Diferencies ente revisiones de «Gondwana»

Gondwana
Situación
Tipu	supercontinente
Asitiáu en	Océano Reico (es)
Datos

Navegar l'historial de mou interactivu

Contenido eliminado Contenido añadido

VisualTestu wiki

En renglón

Revisión actual a fecha de 06:14 9 och 2024

Gondwana ye'l nome que se-y da a un antiguu bloque continental meridional que resultó de la partición en dos de Panxea, cuando s'estendió'l mar de Tethys escontra l'oeste, lo que lo dixebró de Laurasia. Mientres el Xurásicu y el Cretácicu Gondwana foi biforcándose, y dio llugar a les mases continentales de les actuales Suramérica, África, Australia, Zealandia, l'Indostán, la islla de Madagascar y L'Antártida, un procesu de partición y alloñamientu que siguió mientres el Cenozoicu y permanez activu.

Historia

Foi nomáu per primer vegada en 1861 pol xeólogu austriacu Eduard Suess (1831–1914) pol nome d'una rexón del norte de la India, Gond (gondwana, en sánscritu, monte de Gond), na que se describieren secuencies sedimentaries del Permianu-Triásicu qu'él pensó seríen d'un vieyu continente. Depués Suess escribió sobre él llamándolo Gondwána-Land nel so llibru Les cares de la Tierra (Das Antlitz der Erde), publicáu ente 1883 y 1901.

Historia xeolóxica

Nel Permianu (hai más de 250 millones d'años) toles mases continentales taben axuntaes nun únicu supercontinente, al que llamamos agora Panxea. Hai unos 200 millones d'años ésta habíase partíu en dos supercontinentes: Laurasia, al norte y Gondwana, al sur. Dixebrar entós l'océanu Tethys, que s'estendía dende'l sur d'Asia, pola actual cuenca del Mediterraneu, hasta l'actual América, dixebrada en dos peles sos agües, pos América del Norte taba xunida a Europa y Suramérica a África. Enantes el continente de Gondwana foise subdividiendo en grandes bloques separaos por quebres de la litosfera continental. Esos fragmentos, continentes o subcontinentes, esvalixar nun procesu qu'entá sigue, complementáu agora con una converxencia xeneral de los continentes del norte (laurásicos) contra los del sur (gondwánicos). D'esta miente, Gondwana emburriaría contra los continentes boreales'l geosinclinal mediterraneu, plegando los alpes euroasiáticos y provocando nellos grandes corrimiento escontra'l norte. Al empar, Norteamérica y Suramérica confluyeron dando llugar al llevantamientu del ismu de Panamá.

África, que constituyía'l nucleu central de Gondwana, sigue estazándose. Nun pasáu relativamente recién dixebrar d'Arabia, que sigue alloñar escontra'l noroeste al dir enanchándose'l rift del mar Roxu. Agora, anque bien amodo, ta esgazándose otru fragmentu del continente africanu, al este del llamáu Gran Valle del Rift, que ye una enorme quebra que parte na desaguada del ríu Zambeze y va hasta'l mar Roxu, jalonada polos llagos Malawi, Tanganica, Victoria y Rodolfo. Tamién se mueve bien amodo escontra'l Mediterraneu y va acabar encuallándose contra los países del sur d'Europa.

Bioxeografía

Reino fitoxeográficos

Engler estremó la flora mundial en 7 reinos fitoxeográficos según los sos endemismos de families de plantes.

Nel Cretácicu aniciaron les anxospermes y diversificáronse rápido, aniciándose munchos de los llinaxes anguaño na categoría de familia. Escontra'l norte reparen Norteamérica y Europa, escontra'l sur L'Antártida, Australia y la India (equí amplificaos pola deformación del mapamundi), y nel centru los continentes d'África y Suramérica.

