Sosial şəbəkə xidmətləri

Sosial şəbəkə xidmətləri — insanların oxşar şəxsi və ya karyera məzmununu, maraqlarını, fəaliyyətlərini, keçmişlərini və ya real həyat əlaqələrini paylaşan digər insanlarla sosial şəbəkələr və ya sosial əlaqələr qurmaq üçün istifadə etdikləri onlayn sosial media platformasının növü.^[1]^[2]

Sosial şəbəkə xidmətləri formatına və funksiyalarının sayına görə dəyişir. Onlar masaüstü kompüterlərdə və notbuklarda, planşetlər və smartfonlar kimi mobil cihazlarda işləyən bir sıra yeni informasiya və kommunikasiya vasitələrini birləşdirə bilərlər.^[2] Buna rəqəmsal foto/video/paylaşım və gündəlik qeydləri onlayn (bloq yazmaq) daxil edilə bilər. Onlayn icma xidmətləri bəzən tərtibatçılar və istifadəçilər tərəfindən sosial şəbəkə xidmətləri hesab edilir. Daha geniş mənada sosial şəbəkə xidməti adətən fərdi mərkəzli xidmət təqdim edir, lakin onlayn icma xidmətləri qrup mərkəzlidir. Ümumiyyətlə "müxtəlif məzmun növlərini onlayn mübadilə etmək üçün əlaqə şəbəkəsinin qurulmasını asanlaşdıran veb-saytlar" qarşılıqlı əlaqənin şəxsi əlaqələrdən kənarda davam etməsi üçün yer təmin edir. Kompüter vasitəçiliyi ilə qarşılıqlı əlaqə müxtəlif şəbəkələrin üzvlərini əlaqələndirir. Bu, yeni sosial və peşəkar münasibətlərin yaradılmasına, saxlanmasına və inkişafına kömək edə bilər.^[3]

Sosial şəbəkə saytları istifadəçilərə ideyalar, rəqəmsal foto və videolar, yazılar paylaşmağa və sosial şəbəkə daxilindəki insanlarla onlayn və ya real dünyadakı fəaliyyətlər və hadisələr haqqında başqalarına məlumat verməyə imkan verir. Şəxslərarası sosial şəbəkələr, məsələn, kənd meydanı şəhərlərin ən erkən inkişafından bəri mövcud olsa da internet insanlara dünyanın müxtəlif yerlərində yaşayan başqaları ilə əlaqə yaratmağa imkan verir (internet bağlantısının olmasından asılıdır).^[4] Platformadan asılı olaraq üzvlər istənilən digər üzvlə əlaqə saxlaya bilər. Digər hallarda üzvlər əlaqəsi olan hər kəslə və sonradan əlaqəsi olan hər kəslə əlaqə saxlaya bilər. Sosial şəbəkə xidmətlərinin uğuru bu gün onların cəmiyyətdə üstünlük təşkil etməsində görülə bilər. Twitter "dünyanın kənd meydanı" olaraq adlandırılır, çünki istifadəçilərinə dostlar da daxil olmaqla hər kəslə əlaqə qurmaq, "tvitlər" formasında şəkillər, videolar və mətnlər paylaşmaq kimi xüsusiyyətlər təklif edir. Facebook-un 2017-ci ildəki aylıq aktiv istifadəçisi 2,13 milyard və orta hesabla gündəlik aktiv istifadəçisi 1,4 milyard nəfər təşkil etmişdi.^[5] Karyera yönümlü sosial şəbəkə xidməti olan LinkedIn, başqa biriylə onlayn əlaqə saxlamazdan əvvəl real həyatda həmin şəxslə tanışlıq tələb edir. Bəzi xidmətlər üzvlərin digər üzvlərlə əlaqə saxlamaq üçün əvvəlcədən mövcud əlaqəyə malik olmasını tələb edir. COVID-19 sayəsində Zoom bütün dünyadakı insanları birləşdirmək və məktəb, universitet, iş və hökumət görüşləri kimi bir çox onlayn mühitləri asanlaşdırmaq üçün ayrılmaz bir yer tutdu.

Növləri

Sosial şəbəkə xidmətlərinin əsas növləri kateqoriyalar (yaş, peşə və ya din kimi), dostlarla əlaqə vasitələri (adətən şəxsi səhifələr) və etibarlı tövsiyə sistemini ehtiva edir. Sosial şəbəkə xidmətlərini dörd növə bölmək olar:^[6]

əsasən mövcud dostlar və ya istifadəçilərlə sosiallaşmaq üçün (məsələn, "Facebook", "Instagram", "Twitter")
onlayn sosial şəbəkələr — istifadəçilərin İnternet xidmətləri vasitəsilə bir-biri ilə əlaqə saxladıqları mərkəzləşdirilməmiş və paylanmış kompüter şəbəkələri.
əsasən qeyri-sosial şəxslərlərarası kommunikasiya üçün istifadə olunan sosial şəbəkələr (məsələn, "LinkedIn")
sosial naviqasiya sosial şəbəkə xidmətləri ilk növbədə istifadəçilərə xüsusi məlumat və ya resursları tapmaqda kömək etmək üçün istifadə olunur (məsələn, kitablar üçün "Goodreads", "Reddit")

