Eva Kouki

«Το μουσείο των αποξηραμένων συναισθημάτων» Θοδωρής Κούκιας Το βιβλίο του Θοδωρή Κούκια «Το μουσείο των αποξηραμένων συναισθημάτων» δε γινόταν παρά να μου κινήσει το ενδιαφέρον πρώτα απ' όλα εξαιτίας του ιδιαίτερου τίτλου του (μια σειρά λέξεων που ηχεί απροσδόκητα ικανοποιητικά στα αυτιά μου) και του αισθητικά άρτιου εξωφύλλου. Πρόκειται για ένα εξώφυλλο το οποίο «διαβάζεται» όσο προχωρά κανείς την ανάγνωση του βιβλίου. Και στο τέλος, ερμηνεύεται πλήρως. Το βιβλίο, λοιπόν, δεν περνά απαρατήρητο. Η ηρωίδα του βιβλίου είναι η Νεφέλη, μια μαθήτρια της Α' Λυκείου που ακολουθεί τη μητέρα της, εφοριακό στο επάγγελμα, στις μεταθέσεις της ανά την Ελλάδα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η Νεφέλη να αλλάζει διαρκώς σχολεία και να πρέπει να προσαρμόζεται μονίμως σε καινούργια περιβάλλοντα. Η μητέρα της, η Λίνα, είναι καριερίστα, σύμφωνα με τη Νεφέλη. Αυστηρή και ακέραιη. Προσπαθεί να είναι ακριβοδίκαιη και να κάνει σωστά τη δουλειά της. Στην πορεία, όμως, της επαγγελματικής της ανέλιξης, χάνει την επαφή με την οικογένειά της. Ο Λούις, Ισπανός, ο άντρας της και πατέρας της Νεφέλης, καθώς δεν μπορεί να την ακολουθήσει σε αυτήν την επαγγελματική πορεία με τις συνεχείς αλλαγές διαμονής, αποφασίζει να εγκατασταθεί σ' ένα νησί του Αιγαίου. Συνεπώς, η οικογένεια χωρίζεται στη μέση. Στην τελευταία μετάθεση της Λίνας, η Νεφέλη κάνει δυο ιδιαίτερους και διαφορετικούς φίλους, τον Ίωνα και την Αντέλα. Ο Ίωνας, με σύνδρομο Asperger, είναι ένα παιδί «υψηλής λειτουργικότητας». Η Αντέλα, με καταγωγή από ξένη χώρα, είναι κόρη μια γυναίκας «αμφιβόλου ηθικής», ανεπιθύμητης στην κλειστή κοινωνία της επαρχίας. Οι τρεις τους, οι τρεις διαφορετικοί και παρείσακτοι, γίνονται παρέα. Μια παρέα που για τα υπόλοιπα παιδιά του σχολείου είναι περίεργη και για αυτό απομονώνεται από τον περίγυρο. Όταν οι γονείς της Νεφέλης χωρίζουν οριστικά και ο πατέρας της, ο Λούις, φεύγει για την Ισπανία λόγω οικονομικής κρίσης, η κατάσταση της Νεφέλης χειροτερεύει. Αρχίζει και νιώθει πως είναι η ίδια ένα μουσείο αποξηραμένων συναισθημάτων, «ένα μουσείο το οποίο κανείς δεν επισκέπτεται γιατί έχει βαρετά εκθέματα. Ένας χώρος μέσα στον οποίο επικρατεί νεκρική

Το βιβλίο της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη «Η επιστροφή των νεκρών» το πρωτοδιάβασα πριν αρκετό καιρό. Έκτοτε, όμως, έχω επανέλθει αρκετές φορές στις σελίδες του με στόχο την καταβύθιση στην ατμόσφαιρα εκείνη στην οποία πέτυχε να με εισαγάγει την πρώτη φορά. Μια ατμόσφαιρα εξωστρεφή, κοσμοπολίτικη και συνάμα προσωπική, ομιχλώδη και ταυτόχρονα διαυγή. Η ποίηση της Κρυστάλλης Γλυνιαδάκη κατοικεί σε μικρά αθηναϊκά δωμάτια μα, συγχρόνως, ταξιδεύει σε όλες τις γωνιές του πλανήτη. Περιπλανάται σε πόλεις. Νίκαια, Βαγδάτη, Νέα Υόρκη, Όσλο, Χαλέπι, Αθήνα. Συνδυάζει τα ασύνδετα. Παρατηρεί τον κόσμο και τον Άνθρωπο μέσα σε αυτόν. Και μιλά για ό,τι παρατηρεί εν είδει λυρικού ρεπορτάζ. Θίγει θέματα σημερινά αλλά και θέματα που διατρέχουν την ιστορία και ευθυγραμμίζονται με τη μοίρα της ανθρωπότητας. Δεν ησυχάζει, τριγυρίζει, παρατηρεί ξανά και ξανά και καταγράφει. Μιλά για τον Απολλιναίρ και τον Σταντάλ και τον Καρτέσιο. Για τη φιλοσοφία και τον Μεγάλο Ερωτικό. Για τα Ες Ες και την Ευρώπη που χτίστηκε πάνω σε πτώματα. Μνημονεύει τους νεκρούς, προσωπικούς και μη. Κι έτσι, αυτοί επιστρέφουν. Το εξαιρετικό στοιχείο αυτής της ποιητικής συλλογής, κατ' εμέ, είναι το ότι με λυρικό τρόπο αποτελεί μια συνεχή υπενθύμιση της πραγματικότητας. Της πραγματικότητας τώρα, της πραγματικότητας πάντα. Της ουσιώδους πραγματικότητας. Είναι, ενίοτε, η ωμή πραγματικότητα εκπεφρασμένη με λυρικό τρόπο. Επιπλέον, στοιχείο που ξεχωρίζει είναι το ότι η ποιήτρια καταφέρνει να περνά από το ατομικό στο καθολικό και τούμπαλιν, κοιτώντας τον κόσμο μέσα από το πρίσμα του ατόμου και το άτομο μέσα από το πρίσμα της ανθρωπότητας. Και με μια ιδιαίτερη ευαισθησία συγκινεί. Διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα αυτά, θα αναγνωρίσει πολλές φορές τις σκέψεις του. Σκέψεις για τη ζωή και τον θάνατο, για την εσωτερική και την εξωτερική πάλη, για την πορεία του κόσμου αυτού. Σκέψεις σωρευμένες στις γωνίες του μυαλού, που περνούν φευγαλέα απ' το προσκήνιο της καθημερινότητας και μετά χάνονται. Η Κρυστάλλη Γλυνιαδάκη πετυχαίνει, όμως, να φέρει τις σκέψεις αυτές σε πρώτο πλάνο και να επαναφέρει τον αναγνώστη στα ουσιαστικά. Ένα δείγμα γραφής είναι το παρακάτω:

