Location via proxy:   [ UP ]  
[Report a bug]   [Manage cookies]                
Zum Inhalt springen

Theoderich I.

Us der alemannische Wikipedia, der freie Dialäkt-Enzyklopedy

Dr Theoderich I. (richtig Theoderid, gotisch Þiudareiks[1]; † 451) isch vo 418 bis 451 dr Köönig vo de Westgoote gsi.

Voorgschicht

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

418 häi d Westgoote under iirem Köönig Wallia die Iberischi Halbinsle verloo, zum sich in Südwest-Gallie in dr Browinz Akwitaanie und Däil vo de Browinze Novempopulana und Narbonensis niiderzloo, won ene d Röömer zuegwiise häi. Diräkte Zuegang zum Middelmeer häi d Westgoote aber nit überchoo. Dr Wallia isch denn unerwartet in dr westgootische Hauptstadt Tolosa gstorbe.

S Köönigdum

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
D Entwicklig vom Westgooteriich; root-orangsch: S Siidligsgebit vo de Westgoote in Akwitaanie vo 418 aa

Dr Theoderich I.[2] isch Ändi 418 im Wallia si Noochfolger worde und het d Aasiidlig vo de Goote in Südwest-Gallie duuregfüert. Si Politik isch expansiiv gsi und het Erfolg gha, wäge dr Schwechi vom Weströömische Riich. Er het s Westgooteriich gründet, wo noch sinere erste Hauptstadt Tolosa (Toulouse) au s Tolosaanische Riich häisst. S Riich isch vom Atlantik bis zur Loire gange, Er het au Gebiet im Süüde erooberet und drbii s Bündnis (foedus) vo 418 mit de Röömer verletzt.[3]

As Foederaat het dr Theoderich 422 zwar d Röömer milidäärisch gege d Wandaale in dr süüdspanische Baetica understützt, aber denn verroote, so dass d Röömer gschlaage worde si.[4] Wo dr Kaiser Honorius im August 423 gstorbe isch und dr Johannes im Novämber 423 d Macht an sich grisse het, isch s im röömische Riich zu innepolitische Usenandersetzige cho.

Dr Theoderich het die Schwechi vom Röömische Riich welle usnütze und si Riich bis ans Middelmeer welle usdeene. 425 het er brobiert, d Hauptstadt vo dr gallische Prefekduur, Arelate z eroobere, won e strateegisch bedütende Vercheerschnootepunkt vo Stroosse uf Ravenna, Spanie und d Rhoone uf zum Rhii gsi isch. Dr röömisch magister militum für Gallie, dr Flavius Aëtius, het das mit Hilf vo hunnische Söldner chönne verhindere.[5] Dr Aëtius het druf mit em Theoderich e Verdraag abgschlosse, und d Röömer höi de Estgoote gallischi Aadligi as Gäisle usgliiferet.[6] Dr spööter Kaiser Avitus isch e chli spööter an dr westgootisch Hoof cho, won er de Söön vom Theoderich Underricht gee het.[7] Wo d Wandaale 429 vo Spanie uf Nordafrika zooge si und d Juthunge in Rääzie gegen e Aëtius kämpft häi, häi d Westgoote no äinisch ooni Erfolg brobiert, Arelate z eroobere.

Wo s weströömische Riichs sich het gege d Franke müesse weere, wo 435 Köln und Trier blünderet häi, e Rebellioon vo de Bagaude in Aremorica usbroche isch und anderi Eräigniss d Röömer beschafdiget häi, het dr Theoderich 436 welle Narbo Martius iinee und so e Verbindig zum Middelmeer überchoo und zu de Wääg über d Püreneeä uf Spanie. Aber dr Litorius, wo dr Boste vom Ooberbefäälshaaber über Gallie vom Aëtius übercho het, wo dä witer ufgstiige isch, het d Stadt mit Hilf vo hunnische Foederate vor de Westgoote chönne schütze.[8] Es gseet au us, wie wenn dr Aëtius denn sälber gootischi Drubbe gschlaage häig, wo deren iir Köönig nid ume Wääg gsi isch.[9] Dr Theoderich het sich in dr Richdig uf si Hauptstadt Tolosa zue müesse zruggzie. Er het e Friide vorgschlaage was aber nid aagnoo worde isch.[10] In de Kämpf bi Tolosa 439 si d Goote siigriich bliibe. Dr Litorius isch verwundet worde und bald druf in gootischer Gfangeschaft an sine Verletzige gstorbe.[11] Druf het dr Aëtius dr Avitus, wo praefectus praetorio Galliarum gsi isch, mit eme Friidensvoorschlaag zum Theoderich gschiggt und dä het en aagnoo.[12] Es isch mööglig dass denn s Tolosaanische Riich as suwerääne Staat anerkennt worde isch.[13] Das dönggt mä wäge ere Aagoob vom Gschichtsschriiber Jordanes[14] gefolgert.

