AYDIN Bayram

This article examines pre-modern reform movement Wahhabism emerged in the Najd region of current Saudi Arabia, in the eighteenth century. For the opponents, the Wahhabi term is derived from the name of its formulator, Muhammad b. Abdulwahhab (d.1792). However, Ibn Abdulwahhab and his followers call themselves as 'muwahhidun' (monotheists). The views and approach of Ibn Abdullwahhab to Islamic theology construct the ideology of the movement. The movement initially emerged as a religious initiative against innovations, but then transformed into a political movement. The article sheds light historical connections between Wahhabi and Saudi families that played vital role in the formation of the Kingdom of Saudi Arabia. ÖZ Vehhabi Fırkasının Doğuşu ve Suudi Arabistan'a Etkisi Bu makalede on sekizinci yüzyılda bugünkü Suudi Arabistan'ın Necd bölge-sinde modernite öncesi ortaya çıkmış olan yeniden yapılanmacı Vehhabi hareketi incelenmektedir. Bu mezhebin karşıtları Vehhabi adlandırmasını ekolün kuru-cusu ve fikir babası olan Muhammed b. Abdulvehhab (ö.1792)'a nisbetle yap-mışlardır. Fakat İbni Abdulvehhab ve takipçileri kendilerini 'birleyen' anlamın-da 'muvahhidun' olarak nitelendirmişlerdir. İbni Abdulvehhab'ın kelâma dair fikir ve yaklaşımları bu hareketin temelini oluşturmaktadır. Vehhabilik ilk önce bid'atlere karşı dînî bir hareket olarak ortaya çıkmış daha sonraları ise siyasi bir amaca bürünmüştür. Ayrıca bu çalışmada bugünkü Suudi Arabistan Krallığı'nın oluşumunda hayati öneme sahip olan Vehhabi ailesi ve Suud hanedanlığının ta-rihsel ilişkilerine yer verilmektedir.

Özet Bu çalışma, Büyük Britanya'daki Müslüman varlığını incelemeye İslam ve Britanya arasındaki tarihsel ilişkiye dair bazı bilgiler vererek başlar. Büyük Britanya'nın İslam dininden haberdar olması, Osmanlı devleti ile sosyo-ekonomik ilişkilerin kurulması, ilk Müslüman göçlerin hangi gaye ile gerçekleştiği, hangi şehir ve bölgelere yerleştikleri ve demografik bilgilerle makalenin giriş kısmı oluşmaktadır. Devamında Batı'daki Müslüman göçünün bir parçası olarak İslam'ın Britanya'da nasıl kurumsallaştığı üzerinde durulur. Çalışmada Britanya'daki Müslümanların sayısı ve İslâmî kurumlar hakkında bazı istatistiksel bilgiler verildikten sonra, hem Ortadoğu hem de Hint alt kıtasından Britanya'ya gelmiş olan Müslüman cemaat ve hareketler sıralanır. Bu gruplar hem sünnî (Deobandi, Tebliğ Cemaati, Barelvî, Cema'at-î İslâmî ve Hizbu't-Tahrir, el-Muhacirun gibi radikal grupları da içine alan Selefîyye hareketi) hem de şiîlerden oluşmaktadır. Mezkûr akımların Hint alt kıtası ve Ortadoğu'da nasıl ortaya çıktıkları ve geliştikleri ile bilgiler verildikten sonra bu akımların Britanya'daki yapılanmaları tasvir edici bir tarzda ele alınmaktadır. Son olarak makale, İslam'ın Britanya'da genel anlamda temsilinin ve yukarıda zikredilen grupların ulusal düzeyde bazı şemsiye organizasyonlar aracılığıyla Britanya hükümeti ile iletişim kurma sürecinin değerlendirilmesiyle sona erer.

The encounter of the Muslim community with western modernity ushered in a new course of events involving multidimensional interactions and conflicts in economic, political, social and cultural areas. As a result of this eventful encounter, three different major reactions came about among Muslims towards modernity: the first one is modernism which aims at the western-type modernization and cracks a door to secularism. The second one was a movement which, harboring fundamentalist and reformist ideas, rejected modernity entirely and viewed the backwardness vis-à-vis the West in Muslims' inadequate understanding of Islam. The third one was the (neo-) traditionalist approach. This study offers an account of the encounter with a little background and also an analysis of all three responses that Muslims held towards modernity. It finally presents whether or not these approaches brings in anything new in terms of Muslim sectarianism. Öz Modernite ve İslam Toplumunun Buna Tepkisinde Farklılaşması: Modern, Islahçı ve Gelenekçi Tavırların Ortaya Konulması İslam toplumunun Batı Modernizmi ile karşılaşması ekonomik, politik, sosyal ve kültürel zeminlerde çok boyutlu bir etkileşim ve çatışma sürecini beraberinde getirdi. Bu karşılaşmada Müslümanlar arasından üç farklı tepki ortaya çıktı: İlki Batı tipi bir modernleşmeyi hedefleyen ve bu çerçevede sekülerleşmeye kapı açan yaklaşımdı. İkincisi, modernleşmeye toptan karşı çıkan ve Batı karşısındaki geri kalmışlığı İslam'ı yeterince yaşayamamakta gören köktenci ve ıslahçı yaklaşımdı. Üçüncüsü ise (yeni-) gelenekçi yaklaşımdı. Bu makalede İslam toplumunun Batı modernizmi ile karşılaşma süreci ve bunun arkaplanı ele alınmış, bu çerçevede İslam toplumunda oluşan üç farklı tutum tahlil edilmiştir. Bu çalışma, ayrıca, bahsedilen eğilimlerin İslam mezhepçiliği açısından yeni olarak ne ortaya koyduklarını tartışmaktadır. Anahtar Kelimeler: Modernite, Modern, Islahçı, Gelenekçi.