Monaghan
 Monaghan | |
|---|---|
 | |
| Alministración | |
| País |  República d'Irlanda |
| Provincies |  Ulster |
| Condaos | Condáu de Monaghan |
| Tipu d'entidá |
ciudad condado (es)  |
| Nome llocal | Muineachán (ga)[1] |
| Xeografía | |
| Coordenaes | 54°14′52″N 6°58′15″W / 54.2478°N 6.9708°O |
  Monaghan Monaghan (Irlanda) | |
| Altitú | 71 m |
| monaghantown.ie | |
 | |
Monaghan (n'irlandés Muineachán) ye la cabecera del Condáu de Monaghan, Irlanda. Según el censu de 2006, la so población ye de 6 710 habitantes.[2]
Etimoloxía
[editar | editar la fonte]El nome n'irlandés, Muineachán, deriva del diminutivu de la forma plural de la pallabra muine, que la so acepción principal ye «carba», pero tamién puede significar «llomba». Patrick Joyce Weston interpretar como «llugar llenu de pequeñes llombes o carbes»,[3] ente que la interpretación más avezada de los paisanos ye «tierra de les pequeñes llombes», en referencia a los numberosos drumlin de la zona.
Escudu d'armes
[editar | editar la fonte]L'escudu d'armes de la ciudá de Monaghan consiste nun castiellu de plata col escudu de Úlster en primer planu sobre campu d'azur. L'escudu de Úlster ye simple, una mano colorada sobre campu d'oru. La mano colorada ye frecuente atopala n'otros escudos de dicha provincia y créese que ye'l símbolu de la familia O'Neill, quien lo adoptaríen depués de la batalla de Clontibret onde les fuercies d'Hugo O'Neill llograron refugar a les de la corona inglesa, que pretendíen imponese na rexón.[4]
Historia
[editar | editar la fonte]
En setiembre 1591, el territoriu del actual Monaghan pasó a manes de Hugo O'Neill al arrampuñá-ylo a la familia MacMahon, depués de que'l líder de dicha familia fora aforcáu poles autoridaes del gobiernu de Dublín. Esti incidente foi unu de los que llevó a la Guerra de los Nueve Años y la reconquista Tudor d'Irlanda. Como parte d'esti conflictu, ente'l 25 y 27 de marzu de 1595 apostóse la batalla de Clontibret que remató cola victoria de les tropes d'Hugo O'Neill sobre les de la reina Sabela I d'Inglaterra, siendo la primera gran derrota inglesa del conflictu.[5]
Na Llomba de Lech allúgase'l Cuetu de la Piedra que yera la piedra de coronación de los MacMahon. Asitiáu a cinco quilómetros al suroeste de Monaghan, el petrosomatoglifo utilizar por última vegada en 1595, pero foi destruyíu por un granxeru en 1809.
Ente 1825 y 1842 construyóse la Canal de Úlster, que traviesa Monaghan xuniendo'l ríu Blackwater en Moy col ríu Erne, cerca de Clones. Al momentu de rematase la obra yá taba en construcción el ferrocarril de Úlster, qu'entraba en competencia direuta cola canal.[6] Por cuenta de que nunca foi un ésitu comercial, foi abandonáu oficialmente en 1931.
El ferrocarril de Úlster llegó a Monaghan en 1858, xuniendo la villa con Armagh y Belfast. En 1863 llegó'l ferrocarril el ferrocarril d'Irlanda del Norte Occidental, pa xunir la villa con Clones.[7] Estes víes ferriales formaron parte del Gran ferrocarril del norte en 1876.[8] La partición d'Irlanda en 1922 convirtió la frontera col Condáu de Armagh nuna llende internacional, dempués de lo que los trenes retrasar de forma rutinaria poles inspeición aduaneres. En 1957, el gobiernu d'Irlanda del Norte creó la Xunta GNR pa cerrar la llinia ente Portadown y la frontera, ufiertando tamién una opción pa retirar los servicios de pasaxeros ente la frontera y Clones.[9] La compañía Córas Iompair Éireann fíxose cargu de la seición restante de la llinia ente Clones, Monaghan y Glaslough en 1958. Pero retiraron los servicios ente Monaghan y Glaslough en 1959, y ente Clones y Monaghan en 1960, dexando a la villa ensin serviciu ferroviariu.[9]
Nel contestu de la Guerra d'independencia irlandesa, y en plena fola revolucionaria europea (1917-1923), proclamar en 1919 el sóviet de Monaghan, el primeru nel territoriu del Reinu Xuníu de Gran Bretaña ya Irlanda. Ésti llevóse a cabu nel asilu d'enfermos mentales local (Monaghan Lunatic Asylum).[10] Incidente que foi fechu risión pol parllamentariu Joseph Devlin, del Partíu Parllamentariu Irlandés, al afirmar na Cámara de los Comunes que «les úniques instituciones que funcionen con ésitu n'Irlanda son los manicomios».[11]
El 17 de mayu de 1974, un llealista d'Ulster fixo españar enfrente del pub Greacen's un coche bomba na hora pico de la tarde matando a siete persones y mancando a una decena. El vehículu utilizáu fuera robáu esa mesma tarde en Portadown y causó grandes daños nel texíu vial de la ciudá con North Road y la cai Mill ente les zones más afeutaes. Este foi unu de los incidentes del conflictu d'Irlanda del Norte. Tres bombes esplotaron nel mesmu día en Dublín, no que ye conocíu como los atentaos de Dublín y Monaghan. El grupu paramilitar lealista Fuercia Voluntario del Úlster atribuyóse los atentaos en 1993. En 2004, con motivu del trentenu aniversariu, la presidente Mary McAleese inauguró un monumentu a les víctimes. El cual consiste nuna columna de piedra arenisca y metal que contién siete pozos de lluz que lleven los nomes de caúna de les víctimes fatales. Foi diseñáu por Ciaran O'Cearnaigh.