E Dochder vom Theoderich isch mit em Hunerich, em Soon vom Herrscher über d Wandaale Geiserich, verhürootet worde (429?). Wil aber d Ussicht von ere Hüroot vom Hunerich mit dr Eudocia, dr Dochder vom Kaiser Valentinian III. bestande het, het dr Geiserich d Dochder vom Theoderich aaklagt, ass si blaant häig, iin z ermorde und er het sä verstümmlet und si im Joor 444 zum Westgooteköönig zrugggschiggt.[15] Eso si d Wandaale im Theoderich sini Find worde. Im gliiche Joor isch dr ehemoolig magister militum Sebastianus, wo mit em Aëtius uf Chriegsfuess gstande isch, an dr westgootisch Hoof z Tolosa choo.[16] Das hätt d Beziejige mit em Aëtius chönne verschlächtere, aber dr Theoderich het en furtgschiggt und dä het druf Barcelona erooberet und isch 450 uf e Befääl vom Geiserich unbrocht worde. Mit em Rechila, Köönig vo de Sueebe z Spanie, isch dr Theoderich woorschinlig verfindet gsi, wil westgootischi Drubbe im Joor 446 d kaiserlig Fäldher Vitus bim ene Fäldzug gege d Sueebe understützt häi.[17] wil die milidäärisch stark gsi si und ddr Geiserich ängeri Verbindige zum röömische Riich aagsträbt het, het dr Theoderich si Ussepolitik gänderet und äini vo sine Döchder im Februar 449 mit em nöije Köönig vo de Sueebe Rechiar verhürootet.[18] Si Schwiigersoon het dr Theoderich im Juli 449 bsuecht,[19] und uf em Ruggwääg het er mit Hilf vo de Bagaude und noch em Schriftsteller Isidor vo Sevilla mit dr Understützig vo de Goote[20] – d Umgääbig vo dr Stadt Caesaraugusta verwüestet und Ilerdas iignoo.

Dr Kampf gegen e Attila und im Theoderich si Dood

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

Bevor dr Attila mit sine Hunne und andere Verbündete gege Weste bis uf Gallie marschiert isch, het er brobiert e Bündnis vo de Westgoote mit de Röömer z verhindere. Für daas het er em Theoderich e Pakt gege d Röömer aabote, gliichzitig aber de Röömer d Unterstützig gege d Westgoote offeriert.[21] Wiso genau dr Theoderich beschlosse het, sich mit de Röömer gege d Hunne z verbünde, isch unklaar.[22] Er isch uf jeede Fall mit sinere ganze Armee und sine Söön Theoderich II. und Thorismund in Kampf zooge, und het im Juni 451 d civitas Aurelianorum, wo vom Attila belaageret worde isch, grettet.[23] Denn häi d Goote und d Drubbe vom Aëtius dr Attila afo verfolge, bis es in dr Nööchi vo Troyes im Juni oder Septämber 451 zur Schlacht cho isch[24] D HUnne häi d Schlacht verloore, aber dr Theoderich isch gfalle und noch de gotische Sitte vo sine Chrieger eerevoll biigsetzt worde.[25] D Goote häi denn sofort im Theoderich si eltist Soon Thorismund zum nöije Köönig usgrüeft.

Gedänke

[ändere | Quälltäxt bearbeite]

E Gedänkdaafele über iin befindet sich in dr Gedänkstett Walhalla us em 19. Joorhundert im bayrische Donaustauf.

Kwelle

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Gaius Sallidus Sidonius Apollinaris: Carmina
  • Jordanes: De origine actibusque Getarum

Liddratuur

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  • Herwig Wolfram: Die Goten. 4. Uflaag. C.H. Beck, Münche 2001, ISBN 3-406-33733-3.
  • Peter J. Heather: Goths and Romans 332–489. Clarendon Press, Oxford 1991, 1994, ISBN 0-19-820535-X.
  • Wolfgang Giese: Die Goten. Kohlhammer, Stuttgart 2004, ISBN 3-17-017670-6.
  • Wilhelm Enßlin: Theoderich 1. In: Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (RE). Band V A,2, Stuttgart 1934, Sp. 1735–1740.
  • Gerd Kampers: Theoderid. In: Reallexikon der Germanischen Altertumskunde (RGA). 2. Uflag. Band 30, Walter de Gruyter, Berlin / New York 2005, ISBN 3-11-018385-4, S. 419–421.

