Instytut Historii

19. yüzyıldan itibaren dünya geneline bakıldığında kadınların statülerindeki değişimin savaşlar, devrimler ve sosyal olaylar gibi kısa dönemli veya endüstrileşme, şehirleşme, eğitim ve istihdam benzeri uzun süreçler sonucunda meydana geldiği görülmüştür. Bu bağlamda Türk kadını Balkan ve Birinci Dünya Savaşları ve Milli Mücadele döneminde basın, edebiyat, cemiyet, askeri üretim, sağlık çalışmaları, lojistik ve cephede savaşmak gibi hemen her alanda aktif bir rol oynamıştır. Trablusgarp, Balkan, Birinci Dünya Savaşları ve Milli Mücadele döneminde kadınlar bu faaliyetleri yerine getirirken, toplumsal ve geleneksel sorumluluklarını ihmal etmemiştir. Osmanlı Devleti'nin 1918 yılında Mondros Mütarekesini imzalaması ve İtilaf Devletleri'nin Anadolu'yu işgal etmesi sonucunda Türk halkı, siyasi, beşeri, sosyal, ekonomik ve sağlık olarak bütün haklarından mahrum bırakılmıştır. Dolayısıyla 1919-1922 yılları arasında yaşanılan Milli Mücadele döneminde Türk halkı işgallere karşı teşkilatlanmaya başlayarak, Mustafa Kemal Paşa önderliğinde topyekûn mücadele için harekete geçmiştir. Anadolu'da erkeklerin cephelerde olması, kadınların geri hizmetlerde daha fazla çaba göstermesine zemin hazırlamıştır. Bu dönemde siyasi ve askeri olarak gerçekleşen her gelişmede, kadınların varlığı somut bir şekilde ortaya çıkmıştır. Kadınlar, işgallere karşı önce cephe gerisinde miting ve cemiyet çalışmalarına ağırlık vermiştir. Kadınlar daha sonra askeri üretim ve tıbbi faaliyetler çerçevesinde, Türk Ordusuna destek sağlamışlardır. Cephede ise tıbbi müdahale ve sevkiyat hizmetleri ile işgal güçleriyle fiilen savaşmak gibi vazifeleri yerine getirmişlerdir. Türk kadınının bu çok yönlü faaliyetleri, rolleri, misyonları ve imajları fotoğraflara açık bir şekilde yansımıştır. Bu bağlamda fotoğraflar, Türk kadınının Milli Mücadele yıllarında cephe ve cephe gerisinde üretken, anaç, fedakâr ve merhametli yönüne ve vasfına tanıklık etmiştir. Bu çalışmada fotoğraflar aracılığıyla Türk kadınının Milli Mücadele'deki faaliyetleri, rolleri ve imajları üzerinden bir değerlendirme yapılacaktır. Ayrıca bu dönemin sosyal, siyasal, ekonomik ve kültürel yönü de ortaya konulacaktır.

Görsel malzemeler, tarih disiplininde yer alan her olayın ve olgunun daha anlaşılır olması konusunda fayda sağlamaktadır. Bu bağlamda fotoğraf, bir duyguyu, düşünceyi, olayı ve öyküyü anlatmak için kullanılan çok yönlü bir belgedir. Birçok paragraf ile anlatılan bir olay, sadece bir fotoğrafla da anlatılabilir. Tarihin fotoğrafa başvurmasının temelinde, yazınsal tarihin daha çok kuşku barındırmasıdır. Nitekim tarihsel bilgiler metinleri destekleyen fotoğraflarla elde edildiğinde, tarihsel gerçekliğin ortaya çıkması ve kabul edilmesi kaçınılmazdır. Fotoğrafın niceliksel ve niteliksel tahlili sonucunda yapılan analizler, öyküyü ortaya çıkarır. Fotoğraf okuması, fotoğrafta yer alan kişiler, giysiler, davranışlar, doğa, şehir, mekan, kültür hakkında bilgilerin tarihin havuzunda belli birikimler sonucunda yorumlanması, bir gerçeği anlama ve anlatma metodudur. Diğer yandan her bilim insanı ve fotoğraf uzmanının fotoğraf okumasına dair soruları, değişmektedir. Kimisi biçim ve öz kavramlarını dikkate alarak sorular sorarken, kimisi fotoğrafta yer alan unsurlar ve mesajı ile ilgilenmektedir. Bu soruların sorulması ve yanıtlanması sonucunda, fotoğrafın kimlik bilgileri elde edilmektedir. Bu bilgiler, foto-röportajın yapılmasında temel unsurlar olarak yer almaktadır. Dolayısıyla tek tek biraya gelen fotoğraflar, bir olaya veya döneme tanıklık edebilmektedir.

16. yüzyıldan itibaren Batı'da ekonomik, siyasal, kültürel ve dinsel alanlarda yaşanılan değişimler, kadınların toplumsal statüsünü değiştirerek, onların dünya ile bağlantılarını tekrar tanımlamıştır. Bu çerçevede sanayileşmeyle birlikte değişen koşullar, hayatı sadece fiziki olarak değil, düşünsel anlamda da etkilemiştir. Bu gelişmelerin yarattığı tesir kadınların erkeklerle eşit haklara sahip olması gerektiğine dair bir kadın hareketini başlatmış, dolayısıyla aydın erkekler ile kadınlar hukuki ve fiili engelleri geçersiz saymıştır. Aydınlanmanın da etkisiyle Avrupa'dan Osmanlı Devletine doğru akan, bir modernleşme hareketi başlamıştır. Bu bağlamda Türk kadını Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde, Batı kadını paralelinde görünür hale gelmiştir. Özellikle İkinci Meşrutiyet; basın, edebiyat, meslek alanında ve cemiyet kurma faaliyetlerinde kadın hareketinin zirvede olduğu bir zaman dilimidir. Türk kadını, Balkan ve Birinci Dünya Savaşları döneminde basın, edebiyat, cemiyet, askeri üretim ve sağlık çalışmaları gibi hemen her alanda aktif bir rol oynamıştır. Nitekim hem Batı hem de Osmanlı kadınlarının başlatmış olduğu dönüşüm hareketi, Birinci Dünya Savaşı ile kesintiye uğramıştır.

Basın-Yayın yasalarına uyar. GÖRENCE E-Dergi'de yer alan yazı, görsel ve sesli içerikten sahipleri sorumludur. Her hakkı saklıdır. Bu Dergide yer alan içeriğin tümü veya bir bölümü, izin alınmadan ve kaynak gösterilmeden çeviri ya da orijinal haliyle yayımlanamaz.