Gobiernu
[editar | editar la fonte]
El gobierno local exercer el Conseyu del Condáu Monaghan, que consiste en venti miembros que s'anueven cada cinco años y ye presidíu por un alcalde. La villa forma parte de la circunscripción de Monaghan pa les eleición local y Cavar–Monaghan pa l'Asamblea d'Irlanda.
Los últimos comicios eleutorales (Eleiciones llocales d'Irlanda de 2009) realizáronse'l 5 xunu de 2009, nos cualos reelixóse a Robbie Gallagher como alcalde. Hasta'l 2014 la mayoría del conseyu ostentar el partíu Sinn Féin, representante de la esquierda republicana, con siete escaños; siguíu pol partíu conservador Fine Gael, con seis escaños; el partíu conservador lliberal Fianna Fáil tien cinco escaños y dos más s'atopen ocupaos por candidatos independientes.[12] D'ellos, siete fueron escoyíos pola villa de Monaghan.[13]
Economía
[editar | editar la fonte]A mediaos del sieglu XX, Monaghan tenía una industria de fabricación de muebles próspera. Sicasí, dende 1990 ésta menguó enforma so la influencia de la competencia global. Aun así, los principales fabricantes de muebles, como Rossmore Furniture (quien toma'l nome del Rossmore Forest Park, asitiáu pela rodiada de la ciudá), siguen operando dende ellí. Según Kingspan Century, la mayor manufacturera de cases de madera d'Europa, quien de la mesma tamién tienen una importante llinia de producción de muebles.
Na caña industrial destáquense Moffett[14] y Combilift,[15] líderes del mercáu de manipulación de materiales de la isla.
De la mesma esiste un proyeutu pa impulsar el turismu a partir de la eventual reapertura de la Canal de Úlster. Lo que dexaría movese per vía fluvial dende ciudaes n'Irlanda del Norte, como Newry, a llugares tan al sur como en Limerick o Dublín.[16]
Cultura
[editar | editar la fonte]
Monaghan ye la sede del festival de blues más importante d'Irlanda, el Harvest Time Blues.[17] El cual desenvuélvese cada mes de setiembre.[18]
En 1969 celebróse ellí'l primera Fiddler of Oriel Muineachán Competition (tamién conocíu como Féile Oriel), que tornó en 2009 pa celebrar el so cuarentenu aniversariu.[19] Esti festival llevar a cabu cada Bank holiday de mayu.
El Muséu del Condáu Monaghan (Monaghan County Museum), fundáu en 1974, ye unu de los principales museos provinciales d'Irlanda, que recibió'l prestixosu Council of Europe Award en 1980. L'edificiu ta construyíu en piedra y ye de mediaos de la dómina victoriana. Tien trés plantes y enantes tenía dos cases de pueblu independientes, sobre Hill Street. El so oxetivu ye dar a conocer a los sos visitantes la historia del condáu de Monaghan y la so población.
La ciudá ye la sede del club deportivu Monaghan United F.C., de la Lliga irlandesa de fútbol.
Arquiteutura
[editar | editar la fonte]
El centru de la ciudá componer de cuatro plazoletas cuadraes interconectaes: la Plaza del mercáu, la Plaza de la Ilesia, el diamante y la Plaza de la Cruz Vieya. En redol a elles concéntrense les construcciones más antigües de la villa.