Η Λούλα Αναγνωστάκη είναι, ίσως, η πιο εμβληματική γυναικεία μορφή στο συγγραφικό χώρο του ελληνικού θεάτρου μεταπολεμικά. Μικρότερη αδερφή του Μανώλη Αναγνωστάκη και μια γυναίκα που το όνομά της είναι συνδεδεμένο με το περίφημο «υπόγειο» του Θεάτρου Τέχνης από τα μέσα της δεκαετίας του '60, οπότε παρέδωσε τα μονόπρακτά της στον Κάρολο Κουν και τα είδε να ανεβαίνουν σκηνοθετημένα από τον ίδιο. Η τριλογία της Πόλης που αποτελείται από τρία μονόπρακτα («Η Διανυκτέρευση», «Η Πόλη», «Η Παρέλαση») ήταν το πρώτο της εγχείρημα που ανέβηκε στη σκηνή το 1965. Έκτοτε ακολούθησαν και άλλα, μεταξύ των οποίων «Η Κασέτα», «Ο Ήχος του Όπλου», «Διαμάντια και Μπλουζ». Ο άμεσος και καθαρός της λόγος, το στίγμα της σύγχρονης Ελλάδας, ο κοινωνικός προβληματισμός, τα αδιέξοδα, τα εσωτερικά υπαρξιακά ζητήματα και η αποτύπωση μιας εποχής έκαναν τα έργα τη Λούλας Αναγνωστάκη να ξεχωρίσουν. Ό «Ήχος της Ζωής» είναι ένα βιβλίο μέσα από το οποίο μπορεί κανείς να γνωρίσει λίγο καλύτερα τη θεατρική συγγραφέα Λούλα Αναγνωστάκη. Περιλαμβάνει 15 κείμενα εκ των οποίων άλλα είναι λόγια δικά της που περιλαμβάνονταν σε προγράμματα παραστάσεων, αλλά είναι σπάνιες συνεντεύξεις και άλλα σημειώσεις και σκέψεις της. Διαβάζοντας το βιβλίο στάθηκα στο κείμενο «Σημειώσεις για το θέατρο», στο οποίο μιλά για την ιδιαιτερότητα του θεατρικού κειμένου: «Το θεατρικό έργο λειτουργεί μόνο σα σύνολο. Μερικές καλές σκηνές δεν σημαίνουν ποτέ καλό θεατρικό έργο». Και στη συνέχεια επισημαίνει τη διαφορά θεάτρου – λογοτεχνίας ξεκαθαρίζοντας ότι ο πραγματικός θεατρικός συγγραφέας δεν είναι λογοτέχνης. Δεν είναι, δηλαδή, τεχνίτης του λόγου, παρά το γεγονός ότι ο λόγος είναι το εργαλείο του. Ο θεατρικός συγγραφέας, σημειώνει η Λούλα Αναγνωστάκη, «δεν φτιάχνει βιβλία. Φτιάχνει κείμενο για μια παράσταση. Και αυτό είναι το σημαντικό και το εντελώς διαφορετικό: η παράσταση. Η ζωντανή και δημιουργική αναπαραγωγή του κειμένου από τρίτους, του ηθοποιούς, και η άπιαστη, η φευγαλέα, αλλά πολλές φορές ισχυρότατη, επίδραση του πάνω στο κοινό». Αν και η ίδια σημειώνει, βέβαια, σε μια συνέντευξη που περιλαμβάνεται στο βιβλίο (Σα να σταματά ο νόμος της βαρύτητας) ότι το θεατρικό έργο είναι αυθύπαρκτο ως