Dostların və maraqların paylaşımlarının təkrarlamamaq üçün bu xidmətləri standartlaşdırmaq üçün cəhdlər olmuşdu (FOAF standartı). Tədqiqat göstərir ki, Hindistan 2013-cü ildə sosial media istifadəçilərinin sayına görə dünyanın ən böyük artımını qeydə alıb.^[7] 2013-cü ildə aparılan sorğuda ABŞ-də böyüklərin 73%-nin sosial şəbəkə saytlarından istifadə etdiyi məlum olub.^[8]

İnternet cəmiyyəti

Əsas məqalə: İnternet cəmiyyəti

İnternet cəmiyyəti (birlik) sosial şəbəkələrin yaxşı nümunəsidir. Bu növ sosial şəbəkə 1990-cı illərdə internetin inkişaf etdiyi və genişləndiyi bir dövrdə daha da çox genişləndi. Belə xidmətin müştərisinə öz haqqında fotoşəkillərini, özünün və arzu olunan partnyorun anket sorğusunu doldurmaq təklif edilir, sonra xidmətə əlaqə üçün ad və parol seçilir. Həmçinin, xüsusi internet tanışlıq xidmətləri də var: seksual azlıqların nümayəndələri üçün, lal-karlar üçün, insan immunçatışmazlığı virusu daşıyıcıları və s. Bu növ internet xidmətinin istifadəçilərinə oxşar partnyoru tapmaq üçün vacib imkanı verilmişdir.^[9]

Həmçinin bax

İstinadlar

↑ Obar, Jonathan A.; Wildman, Steve. "Social media definition and the governance challenge: An introduction to the special issue". Telecommunications Policy. 39 (9). October 2015: 745–750. doi:10.1016/j.telpol.2015.07.014. ISSN 0308-5961. SSRN 2647377.
↑ ¹ ² boyd, danah M.; Ellison, Nicole B. "Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship". Journal of Computer-Mediated Communication. 13 (1). October 2007: 210–230. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x.
↑ Mlaïki, Alya; Walsh, Isabelle; Kalika, Michel. "Why Do We Continue Using Social Networking Sites? The Giving Loop that feeds Computer-Mediated Social Ties". Systèmes d'Information et Management. 22 (2). 17 February 2017: 5–47. doi:10.3917/sim.172.0005.
↑ Joseph, R., Touch Me—Feel Me—Feed Me— Kiss Me! // The Naked Neuron, Springer US, 1993, 71–98, doi:10.1007/978-1-4899-6008-5_4, ISBN 978-0-306-44510-1
↑ "Company Info". Facebook Newsroom. November 15, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 12, 2018.
↑ Thelwall, Mike. Chapter 2 Social Network Sites // Social Networking and the Web. Advances in Computers. 76. 2009. 19–73. doi:10.1016/S0065-2458(09)01002-X. ISBN 9780123748119.
↑ "India records highest social networking growth Rate: Study". news.biharprabha.com. IANS. July 26, 2014. August 3, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 26, 2014.
↑ Lunden, Ingrid. "73% Of U.S. Adults Use Social Networks, Pinterest Passes Twitter In Popularity, Facebook Stays On Top". TechCrunch. December 30, 2013. October 27, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 17, 2015.
↑ İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

Xarici keçidlər

[Obar_&_Wildman_2015-1] Obar, Jonathan A.; Wildman, Steve. "Social media definition and the governance challenge: An introduction to the special issue". Telecommunications Policy. 39 (9). October 2015: 745–750. doi:10.1016/j.telpol.2015.07.014. ISSN 0308-5961. SSRN 2647377.

[Boyd_&_Ellison_2007-2] ¹ ² boyd, danah M.; Ellison, Nicole B. "Social Network Sites: Definition, History, and Scholarship". Journal of Computer-Mediated Communication. 13 (1). October 2007: 210–230. doi:10.1111/j.1083-6101.2007.00393.x.

[3] Mlaïki, Alya; Walsh, Isabelle; Kalika, Michel. "Why Do We Continue Using Social Networking Sites? The Giving Loop that feeds Computer-Mediated Social Ties". Systèmes d'Information et Management. 22 (2). 17 February 2017: 5–47. doi:10.3917/sim.172.0005.

[4] Joseph, R., Touch Me—Feel Me—Feed Me— Kiss Me! // The Naked Neuron, Springer US, 1993, 71–98, doi:10.1007/978-1-4899-6008-5_4, ISBN 978-0-306-44510-1

[5] "Company Info". Facebook Newsroom. November 15, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: April 12, 2018.

[6] Thelwall, Mike. Chapter 2 Social Network Sites // Social Networking and the Web. Advances in Computers. 76. 2009. 19–73. doi:10.1016/S0065-2458(09)01002-X. ISBN 9780123748119.

[7] "India records highest social networking growth Rate: Study". news.biharprabha.com. IANS. July 26, 2014. August 3, 2014 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: July 26, 2014.

[8] Lunden, Ingrid. "73% Of U.S. Adults Use Social Networks, Pinterest Passes Twitter In Popularity, Facebook Stays On Top". TechCrunch. December 30, 2013. October 27, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 17, 2015.

[9] İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]