ängländer isch witer erfolgriich gsi und 1428 häi si Orléans afo belaagere. E jungs Mäitli, d Jeanne d’Arc, dütsch d Johanna vo Orléans, isch ufdaucht und het de Franzoose nöije Muet gmacht, und d Ängländer häi d Belaagerig vo Orléans ufgee.

1429 isch dr Charles VII. z Reims zum Köönig vo Frankriich krönt worde. Dä het brobiert mit em Philipp em Guete vo Burgund Friide z mache, was nid glunge isch. Dr Charles het aber dr Jeanne d’Arc verbote witer z kämpfe, und wo si nid gloost und witerkämpft het, het er sä an d Burgunder verroote und die häi sä an d Ängländer verchauft. Si isch im ene Inkwisizionsbrozäss as Häx verurdailt worde und am 30. Mai 1431 in Rouen uf eme Schiterhufe verbrennt worde. Im Verdraag vo Arras (1435) het s denn Friide gee und Burgund het sich vo Ängland glööst.

Die dritt Faase 1436–1453

Ooni d Burgunder si d Ängländer seer vil schwecher gsi. Dr Henry VI. het sich 1435 no zum franzöösische Köönig lo chrööne, aber d Franzoose häi vo 1436 bis 1441 d Île-de-France zruggerooberet und 1437 isch dr Charles VII. in Bariis iizooge. 1442 het er Südwestfrankriich erooberet und 1443 d Normandi.

Dr änglisch Köönig het nid vil drgeege chönne mache. Er het si best Berooter verloore, wo s Parlamänt dä in d Verbannig gschiggt het, und 1451 het dr Herzog vo York en Ufstand gegen en aazettlet. Dr Geegeaagriff vo de Ängländer in Frankriich isch zu nüt cho, wo iire General John Talbot bi Castillon umchoo isch. Bordeaux het sich 1453 ändgültig dr franzöösische Chrone underworfe. Ängland het fast alli sini Gebiet in Frankriich verloore, bis uf Calais, wo erst 1559 wider an d Franzoose gfalle isch.

Wo dr Hundertjöörig Chrieg ume gsi isch, si e Hufe Söldner uf Ängland zrugggange, wo käi Beschäfdigung me ghaa häi. Die si vo de Hüüser Lancaster und York aagworbe worde und 31 Joor lang häi denn d Roosechrieg in Ängland gwüetet.

Dr änglisch Aaspruch uf dr franzöösisch Droon

Bis 1815 häi sich die änglische Köönig offiziell au Köönig vo Frankriich tituliert. 1820 häi si denn dr Aaspruch uf e franzöösisch Droon ändgültig ufgee.

Litratuur

Christopher T. Allmand: The Hundred Years War. England and France at War c.1300 – c.1450. Cambridge University Press, Cambridge 1988, ISBN 978-0-521-31923-2
C. A. J. Armstrong: England, France and Burgundy in the Fifteenth Century. Hambledon Continuum, London 1983, ISBN 978-0-907628-13-2.
Philippe Contamine: Hundertjähriger Krieg. In: Lexikon des Mittelalters (LexMA). Band 5, Artemis & Winkler, Münche/Züri 1991, ISBN 3-7608-8905-0, Sp. 215–218.
Philippe Contamine: La guerre de cent ans. 9. Auflage. Presses Universitaires de France, Paris 2010, ISBN 978-2-13-058322-6.
Philippe Contamine: La vie quotidienne pendant la guerre de cent ans. France e Angleterre (XIVe siècle). Hachette, Paris 1976.
Philippe Contamine u. a. (Hrsg.): Guerre et société en France, en Angleterre et en Bourgogne, XIVe et XVe siècle. Université Lille 3 Charles-de-Gaulle, Lille 1991, ISBN 2-905637-11-0
Anne Curry: The Hundred Years War. 1337-1453. Osprey Publishing, Elms Court 2002, ISBN 1-84176-269-5.
Anne Curry und Michael Hughes (Hrsg.): Arms, Armies and Fortifications in the Hundred Years War. 2. Auflage. Boydell & Brewer Inc, Woodbridge 1999, ISBN 0-85115-755-6.
Anne Curry: Der Hundertjährige Krieg (1337–1453). WBG, Darmstadt 2012, ISBN 978-3-534-25469-9.
Joachim Ehlers: Der Hundertjährige Krieg. Beck, München 2009, ISBN 978-3-406-56275-4.
Jean Favier: La guerre de cent ans. Fayard, Paris 1980, ISBN 978-2-213-00898-1.
Kenneth Fowler: The age of Plantagenet and Valois – The struggle for supremacy 1328–1498. Elek Ltd, Bergamo 1967, ISBN 978-0-236-30832-3.
Gerald Harriss: Shaping the Nation. England 1360–1461. Oxford University Press, Oxford 2005, ISBN 0-19-822816-3.
Desmond Seward: The Hundred Years War: The English in France 1337–1453. Penguin, London/New York 1999, ISBN 978-0-14-028361-7.
Jonathan Sumption: The Hundred Years War. Volume 1: Trial by Battle. Faber and Faber Limited, London 1990, ISBN 0-571-20095-8. [umfassende und aktuelle Darstellung; geplant sind insgesamt 5 Bände]
Jonathan Sumption: The Hundred Years War. Volume 2: Trial by Fire. Faber and Faber Limited, London 1999, ISBN 0-571-20737-5.
Jonathan Sumption: The Hundred Years War. Volume 3: Divided Houses. Faber and Faber Limited, London 2009.
Jean Verdon: Les Francaises pendant la guerre de cent ans (début du XIVe siècle-milieu du XVe siècle). Perrin, Paris 1990, ISBN 2-262-00841-8.

Weblingg

Commons: Dr Hundertjöörig Chrieg – Sammlig vo Multimediadateie

Ardikel uf kriegsreisende.de: Der Hundertjährige Krieg - Die I. Phase (1339-1389), Der Hundertjährige Krieg - Die II. Phase (1405-1453), Der Kampf der Dreißig – Ritterliche Taten in einem kleinen schmutzigen Krieg, Die englischen Bogenschützen sowie Rodrigo de Villandrando, ein Écorcheur aus Kastilien im Hundertjährigen Krieg
Der Hundertjährige Krieg Videoufnaame von ere Vorlääsig. Vo TIMMS, Tübinger Internet Multimedia Server vo dr Uniwersidäät Tübinge.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vum Artikel „Hundertjähriger Krieg“ vu de dütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch Krieg&action=history do z finde.