Ye importante bioxeográficamente, pos esplica la distribución xeográfica de munchos grupos taxonómicos, que surdieron ellí, y tremáronse depués dalgunos a los continentes septentrionales derivaos de Laurasia; o que, nacíos en Laurasia, aprucieron depués nos continentes meridionales, como nel casu de los mamíferos placentarios que pasaron a Suramérica y sirvió de proteición a delles especies como les placerias y koolasuchus, o la distribución actual de la flora antártica.

Ver tamién

Referencies

Enllaces esternos

@@ Llinia 1: / Llinia 1: @@
+{{Xeografía}}
-{{otros usos|Gondwana (desambiguación)}}
+'''Gondwana''' ye'l nome que se-y da a un antiguu [[continente|bloque continental]] meridional que resultó de la partición en dos de [[Panxea]], cuando s'estendió'l [[mar de Tethys]] escontra l'oeste, lo que lo dixebró de [[Laurasia]]. Mientres el [[Xurásicu]] y el [[Cretácicu]] Gondwana foi biforcándose, y dio llugar a les mases continentales de les actuales [[Suramérica]], [[África]], [[Australia]], [[Zealandia]], l'[[Indostán]], la islla de [[Madagascar]] y [[L'Antártida]], un procesu de partición y alloñamientu que siguió mientres el [[Cenozoicu]] y permanez activu.
-[[Archivu:Laurasia-Gondwana-ye.svg|thumb|250px|Una interpretación de la fase temprana de separación de [[Laurasia]] y Gondwana.]]
+== Historia ==
-'''Gondwana''' ye'l nome que se-y da a un antiguu [[continente|bloque continental]] meridional que resultó de la partición en dos de [[Pangea]], cuando s'estendió'l [[mar de Tethys]] escontra l'oeste, lo que lo dixebró de [[Laurasia]]. Mientres el [[Xurásicu]] y el [[Cretácicu]] Gondwana foi biforcándose, y dio llugar a les mases continentales de les actuales [[Suramérica]], [[África]], [[Australia]], [[Zealandia]], el [[Indostán]], la isla de [[Madagascar]] y la [[Antártida]], un procesu de partición y alloñamientu que siguió mientres el [[Cenozoicu]] y permanez activu.
+Foi nomáu per primer vegada en 1861 pol xeólogu austriacu [[Eduard Suess]] (1831–1914) pol nome d'una rexón del norte de la India, [[Gondwana (India)|Gond]] (''gondwana'', en [[sánscritu]], ''monte de Gond''), na que se describieren secuencies sedimentaries del [[Permianu]]-[[Triásicu]] qu'él pensó seríen d'un vieyu continente. Depués Suess escribió sobre él llamándolo ''Gondwána-Land'' nel so llibru ''Les cares de la Tierra'' (''Das Antlitz der Erde''), publicáu ente 1883 y 1901.
-== Hestoria ==
+== Historia xeolóxica ==
+Nel [[Permianu]] (hai más de 250 millones d'años) toles mases continentales taben axuntaes nun únicu [[supercontinente]], al que llamamos agora [[Panxea]]. Hai unos 200 millones d'años ésta habíase partíu en dos [[supercontinentes]]: [[Laurasia]], al norte y Gondwana, al sur. Dixebrar entós l'[[océanu Tethys]], que s'estendía dende'l sur d'Asia, pola actual cuenca del [[Mediterraneu]], hasta l'actual América, dixebrada en dos peles sos agües, pos [[América del Norte]] taba xunida a [[Europa]] y [[Suramérica]] a África. Enantes el continente de Gondwana foise subdividiendo en grandes bloques separaos por [[rift|quebres]] de la [[litosfera|litosfera continental]]. Esos fragmentos, continentes o [[subcontinente]]s, esvalixar nun procesu qu'entá sigue, complementáu agora con una converxencia xeneral de los continentes del norte (laurásicos) contra los del sur (gondwánicos). D'esta miente, Gondwana emburriaría contra los continentes [[boreal]]es'l [[geosinclinal]] [[mediterraneu]], plegando los [[alpes]] [[Eurasia|euroasiáticos]] y provocando nellos grandes [[tectónica de plaques|corrimiento]] escontra'l norte. Al empar, Norteamérica y Suramérica confluyeron dando llugar al llevantamientu del [[ismu de Panamá]].