La traza arquitectónica más antiguu que perdura anguaño ye la Cruz Antigua», allugada na Plaza de la Cruz Antigua y que data del sieglu XVII. Nun se trata realmente d'una cruz, sinón que forma parte de parte d'un reló de sol. Atopábase orixinalmente nel diamante, el centru tradicional de la ciudá, y yera utilizáu como sitiu especial pa la fixación de proclames. En 1876 treslladar al so actual allugamientu, pa dexar la construcción del edificiu Rossmore Memorial. Dos edificios persisten dende'l sieglu XVIII, Aviemore House, construyíu en 1760, allugáu en Mill Street y el bien elegante Market House, de 1792, allugáu na Plaza del Mercáu.[20]
Lo que destaca a Monaghan ye la calidá de la so arquiteutura del sieglu XIX, principalmente d'estilu victoriano. D'arquiteutura victoriana destaca'l palaciu de xusticia, allugáu na Plaza de la Ilesia, construyíu en 1830 por obra del arquiteutu Joseph Welland. Tien fachada de piedra arenisca con columnes dóriques que soporten un frontón que lleva les armes reales de la Casa de Hannover. El Memorial Rossmore ye un monumentu dedicáu a Henry Westenra, barón de Rossmore, quien morrió nun accidente de caza en 1874. La obra foi llevantada en 1876 y emplazada nel diamante, depués de mover la Cruz Antigua. Ye de forma octogonal, con columnes de mármol nel centru soportando una fonte. Al so alredor, ocho columnes grises soporten la superestructura, que s'alza hasta una cúpula. La cúpula ta coronada por una aguya sostenida por más columnes. Los ocho cartes de Rossmore tán espaciadas alredor del monumentu.[20] La Catedral de San Macartan ye d'estilu neogóticu y El edificiu cunta con un delicáu rosetón y una torre impresionantemente alta, que tomó trenta años rematar, una y bones les obres empezaron en 1861 y diéronse por concluyíes en 1892.[20] Otros edificios victorianos destacables son el Bancu d'Irlanda, la Ilesia de San Patriciu, l'Obeliscu Dawson, l'antigua estación de ferrocarril, el Orange Hall, en North Road, y l'Hotel Westenra, allugáu nel diamante.
Referencies
[editar | editar la fonte]- ↑ Afirmao en: Placenames Database of Ireland. Logainm ID: 40866. Llingua de la obra o nome: irlandés.
- ↑ «Population Numbers Monaghan» (inglés). HSE.ie (26 d'abril de 2011). Archiváu dende l'orixinal, el 17 de febreru de 2013. Consultáu'l 3 de setiembre de 2012.
- ↑ Weston Joyce, Patrick (1870). Irish Local Names Explained, 1º (n'inglés), Dublin M.H. Gill.
- ↑ «Monaghan (Ireland), coat of arms». CivicHeraldry.com. Consultáu'l 3 de setiembre de 2012.
- ↑ Hayes McCoy, Gerard Anthony (1989). Irish Battles: A Military History of Ireland, Primer (n'inglés), Belfast: Appletree Press. ISBN 0-86281-250-X.
- ↑ Hajducki, S. Maxwell (1974). «Mapa 9», A Railway atlas of Ireland (n'inglés). Newton Abbott: David & Charles. ISBN 0-7153-5167-2.
- ↑ Hajducki, S. Maxwell (1974). «Mapa 8», A Railway atlas of Ireland (n'inglés). Newton Abbott: David & Charles. ISBN 0-7153-5167-2.
- ↑ Hajducki, S. Maxwell (1974). A Railway atlas of Ireland (n'inglés). Newton Abbott: David & Charles, páx. XIII. ISBN 0-7153-5167-2.
- ↑ 9,0 9,1 Hajducki, S. Maxwell (1974). «Mapa 39», A Railway atlas of Ireland (n'inglés). Newton Abbott: David & Charles. ISBN 0-7153-5167-2.
- ↑ Kostick, Conor (1996). Revolution in Ireland: Popular Militancy, 1917-1923, Primer (n'inglés), Londres: Pluto Press, páx. 70. ISBN 0-7453-1122-9.
- ↑ «Monaghan Lunatic Asylum» (inglés). Hansard. Informe oficial de los alderiques nel Parllamentu. Archiváu dende l'orixinal, el 2009-07-11. Consultáu'l 17 de setiembre de 2012. «The only successfully conducted institutions in Ireland are the lunatic asylums»
- ↑ «2009 Local elections – Monaghan County Council» (inglés). ElectionsIreland.org (2009). Consultáu'l 4 de setiembre de 2012.
- ↑ «2009 Local elections – Monaghan» (inglés). ElectionsIreland.org (2009). Consultáu'l 4 de setiembre de 2012.
- ↑ «Maurice Moffett Ltd.» (inglés). mauricemoffettengineering.com. Consultáu'l 5 de setiembre de 2012.
- ↑ «Combilift Inc.» (inglés). combilift.com (2005). Archiváu dende l'orixinal, el 25 d'ochobre de 2012. Consultáu'l 5 de setiembre de 2012.
- ↑ Delany, Ruth (2004). Ireland's Inland Waterways, tercer (n'inglés), Belfast: Appletree Press, páx. 8. ISBN 978-0-86281-824-1.
- ↑ «Who's Behind the Blues? (enllaz rotu disponible n'Internet Archive; ver l'historial y la última versión).». Monaghan Post. 6 de setiembre de 2007.
- ↑ «Harvest Times Blues Monaghan Town, Ireland» (inglés). HarvestBlues.ie (2011). Consultáu'l 13 de setiembre de 2012.
- ↑ «Fiddler of Oriel Muineachán Competition» (inglés). feileoriel.com. Consultáu'l 13 de setiembre de 2012.
- ↑ 20,0 20,1 20,2 Brett, Charles Edward Bainbridge (1970). Historic Buildings, Groups of Buildings and Areas of Architectural Importance: In the Town of Monaghan (n'inglés). Belfast: Ulster Architectural Heritage Society, páx. 10-26.
Ver tamién
[editar | editar la fonte]Enllaces esternos
[editar | editar la fonte]
Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Monaghan.