Weblingg

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
 Commons: Theoderich I. – Sammlig vo Multimediadateie

Fuessnoote

[ändere | Quälltäxt bearbeite]
  1. ↑ Kampers (2005) S. 419; anderi Wariante vom Naame (Theodorid(us), Theodericus, Theuderidus u. a.) mit Beleeg bi Enßlin (s. Lit.), Sp. 1735f.
  2. ↑ Hydatius, Chronik 70, in: Monumenta Germaniae Historica Auctores antiquissimi (AA) 11: Chronica minora saec. IV. V. VI. VII. (II.). Uusegee vom Theodor Mommsen. Berlin 1894, S. 19; Isidor vo Sevilla, Historia Gothorum, Vandalorum, Suevorum 23, in: MGH AA 11, S. 277; Jordanes, De origine Getarum 33, 175; Olympiodoros vo Thebe, Fragment 35, in: C. Müller, Fragmenta Historicorum Graecorum (FHG) 4, 65
  3. ↑ G. Kampers (2005) S. 419.
  4. ↑ Hydatius, Chronik 77, in: MGH AA 11, S. 20
  5. ↑ Prosper Tiro vo Akwitaanie, Chronik 1290, in: MGH AA 9 (= Chronica minora 1), S. 471; Chronica Gallica vo 452, 102, in: MGH AA 9, S. 658; Sidonius Apollinaris, epistel 7, 12, 3
  6. ↑ Sidonius Apollinaris, carmen 7, 215ff.
  7. ↑ Sidonius Apollinaris, carmen 7, 215ff.; 7, 495ff.
  8. ↑ Prosper Tiro, Chronik 1324 und 1326, in: MGH AA 9, S. 475; Hydatius, Chronik 107 und 110, in: MGH AA 11, S. 22f.; Flavius Merobaudes, Panegyrikus, Fragment II A 23, in: Vollmer, MGH AA 14, S. 9; Sidonius Apollinaris, carmen 7, 246f.; 7, 475ff.
  9. ↑ Merobaudes, Panegyrikus, Fragment II B 11ff., in: MGH AA 14, S. 10; Hydatius, Chronik 112, in: MGH AA 11, S. 23
  10. ↑ Vita Orientii, in: Acta Sanct. 1. Mai, 61, 3
  11. ↑ Prosper Tiro, Chronik 1335, in: MGH AA 9, S. 476; Hydatius, Chronik 116, in: MGH AA 11, S. 23; Salvian vo Marseille, de gubernatione dei 7, 9, 39ff.
  12. ↑ Prosper Tiro, Chronik 1338, in: MGH AA 9, S. 477; Hydatius, Chronik 117, in: MGH AA 11, S. 23; Sidonius Apollinaris, carmen 7, 295ff.
  13. ↑ So W. Enßlin, Sp. 1738
  14. ↑ Jordanes, De origine Getarum 36, 188
  15. ↑ Jordanes, De origine Getarum 36, 184
  16. ↑ Hydatius, Chronik 129, in: MGH AA 11, S. 24 (Datiert uf 444); Prosper Tiro, Chronik 1342, in: MGH AA 9, S. 478 (woorschinlig falsch uf 440 datiert)
  17. ↑ Hydatius, Chronik 134, in: MGH AA 11, S. 24
  18. ↑ Hydatius, Chronik 140, in: MGH AA 11, S. 25; Jordanes, De origine Getarum 44, 229. 231
  19. ↑ Hydatius, Chronik 142, in: MGH AA 11, S. 25
  20. ↑ Isidor, Historia Gothorum, Vandalorum, Suevorum 87, in: MGH AA 11, S. 301
  21. ↑ Jordanes, De origine Getarum 36, 185f.; Prosper Tiro, Chronik 1364, in: MGH AA 9, S. 481
  22. ↑ Sidonius Apollinaris, carmen 7, 332ff.; 7, 336ff.; 7, 352f.; Prosper Tiro, Chronik 1364, in: MGH AA 9, S. 481; vgl. Jordanes, De orgine Getarum 36, 187ff.
  23. ↑ Sidonius Apollinaris, carmen 7, 346ff.; epistel 7, 12, 3; 8, 15, 1; Jordanes, De origine Getarum 37, 195; Gregor vo Tours, Zehn Bücher Geschichten 2, 7; Vita S. Aniani 7 und 10, in: MGH, Scriptores rerum Merovingicarum 3, 112f.; 3, 115f.
  24. ↑ Jordanes, De origine Getarum 38, 197 und 201
  25. ↑ Jordanes, De origine Getarum 40, 209 und 41, 214; Hydatius, Chronik 150, in: MGH AA 11, S. 26
Vorgänger
Wallia 		Köönig vo de Westgoote
418–451 		Nochfolger
Thorismund
Vun "https://als.wikipedia.org/w/index.php?title=Theoderich_I.&oldid=1047051"