-Foi nomáu per primer vegada en 1861 pol xeólogu austríaco [[Eduard Suess]] (1831–1914) pol nome d'una rexón del norte de la India, [[Gondwana (India)|Gond]] (''gondwana'', en [[sánscritu]], ''monte de Gond''), na que se describieren secuencies sedimentaries del [[Pérmico]]-[[Triásicu]] qu'él pensó seríen d'un vieyu continente. Depués Suess escribió sobre él llamándolo ''Gondwána-Land'' nel so llibru ''Les cares de la Tierra'' (''Das Antlitz der Erde''), publicáu ente 1883 y 1901.
+[[África]], que constituyía'l nucleu central de Gondwana, sigue estazándose. Nun pasáu relativamente recién dixebrar d'[[Arabia]], que sigue alloñar escontra'l noroeste al dir enanchándose'l [[rift]] del [[mar Roxu]]. Agora, anque bien amodo, ta esgazándose otru fragmentu del continente africanu, al este del llamáu [[Gran Valle del Rift]], que ye una enorme quebra que parte na desaguada del [[ríu Zambeze]] y va hasta'l [[mar Roxu]], jalonada polos [[llagu|llagos]] [[llagu Malawi|Malawi]], [[Llagu Tanganica|Tanganica]], [[llagu Victoria|Victoria]] y [[llagu Rodolfo|Rodolfo]]. Tamién se mueve bien amodo escontra'l [[Mediterraneu]] y va acabar encuallándose contra los países del sur d'Europa.
-== Hestoria xeolóxica ==
-Nel [[Pérmico]] (fai más de 250 millones d'años) toles mases continentales taben axuntaes nun únicu [[supercontinente]], al que llamamos agora [[Pangea]]. Fai unos 200 millones d'años ésta habíase partíu en dos [[supercontinentes]]: [[Laurasia]], al norte y Gondwana, al sur. Dixebrar entós el [[océanu Tethys]], que s'estendía dende'l sur d'Asia, pola actual cuenca del [[Mediterráneu]], hasta l'actual América, dixebrada en dos peles sos agües, pos [[Norteamérica]] taba xunida a [[Europa]] y [[Suramérica]] a África. Enantes el continente de Gondwana foise subdividiendo en grandes bloques separaos por [[rift|quebres]] de la [[litosfera|litosfera continental]]. Esos fragmentos, continentes o [[subcontinente]]s, esvalixar nun procesu qu'entá sigue, complementáu agora con una converxencia xeneral de los continentes del norte (laurásicos) contra los del sur (gondwánicos). D'esta miente, Gondwana emburriaría contra los continentes [[boreal]]ye'l [[geosinclinal]] [[mediterráneu]], plegando los [[alpes]] [[Eurasia|euroasiáticos]] y provocando nellos grandes [[tectónica de plaques|corrimiento]] escontra'l norte. Al empar, Norteamérica y Suramérica confluyeron dando llugar al llevantamientu del [[istmu de Panamá]].
-[[África]], que constituyía'l núcleu central de Gondwana, sigue estazándose. Nun pasáu relativamente recién dixebrar de [[Arabia]], que sigue alloñar escontra'l noroeste al dir enanchándose'l [[rift]] del [[mar Coloráu]]. Agora, anque bien amodo, ta esgazándose otru fragmentu del continente africanu, al este del llamáu [[Gran Valle del Rift]], que ye una enorme quebra que parte na desaguada del [[ríu Zambeze]] y va hasta'l [[mar Coloráu]], jalonada polos [[llagu|llagos]] [[llagu Malawi|Malawi]], [[Llagu Tanganica|Tanganica]], [[lago Victoria|Victoria]] y [[llagu Rodolfo|Rodolfo]]. Tamién se mueve bien amodo escontra'l [[Mediterráneu]] y va acabar encuallándose contra los países del sur d'Europa.
