D Rundig vo de Vokääl

Vokal

vorne   zentral   hinde  gschlosse i • y ɨ • ʉ ɯ • u ɪ   ʏ ʊ e • ø ɘ • ɵ ɤ • o ə ɛ • œ ɜ • ɞ ʌ • ɔ æ ɐ a • ɶ ɑ • ɒ  fascht gschlosse  halbgschlosse  mittel  halboffe  fascht offe  offe

Bi Symbolpaare schtellt s jewiils linke Symbol de ungrundeti und s rechte Symbol de grundeti Vokal dar.

In dr Fonetik bezäichnet Rundig wie stark d Libbe grundet si bim Artikuliere vom ene Vokaal. Das isch e vokaalischi Labialisierig. S Geegedäil vo dr Rundig isch d Spräizig. Wenn e grundete Vokaal usgsproche wird, forme d Libbe e kräisförmigi Öffnig, wääred ungrundeti Vokääl mit entspannte Libbe usgsproche wärde.

In de mäiste Sprooche tendiere vorderi Vokääl drzue, gspräizt z si, und hinder drzue, grundet z si. Aber e baar Sprooche wie Dütsch und Franzöösisch underschäide grundeti und gspräizti Vorderzungevokääl mit dr gliiche Vokqaalhööchi (z. B. [ɛ] und [œ] in kenne und chönne) und Vietnamesisch underschäidet zwüsche grundete und gspräizte Hinderzungevokääl.

Dä grundete Konsonante däit mä labialisiert.

In dr Vokaldabälle vom Internazionaale Foneetische Alfabeet (IPA) si die grundete Vokääl uf dr rächte Sit vo jeedem Bäärli. Es git au zwäi Diakritika, zum e sterkeri bzw. schwecheri Rundig aazzäigen, nämlig d IPA-Zäiche 412 (Unicode COMBINING RIGHT HALF RING BELOW U+0339) für sterkeri Rundig und 413 (Unicode COMBINING LEFT HALF RING BELOW U+031C) für schwecheri Rundig, z. B. [ɔ̹] und [ɔ̜] bim Lut [ɔ]. D Diakritika wärde mänggischl au bi Konsonante für e Graad vo dr Labialisierig verwändet. Zum Bispil in dr athapaskische Sprooch Hupa wird bi stimmloose welaare Frikatiiv zwüsche drei Stuefe vo dr Labialisierig underschiide, dranskribiert äntwääder as [x x̹ xʷ] oder [x x̜ʷ xʷ]. S erwiterete IPA het zwäi zuesätzligi Sümbool für e Graad vo dr Rundig: [ə͍] und [ʒ^œ].

Liddratuur

• Hadumod Bußmann (Hrsg.): Lexikon der Sprachwissenschaft. 3. Uflaag. Kröner, Stuttgart 2002, ISBN 3-520-45203-0, S. 385.
• Helmut Glück (Hrsg.), unter Mitarbeit von Friederike Schmöe: Metzler Lexikon Sprache. 3.Uflaag. Metzler, Stuttgart/Weimar 2005, ISBN 3-476-02056-8, S. 382.
• T. Alan Hall: Phonologie. Eine Einführung. 2. Uflaag. de Gruyter, Berlin & New York 2011, ISBN 978-3-11-021587-8, S. 23.
• Bernd Pompino-Marschall: Einführung in die Phonetik. 3. Uflaag. de Gruyter, Berlin 2009, ISBN 978-3-11-022480-1, S. 221.

Dä Artikel basiert uff ere fräie Übersetzig vu dere Version vum Artikel „Rundung_(Phonetik)“ vu de tüütsche Wikipedia. E Liste vu de Autore un Versione isch do z finde.