-== Biogeografía ==
+== Bioxeografía ==
 {{Imaxe múltiple |
  posición_tabla = right
- | dirección      = vertical
+ | direición = vertical
- | anchu =          350
+ | anchu = 350
- | título =     Reino fitogeográficos
+ | títulu = Reino fitoxeográficos
- | semeya1    =  ReinosFLORALES.gif
+ | semeya1 = ReinosFLORALES.gif
- | testu1   =  Engler estremó la flora mundial en 7 reinos [[Fitogeografía|fitogeográficos]] según los sos endemismos de families de plantes.| alineación_texto1 = left
+ | testu1 = Engler estremó la flora mundial en 7 reinos [[Fitoxeografía|fitoxeográficos]] según los sos endemismos de families de plantes.| alineación_texto1 = left
- | semeya2    =  Cretacico-isotermas-y-mapamundi.svg
+ | semeya2 = Cretacico-isotermas-y-mapamundi.svg
- | testu2   =  Nel Cretácicu aniciaron les angiospermas y diversificáronse rápido, aniciándose munchos de los llinaxes anguaño na categoría de familia. Escontra'l norte reparen Norteamérica y Europa, escontra'l sur la Antártida, Australia y l'India (equí amplificaos pola deformación del mapamundi), y nel centru los continentes d'África y Suramérica.| alineación_texto2 = center
+ | testu2 = Nel Cretácicu aniciaron les anxospermes y diversificáronse rápido, aniciándose munchos de los llinaxes anguaño na categoría de familia. Escontra'l norte reparen Norteamérica y Europa, escontra'l sur L'Antártida, Australia y la India (equí amplificaos pola deformación del mapamundi), y nel centru los continentes d'África y Suramérica.| alineación_texto2 = center
 }}
-Ye importante [[biogeografía|bioxeográficamente]], pos esplica la [[área bioxeográfica|distribución xeográfica]] de munchos [[taxón|grupos taxonómicos]], que surdieron ellí, y tremáronse depués dalgunos a los continentes septentrionales derivaos de Laurasia; o que, nacíos en Laurasia, aprucieron depués nos continentes meridionales, como nel casu de los [[Eutheria|mamíferos placentarios]] que pasaron a Suramérica y sirvió de protección a delles especies como les [[placerias]] y [[koolasuchus]], o la distribución actual de la [[flora antártica]].
+Ye importante [[bioxeografía|bioxeográficamente]], pos esplica la [[área bioxeográfica|distribución xeográfica]] de munchos [[taxón|grupos taxonómicos]], que surdieron ellí, y tremáronse depués dalgunos a los continentes septentrionales derivaos de Laurasia; o que, nacíos en Laurasia, aprucieron depués nos continentes meridionales, como nel casu de los [[Eutheria|mamíferos placentarios]] que pasaron a Suramérica y sirvió de proteición a delles especies como les [[placerias]] y [[koolasuchus]], o la distribución actual de la [[flora antártica]].
-== Vease tamién ==
+== Ver tamién ==
 * [[Ciclu supercontinental]]
 * [[Tectónica de plaques]]
@@ Llinia 32: / Llinia 29: @@
 * [[Alfred Wegener]]
 * [[Laurasia]]
-* [[Pangea]]
+* [[Panxea]]
 * [[Panthalassa]]
 * [[Triásicu]]
 * [[Gond]]
+== Referencies ==
+{{llistaref}}
 == Enllaces esternos ==
 {{commonscat|Laurasia and Gondwana|Gondwana}}
 {{Tradubot|Gondwana}}
+{{control d'autoridaes}}
 [[Categoría:Continentes arcaicos]]
 [[Categoría:Supercontinentes]]
-[[Categoría:Ciencia y tecnoloxía d'Austria]]
+[[Categoría:Ciencia y teunoloxía d'Austria]]
-[[Categoría:Ciencia de 1861]]
-[[es:Gondwana]]
-[[Categoría:Tradubot 2018]]